PISEMNY

1. Przedstawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy z uwzględnieniem

podziału ziem polskich;
 Rosja odzyskała Finlandię, Besarabię i cz. Ks. Warszawskiego
 utworzono Królestwo Polskie i Wolne Miasto Kraków
 Prusy otrzymały Nadrenię, Westfalię, Pomorze Przednie, Rugię, część Saksonii, otrzymały terytorium
Gdańska, ziemię Chełmińską, cz. Kujaw i Wielkopolski
 Austria odzyskała cz. płn. Italii
 Dynastia Habsburgów uzyskała władzę w ks. Modeny, Parmy i Toskanii
 Wlk. Brytania uzyskała kontrolę nad ważnymi strategicznie obszarami np. Maltą
 Francja powróciła do obszaru sprzed 1792
 Szwecja zyskała Norwegię
 zlikwidowano Zw. Reński -> utworzono Zw. Niemiecki kierowany przez Austrię
 zlikwidowano Królestwo Włoch -> utworzono Królestwo Sardynii i Królestwo Obojga Sycylii
 przyznano papieżowi władzę nad Państwem Kościelnym
 deklaracja znosząca handel niewolnikami

2. Scharakteryzuj wojnę krymska i jej następstwa;

przyczyny
1) dążenie Rosji do uzyskania
kontroli nad cieśninami
czarnomorskimi
2) rosnąca wrogość między
mocarstwami europejskimi
3) idea panslawizmu (zjednoczenia
wszystkich narodów słowiańskich
w sferze politycznej, kulturowej i
gospodarczej)
4) odrzucenie przez Turcję żądań
rosyjskiego cara (Rosja chciała
otoczyć ochroną święte dla
chrześcijan miejsce w Palestynie)
przebieg
1) atak Rosjan na Mołdawię i
Wołoszczyznę podlegające Turcji
2) 1854 - wojska francuskie i
brytyjskie uderzyły na Krym,
wsparło je Królestwo Sardynii
3) 1855 - państwa zdobyły
rosyjską twierdzę Sewastopol ->
klęska Rosjan
4) 1856 - pokój w Paryżu (Morze
Czerwone strefą bez statków
wojennych, duża autonomia dla
Mołdawii, Wołoszczyzny i Serbii)
skutki
1) wzrost pozycji
międzynarodowej Wlk. Brytanii i
Francji
2) przetrwanie imperium
osmańskiego
3) upadek św. przymierza
4) osłabienie znaczenia Rosji
5) odwilż posewastopolska w
Rosji = okres zmian (Aleksander II
carem, uwłaszczenie chłopów,
zmiany w sądownictwie,
złagodzenie systemu represji,
rozwój gospodarki)

3. Przedstaw przebieg rewolucji przemysłowej w Europie i Stanach Zjednoczonych oraz wskaż jej
najważniejsze konsekwencje społeczno gospodarcze;
EUROPA STANY ZJEDNOCZONE
1) najszybsze zmiany w Wlk. Brytanii (pierwsze 1) szybki rozwój gospodarczy
urządzenia w przemyśle i rolnictwie, liczne rynki 2) rozrost terytorialny
zbytu) 3) rosnąca liczba ludności
2) 1834 - Niemiecki Zw. Celny 4) duża ilość surowców mineralnych
3) rozwój kopalni i hut w Belgii 5) inwestycje
4) rozwój manufaktur we Francji 5) wykorzystanie nowych środków transportu
5) powolny rozwój w Rosji 6) 1869 - oddanie do użytku linii kolejowej łączącej
wschodnie i zachodnie wybrzeże
7) wynalazki: telegraf, rewolwer, maszyna do szycia

Skutki
  nowe grupy społeczne: kapitaliści=przedsiębiorcy i proletariusze=robotnicy
 postęp w rolnictwie
 uprzemysłowienie gospodarki
 wzrost liczby ludności
 rozwój miast
 rozwój handlu międzynarodowego
 ruch luddystów (chłopi niszczyli maszyny fabryczne w Wlk. Brytanii)
 utrata pracy przez drobnych rzemieślników
 wyzysk pracowników gospodarczych
 zniszczenie środowiska naturalnego

4. Wyjaśnij genezę oraz skutki Wiosny Ludów w Europie w XIX wieku;

geneza
 zła sytuacja najniższych grup społecznych (złe warunki pracy, klęski głodu)
 dążenie Włochów i Niemców do zjednoczenia swoich krajów
 aspiracje niepodległościowe narodów
 niechęć części ludności do panującego systemu politycznego
skutki
 podważenie ładu wiedeńskiego
 wzrost świadomości mieszkańców Europy
 liberalizacja ustroju w niektórych państwach

5. Wyjaśnij przyczyny, przebieg oraz skutki powstania listopadowego;

przyczyny
 wzrost nastrojów niepodległościowych pod wpływem rewolucji we Francji i w Belgii
 łamanie konstytucji Królestwa Polskiego przez rosyjskich carów
 rosyjskie represje wobec członków polskich organizacji patriotycznych
 strach przed wysłaniem polskich żołnierzy do tłumienia powstania w Belgii
przebieg
 wybuch w nocy 29 listopada 1830, Warszawa
 inicjatorzy to członkowie sprzysiężenia podchorążych na czele z Piotrem Wysockim
 spiskowcy ruszyli na Belweder, chcieli porwać ks. Konstantego, ale ten zdążył uciec
 zdobycie arsenału przez powstańców
 dyktatorem powstania został Józef Chłopicki, później Michał Radziwił
 25 stycznia 1831 - detronizacja cara Mikołaja I Romanowa, utworzenie Rządu Narodowego
 atak Rosji w lutym 1831
 nowy naczelny wódz - Jan Skrzynecki
 zwycięskie bitwy: pod Wawrem, Dębem Wielkim, Stoczkiem
 bezskuteczne starania o uzyskanie pomocy od mocarstw europejskich
 26 maja - klęska Polaków w bitwie pod Ostrołęką
 upadek powstania w październiku
skutki
 emigracja części powstańców
 represje (utrata majątków, zesłania w głąb Rosji)
 Statut Organiczny zamiast Konstytucji Królestwa Polskiego
 rozwiązanie armii polskiej, wcielenie żołnierzy do armii rosyjskiej
 zniesienie Kościoła Unickiego
 zakaz działania uniwersytetów w Warszawie i Wilnie
 rosyjski system prawny i administracyjny w Królestwie Polskim
6. Scharakteryzuj sytuacje ziem polskich po kongresie wiedeńskim Królestwo Polskie,
Rzeczpospolita Krakowska, Wielkie Księstwo Poznańskie;
Królestwo Polskie
 połączone Unią Personalną z Rosją
 monarchia konstytucyjna, panował car z tytułem króla Polski
 trójpodział władzy: wykonawcza (monarcha), ustawodawcza (sejm), sądownicza (niezależne sądy)
 gdy Król był nieobecny jego obowiązki wykonywał namiestnik
Rzeczpospolita Krakowska
 Kraków + najbliższe okolice
 nadzór Austrii, Rosji i Prus
 wiele swobód dla Polaków
Wielkie Ks. Poznańskie
 ograniczona autonomia
 podziały stanowe
 gospodarka związana z produkcja rolną
 uwłaszczenie chłopów w 1823
 prawo do posługiwania się j.polskim w urzędach, sądach, szkołach

7. Wyjaśnij przyczyny, przebieg oraz skutki powstania krakowskiego z uwzględnieniem tzw.

rabacji galicyjskiej;
przyczyny
 dążenie Polaków do odzyskania niepodległości
 pomysłodawcami byli członkowie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego
przebieg
 21.02.1846 - walki w Krakowie z Austriakami
 22.02. - wyparcie Austriaków i utworzenie Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej
 “Manifest do narodu polskiego” - wezwanie do udziału w zrywie + program reform społecznych
 rabacja galicyjska -> pogorszenie sytuacji powstańców
 procesja krakowian, aby przekonać chłopów do udziału w powstaniu
 upadek powstania
skutki
 włączenie Rzeczypospolitej Krakowskiej do Austrii
 represje wobec uczestników powstania
 rabacja galicyjska
 powstanie chłopskie na terenach zachodniej Galicji przeciwko polskiej szlachcie
 władze austriackie głosiły, że polska szlachta chce wywołać powstanie w celu uniemożliwienia
cesarzowi uwłaszczenia chłopów
 Jakub Szela (przywódca chłopski)
 skutki: śmierć ok. 1 tys. osób, zniszczenia, upadek powstania krakowskiego, wzrost wrogości między
chłopami a szlachtą

8. Wyjaśnij przyczyny, przebieg oraz skutki powstania styczniowego na ziemiach polskich;

przyczyny
 wzrost nastrojów niepodległościowych w zaborze rosyjskim
 branka - przymusowy pobór do armii rosyjskiej
 2 polskie obozy polityczne: biali (przywrócenie Polsce wolności na drodze pokojowej, zryw narodowy
jedynie przy pomocy Wlk. Brytanii i Francji) i czerwoni (uwłaszczenie chłopów i wybuch powstania)
przebieg
 14/15.01.1863 - rozpoczęcie branki
  22.01. - wybuch powstania decyzją czerwonych
 powstał Tymczasowy Rząd Narodowy
 dołączenie do zrywu białych
 powstanie miało charakter partyzancki (niewielkie, nieregularne bitwy)
 dyktatorzy powstania: Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz
 w maju stworzone Rząd Narodowy, który utworzył polskie państwo podziemne
 Wlk. Brytania, Francja i Austria wysłały jedynie noty do Rosji o przyznanie Polakom autonomii
 Romuald Traugutt - ostatni dyktator powstania
 marzec 1864 - carski ukaz o uwłaszczenie chłopów
 kwiecień 1864 - aresztowanie i skazanie na śmierć Traugutta
skutki
 represje (zsyłki na Syberię, utrata majątków)
 emigracje powstańców
 zniesienie polskiej autonomii
 nasilenie rusyfikacji
 represje wobec Kościoła Katolickiego i Unickiego
 uwłaszczenie chłopów, likwidacja pańszczyzny

9. Przedstaw kwestie uwłaszczenia chłopów w zaborze rosyjskim i porównaj ją z procesami

uwłaszczeniowymi w innych zaborach;
w zaborze rosyjskim
 22.01.1863 - Rząd Narodowy wydał manifest, w którym obiecał ziemię chłopom biorącym udział w
powstaniu krakowskim
 aby odciągnąć masy chłopskie od walki, władze carskie wydały na początku 1864 “ukaz carski o
uwłaszczeniu”
w zaborze pruskim
 1808 - chłopi pracujący w dobrach państwowych otrzymali możliwość wykupu gruntów, w 1811 -
taką możliwość otrzymali też chłopi pracujący w dobrach prywatnych
 1816 - uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim
 1823 - uwłaszczenie chłopów w Wlk. Ks. Poznańskim
w zaborze austriackim
 uwłaszczenie przeprowadzono pod wpływem ruchów rewolucyjnych w 1846 i 1848
 proces uwłaszczenia trwał 10 lat

10. Porównaj proces zjednoczeniowy Niemiec i Włoch w XIX wieku;

Niemcy Włochy

przyczyny 1) wzrost świadomości narodowej
2) dążenie do zwiększenia znaczenia w
Europie
3) starania o rozwój gospodarczy
1) wrogość wobec rządów Austrii w północnej Italii
2) wzrost świadomości narodowej, działacze
niepodległościowi
3) ruch risorgimento (dążenie do utworzenia 1
państwa na Półwyspie Apenińskim

przebieg 1) wojna z Danią (zdobycie Szlezwika) 1) układ z Francją (zdobycie Lombardii)

2) wojna z Austrią (zdobycie Holsztynu) 2) plebiscyt, przyłączenie Parmy, Modeny, Toskanii i
3) powstanie Zw. Północnoniemieckiego Romanii do Królestwa Sardynii
4) wojna z Francją (zdobycie Alzacji i 3) wyprawa “tysiąca czerwonych koszul” (Giuseppe
 Lotaryngii) Garibaldi)
4) zdobycie Neapolu
5) powstanie Królestwa Włoch
6) Rzym stolicą Włoch

11. Wyjaśnij przyczyny, przebieg oraz skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
Przyczyny wojny secesyjnej
 przemysł na Południu przeszkadzał rozwojowi rynku towarów przemysłowych na Północy,
 protest farmerów przeciwko zwiększaniu się wpływów plantatorów,
 powstanie partii republikańskiej
 nieformalny sojusz burżuazji z Północy z farmerami, robotnikami, drobnomieszczanami, a nawet
biedotą miejską w walce z właścicielami wielkich plantacji,
 procesy prowadzące do ukształtowania się klasy robotniczej wrogiej wobec zwolenników
niewolnictwa,
 niechęć Południa do zniesienia niewolnictwa,
 zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 1860 roku republikanina Abrahama Lincolna (1809-1865).
Przebieg wojny secesyjnej
 Wybór na prezydenta Abrahama Lincolna w listopadzie 1860 roku.
 Secesja, czyli wystąpienie stanów południowych z Unii ze stanami północnymi w grudniu 1860 roku -
protest przeciwko wyborowi Lincolna na prezydenta.
 Stworzenie przez stany: Południową Karolinę, Północną Karolinę, Tennessee, Teksas, Wirginię,
Missisipi, Florydę, Alabamę, Georgię, Luizjanę i Arkansas Konfederacji w lutym 1861 roku.
 Prezydentem Konfederacji został Jefferson Davis.
 Atak Konfederatów na Fort Sumter w Karolinie Południowej 12 kwietnia 1861 roku - początek
krwawej wojny domowej (1861-1865).
 Krwawe działania wojenne
 Ogłoszenie przez Abrahama Lincolna dekretu o zniesieniu niewolnictwa (tzw. deklaracja o
emancypacji) na terenie Stanów Zjednoczonych bez żadnych odszkodowań dla właścicieli
niewolników oraz tzw. Homestead Act, czyli Aktu o domostwach, na mocy którego wszyscy
obywatele mogli za minimalną opłatą mogli zakupić działkę o wielkości 60 ha - 1 stycznia 1863 roku.
 Podpisanie aktu kapitulacji przez dowódcę konfederatów gen. Roberta Lee 9 kwietnia 1865 roku.
 Zastrzelenie Abrahama Lincolna w Teatrze Forda w Waszyngtonie przez aktora, Johna Bootha 14
kwietnia 1865 roku co utrudniło rozmowy pokojowe.
Skutki wojny secesyjnej
 spustoszenie gospodarcze i moralne kraju,
 olbrzymie straty demograficzne po obu stronach,
 zniszczenia wielkich połaci rolniczego Południa,
 wyniszczająca okupacja Południa przez wojska Unii aż do 1867 roku,
 wprowadzenie do konstytucji w 1865 roku poprawki znoszącej niewolnictwo,
 prześladowanie Murzynów,
 utworzenie na Południu w 1866 roku Ku-Klux-Klanu,
 zmniejszenie się znaczenia Południa w zakresie gospodarki i polityki Stanów Zjednoczonych,
 szybki rozwój przemysłu Stanów Zjednoczonych

12. Wymień najważniejsze odkrycia naukowe i dokonania techniczne XIX wieku;

1807 - statek parowy (R. Fulton)
1829 - lokomotywa kolejowa (G. Staphenson)
1833 - zjawisko indukcji elektrycznej (S. Faraday)
1844 - telegraf (S. Morse)
1856 - modernizacja wytopu stali
1860 - silnik spalinowy
1869 - Kanał Sueski
1876 - telefon (G. Bell)
1879 - żarówka (T. Edison)
1885 - samochód (G. Benz, G Dainlau)
1895 - Kanał Koloński

13. Scharakteryzuj nowe prądy ideowe i kulturowe w XIX wieku oraz ruch emancypacyjny kobiet;
Najważniejsze ideologie XIX wieku:
 nacjonalizm: ludzie o wspólnych cechach narodowych muszą mieć prawo do własnego narodu i
podporządkować mu wszelkie działania
 konserwatyzm: gwałtowne zmiany ustroju są zawsze niekorzystne. Istotne są tradycyjne wartości i
zasady. Ważną rolę odgrywa religia.
 liberalizm: rola państwa powinna być ograniczona, to jednostka decyduje jak chce żyć
 socjalizm: równość ludzi pod względem majatkowym, a władza powinna likwidować biedę
 komunizm: likwidacja niesprawiedliwego systemu poprzez rewolucję. Powinno powstać
ogólnoświatowe państwo bez granic i własności prywatnej.
EMANCYPACJA KOBIET - dążenie do równouprawnienia kobiet, w szczególności w zakresie rynku pracy i
dostępu do wyższego wykształcenia.
Emancypacja kobiet jest widoczna w powieści Elizy Orzeszkowej, poetki pozytywizmu, pt. "Nad Niemnem".
Kobiety znajdowały się w dramatycznej sytuacji, były jedynie przedmiotem transakcji majątkowych i
rodzinnych. Nie miały możliwości samorealizacji.
Rodzina wybierała im mężów, a po ślubie miały one spełniać zachcianki mężów, rodzić dzieci.

14. Przedstaw przykłady stosowania przez zaborców polityki antypolskiej względem ludności
polskiej w XIX wieku;
ZABÓR PRUSKI
Germanizacja - wynarodowienie Polaków poprzez stopniowe narzucanie języka, kultury, sztuki i zwyczajów
niemieckich

Kulturkampf - całość działań władz niemieckich, mająca na celu ograniczenie wpływów Kościoła katolickiego
w państwie, np. obowiązek zdawania przez duchownych egzaminu z historii, literatury i filozofii niemieckiej,
co miało także wymiar antypolski
 zmiana nazwy Wielkie Księstwo Poznańskie na Prowincja Poznań
 język niemiecki językiem urzędowym
 rugi pruskie - wysiedlenie Polaków bez obywatelstwa pruskiego
 "ustawa kagańcowa" - zakaż używania języka polskiego publicznie

ZABÓR ROSYJSKI
Rusyfikacja - wynarodowienie Polaków poprzez stopniowe narzucanie języka, kultury, sztuki, religii
prawosławnej i zwyczajów rosyjskich
 represje wobec powstańców: zsyłki na Sybir, konfiskata majątków i kontrybucje
 zmiana nazwy Królestwa Polskiego na Kraj Przywiślański i wcielenie go do Rosji
 język rosyjski językiem urzędowym
  wprowadzenie rosyjskich instytucji, prawa
 ogłoszenie stanu wojennego
 wcielanie Polaków do wojska rosyjskiego
 represje wobec Kościoła - likwidacja zakonów, szkół kościelnych oraz kościoła unickiego

15. Przedstaw główne postulaty nowoczesnych ruchów politycznych XIX wieku (ruch
socjalistyczny, ruch ludowy, ruch narodowy) z podziałem na partie polityczne oraz wymień ich
przywódców;
Pod koniec XIX wieku na ziemiach polskich funkcjonować zaczęły nowoczesne partie polityczne, formowane
na wzór działających w Europie Zachodniej. Najlepsze warunki do zakładania partii politycznych były w
zaborze austriackim ze względu na prawa narodowe, jakimi dysponowali tam Polacy. Ze względu na rolniczy
głównie charakter Galicji pierwsze partie, jakie powstawały na tym terenie, gromadziły chłopów.

Już w 1875 roku ks. Stanisław Stojałowski zaczął wydawać pisma „Wieniec” i „Pszczółka”, poruszając obok
spraw społecznych (walka z alkoholizmem) i zawodowych (doradztwo rolnicze) także problemy polityczne.
Działalność tę kontynuowali Maria i Bolesław Wysłouchowie przy pomocy pisma „Przyjaciel Ludu” (od 1889
roku). W efekcie tej aktywności politycznej w 1895 roku powstało Stronnictwo Ludowe, domagające się
zwiększenia udziału chłopów w życiu politycznym przez odejście od systemu kurialnego w Galicji. Charakter
narodowy tej partii uwypuklony został w 1903 roku, gdy zmieniła ona swą nazwę na Polskie Stronnictwo
Ludowe. Główni jej działacze to Wincenty Witos i Jakub Bojko. Mniej liczna od chłopów klasa robotnicza w
zaborze austriackim również posiadała własną partię. Była nią Polska Partia Socjalno-Demokratyczna,
założona w 1897 roku. Główni jej działacze to Ignacy Daszyński i Herman Lieberman. Nie było to jedyne na
ziemiach polskich ugrupowanie adresujące swój program do robotników. Znacznie wcześniej, w 1882 roku
Ludwik Waryński założył w Warszawie Socjalno Rewolucyjną Partię „Proletariat”. Działała ona w sposób
konspiracyjny i proponowała likwidację prywatnej własności środków produkcji, zjednoczenie
międzynarodowego ruchu robotniczego. W sumie był to program marksistowski z dużymi wpływami
anarchizmu. Działali w tej partii również Stanisław Kunicki, Maria Bohuszewiczówna i inni. Już w 1883 roku
Waryński został aresztowany, co ograniczyło aktywność tej partii. Przestała ona istnieć pod koniec lat 80.

16. Wymień bezpośrednie i pośrednie przyczyny wybuchu I wojny światowej;

Przyczyny pośrednie: zawiązanie trójprzymierza i trójporozumienia, głoszenie idei wolnościowych przez
ruchy wyzwoleńcze powstałe w XIX wieku – dążenia niepodległościowe państw europejskich (również
Polski), imperialistyczna polityka Rzeszy: chęć panowania w Europie, ale także na świecie (dążenie do
posiadania jak największej liczby kolonii), kryzys światowy: ubóstwo, choroby etc.
Przyczyną bezpośrednią był zamach na Franciszka Ferdynanda w Sarajewie.

17. Przedstaw przyczyny, przebieg i skutki obu rewolucji w Rosji po I wojnie światowej;

18. Przedstaw przebieg działań militarnych w czasie I wojny światowej oraz okoliczności włączenia się w nie
Stanów Zjednoczonych;

19. Wymień postulaty polskich pozytywistów?

Polscy pozytywiści głosili:
 ideę pracy nad polską ziemią, gospodarką zamiast nierównej walki;
  z powstań wynikają tylko klęski, należy więc inwestować w rozwój i dobrobyt kraju;
 propagowali ideał nauki, oświecania społeczeństwa;
 organicyzm i pracę u podstaw zamiast indywidualizmu jednostki;

20. Przedstaw przykłady zaangażowania militarnego polskich formacji wojskowych na różnych frontach I
wojny światowej;

21. Przedstaw postanowienia traktatu wersalskiego;

 Niemcy zostały obarczone odpowiedzialnością za rozpoczęcie wojny i musiały zapłacić wysokie
odszkodowanie Francji.
 Armię wojsk niemieckich zmniejszono do 100 tys. i zakazano im używania ciężkiego sprzętu
wojennego, okrętów oraz łodzi podwodnych.
 Stworzono Ligę Narodów, czyli organizację, która miała zapewnić bezpieczeństwo oraz pokój między
państwami.
 Ustanowiono 50 km pas między Francją, a Niemcami zwany "Strefą zdemilitaryzowaną"
 Zabrano Niemcom kolonie.

22. Wyjaśnij przyczyny oraz przebieg wielkiego kryzysu gospodarczego po I wojnie światowej;
Przyczyny Wielkiego kryzysu 1929-1933:
 fatalna sytuacja gospodarcza na całym świecie wskutek zniszczeń I wojny światowej,
 spadek cen – rolnicy amerykańscy produkowali więcej niż potrzebowało społeczeństwo,
 gospodarka USA rosła w siłę, Ameryka udzielała zbyt wielu pożyczek innym krajom,
 konsumpcjonistyczny tryb życia Amerykanów,
 czarny czwartek (panika na giełdzie w Nowym Jorku).
Skutki:
 bankructwa i zadłużenia wielu firm,
 wzrost bezrobocia (o 1/3),
 spadek produkcji przemysłowej,
 drastyczne ubożenie społeczeństwa: ludzie częściej chorowali, popełniali samobójstwa,
 dojście do władzy dyktatorów (wykorzystali osłabienie wewnętrzne w kraju obiecując poprawę), np.
Adolfa Hitlera,
 wprowadzenie nowych pomysłów na poprawę ekonomiczną, np. New Deal w USA.

23. Scharakteryzuj Ligę Narodów oraz jej główne cele;

Liga Narodów – organizacja międzynarodowa, powołana w 1919 r. na mocy traktatu wersalskiego,
kończącego I wojnę światową. Główne jej cele to zapobieganie wojnom i rozwój współpracy
międzynarodowej.
 Działania na rzecz utrzymania pokoju na świecie
 Rozwój stosunków międzynarodowych

 Wyrzeczenie się wojny jako środka do zdobywania terytorium i ograniczenie używania siły

 Doprowadzenie do jawności w stosunkach międzynarodowych, które opierają się na sprawiedliwości

i honorze
24. Wyjaśnij genezę powstania państwa sowieckiego. Scharakteryzuj jego politykę wewnętrzną i
zewnętrzną;

25. Przedstaw drogę Adolfa Hitlera do władzy w Niemczech. Omów jego politykę wewnętrzną i
zagraniczną okresu dwudziestolecia międzywojennego;

26. Przedstaw przyczyny, przebieg i skutki wojny polsko- bolszewickiej;

PRZYCZYNY
 konflikty przygraniczne między ZSRR a Polską (spółpraca rosyjsko-niemiecka: stopniowe
przejmowanie ziem na wschód od terenów polskich przez ZSRR, dawny Ober Ost)
 chęć "wyzwolenia" przez ZSRR Litwy, Białorusi i Ukrainy
 ogłoszenie przez Lenina marszu Armii Czerwonej na zachód
PRZEBIEG:
Józef Piłsudzki uprzedza atak bolszewików i wkracza na tereny dzisiejszej Ukrainy zimą 1919 roku.
Sukcesy Armii Polskiej. Zajęcie w maju 1920 roku obszarów od Dniepru do Kijowa.
Kontrowersja Armii Czerwonej i zajęcie polskich rzek do Wisły.
15 sierpnia 1920 roku zwycięstwo w bitwie warszawskiej.
Wypchnięcie Rosjan z Polski i uratowanie niepodległości.
SKUTKI:
 uzyskanie części terenów ZSRR przez Polskę
 niezadowolenie ZSRR, narastanie dalszych konfliktów polsko-radzieckich
 zatrzymanie marszu Armii Czerwonej na Zachód
 liczne ofiary śmiertelne po obydwu stronach walczących
 wzięcie do niewoli setek jeńców radzieckich

27. Przedstaw proces formowania się polskiej granicy zachodniej, północnej i południowej;
GRANICA ZACHODNIA:
 Kształtowała się po powstaniu wielkopolskim (wywołanym po przybyciu Paderewskiego do Poznania)
– dzięki niemu do Polski włączono całą Wielkopolskę.

GRANICA POŁUDNIOWO-ZACHODNIA:
 Górny Śląsk – o jego przynależności miał zadecydować plebiscyt. Poprzedziły go powstania śląskie:
o I powstanie: wystąpienia antypolskie, powstanie wybucha w sierpniu 1919 w powiatach
rybnickim i pszczyńskim, objęło dalsze tereny Górnego Śląska, powstańcy ponieśli klęskę; na
tereny Górnego Śląska wysłano Międzysojuszniczą Komisję Rządząca i Plebiscytową, której
zadaniem było pilnowanie porządku na Śląsku aż do plebiscytu. W Komisji zasiadały państwa:
Anglia, Włochy i Francja
 II powstanie: sierpień 1920 r.: zakończone sukcesem powstańców – na miejsce policji niemieckiej
pojawiła się policja mieszana polsko-niemiecka; w marcu 1921 przeprowadzono w końcu plebiscyt,
który niestety wygrali Niemcy, do Polski miano przyłączyć 1/5 Śląska
o III powstanie: sukces Polaków – do Polski przyłączono lwią część Górnego Śląska

GRANICA PÓŁNOCNA
- również plebiscyty na Warmii i Mazurach (lipiec 1920) – wygrali Niemcy
- decyzją traktatu wersalskiego przyłączono do Polski Pomorze Gdańskie

GRANICA WSCHODNIA
- granica wschodnia ustalona na podstawie pokoju w Rydze (traktat ryski):
Odzyskanie ziem należącym przez III i II rozbiorem Rzeczpospolitej zagarniętych przez Rosję: gubernia
Grodno i Wilno, zachodnie części guberni Wołyń (Łuck, Równe, Krzemieniec) oraz Mińsk (Nieśwież, Dokszyce,
Stołpce). W zasadzie polska granica wschodnia równała się z linią II rozbioru z 1793 roku.

28. Wyjaśnij przyczyny, przebieg oraz skutki przewrotu majowego;

Przyczyny:
--> częste zmiany rządów
--> konieczność sanacji moralnej polskiego życia politycznego
--> niezadowolenie społeczeństwa z rządów koalicji Chjeno-Piast
--> kryzys gospodarczy
PRZEBIEG:
-12 maja 1926 r. ostatnia próba porozumienia między Józefem Piłsudskim i prezydentem RP
Stanisławem Wojciechowskim, oddziały wojskowe wierne marszałkowi Piłsudskiemu zajmują pierwsze
pozycje na warszawskich mostach
dochodzi do pierwszych starć z oddziałami rządowymi, próba negocjacji rozpoczęta przez marszałka Sejmu
RP Macieja Rataja
-13 maja 1926 r ostatnia próba negocjacji przeprowadzonych przez Rataja zakończonych
niepowodzeniem
-14 maja 1926 r. Piłsudski przejmuje kontrolę w stolicy, następuje dymisja rządu Wincentego Witosa
i złożenie urzędu przez prezydenta Wojciechowskiego, zgodnie z Konstytucją RP uprawnienia prezydenta
przejął Maciej Rataj i powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele, w którym Piłsudski został
ministrem spraw wojskowych i generalnym inspektorem Sił Zbrojnych
Skutki:
--> obalenie rządzących
--> dojście piłsudczyków do władzy
--> powstanie rządu Bartla
--> wprowadzenie systemu autorytarnego
--> śmierć żołnierzy i cywilów w trakcie walk o władzę

29. Scharakteryzuj strukturę społeczeństwa II Rzeczpospolitej, uwzględniając jego

wielonarodowy, wielokulturowy i wieloreligijny charakter;
Polska była krajem wielonarodościowym. Udział Polaków w ogólnej liczbie mieszkańców II RP sięgał około
64%. Resztę stanowiły mniejszości narodowe, których Polska w porównaniu z innymi krajami Europy miała
bardzo dużo.

Struktura społeczna II RP – Chłopi najliczniejsza Grupa społeczna, 50%; pracownicy fizyczni (robotnicy rolni i
przemysłowi) 30,2%; drobnomieszczaństwo 11,8%; Inteligencja 5,7%; inne grupy 2,3%.

30. Scharakteryzuj osiągnięcia gospodarcze II Rzeczpospolitej okresu dwudziestolecia

międzywojennego.
II Rzeczpospolita osiągnęła w dwudziestoleciu międzywojennym bardzo wiele na praktycznie wszystkich
płaszczyznach życia państwa - od gospodarki, przez politykę społeczną, aż po kulturę i oświatę.
Za największe osiągnięcia II Rzeczpospolitej można uznać następujące rzeczy:
 reforma monetarna (miała miejsce w 1924 roku i jest także znana pod nazwą reformy ministra
Grabskiego, dzięki niej ekonomia państwa i system walutowy znacznie się usprawniły),
o budowa portu w Gdyni (miała miejsce w latach 1921-1923 i otworzyła przed Polską nowe
perspektywy gospodarcze, a także polityczne związane z Morzem Bałtyckim),
 utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego (miało miejsce w latach 1936-1939, a COP bardzo
szybko stał się jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych w kraju i znacznie przyspieszył
rozwój przemysłowy),
 o uchwalenie konstytucji marcowej (miało miejsce w 1921 roku i było bardzo ważnym krokiem
w rozwoju polskiej państwowości po odzyskaniu niepodległości, ponieważ stworzyło
podstawy życia politycznego na kolejne dekady),
 rozkwit literatury (w okresie istnienia II Rzeczpospolitej powstało wiele uznanych zbiorów poezji oraz
powieści, które stanowią dziś kanon polskiej literatury - w latach 1918-1939 tworzyli na przykład
Julian Tuwim, Zofia Nałkowska czy Jarosław Iwaszkiewicz),
USTNY
1. Omów przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w świecie w
XIX wieku;
Przyczyny:
→ekonomiczne
- Potrzeba zdobywania nowych ziem, bogactw naturalnych, rynków zbytu dla towarów
- Dążenie do opanowania szlaków handlowych
- Konieczność pozyskiwania taniej siły roboczej
- Polityka kolonialna kompanii handlowych, plantatorów i przemysłowców
- Konieczność zdobycia dochodów dla metropolii prowadzących rywalizacje w Europie
→polityczne i militarne
- Dążenie do podbudowania pozycji państwa na arenie międzynarodowej
- Wzmacnianie potęgi militarnej państw europejskich
- Dążenie do kontrolowania strategicznych obszarów świata i szlaków komunikacyjnych
- Wzmacnianie prestiżu władzy w oczach własnego społeczeństwa
→kulturowe i społeczne
-idea misji cywilizacyjnej białego człowieka, która za cel stawiała podbój nowych ziem w Afryce i Azji oraz
zaprowadzenie tam norm społecznych
-przeświadczenie o wyższości cywilizacyjnej mieszkańców Europy nad ludnością pozostałych
kontynentów, umacniane przez teorie rasistowskie
-dążenie do zorganizowania krajów kolonialnych na wzór Europy
Zasięg:
Afryka - zwiększenie kolonizacji głównie w głąb kontynentu
Azja - otwarcie wcześniej izolujących się Chin i Japonii, kolonizacja Indii oraz kolonizacja Północy Azji przez
Rosję
Oceania
Skutki:
- Rozprzestrzenienie się cywilizacji europejskiej
- Popularyzacja osiągnięć cywilizacji europejskiej np. leków
- zniszczenie lokalnych kultur
- bogacenie się państw kolonialnych
- Miejsce na kolonie karne, później źródło surowców i taniej siły roboczej oraz rynek zbytu

2. Scharakteryzuj postawy polskiego społeczeństwa wobec zaborców w XIX wieku;

- Lojalizm- postawa cechująca się pogodzeniem z myślą o utracie niepodległości, wiązanie przyszłości narodu
polskiego z zaborcami
- Praca organiczna- postawa cechująca się porzuceniem myśli o zbrojnym powstaniu ale nie o niepodległości.
Uważano że najlepszym sposobem ochrony polskiego bytu jest solidna praca mająca na celu rozwój
gospodarczy i kulturalny kraju. (praca organiczna zakładała legalną walkę o autonomię i prawa polityczne)
- Konspiracja- celem było odzyskanie niepodległości na drodze zbrojnej, tworzenie organizacji zbrojnych na
obszarze zaborów.
- Dbałość o utrzymanie tożsamości narodowej
zaborcy nie zdołali zniszczyć polskiego patriotyzmu - dzięki pamięci Polaków w wyniku I wojny mogła
odrodzić się niepodległa II rzeczpospolita
3. Omów przejawy odradzania się polskości na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i Ziemi
Kaszubskiej;
- ziemia kaszubska - Tworzone były utwory literackie po kaszubsku oraz nawoływano do odrodzenia kultury
kaszubskiej w ścisłym powiązaniu z Polską.
- w gdańsku zaczęły powstawać polskie stowarzyszenia, instytucje, wydawano czasopisma (polskość
nierozerwalnie związana była z katolicyzmem)
- w Warmii księża umacniali patriotyzm. założyli czasopismo popularyzujące język i kulturę polską oraz
reprezentowali interesy polskiej ludności w parlamencie pruskim.
- na mazurach – Mocne przywiązanie ludności z Niemcami. Sporadyczne akcje miejscowych propagatorów
polskości
- na górnym śląsku wydawano polskie gazety i inicjowano działalność kulturalną (Karol Miarka wydawał
polskie pismo- katolik, prowadził księgarnię, wydawnictwo oraz teatr - opublikował list otwarty
domagając się wprowadzenia j.polskiego do szkół.)
- Strajk dzieci przeciwko nauce po niemiecku w Wielkopolsce

4. Omów dzieła polskich pozytywistycznych twórców pisane „ku pokrzepieniu serc”;

Henryk Sienkiewicz:
- “Trylogia” - rozgrywa się w 17-wiecznej ogarniętej wojnami Polsce
- “Krzyżacy” - powieść opisująca konflikt polsko-krzyżacki
- “potop” -przypomnienie wielkich momentów narodowej historii, podniesienie na duchu zniewolonego
narodu. Pokazuje waleczność i bohaterstwo przodków.
Eliza Orzeszkowa
- “Nad Niemnem” - opowiada o odbudowie Polski poprzez przywrócenie poczucia wspólnoty społecznej i
patriotyzmu.
- “Gloria Victis” - Oddanie chwały przegranym w powstaniu styczniowym
Stanisław Wyspiański
- “Wesele” - Potępienie bierności Polaków względem zaborów

5. Wymień najważniejszych twórców okresu pozytywizmu i młodej polski oraz ich najważniejsze
dzieła;
Eliza Orzeszkowa- “ostatnia miłość”, “z życia realisty”, “na prowincji”, “nad Niemnem” , “Gloria Victis”
Stefan Żeromski - “Popioły”, “Rozdziobią nas kruki, wrony”
Bolesław prus - “Kamizelka”, “Katarynka”
Henryk Sienkiewicz - “Ogniem i mieczem”, “potop”, “pan Wołodyjowski” “Trylogia” “Krzyżacy”, “Quo vadis”
Adam Asnyk - „nad głębiami”, „Poezje”
Adolf Dygasiński - „wilk, psy i ludzie”, „głód i miłość”
Wiktor Gomulicki - „Poezje”
Maria Konopnicka - „Moi znajomi”, „noc”
Aleksander Świętochowski - „Wolter”

6. Wyjaśnij przyczyny klęski państw centralnych w I wojnie światowej;

- pogarszająca się sytuacja gospodarcza i społeczna
- braki surowców, żywności i sprzętu wojennego
- zmęczenie wojną, nastroje rewolucyjne (ogromne strajki)
- braki rekrutów do uzupełniania strat
- państwa centralne były za słabe i bez dobrego planu.
- Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny
7. Wyjaśnij genezę, przebieg i skutki rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim;
Geneza
– Osłabiona Rosja po wojnie z Japonią
– Pokolenie nie pamiętające klęski powstań lecz wychowane w tradycji niepodległościowej
– rozwój i radykalizacja ugrupowań socjalistycznych
– kryzys gospodarczy – pogorszenie się warunków życia robotników, strajki
– demonstracje antyrosyjskie i antywojenne – brutalnie rozpędzone przez Rosjan

Przebieg
– stycznia 1905 – na wieść o „krwawej niedzieli” masowy strajk robotników ze wspólnej inicjatywy PPS i
SDKPiL, 3-letni strajk szkolny
– konflikty polityczne wśród Polaków (socjaliści za protestami, endecja przeciwko), morderstwa na tle
politycznym
– podziały polityczne wykorzystywane przez Rosjan (np. inspirowanie pogromów Żydów)
– masowe strajki i demonstracje w wielu miejscach Królestwa (Warszawa, Łódź, zagłębie dąbrowskie,
Świętokrzyskie) – krwawe walki z policją i wojskiem rosyjskim;
działania rewolucyjne trwały w latach 1905-1907.

W Łodzi strajki przerodziły się w regularne walki (tzw. powstanie czerwcowe 1905), do stłumienia których
Rosjanie ogłosili stan wojenny i skierowali dodatkowe oddziały wojska.

Rewolucja 1905 r. w Królestwie Polskim łączyła dwa aspekty:

– społeczny (postulaty ekonomiczne: 8h dzień pracy, płace minimalne, ubezpieczenia zdrowotne; wspólna
walka robotników i inteligencji)
– narodowy (sprzeciw wobec podporządkowania Rosji, żądanie swobód w oświacie i używaniu j. polskiego)

Skutki
– liczne ofiary śmiertelne
– ustępstwa cara: możliwość zakładania polskich szkół i spółdzielni, złagodzenie cenzury, używanie j.
polskiego w urzędach gminnych, wolność wyznania
– rozłam w ruchu socjalistycznym na priorytety niepodległościowe oraz prawa robotnicze
– działacze endecji w Dumie Państwowej (Roman Dmowski)
Doświadczenia z rewolucji 1905 r. wykorzystano w walce o niepodległość Polski w kolejnych latach. Wielu
członków Organizacji Bojowej PPS stanowiło trzon polskich formacyj w czasie I wojny światowej, a później
niepodległego państwa polskiego

8. Omów stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu I wojny

światowej;
Przeddzień:
Niechęć do Polaków i sprawy polskiej, tępienie polskości, rusyfikacja i germanizacja, tłamszenie
jakichkolwiek ruchów niepodległościowych (w Austrii polacy mieli nawet trochę swobód)
Po wybuchu I-wś:
Nakłanianie do wstąpienia do wojska (Prusy i Austria po stronie państw centralnych, a Rosja - ententy)
zwiększeniem autonomii a nawet państwem polskim, austria stworzyła odzdzielne korpusy wojsjka
polskiego
9. Wyjaśnij znaczenie układów z Rapallo i Locarno dla ładu międzynarodowego;
Układ z Rapallo (1922) - traktat polityczny pomiędzy Niemcami, a ZSRS, zakładał:
-udostępnienie ZSRS nowych technologii, kredytów, oraz ekspertów gospodarczych i wojskowych przez
Niemcy
-dla Niemiec: ZSRS prowadziło eksport surowców i udostępnienie własnych poligonów dla Reichswehry
(niemieckich sił zbrojnych ograniczanych w tamtym czasie przez aliantów)
-oba państwa skłaniały się ku likwidacji Polski
-układ został przerwany wraz z dojściem do władzy Hitlera, co doprowadziło do ostrej rywalizacji na
forum międzynarodowym (zakończonej aktem Ribbentrop-Mołotow
Układ w Locarno (1925) - znormalizowanie relacji na linii Niemcy- Europa Zachodnia (Francja, Belgia,
Włochy, W.B)
-ustalono, że granice zachodnie Niemiec wyznaczone w traktacie wersalskim są nienaruszalne
-Polska i Czechosłowacja nie otrzymały gwarancji co do granic z Niemcami (oznaczało to ryzyko
zrewidowania granicy przez Niemców)
-strony porozumienia wyrzekły się wzajemnej agresji

10. Wyjaśnij genezę i główne założenia włoskiego faszyzmu;

Geneza:
zły stan gospodarki włoskiej po wojnie → utworzenie Związku Włoskich Kombatantów w 1919 przez
Mussoliniego → wiele ludzi dostrzegło wyjście w ruchu faszystowskim → przekształcenie w Narodową
Partię Faszystowską w 1921
Ideologia:
- Kult wodza (duce) i państwa (”Wszystko w ramach państwa, nic poza państwem, nic przeciw państwu”-
Benito Mussolini)
- Skrajny nacjonalizm
- Nastawienie na ekspansję terytorialną
- Idea odbudowy Imperium Rzymskiego
- Wróg: socjaliści i komuniści (atakowani przez faszystów min.podczas ich wiecy)
- Każda warstwa społeczna powinna podlegać współpracy
- Celowa destabilizacja sytuacji krajowej
- październik 1922- Marsz “czarnych koszul” na Rzym- tysiące zwolenników skłoniło króla Wiktora
Emmanuela III do przekazania stanowiska premiera Mussoliniemu
- Rządy powinny należeć do jednej partii
- Stopniowa likwidacja opozycji za pomocą zastraszania, więzienia i mordów
- Z początku antykościelna, co zmieniło się po podpisaniu paktów laterańskich z papieżem Piusem X (na
ich mocy powstał Watykan)
- Podejmowanie działań prospołecznych dla zwiększenia poparcia np. likwidacja sycylijskiej mafii, czy
poprawa jakości transportu kolejowego
11. Porównaj funkcjonowanie aparatu terroru w ZSRS i w III Rzeszy;
III Rzesza ZSRS

władza dyktatorska dyktatorska

ideologia nazizm stalinizm/komunizm

system monopartyjny (NSDAP) monopartyjny (WKP)

organy władzy Reichstag Rada Najwyższa

aparat bezpieczeństwa RSHA- Główny Urząd do spraw GUGB- Główny Urząd

Bezpieczeństwa Rzeszy Bezpieczeństwa Państwa

terror GESTAPO, obozy koncentracyjne NKWD, łagry

opozycja likwidowana poprzez aresztowania, likwidowana poprzez aresztowania,

morderstwa, zsyłki do obozów zagłady morderstwa, zsyłki do łagrów

cenzura całkowita całkowita

organizacje kontrolowane przez państwo kontrolowane przez państwo

np.Hitlerjugend np.Komsomoł

militaryzacja jednostki Waffen SS jednostki NKWD

wróg Żydzi kapitaliści

(walka rasowa) (walka klasowa)

gospodarka wolnorynkowa, interwencjonizm centralnie planowana, nakazowo-

państwowy rozdzielcza

własność prywatna istnieje- część przedsiębiorstw należy do dominacja własności państwowej,

państwa własność spółdzielcza

propaganda rozwinięta, rozwinięta,

cel: indoktrynacja cel: indoktrynacja

12. Omów proces formowania się głównych ośrodków władzy na ziemiach polskich pod koniec I
wojny światowej;
Królestwo Polskie:
-funkcjonowanie Rady Regencyjnej (utworzona w 1917 w miejsce Tymczasowej Rady Stanu, powołała wtedy
polski rząd)
-dodatkowo w 1918 w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej- jego program zakładał
min. podział własności ziemskiej i nacjonalizacji banków, na czele Ignacy Daszyński, gabinet zdominowany
przez działaczy PPS
Galicja:
-rozpad Austro-Węgier spowodował powstanie dwóch ośrodków władzy:
-na Śląsku Cieszyńskim- Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego kontrolująca powiaty: bielski, cieszyński i
frysztacki
-Kraków - powołano Polską Komisję Likwidacyjną z Wincentym Witosem na czele, w jej skład wchodzili
głównie ludowcy
Ziemie Zaboru Pruskiego:
-Polacy organizowali równoległą do niemieckiej władzę administracyjno-skarbową, w poszczególnych
powiatach powstawały Rady Ludowe podlegające Naczelnej Radzie Ludowej
Naczelna Rada Ludowa- zdominowany przez endecję Komisariat mający nadzorować proces pokojowego
włączenia ziem zaboru pruskiego do niepodległego państwa polskiego

13. Przedstaw postanowienia konferencji wersalskiej dotyczące Polski;

- Uznanie niepodległości Polski
- Polska otrzymała Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie i część Górnego Śląska
- Gdańsk został ogłoszony Wolnym Miastem oddanym pod ochronę nowo powstałej Ligi Narodów
- Prawa miejskie: do importu i eksportu towarów przez Gdańsk
- Polska musiała podpisać mały traktat wersalski zobowiązujący do przestrzegania praw mniejszości
narodowych i wyznaniowych, gwarantujący swobodę używania języka rodzimego
- Tereny sporne (Warmia, Mazury i Śląsk) przeprowadzały plebiscyty

14. Scharakteryzuj ustrój polityczny II Rzeczpospolitej na podstawie konstytucji marcowej z 1921

roku;
 na jej mocy Polska stawała się demokratyczną republiką parlamentarna
 obywatele sprawują władze w państwie poprzez przedstawicieli w rządzie
 gwarantowała ona: wolność słowa, sumienia i wyznania, nienaruszalność własności prywatnej,
równouprawnienie kobiet i mężczyzn, tajność korespondencji, brak cenzury
 Władzę ustawodawczą ma sejm (inicjatywa) i senat (prawo weta)
 Wprowadzono trójpodział władzy
władza ustawodawcza władza wykonawcza władza sądownicza

dwuizbowy parlament -Prezydent reprezentujący sprawowana przez niezależne

(sejm posiadający inicjatywę
ustawodawczą, senat
mający prawo veto,
tworzące Zgromadzenie
Narodowe) z 5-cio letnią
kadencją i
pięcioprzymiotnikowymi
wyborami (powszechne,
równe, bezpośrednie,
proporcjonalne i w tajnym
głosowaniu !nie tajne! )
Polskę na arenie
międzynarodowej,
zwierzchnik sił zbrojnych, 7
letnia kadencja, posiadał
prawo łaski, wydawał akty
prawne
Rząd- powoływany przez
prezydenta, zatwierdzany
przez sejm
sądy:
-administracyjne orzekające o
legalności aktów prawnych
-powszechne rozstrzygające w
sprawach cywilnych i
karnych
-wojskowe
15. Scharakteryzuj życie polityczne w Polsce w czasie rządów sanacyjnych
- Józef Piłsudski oficjalnie nie pełnił głównego urzędu w państwie. W praktyce jednak to on podejmował
główne decyzje
- dominacja liberalizmu w pierwszych latach rządów sanacyjnych
- premierzy: Kazimierz Bartel (kilkukrotnie), Józef Piłsudski (decydujący wpływ)
-powołano BBWR- Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem z Walerym Sławkiem (współpracownik
Piłsudskiego) na czele, ostatecznie wygrało wybory cechujące się fałszerstwem
- endecja uległa osłabieniu
- zwolennicy Piłsudskiego uzyskali parlamentarną większość, wciąż niewystarczająca dla zmiany konstytucji
- partie centrowe chciały nawiązać współpracę z lewicą
- korupcja stała się powszechna
- Przeciwników rządu więziono bez wyroku w obozie w Berezie Kartuskiej
- władza była pozornie demokratyczna, a w rzeczywistości zaczęto wprowadzać rządy autorytarne
- rządy sanacyjne określa się mianem „rządów autorytarnych”.

24 IV 1935 nowa konstytucja (tzw. konstytucja kwietniowa):

– zniesienie trójpodziału władz – Prezydent miał większość władzy (kontrola nad parlamentem, rządem,
sądownictwem, siłami zbrojnymi)
– prezydent wybierany na 7 lat i odpowiedzialny „przed Bogiem i historią”
– prawo prezydenta do mianowania następcy na wypadek wojny
– zmniejszony i ograniczony w uprawnieniach parlament
– utrzymanie praw obywatelskich z konstytucji marcowej
– nadrzędne znaczenie państwa (jako „dobra wspólnego wszystkich obywateli”) i jego celów

Liderzy sanacji po śmierci Piłsudskiego w 1935 r.:

– prezydent Ignacy Mościcki („grupa zamkowa”)
– marszałek Edward Rydz-Śmigły („grupa GISZ” – Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych)
– minister spraw zagranicznych Józef Beck

16. Oceń rolę wybitnych postaci w odbudowie niepodległej Polski i kształtowaniu jej ustroju;
Józef Piłsudski - jego wkład w odbudowę państwa polskiego był nieoceniony. Niestrudzenie walczył o
wolność i niepodległość Rzeczypospolitej. Przed wybuchem pierwszej Wojny Światowej stworzył
organizację wojskową do szkolenia przyszłych żołnierzy. Odniósł wielkie zwycięstwo w wojnie polsko-
polskiej (Bitwa Warszawska, zwana „Cudem nad Wisłą”), zapobiegając sowieckiej inwazji na Europę
Zachodnią.
Ignacy Jan Paderewski - Sławny na całym świecie polski pianista, wirtuoz i kompozytor, a także polityk. Miał
dostęp do administracji prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona i możliwe jest to, że to m.in. za jego
sprawą w „Czternastu punktach” Wilsona znalazł się postulat stworzenia niepodległej Polski. 16 stycznia
1919 roku, (po ustąpieniu rządu Jędrzeja Moraczewskiego) został premierem i ministrem spraw
zagranicznych. Dzięki niemu doszło do porozumienia Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z Komitetem
Narodowym Polskim w Paryżu. Paderewski był obok Romana Dmowskiego delegatem na paryską
konferencję pokojową, zakończoną podpisaniem traktatu wersalskiego.
Roman Dmowski - Wraz z Ignacym Paderewskim reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu,
gdzie 29 stycznia wygłosił 5-godzinne exposé dotyczące całości polskich żądań. W imieniu Rzeczpospolitej
wraz z Paderewskim 28 czerwca 1919 roku podpisał traktat wersalski.
Wincenty Witos - Współpracował z obozem narodowym Romana Dmowskiego i wstąpił do tajnej Ligi
Narodowej. Pod koniec października 1918 roku stanął na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i
Śląska Cieszyńskiego, która przejęła władze w Galicji od Austrii. Ze względu na mocno lewicowy charakter
odmówił udziału w rządzie Ignacego Daszyńskiego
Władysław Grabski - był jednym z najwybitniejszych ekonomistów z okresu II Rzeczpospolitej i człowiekiem
odpowiedzialnym za serię niezbędnych do funkcjonowania państwa reform, które pozwoliły na
postawienie polskiej gospodarki na nogi po chaotycznych pierwszych latach niepodległości. Wprowadził
polski złoty.

17. Scharakteryzuj skalę zniszczeń ziem polskich w wyniku I wojny światowej;

-najbardziej ucierpiały zakłady przemysłowe, drogi, mosty i wsie obszaru zaboru rosyjskiego i pruskiego
-Kalisz jako jedno z najbardziej zrujnowanych miast w całej Europie, zniszczono ok.75% jego zabudowy, a
jego upadek stał się symbolem zbrodni wojennej, ponieważ dokonano go w momencie, gdy przebywała w
nim wyłącznie ludność cywilna
-60% dworców kolejowych uległo zniszczeniu (często były wysadzane)
-poważnie ucierpiały także Gorlice i Chełm
-zdewastowano i ograbiono plony, przez co wydajność rolnictwa spadła
-ucierpiał przemysł, którego produkty były niszczone lub wywożone za granicę

18. Omów reformy Władysława Grabskiego w dwudziestoleciu międzywojennym;

Reforma walutowa:
- polski złoty jako jedyna waluta pozwoliła na zahamowanie hiperinflacji
- wdrożono specjalne podatki dla najbogatszych osób
- ograniczono niektóre wydatki państwowe min. na administrację i wojskowość
- podniesiono część opłat np. na bilety kolejowe
- ustanowiono państwowy monopol w wielu dziedzinach produkcji (m.in. przemysł spirytusowy,
tytoniowy, loteryjny).
Reforma rolna:
- majątki o powierzchni powyżej 180 ha podlegały parcelacji (Kresy Wschodnie- powyżej 300 ha)
- wykup gruntów odbywał się w cenach rynkowych, a ziemie te sprzedawane były później chłopom
- reforma przebiegała w bardzo powolnym tempie, ponieważ ziemiaństwo nie wyrażało chęci pozbywania
się ziemi
Inne reformy:
- Wprowadzono zasiłki dla bezrobotnych i podstawowe świadczenia społeczne

19. Omów skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich

- ograniczenie produkcji
- Wzrost bezrobocia
- Hiperinflacja
- ceny za towary spożywcze spadły
- obniżenie wynagrodzeń dla rolników
- bankructwa małych i średnich firm, a wzmacnianie się wielkich monopoli
- samobójstwa, nędza, głód

20. Przedstaw polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki okresu dwudziestolecia

międzywojennego;
  Reforma szkolnictwa - wprowadzenie podział szkół na 3 etapy (podstawówka do szkoły wyższej)
 Ludwig Hirszfeld - wprowadził oznaczenia grup krwi
 Stanisław Rogalski, Stanisław Wigura, Jerzy Drzewiecki - zaprojektowali serie samolotów
sportowych
 Jerzy Dąbrowski - opracował projekt bąbowca uważanego za jedną z najlepszych maszyn
 Władysław Reymont, Czesław Miłosz - nobliści literatury
 Jan Kiepura - Światowej sławy śpiewak
 polscy uczeni zdobywali uznanie w ojczyźnie i za granicą
 narodziła się polsca kinematorgrafia
 rozwijało się polskie radio

21. Przedstaw przebieg rewolucji lutowej we Francji;

Jednym z głównych postulatów było powszechne prawo głosu. Głównym zaś problemem dotyczącym
ludności robotniczej było bezrobocie.
• w lutym w roku 1848 Paryskie społeczeństwo zorganizowało demonstracje na ulicach miasta, które
przekształciły się w masowe protesty
• władze miasta wysłały wojsko i policję aby stłumili te protesty
• w pewnym momencie po jednej ze stron padły strzały, co wywołało walki uliczne i otwarty konflikt
protestujących z siłami porządkowymi
• walki trwały aż do 24 lutego i zostały zakończone dopiero po oficjalnej abdykacji króla Ludwika Filipa,
proklamowaniu republiki i zapowiedzi liberalnych reform,

22. Przedstaw najważniejsze nurty ideowe z I połowy XIX wieku oraz ich głównych
przedstawicieli;
Konserwatyzm - opowiadali się za hierarchią i wartościami dawnego porządku. Przywiązani mocno do
tradycji, historii i obyczajów. Przejawiają negatywne i wrogie nastawienie do wszystkiego co nowe, lecz
dopuszczają zmiany w drodze ewolucji (powolne).
Jednym z przedstawicieli był Edmund Burke czy Adam Jerzy Czartoryski
Liberalizm - Byli za tym, żeby ograniczyć ingerencję państwa w życie obywateli. Potępiali absolutyzm,
przywileje szlachty, pozycję kościoła. Głosili trójpodział władzy, tolerancję, wolność słowa. Dążyli do tego
żeby była równość wobec prawa konstytucji parlamentu.
Głównymi przedstawicielami byli John Stuart Mill, Beniamin Constant
Komunizm (oparty na Socjaliźmie)- Uważali, że najniższa klasa społeczna (robotnicza) była wykorzystywana
przez pozostałe, a przez postęp i rewolucję może ona przejąć władzę. Dążyli do tego aby nie było
własności prywatnej. Pragnęli braku klas i różnic w społeczeństwie. Najważniejsze dla nich była wspólna
własność środków produkcji.
Głównymi przedstawicielami byli Karol Marks i Fryderyk Engels.
Nacjonalizm
– kształtowanie nowoczesnego pojęcia narodu (wspólnota pochodzenia, języka i historii, świadoma
swojej odrębności)
– naród jest najwyższą wartością w polityce
– przynależność do narodu jest nadrzędna nad innymi podziałami

23. Przedstaw dorobek kulturowy ziem polskich I połowy XIX wieku

- “bazar” miejsc wybudowane z przeznaczeniem spotkań różnych warstw społeczeństwa polskiego
- Towarzystwo Naukowej Pomocy, jego zadaniem było wsparcie młodej i zdolnej, ale niezamożnej
młodzieży w nauce, Towarzystwo zakładało również biblioteki
 - Adam Mickiewicz (“Konrad Wallenrod”, „Dziady”, „Pan Tadeusz”)
- Juliusz Słowacki ( autor „Kordian”, „Balladyna”)
- Fryderyk Chopin autor Koncertów fortepianowych e-moll i f-moll” oraz wielu etiud, mazurków i pieśni

24. Omów charakter działań zbrojnych toczonych w czasie powstania styczniowego oraz
międzynarodowa reakcje na to powstanie;
czas trwania (22 stycznia 1863 - październik 1864)
- poparcie międzynarodowej opinii publicznej
- charakter wojny partyzanckiej (stoczono około 1200 bitew)
- w niektórych rejonach (na Żmudzi, rozrzuconych ośrodkach na białorusi, polskie Inflanty) przybrał
charakter masowego zrywu
- Mimo początkowych sukcesów zakończyło się przegraną powstańców
- pojmanych powstańców wywożono na Syberię bądź mordowano
- zdarzały się przypadki rzezi na ludności cywilnej
- miejscowości udzielające pomocy powstańcom były palone

25. Scharakteryzuj różne formy zorganizowanej działalności robotników w XIX wieku

- organizowanie strajków przeciwko wyzyskowi
- ukształtowanie się ruchu luddystów (pracownicy manufaktur niszczący fabryki)
- wystąpienia zbrojne np. tkaczy w Lyon w 1831 i 1834
- wykształcenie się ruchu robotniczego, będący zorganizowaną działalnością pracowników fabryk i
zakładów dążących do uzyskania własnych praw
- zakładanie organizacji walczących o podstawowe prawa