KLASA 7 Historia Dział I Pierwsza połowa XIX wieku

1. Kongres wiedeński – kiedy?

Które państwa brały w nim udział? jak wyglądały obrady? Co to znaczy Tańczący Kongres?
2. Zasady ustalone na Kongresie Wiedeńskim? Co to legitymizm, restauratyzm
3. Zmiany terytorialne po kongresie wiedeńskim.
4. Ustalenia Kongresu dotyczące Polski
5. czym było święte przymierze i czemu święte
6. pojęcie epoka restauracji
7. władcy i kolejne ustroje we Francji
8. Pojęcia: konserwatyzm i liberalizm
9. Ruch KARBONARIUSZY (Włochy, Hiszpania)
Powstanie DEKABRYSTÓW i w których państwach (Rosja)
10. Przebieg rewolucji lipcowej we Francji
11. czym było królestwo polskie i jak można je inaczej określić? Jakie miało ustrój?
12. Z jakim państwem królestwo polskie było związane unią personalną?
13. Cechy konstytucji nadanej Królestwu Polskiemu przez Aleksandra I i najważniejsze ustalenia
14. Gałęzie przemysłu w królestwie polskim oraz nazwiska ich inicjatorów
15. Jak rozwijała się oświata królestwie polski
16. Pojęcia: cenzura, płodozmian, oczynszowanie
17. Organizacje patriotyczne królestwie polskim i ich założyciele
18. Przebieg powstania listopadowego osoby z nim związane
19. Przyczyny upadku powstania listopadowego
20. Kierunki emigracji Polaków po powstaniu listopadowym
21. Polskie ugrupowania polityczne i ich cechy i przywódcy
KLASA 7 Historia Dział I Pierwsza połowa XIX wieku

1. Kongres wiedeński – kiedy? Jesień 1814-06.2015

Był to zjazd przedstawicieli państw europejskich, które zawiązały koalicję przeciwko Napoleonowi po
klęsce jego wyprawy na Rosję.
Które państwa brały w nim udział? Wielka Brytania, Rosja, Austria i Prusy.
Jak wyglądały obrady? Co to znaczy Tańczący Kongres? Na Kongres zjechało około 100 tys. gości, ponad
200 delegacji reprezentujących większość państw europejskich. Ze względu na liczbę balów i przyjść z
organizowanych podczas Kongresu zjazdem nazywamy tańczącym kongresem.
2. Zasady ustalone na Kongresie Wiedeńskim?
Postanowienia podjęte w Wiedniu zadecydowały o ładzie w Europie w następnych dziesięcioleciach.
Kongres oparty był na zasadzie równowagi sił pomiędzy głównymi europejskimi mocarstwami. Żadne
mocarstwo nie powinno zdobyć przewagi nad pozostałymi.
Restauratyzm - Kongres zgodnie z przyjętą na nim zasadą restauracji (łac. odbudowuję) postanowił
przywrócić władzę tym dynastię w Europie, które utraciły trony po 1789 roku. Francja stała się na powrót
królestwem.
Legitymizm – (łac. prawo lex) - nienaruszalna zasada tzw. Legitymizmu - przekonanie, że każda władza
monarsza została nadana przez boga, a nie przez ludzi. Bunt poddanych i pozbawienie tronu monarchy
traktowany jako jedno z najpoważniejszych naruszeń prawa.
3. Zmiany terytorialne po kongresie wiedeńskim.
Przywrócono częściowo dawne granice i nazwy państw wprowadzono nowe podziały korzystne głównie
dla zwycięskich mocarstw. Zamiast Związku Reńskiego powołano Związek Niemiecki, z Prusami i Austrią.
Austria otrzymała Dalmację i Istrię a także Lombardię z Mediolanem i Wenecję.
Prusy dostały rozległe i gospodarcze rozwinięte ziemie na zachodzie (Nadrenia i Westfalia), a także sporą
część Saksonii.
Rosja otrzymała Finlandię i Besarabię.
Dania straciła Norwegię, którą przyłączono do Szwecji.
Utworzono Królestwo Zjednoczonych Niderlandów poprzez połączenie Belgii i Holandii.
4. Ustalenia Kongresu dotyczące Polski.
Pozostawiono ziemie polskie pod władzą zaborców. Z większej części terenów Księstwa Warszawskiego
utworzono autonomiczne Królestwo Polskie. Wschodnie obszary polski, wraz z Białorusią i Ukrainą
pozostały wcielone do Rosji, bez jakiejkolwiek samodzielności, nazywane ziemiami zabranymi.
W Wielkopolsce powstało Wielkie Księstwo Poznańskie, będące częścią Królestwa Prus, z ograniczoną
autonomią w zakresie polityki i kultury, Polacy sprawowali tam miejscowe urzędy.
Austria zatrzymała dużą część Małopolski i Ruś Czerwoną ze Lwowem, ziemie te nazywano Galicją.
Wokół Krakowa utworzono niewielką Rzeczpospolitą Krakowską (Wolne Miasto Kraków), pod kontrolą
Austrii, Prus i Rosji.
5. Czym było Święte Przymierze i czemu święte?
We wrześniu 1815r z inicjatywy cesarza Rosji Aleksandra I powołano do życia Święte Przymierze
chrześcijańskich monarchów Europy. Mieli się oni kierować podstawowymi zasadami Ewangelii:
sprawiedliwością, miłością i pokojem. Wystąpiły między innymi Rosja Prusy i Austria. Przymierze miało na
celu utrzymanie ładu ustanowionego na kongresie wiedeńskim, opartego na zasadach restauracji
legitymizm mu oraz równowagi sił między najpotężniejszymi mocarstwami Europy.
6. Pojęcie EPOKA RESTAURACJI. To okres między 1815 a 1830; czasy charakteryzujące się przywróceniem
starego porządku czyli stanu przed 1789 roku. W Rosji Austrii i Prusach trwał absolutyzm, nie chciano
słyszeć o uchwaleniu konstytucji czy dopuszczeniu parlamentu do władzy. W Hiszpanii panowała także
monarchia absolutna. Królestwo Francji od 1814 roku stało się monarchią konstytucyjną - ministrowie byli
odpowiedzialni wyłącznie przed królem, a nie przed Parlamentem. Prawo wyborcze do izby niższej wybór
posłów ograniczał wysoki cenzus majątkowy. Członków izby wyższej mianował sam monarcha.
7. Władcy i kolejne ustroje we Francji
8. Liberalizm doktryna społeczna i polityczna, która powstała w epoce oświecenia, głosząca, że wolność i
nieskrępowana działalność jednostek mają wartość nadrzędną i są źródłem postępu we wszystkich
strefach życia społecznego. Liberałowie byli zwolennikami monarchii konstytucyjnej.
Konserwatyzm doktryna społeczna i polityczna broniąca tradycyjnego ładu społecznego, sformułowana na
przełomie XVIII i XiX wieku przez przeciwników rewolucji francuskiej. Konserwatyści to przeciwnicy
liberałów, uważali rządy konstytucyjne za szkodliwe, pragnęli zachować możliwie dużo elementów
dawnego porządku społecznego, przestrzegali zasad legitymizmu.
9. Ruch karbonariuszy - wywodzące się z Włoch tajne organizacje węglarskie. Ich członków nazywano
karbonariuszami od wł. carbonari – węglarze. W Hiszpanii i we Włoszech karbonariusze wywołali
rewolucje, które zostały stłumione przez wojska Świętego Przymierza.
Powstanie dekabrystów i w których państwach (Rosja)
Spisek zawiązany wśród rosyjskich oficerów, którzy chcieli ustanowić monarchię konstytucyjną. W Rosji w
grudniu 1825 roku wybuchło powstanie dekabrystów (od ros. dekabr – grudzień), stłumione brutalnie
przez nowego cara Mikołaja I.
10. Przebieg rewolucji lipcowej we Francji W 1830
We Francji z liberałami sympatyzowała znaczna część społeczeństwa, walczyli oni z konserwatystami.
Kiedy Karol X ograniczył wolność wypowiedzi, a lipcu 1830 roku nakazał rozwiązać izbę niższą parlamentu,
nastąpił wybuch niezadowolenia. W Paryżu robotnicy studenci znieśli barykady po 3 dniach wojska
królewskie wycofały się ze stolicy, król abdykował, a nowy władca Ludwik Filip zgodził się na
wprowadzenie konstytucji znoszącej cenzurę i zapewniającej parlamentowi kontrolę nad ministrami.
Francja stała się monarchią parlamentarną. (pojawiły się dwa nowe państwa - Grecy i Belgowie
zbuntowali się i ogłosili niepodległość)
11. Czym było królestwo polskie i jak można je inaczej określić? Jakie miało ustrój?
Królestwo Polskie zwane również Królestwem Kongresowym lub Kongresówką. Związane z Rosją unią
personalną.
12. Z jakim państwem królestwo polskie było związane unią personalną?
Autonomiczne Królestwo Polskie (utworzone z części Księstwa Warszawskiego) było związane unią
personalną z Cesarstwem Rosyjskim. Cesarz Rosji Aleksander pierwszy w 1815 r został królem polski a w
niewielkim Królestwie Polskim, zwany Kongresowym, uczynił monarchię konstytucyjną o daleko
posuniętej autonomii.
13. Cechy konstytucji nadanej Królestwu Polskiemu przez Aleksandra I i najważniejsze ustalenia
Nadana konstytucja gwarantowała m.in. swobodę wyznania, słowa i druku, a także wolną osobistą i
nietykalność majątkową. Głównym organem ustawodawczym był Sejm, a władzę wykonawczą
sprawowała Rada Administracyjna. Cesarz Rosji jako król Polski miał prawo mianowania ministrów i
wyższych urzędników zgłaszania weta wobec uchwał sejmowych, prowadzenia polityki zagranicznej
Królestwa. W imieniu Cara nad funkcjonowaniem władz Królestwa miał czuwać Namiestnik. Był nim gen.
Józef Zajączek. W urzędach posługiwano się językiem polskim. Królestwo posiadało także doskonale
wyćwiczoną polską armię.

14. Gałęzie przemysłu w królestwie polskim oraz nazwiska ich inicjatorów

Przemysł wspierał ówczesny minister skarbu książę Franciszek Ksawery Drucki Lubecki. Z jego inicjatywy
założono Państwowy Bank Polski (sfinansował budowę dróg w królestwie) oraz Towarzystwo Kredytowe
Ziemskie. Uzyskał także zgodę na obniżenie ceł na polskie towary eksportowane na rynki rosyjskie, co
pozwoliło na ich korzystną sprzedaż, a także bezcłowy import surowców z Rosji do Królestwa polskiego.
Hutnictwo rozwijało się w Zagłębiu Staropolskim.
Górnictwo rozwijało się w Zagłębiu Dąbrowskim.
Rzemiosło tkackie rozwijało się w Kaliszu, Sieradzu i w Łodzi. Zaczęły powstawać pierwsze fabryki.
15. Jak rozwijała się oświata Królestwie Polski
Swobodnie rozwijało się polskie szkolnictwo. Kontynuowano tradycję Komisji Edukacji Narodowej.
Zwiększano liczbę szkół i unowocześnia o metody nauczania. W 1816 roku car Aleksander Pierwszy
 utworzył Uniwersytet w Warszawie. W Warszawie działał Instytut Politechniczny i Instytut Agronomiczny.
Funkcjonowało Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk (badania nad językiem, historią ojczystą nauki,
ścisłe geografia i filozofia; Stanisław Staszic). Rozpoczęto budowę Teatru Wielkiego w Warszawie. Rozwijał
się polski Uniwersytet w Wilnie i liceum w Krzemieńcu.
Cenzura - Urzędowa kontrola treści prezentowanych publicznie mająca na celu usunięcie z nich
fragmentów uznanych przez władcę za politycznie niebezpieczne. Niezadowolenie społeczeństwa
Polskiego wynikało m. in. z nieprzestrzegania przez cara praw konstytucyjnych, zwłaszcza zaś ograniczenia
wolności słowa. Ustanowiono cenzurę i zamykano czasopisma.
Oczynszowanie - Zmiana pańszczyzny na czynsz. Zdecydowaną większość ludności Kongresówki stanowili
chłopi, którzy byli pozbawieni prawa własności ziemi, którą uprawiali. Mieli wolność osobistą, ale nadal
obowiązek pańszczyzny. Niektórzy właściciele ziemscy starali oczynszować chłopów tzn. zastąpić
pańszczyznę czynszem, którzy chłopi mieli płacić właścicielom majątków, zamiast świadczyć im darmową
pracę.
Płodozmian – w uprawie rolnej zastąpiono trójpolówkę płodozmianem. W kolejnych latach uprawy
stosowano na polu następstwo upraw różnych roślin. Uprawiano ziemniaki, co przyczyniło się do
ograniczenia fali głodu, buraki cukrowe, dzięki czemu rozwinęła się produkcja cukru.

16. Organizacje patriotyczne królestwie polskim i ich założyciele

W Sejmie uformowała się legalna opozycja protestująca przeciw łamaniu praw konstytucyjnych.
Królestwie powstawał też nielegalne organizacje patriotyczne o charakterze konspiracyjnym. Najsilniejsze
wśród organizacji Konspiracyjnych było Towarzystwo Patriotyczne założone przez majora Waleriana
Łukasińskiego. W latach 20 XIX wieku fala aresztowań doprowadziła do zlikwidowania tej organizacji i
skazywanie jej członków na wysyłkę na Sybir i pracę w kopalniach. Intensywnie działały także organizacje
młodzieży szkolnej i studenckiej. Aktywni byli studenci polskich uniwersytetów w Warszawie i Wilnie.
Adam Mickiewicz był jednym z założycieli Towarzystwa Filomatów, które przekształciło się w
konspiracyjną organizację niepodległościową.
17. Przebieg powstania listopadowego osoby z nim związane
IX.1830r Mikołaj pierwszy postawił w stan pogotowia wojsko Królestwa polskiego (jako zapowiedź
wspólnego marszu polskich i rosyjskich oddziałów na Zachód w celu stłumienia powstania belgijskiego).
Podporucznik Piotr Wysocki z warszawskiej Szkoły Podchorążych Piechoty postanowił uwięzić lub zgładzić
księcia Konstantego i opanować Warszawę.
W nocy z 29/30.XI.1830r w stolicy wybuchło powstanie wywołane przez członków sprzysiężenia. Mieli
zabić Wielkiego księcia Konstantego, opanować Warszawę i wezwać cały kraj do powstania. Ataki grupy
podchorążych i cywili na Belweder okazały się bezskuteczne. Spiskowcy działali pod presją czasu i bez
porozumienia z wyższymi oficerami polskiej armii czy politykami Królestwa kongresowego. Nie udało się
uwięzić księcia Konstantego. Mieszkańcy zamożnych dzielnic Warszawy nie wspomogli powstańców,
spiskowców ocaliła ludność uboższych dzielnic, która przyłączyła się do walk ulicznych.
Władzę przejęła Rada Administracyjna, organ władzy Wykonawczej Królestwa polskiego.
W XII.1830 r. Dyktatorem powstania ogłosił się Józef Chłopicki. Gdy car zażądał bezwarunkowej
kapitulacji, Chłopicki podał się do dymisji.
W I.1831 r. Sejm ogłosił Detronizację Mikołaja jako króla polskiego, a najwyższą władzę wykonawczą
powierzył Rządowi Narodowemu. Rosja wysłała na ziemię polskie wojska liczące 115tys żołnierzy, armia
Polska miała nieco ponad 50tys żołnierzy.
25.II.1831 roku bitwa na podwarszawskich Polach pod Grochowem. Wojska rosyjskie zdecydowały się na
odwrót, Polacy zaś zdołali ocalić stolicę. W bitwie oddziałami polskimi dowodził generał Józef Chłopicki.
Wiosną 1831 roku. Dopływem ochotników oddziały polskie przeszły do ofensywy.
31.03.1831 zwycięstwa pod Wawrem, Dębem Wielkim
10.04.1831 zwycięstwo pod Iganiami. Autorem planu wiosennej kampanii był generał Ignacy Prądzyński.
Generał Jan Skrzynecki, naczelny wódz Wojska Polskiego wstrzymał ofensywę i wycofał armię w kierunku
Warszawy. Próba wznowienia działań nie powiodła się.
 26.05.1831 klęska w bitwie pod Ostrołęką zadana przez Rosjan.
Pod koniec maja 1831 roku wycofali się do Warszawy, a armia rosyjska ruszyła w kierunku stolicy.
Kolejne niepowodzenia i nieudolne dowództwo generała Skrzyneckiego wzmogły niezadowolenie w kraju.
VIII.1831 roku gen. Skrzynecki został on zdymisjonowany. W stolicy wybuchły zamieszki i rozruchy, w
czasie których dokonywano samosądów na ludziach podejrzewanych o zdradę. Na czele rządu
Narodowego stanął generał Jan Krukowiecki - okazał się kolejnym nieudolnym przywódcą powstania.
6-7.09.1831 Gdy Armia rosyjska przypuściła szturm od strony warszawskiej woli, gen. Jan Krukowiecki
rozpoczął on rozmowy na temat kapitulacji.
8.09.1831 roku podjęło decyzję poddaniu Warszawy. W praktyce był to decydujący cios zadany
powstaniu. Na początku października dowódcy armii, członkowie władz podjęli decyzję o opuszczeniu
granic Królestwa i udaniu się na emigrację. Powstanie listopadowe upadło.

18. Przyczyny upadku powstania listopadowego

Armia Polska liczebnie ustępowała rosyjskiej pomimo swojego wyszkolenia i odwagi. Zawiodła duża część
generalicji i polityków zasiadających we władzach cywilnych powstania. Przekładali rozmowy z wrogiem,
nad walkę o niepodległość. Liczono, że car Mikołaj pierwszy Na wieść o wybuchu powstania zdecyduje się
na pewne ustępstwa i będzie przynajmniej przestrzegał Konstytucji Królestwa polskiego. Niestety tak się
nie stało. Stłumienie powstania dało Rosji pretekst do poważnego ograniczenia Autonomii Królestwa i
likwidacji polskiej armii. Nie, nie otrzymaliśmy również realnej pomocy ze strony Zachodu, pomimo że
powstańcom sympatią okazywali mieszkańcy Francji i Belki. Nie udało się też skłonić chłopów do udziału
w powstaniu, ponieważ nie podjęto w powstaniu drażliwej kwestii .

Kierunki emigracji Polaków po powstaniu listopadowym:

Niemiecka Saksona (Lipsk, Drezno). We Francji w Paryżu i okolicach. Mniejsza grupy emigrantów trafiły do
Wielkiej Brytanii, Belgii, Szwajcarii, a nawet do Stanów Zjednoczonych. Ze względu na liczbę emigrantów
około 10tys. powstańców, głównie oficerów Wojska Polskiego i członków władz cywilnych, a także
polskich polityków, artystów, emigrację po powstaniu listopadowym nazywamy Wielką emigracją.

19. Polskie ugrupowania polityczne i ich cechy i przywódcy

Hotel Lambert w Paryżu. Ugrupowanie skupione wokół Adama Jerzego Czartoryskiego; Program
konserwatywno-liberalny. Zakładał wskrzeszenie Rzeczypospolitej w granicach sprzed 1772 roku, Opartej
na Konstytucji 3 maja. Emigracyjne ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Towarzystwo Demokratyczne polskie, TDP - w Paryżu w 1832 roku, liberalna organizacja o programie
republikańsko- demokratycznym. Na czele stanął Wiktor Hetman. W 1836 ogłosił wielki manifest. W
walce o niepodległość główną rolę odegra lud, trzeba nadać chłopom na własność użytkowaną przez nich
Ziemię, bez odszkodowań szlacheckim właścicielom.
Komitet Narodowy Polski w Paryżu utworzony przez Joachima Lelewela. Chciał Odrodzenia Polski jako
Republiki oraz postulował uwłaszczenie chłopów i wprowadzenie wolności obywatelskich..
Gromady Ludu Polskiego organizacja utworzona w Anglii. Domagali się zniesienia własności prywatnej,
przekazania ziemi, środków produkcji w ręce ludu.
Ruch spiskowy .
Pułkownik Józef Zaliwski. Starał się wywołać próbę powstań z zaborach austriackich i rosyjskich. Władze
rosyjskie austriackie ukarały uczestników zrywu wieloletnim więzieniem lub śmiercią.
Szymon Konarski. Emisariusz związany z młodą Polską założyciel Tajnego Stowarzyszenia Ludu Polskiego.
Rozstrzelany, Wilnie.
Ksiądz Piotr Ściegienny. Prowadził działalność niepodległościową wśród chłopów, stworzył Związek
Chłopski i agitował wśród ludności wiejskiej.
 20. Postacie związane z kulturą polską na emigracji
Polscy poeci romantyczni, Adam Mickiewicz (Pan Tadeusz), Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasicki. Utwory 3
wieszczów narodowych są największymi osiągnięciami Literatury polskiej epoki Romantyzmu.
Fryderyk Chopin. Jeden z najgenialniejszych pianistów i kompozytorów w dziejach. W hołdzie
Powstańcom skomponował sławną Etiudę rewolucyjną.
Cyprian Kamil Norwid, poeta młodego pokolenia Polskich Romantyków.

Słowniczek

Cenzus majątkowy ograniczenie polegające na przyznaniu praw wyborczych jedynie grupie osób posiadających
majątek określonej wartości lub płacących podatki określonej wysokości.

Liberalizm doktryna społeczna i polityczna, która powstała w epoce oświecenia, głosząca, że wolność i
nieskrępowana działalność jednostek mają wartość nadrzędną i są źródłem postępu we wszystkich strefach życia
społecznego.

Konserwatyzm doktryna społeczna i polityczna broniąca tradycyjnego ładu społecznego sformułowana na

przełomie 18 i 19 wieku przez przeciwników rewolucji francuskiej.

Uwłaszczenie nadanie chłopom na własność uprawianej przez nich ziemi, należącej formalnie do szlacheckich
właścicieli.

Stan wojenny stan prawny polegający na ograniczeniu praw i wolności obywateli oraz zwiększeniu uprawnienia
niektórych organów. Na przykład wojska wprowadzenie stanu wojennego zwykle jest związane z zewnętrznym
wewnętrznym zagrożeniem bezpieczeństwa państwa.

Praca organiczna działalność polegająca na wykorzystaniu wszelkich legalnych możliwości w celu społecznego,
kulturalnego oraz ekonomicznego rozwoju narodu.

Emisariusz najczęściej tajny wysłannik polityczny mający np. za zadanie rozpoznanie nastrojów społecznych lub
prowadzenie agitacji na określonym obszarze.