Temat: Republika francuska.

1. Upadek monarchii we Francji:

 gwałtowne zmiany we Francji budziły duży oddźwięk wśród mieszkańców innych państw europejskich –
Austria, Hiszpania i Prusy podjęli działania, które miały ograniczyć ryzyko rozpowszechniania się działań
rewolucyjnych (nie wykluczały ingerencji w sprawy Francji);
 wśród członków, wybranego jesienią 1791 r., Zgromadzenia Prawodawczego popularność zyskiwała myśl o
rozszerzeniu rewolucji na inne państwa europejskie – taką myśl głosili żyrondyści (zwolennicy republiki,
którzy reprezentowali interesy zamożnych i średnich warstw dawnego stanu trzeciego), ale za wojną opowia-
dał się także król Ludwik XVI, który widział w niej szansę zdławienia rewolucji;
 w kwietniu 1792 r. Francja wypowiedziała wojnę z Austrii, uderzając na jej posiadłości w Niderlandach –
francuscy żołnierze byli słabo wyszkoleni i źle wyposażeni, a dodatkowo nie ufali swoim dowódcom, którzy
wywodzili się z arystokracji – prowadziło to do łatwych zwycięstw Austrii i Prus (dołączyli do wojny w lipcu
1792 r.);
 za dotkliwe porażki na froncie wojennym rewolucjoniści obwiniali przeciwników rewolucji, w tym króla,
którego aresztowano w sierpniu 1792 r.;
 we wrześniu 1792 r. rozwiązano Zgromadzenie Prawodawcze i wyłoniono nowy parlament – Konwent Na-
rodowy, który 22 września 1792 r. zniósł monarchię i proklamował republikę (ustrój polityczny państwa, w
którym władza jest sprawowana przez urzędników wybranych w wyborach przez obywateli);
 sukcesom politycznym rewolucjonistów towarzyszył rosnący terror – śmiercią lub więzieniem karano m.in.
za arystokratyczne pochodzenie, czy przywiązanie do katolicyzmu;
 21 stycznia 1793 r., z wyroku Konwentu Narodowego, został ścięty Ludwik XVI – w odpowiedzi powstała
wielka koalicja (Austria, Prusy, Holandia, Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, kraje włoskie i niemiec-
kie);
 przeciwstawienie się siłom koalicji wymagało zwiększania liczebności armii, do której powołano przede
wszystkim ludność wiejską, w dalszym ciągu przywiązanej do religii i monarchy;
 działania rewolucjonistów (pobór do wojska i walka z religią) doprowadziły do wielu protestów w wielu
miejscach Francji – największe powstanie miało miejsce w Wandei, które zostało brutalnie spacyfikowane
przez rewolucjonistów.
2. Dyktatura jakobinów i przewrót termidoriański:
 sukcesy wojsk koalicji antyfrancuskiej i niestabilna sytuacja wewnętrzna doprowadziła do utworzenia Komi-
tetu Ocalenia Publicznego, który pełnił funkcję rządu – rządy w państwie sprawowali jakobini (którzy
przejęli władzę przez przeprowadzenie przewrotu politycznego1), reprezentowali interesy mieszczaństwa);
 okres ich rządów nazwany jest okresem dyktatury jakobinów, który charakteryzował się nasileniem terroru
– oskarżonych o kontrrewolucję stawiali przed Trybunałem Rewolucyjnym (także swoich niedawnych so-
juszników);
 twórcą aparatu terroru był Maksymilian Robespierre;
 częstym adresatem terroru było duchowieństwo katolickie, którego religię (katolicyzm) próbowano zastąpić
deistycznym kultem Istoty Najwyższej oraz szlachta, czy osoby z niższych warstw społecznych przywiąza-
nych do monarchii i katolicyzmu;
 w kolejnych miesiącach poparcie wśród ludu malało, gdyż zaczęto dostrzegać, że skala terroru jest zbyt duża
i decyzje Robespierra uderzały w interesy ekonomiczne mieszkańców (rekwirowano produkty rolne na rzecz
armii, ograniczano handel i walczono z Kościołem);
 w Konwencie Narodowym zawiązano spisek przeciwko Robespierrowi odsunęli go od władzy i zgilotynowa-
ni – przewrót termidoriański zakończył okres dyktatury jakobińskiej (w myśl znanego z epoki powiedze-
nia: „rewolucja pożera własne dzieci”);
 w 1795 r. uchwalono konstytucję roku III:
 Francja pozostała republiką,

1
Radykalne grupy rewolucjonistów nie byli zadowoleni tempem wprowadzania zmian, dlatego podczas rewolucji francuskiej często
dochodziło do obalania władzy przez osoby, które miały podobne poglądy – w ten sposób pojawiło się powiedzenie: „rewolucja zjada
swoje dzieci”, który oddaje to, że dążono do eliminacji swoich niedawnych sojuszników.
  prawa wyborcze miała grupa zamożnych obywatelki (utrwalenie władzy burżuazji kosztem ludu),
 władzę ustawodawczą sprawowała Rada Pięciuset oraz Rada Starszych,
 władzę wykonawczą objął pięcioosobowy dyrektoriat.

Notatka stworzona na podstawie: A. Kucharski, A. Niewęgłowska, Poznać przeszłość 2. Podręcznik do historii dla liceum ogólnokształ-
cącego i liceum. Zakres podstawowy, Nowa Era, Warszawa 2020 oraz J. Czubaty, Historia 2. Podręcznik. Liceum i technikum. Zakres
podstawowy, WSiP, Warszawa 2019.