NOTATKI

Liliana Sala
HISTORIA-3 TEMATY
1. Monarchia absolutna we Francji
2. Anglia na drodze ku monarchii parlamentarnej
3. Początki panowania Wazów i wojny z Rosją
Daty:
1610-śmierć Dymitra II samozwańca
1610-wojna w Kłuszynie
1640 do 1649-wojna domowa między Anglią a Szkocją
1660-powrót stewardów na tron
1688-wspaniała rewolucja
1685-zniesienie pokoju religijnego we Francji przez Ludwika XIV
1609 do 1618-wojna z Rosją
1707-powstanie Wielkiej Brytanii
1634-pokój w Polanowie
Pojęcia:
Purytanie-członkowie ruchu dążącego do reform w anglikańskim kościele
Opozycja polityczna - ludzie którzy nie lubią rządów parlamentu i chcą go zmienić na króla
Arystokracja-najbogatsza najważniejsza warstwa społeczna trzeba się w niej urodzić żeby do niej należeć
Bojarze - członkowie wyższej warstwy społecznej w Rusi wielcy właściciele ziemi
Racja stanu-nadrzędny interes państwa nad innymi interesami i normami
Zamach stanu-niezgodne z prawem przejęcie władzy w państwie przez grupę ludzi
Deklaracja praw-akt prawny który wyklucza katolików z prawa dziedziczenia tronu ograniczył władze królewska i
rozszerzyła prawa parlamentu stała się kamieniem węgielnym angielskich praw konstytucyjnych oraz monarchia
parlamentarną
Monarchia elekcyjna - ustrój polityczny w kraju gdzie król zostaje wybrany podczas wolnej elekcji
Wielka smuta-kryzys polityczny w XVII wieku w Rosji po wymarciu dynastii Rurykowiczów
Torysi-zwolennicy silniejszych rządów króla
Wigowie-zwolennicy silniejszych pozycji parlamentu
Absolutyzm- system władzy który ukształtował się we Francji i polegał na skupieniu władzy w rękach króla
Armand de Richelieu - kardynał przez którego Francja stała się mocarstwem
na arenie międzynarodowej. Przez prawie 18 lat, aż do śmierci, sprawował
urząd pierwszego ministra królewskiego
Oliver Cromwell - parlament oddał władzę w jego ręce. Był wtedy dowódcą
armii podczas wojny domowej. Gdy rządził podporządkował pod Anglię -
Irlandię. Także kontynuował rozszerzanie zamorskich kolonii.
Karol I Stuart - był skazany na śmierć w 1649 po wojnie domowej. Był
królem który sprzeciwiał się rządom parlamentu.
Ludwik XIV - był monarchą absolutnym we Francji. W 1685 zrezygnował z
zasady tolerancji religijnej. Władze otrzymał gdy miał tylko 5 lat i był jednym
z najdłużej rządzących władców. Był uważany jako król słońca i gdy wyrywał
prawa z księgi musiał wypowiadać słowa „państwo to ja:”. Rozbudował mały
pałacyk swojego ojca na wielki pałac w wersalu.
Cechy monarchii parlamentarnej
-najwyższą władzą jest parlament
-król panuje ale nie rządzi czyli nie może podejmować decyzji politycznych
-władze wykonawczą sprawuje gabinet ministrów z premierem na czele
-król musi powołać polityków wywodzących z partii mającej większość lub
wystarczający poparcie w parlamencie na stanowisko w rządzie

Cechy monarchy absolutnej

-stanowi prawa i decyduje o wojnie i pokoju
-nakłada nowe podatki bez zgody Stanów
-mianuje i odwołuje urzędników według własnego upodobania
-może uwięzić każdego poddanego bez wyroku sądowego
-sam otrzymuje i przekazuje koronę według zasady dynastycznej
Zagadnienia:
1. Wymień 2 cechy monarchii absolutnej oraz podaj nazwę państwa w którym występowała ta forma rządów.
Odp. Król może uwięzić każdego poddanego bez wyroku sądowego i sam wybiera urzędników według własnego upodobania. Taka forma rządów
występowała we Francji.
2. Wymień 2 cechy monarchii parlamentarnej oraz podaj nazwę państwa w którym występowała ta forma rządów.
Odp. Król panuje ale nie rządzi czyli nie może podejmować żadnych decyzji politycznych i najwyższą władzę stanowi parlament. Taka forma rządów
występowała w Wielkiej Brytanii.
3. Wyjaśnij pojęcia:
Wersal- Pałac w Wersalu został rozbudowany przez Ludwika XIV aby stać się symbolem monarchii absolutnej.
Deklaracja praw- akt prawny który wyklucza katolików z prawa dziedziczenia tronu, ograniczył władze królewska i rozszerzyła prawa parlamentu.
Wielka Smuta- kryzys polityczny występujący w Rosji po wymarciu dynastii Rurykowiczów
Wspaniała Rewolucja- seria politycznych wydarzeń która zmusiła Jakuba II do opuszczenia tronu i ucieczki.
4. Który władca mówił o sobie państwo to ja i jakim krajem rządził?
Odp. Ludwik XIV i rządził Francją od wieku 5 lat.
5. W jakim państwie zastosowane zasady król panuje ale nie rządzi? W którym wieku ukształtowana została ta zasada?
Odp. W Wielkiej Brytanii i ukształtowano tą zasadę w XVIII wieku.
6. Do postaci dopisz wydarzenie:
Ludwik XIV – zniesienie pokoju religijnego w 1685 roku.
Zygmunt III Waza – pierwszy władca korony królewskiej Polski i Litwy z dynastii Wazów.
Władysław IV Waza – zwycięstwo wojny pod Smoleńskiem.
Karol I Stuart – był skazany na śmierć w 1649 roku po wojnie domowej. Przez to Anglia przez ponad 10 lat została republiką.
7. Ułóż wydarzenia chronologicznie:
Bitwa pod Kłuszynem – lipiec 1610 2
Pojawienie się Dymitra Samozwańca na ziemiach Polski – 1605 1
Zaopatrzenie tronu moskiewskiego księciu Władysławowi – sierpień 1610 3
Zajęcie Kremla przez Polaków – 1612 4
Pokój w Polanowie – 1634 5
Wielka rewolucja Francuska
Przyczyny wybuchu rewolucji:
-prowadzenie wojen przez Francję
-nowe wysokie podatki
-klęska głodu
Stany generalne – reprezentacji wszystkich 3 stanów. Obradowali w Wersalu pod Paryżem.
Bastylia – twierdza zamieniona w więzienie
1789 – początek rewolucji
Ludwik XVI postanowił siłą rozpędzić Zgromadzenie Narodowe i w tajemnicy ściągnął do Paryża oddziały wojska.
Zaatakował bastylię i po krótkiej obronie zdobył bastylię potem zaś kompletnie zburzył.
1792 – Francja republiką
Konstytucja ostatecznie została uchwalona we wrześniu 1791 roku. Nowy ustrój został oparty na opisanej przez
Monteskiusza zasadzie trójpodziału władz. Deklaracja praw człowieka i obywatela była podstawą gwarantowaną
przez konstytucje praw. Wbrew zapisom prawo wyboru posłów przyznawano tylko tym którzy ukończyli 25 lat,
posiadali własność np. dom lub majątek ziemski, oraz płacili podatki. Prawa wyborcze nie przysługiwały
kobietom. Taki kształt ustroju gwarantował największy wpływy ludziom zamożnym przede wszystkim burżuazji i
szlachcie.
Ludwik XVI – uwięziona jego wraz z rodziną i ogłoszono Francję republiką. Kilka miesięcy później skazano go na
śmierć za zamach na wolność i bezpieczeństwo narodu.
Przyczyny buntu 13 kolonii wobec Wielkiej Brytanii:
-nietolerancja religijna
-za wysokie podatki
Herbatka Bostońska – 1773. Zamknięcie portu w Bostonie przez rząd brytyjski spowodowało poważne kłopoty w
handlu. Przyczyna tego to że wyrzucono herbatę która była przewożona z Brytanii do morza.
Polacy biorący udział w wojnie o niepodległość stanów zjednoczonych:
- Jerzy Waszyngton
- Tadeusz Kościuszko
- Kazimierz Pułaski
4 Lipca Amerykanie obchodzą Święto Dziękczynienia i upamiętniają wygraną wojnę o niepodległość i uchwalenie
deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych która została podpisana przez Benjamina Franklina.
ZAGADNIENIA NA SPRAWDZIAN:
1.Wymień trzy zmiany wprowadzone przez konstytucję 3 Maja.
- Ruszyły prace nad poprawą sytuacji mieszczaństwa w miastach królewskich
- Opracowano projekt ustawy zasadniczej czyli konstytucji
- Rada była narzędziem pozwalającym Katarzynie II ingerować w sprawy polski
2. Wymień trzy postanowienie 3 Maja.
- Zniesienie liberum veto
- Likwidacja wolnej elekcji
- Dwuizbowy sejm
3.Do postaci dopisz wydarzenie
v Stanisław Leszczyński – obdarzył chłopów wolnością osobistą
v August II Mocny – unia personalna z Saksonią
v Tadeusz Kościuszko – powstanie kościuszkowskie
v Stanisław August Poniatowski – wybrany na tron w 1764 roku, popierany przez stronnictwo zwane Familią które dążyło do
reform przy poparciu Rosji
v Jan Kiliński – tytuł mistrza szwedzkiego, mianowany przez Kościuszkę pułkownikiem
4. Wyjaśnij pojęcia
q Konfederacja barska – 1768, nawołują do obrony katolickiej wiary i wolności
q Konfederacja Targowicka – 1792, wojska rosyjskie wkroczyły na ziemie rzeczypospolitej
q Sejm wielki – 1788, w warszawie zwołano sejm w którym nie obowiązywało liberum veto i decyzje były podejmowane ilością
głosów. Sejm ten panował cztery lata
q Insurekcja kościuszkowska – w Krakowie na rynku głównym 24 marca 1794 roku Tadeusz Kościuszko, który właśnie
potajemnie wrócił z emigracji, zaprzysiągł akt powstania
5. Wypisz dwie reformy wprowadzone rzeczypospolitej za rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego.
- Reforma szkolnictwa
- Założenie teatru
- Wybudowanie łazienek królewskich
6. Wymień dwie przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego.
- II rozbiór Rzeczypospolitej
- Zmniejszenie liczebności wojsk Rzeczypospolitej
7. Wymień dwie przyczyny klęski powstania kościuszkowskiego.
- Prusy przystąpiły do działań wojennych
- Nieufność chłopów wobec insurekcji
8. Łazienki królewskie – Warszawa, XVIII wiek, Stanisław August Poniatowski, styl gotycki
9. II rozbiór Polski – 1792, Prusy i Rosja, w czasie wojny obrony granic
10. Ciąg wydarzeń.
Grupa A – Odp. C
Grupa B – Odp. A
Daty: 1795 – III rozbiór Polski
1700 – 1721 – wojna północna
1717 – sejm niemy
1764 – elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego
1772 – I rozbiór Polski
1773 – Powołanie komisji edukacji narodowej
1788 – 1792 – sejm wielki
1791 – Konstytucja 3 Maja
1793 – II rozbiór Polski
1794 – Powstanie kościuszkowskie
POLSKI-CZĘŚCI MOWY
Części mowy odmienne:
Rzeczownik - Kto? Co? np.Kasia, krzesło
Czasownik - co robi? Co się z nim dzieje? np. czyta, choruje
Przymiotnik - jaki? Jaka? Jakie? np. słodki, czyste, piękna
Liczebnik - który z kolei? Ile? np. piąty, dziesiąty
Zaimek - rzeczowny np. ja przymiotny np. mój liczebny np. ile

Części mowy nieodmienne:

Przysłówek - jak? Gdzie? Kiedy? np. ładne, daleko, wczoraj
Przyimek - np. z, do, na, pod, nad, od, obok, za, zza ,przy
Spójnik - np. i, oraz, albo, lecz, ponieważ, dlatego
Wykrzyknik - np. ach, brawo, hura, kuku
Partykuła - np. by, nie, cóż, choć
Zaimek - przysłowny np. kiedyś
MATEMATYKA:
WZORY I POJĘCIA
FIGUR
GEOMETRYCZNYHCH
 Pole prostokąta – P = a·b Obwód prostokąta - a·2 + b ·2
Pole kwadratu – P = a² Obwód kwadratu - a·4
Pole trójkąta – P = a · h : 2 Obwód trójkąta – a+b+c
Pole rombu – P = e · f : 2 Obwód rombu - a · 4
Pole równoległoboku – P = a · h Obwód równoległoboku - a·2 + b ·2
Pole trapezu – P = (a + b) · h : 2 Obwód trapezu – a+b+c · 2

Prostokąt- czworokąt który ma wszystkie kąty proste i jego przekątne przecinają się w połowie
Kwadrat- prostokąt który ma wszystkie boki równe. Jego przekątne mają równe długości
Równoległobok- czworokąt który ma 2 pary boków równoległych
Romb- czworokąt które ma wszystkie boki równe. Każdy romb jest równoległobokiem. Jego przekątne są prostopadłe
Trapez- czworokąt który ma przynajmniej 1 parę boków równoległych
Trójkąt- wielokąt o trzech bokach. Jego kąty zależą od rodzaju trójkąta
1.Rozmieszczenie ludności. Starzenie się społeczeństw
Gęstość zaludnienia - liczba osób przypadająca na danym obszarze na jednostkę powierzchni. Rozmieszczenie w
Europie jest do dość równomierne lecz mniej mieszkańców mieszka np. w górach lub na północy niż w terenach
nizinnych. Najgęściej zaludnione są małe kraje np. Malta, Monako, Watykan. Dość duża gęstość zaludnienie jest w
Belgii czy Holandii. Z kolei najmniejsze zaludnienie jest w państwach na północy Europy np. w Islandii, Norwegii czy
Finlandii.
W Europie występuje niż demograficzny(więcej zgonów niż narodzin)ponieważ osoby dorosłe decydują się na zawód
a nie na rodziny.
Społeczeństwo starzejące się posiada więcej osób starszych niż młodych. Dobre warunki życia i dobra opieka
medyczna powoduje że ludzie żyją coraz dłużej.
Piramida płci i wieku pokazuje czy w społeczeństwie jest więcej młodych czy starszych osób i czy są oni kobietą czy
mężczyzną. Najczęściej widziane jest że społeczeństwa starzejącego się jest więcej niż społeczeństwa młodego.
Nielicznych krajach można zaobserwować że piramida szersza jest na dole co oznacza że osoby w takich krajach jak
Turcja czy Włochy żyją krócej. Przyczyny tego to m.in. późno decydowanie się na rodzinę i lepsza służba zdrowia
która powoduje że osoby żyją dłużej.
Dlatego że nasze społeczeństwo żyje dłużej to państwo ma więcej wydatków ale nie tylko na emerytów lecz jeszcze
na lekarstwa służbę zdrowia czy opieka nad starszymi.
2. Podział polityczny Europy.
W Europie jest aż 47 państw lecz 3 kraje(`Kazachstan, Rosja i Turcja) położone są częściowe w Azji. W Europie
znajduje się największe państwa na świecie czyli Rosja a także najmniejsze czyli Watykan.
Europa podjęła dużo zmian jeżeli chodzi o podział polityczny lecz pod koniec XX wieku nastąpiły ostatnie duże
zmiany. Doszło wtedy do rozpadu Związku Radzieckiego(ZSRR), Jugosławii i Czechosłowacji i powstanie kilkunastu
nowych państw. W latach 80 XX wieku Polska miała tylko 3 sąsiadów (niemiecką republikę demokratyczną,
Czechosłowacja i związek radziecki) lecz teraz mają aż 7 (Niemcy, Czechy, Białoruś, Litwa, Rosja, Słowacja, Ukraina) i
jest oddzielona od reszty Europy. Najmłodszym państwem w Europie jest Kosowo które ogłoszono niepodległe w
2008 roku.
Unia Europejska to wyjątkowa w skali świata współpracę państw do której należy większość państw europejskich. UE
ma własne instytucje np. parlament i sąd ale wspólne prawo i zasoby pieniężne. We większości państw występuje
waluta euro. Ta współpraca ułatwia gospodarkę ponieważ państwach zależy na swobodach handlu i przemieszczania
się osób. Ułatwia to także prace i naukę w innych państwach. Za działanie na rzecz pokoju na świecie, w 2012 roku
UE dostała pokojową nagrodę Nobla. UE powstała w 1993. Normy prawne wymagają od państw np. poszanowania
praw człowieka, zapewnienie odpowiedniej jakości życia czy ochrony przyrody. Przyjęcie do Unii wymaga
dostosowania się do ich warunków i praw.
3. Zróżnicowanie ludności Europy. Migracje
Migracja-przemieszczanie się ludzi w celu zmiany miejsca zamieszkania na stałe lub na dłuższy czas.
Przyczyny migracji:
czynniki wypychających z kraju zamieszkania czynniki przyciągające do innego kraju
-niska jakość życia i niskie zarobki -wysoka jakość życia i wyższe zarobki
-brak pracy -łatwy dostęp do towarów i usług
-wojny -pomoc finansowa państwa
-prześladowania na tle religijnym i narodowościowym -tolerancyjność społeczeństwa
-ograniczony dostęp do opieki medycznej edukacji żywności i wody -możliwość dołączenia do rodziny mieszkającej
bjkbkvgbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbb w innym kraju
Bgvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvbbbb -chęć poznania innych kultur oraz chęć nauki
dsazaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaijęzyka obcego
Europa wyróżnia się wśród kontynentów wysokim poziomem rozwoju gospodarczego i wysoką jakością życia. Osoby migrujące w
miejscu z którego wyjeżdżają są nazywane emigrantami a w miejscu do którego przybywają imigrantami.
Państwa z których więcej osób wyjeżdża niż do nich przeprowadza nazywamy krajami emigracyjnymi. Zaliczamy do nich między
innymi Białoruś, Litwę, Łotwę, Rumunie, Ukrainy, a także Polska. Z kolei krajami imigracyjnymi są te które odznaczają się większym
napływem niż odpływem ludności. Możemy wymienić wśród nich Francję, Niemcy, Norwegię, Szwecję, i Wielką Brytanię.
Skutki imigracji:
-przybywanie osób doświadczonych do państw które potrzebują pomocy zawodami. przez to prawie wszystkie zawody w większości
państw mogą być wykonane.
-zwiększanie pomocy finansowej od państwa dla imigrantów
-wzbogacanie europejskie kultury
-korzystny wpływ na strukturę wiekową
-powoduje wzajemną niechęć i konflikty
Jedną z ważnych przyczyn zróżnicowania narodowościowego i językowego jest migracja.
Ludy słowiańskie: Polacy Czesi Słowacy Rosjanie Ukraińcy i Chorwaci
Ludy germańskie: Niemcy Anglicy i Szwedzi
Ludy romańskie: Włosi Hiszpanii i Francuzi
Tym grupom odpowiadają główne rodziny języków. Dlatego np. Polakom jest łatwiej porozumieć się ze Słowakami niż z Niemcami
czy Francuzami.
Różnice między Europejczykami dotyczą nie tylko narodowości języków lecz także religii i kultury. Około 3/4 mieszkańców Europy
stanowią wyznawcy chrześcijaństwa.
Do chrześcijaństwa należą:
-katolicy-mieszkający w zachodniej i środkowej Europie
-protestanci-żyjący głównie w Północnej i zachodniej części kontynentu
-wyznawcy prawosławia-przeważają na wschodzie
Muzułmanie czyli wyznawcy islamu zamieszkują przede wszystkim Albanię, Kosowo, Bośnię i Hercegowinę a także Turcje
Kazachstan i niektóre obszary w Rosji. Na skutek migracji rośnie również ich liczba w innych krajach np. w Niemczech czy Szwecji.
Ponadto w Europie żyją w rozproszeniu wyznawcy judaizmu. Na naszym kontynencie obserwuje się też wzrost udziału osób które
nie wyznają żadnej religii tak zwani ateiści. Chrześcijaństwa uznaje się za fundament kulturowy Europy. Pewne znaczenie mają
także tradycje judaistyczne oraz islamska.
W niektórych państwach są też widoczne wyraźnie tendencje. Oznacza że pewna grupa ludzi zamieszkująca określone obszar
państwa próbuje odłączyć go od reszty kraju. Może się to skończyć aresztowaniem. Miało one miejsce np. w 2017 roku podczas
próbie odłączenia Katalonii od Hiszpanii.
4. Zróżnicowanie klimatyczne Europy.
Europa znajduje się w 3 strefach klimatycznych. Strefa klimatów około biegunowych obejmuje Północną część Europy.
Temperatura jest ujemna przez większą część roku i często widziane są tam opady śniegu. Strefa klimatów podzwrotnikowych
obejmuje południową część Europy. Latem temperatura jest dość wysoka lecz zimą jest kilka lub nawet kilkanaście stopni z dużą
ilością opadów. Strefa klimatów umiarkowanych obejmuje przeważającą część Europy. Te strefy dzielimy na 2 części:
-klimaty umiarkowane chłodne w Północnej części
-klimaty umiarkowane ciepłe w południowej części

klimat morski ma łagodzący wpływ na klimat. Na zachodniej części Europy występuje klimat morski czyli lata nie są upalne a zimy
nie są mroźne. Jeżeli chodzi o wschodnią część Europy to tam występuje klimat kontynentalny czyli są tam bardzo gorące lata i
bardzo zimne zimy. Między tymi strefami znajduje się strefa o klimacie przejściowym. Przez cały rok jest tam podobny
temperatura a suma opadów jest średnia gdy porównujemy ją do tamtych stref.
KLIMAT I ROŚLINNOŚĆ
-strefa klimatów podzwrotnikowych -krzewiasty zarośla nazywane makią
-strefa klimatów około biegunowych - tundra i lodowce
-klimaty umiarkowane chłodne -tajga czyli lasy iglaste
-klimat umiarkowany ciepły morski-lasy liściaste
-klimat umiarkowany ciepły przejściowe- lasy mieszane
klimat umiarkowany ciepły kontynentalny –stepy
Prądy morskie - strumienie wody przepływające w morzach i oceanach. Prądy ciepłe mają wyższą temperaturę niż woda w tej
części, a chłodne- niższą. Dzieje się to ponieważ prądy morskie przenoszą wodę z innych stref klimatycznych. Prąd
północnoatlantycki jest prądem ciepłym który niesie wody z okolic zwrotnika raka i ociepla klimat Europy.
Klimat górski i charakteryzuje się tym że ma wysoką średnią opadów ale dość niską temperaturę powietrza.
5.Położenie i ukształtowanie powierzchni Europy.
Europa leży na półkuli północnej i obejmują ją dwa oceany: Arktyczny i Atlantycki. Graniczy z Azją ale jest z nią
połączona przez ląd. Są oddzielnym kontynentem przez różnice kulturowe i historyczne.
Niemal 1/3 Europy to wyspy i półwyspy. Półwyspy to cząstki lądu otoczone wodą z trzech stron. Największymi
półwyspami są Półwysep Skandynawski, Iberyjski i Bałkański, a wyspami Wielka Brytania, Islandia oraz Irlandia. Na
wybrzeżach występuje dużo zatok i małych wysp.
W Europie przeważają niziny. Najniższy punkt Europy leży w depresji niziny Nadkaspijskiej – położona 28m p.p.m.
Lecz na zachodniej i środkowej części Europy znajduje się łańcuch gór składający się z: Alp, Karpat, Pireneji, Gór
Dynarskich i Gór Skandynawskich. Najwyższym punktem Europy jest Mont Blanc który wynosi 4810m n.p.m. Obszary
wyżynne znajdują się zarówno na wschodzie jak i na zachodzie kontynentu.
Charakterystyczne dla Europy są liczne wzniesienie i jeziora. Największe jezioro Europy to Ładoga. To ukształtowanie
powierzchni bierze się z lądolodu który występował tu wiele tysięcy lat temu.
Polska – Warszawa Rosja – Moskwa
Anglia – Londyn Rumunia – Bukareszt
Albania – Tirana Słowacja – Bratysława
Austria – Wiedeń Słowenia – Lublana
Belgia – Bruksel Szwajcaria – Berno
Białoruś – Mińsk Szwecja – Sztokholm
Bułgaria – Sofia Ukraina – Kijów
Chorwacja – Zagrzeb Węgry – Budapeszt
Czechy – Praga STOLICE Włochy – Rzym
Dania – Kopenhaga Islandia – Rejkiawik
Estonia – Tallin EUROPY Litwa – Wilno
Finlandia – Helsinki Luksemburg –
Francja – Paryż Luksemburg
Grecja – Ateny Łotwa – Ryga
Hiszpania – Madryt Niemcy – Berlin
Holandia – Amsterdam Norwegia – Oslo
Irlandia – Dublin
6.Wulkany i trzęsienia ziemi na Islandii.
Litosfera – to zewnętrzna, sztywna, zbudowana za skał powłoka Ziemi. W rzeczywistości powierzchnia ziemi składa
się z części zwanymi płytami litosfery. Pod powierzchnią znajdują się skały magmy. Płyty litosfery mogą się zderzać
co powoduje łańcuchy górskie. Płyty litosfery mogą się także od siebie odsuwać co powoduje pękniecie ziemi i lawa
wypływa na powierzchnie. Na granicy dwóch płyt litosfery leży Islandia.
Islandia jest fragmentem płyty litosfery która za zwyczaj występuje na dnie oceanu ale Islandia wystaje na
powierzchnie i tworzy wyspę. Z szybko krzepnącej lawy powstaje bazalt który jest czarną skałą i pokrywa większość
obszaru Islandii i wpływa na jej wyjątkowy charakter krajobrazu.
Charakterystycznymi cechami Islandii są wulkany. To miejsca w których istnieje magma i inne substancje które
wydobywają się na ziemie podczas erupcji. Na Islandii znajduje się około 25 czynnych wulkanów. Należą do nich:
Hekla, Laki, Eyjafjallajökuli, Bárðarbunga. W związku z tym że w Islandii jest gorąca magma to występują także
gorące źródła. Należą do nich m.in. Gejzery które wyrzucają gorąca wodę na nawet kilkanaście metrów.
Dlatego że Islandia leży na granicy płyt litosfery to występują tam trzęsienia ziemi.
7. Wielkie miasta Europy: Paryż i Londyn.
Największe miasta w Europie to: Moskwa, Londyn i Paryż w których mieszka po 9-12mln ludzi. Są one kilka razy większe niż
największe miasto Polski. Największe miasto na świecie to Tokio w Japonii.
W miastach europejskich mieszka niemal ¾ ludności. Niektóre przyczyny tego to większa oferta prac czy lepsze warunki życia.
Zapewniają też łatwiejszy dostęp do szkół, wyższych uczelni, kin, teatrów, placówek medycznych oraz sklepów.
Paryż i Londyn różnią się tym że mają dużo większa liczbę ludności i są ważnymi ośrodkami handlu i przemysłu. Są to światowe
metropolie położone niedaleko siebie. Oba miasta to ważne międzynarodowe węzły komunikacyjne posiadające lotniska takie jak
Heathrow czy Charles de Gaulle. Te miasta są wielokulturowe bo w Paryżu mieszka dużo osób z Afryki, a w Londynie – z Azji.
Londyn kojarzy się z finansami i handlem, a Paryż – z kulturą i artystycznością.
W Londynie znajdują się siedziby banków takich jak Banku Anglii, kancelarie prawne i międzynarodowe firmy ubezpieczeniowe
takie jak Lloyd’s. Najpopularniejsze gazety Londynu to „Financial Times” i „The Economist”.
Francja to centrum kultury która przyciągała wielu artystów takich jak Fryderyk Chopin, Pablo Picasso i Vincent van Gogh. To
miasto słynie także z muzeów takich jak Luwr czy Muzeum d’Orsay. Nazywane jest także stolicą mody bo tu powstały pierwsze
domy mody takie jak coco chanel czy Christiana Diora.
Te miasta to ważne centra turystyczne które mają wiele zabytków. We Francji można znaleźć Pałac w Wersalu, Wieże Eiffla i
Katedrę Notre Dame. Zaś w Londynie można odwiedzić Buckingham Palace, The British Museum i Tower Bridge.
1.Parzydełkowce
Żyją tylko w środowisku wodnym głównie w morzach i oceanach. Ściany ich tworzą 2 warstwy komórek nabłonka, między którymi
z galaretowata substancja. Prawie całe wnętrze zajmuje jama chłonąco-trawiąca. Prowadzi do niej otwór gębowy który jest
otoczony czułkami lub ramionami na których znajdują się komórki parzydełkowe.
Polip i meduza to 2 postacie parzydełkowe:
Polip -ma kształt worka i jest przyczepiony do podłoża
Meduza -ma kształt dzwona lub parasola i umie pływać.
Wszystkie z nich są drapieżnikami. Niektóre gatunki na przykład chełbia modra występują jako meduza i polip, niektóre na
przykład stułbia płowa występują tylko jako polip.
Polipy żyją same lub koloniami. Meduzy żyją pojedynczo i poruszają się używając rytmicznych skurczów ciała.
Kolonie - skupienie połączonych ze sobą organizmów jednego gatunku które unoszą się w wodzie albo są przyczepione do dna.
Chełbia modra - żyje w wodach słonych. Przez większą część swojego życia ma postać meduzy
Stułbia płowa - żyje w rzekach jeziorach i stawach jest przyczepiona do liści lub łodyg roślin. Jest jednym z najbardziej pospolitych
parzydełkowców zostają typujących w Polsce
Koral szlachetny - żyje w koloniach w których białe polipy wytwarzają wspólny czerwony szkielet. Szkielet ten ma kształt krzewu i
ma wysokość około 30 cm.
Ukwiały - mają postać pojedynczych polipów i nie wytwarzają szkieletu. Wokół ich otworu gębowego znajdują się czułki
zaopatrzone w liczne komórki parzydło łukowe dzięki mim ukwiały mogą obezwładniać duże zwierzęta morskie np. ryby.
Rafę koralową zamieszkają setki 1000 zwierząt. Koralowce występują tylko jako polipy i żyją w słonej wodzie. Należą do nich
między innymi koral szlachetny oraz ukwiały. Większość koralowców wytwarza twardy wapienne szkielet.
Znacznie parzydełkowców przyrodzie: stanowią główny składnik raf koralowych, są pokarmem wielu zwierząt kręgowych i bez
kręgowych, wchodzą z innymi zwierzętami w związki przynoszące korzyści obu stronom.
Znaczenie parzydełkowców dla człowieka:
meduzy są pożywieniem, niektóre koralowce są wykorzystywane do wyboru biżuterii
2. Płazińce
Większość płazińców żyje w narządach wewnętrznych między innymi w jelicie cienkim. Najbardziej znana grupa płazińców to
tasiemce. Nie pasożytnicze płazińce żyją głównie w wodzie. Należą do nich wypławki.
Płazińce mają długie płaskie ciało pokryte cienkim nabłonkiem. Nie pasożytnicze gatunki mają rzęski ułatwiające poruszaniem w
wodzie. Niektóre komórki nabłonka wytwarzają śluz który chroni ciało przed urazami. Pasożytnicze gatunki mają nabłonek bez
rzęsek który pełni dużo funkcji między innymi chroni ja przedstawianiem jelita żywiciela.
Tasiemiec nieuzbrojony żyje w jelicie cienkim i ma 2 m długości a jego ciało składa się z główki szyjki i dużej ilości członów.
-kształt ciała jest dopasowany do kształtu jelita cienkiego
-dojrzałe członek mają komórki żeńskie i męskie rozrodcze nawet pojedynczy człowiek może się rozmnażać płciowo
-szyjka które ciągle wytwarza nowe człony umożliwia wzrost
-nabłonek który pokrywa całe ciało chroni przed enzymami trawiennymi obecnych w ich środowisku codziennym
-główka tasiemca uzbrojonego składa się z 4 przystawek i więca haczyków
tasiemiec nieuzbrojony jest prawie 4 razy dłuższy od tasiemca uzbrojonego i jego główka zbudowana jest z 4 przystawek i żadnych
haczyków.
Rozwój tasiemców - występuje w nim postacie larwalne i 2 żywiciele. Żywiciel pośredni posiada larwy pasożyta a żywiciel
ostateczny posiada dorosłe pasożyty. Żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia a tasiemca nieuzbrojonego krowa.
Dla obu gatunków przedstawicielem ostatecznym jest człowiek. Wągier - larwy tasiemca
Tasiemczyca. można się zarazić przez jedzenie surowego mięsa krowy lub świni. Można temu zapobiec przez unikanie
niedogotowanych potraw mięsnych i jedzenie sprawdzonych mięs. Objawy to bóle brzucha, nudności, chudzenie, osłabienia itp.
Znaczenie płazińców dla człowieka: wywołują choroby zwierząt hodowlanych, wywołują groźne choroby u człowieka.
Znaczenie płazińców w przyrodzie: wpływają na pogarszanie stanu zdrowia swoich żywicieli, polują drobne zwierzęta bezkręgowe
i ja daję jaja ryb czyli ikry. Są także pokarmem dla innych większych od nich drapieżników
3.Nicienie
Nicienie spotykane we wszystkich środowiskach wodnych i lądowych nawet tak nieprzyjaznych jak gorące źródła. Większość nicieni
żyje w organizmach roślin i zwierząt w tym człowieka. Prowadzą pasożytniczy tryb życia wszyscy wywołują choroby swoich żywicieli
a niekiedy przyczyniają się do śmierci. Do nicieni które najczęściej wywołują choroby człowieka należą: glista ludzka, owsik ludzki
oraz włosień spiralny.
Nicienie mają długie nitkowate ciało zwykle zwężone na końcach. Chroni je gruby1` oskórek który jest odporny na działanie
szkodliwych substancji. W przypadku nicieni pasożytniczych stanowi on doskonałą ochronę przed enzymami trawiennymi żywiciela.
Choroby wywoływane przez nicienie:
Glistnica - choroba ta jest wywoływana przez glistę ludzką które mieszka w jelicie cienkim człowieka. Przez zjedzenie pokarmu w
którym znajdują się jaja glisty można się zarazić. Niektóre objawy tego zmniejszenie apetytu, nudności, wymioty, biegunki, bóle
brzucha. Żeby zapobiec trzeba myć ręce po powrocie do domu, przed posiłkiem oraz po skorzystaniu z toalety. Dokładnie myć o
owoce i warzywa przed ich zjedzeniem.
Owsica - przyczyną tej choroby jest zarażenie owsikiem ludzkim który mieszka w jelicie grubym człowieka. Można się zarazić
najczęściej przez połknięcie jaj owsików przeniesionych bezpośrednio na rękach do ust lub znajdujących się na różnych
przedmiotach codziennego użytku. Niektóre objawy to swędzenie okolic odbytu które nasila się w nocy, niespokojny sen,
zmniejszenie apetytu, nerwowość i zaburzenia koncentracji uwagi. Żeby zapobiec trzeba myć ręce i obcinać paznokcie.
Włośnica - choroba ta jest wywoływana przez włośnia spiralnego którym mieszka w jelicie cienkim człowieka. Można się zarazić
przez jedzenie surowego lub nie do gotowanego mięsa najczęściej świni lub dzika która zawiera larwy włośnica. Niektóre objawy to
nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha, wysoka gorączka ponad 40 °, silne bóle mięśni, obrzęk twarzy. Żeby zapobiec należy
spożywać mięso przed badane weterynaryjne w którym nie stwierdzono larw włośnicy.
Znaczenie nice nie w przyrodzie: stanowią pokarm innych zwierząt, zjadają bakterie drobne protisty i grzyby oraz niewielkie
bezkręgowce w tym nicienie, tworzą próchnicę.
Znaczenie nicieni dla człowieka: wywołują choroby które mogą prowadzić do śmierci, powodują m.in. że krowy wytwarzają mniej
mleka, powodują zmniejszenie plonów.
4.Pierścienice
Pierścienice żyją w wodach mórz i oceanów niektóre gatunki występują w glebie i ściółce. Mają wydłużone walcowate lub lekko
spłaszczone ciało. Jest ono podzielone na segmenty i pokryte cienkim os kurkiem oraz warstwą śluzu. U niektórych pierścienic z
jednego lub kilku pierwszych segmentów ciała powstaje głowa. Wiele gatunków po bokach ma pęki sztywnych szczecinek może
pełnić różne funkcje najczęściej jednak ułatwiają poruszanie się.
Duża część pierścieni morskich to drapieżniki polujące na drobne bezkręgowce. W porównaniu do innych mają wyodrębnioną
głowę a na niej liczne narządy zmysłów. Dzięki szczecinką mogą swobodnie pływać lub pełzać się po dnie.
Do pierścienic wód słodkich należą pijawki. W większości są one pasożytami zewnętrznymi które żywią się krwią zwierząt
kręgowych. Pijawki nie mają budowy ciała takie jak inne pierścienice lecz charakteryzuje ich obecność 2 przyssawki które znajdują
się na obu końcach ciała. Pośrodku przedniej przyssawki znajduje się otwór gębowy zaopatrzonej w szczęki które służą do
nacinania skóry żywicieli.
Znaczenie pierścienic w przyrodzie: pierścienice lądowe są pokarmem wielu zwierząt np. kretów ryjówek szpaków i kosów
pierścienice żyjące w wodzie są pokarmem ryb, przez nich powstaje próchnica i spulchniają glebę, oczyszczają wody.
Znaczenie pierścienic dla człowieka: są pokarmem ryb akwariowych, pomagają w leczeniu chorób układu krążenia, powodują
straty w hodowli zwierząt.
Do pierścienic żyjących w Polsce należą dżdżownica ziemna, pijawka lekarska i nereida różnokolorowa.
1. Cechy stawonogów.
Stawonogi żyją w niemal wszystkich typach środowisk. Najwięcej występuje na lądzie od wilgotnych lasów po
obszary pustyń lodowych. Spotykamy je także w wodach. Przez to że mogą mieszkać w różnych środowiskach to
mają inną budowę niż resztę zwierząt.
Cechy stawonogów:
- ciało podzielone na segmenty i okryte chitynowym oskórkiem
- odnóża które służą do poruszania się, pobierania pokarmu i odbierania informacji z otoczenia zbudowane z
odcinków połączone są stawami
- mają oczy złożone a niektóre stawonogi mają oczy proste
Stawonogi dzielimy na kilka mniejszych grup takich jak: skorupiaki, pajęczaki i owady. W ich ciele odróżniamy trzy
części takie jak tułów, głowa i odwłok.
2. Skorupiaki – stawonogi, które mają twardy pancerz.
Skorupiaki żyją w wodzie lecz nieliczne gatunki żyją na lądzie w miejscach zacienionych i wilgotnych.
Ciało skorupiaków jest pokryte chitynowym oskórkiem który zawiera dużo soli mineralnych i tworzy twardy pancerz ochronny.
Skorupiaki mają także inne cechy charakterystyczne takie jak:
- ciało podzielone na głowotułów i odwłok
- dwie pary czułków
- najczęściej 5 par odnóży krocznych
- oczy
-wachlarz
-pierwsza para odnóży
Skorupiaki odżywają się pokarmem roślinnym lub zwierzęcym. Wiele z nich są wszystkożerne. Drobne skorupiaki wychwytują
cząstki pokarmu z powierzchni wody.
Przedstawiciele skorupiaków to: langusty, homary, rozwielitka, pąkle i krewetki.
Znaczenie skorupiaków w przyrodzie:
- zjadają liczne bezkręgowce oraz niewielkie kręgowce
- są pokarmem dla wielu zwierząt wodnych np. kryl
- przyspieszają oczyszczanie wód
- wchodzą w związki z innymi zwierzętami
Znaczenie skorupiaków dla człowieka:
- są składnikiem pożywienia
- są pokarmem dla ryb akwariowych
- utrudniają pokonywanie oporu wody przez statki
1. Cechy stawonogów
Stawonogi żyją prawie we wszystkich typach środowisk. Najwięcej występują na lądzie.
Spotykamy je także w wodzie.
Wspólne cechy stawonogów to:
- Ciało podzielone na segmenty
- Odnóża zbudowane z odcinków połączonych stawami
- Ciało pokryte chitynowym oskórkiem
Grupy zwierząt które należą do stawonogów to: skorupiaki, owady i pajęczaki. Ciało może być
podzielone na trzy części: głowę, tułów i odwłok. Może też występować głowotułów.
2. Skorupiaki – stawonogi które mają twardy pancerz
Skorupiaki zazwyczaj żyją w wodzie lecz tylko nieliczne żyją na lądzie najczęściej w miejscach zacienionych i
wilgotnych.
Skorupiaków pokrywa chitynowy oskórek który zawiera dużo soli mineralnych i tworzy chroniący ich pancerz. Inne
wspólne cechy skorupiaków to m.in. ciało podzielone na głowotułów i odwłok, dwie pary czułków, najczęściej pięć
par odnóży krocznych.
Skorupiaki odżywiają się pokarmem roślinnym lub zwierzęcym. Wiele z nich to organizmy wszystkożerne. Drobne
skorupiaki wychwytują cząstki pokarmu które unoszą się w wodzie.
Przedstawicielami skorupiaków są: Langusty, Homary, Rozwielitka, Krewetki i Pąkle.
Znaczenie skorupiaków w przyrodzie:
- Oczyszczają wody
- Są pożywieniem dla większych zwierząt
- Zjadają liczne bezkręgowce oraz niewielkie kręgowce
- Wchodzą w związki z innymi zwierzętami
Znaczenie skorupiaków dla człowieka
- Składnikiem pożywienia
- Pokarm dla ryb akwariowych
- Utrudniają pokonywanie oporu wody dla np. statków
3. Owady – stawonogi zdolne do lotu.
Owady żyją na lądzie i tylko nieliczne gatunki występują w środowisku wodnym.
Ciało owadów chroni chitynowy oskórek który jest jednocześnie sztywny i elastyczny.
Ich wspólne cechy to m.in. podział ciała na trzy części: głowę, tułów i odwłok; obecności jednej pary czułków, występowanie
trzech par odnóży które umożliwiają ruch
Owady odżywiają się różnymi pokarmami. Są roślinożerne, drapieżnikami, wszystkożerne i występują też gatunki pasożytnicze.
W zależności od pobieranego pokarmu owady ukształtowały różne aparaty gębowe: liżący, gryzący, ssący, kująco – ssący.
Owady prowadzą różny tryb życia dlatego różnią się od siebie budową zewnętrzną w tym budową odnóży. Odnóże służą do
poruszania się, chwytania ofiar, drążenia korytarzy w ziemi. Odróżniamy odnóże:
• Chwytne – modliszka zwyczajna
• Czepne – wesz ludzka
• Pływne - pływak żółtobrzeżek
• Grzebne – turkuć podjadek ●
Znaczenie owadów w ●
Znaczenie owadów dla
Odróżniamy też motyle:
v Paź królewski
przyrodzie człowieka
v Modraszek Ikar ●
Są elementem sieci ●
Dostarczają cenne surowce
v Rusałka pawik
v Listkowiec cytrynek
pokarmowych
v Rusałka admirał ●
Zapylają kwiaty ●
Niszczą nasiona zbóż, kaszę,
v Bielinek kapustnik
mąkę i inne produkty
żywnościowe
4. Pajęczaki – stawonogi które mają cztery pary odnóży.
Są to głównie zwierzęta lądowe, tylko nieliczne gatunki zamieszkują środowisko wodne. Ciało pajęczaków jest pokryte
chitynowym oskórkiem który może mieć różną grubość. Pajęczaki można rozpoznać po kilku cechach: podział ciała na
głowotułów i odwłok, brak czułków, występowanie czterech par odnóży krocznych.
Pajęczaki to zwierzęta drapieżne i polują zwykle w nocy na inne stawonogi a nawet na niewielkie zwierzęta kręgowe . Chwytają
swe ofiary w różne sposoby m.in. Aktywnie je ścigają, atakują z ukrycia lub łowią do samodzielnie zrobionej sieci po czym
zabijają jadem. Przedstawicielami pajęczaków są: pająki, skorpiony, kleszcze, kosarze i świerzbowce.

●
Znaczenie pajęczaków w przyrodzie ●
Znaczenie pajęczaków dla człowieka

●
Są elementem sieci pokarmowej ●
Są sprzymierzeńczymi człowieka w walce z
owadami
●
Zjadają małe kręgowce i bezkręgowce ●
Przenoszą śmiertelny jad i bakterie które
powodują choroby
●
Stanowią też pokarm dla większych ●
Mogą wywoływać alergie
drapieżników
5. Mięczaki – zwierzęta które mają muszle.
Mięczaki żyją w wodach, tylko nieliczne gatunki mieszkają na ladzie w miejscach wilgotnych i zacienionych. Mają miękkie i
delikatne ciało pokryte śluzem który chroni przed uszkodzeniami i ułatwia poruszanie się. Ich ciało jest podzielone na trzy części:
• Głowa – na której są oczy i czułki
• Noga – silnie umięśniony nadrząd ruchu
• Worek trzewiowy – który zawiera większość narządów wewnętrznych
U większości mięczaków worek trzewiowy jest chroniony przez muszle która także pełni funkcje szkieletu zewnętrznego.
Do mięczaków należą: ślimaki, małże i głowonogi. Zwierzęta te różnią się budową w tym wygładem muszli.
Ciało ślimaka składa się z nogi, głowy, worka trzewiowego który jest osłonięty muszlą. Ślimaki mieszkające na lądzie są
roślinożerne a te mieszkając w wodzie są mięsożerne. Odróżniamy gatunki ślimaków: wstężyk gajowy, świdrzyk lśniący,
bursztynka pospolita, zatoczek rogowy, błotniarka stawowa, żyworódka pospolita.
Małże nie mają głowy i ich ciało składa się z nogi i worka trzewiowego które jest osłonięte dwuczęściowa muszlą. Małże żyją
tylko w wodzie i większość z nich jest zagrzebana w mule lub piasku gdzie wystają tylko syfony które służą do pobierania
pokarmu i usuwania niestrawionych resztek.
Ciało głowonogów jest zbudowane z głowy i worka trzewiowego. Zamiast nogi mają lejek i ramiona zaopatrzone w przyssawki.
Zazwyczaj nie występuje u nich muszla lub ma postać ukrytej płytki. Żyją tylko w wodach i prowadzą aktywny tryb życia.
Wszystkie są drapieżnikami które polują na ryby i skorupiaki.

●
Znaczenie mięczaków w przyrodzie ●
Znaczenie mięczaków dla człowieka
●
Są elementem sieci pokarmowej ●
Są składnikiem pożywienia
●
Stanowią pożywienie i polują na inne ●
Mają niekorzystny wpływ na gospodarkę
zwierzęta ●
człowieka
Powtórzenia na sprawdzian.
Na osiedlu powinno znaleźć się:
-monitoring
-szkoła i przedszkole
-plac zabaw
-sklepy i usługi
-segregacja śmieci
-rowery miejskie i ścieżki rowerowe
Dom daje człowiekowi wygodę i poczucie bezpieczeństwa. Spędzamy w nim dużo czasu więc musi być nowoczesny i
wyposażony w urządzenia które poprawiają komfort życia. Warto też zwrócić uwagę na okolice zamieszkania.
Na budowie domu potrzebny jest:
• Architekt - stwarza projekt
• Geodeta – mierzy grunty
• Robotnicy budowlani – kopią dół pod fundament
• Murarz – wnosi ściany
• Cieśla – buduje drewnianą konstrukcje dachu
• Monter – wstawia okna i drzwi
• Hydraulik – montuje instalacje wodną, kanalizacyjną i centralnego ogrzewania
• Elektryk – wykonuje instalacje elektryczną
Każdy dom jest budowany na podstawie projektu zrobionego przez architekta. Musi znaleźć się tam rysunek elewacji, przekroje
pionowe i przekroje pionowe.
Przekrój pionowy – szczególne kondygnacje budynków
Przekrój poziomy – układ pomieszczeń na danej kondygnacji oraz ich wyposażenie
Nowoczesny dom jest wyposażony w różny sprzęt taki jak: ustawienia alarmowe, sprzęt AGD i RTV, regulacja temperatury,
sterowanie oświetlenia, sterowanie roletami(kiedy będą otwarte a kiedy zamknięte)
W pokoju nastolatka powinny się znajdować trzy strefy:
• Strefa odpoczynku – powinna być do odpoczynku i spania więc powinno tam być np. łóżko, sofa, tapczan
• Strefa nauki – powinna być to uczenia się więc powinno być tam np. biurko, krzesło, lampka
• Strefa zabawy – powinna być do zrelaksowania się po nauce więc powinno tam być np. telewizor, książki, telefon
Dużo ludzi chce nowe meble lecz zamiast kupować nowe wystarczy odnowić nasze stare. Proces polega na:
1. Rozkręć mebel na najmniejsze części
2. Umyj dokładnie mebel
3. Oceń stan powierzchni
4. Oczyść mebel z pyłu
5. Pomaluj
6. Nanieś na blat kilka warstw lakieru
7. Dodaj coś od siebie
W każdym domu są instalacje dzięki którym żyjemy wygodnie. Są to instalacja: centralnego ogrzewania, elektryczna, wodna,
kanalizacyjna, gazowa. Części instalacji wodnej i kanalizacyjnej znajdują się poza domem i przebiegają pod ziemią. Liczniki
umożliwiają odczytywanie zużycia prądu, wody czy gazu. Ciepło jest dostarczane przez instalacje centralnego ogrzewania. W jej
rurach znajduje się gorąca woda, para wodna lub ogrzewanie powietrzne. By ogrzewać dom można umieścić piec lub rurociągi
które są połączone z ciepłownią. W domach zazwyczaj urządzenia elektryczne są zasilane gazem który jest dostarczany
gazociągiem którego pierwsza część znajduje się pod ziemią. Do tego dołączona jest instalacja gazowa budynku.
Energia jest wytwarzana w elektrowni i jest dostarczana do budynków przez przewody elektryczne i tabliczkę rozdzielną. W tej
tablicy znajdują się bezpieczniki chroniące instalacje i urządzenia elektryczne przed przeciążeniami. Warto często sprawdzać ile
używamy prądu na liczniku. Używamy do tego jednostki kilowatogodzin (kWh).
Każdy obwód elektryczny składa się z: baterii, żarówki, przewodu i wyłącznika. Obwód może być szeregowy, równoległy i
mieszany.
Urządzenia elektryczne używamy codziennie.
W kuchence elektrycznej znajduje się grzałka elektryczna która pod wpływem prądu się nagrzewa. W kuchence
gazowej otrzymuje ciepło przez spalenie gazu. Niektóre sprzęty AGD to np. mikrofalówka, robot kuchenny,
frytkownica, czajnik elektryczny. Etykieta energetyczna zawiera informacje o średnim zużyciu energii w ciągu roku.
Tabliczka znamionowa zawiera informacje takie jak: nazwa produktu i model, numer seryjny, moc, napięcie
elektryczne, symbole bezpieczeństwa. No Frost zapobiega osadzaniu się szronu na lodówkach czy zamrażarkach.
Temperatura w lodówce wynosi 0-8 stopni, a w zamrażarce poniżej 0 stopni.
Sprzęt elektroniczny to m.in. Gogle VR, smartwatch, smartfony i tablety, czytnik e-book, słuchawki bezprzewodowe.
RELIGIA
 Warunki dobrej spowiedzi:
- Rachunek sumienia
- Żal za grzechy
- Mocne postanowienie poprawy
- Szczera spowiedź
- Zadość uczynienie panu bogu i bliźniemu