BIA TIẾN SĨ – VĂN MIẾU QUỐC TỬ GIÁM

Phần Mở đầu
Xin chào tất cả mọi người, lời đầu tiên cho phép tôi thuyết minh viên HNHV xin được
gửi lời chào thân thương và lời chúc sức khỏe đến toàn thể quý khách. Chúc cho buổi tham quan
vườn bia tiến sĩ của chúng ta ngày hôm nay được diễn ra trọn vẹn, tràn đầy niềm vui và thành
công tốt đẹp.
Kính thưa quý khách nơi chúng ta đang đứng hiện tại chính là Văn miếu Quốc Tử
Giám. Đây được biết đến là quần thể di tích về trường đại học đầu tiên của nước ta, Văn Miếu
không chỉ là di tích lịch sử văn hoá mà còn là nơi được rất nhiều sĩ tử, học trò tới đây để cầu may
mắn trong thi cử, học hành. Được tọa lạc tại khu vực quận Đống Đa, tp Hà Nội ngay giữa 4 phố
chính gồm Nguyễn Thái Học, Tôn Đức Thắng, Văn Miếu và Quốc Tử Giám. Du lịch đến với Hà
Nội ngàn năm văn hiến thì chắc chắn đây là địa điểm bạn không thể bỏ lỡ.
Giá vé vào Văn Miếu đang được duy trì với mức 30k/người lớn và 15k/vé hs và sv. Miễn
phí cho trẻ nhỏ dưới 15 tuổi. Áp dụng cho khách cả trong lẫn ngoài nước.
Lưu ý khi đi Văn Miếu:
- Giờ mở cửa: 7h30 – 17h30 (mùa hè) và 8h – 17h30 (mùa đông)
- Khi đến thăm quan, bạn vui lòng mua vé ở cổng và tuân thủ các nội quy ở Văn Miếu.
- Bạn nên tôn trọng các di tích, không có các hành vi xâm hại hiện vật, cảnh quan.
- Bạn nên ăn mặc gọn gàng, sạch sẽ, không nên mặc đồ ngắn khi ghé qua các Điện thờ.
- Thực hiện các hành vi có văn hóa, không gây mất trật tự an ninh, dâng lễ và thắp hương
đúng quy định.
- Tất cả các hoạt động quay phim trong di tích phải được sự cho phép của Ban quản lý.
Nội dung chính
Nằm giữa thủ đô HN, VMQTG là khu di tích lịch sử văn hóa quan trọng bậc nhất của
nước ta, biểu tượng của nền văn hiến và trí tuệ VN với bề dày gần 1000 năm, nơi đây đã đào tạo
ra hàng ngàn bậc hiền tài cho đất nước.
Văn Miếu Quốc tử giám được xây dựng vào năm 1070 và là trường đại học đầu tiên của
nước VN ta dưới thời Lý.
Nơi chúng ta đang đứng hiện tại chính là khu vườn bia tiến sĩ, bao gồm 82 tấm bia nằm
đối xứng ở hai bên giếng Thiên Quang
Mỗi một tấm bia là 1 khoa thi, 82 bia này là từ khoa thi 1442 – 1779.
 Bia được khởi dựng tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám vào năm 1484 dưới triều vua Lê
Thánh Tông (1460 – 1497). Trên đó có khắc tên tuổi của 1304 vị tiến sĩ, là những vị danh nhân
văn hóa của VN, những con người đã góp phần xây dựng nên nền văn hóa rực rỡ của cha ông
mình. 82 tấm bia làm nên một bức tranh tổng thể diện mạo của nền văn hóa VN kéo dài suốt ba
thế kỉ bao gồm: văn học, điêu khắc, hội họa, mĩ thuật và chủ yếu là lịch sử.
Quan sát những tấm bia có thể thấy bia được chia làm 3 phần: trán bia, thân bia và đế bia.
- Trán bia: hình vòm, có tiêu đề bia, thường viết theo lối chữ Triện. Motip trang trí chủ
yếu là hình hai con rồng chầu vào hình nhật nguyệt, theo quan niệm của Nho giáo đó là biểu
tượng cho sự phát triển và hưng thịnh.
- Thân bia: hình chữ nhật, hai bên diềm bia và chân bia trang trí hoa văn, lòng bia khắc
bài bia văn bằng chữ Hán chạy ngang phía dưới cho chúng ta biết về niên đại tổ chức khoa thi
năm đó là năm bao nhiêu và bài văn bia phần lớn ca ngợi vị vua đang trị vì. Qua đó chúng ta sẽ
biết được tình hình xã hội năm đó như thế nào.
- Đế bia: được tạo dáng hình rùa với những đặc điểm nghệ thuật trang trí khác nhau. Đế
bia hình rùa thể hiện sự tường tồn, bền vững của hiền tài, giáo dục và của bia Tiến sĩ.
Bia tiến sĩ đều đc đặt trên lưng con rùa gồm ba nguyên nhân:
(1) Về mặt lịch sử: Rùa là một vị thần của VN, đó là thần kim quy.
(2) Về mặt tâm linh: Là một trong tứ linh Long – Ly – Quy – Phượng
(3) Về mặt sinh học: Rùa là một con vật có tuổi thọ rất cao tượng trưng cho sự trường tồn
và vĩnh cửu.
-> Mong muốn nói rằng tên tuổi của những vị tiến sĩ của những giá trị truyền thống của dân tộc
VN đó là truyền thống tôn sư trọng đạo, truyền thống hiếu học hiếu nghãi của dân tộc ta sẽ mãi
trường tồn với đất nước và mãi là niềm tự hào của dân tộc VN.
82 tấm bia này, mỗi bia là một pho sử đá rất quý giá đối với dân tộc ta, được UNESCO
công nhân là di sản tư liệu thế giới vào năm 2011 vừa qua. Có thể nói rằng đây là niềm tự hào to
lớn vô cùng vì truyền thống cũng như tri thức của VN được tôn vinh lên trước khán đài của thế
giới.
Bia có kích thước to nhỏ không giống nhau vì chúng ta có 3 thời kia dựng bia khác nhau.
Mỗi một thời kì mang một phong cách khác nhau.
- Bia thời kì khởi dựng từ năm 1484 đầu thường thấp nhỏ, chưa có những đường chạm
nét cầu kì, rùa thường là những khối trong trơn nhẵn và đầu ngẩng cao, có răng nanh hai bên.
Đây được xem là thời kì Rùa được chạm khắc đẹp nhất trong ba thời kì.
- Thời kì hai được bắt đầu năm 1653, vẫn thấp nhỏ những trán bia và diềm bia đã xuất
hiện những hoa văn trang trí chạm khắc và giới nghiên cứu đã nhận thấy rằng đây là thời kì bùng
nổ tất cả những motip hoa văn phong phú nhất trong ba thời kì, xuất hiện những linh vật như
hươu, nai, khỉ, chim hay là những đồ hình họa ví dụ như con cò trong đầm sen, hoa cúc trong
quan niệm của Nho giáo tượng trưng cho tri thức.
- Thời kì thứ ba được khởi dựng từ năm 1717, bia thời kì này rất cao to, chữ rất to rõ
ràng, chạm khắc đăng đối hai bên, rất đơn sơ nhưng thể hiện sự nghiêm cẩn trong Nho giáo.
Nghệ thuật tạo Rùa rất gần với thực tế, trên mai rùa có hình lục lăng, đầu rùa có mắt, mũi, miệng
và con rùa được tạo tác với tư thế rất nặng nề vì nó phải gánh ở trên một tấm bia rất to và nặng.
Khác với con Rùa ở thời kì đầu nó rất thanh thoát nhẹ nhàng.
82 tấm bia làm nên một bức tranh tổng thể diện mạo của nền văn hóa VN kéo dài suốt ba
thế kỉ bao gồm: văn học, điêu khắc, hội họa, mĩ thuật và chủ yếu là lịch sử.
Làm thế nào mới có thể lưu danh trên bia tiến sĩ?
Phải thi và dành thời gian học tập từ 10-15 năm đèn sách và sau đó vượt qua ba kì thi lớn
là thi Hương – Hội – Đình. Thi Hương tương đương với kì thi tốt nghiệp Đại học bây giờ. Thi
Hương dưới triều Lê gọi là Hương Cống và dưới triều Nguyễn được gọi là cử nhân.
Đỗ thi Hội được coi là đỗ tiến sĩ và bước vào kì thi cuối, đây là kì thi cao nhất được tổ
chức tại sân rồng của nhà vua và được gọi là thi Đình hoặc thi Điện. Và từ đây nhà vua sẽ người
tự ra đề thi, ông sẽ là người tự ra đề thi, ông sẽ ra một bài văn sách nói về cách dựng nước và
cách sử dụng tài như thế nào và căn cứ vào kết quả của họ để phân thành ba cấp độ tiến sĩ là: Đệ
nhất, Đệ nhị, Đệ tam giáp tiến sĩ.
Đệ nhất giáp được chia làm ba danh thường được gọi là hàng Tam khôi: Trạng Nguyên,
Bảng Nhãn, Thám Hoa -> ba chức vị cao nhất thời xưa.
Trong 82 khoa thi với hơn 1000 vị tiến sĩ, chúng ta chỉ có 18 vị trạng nguyên.
Trong lịch sử VN đã xuất hiện vị Trạng nguyên nhỏ tuổi nhất là Nguyễn Hiền ông đỗ
năm 13 tuổi, ông đỗ khoa thi năm 1247. Vị tiến sĩ lớn tuổi nhất VN là Quách Đồng Dần đỗ tiến
sĩ năm 68 tuổi.
Tự hào nhắc đến nhà sử học nổi tiếng, ông là một trong 16 tác giả của Đại Việt Sử ký
toàn thư – một trong những cuốn sử quan trọng bậc nhất của dân tộc mình đó chính là nhà sử học
Ngô Sĩ Liên đỗ vào khoa thi năm 1442 và hiện nay ông có tên trên tấm bia.
Bia Tiến sĩ có tác động xã hội to lớn đối với người đương thời và hậu thế. Được ghi tên
trên bia đá là niềm khích lệ lớn trong việc học tập, rèn luyện để trở thành người có ích cho đất
nước và xã hội. Bia Tiến sĩ cũng là biểu tượng và niềm tự hào của sự thành đạt và trí tuệ.
Ngày nay, Bia Tiến sĩ tại VMQTG vẫn có sức hút mạnh mẽ đối với các độc giả, du
khách, chính khách trong và ngoài nước. Hàng ngày có hàng ngàn du khách trong và ngoài nước
đến chiêm ngưỡng, tìm hiểu về chế độ tuyển chọn và đào tạo nhân tài, sử dụng hiền tài, quan
điểm về giáo dục của người Việt Nam xưa. Rất nhiều nguyên thủ quốc gia, chính khách quan
trọng của các nước trên thế giới đã đến đây và đánh giá cao giá trị và ý nghĩa của những tấm bia
đá.
Tổng kết
Vâng và chúng ta đã kết thúc tuyến hành trình tham quan Vườn bia Tiến sĩ tại di tích lịch
sử văn hóa Văn miếu Quốc tử giám ngày hôm nay. Qua 82 tấm bia tiến sĩ là niềm tự hào của lịch
sử dân tộc, chắc hẳn chúng ta phần nào đã hiểu được giá trị nhân văn và lịch sử văn hóa, truyền
thống đạo đức hiếu học của dân tộc ta và có thêm được những kiến thức về văn hóa, lịch sử, giáo
dục của đất nước ta.
Đó là toàn bộ thông tin về chuyến tham quan Vườn bia tiến sĩ tại Văn miếu Quốc tử giám
ngày hôm nay, em xin chân thành cảm ơn mọi người đã lắng nghe. Nếu mọi người có thắc mắc
hay bất kì câu hỏi nào thì có thể hỏi trực tiếp em, em xin hứa sẽ cố gắng giải đáp mọi thắc mắc
của mọi người trong khả năng của bản thân mình. Em xin chân thành cảm ơn.