ใบงาน 2.

6 วิธีจดั หมู่ (Combination)

วิธีจดั หมู่ต่างกับวิธีเรี ยงสับเปลี่ยนตรงที่วา่ วิธีจดั หมู่น้ นั เราไม่ยดึ ถือเรื่ องอันดับเป็ นสาคัญ เช่น ถ้าเราเลือกคน
2 คนจากคน 10 คน ไปเป็ นตัวแทน ถ้าเราเลือกนาย ก ก่อนแล้วจึงเลือกนาย ข หรื อจะเลือกนาย ข ก่อนแล้วจึง
เลือกนาย ก ถือว่าทั้ง 2 กรณี น้ ีเป็ นวิธีเดียวกัน คือ ได้นาย ก และนาย ข ไปเป็ นตัวแทน
ดังนั้น การสลับที่กนั จึงไม่มีความหมายในการจัดหมู่จึงสรุ ปเป็ นกฎได้ ดังนี้

ถ้ามีสิ่งของ n สิ่งต่างๆ กัน เราเลือกมา r สิ่ง แบบจัดหมู่ จานวนวิธีที่เลือกได้ คือ

n n!
Cn,r =   =
 r  (n  r)!r!
เมื่อ C เป็ นอักษรตัวหน้าของคาว่า Combination บ่งบอกให้รู้วา่ ต้องใช้วิธีการจัดหมู่
n คือจานวนของสิ่งของที่แตกต่างกันทั้งหมด
r คือ จานวนสิ่งของที่เลือกมาแบบวิธีการจัดหมู่
ข้ อสั งเกต
1. Cn,n = 1 2. Cn,0 = 1
3. Cn,r = Cn,n-r 4. Cn,0 + Cn,1 + Cn,2 + … + Cn,n = 2n

ตัวอย่างที่ 1 จงหาค่าต่อไปนี้
7! 7! 7x 6 x5x 4!
(1) C7, 3 = = = = 7 × 5 = 35
(7  3)!3! 4!3! 4!x 3x2
3 6 x5x 4!
6! 6!
(2) C6, 2 = = = = 3 × 5 = 15
(6  2)!2! 4!2! 4!x 2
4

(3) C8, 6 = 8!
= 8! = 8  7  6! = 4 × 7 = 28
8  6 !6! 2!6! 2  6!
ตัวอย่ างที่ 2 กาหนดให้ C18, r = C18,r+2จงหา Cr,5
วิธีทา จากที่กาหนดให้ C18, r = C18,r+2
แสดงว่า r + (r + 2) = 18
2r = 16
r = 8
ดังนั้น Cr,5 = C8, 5
8!
=
3!5!
= 56
ตอบ Cr,5 = 56
ตัวอย่ างที่ 3 มีหนังสือต่างๆ กันอยู่ 10 เล่ม นาย ก ต้องการยืมไปอ่าน 3 เล่ม นาย ก สามารถเลือกยืมได้ท้งั หมด
กี่วธิ ี
วิธีทา การยืมหนังสือ 3 เล่ม จาก 10 เล่ม คือ การเลือกสิ่งของ 3 สิ่ง จากสิ่งของ 10 สิ่ง นัน่ เอง
10!
ดังนั้น จานวนวิธีที่จะเลือกทาได้ = C10, 3 = วิธี
7!3!
= 120 วิธี
ตอบ สามารถเลือกยืมได้ท้งั หมด 120 วิธี

ตัวอย่ างที่ 4 จงหาจานวนรู ปสามเหลี่ยมที่สร้างได้จากการลากเส้นเชื่อมจุดยอด 6 จุดของรู ป 6 เหลี่ยม

วิธีทา มีจุดยอดทั้งหมด 6 จุด (n = 6)
เลือกมา 3 จุด จาก 6 จุด เพือ่ สร้างรู ป 3 เหลี่ยม
6
จะสามารถเลือกได้  =
6!
= 6  5  4  3! = 5 × 4 = 20 วิธี
 3  3!3! 3!  3  2
 สามารถสร้างสามเหลี่ยมได้ท้งั หมด 20 รู ป
ตัวอย่ างที่ 5ถุงใบหนึ่งมีลูกบอลสีขาว 6 ลูก ลูกบอลสีดา 5 ลูก จะมีกี่วธิ ีที่จะหยิบลูกบอลออกจากถุง 4 ลูก โดยให้
มีสีขาว 2 ลูก และสีดา 2 ลูก
วิธีทา จากโจทย์จะสามารถแบ่งออกเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกลูกบอลสีขาว 2 ลูก จากทั้งหมด 6 ลูก
3
6 6! 6  5  4!
จะมีวธิ ีในการเลือก  = = = 3 × 5 = 15 วิธี
 2  4!2! 4!  2
ขั้นตอนที่ 2 เลือกลูกบอลสีดา 2 ลูก จากทั้งหมด 5 ลูก
2
5
จะมีวธิ ีในการเลือก  =
5!
= 5  4  3! = 5 × 2 = 10 วิธี
 2  3!2! 3!  2
 สามารถหยิบบอลสีขาว 2 ลูก และสีดา 2 ลูก ได้ 15 + 10 = 25 วิธี
ตัวอย่ างที่ 6 จงหาจานวนเส้นทแยงมุมของรู ป 20 เหลี่ยมด้านเท่า
วิธีทา รู ป 20 เหลี่ยม มีจุดยอดทั้งหมด 20 จุด (n = 20)
สร้างส่วนของเส้นตรงเชื่อมทีละ 2 จุด โดยเลือกจากทั้งหมด 20 จุด
10
 20  20! 20 19  18!
จะสามารถเลือกได้  = = = 10 × 19 = 190 วิธี
 2  18!2! 18!  2
จะสามารถสร้างเส้นได้ท้งั หมด 190 เส้น มีเส้นที่ไม่เป็ นเส้นทแยงมุมอยู่ 20 เส้น
 มีเส้นทแยงมุมทั้งหมด 190 – 20 = 170 เส้น
 แบบฝึ กหัด 2.6
1. จงหาค่าของ
12! 12 x11x 5 10 x9x 8!
(1) C12, 4 = = = 11 × 5 × 9 = 495
8!4! 8!x 4x3 x 2
50! 50x49x 48 8 x 47!
(2) C50, 47 = = = 50 × 49 × 8 = 1,9600
3!47! 3x2 x 47!
(3) C10, 0 = 1
(4) C35, 35 = 1
2. จงหาค่า n เมื่อกาหนดให้
n!
(1) Cn, n-2 = 10 จะได้ = 10
(n  2)!2!
n(n  1) (n  2)!
= 10
(n  2)! x2
n(n – 1) = 10 × 2 = 20 (จาก 5 × 4 = 20 )
n = 5
(2) Cn,15= Cn, 11
จะได้วา่ 15 + 11 = n
n = 26
3. จะเลือกนักเรี ยน 4 คน จากนักเรี ยน 17 คน ไปตอบแข่งขันปั ญหาคณิ ตศาสตร์ ได้กี่วธิ ี
วิธีทา มีคนทั้งหมด (n) 17 คน เลือกนักเรี ยนไปแข่ง (r) 4 คน
 17  17! 17x 4 16 x 5 15 x 7 14 x 13!
จะมีวธิ ีในการเลือก   = =
4  13!4! 13!x 4 x 3x 2
= 17 × 4 × 5 × 7 = 2,380 วิธี
4. มีหนังสืออยู่ 12 เล่ม ต้องการแบ่งให้นาย ก และ ข โดยที่คนหนึ่งจะได้ 9 เล่ม อีกคนหนึ่งจะได้ 3 เล่ม จะมีวธิ ี
แบ่งหนังสือดังกล่าวได้กี่วธิ ี
วิธีทา การแบ่งหนังสือแบ่งออกเป็ น 2 กรณี คือ
กรณี ที่ 1 ก ได้ 9 เล่ม ข ได้ 3 เล่ม ซึ่งมีข้นั ตอนในการแบ่งดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 แบ่งหนังสือให้ก 9 เล่ม จากทั้งหมด 12 เล่ม
9
สามารถแบ่งได้   = 36 วิธี
2
3
ขั้นตอนที่ 2 แบ่งหนังสือให้ ข 3 เล่ม จากที่เหลือ 3 เล่ม แบ่งได้   = 1 วิธี
3
รวมแล้วสมารถแบ่งได้ 36 × 1 = 36 วิธี
กรณี ที่ 2 ข ได้ 9 เล่ม และ ก ได้ 3 เล่ม ในทานองเดียวกันกับกรณี ที่ 1 จะแบ่งได้ 36 วิธี
รวมวิธีในการแบ่งหนังสือให้ ก และ ข = 36 + 36 = 72
5. เส้นทแยงมุมของรู ปแปดเหลี่ยมมีกี่เส้น
วิธีทา รู ปแปดเหลี่ยม มีจุดยอด (n) ทั้งหมด 8 จุด
 8  8! 4 8 x7x 6!
เลือกมาครั้งละ(r) 2 จุดเพือ่ สร้างเส้นเชื่อม จะสามารถสร้างได้   = = = 28 เส้น
2
  6!2! 6!x 2
จะได้วา่ มีเส้นทั้งหมด 28 เส้น เป็ นเส้นที่ไม่เป็ นเส้นทแยงมุม (เส้นรอบรู ป 8 เหลี่ยม) 8 เส้น
 จานวนเส้นทแยงมุมของรู ป 8 เหลี่ยม เท่ากับ 28 – 8 = 20 เส้น
6. กาหนดให้พยัญชนะ 8 ตัวต่างๆ กัน สระ 4 ตัวต่างๆ กัน ถ้าเราต้องการสร้างคา ซึ่งประกอบด้วยตัวอักษร 5 ตัว
จะทาได้กี่วธิ ี โดยมีเงื่อนไขว่า ในแต่ละคาต้องประกอบด้วยพยัญชนะ 3 ตัว และสระ 2 ตัว โดยไม่จาเป็ นต้องมี
ความหมาย
วิธีทา สามารถแบ่งออกเป็ น 3 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกพยัญชนะ 3 ตัว จากพยัญชนะทั้งหมด 8 ตัว
 8  8! 8x7x 6 x 5!
จะมีวธิ ีในการเลือกได้   = = = 8 × 7 = 56 วิธี
3
  5!3! 5!x 3x2
ขั้นตอนที่ 2 เลือกสระ 2 ตัว จากสระทั้งหมด 4 ตัว
 4  4! 24
จะมีวธิ ีในการเลือกได้   = = = 6 วิธี
2
  2!2! 4
ขั้นตอนที่ 3 นาตัวอักษร 5 ตัวมาเรี ยงสับเปลี่ยนกันได้ 5! = 120วิธี
จานวนวิธีในการสร้างคาทั้งหมด 56 × 6 × 120 = 40,320 คา
7. สมาคมแห่งหนึ่งมีสมาชิกอยู่ 25 คน ซึ่งใน 25 คนนั้นมีอยู่ 4 คน เป็ นหมอ จะมีกี่วธิ ีที่จะเลือกคณะกรรมการ
จานวน 3 คน ซึ่งต้องมีหมออยูด่ ว้ ยอย่างน้อย 1 คน
วิธีทา วิธีที่ได้หมออย่างน้อย 1 คน แบ่งเป็ น 3 กรณี คือ 1) ได้หมอ 1 คน 2) ได้หมอ 2 คน 3)ได้หมอ 3 คน
จะเห็นว่าแบ่งเป็ นหลายกรณี ดังนั้นจะใช้การหาวิธีตรงข้าม คือ วิธีที่ไม่ได้หมอเลย
วิธีที่ไม่ได้หมอเลย คือ เลือกคนทีไ่ ม่ใช่หมอ 3 คน จาก 21 คน
 21  21! 7 21 x 10 20 x19x 18!
สามารถเลือกได้   = = = 7× 10 × 19 = 1330 วิธี
3
  18!3! 18!x 3 x 2
 25  25! 25x 4 24 x23x 22!
วิธีท้งั หมด   = = = 25 × 4 × 23 = 2300 วิธี
  3 22!3! 22!x 3x2
 วิธีที่ได้หมออย่างน้อย 1 คน = วิธีท้งั หมด – วิธีที่ไม่ได้หมอเลย = 2300 – 1330 = 970 วิธี
8. ร้านขายโทรทัศน์แห่งหนึ่ง ได้รับโทรทัศน์ 10 เครื่ องจากโรงงาน มี 3 เครื่ อง ที่มีขอ้ บกพร่ อง โรงแรมแห่งหนึ่ง
ต้องการซื้อ 4 เครื่ อง มีกี่วธิ ีที่จะได้เครื่ องที่มีขอ้ บกพร่ องอย่างน้อย 2 เครื่ อง
วิธีทา แบ่งได้เป็ น 2 กรณี ดังนี้
กรณี ที่ 1 ได้เครื่ องที่มีขอ้ บกพร่ อง 2 เครื่ อง สามารถเลือกได้เป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกเครื่ องเสี ย 2 เครื่ อง จากเครื่ องเสียทั้งหมด 3 เครื่ อง เลือกได้ C3,2 = 3 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 เลือกเครื่ อง ดี 2 เครื่ อง จากเครื่ องดีท้งั หมด 7 เครื่ อง เลือกได้ C7,2 = 21 วิธี
รวมวิธีที่ได้เครื่ องเสี ย 2 เครื่ อง = 3 × 21 = 63 วิธี
 กรณี ที่ 2 ได้เครื่ องเสี ย 3 เครื่ อง แบ่งเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกเครื่ องเสีย 3 เครื่ อง จากทั้งหมด 3 เครื่ อง เลือกได้ C3,3 = 1 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 เลือกเครื่ องดี 1 เครื่ อง จากทั้งหมด 7 เครื่ อง เลือกได้ C7,1 = 7 วิธี
รวมวิธีที่ได้เครื่ องเสี ย 3 เครื่ อง = 1 × 7 = 7 วิธี
 วิธีที่ได้เครื่ องเสียอย่างน้อย 2 เครื่ อง เท่ากับ 63 + 7 = 70 วิธี
9. ต้องการเลือกกรรมการชุดหนึ่งประกอบด้วยนักเรี ยนชาย 2 คน นักเรี ยนหญิง 2 คน และครู 1 คน จากนักเรี ยน
ชาย 20 คน นักเรี ยนหญิง 25 คน และครู 7 คน จะเลือกกรรมการได้ท้งั หมดกี่วธิ ี
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 3 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกนักเรี ยนชาย 2 คน จากทั้งหมด 20 คน เลือกได้ C20,2 = 190 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 เลือกนักเรี ยนหญิง 2 คน จากทั้งหมด 25 คน เลือกได้ C25,2 = 300 วิธี
ขั้นตอนที่ 3 เลือกครู 1 คน จากครู ท้งั หมด 7 คน เลือกได้ C7,1 = 7 วิธี
 วิธีเลือกนักเรี ยนชาย 2 คน นักเรี ยนหญิง 2 คน และครู 1 คน = 190 × 300 × 7 = 399,000 วิธี
10. กาหนดจุด 10 จุดบนเส้นรอบวงกลมวงหนึ่ ง ถ้าต้องการลากส่วนของเส้นตรงที่มี 2 จุด จากจุด 10 จุดนี้เป็ นจุด
ปลาย จะมีส่วนของเส้นตรงกี่เส้น
วิธีทา มีจุดทั้งหมด 10 จุด เลือกมาสร้างส่วนของเส้นตรงครั้งละ 2 จุด
จะมีวธิ ีในการเลือก C10,2 = 45 วิธี
 มีส่วนของเส้นตรงทั้งหมด 45 เส้น
11. ในการเลือกกรรมการ 5 คน จากผูส้ มัคร 11 คน ซึ่งมีอุดมพร และเกศราภรณ์รวมอยูด่ ว้ ย จงหาจานวนวิธีเลือก
กรรมการ ซึ่งดุดมพร และเกศราภรณ์จะได้รับเลือกพร้อมกันไม่ได้
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 2 กรณี ดังนี้
กรณี ที่ 1 อุดมพรและเกศราภรณ์ ไม่ถูกเลือกพร้อมกัน เลือกจากที่เหลือ 5 คน จาก 9 คน
9! 3 9 x 8 x7x6x 5!
เลือกได้ C9,5 = = = 3 × 7 × 6 = 126 วิธี
4!5! 4 x 3 x 2 x 5!
กรณี ที่ 2 ได้อุดมพร หรื อ เกศราภรณ์แบ่งเป็ น 2 ขั้นตอน
ขั้นที่ 1 เลือกอุดมพร หรื อ เกศราภรณ์ เลือกได้ 2 วิธี
ขั้นที่ 2 เลือกอีก 4 คน จากที่เหลือ 9 คน เลือกได้ C9,4 = 126 วิธี
รวมวิธีที่เลือกได้ อุดมพร หรื อ เกศราภรณ์เป็ น 2 × 126 = 252 วิธี
จานวนวิธีเลือกกรรมการ ซึ่งดุดมพร และเกศราภรณ์จะไม่ได้รับเลือกพร้อมกัน = 126 + 252 = 378 วิธี
12. กาหนดจุด 6 จุด บนเส้นรอบวงของวงกลมวงหนึ่ง จงหาจานวนวีที่จะสร้างรู ปหลายเหลี่ยมบรรจุภายในวงกลม
โดยใช้จุดเหล่านี้เป็ นจุดยอดมุม
วิธีทา แบ่งเป็ นหลายกรณี ดังนี้ กรณี ที่ 1 สร้างเป็ นรู ป 3 เหลี่ยม สร้างได้ C6,3 = 20 วิธี
กรณี ที่ 2 สร้างเป็ นรู ป 4 เหลี่ยม สร้างได้ C6,4 = 15 วิธี
กรณี ที่ 3 สร้างเป็ นรู ป 5 เหลี่ยม สร้างได้ C6,5 = 6 วิธี
กรณี ที่ 4 สร้างเป็ นรู ป 6 เหลี่ยม สร้างได้ C6,6 = 1 วิธี
 จานวนวิธีในการสร้างรู ป หลายเลี่ยม ทั้งหมด = 20 + 15 + 6 + 1 = 42 วิธี
13. กล่องใบหนึ่งมีลูกบอลที่แตกต่างกัน 11 ลูก เป็ นลูกบอลสีแดง 5 ลูก สีขาว 3 ลูก และสีน้ าเงิน 3 ลูก ถ้า
ต้องการหยิบลูกบอลพร้อมกัน 3 ลูกจากกล่องใบนี้ จงหาจานวนวิธีการหยิบโดยที่
(1) ได้ลูกบอลครบทุกสี (ได้สีละ 1 ลูก)
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 3 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกสีแดง 1 ลูก จาก 5 ลูก เลือกได้ C5,1 = 5 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 เลือกสีขาว 1 ลูก จาก 3 ลูก เลือกได้ C3,1 = 3วิธี
ขั้นตอนที่ 3 เลือกสีน้ าเงิน 1 ลูก จาก 3 ลูก เลือกได้ C3,1 = 3 วิธี
 รวมวิธีได้บอลครบทุกสี = 5 × 3 × 3 = 45 วิธี
(2) ได้ลูกบอลสีแดงอย่างน้อย 1 ลูก(วิธีตรงข้ามคือ ไม่ได้บอลสีแดงเลย)
11! 11x10x9x8!
วิธีทา วิธีการหยิบลูกบอล 3 ลูก จากทั้งหมด 11 ลูก = C11,3 = = = 165 วิธี
8!3! 8!x3x2
วิธีที่ไม่ได้บอลสีแดงเลย คือหยิบบอลสีอื่น 3 ลูก จาก 6 ลูก = C6,3 = 20 วิธี
 วิธีที่ได้บอลสีแดงอย่างน้อย 1 ลูก = 165 – 20 = 145 วิธี
(3) ได้ลูกบอลสีน้ าเงินอย่างน้อย 1 ลูก และไม่มีลูกบอลสีขาว
วิธีทา แบ่งเป็ น 3 กรณี ดังนี้
 3  5 
กรณี ที่ 1 ได้บอลสีน้ าเงิน 1 ลูก และบอลสีแดง 2 ลูก เลือกได้    = 3 × 10 = 30 วิธี
 1  2 
 3  5 
กรณี ที่ 2 ได้บอลสีน้ าเงิน 2 ลูก และบอลสีแดง 1 ลูก เลือกได้    = 3 × 5 = 15 วิธี
 2  1 
กรณี ที่ 3 ได้บอลสีน้ าเงินทั้ง 3 ลูก เลือกได้ C3,3 = 1 วิธี
 วิธีที่ได้ลูกบอลสีน้ าเงินอย่างน้อย 1 ลูก และไม่มีลูกบอลสีขาว= 30 + 15 + 1 = 46 วิธี
14. จานวนวิธีที่จะเลือกผูแ้ ทน 3 คน จากกลุ่มคน 9 คน ซึ่งประกอบด้วยชาย 4 คน และหญิง 5 คน เข้าร่ วมใน
คณะกรรมการชุดหนึ่ง โดยต้องมีชายอย่างน้อย 1 คน จะมีวธิ ีการเลือกทั้งหมดกี่วธิ ี
วิธีทา ใช้วิธีตรงข้ามคือไม่ได้ผชู ้ ายเลย
9! 9x8x7x6!
วิธีท้งั หมดในการเลือกตัวแทน 3 คน จาก 9 คน เลือกได้ C9,3 = = = 84 วิธี
6!3! 6!x3x2
วิธีที่ไม่ได้ผชู ้ ายเลย คือได้ผหู ้ ญิง 3 คน จากทั้งหมด 5 คน เลือกได้ C5,3 = 10 วิธี
 วิธีที่ได้ผชู ้ ายอย่างน้อย 1 คน = 84 – 10 = 74 วิธี
15. คนกลุ่มหนึ่งมี 10 คน ต้องการเลือกมา 6 คน เพือ่ นามานัง่ รอบโต๊ะกลม จะจัดได้กี่วธิ ี
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
10! 10x9x8x7x6!
ขั้นตอนที่ 1 เลือกคน 6 คน จากทั้งหมด 10 คน เลือกได้ C10,6 = = = 210 วิธี
4!6! 4x3x2x6!
ขั้นตอนที่ 2 นาคน 6 คนที่เลือกมานัง่ รอบโต๊ะกลม ได้ 5!= 120วิธี
 รวมวิธีท้ งั หมด = 210 × 120 = 25,200 วิธี