KONGRES WIEDEŃSKI

 02.10.1814r - otwarcie kongresu wiedeńskiego (wzięli w nim udział przedstawiciele 16

państw europejskich => książęta, cesarze oraz ich ministrowie)
główny cel:

- ustanowienie międzynarodowego ładu

- rozwiązanie sprawy państwowości polskiej, niemieckiej i włoskiej
- Rosja – poszerzenie granic
- Wielka Brytania - równowaga sił, wpieranie Prus, by Rosja się nie spotęgowała
- Prusy - osłabienie Austrii i Saksonii (konkurenci wśród państw niemieckich)
- Austria – nabytki terytorialne
- Francja – ograniczenie strat, odbudowanie znaczenia w Europie po rewolucji francuskiej
 18.06.1815r - bitwa pod Waterloo (przypieczętowanie decyzji obradujących)
system wiedeński:

- przywrócenie stanu sprzed republikańskich reform

- stabilność polityczna i dominacja państw tworzących
- zasady:

1) restauracji - powrót do dawnych granic, cofnięcie reform

2) legitymizmu - władza monarchów jest święta i nienaruszalna, a poddanym nie wolno się
jej sprzeciwiać

3) równości europejskiej - trwałość systemu wiedeńskiego, równość mocarstw,

“koncert mocarstw” - zwarty kompromis pomiędzy zwycięskimi władcami

skutki:
Niemcy:

- Związek Reński => Związek Niemiecki (Austria na czele)

- umocnienie pozycji Prus i zyskanie terytoriów
- Austria otrzymała terytoria (Tyrol i Salzburg)

Włochy:

- Królestwo Włoch => Państwo Kościelne, Królestwo Oboga Sycylii, Królestwo Sardynii

Europa:

- powstanie Królestwa Zjednoczonych Niderlandów

- Francja straciła wszystkie dobytki z czasów napoleońskich
- neutralność Szwajcarii
- Księstwo Warszawskie pod rządami Rosji i Prus
- likwidacja Wolnego Miasta Gdańsk

 26.09.1815r - zawarcie Świętego Przymierza (Rosja, Prusy, Austria) => przeciwdziałanie

powstaniom narodowym i rewolucjom społecznym w Europie, utrzymanie władzy
monarchów, odwoływanie się przy tym w wybiórczy sposób [do wybuchu I W.Ś - 1914]
PORZĄDEK W EUROPIE
Włochy:

 zniesienie Kodeksu Napoleona

 przywrócenie rządów absolutnych, przywileje dla arystokracji oraz Kościoła katolickiego
 risorigimento – idea odrodzenia narodowego Włoch
 1820r – powstanie karbonariuszy (węglarzy) - dążyli do wyzwolenia Italii z monarchii i
obcego panowania, Filip Buonarroti
 powstanie na południu Italii => obalenie króla Ferdynanda I, powołanie rządu
demokratycznego => powrót króla z pomocą Austriaków, zdławienie rewolucji
 1831r - założenie nowej organizacji - MŁODE WŁOCHY - połączenie działań różnych grup
społecznych w celu zjednoczenia Włoch i utworzenia republiki, Giuseppe Mazzini
Niemcy:

 ruch burszów, czyli studentów - zorganizowali oni zjazd, podczas którego utworzono
sformułowano patriotyczne i wolnościowe postulaty => stanowcza reakcja ze strony władz:
kontrola uniwersytetów, usunięcie z uczelni nieprawomyślnych studentów i profesorów
 1830-31r – liczne wystąpienia ludności, jednak szybko tłumione przez władzę
Rosja: (najbardziej zacofany kraj Europy)

 car Aleksander I: (zaostrzenie cenzury, kontrola policyjna szkolnictwa, chłopi na Syberię)

 1821r – utworzenie dwóch konspiracji - Związek Południowy i Związek Północny - ich celem
było obalenie cara i wprowadzenie republiki
 1825r – powstanie dekabrystów (diekabr – ros. ‘grudzień’) w Petersburgu - zakończył się
klęską, ponieważ w kluczowym momencie zabrakło im zdecydowania na walkę
Polska:

 1830r – powstanie listopadowe pod przywództwem Piotra Wysockiego

Grecja:

 1821r – powstanie przeciwko Turcji

 Ruch filhellenistyczny – sympatia do Grecji i Greków
 1827r – bitwa pod Navarino połączonych flot Grecji, Wielkiej Brytanii i Francji z Turcją
 1829r – podpisanie traktatu rosyjsko-tureckiego pokojowego w Adrianopolu
 1829 lub 1830r – powstanie niepodległej Grecji
Francja:

 Król Karol X: (ograniczenie prawa wyborczego, rozwiązanie parlamentu, cenzura prasy)

 27-29 lipca 1830r – rewolucja lipcowa “trzy dni chwały” => abdykacja i ucieczka króla,
uchwalenie nowej konstytucji, rozszerzenie praw obywatelskich, obniżenie cenzusu
majątkowego (mniej majątku trzeba posiadać by głosować), swoboda gospodarcza burżuazji
 okres monarchii lipcowej (do 1848r)
Belgia:

 utworzenie Królestwa Niderlandów => zdominowanie Belgów i ich niezadowolenie

 1830r - podjęcie walki o niepodległość => detronizacja króla
 1831r – uznanie Niepodległości Belgii oraz przyjęcie konstytucji
 1839r – uznanie odrębności kraju przez Holandię
REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA
Proces grodzeń - w jego wyniku bogaci właściciele ziemscy zajmowali pola uprawne, a użytkujących
je dotąd chłopów i dzierżawców przepędzali. Zajętą ziemię przekształcali w pastwiska dla owiec,
chłopi zostali zmuszeni do przeniesienia się do miast w poszukiwaniu pracy

szybkie zwiększenie się liczby ludności ośrodków miejskich:

- duże zapotrzebowanie na żywność

- modernizacja gospodarstw
- inwestycja w uprawy nowych gatunków roślin
- zwiększenie hodowli zwierząt
- użycie coraz nowocześniejszych narzędzi do prac polowych

^rewolucja agrarna - proces przemiany rolnictwa tradycyjnego w rolnictwo nowoczesne

industrializacja (uprzemysłowienie) - mechanizacja rolnictwa i rozwój włókiennictwa miały na nią

decydujący wpływ

rewolucja przemysłowa (rozpoczęcie przez Anglię i Szkocję)

- odejście od manufaktur i rzemieślników na rzecz fabryk, czyli zakładów, w których

wykorzystywano na masową skalę pracę ludzi i maszyn
- przodowanie Belgii, gdzie powstawały liczne kopalnie węgla i huty
- 1834r - założenie Niemieckiego Związku Celnego, powstanie ogólnoniemieckiego rynku bez
wewnętrznych barier celnych, co przyspieszyło rozwój niemieckiej gospodarki
- Zagłębie Ruhry - powstał tam jeden z największych ośrodków górniczych i przemysłowych
- Francja – dominacja rolnictwa oraz wytwarzanie wyrobów artystycznych i luksusowych
- Powstanie ośrodków przemysłowych w Holandii, Austrii, Czechach, na północy Półwyspu
Apenińskiego, w Hiszpanii i Rosji, w które jednak feudalne stosunki hamowały modernizm

rozwój komunikacji

 MASZYNA PAROWA (XVIIw.) James Watt – wypompowywanie wody z szybów

górniczych i napędzanie fabrycznych urządzeń przemysłowych
 POJAZD PAROWY (XIXw.) Nicolas Cugnot – jednak ze względu na niedoskonałości nie
znalazł zastosowanie w praktyce
 PIERWSZA PUBLICZNA LINIA KOLEJOWA (1825r) George Stephenson - połączyła w
północnej Anglii miasteczka Stockson i Darlington, pozwalała szybko, tanio i masowo
przewozić towary i ludzi, przyczyniła się do przyspieszenia rewolucji przemysłowej
 STATKI PAROWE (1813r) - pierwsze z nich budowano z drewna i można było odbywać
nimi rejsy tylko po rzekach, w 1813 pierwszy parowiec wypłynął na morze, a 8 lat później
pierwszy wykonany z żelaza statek parowy zaczął kursować regularnie przez kanał La
Manche – szybkie połączenie między Francją a Wielką Brytanią. Statki parowe stopniowo
wypierały żaglowce, oferując znacznie szybszy i niezależny od siły wiatru transport
 LOKOMOBILA - parowóz bez szyn
rewolucja przemysłowa w Stanach Zjednoczonych

 TELEGRAF (1837r) Samuel Morse – pierwsze urządzenie pozwalające przesyłać informacje

na odległość w postaci impulsów elektrycznych, zastosowanie znalazło w wojsku, kolei,
prasie i u prywatnych osób
 REWOLWER (1831r) Samuel Colt
 MASZYNA DO SZYCIA (1851r)
w Ameryce dzięki tanim kredytom i wsparciu państwa właściciele zakładów przemysłowych i farm
szybko się bogacili, tworząc tamtejszą elitę finansową, nieustanny napływ emigrantów z Europy
zapewniał pracowników rozwijającym się przedsiębiorstwom

skutki rewolucji przemysłowej

- tradycyjne społeczeństwo i stanowe => społeczeństwo INDUSTRIALNE – oparte na

kapitalistycznych zasadach
- nowe grupy społeczne 1) kapitaliści - właściciele środków produkcji; kopalnie, huty
2) proletariat - robotnicy
- duży przyrost naturalny
- urbanizacja - rozwój miasta
- ruch luddystów - napad na fabryki i niszczenie maszyn => bankructwo rzemieślników
- degradacja środowiska - wzrost zanieczyszczenia powietrza i rzek, mniej lasów

NOWE IDEE POLITYCZNE

 Konserwatyści - zwolennicy starego systemu

Edmud Burke, Joseph de Maistre, Louis de Bonald, Francois-Rene de Chateaubriand
Krytyka wszelkich rewolucji i nagłych, gwałtownych przemian społecznych
Społeczeństwa powinny rozwijać się ewolucyjnie, siłę czerpać z tradycji i religii chrześcijańskiej
Uznawanie absolutystycznej monarchii za idealny typ organizacji państwa

 Liberałowie - ^ przeciwnicy, wywodzący się głowinie z burżuazji

Adam Smith - filozofia oświecenia z jej wolnościowymi ideałami oraz Wielka Rewolucja Francuska.
Wolność nie tylko miała dotyczyć życia gospodarczego
John Stuart Mill - propagował utylitaryzm, postępowanie jednostki jest moralne, gdy ma pozytywny
wpływ na ogół świata
Karol Monteskiusz - twórca idei trójpodziału władzy

 Socjaliści utopijni - myśliciele krytykujący wyzysk i nędzę robotników (Robert Owen)

Podstawowymi zasadami życia społecznego powinny być równość i sprawiedliwość oraz braterstwo

 Socjaliści i komuniści - potępiali kapitalizm, ponieważ przynosił wyzysk, krzywdy i

niesprawiedliwość i klasę robotniczą uważały za główną siłę polityczną
socjaliści: Henri de Saint-Simona, Charles Fourier
komuniści: Karol Marks, Fryderyk Engels
początki ruchu robotniczego:

- strajki – zdeterminowanie robotnicy organizowali je, przerywali pracę, aby wymusić na

pracodawcy ustępstwa, żądali podniesienia płac i zwiększenia bezpieczeństwa pracy
 1824r - założenie pierwszych związków zawodowych, które rozpoczęły legalną walkę o
robotnicze prawa
 1836-1848r – walka o prawa polityczne dla robotników - ruch czartystów

WIOSNA LUDÓW
przyczyny:

- nastroje rewolucyjne
- chęć rozszerzenia praw wyborczych (obywatelskich)
- chęć zniesienia pańszczyzny
- chęć poprawy warunków robotników
- dążenie do zjednoczenia (Niemcy, Włosi) bądź odzyskania niepodległości (Polacy i Węgrzy)
- 1845-1847r - klęska nieurodzaju w Europie (głód, drożyzna, wzrost przestępczości)

Francja:

 1847r - początek bankietów - legalnych spotkań publicznych krytykujących króla

 22-25.02.1848r - rewolucja w Paryżu => abdykacja króla =>
 25.02.1848r - ogłoszenie II Republiki przez Rząd Tymczasowy (wprowadzenie
powszechnych praw wyborczych, wolność zgromadzeń, zniesienie cenzury, organizacja
warsztatów narodowych przeciw bezrobociu)
 1848r – wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego
 1848r - powstanie paryskiego proletariatu => krwawo stłumione po 2 dniach
 1848r – uchwalenie Konstytucji przez Zgromadzenie Konstytucyjne =>
jednoizbowy parlament i prezydent
 1848r – Ludwik Napoleona Bonaparte na prezydenta Francji (bratanek Napoleona)
 1851r – dokonał zamachu stanu i przejął rządy
 1852r - ogłosił się cesarzem Napoleonem III

Austria: (1848r)

 wybuch rewolucji w Wiedniu => żądanie reform, żądanie ustąpienia ze stanowiska Klemensa
Metternicha, ogłoszenie konstytucji (wolność prasy i zgromadzeń, trójpodział władzy),
zniesienie poddaństwa chłopów, uwłaszczenie chłopów - nadanie na własność chłopom
ziemi, którą uprawiali
 stłumienie rewolucji węgierskiej, barykady na ulicach => klęska
 abdykacja Ferdynanda I, na tronie Franciszek Józef I (dążył do absolutyzmu)
Węgry:

 1848r – uchwalenie konstytucji (poparcie Chorwacji przez Austrię spowodowało walkę

Węgrów o niepodległość)
 1848r - utworzenie Komitetu Obrony Narodowej na czele z Lajosem Kossuthem
(Józef Bem – Polak, dowódca węgierskich wojsk w Siedmiogrodzie)
 1849r – likwidacja odrębności Węgier po zdobyciu stolicy przez cara => klęska

Prusy i kraje niemieckie:

 1848r – bunt w Berlinie (Król Fryderyk Wilhelm IV: zwołanie parlamentu, zniesienie
cenzury, uchwalenie konstytucji)
 1848r – wycofanie się króla od ustępstw, oblężenie Berlina, rozwiązanie parlamentu
 1848, 1849 – walki w Saksonii, Bawarii i Badenii
 1849r – Zgromadzenie Narodowe we Frankfurcie, państwo federacyjne – w jego skład
wchodzą mniejsze jednostki obdarzone znaczną autonomią
 zjednoczenie się nie udało

Włochy:

 1848r – antyaustriackie powstanie (Mediolan i Wenecja)

 1848r - porażka pod Custozą
 1849r - porażka pod Novarą => zjednoczenie się nie powiodło
 1849r – rewolucja w Państwie Kościelnym => wygnanie papieża Piusa IX, ustanowienie
Republiki Rzymskiej, powrót papieża do władzy, UPADEK REWOLUCJI)

skutki:

 wydarzenia rewolucyjne w 1848 roku ominęły Wielką Brytanię, ponieważ przy

dotychczasowej demokratyzacji spory rozwiązywano w parlamencie
 rosyjskie instytucje były odległe od jakiejkolwiek liberalizacji, więc tajna policja
przeciwdziałała wszelkim próbom spiskowania

udział Polaków we Wiośnie Ludów

- Gen, Henryk Dembiński - udział w rewolucji węgierskiej

- Gen. Wojciech Chrzanowski - dowódca wojsk piemonckich w wojnie przeciwko Austrii
- Gen. Józef Bem - zastępca dowódcy obrony Wiednia
- Gen. Ludwik Mierosławski - uczestnik walk na Sycylii
- Gen. Józef Wysocki - zorganizował oddziały złożone z polskich ochotników walczących po
stronie Węgrów o ich niepodległość
- Gen. Franciszek Sznajde - głównodowodzący armią rewolucyjną w niemieckim Palatynacie
- Adam Mickiewicz – wieszcz narodowy, organizator polskiego legionu, uczestniczył w
wydarzeniach Wiosny Ludów na Półwyspie Apenińskim