c 2007: Εκδόσεις ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. , Πατρ. Ιωακείµ 4 Ν. Ιωνία.

Εξώφυλλο και επιµέλεια έκδοσης: Μάκης Λυκούδης.

Επεξεργασία κειµένων: Γιάννης Κορίδης.

Παραγωγή – Επιµέλεια
Chromopress Ελλάς Ε.Π.Ε.
Νίκα 15, Αχαρναί
Τηλ.: 210 8839119, Fax: 210 8835324
E-mail: imfo@chromopress.gr

2
 KENΤΡΟ ΣΠΟΥ∆ΗΣ & ΑΝΑ∆ΕΙΞΗΣ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
∆ΗΜΟΥ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ

ΧΑΡΗΣ ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗΣ – ΜΑΚΗΣ ΛΥΚΟΥ∆ΗΣ

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ

ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗ ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ

( 1Ο ∆ηµοτικό, Ελληνικό Σχολείο, Ηµιγυµνάσιο )

ΕΚ∆ΟΣΗ ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ 2007

3
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

Ένας από τους πιο βασικούς σκοπούς, τους οποίους υπηρετεί η

ίδρυση και λειτουργία του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., είναι βέβαια και η τήρηση του
«Ιστορικού Αρχείου της Νέας Ιωνίας».
Το «Ιστορικό Αρχείο» τεκµηριώνει, συγκεντρώνει, ταξινοµεί,
µελετά και εκδίδει υλικό, που βασίζεται σε γραπτά και προφορικά
ντοκουµέντα ( αρχειακό υλικό οργανισµών και φορέων, έντυπα κάθε
φύσης, χειρόγραφα κ.λπ. ).
Έχοντας αυτές τις παραµέτρους κατά νου, θελήσαµε, µε αυτή την
έκδοση, να δώσουµε στους αναγνώστες µιαν εικόνα της πολιτεί-ας
των ξεριζωµένων της Μικράς Ασίας, απολύτως αντικειµενική και
τεκµηριωµένη για ένα µεγάλο κοµµάτι της ιστορίας της εκπαίδευ-
σης, στην πρώτη εικοσαετία της ζωής της, όπως αυτή αναδύεται µέσα
από τη µελέτη του αρχειακού υλικού σχολείων του λεγόµενου
Ιστορικού Κέντρου της Νέας Ιωνίας.
Επιθυµούµε να διαβεβαιώσουµε ότι η προσέγγιση του υλικού το
οποίο µελετήσαµε - ίσως όχι πλήρως – έγινε µε την προσοχή και το
σεβασµό που απαιτείται.
Ενδεχοµένως να έχουν υπάρξει κάποια κενά, παραλείψεις ή και
λάθη, αθέλητα βέβαια και όχι εµπρόθετα, αφού το υλικό που είχαµε
στη διάθεσή µας αυτό καθεαυτό, είχε τις αδυναµίες του, εάν κανείς
αναλογιστεί ότι αναφερόµαστε σε εποχές ιδιαιτέρως δύσκολες και σε
συνθήκες, ως ένα σηµείο, ανώµαλες και πρωτόγονες . ∆υστυχώς οι
µαρτυρίες – ογδόντα και πλέον χρόνια µετά - και λίγες ήσαν και όχι
υποβοηθητικές.
Ωστόσο έγινε το τόλµηµα. Μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου
εικονογραφείται ο βίος των πρώτων σχολείων των προσφύγων, που
εγκαταστάθηκαν στη Νέα Ιωνία αµέσως µετά τον ξεριζωµό του 1922,
του 1ου ∆ηµοτικού (µε τα «Παραρτήµατά» του της περιόδου 1924–
29), του Ελληνικού Σχολείου και του Ηµιγυµνασίου Ν. Ιωνίας. Για το
∆ηµοτικό Σχολείο το χρονικό πλαίσιο είναι η εικοσαετία 1924 – 1944,
ενώ για το Ελληνικό και το Ηµιγυµνάσιο ο ορίζοντας στενεύει, στη
δεκαετία 1926 – 1936.
Ένα βιβλίο που γράφεται από περισσότερους του ενός συγγρα-
φείς έχει συνήθως διακριτό τον επιµερισµό σε ενότητες, κεφάλαια ή
ειδικότερες επεξεργασίες επί µέρους στοιχείων, που καθένας εξ
αυτών έχει αναλάβει να υποστηρίξει.

4
 Έτσι και στο βιβλίο αυτό: ο Χάρης Σαπουντζάκης έχει την ευθύνη
για την συγγραφή του ιστορικού πλαισίου, των παιδαγω-
γικοδιδακτικών αναφορών, προσεγγίσεων και παρατηρήσεων, ενώ ο
Μάκης Λυκούδης είχε την ευθύνη για τη συλλογή, έρευνα, ταξινόµηση
κ.λπ. των στοιχείων του αρχειακού υλικού.
Πριν κλείσουµε αυτή την εισαγωγή, επιθυµούµε να ευχαριστή-
σουµε τη διοίκηση του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., η οποία ενέκρινε, µε απόφασή της,
την έκδοση αυτού του βιβλίου καθώς και όλους όσοι µε τον ένα ή τον
άλλο τρόπο συνέδραµαν στη συλλογή και τεκµηρίωση του γραπτού ή
προφορικού υλικού (διευθυντές σχολείων, παλιούς µαθη-τές,
συλλέκτες και φορείς).
Αν και είναι αυτονόητο, δηλώνουµε ότι χαρίζουµε την εργασία µας
αυτή που κράτησε περίπου δύο χρόνια, εξ ολοκλήρου, στο ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.
Την αφιερώνουµε στη µνήµη των πρωτοπόρων και δηµιουργών
αυτής της πόλης, και την παραδίδουµε στους και συνεχιστές τους,
στις νέες γενιές των Ιωνιωτών που σπουδάζουν στα σχολεία του
∆ήµου, για να γνωρίσουν και να µάθουν τις συνθήκες κάτω από τις
οποίες εκείνοι µορφώνονταν και πάλευαν για να οικοδοµήσουν το
µέλλον της, αλλά και στους εκπαιδευτικούς για να νιώσουν περη-
φάνια για το έργο και τις προσπάθειες των συναδέλφων τους εκείνων
των µακρινών όσο και δύσκολων εποχών.
Τέλος ευχόµαστε, κι’ ελπίζουµε, να έχουµε κι’ άλλες ανάλογες
εργασίες ερευνητών.

Οι συγγραφείς
Χάρης Σαπουντζάκης Μάκης Λυκούδης

5
Κεφάλαιο Πρώτο
Ιστορικό πλαίσιο.
Η ίδρυση της Νέας Ιωνίας και η ίδρυση του Α΄ ∆ηµοτικού
Σχολείου.

Ως γενέθλια ηµέρα στην ιστορία της Νέας Ιωνίας λογίζεται η

Κυριακή 27 Ιουνίου 1923.
Την ηµέρα αυτή οι ξεριζωµένοι Μικρασιάτες πρόσφυγες κάτοι-κοί
της υποδέχτηκαν µε ενθουσιασµό τον αρχηγό της Επαναστατι-κής
Κυβέρνησης, Νικόλαο Πλαστήρα και τον οδήγησαν σε µια εξέ-δρα
γεµάτη από λουλούδια του αγρού και στρωµένη µε χαλιά, που είχε
στηθεί στη συµβολή των σηµερινών οδών Ηρακλείου και Κ. Βάρναλη
για να γίνει η τελετή της θεµελίωσης της νέας πολιτείας.
Εκεί αφού τελέστηκε αγιασµός από τον ιερέα, τον θεωρούµενο ως
«θεµελιωτή» της πόλης, τον Παπαϊωακείµ Πεσµατζόγλου, µίλη-σε
στον κόσµο ο «µαύρος καβαλάρης», ο Νικόλαος Πλαστήρας.
Παρόντες ήσαν ο πρωθυπουργός Στυλιανός Γονατάς, οι υπουρ-γοί
Απ. ∆οξιάδης και Γ. Σίδερης και ο Ερρίκος Μορκεντάου, ο παλιός
Αµερικανός πρεσβευτής στην Πόλη, πολλαπλά ευεργετήσας τους
Σπαρταλήδες από τη θέση αυτή.
Όταν ήρθε η ώρα να µπει ο θεµέλιος λίθος, ο αρχηγός ζήτησε από
τον ιερέα να προτείνει ένα όνοµα για την πολιτεία που ιδρυό-
ταν1.Αυτός, τι άλλο, ζήτησε, για να τιµηθεί η πατρίδα του να µπει το
όνοµα «Νέα Σπάρτη». Η πρότασή του βέβαια βασιζόταν και στο
πραγµατικό γεγονός ότι εκατοντάδες Σπαρταλήδες είχαν ήδη αρχί-σει
να εγκαθίστανται στα σπίτια που χτίζονταν εκεί γύρω. Ο Πλα-στήρας
αντέτεινε, για λόγους ευρύτερης αναφοράς, το «Νέα Πισι-δία», για να
καλύψει τη µείζονα περιοχή της Πισιδίας , αν και κατά 95% οι
εγκαθιστάµενοι Πισίδες ήταν αποκλειστικά Σπαρταλήδες2.
Ωστόσο σκαλίστηκε σ’ ένα κοµµάτι µάρµαρο το όνοµα «Νέα
Πισιδία» και τοποθετήθηκε αµέσως µετά σ’ ένα χαντάκι θεµελίων,
λίγο πιο πάνω, στη διασταύρωση της Ηρακλείου µε τη σηµερινή
Ελευθερίου Βενιζέλου.

1Παπαϊωακείµ Πεσµατζόγλου, «Αναµνήσεις». Έκδοση Ενώσεως Σπάρτης Μικράς

Ασίας, 1990, σελ. 245-246.
2 Ως «Πισιδία» νοείται ο χώρος που είχε ως επίκεντρο τη Σπάρτη. Οι άλλες πόλεις
και κωµοπόλεις ήταν: το Βουρδούρι, το λεγόµενο Ουλούµπορλου, η Πάρλα, το
Εγερδίρ, το Νησί (Νης), το Γιάλοβατς (Μικρή Αντιόχεια) και η Σαγαλασσός.

6
 Το όνοµα «Νέα Πισιδία» έχει πια σήµερα αξία µόνον για τον
ιστορικό, αφού δεν επέζησε. Στη θέση του προωθήθηκε το αρχικό,
άτυπο «Ιωνία», που είχε δοθεί στη συνοικία αυτή (το κατοπινό
«Ιστορικό Κέντρο»), στο οποίο σύντοµα, µε το ρεύµα της εποχής,
προστέθηκε και το πρόθεµα «Νέα» και έγινε «Νέα Ιωνία».
Άλλωστε στο χώρο µαζί µε τους Σπαρταλήδες άρχισαν να έρχονται
και να «πιάνουν» σπίτια και πολλοί Σµυρνιοί και το όνοµα «Νέα
Ιωνία» απηχούσε τις δικαιολογηµένες άλλωστε επιθυµίες τους για
όνοµα, το οποίο θα θύµιζε την ένδοξη Ιωνία, της οποίας η Σµύρνη
υπήρξε το περίλαµπρο διαµάντι.
Η περιοχή δεν ήταν βέβαια έως τότε ανώνυµη, έφερε το ιστορι-κό
τοπωνύµιο «Ποδαράδες» που το όφειλε σε µια αρχοντική οικογέ-νεια
των Βυζαντινών, τους Ποδάρους3. Ήταν ένας λοφώδης βοσκό-τοπος,
που τον διέρρεε ο γνωστός από την αρχαιότητα χείµαρος,
Ποδονίφτης4. Σε κάποια υποστατικά έµειναν λίγες δεκάδες Μενι-
διατών και Κουκουβανιωτών, γεωργών και κτηνοτρόφων, ενώ στην
είσοδο της Νέας Ιωνίας από την Αθήνα είχε ήδη αρχίσει να λει-
τουργεί µια βιοµηχανία υφασµάτων, του Αρκά βιοµηχάνου Γεωρ.
Κυρκίνη.
Ο ιερέας, θα πρέπει να ειπωθεί, ότι περίµενε να του ζητηθεί να
δώσει το όνοµα, αφού ο ίδιος ο Πλαστήρας τον είχε υποδεχθεί λίγο
καιρό πριν στο γραφείο του, όταν είχε πάει µαζί µε µια επιτροπή
Σπαρταλήδων ζητώντας να τους υποδείξει που να στεριώσουν και
αυτός τους είχε προτείνει τους Ποδαράδες, διότι ήθελε να αναδείξουν
την Ταπητουργία, καθώς θεωρούσε ότι θα είχαν ως σηµαντικό αρωγό
τους τα νερά του Ποδονίφτη. Η Κυβέρνηση χρειαζόταν να δώσει
άµεσες λύσεις στο τεράστιο πρόβληµα που είχε δηµιουργηθεί από την
έλευση του πρώτου κύµατος των χιλιάδων ξεριζωµένων (το δεύτερο
ήρθε ένα χρόνο αργότερα µε την ανταλ-λαγή των πληθυσµών). Οι
Σπαρταλήδες ένιωθαν ότι τους το όφειλε ο Πλαστήρας, αφού επί δύο
µήνες, µε την προτροπή του, γύριζαν όλη την Ελλάδα, αλλά δεν
βρήκαν πουθενά να µείνουν, και ξαναγύρισαν στην αρχική πρόταση.
Η προσφυγική πολιτεία, συνοικία τότε βέβαια του ∆ήµου Αθη-
ναίων, εκτεινόταν περίπου στα όρια που καταλαµβάνουν σήµερα οι

3 Υπάρχει βέβαια και µια ασθενής εκδοχή ότι το όνοµα «Ποδαράδες» οφείλεται
στους πεσσούς, τις «Ποδάρες» του Αδριάνειου υδραγωγείου που διαπερνά τον
Ποδονίφτη.
4 Ο Περσός των αρχαίων Αθηναίων.

7
συνοικίες: Περισσός, Ειρήνη, Ιστορικό Κέντρο, Κοµµάτι Λαζάρου,
Ελευθερούπολη, Σαφράµπολη, Ινέµπολη, Νεάπολη.
Η Καλογρέζα αποτελούσε ξεχωριστή, αυτόνοµη συνοικία, αν και
αυτή είχε καταληφθεί εξολοκλήρου από πρόσφυγες της Μικράς
Ασίας, οι οποίοι µάλιστα επί πολλά χρόνια θα ζήσουν σε πολύ χειρό-
τερες συνθήκες (σκηνές, παραπήγµατα, παράγκες). Η Αλσούπολη, ως
συνοικία δεν υπήρχε καν.
Το βορινό άκρο δεν έφτανε, όπως σήµερα, στην οδό Ιφιγενείας. Η
Νέα Ιωνία τερµατιζόταν εκεί όπου σήµερα είναι, στη θέση
«Μιρουάρ», το Εµπορικό Κέντρο Ionia Center. Μετά άρχιζε το
Ηράκλειο – το επιλεγόµενο και «µεγάλο Ηράκλειο» - από το οποίο
αργότερα (1938) αποσπάστηκε και ήρθε στην Ν. Ιωνία το τµήµα, το
οποίο αποτελούσε και το µεγαλύτερο µέρος από το λεγόµενο
«Κοµµάτι Λαζάρου». Έτσι οι πρόσφυγες – κυρίως Αλαγιώτες – που
εγκαταστάθηκαν εκεί, αρχικά ανήκαν στο Ηράκλειο και όχι στη Νέα
Ιωνία5.
Μεταξύ 1923–1925 καταφθάνουν, κατά χιλιάδες πλέον, οι πρό-
σφυγες, οι οποίοι, κατά τον τόπο καταγωγής τους, καταλαµβάνουν
συνοικίες, που τις ονοµατίζουν µε το όνοµα της πατρίδας των. Οι
Ινεµπολίτες και Κασταµονίτες φτιάχνουν την Ινέµπολη, οι Σαφρα-
µπολίτες τη Σαφράµπολη, οι Νεαπολίτες (από το Νεβ- Σεχίρ, που
σηµαίνει Νεάπολη), τη Νεάπολη.
Στην Ελευθερούπολη – όνοµα συµβολικό αλλά από Μικρασιάτες
δοσµένο – πλεονάζουν οι Σµυρνιοί και οι Βουρλιώτες, ενώ στον
Περισσό, που ωστόσο ανοικοδοµείται µε βραδύτερους ρυθµούς και
καλύτερους όρους, πρόσφυγες από όλες σχεδόν τις περιοχές6.

5 Αντ. Θεοδωρόπουλος: «Ηράκλειο Αττικής», έκδοση ∆ήµου Ηρακλείου Αττικής,

1997, σελ. 222.
6 Ο όρος «Περισσός» επιδέχεται δύο βασικών ετυµολογικών ερµηνειών: ή
πρόκειται για περιοχή, που κατακλυζόταν από τα νερά του Αδριάνειου υδραγωγείου
που «επερίσσευαν» (άρα ήσαν νερά… ως «εκ περισσού»), δοθείσης της µικρής κλίσης
του αγωγού που µετέφερε τα νερά της Πάρνηθας προς την Αθήνα και της όχι καλής
συντήρησης του, που επέτρεπαν τη διαρροή πολλών υδάτων, ή πρόκειται για
αναφορά στον αρχαίο Περσό (τον Ποδονίφτη, βέβαια). Στη δεκαετία του ‘30 από
εγγραφές µαθητών στα µαθητολόγια του 1ου ∆ηµοτικού Σχολείου, αλλά κυρίως του
Ελληνικού Σχολείου και του Ηµιγυµνασίου βλέπαµε να προκύπτουν οι όροι άλλοτε
µεν «Περισσός», άλλοτε δε «Νέα Περισσός» στις διευθύνσεις µαθητών. Πρόκειται
για την ίδια µάλλον περιοχή, που αρχικά ονοµάστηκε «Νέα Περισσός», µετά όµως
σιγά – σιγά εξέπεσε το πρόθεµα «Νέα» και έµεινε το «Περισσός» ή είναι τµήµα
στο άκρον της συνοικίας Περισσός προς τα Β.Α. Πάντως µετά τον πόλεµο βλέπουµε
πλέον να χρησιµοποιείται αποκλει-στικά ο όρος «Περισσός», στο αρσενικό γένος (ο
Περισσός).

8
 Η ανοικοδόµηση προσφυγικών κατοικιών επιταχύνεται µετά το
1924, όταν το «Ταµείο Περιθάλψεως Προσφύγων» της Ελληνικής
Κυβέρνησης αντικαθίσταται µε απόφαση του τότε Ο.Η.Ε., δηλαδή της
«Κοινωνίας των Εθνών» (Κ.Τ.Ε.), από την «Εταιρία Αποκατά-στασης
Προσφύγων» (Ε.Α.Π.) (Refugee Settlement Commission). Η εταιρία
λειτουργεί µε ξένα κεφάλαια και κτίζει σπίτια, σχολεία, εκκλησίες,
ακόµη και νοσοκοµεία σε γη που το κράτος απαλλοτρι-ώνει και
προσφέρει δωρεάν στην Ε.Α.Π. για την εγκατάσταση αστών
προσφύγων και ακόµη παραχωρεί µέσα και υποδοµή για την
εγκατάσταση αγροτών στην περιφέρεια.
Έτσι, γρήγορα, µέσα σε 3-4 χρόνια, ολόκληρο το λεγόµενο
«Ιστορικό Κέντρο» έχει οικοδοµηθεί, βιαστικά βέβαια, άρα και χωρίς
ιδιαίτερη µελέτη και σπουδή υποδοµών, πρόνοια ελεύθερων χώρων
κ.λπ. Οι πρόσφυγες πρέπει άρον–άρον να στεγαστούν κάπου για να
µην περιφέρονται ρακένδυτοι και ανέστιοι και αποτελούν κίνδυνο για
τη διοίκηση7.
Σώζονται και σήµερα βέβαια πολλές τέτοιες προσφυγικές κατοι-
κίες στην περιοχή. Είναι οι λεγόµενες τετρακατοικίες (δύο πατώ-
µατα µε δύο διαµερίσµατα σε κάθε πάτωµα) και διπλοκατοικίες
(δύο πατώµατα από ένα διαµέρισµα σε κάθε πάτωµα). Υπήρχαν και
υπάρχουν ακόµη και οι µικρές µονοκατοικίες, σε επαφή η µια µε την
άλλη, των 27 έως 30 τ.µ. , η καθεµία (περιφερειακά του ναού των
Αγίων Αναργύρων, κυρίως και στην Ελευθερούπολη).
Οι µικρές µονοκατοικίες, υπερβολικά στενόχωρες και χτισµένες µε
ευτελή υλικά, προορίζονταν αρχικά για κατοικίες των εργατών στα
εργοστάσια. Οι διπλοκατοικίες και οι τετρακατοικίες θεωρή-θηκαν
σηµαντική αρχιτεκτονική εξέλιξη, βασισµένη στα πρότυπα ανάλογων
λαϊκών πολυκατοικιών στη Γαλλία και Γερµανία. Με τα δεδοµένα της
εποχής, σ' αυτές η διαβίωση µιας τετραµελούς οικογέ-νειας ήταν
ανεκτή, αφού ο ωφέλιµος χώρος κάθε διαµερίσµατος ήταν 50 έως 55
τετραγωνικά µέτρα. Βέβαια, αν γύρω–γύρω υπήρ-χαν πράσινο και

7 Ωστόσο υπάρχει και µια άλλη εξήγηση: κυριαρχούσε, και στους πρόσφυγες
βεβαίως, η αντίληψη ότι η στέγασή τους θα ήταν προσωρινή. Μόλις ησύχαζαν τα
πράγµατα θα επέστρεφαν στον τόπο τους! Έτσι αρχικά οι πρόσφυγες καλούνταν να
πληρώσουν ενοίκια, ενοίκια όµως δεν πληρώθηκαν και µετά την έλευση των Ποντίων
και των Καππαδοκών, µε την Ανταλλαγή, όπου φάνηκε ότι η επιστροφή ήταν φρούδα
ελπίδα, οι κατοικίες πλέον επωλούντο. Άρα η µέριµνα για υποδοµές ήρθε… µετά
εορτής, όταν, άναρχα ως επί το πλείστον, είχε οικοδοµηθεί το µείζον τµήµα της Νέας
Ιωνίας.

9
χώροι αναψυχής, θα ήταν καλά, αλλά στην τόσο βαριά τραυµατισµένη
τότε Ελλάδα, αυτά φάνταζαν απαράδεκτες ... πολυτέλειες.
Χαρακτηριστικό γνώρισµα των κατοικιών αυτών είναι οι τετρά-
ριχτες κεραµοσκεπείς (άλλοτε µε γαλλικό κεραµίδι και άλλοτε µε
βυζαντινό) στέγες. Οι τοίχοι είναι τώρα, για πρώτη φορά, από οπλι-
σµένο σκυρόδεµα (µπετόν αρµέ).
Ήδη από το 1924 άρχισε να ανεγείρεται, στο χώρο που είναι και
σήµερα, το διδακτήριο του 1ου ∆ηµοτικού Σχολείου Νέας Ιωνίας
(αρχική ονοµασία «Αρρεναγωγείο Ποδαράδων»). Η ανέγερση ολο-
κληρώνεται το 1925. Τα χρήµατα προέρχονται από το ταµείο της
Ε.Α.Π. Τέσσερα χρόνια µετά (1928) θα θεµελιωθεί ακριβώς απέ-ναντι
από τη βορινή του πλευρά ο ναός των Αγίων Αναργύρων. Και εδώ τα
χρήµατα είναι σε µεγάλο βαθµό της Ε.Α.Π.
Το ∆ηµοτικό Σχολείο άρχισε τη λειτουργία του το Σεπτέµβριο του
1924. Υπήρχε δηλαδή ένα διάστηµα ενός περίπου χρόνου, όπου όλα
ήταν άνω-κάτω. Τα παιδιά άρχισαν να µαζεύονται από τους
δασκάλους σε µισοτελειωµένα δωµάτια σπιτιών ή στην αυλή του
σχολείου, όπου είχε τοποθετηθεί πρόχειρα ένα παράπηγµα, κάτω από
τα δέντρα. Χρειάστηκαν δύο περίπου χρόνια, ώσπου να εγκα-
τασταθούν στο µεγάλο αυτό κτίριο, που, υπερδιώροφο καθώς ήταν,
δέσποζε της περιοχής. Μεγάλες αίθουσες, ψηλοτάβανες, φαρδιοί
διάδροµοι, πολλά και µεγάλα παράθυρα, σύµφωνα µε τη βαρύγδου-
πη πρωσική αρχιτεκτονική των σχολείων της εποχής.
Στην αρχή ήταν και αυτό κεραµοσκεπές, όπως και τα άλλα
διώροφα προσφυγικά της γειτονιάς. Αργότερα, όµως, η στέγη αφαι-
ρέθηκε και έµεινε η «πλάκα» (για να διατεθεί ο χώρος για διάφορες
χρήσεις).
Το κτίριο είχε δέκα αίθουσες. Αργότερα προστέθηκαν προς το
ανατολικό τµήµα άλλες τέσσερις, ώστε τελικά το κτίριο απέκτησε 14
µεγάλες αίθουσες και δύο γραφεία δασκάλων. Υπήρχαν, βέβαια, και
υπόγεια για αποθήκες και εργαστήρια, που φάνηκαν ιδιαίτερα
χρήσιµα στην περίοδο της Κατοχής για το συσσίτιο των παιδιών.
Στη δυτική πλευρά της αυλής παρέµεινε το παράπηγµα που
συνήθως στέγαζε µικρές τάξεις και προστέθηκαν τουαλέτες, ενώ στο
βόρειο τµήµα υπήρχε µικρός δενδρόκηπος. Ορισµένοι πλάτανοι και
ευκάλυπτοι ήταν φυτεµένοι περιµετρικά. Η είσοδος στο υπερυψω-
µένο ισόγειο γινόταν µε διπλή σκάλα και υπήρχε µεγάλο µεταξύ των
επίπεδο, όπου στέκονταν οι δάσκαλοι την ώρα της προσευχής ή
γίνονταν οι οµιλίες τους προς τα στοιχηµένα τµήµατα των µαθητών.

10
 Στο βορινό τµήµα και στον πρώτο όροφο υπήρχε εξώστης που
έβλεπε προς την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Αυτός ο εξώστης
είναι ιστορικός και ευτυχώς, που κατά την ανακατασκευή–
αναπαλαίωση του κτιρίου, µετά τους
µεγάλους σεισµούς του 1999 διατηρήθηκε,
γιατί από αυτόν το 1928, όταν έγινε η
τελετή της θεµελίωσης του ναού, µίλησε
προς τους πρόσφυ-γες ο εθνάρχης
Ελευθέριος Βενιζέλος!
Ιστορικό όµως είναι και το γραφείο των
δασκάλων προς το δυτικό τµήµα του
σχολείου. Σ’ αυτό φιλοξενήθηκε, όταν τον
δεξιώθηκαν η Επιτροπή του ναού και οι
δάσκαλοι του Σχολείου.
Μεταξύ του 1924–1930 εγκαθίστανται,
κατά κύµατα, νέοι πρόσφυγες. Αυτή είναι
οι της Ανταλλαγής των πληθυσµών που Ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
επέ-βαλε η Συνθήκη της Λωζάνης8,
πρόσφυγες, δηλαδή από τον Πόντο και την Καππα-δοκία, κατά κύριο
λόγο, µε κάποιες καλύτε-ρες προϋποθέσεις µεταφοράς προσωπικών
αντικειµένων, είναι ακόµη γυναίκες, κυρίως, µε παιδιά που είχαν
προσωρινά διασπαρεί σε νησιά (Ύδρα, Σπέτσες κ.λπ.) και όταν είδαν
ότι υπάρχει χώρος σε µια µεγάλη πολιτεία προσφύγων να δουλέψουν,
ενώ θα βρίσκονται κοντά σε συγγενείς και συµπατρι-ώτες, έρχονταν
µαζικά στην Ιωνία για οριστική πλέον εγκατάσταση.

8 Συνθήκη της Λωζάνης: πρόκειται για την περιβόητη σύµβαση της 30ης Ιανου-αρίου

1923, που υπογράφηκε στη Λωζάνη µεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, µε την οποία
προβλεπόταν υποχρεωτική ανταλλαγή «Τούρκων υπηκόων ελληνικού ορθοδόξου
θρησκεύµατος, εγκατεστηµένων επί των τουρκικών εδαφών και των Ελλήνων
υπηκόων µουσουλµανικού θρησκεύµατος εγκατεστηµένων επί των ελληνικών
εδαφών». Της Ανταλλαγής εξαιρέθηκαν οι Έλληνες της Πόλης και οι µουσουλµάνοι
της δυτικής Θράκης. Οριζόταν ως ηµεροµηνία έναρξης η 1η Μαΐου 1923,
ολοκληρώθηκε ωστόσο αρκετούς µήνες µετά. Η σύµβαση θεωρεί ως ανταλ-λαγέντες
ή ανταλλάξιµους όσους είχαν εγκαταλείψει τις πατρίδες τους ήδη από το 1912 (γιατί
πολλοί Έλληνες, µε τους διωγµούς στους Βαλκανικούς πολέµους, είχαν εγκαταλείψει
νωρίτερα την Τουρκία) αλλά και το µεγάλο κύµα που ήρθε µετά την ήττα του
ελληνικού στρατού, τον Αύγουστο του 1922, και την καταστροφή της Σµύρνης. Από
την απογραφή του 1928 καταφαίνεται ότι το σύνολο των προσφύ-γων ανερχόταν σε
1.222.849 άτοµα. Οι Τούρκοι που έφυγαν από τη Μακεδονία µε την Ανταλλαγή
υπολογιζόταν σε 300.000 άτοµα.

11
 Σιγά–σιγά όµως αρχίζουν να έρχονται στη Νέα Ιωνία αναζητώ-
ντας δουλειά στα εργοστάσια που ίδρυαν οι πρόσφυγες επιχειρη-
µατίες, και Ελλαδίτες εργάτες από την επαρχία. Έτσι πολύ γρήγορα
άρχισε να συγκροτείται η κοινωνική ζωή της πολιτείας, καθώς ιδρύ-
θηκαν δηµόσιες υπηρεσίες, σχολεία, τράπεζες, εκκλησίες, ιατρεία,
νοσοκοµείο κ.λπ.
Ουσιαστικά στο χώρο του κτιρίου του 1ου ∆ηµοτικού Σχολείου
στεγάζονταν αρχικά τέσσερα σχολεία (δύο αρρένων και δύο θηλέων)
και µετά τα 1ο, 2ο, 3ο µικτά ∆ηµοτικά Σχολεία, µαζί µε ένα
Νηπιαγωγείο. Πολύ αργότερα, τη δεκαετία του ’60 το 2ο ∆ηµοτικό
πήγε στο δικό του διδακτήριο, στη συνοικία Λαζάρου και ακόµη
αργότερα, τη δεκαετία του ’80 το 3ο ∆ηµοτικό στη συνοικία της
Ειρήνης στο χώρο ακριβώς που λειτουργούσε αρχικά το ιδιωτικό
σχολείο «Αναξαγόρειο» και µετά το Γυµνάσιο Νέας Ιωνίας και τέλος
το ιδιωτικό Γυµνάσιο «Κοσµάς ο Αιτωλός», αφού βέβαια αυτό το
τελευταίο χρειάστηκε να κατεδαφιστεί. Το Νηπιαγωγείο παρέµεινε
στο χώρο ως τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν απέκτησε δικό του
διδακτήριο.
Ο εκπαιδευτικός χάρτης των ∆ηµοτικών Σχολείων της Νέας
Ιωνίας, στην περίοδο που εξετάζουµε, ιδιαίτερα δε στο τµήµα της
1928 – 1935, παρουσίαζε σε λειτουργία: 3 ∆ηµοτικά Σχολεία στο
Ιστορικό Κέντρο, 2 ∆ηµοτικά στην Ελευθερούπολη, 1 στη Σαφρά-
µπολη, 1 στον Περισσό, και 1 στην Καλογρέζα. Υπήρχαν ακόµη τα
ιδιωτικά σχολεία: «Κάδµος» του Σπάρταλη εκπαιδευτικού Αντώνη
Σαπουντζάκη, «Αναξαγόρειος Σχολή» των Βουρλιωτών Βενιέρη και
Ζουριδάκη, στο Ιστορικό Κέντρο, η «Σχολή ∆ριµυλιώτου» και η
«Ζαφείριος Σχολή» του Μαρκόπουλου στον Περισσό (υπάρχουν
επίσης κάποια στοιχεία για ιδιωτική σχολή «Καρασταµάτη»)9.

9 Εδώ βέβαια θα πρέπει να σηµειωθεί ότι ως Ιστορικό Κέντρο της τότε εποχής δεν
είναι ακριβώς το Ιστορικό Κέντρο της σηµερινής. Μιλάµε για το χώρο αριστερά τω
ανερχοµένω µε το σιδηρόδροµο Αθηνών – Κηφισιάς από τη γέφυρα – που υπήρχε
τότε – των Πευκακίων ως το σηµερινό Ionia Center ( περιελάµβανε δηλαδή και τη
συνοικία Ειρήνης και µέρος της συνοικίας «Κοµµάτι Λαζάρου»). Από στατιστικά
του 1928 προκύπτει ότι οι κάτοικοι της Νέας Ιωνίας κατανέµονταν ως εξής, κατά
συνοικία:
Ιστορικό Κέντρο:14.500 κάτοικοι
Ελευθερούπολη: 2.500 κάτοικοι
Ινέµπολη: 1.500 κάτοικοι
Περισσός: 2.500 κάτοικοι
Σαφράµπολη: 3.000 κάτοικοι
Καλογρέζα: 2.200 κάτοικοι

12
 Όταν τα τρία σχολεία του Ιστορικού Κέντρου συλλειτουργούσαν
στο κτίριο της οδού Κρήτης ίσχυε, µια όχι αυστηρά εφαρµοζόµενη
κατανοµή των µαθητών: Το 1ο Σχολείο είχε τους µαθητές του γύρω
από την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων έως την οδό Ηρακλείου και
νοτίως της πλατείας Μητέρας, το 2ο Σχολείο είχε τους µαθητές του
βορείως της πλατείας και ανατολικώς ως τα όρια του Ηρακλείου και
το 3ο ∆ηµοτικό είχε τους µαθητές της «συνοικίας Μαυροκορ-δάτου»,
της «συνοικίας Ήλιος», του χώρου δηλαδή που σήµερα οριοθετεί τη
λεγόµενη «συνοικία Ειρήνη».
Το Ελληνικό σχολείο και το Ηµιγυµνάσιο στη συνέχεια στεγά-
στηκαν σε µια µεγάλη προσφυγική ισόγεια πολυκατοικία, ακριβώς
απέναντι από το ναό των Αγίων Αναργύρων. Όταν αργότερα άρχισε
τη λειτουργία του το κανονικό Γυµνάσιο, αυτό στεγάστηκε στο ωραίο
διδακτήριο του «Αναξαγορείου» που είχε σταµατήσει τη λει-τουργία
του.
Μέχρι τη σχολική χρονιά 1934-35 πλήρες Γυµνάσιο δεν
λειτουργούσε στη Νέα Ιωνία. Έτσι οι µαθητές ήταν υποχρεωµένοι να
πηγαίνουν στο 8ο Αθηνών, στο περίφηµο 9ο (στα Πατήσια) ή στο
Γυµνάσιο Αµαρουσίου.
Αξίζει να σηµειωθεί ότι δηµόσια διδακτήρια λιθόκτιστα ήταν µόνο
αυτά του 1ου ∆ηµοτικού και του σχολείου της Ελευθερου-πόλεως. Το
σχολείο της Ελευθερουπόλεως ανεγέρθηκε το 1931 και ήταν ένα από
τα σχολεία που έφτιαξε επί πρωθυπουργίας του Ελευ-θερίου
Βενιζέλου, ο Γεώργιος Παπανδρέου, υπουργός Παιδείας. Σχολείο
όµορφο, ανάλαφρο, ελκυστικό, λειτουργικό σε άλλη αρχιτε-κτονική
γραµµή, πιο φιλική στον µαθητή.
Τα παιδιά της Σαφράµπολης και της Καλογρέζας στεγάζονταν
ουσιαστικά σε παραπήγµατα, ενώ τα παιδιά του Περισσού σε
µισθωµένα διδακτήρια.
Πρώτο δηµόσιο διδακτήριο για το Γυµνάσιο Νέας Ιωνίας, ύστερα
από πολλούς αγώνες και δικαστήρια ήταν αυτό που ανεγέρθηκε στην
αρχή της δεκαετίας του ’60 και στεγάζει και σήµερα το 1ο Γυµνάσιο
και 1ο Λύκειο Νέας Ιωνίας, επί της οδού Παπαφλέσσα στα Πευκάκια.

13
 «ΟΙ ∆ΑΣΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΑΙ ΤΗΣ ∆΄ ΤΑΞΕΩΣ
ΤΟΥ ΑΡΡΕΝΑΓΩΓΕΙΟΥ ΣΑΦΡΑΜΠΟΛΕΩΣ
ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1899-900»

14
Κεφάλαιο ∆εύτερο
Η Εκπαίδευση . Οργάνωση και σύστηµα.

1. Η Εκπαίδευση στη Μικρά Ασία.

Για να κατανοήσει κάποιος τον τρόπο εργασίας των σχολείων της

προσφυγούπολης της Νέας Ιωνίας, θα πρέπει να έχει υπόψη του βασικά
στοιχεία της εκπαίδευσης στο Μικρασιατικό χώρο, σε αντιπαραβολή µε
τα ισχύοντα στον Ελλαδικό, όχι µόνο για να δούµε το επίπεδο και τις
δυνατότητες των προσφύγων µαθητών, αλλά και των προσφύγων
εκπαιδευτικών, πολλοί των οποίων άλλωστε δίδαξαν και στην Ελλάδα
και φυσικά και στη Νέα Ιωνία.
Στις ελληνορθόδοξες κοινότητες της Μικράς Ασίας είναι αλήθεια ότι
υπήρχε πολυτυπία αναφορικά µε την όλη συγκρότηση, στελέχωση,
οργάνωση και λειτουργία των σχολείων στην κρίσιµη για τη µελέτη µας
περίοδο 1900 – 1922.
Στις µεγάλες ή µεσαίες πόλεις, εκεί όπου το ελληνορθόδοξο στοι-
χείο ή πλεόναζε ή είχε ισχυρή παρουσία (Κωνσταντινούπολη, Σµύρ-
νη,Τραπεζούς, Καισάρεια, Αµισός, Βουρλά, Σπάρτη, Αττάλεια, Λιβίσι,
Μαγνησία, Αϊβαλί, Προύσα, Αµάσεια, πόλεις της Καππαδοκίας κ.λπ.) η
εκπαίδευση είχε και καλά διδακτήρια και καλούς δασκάλους και
καθηγητές και πολλούς µαθητές. Εφαρµόζονταν σύγχρονα παιδαγωγι-
κοδιδακτικά συστήµατα από καινοτόµους εκπαιδευτικούς, πολλοί των
οποίων είχαν σπουδάσει στην Αθήνα ή τουλάχιστον στο ∆ιδασκαλείο
της Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης ή στις Ιερατικές Σχολές Σάµου,
Χάλκης κ.λπ., και γενικά η εκπαίδευση και κατ' επέκταση η παιδεία
(οργάνωση βιβλιοθηκών, ίδρυση συλλόγων, πολιτιστικές δράσεις κ.λπ.)
ήταν σε ικανοποιητικό έως και σπουδαίο επίπεδο (Μεγάλη του Γένους
Σχολή, Ευαγγελική Σχολή Σµύρνης, Ακαδηµία Κυδωνιών, Φροντιστήριο
Τραπεζούντας, Αναξαγόρειος Σχολή Βουρλών, Σχολή Νηπιαγωγών
Ζιντζίντερε Καππαδοκίας κ.λπ.).
Οι συνήθεις τύποι των σχολείων ήσαν οι εξής:

Α. 1/βάθµια Εκπαίδευση (∆ηµοτικά Σχολεία, Νηπιαγω-γεία)

Ι. Όταν υπήρχε έλλειψη δασκάλων λειτουργούσε το «Αλληλο-
διδακτικό» σχολείο µε 1-2 δασκάλους για 100 και περισσότερα παιδιά,
σε 4 ή το πολύ σε 5 τάξεις, σε µικτή φοίτηση και µε βοήθεια των
λεγόµενων «πρωτόσχολων» µαθητών, οι οποίοι δεν δίδασκαν βέβαια,
αλλά παρακολουθούσαν την εφαρµογή των εντολών και τη λύση των
ασκήσεων, που όριζε ο δάσκαλος. Το σύστηµα αυτό µεταφερόµενο από
την Αγγλία, µε δηµιουργό του τον ονοµαστό παιδαγωγό Λάγκαστερ,

15
αφού κυριάρχησε µεταξύ των ετών 1830 – 1880, αντικαταστάθηκε από
το λεγόµενο «Συνδιδακτικό» σύστηµα, όπου κάθε τάξη είχε το δάσκαλο
της, ή καλύτερα κάθε τµήµα, αφού µπορούσε δύο ή τρεις τάξεις να συν-
διδάσκονται, όπως και σήµερα ακόµη συµβαίνει στα µικρά, ολιγοθέσια
σχολεία µας, βάσει βέβαια ειδικού αναλυτικού προγράµµατος, όπου τη
µια χρονιά διδάσκονται τα µαθήµατα της µιας τάξης, και την άλλη της
άλλης τάξης.
ΙΙ. Όταν η Κοινότητα, η ελληνορθόδοξη Κοινότητα, που ουσιαστικά
µόνη της φρόντιζε τη λειτουργία των σχολείων, µπορούσε να έχει τα
µέσα για περισσότερους δασκάλους και είχε διδακτήρια, τότε ιδρύονταν
Αρρεναγωγεία και Παρθεναγωγεία για τη χωριστή φοίτηση αγο-
ριών και κοριτσιών. Αυτά τα σχολεία συνήθως είχαν 4-5 τάξεις. Στη
Μικρά Ασία η ίδρυση και λειτουργία πολλών Παρθεναγωγείων, συγκρι-
τικά περισσότερων από τον Ελλαδικό χώρο, καταδεικνύει το φιλοπρό-
οδο πνεύµα που διέκρινε τους Μικρασιάτες, οι οποίοι δεν έβλεπαν µε
κακό µάτι τη µόρφωση των κοριτσιών.
Στα Παρθεναγωγεία (ονοµαστά έχουν µείνει τα Παρθεναγωγεία της
Πόλης: Κεντρικόν, Πατριαρχείου Ιεροσολύµων, Ζάππειον, της Σµύρνης:
Κεντρικόν, Οµήρειον, της Καππαδοκίας: Κεντρικό Καππαδοκικό Παρ-
θεναγωγείο, της Σπάρτης, της Αττάλειας, της Μαγνησίας, της Τραπε-
ζούντας κ.λπ.) δίδασκαν, κατά κύριο λόγο διδασκάλισσες ή ιερωµένοι,
σπανιότερα δε άνδρες εκπαιδευτικοί κατά την έννοια που και στα Αρρε-
ναγωγεία δίδασκαν δάσκαλοι, αλλά, αν και όχι τόσο σπάνια και ελάχι-
στες δασκάλες. Οι δασκάλες ήσαν απόφοιτες διδασκαλείων θηλέων της
Σµύρνης, ή ακόµη του Αρσακείου Αθηνών!
ΙΙΙ. Σε ορισµένες περιπτώσεις κοινοτήτων µε ανθηρά οικονοµικά και
µεγάλες φιλοδοξίες υπήρχαν και Νηπιαγωγεία, τα οποία συνήθως
προσηρτώντο στα Παρθεναγωγεία και είχαν 1–2 τάξεις. Κύρια από-
στολή τους, ιδιαίτερα στις τουρκόφωνες περιοχές, ήταν η εξ απαλών
ονύχων εκµάθηση της ελληνικής γλώσσας ή καλύτερα της προφορικής
επικοινωνίας στα ελληνικά! Εντούτοις, υπήρχαν Νηπιαγωγεία, τα οποία
εφάρµοζαν ακόµα και την τελευταία εξέλιξη της παιδαγωγικής, το
λεγόµενο «Φραιµπελιανό» σύστηµα, που µέσα από το παιχνίδι εισήγαγε
το νήπιο στα πρώτα βήµατα της σπουδής. Για τη µόρφωση των
νηπιαγωγών υπάρχουν ειδικές σχολές, µε πλέον γνωστή, τη σχολή των
Φλαβιανών (Ζιντζί-ντερέ)

16
Β. ∆ευτεροβάθµια ή Μέση Εκπαίδευση

Σ’ αυτή τη βαθµίδα υπήρχαν δύο τύποι σχολείων:

Ι. Το Ελληνικό Σχολείο ή Σχολαρχείο, το οποίο είχε τρεις τάξεις,
κανονικά, αλλά κατά τις τοπικές συνθήκες µόνο δύο, µε µικτή φοίτηση
και διδάσκοντες περισσότερο προσοντούχους εκπαιδευτικούς (ο όρος
«καθηγητής», που προϋποθέτει σήµερα, σπουδές σε Πανεπιστήµια,
υπήρχε µεν σε ένα βαθµό, αλλά δεν κάλυπτε το σύνολο των διδα-
σκόντων στα σχολεία αυτά), όπου πήγαιναν τα παιδιά µετά τη φοίτησή
τους στα ∆ηµοτικά σχολεία παλαιού τύπου, κυρίως τα σχολεία των 4
τάξεων.
Το Ελληνικό Σχολείο, ιδιαιτέρως διαδεδοµένο, στον Ελλαδικό χώρο,
θεωρήθηκε ελληνική πρωτοτυπία, γι’ αυτό και ο όρος «Ελληνικό Σχο-
λείο», αφού δεν ήταν Γυµνάσιο (σχολείο ανώτερης σπουδής, ως τύπος
εισαχθείς από την Ευρώπη και επιβληθείς από τον Όθωνα και τους
Βαυαρούς) ή προβαθµίδα του. Είχε αυτοτέλεια και έδινε αποφοίτους
στην κοινωνία µε µια αρκετά καλή, για την εποχή, συνολική σπουδή 7-8
χρόνων (∆ηµοτικό και Ελληνικό Σχολείο).
Βασικό σκοπό της ίδρυσής του είχε την πλατιά και σε βάθος εκµά-
θηση της ελληνικής γλώσσας (αρχαίας και καθαρεύουσας). Προβλέ-
πονταν αυστηρά κριτήρια προαγωγής των µαθητών, µάλιστα υπήρχε
πρόνοια οριστικής αποβολής, αν κάποιος έµενε στασιµος για δεύτερη
φορά!
Οφείλουµε να σηµειώσουµε εδώ ότι στην ολιγόχρονη λειτουργία του
Ελληνικού Σχολείου στη Νέα Ιωνία (1926–1929), λόγω των ειδικών συν-
θηκών, υπήρξε και εφαρµόστηκε γενικώς επιείκεια.
Η φοίτηση, βέβαια, ήταν µικτή, αν και µε τους νόµους του 1929
προβλεπόταν για τη συνέχιση της χωριστής φοίτησης η ίδρυση και
λειτουργία Ανώτερων Παρθεναγωγείων, που δεν τελεσφόρησε.
ΙΙ. Το Γυµνάσιο: αυτό είχε συνήθως 4 τάξεις και ήταν το τρίτο
σκαλοπάτι της εκπαίδευσης, στο βασικό της σχήµα: ∆ηµοτικό (4
τάξεις), Σχολαρχείο (3 τάξεις), Γυµνάσιο (4 τάξεις).
Φυσικά Γυµνάσια τέτοια δεν µπορούσαν να υπάρχουν πολλά.
∆ιαδεδοµένα ήταν τα Ηµιγυµνάσια, που συνήθως είχαν δύο τάξεις.
Για να µπορέσει κάποιος να φοιτήσει στο Πανεπιστήµιο, να γίνει
γιατρός, δικηγόρος κ.λπ. έπρεπε να έχει αθροιστικά σπουδές 9-10
χρόνων.
Στη Σµύρνη και στην Κωνσταντινούπολη είχαν ιδρυθεί και
λειτουργούσαν τεχνικές και εµπορικές σχολές, πολλά ιδιωτικά σχολεία
κ.λπ.

17
 Πανεπιστήµιο, ως γνωστό, είχε ιδρυθεί στη Σµύρνη και είχε οριστεί
από τον Ελευθέριο Βενιζέλο πρώτος διευθυντής, οργανωτής του ή κάτι
ανάλογο, ο σπουδαίος µαθηµατικός Κωνσταντίνος Καρα-θεοδωρή
(1920). Μάλιστα είχε ανεγερθεί ολόκληρο συγκρότηµα κτιρίων, όµως το
Πανεπιστήµιο της Σµύρνης δεν πρόλαβε να λειτουργήσει! Η Κατά-
στροφή έσβησε το έµβληµα που είχε ορίσει ο ίδιος για το πιο σύγχρονο
Πανεπιστήµιο των Βαλκανίων: «Φως εξ ανατολών». Το κτίριο δεν κατά-
στράφηκε και µεταστέγασε νοσοκοµείο.
Οι νέοι πάντως που τελείωναν δευτεροβάθµιες σπουδές µπορούσαν,
αφού βέβαια ήξεραν τέλεια τα τουρκικά, να φοιτήσουν στο Πανεπι-
στήµιο της Πόλης και ακόµη σε Πανεπιστήµια της Ευρώπης (κυρίως
του Παρισιού και του Βερολίνου).

Γ . Αστικές Σχολές

Σε ορισµένα κέντρα του Ελληνισµού, όπου οι συνθήκες ήσαν

ευνοϊκές, ιδρύονταν, κατά τα γερµανικά πρότυπα, «Αστικές Σχολές».
Τι ήταν οι Αστικές Σχολές; Ήταν ένα ενιαίο διδακτήριο, στο οποίο
συνυπήρχαν ∆ηµοτικό Σχολείο και Γυµνάσιο, µε συνεχή αρίθµηση των
τάξεων: πρώτη, δευτέρα... εβδόµη, ογδόη, ενάτη, δεκάτη.
Υπήρχε µερική αυτονοµία του ∆ηµοτικού από το Γυµνάσιο. Η
γενική διεύθυνση ανήκε στον πιο προικισµένο καθηγητή!
Το όφελος, παιδαγωγικά, ήταν ολοφάνερο. Οι µαθητές δεν χρειά-
ζονταν να αλλάξουν διδακτήριο, να αλλάξουν περιβάλλον. Η µετάβασή
τους από το ∆ηµοτικό στο Γυµνάσιο, µε τη διαφορετική φιλοσοφία τους,
δεν είχε τραυµατικές εµπειρίες. Όφελος όµως υπήρχε και στην εξοι-
κονόµηση χώρων και την οργάνωση των σπουδών, ιδίως σε κοινότητες
φιλόδοξες µεν και εξελισσόµενες, µε όχι πολύ µεγάλο όµως αριθµό
κατοίκων, άρα και µαθητών.
Αστικές Σχολές, ας πούµε, δεν χρειάζονταν απαραίτητα στην Πόλη
και στη Σµύρνη. Χρειάζονταν όµως και βοηθούσαν στην ανάδειξη και
την προβολή των κοινοτήτων τους, στην Αττάλεια, στη Σπάρτη, στα
Βουρλά, στη Μαγνησία, σε πόλεις της Καππαδοκίας και του Πόντου κ.ά.

∆. Ο Ρόλος των Οργάνων των Κοινοτήτων στην Εκπαίδευση.

Τα σχολεία στη Μικρά Ασία λειτουργούσαν µε την ευθύνη των

ελληνορθόδοξων Κοινοτήτων, µε την εξαίρεση ορισµένων ιδιωτικών
σχολείων τα οποία κυρίως ευρίσκονταν στη Σµύρνη και στην Πόλη

18
(περίφηµα ήσαν το Ελληνικό Γυµνάσιο Νικ. Αρώνη, που αργότερα
ονοµάστηκε Ελληνογαλλικόν Λύκειο Χρ. Αρώνη, το Ελληνο-γερµανικόν
Λύκειον Κ. Γιαννίκη, το Εµπορικό Λύκειο Καπλανίδου στη Σµύρνη, το
Ελληνογαλλικό Λύκειο Χατζηχρήστου στην Πόλη κλπ.) και σχολών που
ίδρυαν πατριάρχες, µητροπολίτες και µοναχοί και ήσαν υπό την άµεση
επίβλεψη της Εκκλησίας (στην Πόλη, η Μεγάλη του Γένους Σχολή, τα
σχολεία της µονής Φλαβιανών στην Καππαδοκία, σχολεία στα πολλά
µοναστήρια του Πόντου κ.λπ.).
Όργανο το οποίο διαχειριζόταν αυτή την ευθύνη ήταν η Σχολική
Εφορεία. Οι Σχολικοί Έφοροι ήταν κατά κανόνα εύποροι και ευ-
υπόληπτοι κάτοικοι οι οποίοι συνήθως εναλλάσσονταν στα αξιώµατα
του δηµογέροντα, του επιτρόπου στους ναούς κ.λπ. Εκλέγονταν από το-
πικές συνελεύσεις, όπου βέβαια ο λόγος της Εκκλησίας στην εκλογή
ήταν καθοριστικός, αφού άλλωστε οι µητροπόλεις και οι µητροπολίτες
ήταν αυτοί που είχαν και το µεγαλύτερο βάρος της οικονοµικής αρωγής,
χωρίς φυσικά να υποτιµάται η αγαθοεργός διάθεση των µελών της
κοινότητας αλλά και η εφευρετικότητα των εφόρων στην εξεύρεση
πόρων (έρανοι, οργάνωση παζαριών για πώληση χειροτεχνηµάτων των
µαθητριών, µικρή φορολογία στα κεριά, ή λειτουργία µικρού συνεται-
ρισµού για την πώληση βιβλίων και τετραδίων κ.λπ.). Στα τελευταία 20-
25 χρόνια πριν από την Καταστροφή οι έφοροι κατέφευγαν για βοήθεια
και στην Ελλάδα, για τη δωρεάν χορήγηση εποπτικού υλικού, την
επιµόρφωση δασκάλων, την αποστολή δασκάλων µε έξοδα ειδικών
οργανισµών, όπως ήταν ο Μικρασιατικός Σύλλογος «Ανατολή», που
είχε, µαζί µε άλλους σηµαντικούς ανθρώπους της παιδείας και του
πολιτισµού, ιδρύσει το 1891 στην Αθήνα, ο Μαργαρίτης Ευαγγελίδης,
ένας µεγάλος οραµατιστής του Μικρασιατικού πολιτισµού10.
Οι Σχολικοί Έφοροι έπρεπε να φροντίσουν για τα διδακτήρια, για
τους δασκάλους, τα εποπτικά όργανα και µέσα κ.λπ. Αν λάβει κανείς
υπόψη ότι οι δάσκαλοι βέβαια δεν ήταν δηµόσιοι υπάλληλοι, άρα δεν
αµείβονταν από το κράτος, αλλά από τις κοινότητες και πολλές φορές
σπάνιζαν στις αποµακρυσµένες περιοχές, αντιλαµβάνεται κανείς το
σηµαντικό έργο που επιτελούσαν οι Έφοροι.
Η φοίτηση των µαθητών δεν µπορούσε να είναι υποχρεωτική, ούτε
ήταν εντελώς δωρεάν. Εισπράττετο ένα είδος διδάκτρων, αλλά υπήρχαν
πολλές εξαιρέσεις για τους απόρους µαθητές.

10 Για το Μαργαρίτη Ευαγγελίδη και την «Ανατολή» στοιχεία δίνει η οµιλία του
λέκτορα στο τµήµα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστηµίου Θεοδόση Πυλαρινού: Πρακτικά
2ου Συµποσίου ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., Ν. Ιωνία 2006, σελ. 239-246.

19
Ε. Τα Ωρολόγια και Αναλυτικά Προγράµµατα.

Στη Μικρά Ασία ο ρόλος του Οικουµενικού Πατριαρχείου στην

κατάρτιση του αναλυτικού προγράµµατος διδασκαλίας ήταν όχι απλά
σηµαντική, ήταν καθοριστική. Υπήρχε θεσµοθετηµένη «Κεντρική Πα-
τριαρχική Εκπαιδευτική Επιτροπή» στην Κωνσταντινούπολη, η οποία
έδινε και τις κατευθυντήριες γραµµές στο ποια µαθήµατα και πώς θα
διδάσκονταν, τα απαιτούµενα προσόντα του εκπαιδευτικού για να
µπορεί να προσληφθεί κ.τ.λ.
Η εξουσία του Πατριαρχείου εξαπλωνόταν στις επιµέρους µητρο-
πόλεις και οι µητροπολίτες είχαν τον πρώτο λόγο στα της τοπικής εκ-
παιδευτικής πολιτικής, ιδίως όταν επρόκειτο για κοινότητες µακράν της
Πόλης ή της Σµύρνης. Το δικαίωµα του διδάσκειν ήταν δικό τους
αποκλειστικό προνόµιο για να παραχωρείται σε κάποιον εκπαιδευτικό.
Όσον αφορά στα ∆ηµοτικά Σχολεία τα µαθήµατα που διδάσκονταν
ήταν τα γνωστά: Ελληνική γλώσσα, αριθµητική, ή γεωµετρία, θρη-
σκευτικά, γεωγραφία, φυσική ιστορία, χειροτεχνία, γυµναστική, µουσι-
κή για τις ανώτερες τάξεις, ό,τι δηλαδή και στην Ελλάδα. Το ξεχωριστό
όµως για τα σχολεία της Μικράς Ασίας ήταν η διδασκαλία της
τουρκικής γλώσσας αλλά και των γαλλικών! Τα γαλλικά στην Ελλάδα
δεν διδάσκονταν στο ∆ηµοτικό αλλά στο Γυµνάσιο.
Τα µαθήµατα γίνονταν, όπως και στην Ελλάδα, έξι µέρες την
εβδοµάδα, πρωί-απόγευµα. Οι διακοπές ίσχυαν όπως και στην Ελλάδα.
Στα Ελληνικά Σχολεία και Γυµνάσια προστίθεντο βέβαια τα αρχαία
ελληνικά, τα λατινικά, τα διαφοροποιηµένα µαθηµατικά - ίσως η
λογιστική - και τα φυσικά.
∆υσκολίες πολλές στις τουρκόφωνες περιοχές υπήρχαν στη
διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, καθώς αυτή ουσιαστικά έπρεπε να
διδαχτεί ως ξένη και για τις αποµακρυσµένες περιοχές αυτό δυσκόλευε
περισσότερο, αφού απαγορευόταν να µιλάνε ελληνικά έξω από το
σχολείο και το σπίτι! Ο ζήλος όµως των µαθητών και η φλόγα των
δασκάλων ξεπερνούσαν τα εµπόδια. Βέβαια η γλώσσα που µάθαιναν τα
παιδιά ήταν καθαρεύουσα, ενώ ήδη στον ελλαδικό χώρο και στον
προφορικό λόγο, είχε επικρατήσει η δηµοτική. Γι' αυτό και στα πρώτα
χρόνια ο λόγος των «διαβασµένων» προσφύγων είχε κάτι το τελετου-
ργικό, και πάντως, κάπως... ξύλινο!
Βαθµοί, διαγωγή κ.λπ. ακολουθούσαν το γενικότερο πλαίσιο που
ίσχυε και στην Ελλάδα.
Περιπτώσεις απόρριψης µαθητών, σε αντίθεση µε την Ελλάδα, ήταν
εντελώς περιορισµένες. Υπήρχαν όµως πολλές αποχωρήσεις µαθητών,
όταν δεν παρουσίασαν πρόοδο και έπρεπε να αφιερωθούν στις εργασίες

20
της οικογένειας. Οι αριθµοί αυτοί βέβαια, αν και συγκριτικά µικρότεροι
αυτών στην Ελλάδα, αυξάνονταν σηµαντικά στα κορίτσια.
Η σχολική ζωή περιλάµβανε σχολικές παραστάσεις, εκδροµές, επι-
σκέψεις, εκθέσεις έργων, παιδιές και οµαδικά παιχνίδια (στα µεγάλα
αστικά κέντρα γινόντουσαν αγώνες ποδοσφαίρου, κολύµβησης, ξιφα-
σκίας κ.λπ.), εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς.
Επιθεώρηση των δασκάλων και των σχολείων µπορούσε βέβαια να
γίνει και από το Τουρκικό Υπουργείο Παιδείας το οποίο φυσικά είχε το
ρόλο του, έστω και αν δεν έδινε δεκάρα για τη λειτουργία των σχολείων.
Πάντως ελάχιστες φορές άσκησε αυτό το δικαίωµά του.
Το έργο των επιθεωρητών επισήµως ασκήθηκε από το Ελληνικό
Κράτος, µετά την κατάληψη της περιοχής του σαντζακίου της Σµύρνης
(1919 – 1922), µε την αποστολή έµπειρων επιθεωρητών, οι οποίοι στις
εκθέσεις των δεν δίσταζαν να επαινούν, αλλά και να... ελεεινολογούν
τους υπεύθυνους (δασκάλους, εφόρους, κατοίκους), όταν διαπίστωναν
αδιαφορία, ανεπάρκεια, στείρα άρνηση. Βέβαια το Ελληνικό Υπουργείο
Παιδείας δεν ήθελε µόνο να έχει κρίσεις, αλλά έκανε και ενέργειες προς
την κατεύθυνση της βελτίωσης του επιπέδου των εκπαιδευτικών και του
διδακτηριακού προβλήµατος11.

11 Ανακοίνωση στο 2ο Συµπόσιο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. ( 2005 ), του ∆αυίδ Αντωνίου,

«Πρακτικά του Συµποσίου», σελ. 149-157.

21
2. Η Εκπαίδευση στον Ελλαδικό Χώρο.

Η οργάνωση της εκπαίδευσης (αναφερόµαστε βέβαια στη στοι-

χειώδη και τη µέση) στον Ελλαδικό χώρο δεν είχε ιδιαίτερες µεταβολές
µεταξύ των ετών 1895-1929, πέραν ίσως των κατά καιρούς παρεµ-
βάσεων στο γλωσσικό ζήτηµα (διδασκαλία ή όχι της δηµοτικής, καθιέ-
ρωση ή κατάργησή της, κυκλοφορία ή απόσυρση βιβλίων γραµµένων
στη δηµοτική, αντιδράσεις στην κοινή γνώµη κ.λπ.).
Με τον νόµο ΒΤΜΘ΄ του 1895 παγιώθηκε, κατά κάποιο τρόπο, η
διάρθρωση των βαθµίδων της εκπαίδευσης στο σχήµα: Νηπιαγωγείο,
4/χρονο ∆ηµοτικό, 3/χρονο Ελληνικό Σχολείο, 4/χρονο
Γυµνάσιο.
Από το ∆ηµοτικό στο Ελληνικό Σχολείο, και από το Ελληνικό στο
Γυµνάσιο πάντα υπήρχαν εξετάσεις. Κατά περίπτωση υφίστατο η
δυνατότητα λειτουργίας 6/τάξεων ∆ηµοτικών (τα λεγόµενα πλήρη
∆ηµοτικά), οπότε η µετακίνηση προς το Ελληνικό έπαιρνε τη µορφή
κατατακτηρίων εξετάσεων (αν δηλαδή θα πάει ένα παιδί στην Α΄ τάξη
του Ελληνικού ή στη Β΄). Η φοίτηση γενικώς δεν ήταν µικτή. Αλλά αυτό
δεν ίσχυε παντού. Υπήρχαν τα Αρρεναγωγεία και τα Σχολεία Θηλέων ή
Παρθεναγωγεία, για τα αστικά κέντρα, αλλά στα χωριά τα σχολεία ήταν
µικτά.
Με το νόµο 4397/29 (ΦΕΚ 309 Α’) τα ∆ηµοτικά Σχολεία, αλλά και
τα Νηπιαγωγεία, ορίζονται να είναι µικτά. Η φοίτηση 6/ετής (Α΄-Στ΄
τάξεις) και στα πιο µικρό χωριό.
Με τον ίδιο νόµο ορίζονται οι σκοποί του ∆ηµοτικού Σχολείου και τα
διδασκόµενα µαθήµατα. Η φοίτηση χαρακτηριζόταν ως υποχρεωτική
και λαµβάνονται µέτρα κατά των γονέων που δεν θα έστελναν τα παιδιά
τους στο σχολείο. Στην Α΄ τάξη γράφονταν τα παιδιά που συµπλή-
ρωναν το 6ο έτος της ηλικίας τους. Βασικός αριθµός µαθητών κατά τάξη
ήταν τα 40 παιδιά.
Με το νόµο 4373/29 ορίζεται ότι και στα Γυµνάσια η φοίτηση είναι
6/ετής και καταργούνται άµεσα τα Ελληνικά Σχολεία και τµηµατικά τα
Ηµιγυµνάσια.
Σε όλα τα σχολεία διορίζονται, συνήθως από το Νοµάρχη, Σχολικοί
Έφοροι και συστήνονται 3/µελείς Σχολικές Εφορείες ή Σχολικά
Ταµεία, που διαχειρίζονται επιχορηγήσεις του Κράτους βασικά ή και
της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (∆ήµων και Κοινοτήτων) δευτερευόντως.
Ο ρόλος των ωστόσο είναι καθαρά και µόνο διαχειριστικός. Καµία
άλλη αρµοδιότητα, αφού άλλωστε οι διδάσκαλοι και καθηγητές είναι
δηµόσιοι υπάλληλοι.

22
 Θεσπίζονται, κατά καιρούς, εκπαιδευτικά τέλη (δίδακτρα) από τα
οποία πάντως απαλλάσσονται οι άποροι και σε ένα µεγάλο βαθµό είχαν
απαλλαγεί και οι πρόσφυγες.
Τέτοιες Σχολικές Εφορείες συστήθηκαν βέβαια και στα υπό εξέταση
σχολεία. ∆υστυχώς όµως δεν σώζονται τα βιβλία των Πρακτικών τους.
Από αποφάσεις όµως των ∆ηµοτικών Συµβουλίων της Νέας Ιωνίας,
φυσικά από το 1934 και µετά, φαίνεται ότι και οικονοµική επιχορήγηση
εδίδετο και είχαν οριστεί δηµοτικοί σύµβουλοι να παρακολουθούν τα
προβλήµατα των σχολείων.

3. Συγκριτικά Στοιχεία της Εκπαίδευσης στον Ελλαδικό και το

Μικρασιατικό Χώρο.

Απ’ όσα εξετέθηκαν προκύπτει ότι σε βασικές γραµµές υπήρχε

προσέγγιση στο πλαίσιο της οργάνωσης της εκπαίδευσης στον Ελλαδικό
και το Μικρασιατικό χώρο, ως προς τα διδασκόµενα µαθήµατα, τη
διδασκαλία τους και τα προγράµµατα.
Το γεγονός όµως ότι υπήρχε πολυτυπία στη µορφή των σχολείων
της Μικράς Ασίας και όχι επίσηµα οργανωµένη διαδικασία εκπαί-
δευσης των δασκάλων δηµιουργούσε µια ανισότητα.
Θα λέγαµε δηλαδή ότι υπήρχαν πολλά σχολεία, στα κέντρα που ήδη
έχουµε αναφέρει, όπου σαφώς η εκπαίδευση στη Μικρά Ασία ήταν
ανώτερη αυτής της µητροπολιτικής Ελλάδας, σε έκταση και σε ποιο-
τητα, ιδιαίτερα δε στα κορίτσια.
Όµως σε εκατοντάδες κοινότητες της Ανατολίας, µε µικρό πλη-
θυσµό Ελλήνων και αυτών κατά κύριο λόγο σε ρόλο µειονότητας, η
εκπαίδευση ήταν στοιχειώδης, οι δάσκαλοι ανεπαρκώς καταρτισµένοι
και τα αποτελέσµατα φτωχά.
Έτσι µε την έλευση των προσφύγων στην Ελλάδα, σε περιοχές
µάλιστα όπως η Νέα Ιωνία, όπου υπήρχαν παιδιά σχολικής ηλικίας, που
προέρχονταν από τη Σµύρνη, την Πόλη, τη Σπάρτη, τον Πόντο κ.λπ.,
αλλά και από ένα µεγάλο πλήθος δεκάδων µικρών κοινοτήτων της
Ανατολής, και όχι από µια και µόνη κοινότητα, όπως συνέβη σε πολλά
µέρη της Ελλάδας (ιδίως της βόρειας), η κατάρτιση των παιδιών ήταν
εντελώς δυσανάλογη και τα προβλήµατα προσαρµογής τεράστια.
Για την ιστορική αλήθεια εδώ θα πρέπει να σηµειωθεί ότι από το
1913, όταν άρχισαν οι διωγµοί των Νεότουρκων και µέχρι το 1922, η
εκπαίδευση στις εκτός ζώνης Συνθήκης Σεβρών περιοχές της Μικράς
Ασίας, παρουσίασε αισθητή πτώση. Σχολεία καταργήθηκαν ή συρρι-

23
κνώθηκαν, δάσκαλοι, άρρενες κυρίως «εξαφανίστηκαν», ή εγκατέλει-
ψαν τις περιοχές αυτές, οι µαθητές περιορίστηκαν.
Από στατιστικές της εποχής προκύπτει ότι, ενώ στη ζώνη της
Συνθήκης των Σεβρών (σαντζάκι Σµύρνης), τα σχολεία, οι δάσκαλοι και
µαθητές αυξάνονταν σε ποσοστό πάνω από 100% (172 σχολεία προ του
1913, αλλά 237 από το 1919-1922, 430 δάσκαλοι έναντι 897 και µαθητές
39.370 έναντι 42.770), στις εκτός της ζώνης των Σεβρών περιοχές της
Μικράς Ασίας υπήρχε µεγάλη µείωση. Οι αντίστοιχοι αριθµοί είναι: από
206 σε 78 σχολεία, από446 σε 224 δάσκαλοι και από 23.217 σε 15.108
µαθητές.
Έτσι, ακόµα και σε ελληνορθόδοξες κοινότητες που είχαν παράδοση
στη δηµιουργία σχολείων και σε εξαιρετικά αποτελέσµατα σπουδών
(Σπάρτη, Αττάλεια, Προύσα κ.λπ.) το επίπεδο είχε πέσει, λόγω και των
εξοριών στα «Τάγµατα Εργασίας», οι οποίες ολοένα και γινόντουσταν
για µικρότερες των 18 ετών ηλικίες.
Τα ίδια βέβαια, και σε οξύτερο ίσως βαθµό, προβλήµατα υπήρχαν
στους Έλληνες του Πόντου. Η έρευνά µας όµως καθώς περιορίζεται σε
συγκεκριµένο πλαίσιο προέλευσης των µαθητών, όπου οι εκ του Πόντου
καταγόµενοι ήσαν λίγοι, δεν µπορεί να αναπτυχθεί για αυτήν την
περιοχή και περιορισµένη αναφορά θα αδικούσε το θέµα.
Εξαιτίας όλων όσα προαναφέρθηκαν θα δούµε ότι γίνονται συνεχώς
κατατακτήριες εξετάσεις και φθάνουν να φοιτούν στην ίδια τάξη
µαθητές µε µεγάλη διαφορά ηλικίας (και 4 και 5 ετών). Το έργο των
δασκάλων πλέον είναι πολύ δύσκολο και από παιδαγωγικής και από
διδακτικής πλευράς, καθώς µάλιστα επιβαρύνεται και µε τις πληθωρι-
κές τάξεις των 40, των 50 και πολλές φορές ακόµη περισσότερων µαθη-
τών. Οι δάσκαλοι της εποχής, ελεεινά αµειβόµενοι, έπρεπε να ξεπερ-
νούν καθηµερινά τους εαυτούς τους.
Πρόβληµα, όµως, υπάρχει και στο επίπεδο σπουδής των δασκάλων.
Το Ελληνικό Κράτος ούτε είχε τόσους δασκάλους για να αντιµετωπίσει
την προσφυγική πληµµυρίδα, ούτε όµως και µπόρεσε να αφήσει στο
περιθώριο όλους εκείνους που δεν είχαν στα χέρια τους αναγνωρισµένο
πτυχίο. Έτσι µε τον νόµο 4374/26 λήφθηκε µέριµνα να διδάσκουν και
αυτοί ύστερα βέβαια και από κάποια εξέταση στοιχείων, ακόµη και
µαρτύρων (οι δάσκαλοι των τριών µαρτύρων!), έστω και κατατασ-
σόµενοι σε κατώτερη βαθµολογική και άρα µισθολογική κλίµακα, βελτι-
ώνοντας στην πορεία τη θέση τους µε επιπλέον σπουδές.
Όλα αυτά τα προβλήµατα θα προκύψουν ανάγλυφα και στα σχολεία
που εξετάζουµε. Ως ένα βαθµό η µεγάλη συγκριτικά παρουσία µαθητών
από περιοχές που η εκπαίδευση, έτσι και αλλιώς ήταν καλά οργανωµένη
(Σµύρνη, Πόλη, Σπάρτη, Βουρλά, Αττάλεια κ.λπ.) βοήθησε, ώστε τα

24
προβλήµατα να µην παρουσιάζουν τεράστια έκταση, όπως συνέβη, σ’
άλλα σχολεία άλλων συνοικιών ή περιοχών ανά την Ελλάδα. Ωστόσο
υπήρξαν και δεν συντρέχει κανένας λόγος να µην παρουσιάζονται και
να εξωραΐζεται η πραγµατικότητα.

1923. Αρρεναγωγείο.

25
1924. Κεφάλαιο Τρίτο
Το 1ο ∆ηµοτικό Σχολείο µεταξύ των ετών 1924-1929.

Γενική Εικόνα.
Όπως έχει εξηγηθεί, ήδη, η φοίτηση στα ∆ηµοτικά σχολεία σε
περιοχές που είχαν µεγάλο αριθµό µαθητών, δεν ήταν µικτή και το 1929
είχαµε τα λεγόµενα «Αρρεναγωγεία» και τα «Παρθεναγωγεία» ή
«Σχολεία Θηλέων».
Στο σχολείο του Ιστορικού Κέντρου της Νέας Ιωνίας παρατηρούµε,
σε γενικές γραµµές, και για την περίοδο από την πρώτη εγκατάσταση
των προσφύγων ως το 1930 τα εξής:
1) Από το σχολικό έτος 1924-25 λειτουργεί ένα πλήρες Αρρεναγωγείο,
το λεγόµενο «∆ηµοτικό σχολείο Αρρένων Ποδαράδων». Το
πλήρες σηµαίνει ότι έχει και τις έξι τάξεις (Α΄-Στ΄). Αυτό το σχολείο
από το 1929-30 µετατρέπεται σε µικτό έχοντας πλέον την επωνυµία
1ο ∆ηµοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας.
2) Από το σχολικό έτος 1925-26, ουσιαστικά ως Παράρτηµα, δηµιου-
ργείται το «Β΄ Αρρεναγωγείο Νέας Ιωνίας», προκειµένου να απορ-
ροφήσει τους πλεονάζοντες πλέον µαθητές που προστίθενται καθη-
µερινά. Είχε τις τέσσερις πρώτες τάξεις (Α΄-∆΄). Θα µπορούσε να το
δει κανείς και ως συµπληρωµατικό του πρώτου, µε την έννοια της
διαίρεσης των τµηµάτων του, ως πληθωρικών. Το σχολείο αυτό
συνεχίζει τη λειτουργία του µε αυτή τη µορφή , ως το 1929.
3) Το σχολικό έτος 1925-26 ιδρύεται και αρχίζει να λειτουργεί Σχολείο
Θηλέων µε 4 τάξεις, στην αρχή, οι οποίες στην πορεία γίνονται 5
(Α΄- Ε΄). Περαιτέρω την ίδια περίοδο εµφανίζεται και δεύτερο Σχο-
λείο Θηλέων, για τους ίδιους λόγους που στο Α΄ Αρρένων προστέθη-
κε το Β΄. Στην έρευνά µας χρησιµοποιούµε στοιχεία αυτού του δεύ-
τερου σχολείου Θηλέων, γιατί στοιχεία του πρώτου δεν υπάρχουν.
4) Από το σχολικό έτος 1929-30 ουσιαστικά υφίστανται στο ίδιο
διδακτήριο της οδού Κρήτης, τρία µικτά σχολεία: το 1ο, το 2ο και το
3ο. Εµείς εφεξής θα παρακολουθούµε µόνον την εξέλιξη 1ου ∆ηµο-
τικού (από το 1929-30), ενώ έως τότε (1924-1929) θα παρακολου-
θήσουµε την εξέλιξη του Α΄ Αρρεναγωγείου, του Β΄ Αρρεναγωγείου
και του Β΄ Σχολείου Θηλέων.

26
 Η Εξέλιξη κατά Σχολικά Έτη.
1. Σχολικό έτος 1924-25

1.1.Πίνακας εγγραφέντων, µετεγγραφέντων ή διακοψάντων,

προαχθέντων, απορριφθέντων µαθητών.

Σύνολο
Τάξεις Εγγεγραµµ. ∆ιακόψαντες Προαχθέντες Απορριφθέντες
εξετασθ.

ΣΤ΄ 25 6 19 0 19
Ε΄ 42 8 29 5 34
∆΄ 54 5 45 4 49
Γ΄ 95 9 80 6 86
Β΄ 121 26 87 8 95
Α΄ 87 11 67 9 76
424 65 327 32 359

1.2. Πίνακας εγγραφέντων, κατά ηλικία και τάξη*.

Ηλικία / Στ΄ Ε΄ ∆΄ Γ΄ Β΄ Α΄ (*) Στις τάξεις Α΄

Τάξεις και Β΄ δεν έχουν
καταγραφεί σ’
14 & άνω 7 2 1 - 1 -
όλους τους
13 5 14 8 2 2 - µαθητές οι ηλικίες
τους, ελλείψει,
12 10 10 22 21 11 - πιθανώς πλήρων
11 1 14 14 24 12 4 στοιχείων. Είναι
όµως φανερό ότι
10 2 2 6 30 38 24 ελάχιστοι
9 - - 2 12 21 7 µαθητές είναι 7
ετών!
8 - - - 6 20 22
7 - - - - 6 3

27
1.3. Η λεγόµενη «Πρώτη Μικρή».
Επρόκειτο για προπαρασκευαστικό τµήµα, περίπου Νηπιαγω-γείο,
όπου ο µαθητής δεν αξιολογείται, αφού θεωρείται ως δεδοµένο ότι όλοι
προάγονται.
Στο τµήµα αυτό λοιπόν της Πρώτης µικρής γράφτηκαν συνολικά 51
µαθητές! Έτσι το γενικό σύνολο των εγγραφέντων µαθητών ανέρχεται
στους 475!
Οι µαθητές αυτοί της πρώτης µικρής είχαν ηλικία από 6 ετών έως
και 11!12 (*)

12 Βέβαια τα πολύ µικρά παιδιά (4-6 ετών) στο µεγαλύτερο βαθµό έµεναν στο σπίτι.
Επειδή όµως οι µητέρες εργάζονταν, ήταν αναγκασµένες να τα εµπιστευτούν κάπου.
Έτσι, όπως και αλλού, τουλάχιστον για τα 10-15 πρώτα χρόνια, λειτούργησε στις
γειτονιές ένα άτυπο Νηπιαγωγείο, το λεγόµενο Σπιτικό Σχολείο.
Κοπέλες, χωρίς ιδιαίτερες σπουδές, αλλά µε αγάπη για το παιδί και κάποιες
ικανότητες στην πρακτική παιδαγωγική, απασχολούσαν, σχεδόν όλη τη µέρα, στο σπίτι
τους, το οποίο απαραίτητα θα πρέπει να είχε και µικρή αυλή, τα παιδιά της γειτονιάς, µε
µικρή αµοιβή.
Μερικές ήξεραν προσευχές και τραγούδια, άλλες κάποια γαλλικά, όλες µε το κονδύλι
και την πλάκα στο χέρι τους µάθαιναν την πρώτη ανάγνωση και γραφή.
Ονοµαστές στο Ιστορικό Κέντρο τέτοιες «νηπιαγωγοί», γνωστές πάντα µόνο µε το
µικρό τους όνοµα, ήταν η κυρία Ρένα στην οδό Αγνώστων Ηρώων και η κυρία Ιφιγένεια
στην οδό Αγίου Βασιλείου. Υπήρχαν όµως και άλλες άτυπες δασκάλες σε σπιτικά
σχολεία. Στην Καλογρέζα ας πούµε, άφησε εποχή η κυρία Αθηνά.
Αντιγράφουµε από ένα χρονογράφηµα του Λάζαρου Νικολαΐδη, που δηµοσιεύ-θηκε
στο περιοδικό «Λυχνάρι» του Ιωνικού Συνδέσµου, τη σκιαγραφία της κυρίας Αθηνάς:
«… µια φιγούρα οστεωµένη, στα µαύρα ντυµένη, µαύρο µαντίλι στα µαλλιά, µια φωνή
γλυκιά λες και κελαηδούσε αηδόνι, οι κινήσεις αργές αλλά σταθερές, περπατούσε λες
και δεν πατούσε στο χωµάτινο δωµατιάκι στην οδό Βιθυνίας… Σ’ αυτό το δωµατιάκι µας
έστελναν οι γονείς µας, καµιά δεκαριά παιδιά, για να µην τριγυρνάµε στους ήλιους… Η
κυρία Αθηνά δεν µας µάθαινε πολλά πράγµατα. Λίγα τραγούδια παιδικά, λίγα
θρησκευτικά, λίγη αριθµητική…».
Για τα «Σπιτικά Σχολεία» στη Μικρά Ασία ισχύουν δύο περίοδοι. Η πρώτη, η
πρώιµη, ήταν αυτή των αρχών του 19ου αιώνα. Επρόκειτο ουσιαστικά για µικρά
ιδιωτικά φροντιστήρια, αφού δεν υπήρχαν κοινοτικά σχολεία. Μετά, όταν άρχισαν να
λειτουργούν αυτά, τα «σπιτικά σχολεία», ήταν άτυπα Νηπιαγωγεία – παιδικοί σταθµοί.
Τέτοια λειτούργησαν πολλά στη Σµύρνη, όπως ιστορεί και ο Σµυρνιός Χρήστος
Σολωµονίδης στο έργο του «Η Παιδεία στη Σµύρνη» σελ. 336-339. Αθήνα 1961.

28
1.4. Πίνακας αποτελεσµάτων αξιολόγησης των προαχθέντων.

Βαθµολογία* Σύνολο
6 5 4 3 (*)Χρησιµοποιήθηκε
Τάξεις
(Άριστα) (Λίαν (Καλώς) (Σχεδόν η βαθµολογική
Καλώς) Καλώς) κλίµακα 1-6, µε
τους εξής
Ε΄ 3 13 13 5 34 χαρακτηρισµούς:
∆΄ 9 15 21 4 49 6= Άριστα
5= Λ. Καλώς
Γ΄ 9 25 46 6 86
4= Καλώς
Β΄ 8 21 58 8 95
3= Σχ. Καλώς αλλά
Α΄ 3 28 36 9 76 Στάσιµος
ΣΥΝ. 32 102 174 32 340 2= Μέτριος

Τάξη Στ΄

Άριστα (10): 0 Κανένας δεν έµεινε στάσιµος.

Λ. Καλώς (9): 1 Χρησιµοποιήθηκε η 10/βαθµη
Λ. Καλώς (8): 4 κλίµακα (1-10) που έχει ως εξής:
Καλώς (7): 8 10: Άριστα,
Σχ. Καλώς (6): 4 8 και 9: Λ. Καλώς,
Σχ. Καλώς (5): 0 7: Καλώς,
Σύνολο: 18+1* 6 και 5: Σχ. Καλώς,
* εµφανίζεται ως απλώς προαχθείς 4: Μετρίως (στάσιµος) κλπ.

29
1.5. Γενικές Παρατηρήσεις.
Μελετώντας κανείς τους πίνακες 1, 2, 4, έχει να κάνει τις εξής
γενικές παρατηρήσεις:
I. Παρουσιάζεται έντονη κινητικότητα. Πολλοί µαθητές διακό-
πτουν τη φοίτηση στη µέση της χρονιάς ή και νωρίτερα, είτε γιατί
µετακινούνται οι γονείς τους, είτε γιατί αποχωρούν από το σχολείο για
να εργασθούν. Κατ' αναλογία αρκετοί µαθητές γράφονται στη µέση της
χρονιάς, όταν οι γονείς τους (σε πολλούς βέβαια οι µητέρες) έρχονται
στη Νέα Ιωνία για να βρεθούν κοντά σε συγγενείς και συµπατριώτες
από τα µέρη της βιαστικής πρώτης εγκατάστασής τους.
II. Το πρόβληµα της διαφοράς ηλικιών αναγκάζει τους δασκάλους
να χρησιµοποιούν τις τάξεις Β΄ και Γ΄ για τάξεις υποδοχής, αντί της Α΄,
για ευνόητους λόγους, µε όλα φυσικά τα επακόλουθα στη διδακτική
προσπάθειά των να βοηθήσουν αυτά τα µεγαλύτερα παιδιά, µε όποια
µέσα και δυνατότητες είχαν, µε εφαρµογή αυτής της αργότερα, πολύ
αργότερα, προβληθείσας ως πανάκειας, «εξατοµικευµένης» διδασκα-
λίας.
III. Οι δάσκαλοι, καλοί παιδαγωγοί, είναι επιεικείς στη βαθµο-λογία
τους. Απόδειξη το µικρό σχετικά ποσοστό απορριφθέντων (στάσιµων):
9%. Αντίθετα είναι αυστηροί και προς το «Άριστα». Στην Στ΄ τάξη
άριστα (10), δεν παίρνει κανένας µαθητής, ενώ στις Α΄-Ε΄ συνολικά 32
µαθητές. Το ποσοστό είναι µικρό: 9%, αλλά εδώ κλιµακώνεται, µε πολύ
καλύτερα ποσοστά στις µεγαλύτερες τάξεις. Η µεγάλη µάζα των
µαθητών καλύπτεται από το «καλώς» και το «λίαν καλώς», τα 4 και 5
για την 6/βαθµη κλίµακα και τα 7, 8, 9 για τη 10/βαθµη.
IV. Τα µαθήµατα που διδάσκονται στις µεγαλύτερες τάξεις εί-ναι:
θρησκευτικά, ελληνική γλώσσα, αριθµητική, γεωµετρία, ιστορία, γεω-
γραφία, φυσική ιστορία, φυσική πειραµατική, γυµναστική, καλλι-
γραφία, ιχνογραφία, ωδική, χειροτεχνία. Στις µικρότερες τάξεις βέβαια
δεν διδάσκονται γεωµετρία, φυσική πειραµατική, φυσική ιστορία, γεω-
γραφία, ιστορία. ∆ιδάσκεται όµως η πατριδογνωσία (πραγµατογνωσία).
V. Ο τελικός βαθµός εξάγεται από το µέσο όρο των βαθµών
τεσσάρων περιόδων, διµηνιαίων, που αργότερα έγιναν τρεις τριµη-
νιαίες. ∆εν υπάρχει γραπτή εξέταση στο τέλος του χρόνου. Καθιε-
ρώνεται αργότερα για τις τάξεις Ε΄ και ΣΤ΄.
VI. Οι µαθητές εκτός της βαθµολόγησης ως προς την επίδοση, αξιο-
λογούνται και ως προς τη διαγωγή. Εδώ υπάρχουν οι χαρακτηρισµοί:
Αρίστη, Λ. Καλή, Κοσµία, Καλή, Σχ. Καλή, Μετρία. Οι δάσκαλοι
αποφεύγουν χαρακτηρισµούς κάτω του Σχ. Καλή. ∆εν διστάζουν όµως
να δώσουν το Λίαν Καλή και το Κοσµία σ’ αρκετούς µαθητές. Ήταν ένα
µέσο που εκείνη την τόσο δύσκολη περίοδο λειτουργούσε παιδευτικά,
ικανοποιητικά. ∆εν θα αρνηθεί βέβαια κανείς ότι και ως παιδευτικό
30
µέσο κάπου κάπου εχρησιµοποιείτο και η βέργα, ή το τράβηγµα του
αυτιού ή κάποιες άλλες τιµωρίες, που εφεύρισκαν οι δάσκαλοι. Οι
εποχές ακόµη το δέχονταν. Άλλωστε αυτό συνέβαινε στην ίδια έκταση
και στη Μικρά Ασία. Παρά ταύτα ακόµη και το «ξύλο» το θυµούνται οι
µεγάλοι ότι δεν τους είχε κάνει κακό… η δόση ποτέ δεν έφτανε στην
υπερβολή και τη βαναυσότητα.
VII. Τα µαθήµατα, όπως και στη Μικρά Ασία, γίνονται πρωί και
απόγευµα. Το απόγευµα βέβαια ήταν αφιερωµένο σε διάφορες ασκή-
σεις, στα τεχνικά µαθήµατα, τη γυµναστική κ.λπ. Τετάρτη και Σάββατο
δεν γινόταν µάθηµα το απόγευµα. Το ωράριο συνήθως είναι: 8-12 το
πρωί και 2-4 το απόγευµα.

1.6. Οι Ορφανοί Μαθητές.

Οι δηλώσαντες «ορφανοί πατρός» είναι κατά τάξη:

Στ΄ 8 1 δηλώνει ότι ο πατέρας είναι αιχµάλωτος

Ε΄ 15 -

∆΄ 18 1 δηλώνει ότι ο πατέρας είναι αιχµάλωτος

Γ΄ 31 4 δηλώνουν ότι ο πατέρας είναι αιχµάλωτος

Β΄ 30 9 δηλώνουν ότι ο πατέρας είναι αιχµάλωτος

Α΄ 23 ---

Α΄µικρή 13 5 δηλώνουν ότι ο πατέρας είναι αιχµάλωτος

Σύνολο 138 20 δηλώνουν ότι ο πατέρας είναι αιχµάλωτος

∆ηλαδή σε σύνολο 475 µαθητών οι 138 δηλώνουν «ορφανοί πα-

τρός» και άλλοι 20 δηλώνουν, ελπίζοντας στην επιστροφή, «αιχµάλω-
τος».
Συνολικά 158 µαθητές έχουν µόνο τη µητέρα τους, στερούνται της
πατρικής παρουσίας, δηλαδή ποσοστό: 33,5%.
Σε άλλες χρονιές και σε άλλα σχολεία το ποσοστό αυτό είναι ακόµη
µεγαλύτερο και φτάνει στο 40%.
∆εν χρειάζεται να αναλυθεί το κοινωνικό αυτό φαινόµενο περισ-
σότερο. Μιλάει από µόνο του, για το πόσοι ήσαν οι νεαροί άνδρες, όπως
βέβαια θα ήταν οι πατέρες παιδιών 6 έως 15 ετών, που χάθηκαν ή καλύ-
τερα εξοντώθηκαν στη Μικρά Ασία ολόκληρη την εποχή των διωγµών,
προ της Καταστροφής και κατά την Καταστροφή.

31
1. 7. Επαγγέλµατα Γονέων (Πατρός).
Οι πίνακες στο κεφάλαιο αυτό δεν µπορεί να είναι απόλυτα ακρι-
βείς, γιατί δεν αναφέρονται, για ευνόητους λόγους, όλα τα επαγγέλµατα
ή γιατί αναφέρονται άλλα, ή δεν αναφέρονται καθόλου.
Τα δηλωθέντα λοιπόν επαγγέλµατα έχουν ως εξής: Ιερείς 4,
∆δάσκαλοι/Καθηγητές 2, Γιατρός 1, Φαρµακοποιός 1, Υπάλληλοι 20,
Μηχανικοί 5, Εργολάβος 1, Έµποροι 4, Ταπητουργοί 5, Λογιστής 1,
Ταχυδρόµος 1, Οδηγοί 3, Χρυσοχόοι 2, Τεχνίτες 45, Εργάτες 10,
Παντοπώλες 15, Οπωροπώλες 10, Κτίστες12, Καφεπώλες 5, Κρεοπώλες
2, Ζαχαροπλάστες 3, Λοιπά επαγγέλµατα 20, Ά(ν)εργοι 5.
Ιερείς είναι από τη Σπάρτη ο Παπαϊωακείµ Πεσµατζόγλου και ο
παπαδάσκαλος Νικόλαος Παπανδρέου, ο Α. Οικονοµίδης από την Πόλη
και ο ∆. Γρηγοριάδης από τα Βουρλά.
∆άσκαλοι είναι ο Γ. Μαρκάκης από τα Βουρλά και ο Π. Καρφό-
πουλος από την Πόλη.
Γιατρός είναι ο Κλ. Γιαγτζόγλου από τη Νίγδη. Γιατρός µαιευτή-ρας
έγινε µετά και ο γιος του Ιωάννης.
Μεταξύ των ταπητουργών αναφέρεται και ο Νικ. ∆ουρµούσογλου,
πατέρας του κατοπινά ήρωα της εθνικής αντίστασης Ηλία.
Στο όρο «υπάλληλοι» δεν εξειδικεύεται αν είναι δηµόσιοι ή ιδιωτι-
κοί. Στον όρο «τεχνίτες» συµπεριλαµβάνονται: ράπτες, ξυλουργοί, σι-
δηρουργοί, υποδηµατοποιοί, φανοποιοί, ωρολογοποιοί, βυρσοδέψες
κ.λπ.). Με τον όρο «άεργοι» πιθανότατα υπονοείται το «άνεργοι».

Γενικές Παρατηρήσεις.
Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτει σαφώς, καθώς το δείγµα
είναι ικανοποιητικό, ότι οι πατέρες των παιδιών ήσαν κυρίως εργα-
τοϋπάλληλοι και τεχνίτες. Ακολουθούσαν σε αριθµό αρκετά µεγάλο οι
απασχολούµενοι µε επαγγέλµατα της αγοράς (παντοπώλες, οπωρο-
πώλες κλπ.). Ικανό είναι και το ποσοστό των κτιστών, ενώ ίσως σε
µικρότερο αριθµό, απ' ό,τι θα περίµενε κανείς, εµφανίζονται τα λεγό-
µενα «ευγενή» επαγγέλµατα (ιερέας, δάσκαλος, γιατρός, µηχανικός,
φαρµακοποιός κ.λπ.).
Φυσικά αναφερόµαστε στο επάγγελµα του πατέρα. ∆εν γνωρί-
ζουµε, αφού δε δηλώνεται, το επάγγελµα της µητέρας. Εδώ, αν υπήρχαν
στοιχεία, θα έδιναν, σε συντριπτικό αριθµό , εργάτριες στα εργοστάσια
και εργαστήρια ταπητουργίας.
Οι µεγάλες υφαντουργικές βιοµηχανίες και οι άλλες βιοτεχνίες που
αργότερα αναπτύχθηκαν µε καταιγιστικό ρυθµό, δεν έχουν προλάβει να
κάνουν την εµφάνισή τους, αν εξαιρέσει κανείς την τρισυπόστατη, όπως
εξελίχθηκε, βιοµηχανία (Μεταξουργία, Βαµβακουργία, Ταπητουργία)
του Αρκά Γεωργίου Κυρκίνη.
32
 Πολλές γυναίκες, ωστόσο, έχουν αρχίσει να λειτουργούν µικρές
οικοτεχνίες, δουλεύοντας στο σπίτι το χαλί.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αναφέρονται µόνον 5 άεργοι
πατέρες! Οπωσδήποτε ο αριθµός είναι εξωπραγµατικά µικρός! Είτε
από υπερηφάνεια των παιδιών, είτε από πρόνοια των εκπαιδευτικών,
αναζητήθηκε τρόπος να αναφερθεί κάποιο επάγγελµα, χωρίς αυτό να
σηµαίνει ότι οπωσδήποτε οι πατέρες είχαν δουλειά…

1.8. Τόποι Καταγωγής.

Με βάση τα στοιχεία των εγγραφέντων, µε την προϋπόθεση ότι
αυτά είναι πλήρη και ακριβή, προκύπτει ότι στο Ιστορικό Κέντρο της
Νέας Ιωνίας, σε σύνολο 407 µαθητών, η εικόνα κατά περιοχές της
Μικράς Ασίας, είναι η εξής:
1. Περιοχή Ιωνίας: 172. Σµύρνη 89, Βουρλά 23, Βουτζάς 17,
Μαγνησία 7, Κρήνη (Τσεσµές) 7, Σεβδίκιοϊ 4, Κουκλουτζάς 4,
Μπουρνόβας 3, Γκιουλ Μπαξέ 3, Αλάτσατα 3, Βαϊνδήρι 3,
Φώκαια 2, Κορδελιό 1, Κριτζαλιά 1, Νυµφαίο 1, Μενεµένη 1,
Θείρα 1, Κάτω Παναγιά 1.
2. Περιοχή Πισιδίας : 81. Σπάρτη 80 και Βουρδούρι 1.
3. Περιοχή Κωνσταντινούπολης: 25. Κωνσταντινούπολη 24 και
Αντιγόνη 1.
4. Περιοχή Ικονίου: 22. Ικόνιον 21, Ακ Σεχίρ 1.
5. Περιοχή Πόντου: 22. Σαµψούντα 11, Σεβάστεια 4, Τραπεζού-ντα
3, Αµάσεια 2, Σινώπη 1, Μπάφρα 1, Ηράκλεια 1, Τσιφλίκ 1,
Αρµουτλή 1, Ακ Νταγ 1.
6. Περιοχή Παµφυλίας: 20. Αττάλεια 13 και Αλάια 7.
7. Περιοχή Αιολίδας: 16. Αϊβαλί 10, Αδραµύττιο 2, Βαλούκεσερ 1,
Αξάριο 2, Κιρκ Αγάτς 1.
8. Περιοχή Καρίας: 15. Αϊδίνιο 4, Ναζλί 4, Μούγλα 3, ∆ενιζλί 2,
Σώκια 1, Βουγιουκλί 1.
9. Περιοχή Προύσας: 14. Προύσα 3, Εσκή Σεχίρ 3, Κίος 6,
Κιουτάχεια 1, Μουδανιά 1.
10. Περιοχή Καππαδοκίας: 11. Καισάρεια 6, Νίγδη 3, Νεβ-Σεχίρ
(Νεάπολη) 1, Προκόπι 1.
11. Περιοχή Αδάνων: 5. Άδανα 1, Μερσίνα 4.
12. Περιοχή Ανατολ. Θράκης : 4. Ραιδεστός 3, 40 Εκκλησιές 1.
13. Περιοχή Νικοµήδειας: 2. Νικοµήδεια 1, Αδά Παζάρ 1.
14. Περιοχή Άγκυρας: 2. Άγκυρα 1, Υοσγάτη 1.
Υπήρχαν και πολύ λίγοι, ελάχιστοι, µαθητές που δήλωναν Ελλαδικά
τοπωνύµια: Καλαµάτα, Θεσσαλονίκη, Μυτιλήνη, Σάµος, Λαύριο και
Κουκουβάουνες (Μεταµόρφωση)… και ένας µαθητής που δήλωνε τη
Βαγδάτη (!)
33
 Η αναλογία προσφύγων µαθητών σε σχέση µε τους Ελλαδίτες (αν
αποδεδειγµένα ήταν Ελλαδίτες οι µη δηλώνοντες Μ. Ασία) υπερέβαινε
το 95% (!)
Χρησιµοποιούµε τον όρο περιοχή για να προσανατολίσουµε τον
αναγνώστη ιστορικογεωγραφικά, µε βάση τη γενικότερη εικόνα που
έχει για τη Μικρά Ασία. Φυσικά είναι γνωστό ότι άλλα είναι τα όρια
των µητροπόλεων, άλλα τα όρια των βυζαντινών θεµάτων και άλλα τα
όρια του τουρκικού διοικητικού συστήµατος (βιλαέτια, σαντζάκια κλπ.).
Έτσι για παράδειγµα οµιλούµε για την περιοχή Πισιδίας χωριστά
από την περιοχή Ικονίου, αν και όπως είναι γνωστό η Σπάρτη και οι γύ-
ρω κωµοπόλεις της που αποτελούσαν σαντζάκι, υπάγονταν στο βιλαέτι
Ικονίου. Στο ίδιο υπάγονται και η Νίγδη, το Προκόπι κ.λπ, εµείς όµως
θεωρούµε ότι ο αναγνώστης υπερβαίνει αυτή τη χωροταξία και τις
θεωρεί τµήµα της ευρύτερης Καππαδοκίας κλπ.
Στον Πόντο επίσης τοποθετούµε όλες τις πόλεις που βρέχονται από
τη Μαύρη Θάλασσα.

Παρατηρήσεις.
Από µελέτες ανάλογων ερευνών µε τη δική µας έχει προκύψει ότι
πολλές φορές ως τόπος καταγωγής του πρόσφυγα αναφέρεται η
πρωτεύουσα της περιοχής ή µια γνωστή µεγαλούπολη, αντί του χωριού
ή της κωµόπολης ή της συνοικίας.
Αυτό ιδιαίτερα παρατηρείται στις δύο µεγάλες πολιτείες της καθ’
ηµάς Ανατολής, την Κωνσταντινούπολη και τη Σµύρνη, µε το µεγάλο
βάρος της ιστορίας τους, της αρχαίας, βυζαντινής και νεότερης αλλά και
την ανάγκη των προσφύγων µε την επίκληση ενδόξου ονόµατος, να
κερδίσουν ηθικά κάποιες εντυπώσεις, χρήσιµες στην αντιµετώπιση των
καθηµερινών προβληµάτων, αλλά και της αρχικής µη αποκρυπτόµενης
δυσαρέσκειας των εντοπίων, δικαιολογηµένης ίσως ως ένα σηµείο, από
το γεγονός ότι εστερούντο ζωτικού χώρου.
Έτσι είχαµε, ως ένα µεγάλο βαθµό, τον άµεσο εξελληνισµό των
επωνύµων, µε τον εξοβελισµό της κατάληξης «ογλού», αλλά και την
παρασιώπηση τουρκικών τοπωνυµιών υπέρ άλλων εγγύτερα ευρι-
σκοµένων ελληνικών ή υπέρ γενικών όρων, όπως π.χ. Μικρά Ασία,
Πόντος κλπ.
Είναι για παράδειγµα απορίας άξιο πως σε σύνολο 25 µαθητών που
δηλώνουν την Κωνσταντινούπολη, ως τόπο προέλευσης, µόνο ένας
αναφέρει ειδικότερα τη νήσο Αντιγόνη!
Φοβόµαστε λοιπόν ότι έτσι δεν καταγράφηκαν αρκετές δεκάδες ή
εκατοντάδες χωριά, προάστια, συνοικισµοί, ακόµη και πόλεις, γιατί
γειτνίαζαν σε ιστορικά ευρύτερα γνωστές πολιτείες ή γιατί έτυχε να
έχουν τουρκικό τοπωνύµιο.
34
 Οφείλουµε ωστόσο να παραδεχτούµε ότι στην περίπτωση της Σµύρ-
νης είναι πολύ σηµαντικό ότι δηλώθηκαν τόσο πολλά τοπωνύµια προα-
στίων και κοντινών χωριών ή κωµοπόλεων.
Ουσιαστικά οι Πισίδες, που εµφανίζονται ως η δεύτερη αριθµητικά
δύναµη, περιορίζονται στους Σπαρταλήδες (80 στους 81)! Μόνον ένας
δηλώνει το Βουρδούριο, πολιτεία µε 2.500 Έλληνες αλλά κανένας το
Ουλούµπορλου, το Νης, την Πάρλα, το Γιάλοβατς (Μικρή Αντιόχεια),
κωµοπόλεις που η κάθε µια είχε περισσότερους από 1.000 Έλληνες. Οι
πρόσφυγες από τα µέρη αυτά είχαν εγκατασταθεί αλλού (Καισαριανή,
Νίκαια, Σέρρες, Κοζάνη, Θεσσα-λονίκη κλπ.).
Το ότι οι Αλαγιώτες πρόσφυγες µαθητές είναι πολύ λίγοι έχει την
ερµηνεία του βέβαια. Οι εγκατεστηµένοι στη Ν. Ιωνία Αλαγιώτες βρέ-
θηκαν µαζικά στο «Κοµµάτι Λαζάρου» που αρχικά, στο µεγαλύτερο
µέρος του ανήκε στο γειτονικό Ηράκλειο.
Ο µικρός αριθµός εξάλλου των καταγόµενων από την Καππαδοκία,
από τη Σαφράµπολη, την Ινέµπολη και τη Νεάπολη, εξηγείται από το
γεγονός ότι οι πρόσφυγες των περιοχών αυτών είχαν ήδη ιδρύσει τις
δικές τους συνοικίες, πέραν του Ιστορικού Κέντρου (Σαφράµπολη,
Ινέµπολη, Νεάπολη).

1.9. Οι αριστεύσαντες µαθητές.

Έχει ιδιαίτερη σηµασία να µιλήσει κανείς για το γεγονός ότι εκείνες
τις τόσο αντίξοες συνθήκες της πρώτης εγκατάστασης των προσφύγων,
µε τα χίλια µύρια προβλήµατα, υπήρχαν µαθητές που αρίστευαν στα
µαθήµατα. Με δεδοµένη την αυστηρότητά που τότε επιδείκνυαν οι
εκπαιδευτικοί για τη βαθµολόγηση µε άριστα, θεωρούµε ότι αξίζει να
παρουσιάσουµε 85 τόσα χρόνια µετά, τους πρώτους αριστούχους
µαθητές του 1ου ∆ηµοτικού Σχολείου της Νέας Ιωνίας. (Α΄και Β΄
Αρρεναγωγείο).
Το ίδιο βέβαια, θα κάνουµε και για τους αριστούχους του 2ου
∆ηµοτικού Σχολείου Θηλέων, ακόµη δε και τους πρώτους αριστούχους
του Ελληνικού Σχολείου και του Ηµιγυµνασίου.

Αριστούχοι µαθητές Α΄ Αρρεναγωγείου Νέας Ιωνίας, Σχολικού

Έτους 1924-25
Α/Α ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΤΑΞΗ ΤΟΠΟΣ ΚΑΤΑΓ.

1. Φώτης Ουλκέρογλου Ε΄ Σπάρτη

2. Θωµάς Σταυρίδης Ε΄ Κωνς/πολη
3. Βασίλης Γκαζάκης ∆΄ Ραιδεστός
4. Ιωσήφ Πενλιάδης ∆΄ Υοσγάτη
35
5. Βασίλης Βασιλείου ∆΄ Αϊδίνι
6. Χρ. Παπαδόπουλος ∆΄ Ικόνιον
7. Νικόλ. Στεφανάκης ∆΄ Σπάρτη
8. ∆ιοµ. Σιµιτόπουλος ∆΄ Σµύρνη
9. Κων. Ευαγγελίδης ∆΄ Κωνστ/πολη
10. Ευάγγελος Μπάρδης ∆΄ Κωνστ/πολη
11. Λάζαρος Ευτυχίδης Γ΄ Ικόνιον
12. Σταύρος Καδής Γ΄ Κριτσαλιά
13. ∆ηµ. Κορωναίος Γ΄ Σµύρνη
14. Νικόλ. Μαρινάκης Γ΄ Σµύρνη
15. Τάκης Προυσανίδης Γ΄ Τραπεζούντα
16. Κων. Σολοµωνίδης Γ΄ Σµύρνη
17. Ε. Τουλουκτζόγλου Γ΄ Σπάρτη
18. Νικ. Παλαµατόπουλος Β΄ Σµύρνη
19. Χριστόφ. Κορωναίος Β΄ Θεσσαλονίκη
20. Ιάσων Μάλλιος Β΄ Βαϊνδήρι
21. Παν. Μαρινάκης Β΄ Σµύρνη
22. ∆ηµ. Λαµπρινός Β΄ Σµύρνη
23. Π. Παπαθεοδώρου Β΄ Σπάρτη
24. Παύλος Γεροντίδης Β’ Σµύρνη
25. Αντών. Κοντορεβίθης Β΄ Σεβδίκιοϊ
26. Αλέξ. Ισαακίδης Β΄ Σαµψούς
27. Ιωάννης Βροχίδης Β΄ Σαµψούς
28. Νικολ. Χατζηανδρέου Β΄ Βουρλά
29. Παύλος Προυσανίδης Α΄ Πόντος
30. Γεώργιος Κούκας Α΄ Βουρλά
31. Παύλος Στεφανίδης Α΄ Καισάρεια
32. Άγγελος Οικονοµίδης Α΄ Σµύρνη
36
Παρατηρήσεις.
Εντύπωση προκαλεί το στοιχείο ότι από τα 32 αριστούχα παιδιά
(στο σύνολο των 327 εξετασθέντων), τα 10 ήσαν ορφανά και τα 3
δήλωσαν ότι ο πατέρας τους ήταν αιχµάλωτος!
Αν εξαιρέσει κανείς 3 παιδιά που δήλωσαν ότι ο πατέρας τους ήταν
εργάτης, τα υπόλοιπα παιδιά (16) δήλωσαν επαγγέλµατα τεχνίτη,
εµπόρου, καταστηµατάρχη, υπαλλήλου.
Εξ όσων γνωρίζουµε, αργότερα προσωπικότητες που διακρίθηκαν
στο δηµόσιο βίο της Ν. Ιωνίας ήταν: ο Φώτης Ουλκέρογλου, διοικητικό
στέλεχος των Σπαρταλήδων, ο Νικόλαος Στεφανάκης, ο Λάζαρος
Ευτυχίδης, ο Ιωάννης Βροχίδης, δικηγόρος.
Βεβαίως υπήρξαν και πολλοί µαθητές, οι οποίοι µπορεί να µην
αρίστευσαν εκείνη τη δύσκολη χρονιά, αλλά κατόπιν εξελίχθηκαν και
σταδιοδρόµησαν σε διάφορους κλάδους: Νικόλαος Γιαλούρης ο
γνωστός αρχαιολόγος, Παν. Κουλάκογλου και Παναγ. Σακαλίδης
βιοµήχανοι, Ιωάννης ∆οµνάκης, ο κατοπινός και επί πολλά χρόνια
δήµαρχος Νέας Ιωνίας, Κωνσταντίνος Καρφόπουλος, ο τραγουδιστής
Γεώργιος Λουκάς, κ.λπ.

37
2. Σχολικό Έτος 1925 – 1926

Η εικόνα του κρίσιµου αυτού έτους.

Θα µπορούσε κανείς για το σχολικό έτος αυτό, το οποίο είναι το

δεύτερο της λειτουργίας του σχολείου, αν όλα ήσαν κανονικά, να εξε-
τάσει µόνον τους µαθητές της Α΄ ∆ηµοτικού και όσους, ενδεχοµένως,
θα είχαν µετεγγραφεί από άλλα σχολεία.
Όµως για την έρευνά µας το έτος αυτό έχει εντελώς ξεχωριστή
σηµασία, γιατί ενώ ολοκληρώνεται η Ανταλλαγή των πληθυσµών, έχει
αρχίσει να περιορίζεται και η κινητικότητα των προσφύγων και να
ισορροπούν κάπως τα πράγµατα, αφού πλέον και όσοι γονείς δεν είχαν
στείλει τα παιδιά τους τον προηγούµενο χρόνο, για διάφορους λόγους,
στο σχολείο, το κάνουν τώρα και εν προκειµένω το ποσοστό των
πρωτοεγγραφόµενων µαθητών, πέραν βέβαια της Α΄ τάξης, είναι πολύ
µεγάλο, αγγίζει το 30%.
Ένα άλλο στοιχείο που συνηγορεί στην αναλυτική παρουσίαση όλων
των στοιχείων του έτους αυτού, ως τρόπον τινά του πλέον αντιπροσω-
πευτικού και αξιόπιστου δείγµατος, είναι το γεγονός ότι και οι εκπαι-
δευτικοί έχουν ήδη αποκτήσει κάποια πείρα και προσέχουν περισσό-
τερο τις εγγραφές τους στα βιβλία, αν και βέβαια τα λάθη, οι παραλεί-
ψεις και οι αδυναµίες συνεχίζονται και, όπως και να το κάνουµε θα
συνεχίζονται για µερικά χρόνια ακόµη.
Σηµαντικό γεγονός για τη λειτουργία του σχολείου είναι η διαίρεση
των τάξεων Α΄- ∆΄ σε δύο τµήµατα για την κάθε µια, έχουµε δηλαδή
συνολικά 10 τµήµατα σε 6 τάξεις.
Από το επόµενο σχολικό έτος 1926-27 αυτή η διχοτόµηση, εξ αιτίας
βέβαια του µεγάλου αριθµού των µαθητών, θα οδηγήσει στην ίδρυση
του 2ου Αρρεναγωγείου Ν. Ιωνίας, ενώ παράλληλα η έναρξη της λει-
τουργίας του 1ου Παρθεναγωγείου θα οδηγήσει για τους ίδιους λόγους
στην ίδρυση και του 2ου. Για αυτά όµως θα µιλήσουµε αναλυτικά σε
άλλα κεφάλαια.

2.1. Πίνακας εγγεγραµµένων, διακοψάντων, απορριφθέντων και

προαχθέντων µαθητών.

Τάξεις Εγγραφέντες ∆ιακόψαντες Απορριφθέντες Προαχθέντες

Στ΄ 32 1 0 31
Ε΄ 55 8 7 40
∆΄ 94 17 9 68
38
 Γ΄ 109 10 10 89
Β΄ 115 13 8 94
Α΄ 99 13 0 86
Α΄µικ. 54 0 0 54
Σύνολο 558 62 34 462

Στις τάξεις Α΄ και Β΄ παρατηρούνται ορισµένες ελλείψεις. Ο

αριθµός των µαθητών προκύπτει κατά προσέγγιση της τάξεως των ±10
µαθητών.
Λειτουργεί πάλι η «Πρώτη µικρή». ∆εν υπάρχουν όµως στοιχεία αν
είχε διοριστεί Νηπιαγωγός, ή το τµήµα ήταν προσκολληµένο στην
κανονική Πρώτη τάξη.

39
2.2. Πίνακας Αποτελεσµάτων.

Τάξεις Άριστα Λ. Καλώς Καλώς Στάσιµοι

(6) (5) (4) (Σχ. Καλώς: 2 και
3)

Στ΄ 1 24 5 0
Ε΄ 4 14 23 7
∆΄ 12 27 29 9
Γ΄ 13 31 45 10
Β΄ 7 38 45 8
Α΄ 18 22 45 0
Σύνολο 55 156 192 34

Σηµείωση: Στους προαχθέντες θα πρέπει να προστεθούν και οι 54

µαθητές της Α΄ µικρής. Έτσι εδώ το γενικό σύνολο των εξετασθέντων
µαθητών είναι 491. Η διαφορά των 5 µαθητών στο σύνολο των εξετα-
σθέντων του προηγούµενου πίνακα, ίσως οφείλεται σε αποχώρηση
µαθητών της Α΄ µικρής, όπου δεν υπάρχουν πλήρη στοιχεία.

Παρατηρήσεις.
Η κλίµακα 1-6 στη βαθµολογία γενικεύεται πλέον σε όλες τις τάξεις.
Αυτό ίσως συµβαίνει γιατί αρκετοί µαθητές κατευθύνονται προς το Σχο-
λαρχείο (από την ∆΄ ή και την Ε΄ τάξη) και εκεί ισχύει η δεκάβαθµη
κλίµακα. Γι' αυτό άλλωστε παρατηρείται και αισθητή µείωση των µαθη-
τών της Ε΄ τάξης.
Σηµειώνουµε ότι η κλίµακα αποδέχεται και µισούς βαθµούς: π.χ. 5,5
ή 4,5 κλπ. Σ’ αυτή την περίπτωση ο χαρακτηρισµός είναι της ανώτερης
κλίµακας: το 5,5 δηλαδή θεωρείται Άριστα, το 4,5 λίαν καλώς κλπ.
Η βαθµολόγηση στην 6/βαθµη κλίµακα αυστηροποιεί τα πράγµατα.
Το Άριστα (6), το παίρνουν λίγοι και αυτοί στις κατώτερες τάξεις. Στην
Στ΄ τάξη µόνον ένας µαθητής παίρνει Άριστα και στην Ε΄ µόνον 4.
Οι δάσκαλοι ενεργώντας παιδαγωγικά σωστά ενθαρρύνουν τους
µαθητές και δεν τους οδηγούν εύκολα στην απόρριψη. Το σύνολο των
στάσιµων είναι σχετικά µικρό, εφόσον πάντα κανείς συνυπολογίζει τις
ιδιαίτερες δυσκολίες της περιόδου εκείνης.
Είναι λογικό να µην µένει στάσιµος κανείς µαθητής της Στ΄ ∆ηµο-
τικού, είναι όµως παράδοξο και οπωσδήποτε λάθος να µην απορρί-
40
πτεται κανείς µαθητής στην Α΄ ∆ηµοτικού και στη συνέχεια να απορρί-
πτονται 8 στη Β’ και 10 στη Γ΄ τάξη!
Η διαίρεση των τάξεων Α΄– ∆΄ σε τµήµατα, δίνει φαινόµενα
διαφορετικής προσέγγισης, στο θέµα αξιολόγηση, από τους δασκάλους.
Για την ακρίβεια των ισχυρισµών αυτών θα αναφέρουµε το παρά-
δειγµα της βαθµολόγησης µε το βαθµό: «Λίαν Καλώς» στη ∆΄ τάξη. Το
βαθµό αυτό παίρνουν 7 µαθητές από το πρώτο τµήµα αλλά 20 από το
δεύτερο! Τα πράγµατα είναι ακόµη πιο περίεργα στο βαθµό: «Άριστα,
6», και στη Γ΄ τάξη όπου βλέπουµε το «Άριστα» να µην το παίρνει
κανένας µαθητής από το πρώτο τµήµα και 10 µαθητές από το δεύτερο!
Βέβαια µια πρώτη – και εύκολη – ερµηνεία είναι να υποθέσει κανείς
ότι το έµψυχο υλικό του ενός τµήµατος έτυχε (;) να είναι καλύτερο ή ότι
ο δάσκαλος ή η δασκάλα του ενός τµήµατος είχε αποτελεσµατικότερη
µέθοδο διδασκαλίας. Όµως µένει το γεγονός ότι κάποια παιδιά ήταν πιο
τυχερά και ενθαρρύνθηκαν µε την υψηλή βαθµολογία και άλλα όχι.
Οι παρατηρήσεις αυτές έχουν την αξία τους στο να δεχόµαστε µεν
τη βαθµολόγηση, ως ένα χρήσιµο στοιχείο, να µην θεωρούµε όµως ότι
είναι πάντα επαρκής απόδειξη των ικανοτήτων ενός παιδιού.
Η συνεξέταση του πίνακα των αποτελεσµάτων, µε τον πίνακα των
επαγγελµάτων του πατέρα και συνακόλουθα των ορφανών παιδιών,
αλλά και του πίνακα του τόπου καταγωγής του µαθητή θα επιβεβαιώσει
ίσως κάποιες σταθερές παραµέτρους (ευνοούνται τα «ευγενή» επαγγέλ-
µατα, η αστική προέλευση κλπ.), αλλά θα προσφέρει και πολλές εκπλή-
ξεις, αφού θα δούµε µεγάλο ποσοστό ορφανών παιδιών ή παιδιών προ-
ερχοµένων από µικρά χωριά της Μ. Ασίας, χωρίς σπουδαίο επίπεδο
εκπαίδευσης, να τα πάνε καλά και µάλιστα να αριστεύσουν. Ιδιαίτερα
θα πρέπει να τονιστεί το µεγάλο ποσοστό των ορφανών παιδιών που
αριστεύει! Εδώ θα πρέπει να αποδοθεί ολοκληρωτικά ο έπαινος στην
ηρωίδα µητέρα µικρασιάτισσα, που σήκωσε µόνη της το βαρύ φορτίο
τού να αναστήσει τα παιδιά της, εργαζόµενη µάλιστα η ίδια, κάτω από
ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες στα εργοστάσια της περιοχής!

2.3. Αριστεύσαντες µαθητές.

Σ’ αυτό το σχολικό έτος το «Άριστα» το πήραν πολλοί µαθητές. ∆εν
έχουµε τα ονόµατα των µαθητών της Α΄ και Β΄τάξης, γιατί ελλείπουν οι
αριστερές σελίδες του Β΄ τµήµατος. Υπάρχουν όµως οι τελικές αξιολο-
γήσεις.
Έτσι παραθέτουµε τον πίνακα των αρίστων, έστω και µερικώς
ελλιπή για τις Α΄ και Β΄ τάξεις.

41
Α/Α Ονοµατεπώνυµο Τάξη Τόπος καταγ.
1. Παντ. Προβατάρης Στ΄ Βουτζάς
2. Γεώργιος Γεραλής Ε΄ Σµύρνη
3. Ιωσήφ Πενλιάδης Ε΄ Υοσγάτη
4. Χρήστος Παπαδόπουλος Ε΄ Ικόνιον
5. Κων. Βεργίδης ∆΄ Σινώπη
6. Νικ. Γιαλούρης ∆΄ Σµύρνη
7. Ιω. Γιαπουντζόγλου ∆΄ Σµύρνη
8. Σταύρος Καδής ∆΄ Σµύρνη
9. ∆ηµ. Κορωναίος ∆΄ Σµύρνη
10. Αθαν. Λαµπρινός ∆΄ Σµύρνη
11. Νικόλ. Μαρινάκης ∆΄ Σµύρνη
12. Αλέξ. Παυλής ∆΄ Σµύρνη
13. Κων. Πετριανάκης ∆΄ Σµύρνη
14. ∆ηµ. Προυσανίδης ∆΄ Κων/πολη
15. Παν. Σακιλτζόγλου ∆΄ Σπάρτη
16. Κων. Σολοµωνίδης ∆΄ Σµύρνη
17. Μιχαήλ Αγγελόπουλος Γ΄ Αϊδίνι
18. ∆ηµ. Αξεχερλόγλου Γ΄ Σπάρτη
19. Λουκάς Αργυριάδης Γ΄ Σπάρτη
20. Βασ. Βασιλείου Γ΄ Αδραµύττιο
21. Ιω. Βοσταντζόγλου Γ΄ Καισάρεια
22. Αναστ. Κουλέπογλου Γ΄ Σαµψούς
23. Κίµων Λαζαρίδης Γ΄ Σπάρτη
24. Ιωάννης Λίνας Γ΄ Σµύρνη
25. Πασχ. Παναγιώτου Γ΄ Αλάγια
26. Νικ. Πετρογιαννάκης Γ΄ Σµύρνη

42
 27. Αθαν. Πιάκας Γ΄ Προύσα
28. Λουκάς Ουλκέρογλου Γ΄ Σπάρτη
29. Σταύρος Κωνσταντινίδης Β΄ Βουγιουκλί
30. Αναστ. Προβατάρης Β΄ Βουτζάς
31. Νικόλ. Τσάµης Β΄ Σµύρνη
32. Φειδίας ∆ηµητριάδης Α΄ -
33. Ηλίας ∆ουρµούσογλου Α΄ Σπάρτη
34. Κων. Μόρτογλου Α΄ Αττάλεια
35. Νικ. Νικολαΐδης Α΄ Σµύρνη
36. Φίλιππος Σερέφογλου Α΄ Σπάρτη

Συνεχίζουν να αριστεύουν για δεύτερη χρονιά οι: Ιωσήφ Πενλιάδης,

Χρήστος Παπαδόπουλος, Σταύρος Καδής, ∆ηµ. Κορωναίος, Νικ. Μαρι-
νάκης, ∆ηµ. Προυσανίδης, Κων. Σολοµωνίδης.
Έντεκα από τους αρίστους είναι ορφανοί, τρεις έχουν πατέρα εργά-
τη, δύο άεργο.

Παρατηρήσεις.
Εντύπωση και σ’ αυτό το σχολικό έτος προκαλεί ο µεγάλος αριθµός
ορφανών αριστευσάντων µαθητών: 11 στους 36 µαθητές που πήραν
«άριστα 6», ήταν ορφανοί πατρός!
Υπάρχουν ακόµη 2 µε ά(ν)εργο πατέρα και 4 µε εργάτη. Προκαλεί
εντύπωση η δήλωση επαγγέλµατος ως «εργοστασιάρχη». Πράγµατι ο
πατέρας Βοσταντζόγλου υπήρξε αργότερα εργοστασιάρχης, αλλά τόσο
πρώιµα έφερε τον τίτλο; Υπάρχουν ακόµη 1 φωτογράφος, 1 σταθµάρ-
χης, 1 ψάλτης, 2 υποδηµατοποιοί, 2 ξυλουργοί, 2 ταπητουργοί, 1 ζωγρά-
φος, 1 τυπογράφος, 1 λογιστής, 1 γραµµατέας, 1 παντοπώλης κ.ά.
Οι προσωπικότητες τις οποίες έχουµε εδώ, εξ απαλών ονύχων «προ-
σωπικότητες» και εξ όσων βέβαια, γνωρίζουµε ήταν οι: Γιώργος Γερα-
λής, σπουδαίος λογοτέχνης, Νικόλαος Γιαλούρης, από τους µεγαλύτε-
ρους αρχαιολόγους της Ελλάδας, Λουκάς Αργυριάδης, γιατρός, Νικόλα-
ος Τσάµης, δικηγόρος, Κωνσταντίνος Μόρτογλου, παντοπώλης µε µεγά-
λο χονδρεµπόριο, του οποίου ο γιος Αναστάσιος εξελίχθηκε σε εξέχοντα
γιατρό πανελληνίως. Βέβαια σηµειώνουµε και την παρουσία εδώ στην
Α’ τάξη, σε ηλικία µάλιστα 7 ετών, τον ήρωα της Αντίστασης, που
εκτελέστηκε από τους Γερµανούς το 1944, τον Ηλία ∆ουρµούσογλου.
43
2.4. Επαγγέλµατα.
Όπως είχαµε σηµειώσει και για το προηγούµενο σχολικό έτος οι
πληροφορίες των αρχείων δεν µπορεί να είναι ασφαλείς. Ωστόσο παρα-
θέτουµε για την ιστορική αξία που έχουν, τα επαγγέλµατα του πατέρα,
όπως αυτά έχουν δηλωθεί.
Ιερείς 3, (Πέραν του Παπαϊωακείµ καταγράφονται ο Νικόλαος
Παναγιωτίδης από τη Σαµψούντα και ο Βασίλειος Γρηγοριάδης από τα
Βουρλά), ∆άσκαλος 1 ( ο Αντ. Κρασάς από την Πόλη), Γιατρόι 2 (ο Κ.
Ουλκέρογλου από το Χορόσκιοϊ και ο Κλ. Γιαγτζόγλου από τη Νίγδη),
Φαρµακοποιός 1 (ο Στ. Σταυρίδης από την Πόλη), Εργοσ-τασιάρχης 1
(ο Ιωάν. Βοσταντζόγλου από την Καισάρεια), Γραµ-µατέας 1 ( ο Γ.
Φλίγκλερ από το Εσκή Σεχίρ. Ο γιος του Ορέστης Φλίγκλερ είχε πορεία
στα πολιτιστικά στον Ιωνικό Σύνδεσµο), Υπάλληλοι 22, Έµποροι 17,
Παντοπώλες 16, Λογιστές 3, Μουσικός 1 (ο Χρ. Βαφειάδης απ’ το
Ναζλί), Ταπητουργοί 4, Τεχνίτες 28 (ξυλουργός, ράπτης, υποδηµατο-
ποιός, σιδηρουργός, ωρολογοποιός, φανοποιός, βυρσοδέψης κλπ.),
Εργάτες 20, Γαλατάδες 7, Εργολάβοι 7, Σιδηροδροµικοί 6, Καφεπώλες
6, Μηχανικοί 5, Βαφείς 4, Καραγωγείς 4, Φωτογράφοι 4 (Ως φωτο-
γράφος εµφανίζεται και ο πατέρας του γνωστού λογοτέχνη Γεωρ.
Γεραλή, ο Παναγιώτης, από τη Σµύρνη), Κουρείς 4, Κρεοπώλες 4,
Φύλακες 3, Χρυσοχόοι 2, Αµαξάδες 2, Καπνέµποροι 2, Μηχανοδηγοί 2,
Μικροπωλητες 2, Παραγγελιοδόχοι 2, Οπωροπώλες 2, Ζαχαροπλάστες
2, Καφετζήδες 2 και από ένας Τυπογράφος, Κορνιζοποιός, Βοσκός,
Γεωργός, Απόθηκάριος, Εκφορτωτής, Αγγειοπλάστης, Οδηγός, Σταθ-
µάρχης, Αρτοποιός. Ά(ν)εργοι 4.

Παρατηρήσεις.
Η αναλυτική αναφορά στα επαγγέλµατα γίνεται για να καταδειχτεί
η εικόνα της εποχής και µέσα από την απασχόληση των ανθρώπων που
µόλις εγκαταστάθηκαν όπως – όπως στην καινούρια τους πατρίδα και
ψάχνουν να συνδυάσουν τις δουλειές που ήξεραν να κάνουν µ’ αυτές
που τώρα πια πρέπει να κάνουν.
Το «έµπορος» και «καταστηµατάρχης», σε τόση έκταση προκαλεί
έκπληξη. Πότε πρόλαβαν και µε ποια κεφάλαια οι πρόσφυγες να ανοί-
ξουν µαγαζιά, να µπουν στην αγορά ως έµποροι; Ελάχιστα χρήµατα
µπόρεσαν να φέρουν µαζί τους και ελάχιστες ήταν οι αποζηµιώσεις
(οµολογίες που αντιπροσώπευαν ένα µικρό µέρος των περιουσιών που
άφησαν πίσω). Εν τούτοις οι ικανότητές τους και οι γνώσεις τους πάνω
στους κανόνες της οικονοµίας, αφού στο µεγαλύτερο ποσοστό τους
προέρχονταν από αστικές περιοχές, βοήθησαν σηµαντικά!
Στα φυσιολογικά πλαίσια είναι ο αριθµός των τεχνιτών και των
44
εργατών, αν και ίσως θα περίµενε κανείς να δει πολύ περισσότερους
εργάτες στα εργοστάσια και στις οικοδοµές.
Τα λεγόµενα «ευγενή» επαγγέλµατα (ιερέας, γιατρός, δάσκαλος,
µηχανικός, υπάλληλος κλπ.), χωρίς να πλησιάζουν τον αριθµό που θα
περίµενε κανείς, ωστόσο κάνουν αισθητή την παρουσία τους.
Το ότι δηλώνονται ως επαγγέλµατα αυτά του γεωργού και του βο-
σκού, µάλλον είναι δηλωτικό της παλιάς απασχόλησής των στη Μικρά
Ασία. Εντύπωση προκαλούν οι 7 εργολάβοι αλλά και οι µόνον 6
«άεργοι». Ο όρος εδώ βέβαια είναι ταυτόσηµος µε το «άνεργοι». Πραγ-
µατικά µόνον 2% ήταν οι άνεργοι πατέρες εκείνα τα τόσο ανώµαλα
χρόνια ή δεν δηλωνόταν η αλήθεια για ευνόητους λόγους;
Παραµένει ανεξήγητο πως τόσο λίγοι δηλώνουν «ταπητουργοί».
Βέβαια πρόκειται για το επάγγελµα του πατέρα και όχι της µητέρας. Τα
φτηνά εργατικά χέρια της ταπητουργίας ήταν κυρίως τα γυναικεία.
Παρά ταύτα ο αριθµός των ανδρών εργαζόµενων στα ταπητουργεία
φαίνεται να µην είναι πραγµατικός.
Βέβαια το να δηλώνεται στη στήλη «επάγγελµα πατρός» το «ορφα-
νός» ή «αιχµάλωτος» παραµένει και σ’ αυτό το έτος ως το στοιχείο που
έχει την ξεχωριστή του σηµασία. Περισσότεροι από 120 µαθητές είναι
ορφανοί και άλλοι 10 δηλώνουν ότι ο πατέρας τους είναι αιχµάλωτος.
Ένα συντριπτικό ποσοστό που αγγίζει το 40%! Οι συνέπειες στην όλη
ανάπτυξη του παιδιού αλλά και της οργάνωσης του κοινωνικού ιστού
δεν χρειάζονται περαιτέρω ανάλυση.

2.5 Τόποι Καταγωγής.

Με δεδοµένη, όπως λέχθηκε, την εικόνα της εξισορρόπησης των
πραγµάτων, τρία πλέον χρόνια µετά από την Καταστροφή και τη
συγκέντρωση του µεγαλύτερου αριθµού των διάσπαρτων οικογενειών
στη Νέα Ιωνία, σε συνάρτηση µε το γεγονός ότι κρατιόταν ακόµη ο
καθολικός χαρακτήρας του συνοικισµού ως αµιγώς προσφυγικού (οι
όποιοι άλλοι κάτοικοι δεν υπερέβαιναν το 5%), νοµίζουµε ότι το σχολικό
έτος 1925-26 είναι το πιο ενδεδειγµένο για να καταγράψουµε το χάρτη
των τόπων καταγωγής των προσφύγων στο Ιστορικό Κέντρο.
Θα αποφύγουµε τώρα να δώσουµε τους αριθµούς, κατά µεγάλες
γεωγραφικές ενότητες, που άλλοτε είναι ευρείες (π.χ. Πόντος), άλλοτε
έχουν ιστορική αξία (π.χ. Ιωνία), που ενδεχοµένως δεν αποδίδουν την
πλήρη εικόνα και θα παρουσιάσουµε τους τόπους καταγωγής, ακριβώς
µε τα τοπωνύµια που δηλώθηκαν κατά την εγγραφή των µαθητών.
Πάντα µε ισχυρή την επιφύλαξη ως προς την ακρίβεια της δήλωσης – οι
λόγοι έχουν ήδη διατυπωθεί – είµαστε υποχρεωµένοι να δεχθούµε τα
στοιχεία, όπως είναι καταγεγραµµένα.
Και είναι σηµαντικό να αναδεικνύονται 57 τοπωνύµια της Μικράς
45
Ασίας, από την Κωνσταντινούπολη και τη Σµύρνη, ως τα µικρά χωριά
του Πόντου, πόλεις της µείζονος περιοχής της Σµύρνης, της Καππαδο-
κίας κλπ.
Σηµαντικός ο αριθµός των Βουρλιωτών και σε άνοδο ο αριθµός των
Αλαγιωτών.
Η σειρά έχει ως εξής: Σµύρνη 110, Σπάρτη 110, Βουρλά 6, Κων/
πολη 24, Βουτζάς 17, Αλάγια 15, Αττάλεια 14, Ικόνιο 12 , Σαµψούς
(Αµισός) 12, Καισάρεια 10, Ναζλί 10, Μαγνησία 9, Αϊδίνιο 7, Προύσα 6,
Αϊβαλί 5, Σεβδίκιοϊ 5, Εσκή Σεχίρ 4, Βουρνόβας 3, ∆ενιζλί 3, Τραπεζούς
3, Άδανα 2, Αδραµύττιο 2, Βουρδούριο 2, Θείρα 2, Κρήνη 2, Μάκρη
2, Μερσίνα 2, Νυµφαίο 2, Σινώπη 2, Σύλλη 2, Υοσγάτη 2, Φώκαια
2 και από ένας Αδά Παζάρ, Ακ Νταγ, Άκ Σεχίρ, Αξάριο, Βαϊνδήριο,
Βουγιουκλί, Ερεγλί (Ηράκλεια)13, Καραντίνα, Κασαµπάς, Κίος,
Κιουτάχεια, Μούγλα, Μπάφρα, Νεβ Σεχίρ (Νεάπολη), Νίγδη, Νικοµή-
εια, Οδεµήσιο, Ουσάκ, Ραιδεστός, Σώκια, Χιορόσκιοϊ, 40 Εκκλησιές,
Κουκλουτζάς και Προκόπιο.
Υπάρχουν και προερχόµενοι από τον ελλαδικό χώρο µαθητές:
Αθήνα 5, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Καλαµάτα, Κουκουβάουνες, Λαµία,
Λαύριο, Μυτιλήνη, Ρόδο, Σάµο από (1).

1928. Το 1ο ∆ηµοτικό, εκλογικό κέντρο.

Σχολικό Έτος 1926 – 1927.

13
Ερεγλί: Κωµόπολη µε το ίδιο όνοµα αφενός µεν στο ∆υτικό Πόντο, αφετέρου
(*)

στην περιοχή Ικονίου.

46
 Ήδη από το σχολικό έτος αυτό η διαίρεση των τάξεων Α΄- ∆΄ σε
τµήµατα που είχε αρχίσει από το 1925-26 παγιώνεται, καθώς έχουµε
πλέον 2 Αρρεναγωγεία: το Α΄ Αρρεναγωγείο Ν. Ιωνίας και το Β΄
Το Α΄ Αρρεναγωγείο περιλαµβάνει τα πρώτα τµήµατα των τάξεων
Α΄- ∆΄ αλλά και το µοναδικό τµήµα των Ε΄και Στ΄, ενώ το Β΄ Αρρε-
ναγωγείο περιλαµβάνει τα δεύτερα τµήµατα µόνον των τάξεων Α΄ – ∆΄,
δεδοµένου ότι ο αριθµός των µαθητών των Ε΄ και Στ΄ τάξεων δεν είναι
µεγάλος, ώστε να απαιτεί διαίρεση σε τµήµατα. Μετά τη ∆΄ τάξη υπάρ-
χει µετακίνηση µεγάλου αριθµού µαθητών προς το Ελληνικό Σχολείο, το
οποίο άρχισε τη λειτουργία του αυτή τη χρονιά, στη Νέα Ιωνία.

Τα στοιχεία κατά τάξη είναι τα εξής:

Τάξεις Σύνολο Αποχωρούν Προάγονται Στάσιµοι
µαθητών
Στ΄ 18 2 16 0
Ε΄ 47 1 39 7
∆΄ 56 4 46 6
Γ΄ 64 3 55 6
Β΄ 52 4 42 6
Α΄ 64 15 39 10
Σύνολο 301 29 237 35

Το σύνολο των στάσιµων: 33 αποτελεί το 12% των εξετασθέντων

µαθητών. Οι αριστεύσαντες είναι 38. Ποσοστό: 14%.
∆εν υπάρχει λόγος να γίνει αναλυτική παρουσίαση των στοιχείων,
πλέον, διότι η εικόνα έχει σχεδόν σταθεροποιηθεί. Οι πρωτοεγγρα-
φέντες µαθητές στις τάξεις Β΄ – Στ΄ δεν είναι πολλοί (Σύνολο: 63), ενώ
οι µαθη-τές της Α΄ που εγγράφηκαν είναι 64. Ειδικά στην Α΄ τάξη,
δυστυχώς, υπάρχουν πολλά κενά στα στοιχεία τόπου καταγωγής και
επαγγέλµατος πατέρα.
Ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις ως τους τόπους καταγωγής δεν έχουµε.
Καταγράφουµε απλά την εγγραφή µαθητών από το Νησίον της Πισι-
δίας, το Μαρµαρά, τα Αλάτσατα της Σµύρνης, το Καϊσλάρι, το Ζογκουλ-
ντάκ του ∆. Πόντου και από την Έφεσο (Κουσάντασι).
Καµία αξιόλογη µεταβολή και ως προς τα επαγγέλµατα.
Μεταξύ 127 πρωτοεγγραφέντων µαθητών (και µε πολλές ελλείψεις
στην Α΄ τάξη), οι ορφανοί πατρός είναι 40 (!).
47
 Σιγά-σιγά αποκαθίσταται η αντιστοιχία ηλικίας µαθητών και τάξε-
ων. Στην Α΄ τάξη π.χ. όπου πριν υπήρχε το µέγα πρόβληµα, τώρα όλοι
σχεδόν οι µαθητές είναι 7 ετών.
Ως προς τα επαγγέλµατα του πατέρα πάλι δεν παρατηρείται αισθη-
τή διαφοροποίηση. Φέρνουµε ως παράδειγµα την Α΄ τάξη που δηλώ-
νονται τα εξής επαγγέλµατα:
Από ένας: γιατρός (είναι ο Μίνως Ψαλτάκης από την Κρήνη, πατέ-
ρας του ιερέα Κων. Ψαλτάκη που ναού των Αγ. Αναργύρων σήµερα),
διδάσκαλος (είναι ο Γ. Μαρκάκης από τα Βουρλά), µηχανικός, κλητή-
ρας, βοσκός (!), γεωργός (!), εργολάβος, φωτογράφος, έµπορος και 10
καταστηµατάρχες, 9 τεχνίτες, 2 κτίστες,2 εργάτες.
Το ποσοστό των ορφανών µαθητών είναι πάντως µεγάλο, όµως
αρχίζει να εµφανίζεται µια κάµψη.
∆ιευθυντής του σχολείου και δάσκαλος στην Στ΄ τάξη είναι ο Στέ-
λιος Μητρόπουλος. Στην Ε΄ δίδαξε ο Α. Μαυροµµάτης, στην ∆΄ η Παρή
Καΐρη, στη Γ΄ η Φωτεινή Παλαµατοπούλου, στη Β΄ η Χρύσα Καλο-
καιρινού και στην Α΄ ο Πυθ. Νικολαΐδης.

1ο ∆ηµοτικό Σχολείο Ν. Ιωνίας, 1924.

48
Σχολικό Έτος 1927 – 1928.
Από τη σχολική αυτή χρονιά πλέον παρακολουθούµε το Α΄ Αρρενα-
γωγείο Ποδαράδων εντελώς χωριστά από το Β΄ και ουσιαστικά αυτό
αποτελεί Παράρτηµά του. Ο τίτλος – σφραγίδα του 2ου ήταν: Β’ ∆ηµο-
τικό Σχολείο Αρρένων Ποδαράδων (Ν. Ιωνίας).
∆ιευθυντής του Α΄ σχολείου αναλαµβάνει ο
Χριστόδουλος* Χατζής, για τον οποίο θα πρέπει
εξακολουθητικά να µιλούµε γιατί παρέµεινε µε
επιτυχία στη θέση αυτή, είκοσι περίπου χρόνια
συνεχώς, γράφοντας µιαν ξεχωριστή ιστορία.
Υπήρξε η πλέον διακεκριµένη µορφή εκπαι-
δευτικού στην Α΄βάθµια εκπαίδευση, τη δηµό-
σια εκπαίδευση, για την περίοδο αυτή. ∆ιδά-
σκαλοι ήταν: ο Α. Μαυροµµάτης, η Παρή
Καΐρη, η Φωτεινή Παλαµατοπούλου, ο Πυθα-
γόρας Νικολαΐδης και η Χρύσα Καλοκαιρινού.
Παρά τα προβλήµατα από τη στέγαση Ο Χριστόδουλος Χατζής
(ουσιαστικά «συστέγαση» 4 σχολείων: 2 αρρέ-
νων και 2 θηλέων, έστω και χωρίς τις δύο τελευταίες τάξεις για τα άλλα
σχολεία πλην του Α΄ η λειτουργία του σχολείου βελτιώνεται. Αυτό είναι
φανερό κι από την τάξη που τηρούνται τα υπηρεσιακά βιβλία, όπου
λάθη, κενά, παραλείψεις, αναντιστοιχίες βαθµών κλπ., περιορίζονται
δραστικά.
Τη χρονιά αυτή θα ιδρυθεί και θα αρχίσει να λειτουργεί στην οδό
Παύλου Μελά, το Ιδιωτικό σχολείο «Κάδµος» του Σπάρταλη εκπαιδευ-
τικού Αντώνη Σαπουντζάκη, το οποίο στην αρχή είχε µόνο ∆ηµοτικό,
µετά όµως προσέθεσε και Νηπιαγωγείο και Γυµνάσιο. Ένα µέρος των
µαθητών των δηµοσίων σχολείων, ιδίως Σπαρταλήδων, µετακινήθηκε
προς αυτό.
• Τα επίσηµα έγγραφα τον αναφέρουν ως «Χριστόφορο» η οικογένειά του
όµως επιµένει στο «Χριστόδουλος».

4.1 Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, προαχθέντων και

απορριφθέντων µαθητών.

Τάξεις Εγγραφέντες Αποχ/σαντες Προαχθέντες Στάσιµοι

Στ΄ 52 7 45 0
Ε΄ 73 13 56 4
∆΄ 53 5 45 3
49
 Γ΄ 54 1 52 1
Β΄ 64 9 48 7
Α΄ 63 22 30 11
Σύνολο 359 57 276 26

Στους µαθητές της δεν συνυπολογίζονται και 18 εξετασθείσες

µαθήτριες. Αυτό συµβαίνει γιατί τα αντίστοιχα σχολεία Θηλέων (Α΄ και
Β΄) που ήδη λειτουργούν δεν είχαν Στ΄ τάξη. Από το γεγονός αυτό
φαίνεται – δεν έχει ακόµη καταργηθεί η χωριστή φοίτηση – ότι κατά τις
ανάγκες που παρουσιάζονταν, ο τίτλος «Αρρεναγωγείον» µπορούσε να
περιλάβει και κορίτσια!!
Η ηλικιακή οµοιοµορφία έχει σχεδόν πλήρως αποκατασταθεί και οι
δάσκαλοι γίνονται αυστηρότεροι στις µικρότερες τάξεις (όπως είναι και
το παιδαγωγικά ορθότερο). Έτσι, ενώ αφήνουν στάσιµους 18 µαθητές
στις Α΄ και Β΄ τάξεις, απορρίπτουν µόνο 8 στις Γ΄ – Στ΄. Οι αριστεύ-
σαντες µαθητές είναι 36.
Οι µαθήτριες της Στ΄ τάξης που παρέµειναν ως το τέλος της χρονιάς
και πήραν απολυτήριο ήταν οι εξής:

Α/Α Ονοµατεπώνυµο Τόπος καταγωγής

1. Εφραιµίδου Σοφία Καισάρεια
2. Σακελαρίου ; Αξάριο
3. Σινάνη Αγγέλα Βουρλά
4. Ψωµά Ελευθερία Σµύρνη
5. Μαµελετζή Έλλη ;
6. Παπαδοπούλου Βάσω Ικόνιον
7. Μπρατίµου ∆έσποινα Σµύρνη
8. Πολάτη Ευλαµπία Ικόνιον
9. Λινάρδου Ευγενία Βουρλά
10. Σαββίδου Ευαγγελία Αττάλεια
11. Ηλιάδου Θεογνωσία Σπάρτη
12. Μαρίνη Ελευθερία Σµύρνη

50
 13. Βαφοπούλου Αντιγόνη Κιρκ-Αγάτς
14. Περηφανίδου Αικατερίνη Σώκια
15. Ευστρατιάδου Ευσεβία Σπάρτη
16. ∆ράκου Νίκη Σµύρνη
17. Γιαγιτζόγλου Αγγέλα Ικόνιον
18. Χατζηκαπόγλου Θεοδώρα Σπάρτη

Από τις µαθήτριες αυτές αρίστευσαν οι: Εφραιµίδου Σοφία, Μαµε-

λετζή Έλλη, Παπαδοπούλου Βάσω, Μπράτιµου ∆έσποινα, Πολάτη Ευ-
λαµπία, ∆ράκου Νίκη.
Αναλυτικότερα, µιλούµε για την Α΄ τάξη.
Εδώ οι εγγραφέντες µαθητές είναι 63, ηλικίας 7 ετών, εκτός λίγων
εξαιρέσεων. Όµως υπάρχουν και µαθητές 6 ετών, αυτοί δηλαδή που
ήρθαν στην αγκαλιά της µάνας τους µέσα από τη φωτιά και τη συµφορά
του ξεριζωµού.
Ως προς τους τόπους καταγωγής των έχουµε:
Σµύρνη 19, Σπάρτη 6, Αλάϊα 4, Αττάλεια 4, Βουρνόβας 3, Μαγνησία
2, Προύσα 2, Κων/πολη 2, Βουτζάς 2 και από 1 µαθητής από τα Βουρλά,
το Νυµφαίο, το Σεβδίκιοϊ, τη Σαµψούντα, το Αϊβαλί, το Ικόνιο, το
Ζογκουλντάκ, το Βουρδούρι, τον Πόντο (γενικώς), το Κουσάντασι
(Παλαιά Έφεσος).
Ως προς τα επαγγέλµατα η εικόνα δεν αλλάζει. Υπερτερούν οι
εργάτες και οι τεχνίτες. Εµφανίζονται όµως και νέα επαγγέλµατα όπως:
µαρµαράς, εµποροµεσίτης, υπάλληλος δηµοσίου.
Ο αριθµός των ορφανών µαθητών εξακολουθεί δυστυχώς να είναι
µεγάλος: 25 παιδιά στα 63 είναι ορφανά: ποσοστό 39%!

51
Σχολικό Έτος 1928 – 1929.

Είναι η τελευταία χρονιά της χωριστής φοίτησης αγοριών και

κοριτσιών.
Το Α΄ ∆ηµοτικό Σχολείο Αρρένων συνεχίζει τη λειτουργία του µε το
ίδιο εκπαιδευτικό προσωπικό, όπως επίσης παράλληλα συνεχίζουν και
τελειώνουν πια την πορεία τους µε αυτή τη µορφή το Β΄ Αρρένων,
καθώς και το Α΄ και το Β΄ Θηλέων.
Στην Στ΄ τάξη εγγράφονται, όπως και στο προηγού-µενο έτος και
µαθήτριες.

5.1. Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, προαχθέντων και

στάσιµων.

Τάξεις Εγγραφέντες Αποχ/σαντες Προαχθέντες Στάσιµοι

Στ’ 52 8 44 0
Ε’ 67 5 58 4
∆’ 49 5 36 8
Γ’ 62 2 54 6
Β’ 47 5 42 0
Α’ 53 7 33 13
Σύνολο 330 32 267 31

Οι µετακινήσεις των µαθητών µειώνονται αισθητά. Το σχολείο πλέ-

ον λειτουργεί κανονικά. Οι δάσκαλοι εξακολουθούν να δείχνουν σχετική
επιείκεια και η αυστηρότητά τους περιορίζεται στην Α΄ τάξη, όπου
υπάρχουν... 13 στάσιµοι. Οι αριστεύσαντες είναι 37.
Περιοριζόµαστε πλέον στην παρακολούθηση της Α’ τάξης, αφού η
συνολική εικόνα των άλλων τάξεων δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει.
5.2. Η Α΄ Τάξη.
Αν παρακολουθήσει κανείς τον πίνακα των ηλικιών θα δει µια
περίεργη εξέλιξη. Υπάρχουν και πάλι εγγραφέντες αρκετά έως πολύ
µεγαλύτεροι από την ηλικία των 7 ετών.
Έχουµε και µαθητές 12 ετών στην Α΄ τάξη! Τα παιδιά αυτά έως
τότε έµεναν εκτός σχολείου, αλλά καθώς βλέπουν οι γονείς ότι σιγά –
σιγά ριζώνουν σε έναν άλλον τόπο, όπου τα γράµµατα θα είναι
απαραίτητα στα παιδιά αναγκαστικά πια τα στέλνουν στο σχολείο, έστω
και στην Α΄ τάξη!
Όµως σ’ αυτή την τάξη βλέπουµε να εγγράφονται και µαθητές µόλις
6 ετών! Παιδιά που πλέον έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα! Το ερώτηµα
είναι το εξής: αφού είχε αρχίσει να λειτουργεί και Νηπιαγωγείο αντί της
Α΄ µικρής, γιατί το 6χρονο πάει στην Α΄ ∆ηµοτικού; Η δασκάλα βιά-
52
στηκε λίγο στην εγγραφή ή όπως συχνά πυκνά γινόταν τότε, άφησε το
παιδί, όπως λέγαµε, για να κερδίσει χρόνο;
Ως προς τους τόπους καταγωγής έχουµε την εξής εικόνα:
Σµύρνη 11 παιδιά, Ικόνιο 5, Σπάρτη 4, Κων/πολη 4, Αλάια 3, Αττά-
λεια 2, Βουρλά 2 και από ένα παιδί το Αϊβαλί, το Αϊδίνιο, η Προύσα, το
Ουλούµπορλου της Πισιδίας, ο Βουτζάς, το Ναζλί, η Πέργαµος, η Κρή-
νη, το Νυµφαίον, ενώ 1 παιδί δηλώνει γενικώς «Ιωνία». Υπάρχουν και 2
παιδιά που δηλώνουν «Αθήνα». Αυτά είναι προσφυγάκια που έχουν
γεννηθεί στη Ν. Ιωνία, αλλά δηλώνονται όπως είναι φυσικό στο ∆ήµο
Αθηναίων! Ένα παιδί δηλώνει το Ηράκλειο Αττικής.
Στα επαγγέλµατα η εικόνα δεν αλλάζει. Προστίθενται όµως πια και
νέα επαγγέλµατα, όπως «διορθωτής αυτοκινήτων», ενώ εµφανίζονται ο
«εφαπλωµατάς», ο «χαλκέας». Τώρα ο «κτηνοτρόφος» που δηλώνει
κάποιο παιδί δεν µπορούµε να ξέρουµε αν είχε προσληφθεί να φυλάει
κάποιο κοπάδι Μενιδιατών, ή δήλωνε το επάγγελµα στη Μικρασία.
Οι ορφανοί εξακολουθούν να είναι πάρα πολλοί: 22!

53
5. Η Σχολική Ζωή.

Πριν προχωρήσουµε την έρευνά µας στα άλλα σχολεία που δηµι-
ουργήθηκαν ουσιαστικά από το 1ο ∆ηµοτικό Σχολείο (Αρρεναγωγείο)
είναι απαραίτητο να ειπωθούν δύο λόγια γι' αυτό που οι εκπαιδευτικοί
ονοµάζουν «Σχολική Ζωή», κι εννοούν την πέρα από τα µαθήµατα και
τη διδασκαλία στην τάξη εργασία που γίνεται στο σχολείο ή ακόµη κι
έξω απ’ αυτό: καλλιτεχνικές δραστηριότητες, σχολικές γιορτές, αθλητι-
σµός, σχολικός κήπος κλπ.
Στα χρόνια αυτά κυριαρχούσε στην Ελλάδα το παιδαγωγικό δόγµα
του λεγόµενου «Σχολείου Εργασίας» που παρωθούσε τους εκπαιδευ-
τικούς να δηµιουργούν συνεχώς δράσεις µε τα πράγµατα, ώστε µέσα
απ’ αυτές να προκύπτει βιωµατικά η γνώση.
Έτσι για παράδειγµα τα σχολεία, όσα βέβαια είχαν το χώρο, καταγί-
νονταν στη δηµιουργία σχολικών κήπων. Γιαυτό και στην αυλή του
∆ηµοτικού Σχολείου οι µαθητές, µε την καθοδήγηση των δασκάλων
τους καλλιεργούσαν ανθόκηπο, αλλά κυρίως λαχανόκηπο. Ο χώρος είχε
χωριστεί σε µικρά κοµµάτια και κάθε µαθητής ή µια οµάδα µαθητών
είχαν χρεωθεί την καλλιέργεια λαχανικών, οσπρίων κλπ., κάνοντας ταυ-
τόχρονα τις παρατηρήσεις τους. Ο δενδρόκηπος της βορινής πλευράς
προσφερόταν για καλλιέργειες κυρίως ελαιόδενδρων.
Ο αθλητισµός – περισσότερο ο λεγόµενος κλασσικός αθλητισµός –
καλλιεργούνταν αρκετά, όχι µόνο στο υπόλοιπο της αυλής αλλά και στα
γυµναστήρια της περιοχής (στην περιοχή της Ελευθερούπολης κυρίως).
Μάλιστα στο τέλος της χρονιάς γίνονταν και αγωνίσµατα στίβου µε τη
συµµετοχή µαθητών όλων των συστεγαζόµενων σχολείων αλλά και του
γειτονικού Ελληνικού Σχολείου και του Γυµνασίου αργότερα.
∆εν έλειπαν οι εκδροµές, κυρίως µε το τρένο, ως την Κηφισιά και το
∆ιόνυσο, αλλά και µε τα πόδια ως τις γύρω εξοχές (άλσος Φιλαδέλφειας,
Μάρµαρα κλπ.).
Εκεί όµως που δάσκαλοι και µαθητές κυριολεκτικά χαλούσαν τον
κόσµο, ήταν οι σχολικές γιορτές. Οι ισόγειες αίθουσες δεξιά της εισόδου
που ενώνονταν µεταξύ τους, αφού άνοιγαν οι συρόµενες πόρτες,
προσφέρονταν για την οργάνωση θεατρικών παραστάσεων, κυρίως της
25ης Μαρτίου, ενώ µετά την άνοιξη και ιδιαίτερα µε τη λήξη της
σχολικής χρονιάς οι απαγγελίες και οι διάλογοι γίνονταν από την
υπερυψωµένη, δίκην εξέδρας µε το φαρδύ πλατύσκαλο, είσοδο.
Στο τέλος της σχολικής χρονιάς ωστόσο υπήρχαν πάντα οι
γυµναστικές επιδείξεις, οι οποίες βασικά περιλάµβαναν τις τόσο
δηµοφιλείς τότε «σουηδικές ασκήσεις», αλλά κάποτε-κάποτε και
αγωνίσµατα στίβου (αγώνες δρόµου, ρίψεις, άλµατα, σκυταλοδροµίες,
µε κυρίαρχο το λεγόµενο «τριαγµό», που περιλάµβανε δρόµο 50 µ.,
54
σφαιροβολία και σκυταλοδροµία, ένα είδος τριάθλου δηλαδή). Στη
δεύτερη περίπτωση (αντί για την αυλή του σχολείου χρησιµοποιείτο το
γήπεδο του «Οµίλου» (απέναντι από το σηµερινό Επισκοπείο στη Λεω-
φόρο Ηρακλείου ή το γήπεδο του «Κολεγίου» στην Ελευθερούπολη).
Στο τέλος πάντα υπήρχαν οι εθνικοί χοροί.
Είναι αλήθεια ότι ανέκαθεν οι δάσκαλοι είχαν το «σύνδροµο του
σκηνοθέτη», είτε δίδασκαν στη Μικρά Ασία, είτε στην Ελλάδα. Έτσι,
αφορµή γύρευαν να το εξασκήσουν, µερικές φορές µάλιστα µε λαµπρά
αποτελέσµατα, καθώς έδιναν κίνητρα και ενδιαφέροντα σε παιδιά που
είχαν καλλιτεχνική κλίση να τη φανερώσουν και να την αναδείξουν.
Πολλοί ήταν οι σκηνοθέτες, οι ηθοποιοί, οι µουσικοί, οι σκηνογράφοι
που αναδείχθηκαν µέσα από τις παιδικές παραστάσεις στα σχολεία της
Νέας Ιωνίας τα κατοπινά χρόνια (Γ. Μιχαηλίδης, Ν. Ξανθόπουλος, Β.
Βασιλειάδης, Γ. Μαδωνής και τόσοι άλλοι).
Υπήρχε όµως κι ένας ακόµη λόγος που παρωθούσε τους εκπαιδευ-
τικούς στην οργάνωση ωραίων εορτών: η ανάγκη να συναγωνιστούν τα
ιδιωτικά σχολεία της περιοχής, τη Σχολή Σαπουντζάκη και το «Αναξα-
γόρειο», όταν αρχικά λειτουργούσε ως ιδιωτικό σχολείο. Οι σχολές
αυτές προκειµένου να κερδίσουν τις εντυπώσεις του κοινού οργάνωναν
λαµπρές γιορτές, τις οποίες µάλιστα παρουσίαζαν στους κινηµατο-
γράφους της εποχής «Κρόνο» και «Αστέρα» µε επαγγελµατική, θα
έλεγε κανείς φροντίδα και επιµέλεια.
Αυτή την παράδοση των σχολικών εορτών µε τα σχολεία να αµιλ-
λώνται µεταξύ τους, συνέχισαν οι δάσκαλοι των τριών συστεγασµένων
σχολείων (1ου, 2ου και 3ου) αλλά και του Γυµνασίου Ν. Ιωνίας, µε
µεγαλύτερη επιτυχία και µετά τον πόλεµο.
Την εποχή αυτή ο Προσκοπισµός στη Νέα Ιωνία ήταν σε πλήρη
άνθιση, γιατί έδινε διεξόδους στα παιδιά προς την ύπαιθρο αλλά και την
ψυχαγωγία. Το διδακτήριο του 1ου ∆ηµοτικού σχολείου φιλοξενούσε
προσκοπικές οµάδες και οµάδες λυκόπουλων. Τα παιδιά καµάρωναν µε
τις στολές τους, όταν βέβαια οι φτωχοί γονείς τους κατάφεραν να τους
τις φτιάξουν.
Το 1936 µε τη δικτατορία του Μεταξά απαγορεύτηκε ο
Προσκοπισµός και στη θέση του έγινε η Ε.Ο.Ν (Εθνική Οργάνωση
Νεολαίας) αλλά και ο Αλκιµισµός µε τους αλκίµους και τις µπλε σκούρες
στολές τους, που βέβαια η ίδρυσή του είχε γίνει στη Σµύρνη, αλλά µε
τον τρόπο που αυτός συνδέθηκε µε το καθεστώς Μεταξά, αν και
Μικρασιάτικος θεσµός, δεν είχε καλή πορεία.

55
1934. Σχολική εκδροµή στον Κόκκινο Μύλο.

56
Κεφάλαιο Τέταρτο
Η λειτουργία του 2ου ∆ηµοτικού Σχολείου
Αρρένων Νέας Ιωνίας (1925 – 1929).

Όπως έχουµε πει από το σχολικό έτος 1925-1926 δηµιουργήθηκε

από την ανάγκη του αποπληθωρισµού του 1ου ∆ηµοτικού Σχολείου Αρ-
ρένων Ποδαράδων (Ν. Ιωνίας) µια τρόπον τινά θυγατρική µονάδα που
περιλάµβανε τα δεύτερα τµήµατα των διχοτοµηθεισών τάξεων Α΄- ∆΄.
Από τα στοιχεία του αρχείου δε φαίνεται να υπάρχει για το διά-
στηµα 1925 – 1926 ξεχωριστή διεύθυνση, ούτε αναφέρονται όλα τα ονό-
µατα των δασκάλων, αφού εκ των πραγµάτων απαιτούνταν (6) δάσκα-
λοι για το Α΄ και (4) για το Β΄, όµως οι δάσκαλοι που υπογράφουν είναι
αθροιστικά (8). Θα πρέπει όµως να αναφερθεί εδώ, ότι ο νόµος επέτρε-
πε σ΄ έναν δάσκαλο να διδάσκει και στα δύο τµήµατα της ίδιας τάξης,
εξοικονοµώντας ο ίδιος τα πράγµατα.
Όλα τα τµήµατα στεγάζονταν στον ίδιο χώρο. ∆εν υπήρχε διπλο-
βάρδια.
Στο Β΄ Σχολείο καθήκοντα διευθύντριας φαίνεται να ασκούσε µια
πραγµατικά δυναµική δασκάλα, η Αγγελική Λαφαζάνη ενώ ήσαν δά-
σκαλοι δύο γνωστοί Σπαρταλήδες: ο παπαδάσκαλος Νικόλαος Παπα-
νδρέου και η αυστηρή Αρσακειάδα Ευθαλία Ουλκέρογλου, δοκιµα-
σµένοι ήδη στα σχολεία της Σπάρτης.
Επειδή κατά το σχολικό έτος 1925-1926 η αυτονοµία του Β΄ Σχολεί-
ου ήταν περιορισµένη, εµείς συνυπολογίσαµε όλα τα δεδοµένα των
µαθητών του στις στατιστικές του Α΄ σχολείου. Έτσι θα προχωρήσουµε
αναλυτικά µε το Β΄ σχολείο, µόνο για τα σχολικά έτη 1926-1927, 1927-
1928 και 1928-1929.

1ο ∆ηµοτικό Ν. Ιωνίας, 1926. Ο παπαδάσκαλος Νικόλαος Παπανδρέου.

57
1. Σχολικό Έτος 1926 – 1927.

Το σχολείο έχει αποκτήσει σχεδόν την πλήρη αυτοτέλειά του. Έχει

σφραγίδα που γράφει: «Β΄ ∆ηµοτικό Σχολείο Αρρένων Ποδαράδων (Ν.
Ιωνίας)». Λειτουργούν βέβαια µόνον 4 τάξεις: Α΄ – ∆΄.
Οι ελλείψεις και οι αδυναµίες των εγγραφών στα βιβλία συνεχίζο-
νται (δεν υπάρχουν πλήρη τα στοιχεία ορισµένων µαθητών, ούτε όλοι οι
επιµέρους βαθµοί, υπάρχουν πολλές κακογραφίες κλπ.).
Η ηλικία των µαθητών εξακολουθεί να κυµαίνεται µεταξύ της κανο-
νικής και της κατά 4 χρόνια µεγαλύτερης. Ωστόσο η αντιστοιχία ηλικί-
ας και τάξεως σε γενικές γραµµές είναι Α΄– 7, Β΄– 8, Γ΄– 9, ∆΄– 10.
Στην κρίσιµη ∆΄ τάξη όµως ο κύριος όγκος των παιδιών είναι ηλικί-
ας 11 ετών.
Κι εδώ παρατηρείται το φαινόµενο µαθητών ηλικίας µικρότερης της
αναλογούσας. Υπάρχει µαθητής 9 ετών στη ∆΄ τάξη! Αυτό οφείλεται ή
σε αρχική κατατακτήρια εξέταση, που του έδωσε πόντους για ανώτερη
τάξη, ή σε διακριτική µεταχείριση του εκπαιδευτικού για να κερδηθεί
µια χρονιά!

1.1. Τόποι Καταγωγής

Με βάση τα στοιχεία, που ωστόσο έχουν παραλείψεις, αφού δε
δηλώνουν τόπο καταγωγής ή δεν καταγράφονται περισσότερο από το
10% των µαθητών, η εικόνα είναι η εξής:
Η Σµύρνη που δηλώνεται από 56 µαθητές, η Σπάρτη από 34, η
Αττάλεια από 13, η Αλάϊα από 12, τα Βουρλά από 10 , το Ικόνιο και η
Σαµψούντα από 5, η Προύσα από 4, η Κωνσταντινούπολη από 3 και
µετά: το Βουρδούρι, η Μερσίνα, το Αϊδίνι, το Αδραµύττιο, ο Βουτζάς, ο
Βουρνόβας, το Αϊβαλί, ο Κουκλουτζάς, το Αρµουτλί από 2 και από 1
µαθητή: το Αξάρι, η Μαγνησία, τα Μούγλα, τα Αλάτσατα, το Σεβδίκιοϊ,
η Κρήνη, το Βαϊνδήρι, η Καισάρεια, τα Άδανα, η Τραπεζούντα, η
Ποντοηράκλεια, το Ουσάκ, η Μενεµένη, η Άγκυρα, το Γιαγιάκιοϊ, το
Οδεµήσιο και η Θράκη (έτσι γενικά).
Μαθητές δηλώνουν ως τόπο γέννησης: την Αθήνα, την Κρήτη, τη
Χίο, η Λαµία. Κι ο τότε µαθητής και κατοπινά επί πολλά χρόνια
δήµαρχος Νέας Ιωνίας, Γιάννης ∆οµνάκης, δηλώνει τη ∆αµασκό.
Παρατηρούµε ότι στο 2ο σχολείο εγγράφονται, σε µεγάλο ποσοστό,
µαθητές από την Αττάλεια και την Αλάια. Οι Ατταλειώτες φαίνεται ότι
έµεναν µαζικά στην περιοχή «Φάρος», όπου άλλωστε υπάρχει και η
οδός Ατταλείας, ενώ οι Αλαγιώτες είναι αρκετοί σ’ αυτό το σχολείο, για-
τί φαίνεται ότι χωροταξικά έπαιρνε µαθητές από το λεγόµενο «Κοµµάτι
Λαζάρου».
1.2. Τα επαγγέλµατα
58
 Η εικόνα των επαγγελµάτων δεν αλλάζει ουσιαστικά σε σχέση µε
τους µαθητές του Α΄ Σχολείου σ’ αυτά τα χρόνια.
Σηµειώνουµε µόνον έναν βιοµήχανο (το Νεόφυτο Εβρένογλου, από
τη Σπάρτη), έναν ακόµη δάσκαλο (το Γ. Μαρκάκη από τα Βουρλά), έναν
οδοντίατρο (τον Πετρίτση από τη Σµύρνη), ένα χρυσοχόο (το Μ.
Φερίδη από την Προύσα), έναν ηλεκτρολόγο (τον πατέρα του Ιωάννη
Ριζογιαννόπουλου, κατοπινά δήµαρχου, από τη Σαµψούντα), έναν
τυπογράφο (τον Πετρογιάννη από τη Σµύρνη).
Οι ορφανοί πατρός είναι πάντα σε υψηλό ποσοστό. 65 παιδιά είναι
ορφανά πατρός (30% περίπου), ενώ κανένα παιδί δεν δηλώνει ότι ο
πατέρας του είναι «αιχµάλωτος».

1928. Η λεωφόρος Ηρακλείου στο ύψος του «Τροχονόµου».

Κάτω από το βέλος το 1ο ∆ηµοτικό.

1.1. Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, προαχθέντων,

εξετασθέντων και στάσιµων µαθητών Σχολικού έτους 1926-27.

Τάξεις Εγγραφέντες Αποχωρ. Προαχθέντες Στάσιµοι Προαχθ.

∆΄ 53 8 39 6 45
Γ΄ 64 11 47 6 53
Β΄ 51 6* ; ; 45*
Α΄ 48 4 42 2 44
Σύνολο 216 29 ; ; 187
* Κατά προσέγγιση

59
2. Σχολικά Έτη 1927 – 28 και 1928 – 29.

Επειδή οι µεταβολές από τάξη σε τάξη είναι µικρές περιοριζόµαστε

σε µια συνοπτική παρουσίαση της Α΄ τάξης και για τα δύο σχολικά έτη,
ώστε να δούµε τους καινούριους µαθητές, οι οποίοι ουσιαστικά και θα
είναι οι τελευταίοι πρόσφυγες µαθητές Α΄ τάξης, αφού πλέον µετά το
1929 όσοι µαθητές εγγράφονται στην Α΄ ∆ηµοτικού είναι γεννηµένοι
στην Ελλάδα και κυρίως στη Νέα Ιωνία, δηλωµένοι όµως στο ∆ήµο
Αθηναίων.
Ο συνολικός αριθµός των µαθητών, κατά τάξη, περιορίζεται πλέον
στα λογικά – για την εποχή – όρια των 40-50 µαθητών. Το σχολείο
αθροιστικά έχει γύρω στους 200 µαθητές για τις 4 τάξεις.

1928. Αεροφωτογραφία της Νέας Ιωνίας.

Κάτω από το βέλος το 1ο ∆ηµοτικό και οι Άγιοι Ανάργυροι.

61
 Ειδικά για το τελευταίο έτος της λειτουργίας, το 1928-1929, ο πίνα-
κας των εγγραφέντων κλπ. µαθητών ήταν ο εξής:
1.1 Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων*, εξετασθέντων,
προαχθέντων και στάσιµων µαθητών.

Τάξεις Εγγραφ. Αποχωρ. Εξετασθ. Προαχθ. Στάσιµοι

∆΄ 42 7 35 34 1
Γ΄ 58 13 45 36 9
Β΄ 49 7 42 38 4
Α΄ 63 16 47 28 19
Σύνολο 212 43 169 136 33

* Χρησιµοποιούµε τον όρο «αποχωρήσαντες», αντί του τυπικά

σωστού «µετεγγραφέντες», γιατί πολλά παιδιά και λόγω ηλικίας και
λόγω των συνθηκών, εγκατέλειπαν το σχολείο για να εργαστούν!

Η αυστηρότητα στη βαθµολογία έχει περιοριστεί – και σωστά –

στην Α΄ τάξη, όπου ο αριθµός των στάσιµων υπερβαίνει αθροιστικά τον
αριθµό των στάσιµων των τρίτων άλλων τάξεων.
Και πάλι όµως ο αριθµός των αρίστων είναι εξαιρετικά µεγάλος. Στη
χρονιά 1927 – 1928 υπήρξαν 40 αριστούχοι! Το Β΄ σχολείο αρρένων, σε
σχέση µε το Α΄, έδειξε ότι έδινε ευκολότερα το «Άριστα» και άρα τα
παιδιά του στάθηκαν πιο τυχερά σ’ αυτό το σηµείο.
Καµία ιδιαίτερη διαφορά στα επαγγέλµατα, όπου πάντα
κυριαρχούν οι εργάτες, οι τεχνίτες. οι καταστηµατάρχες, οι έµποροι και
οι υπάλληλοι.
Οι ορφανοί είναι σε ποσοστό άνω του 30%.

Τόποι καταγωγής
Οι τόποι καταγωγής δίνουν περίπου την ίδια εικόνα µε µικρές
αυξοµειώσεις στον αριθµό και µεταβολές στη σειρά. Και για τις δύο
σχολικές χρονιές αθροιστικά η εικόνα στην Α΄ τάξη, ως προς τις
πατρίδες ήταν η εξής:
Σµύρνη 20, Σπάρτη 16, Αλάϊα 7, Ικόνιο 7, Αττάλεια 6, Κων/πολη
6, Βουρλά 4, Βουτζάς 4, Αλάτσατα 4, Αϊβαλί 3, Από (2): το Ναζλί, η
Μερσίνα, η Τζίνα, το Αξάρι, ο Βουρνόβας και από (1) η Προύσα, η
Νικοµήδεια, η Αρτάκη, το Σεβδίκιοϊ, η Φώκαια, το Βουνάρµπασι (δεν
προσδιορίζεται αν είναι η συνοικία της Σµύρνης ή το κεντρικό σηµείο
της Προύσας) , το Αϊδίνι, η Μαγνησία, η Λύγδα. Ακόµα δηλώνονται το
Λαύριο, το Ηράκλειο Κρήτης, η Σάµος και οι Κουκουβάουνες.

63
 Εκείνο ωστόσο που θα πρέπει να σηµειωθεί για την Α΄ τάξη του
1928 – 1929 είναι ότι εγγράφονται, για πρώτη φορά, παιδιά που
σίγουρα είχαν γεννηθεί στη Νέα Ιωνία, αλλά βέβαια δηλώθηκαν στο
ληξιαρχείο Αθηνών. Αξίζει να σηµειώσουµε τα ονόµατά τους: Παν.
∆ηµητρίου, Βασ. Αλεξιάδης, Λουκάς Τσάκωνας, Ιω. Χατζηδηµητρίου
και Νικ. Χρηστίδης.

1ο ∆ΗΜΟΤΙΚΟ 1925-26.

64
Κεφάλαιο Πέµπτο.

Το Β΄ ∆ηµοτικό Σχολείο Θηλέων Νέας Ιωνίας.

Από το έτος 1925 – 1926 αρχίζει τη λειτουργία του, στο ίδιο διδα-
κτήριο, ∆ηµοτικό Σχολείο Θηλέων (Παρθεναγωγείο), αφού η φοίτηση
εξακολουθούσε να είναι χωριστή στα µεγάλα αστικά κέντρα ως το 1929.
Το βιβλίο που διασώθηκε στα αρχεία δεν είναι ο Γενικός Έλεγχος.
Είναι το Μαθητολόγιο. Έτσι ενώ έχουµε πολύτιµα στοιχεία για διευ-
θύνσεις κατοικιών, τοπωνύµια κλπ., που δεν είχαµε στους Γενικούς
Ελέγχους των αρρένων, µας λείπουν τα στοιχεία από τη βαθµολόγηση .
Από τις εγγραφές στη στήλη προέλευσης κάθε µαθήτριας ενώ
διαπιστώνονται εγγραφές αναµενόµενες, όπως «εξ οίκου» ή «εξ οικια-
κής» (εδώ εννοείται το λεγόµενο «σπιτικό σχολείο» το άτυπο αυτό και
παράνοµο ίσως, µε τα σηµερινά δεδοµένα, Νηπιαγωγείο της γειτονιάς),
η «εξ άλλου σχολείου», προκύπτουν όµως και πολλαπλές εγγραφές του
τύπου: «εκ του Α΄ Θηλέων» και συντριπτικά περισσότερες, «εκ του Β΄
Θηλέων», όπου ευθέως παραπέµπουν στη λειτουργία δύο ∆ηµοτικών
Σχολείων Θηλέων και ακόµη ότι το Μαθητολόγιο που έχουµε στα χέρια
µας είναι αυτό του Β΄Σχολείου Θηλέων.
Υπάρχουν βέβαια πολλά ερωτήµατα που δυστυχώς η µαρτυρία,
τόσα χρόνια µετά, των ελάχιστων πια εν ζωή τότε µαθητριών, δε µας
βοήθησε να τα απαντήσουµε: Πως χωρούσαν 4 σχολεία στο ίδιο διδα-
κτήριο; Υπήρχε η λεγόµενη «διπλοβάρδια», που αργότερα ίσχυσε στα
µεταπολεµικά χρόνια, όταν συστεγάζονταν 3 µικτά σχολεία: το Α΄, το
Β΄ και το Γ΄; Ποιοι δάσκαλοι δίδασκαν στα σχολεία των Θηλέων; Οι
ίδιοι µε των Αρρένων, αλλά σε ποιες ώρες και πως; Και το ερώτηµα
αυτό προκύπτει γιατί στο Μαθητολόγιο δεν υπογράφουν οι δάσκαλοι
και οι δύο-τρεις παλιές µαθήτριες, που προσπαθούσαν να θυµηθούν
ονόµατα δασκάλων ανέφεραν µόνο την Ουλκέρογλου, την Παλαµατο-
πούλου, τη Λαφαζάνη… δασκάλες που ήδη είχαν χρεωθεί στα δύο
σχολεία των αρρένων.
Στην έρευνά µας αυτή έχουµε κατ’ επανάληψη πει ότι συναντήσαµε
πολλές δυσκολίες, γιατί και ελλείψεις υπάρχουν και απαραίτητα βιβλία
έχουν χαθεί ή καταστραφεί και οι µαρτυρίες, τουλάχιστον των πρώτων
χρόνων (1924 – 1930) είναι πολύ περιορισµένες, δε διασταυρώνονται,
δεν µπορεί να θεωρηθούν ασφαλείς. Με τη γνώση και την πείρα του
εκπαιδευτικού µπορεί κανείς να εικάσει µερικά πράγµατα. Ότι π.χ. το
ωράριο που µάλλον κάλυπτε πρωινές και απογευµατινές ώρες, υποχρέ-
ωνε τους δασκάλους να πηγαίνουν στις ίδιες µεν τάξεις, αλλά σε άλλα
σχολεία, στο ίδιο πάντα διδακτήριο, να υπάρχουν συνδιδασκαλίες κλπ.).

65
 Όπως είδαµε το ενιαίο Αρρεναγωγείο του 1924-1925, είχε 500 το-
σους µαθητές, που τελικά κατανεµήθηκαν στα 2 την επόµενη χρονιά
(Α΄και Β΄ Αρρεναγωγείο). Τα σχολεία Θηλέων δεν είχαν τόσες µαθή-
τριες. Αθροιστικά έφθαναν τις 400 περίπου. Όµως και ο αριθµός αυτός,
κοριτσιών ξεριζωµένων προσφυγικών οικογενειών, το 40% των οποίων
εστερείτο του πατέρα, είναι αδιάψευστη µαρτυρία της έφεσης, για
σπουδές των Μικρασιατών, αφού παντού στον Ελλαδικό χώρο τα Παρ-
θεναγωγεία υστερούσαν πολύ σε αριθµό µαθητών απέναντι στα
Αρρεναγωγεία (εννοείται πριν από τον ξεριζωµό).
Από την στήλη «σχολείον εξ ου προέρχεται» του Μαθητολογίου του
Β΄ Σχολείου Θηλέων, επιβεβαιώνεται η πρώιµη ήδη λειτουργία δηµο-
σίων ∆ηµοτικών σχολείων στην Ελευθερούπολη, τη Σαφράµπολη, τη
Νεάπολη, την Καλογρέζα και τον Περισσό ενώ ήδη αναφέρεται από το
1927 η παρουσία του Ιδιωτικού Σχολείου «Κάδµος», του Μικρασιάτη
δασκάλου Αντωνίου Σαπουντζάκη.
Σηµασία έχει να προσέξει κανείς, αφού δεν µπορούσε να το δει
στους Γενικούς Ελέγχους των Αρρεναγωγείων, τις διευθύνσεις των
µαθητριών. Επρόκειτο για οδούς που δόθηκαν βέβαια από το ∆ήµο
Αθηναίων, αφού η Νέα Ιωνία υπαγόταν σ’ αυτόν, ως συνοικία του! Έτσι
θα δούµε µεγάλη ποικιλία οδωνυµιών προερχόµενων από τον Ελλαδικό
χώρο και την Αρχαία ιστορία, Βυζαντινή ή Νεότερη (π.χ. οδοί, Καλα-
µών, Γυθείου, Αχελώου, Βάλτου, Ευρίπου, Όθρυος, ∆οµοκού, ∆αρδά-
νου, Ασκληπιού, Μ. Αλεξάνδρου, Σουλίου, Ζαλόγγου, Ρ. Φεραίου,
Μπουµπουλίνας, Φιλελλήνων, Φιλ. Εταιρίας, Κανάρη, Αδ. Κοραή,
Γραβιάς κλπ.) χωρίς ωστόσο να λείπουν και οδοί που ευθέως παρέ-
πεµπαν στη Μικρά Ασία και στους ήρωές της.
Από τη στιγµή (1934) που ιδρύθηκε ο ∆ήµος Νέας Ιωνίας και µέχρι
σήµερα έγιναν πλήθος µετονοµασίες, µερικές κατά κύµατα, ανάλογα µε
τις πολιτικές και πολιτειακές µεταβολές των ταραγµένων χρόνων (ονό-
µατα βασιλέων, διαδόχων, δικτατόρων, κλπ., δόθηκαν και µετά διαγρά-
φηκαν και όπως γίνεται στις περιπτώσεις αυτές έγιναν και λάθη)14.
Στις σελίδες του Μαθητολογίου αυτού θα δούµε πρώτα απ’ όλα ότι
κάποιες οδωνυµίες έµειναν αµετακίνητες στις αλλαγές ή έστω παρέ-
µειναν αλλά µετακινήθηκαν από συνοικία σε συνοικία. Η «Ηρακλείου»
π.χ., η κεντρική οδός της Ν. Ιωνίας παρέµεινε ως σήµερα µε το όνοµα
αυτό, αν και στην περίοδο 1936-1963 είχε µετονοµαστεί σε «Βασιλέως
Γεωργίου Β’», η οδός «Σµύρνης» παρέµεινε, έστω και µετακινηθείσα
(αρχικά ήταν η σηµερινή Ελευθερίου Βενιζέλου), η «Βυζαντίου» πήγε
στην Καλογρέζα, ενώ αρχικά ήταν στο άγαλµα της Μητέρας. Η Καφη-

14 Αναλυτικά εξετάζουµε ο θέµα στο κεφάλαιο «Οδωνυµικά» στα παραρτήµατα του

τόµου.
66
ρέως έγινε «Σπάρτης Μ. Ασίας», η Γυθείου «Παλ. Πατρών Γερµανού»,
η Βάλτου «Ασκληπιού», η ∆αρδάνου «Γεωρ. Κληµάνογλου», η Λάρνα-
κος «Ευαγγελικής Σχολής», η Αχελώου «Μικράς Ασίας», η ∆αρδανελ-
λίων «28ης Οκτωβρίου», κ.λπ.
Εάν αναζητήσει κανείς τις οδούς αυτές, στο σηµερινό χάρτη της Ν.
Ιωνίας, θα δει ότι τα σχολεία (Α’ και Β’ αρρένων και Α’ και Β’ Θηλέων)
κάλυπταν µιαν έκταση που εκκινούσε από την είσοδο της πόλης, περί-
που στο ύψος του ηλεκτρικού σταθµού Περισσού, ως το τότε Μιρουάρ
(σηµερινό IONIAN CENTER), ολόκληρο το τµήµα δυτικά των γραµµών
του τρένου ως το ρέµα Γιαµπουρλά (άλσος Ν. Φιλαδέλφειας). ∆ηλαδή
το τότε «Ιστορικό Κέντρο» ήταν τρεις µαζί σηµερινές συνοικίες, το
«Ιστορικό Κέντρο», η «Ειρήνη» και το «Κοµµάτι Λαζάρου»!

1. Σχολικό Έτος 1925 – 1926.

Από τα στοιχεία του Μαθητολογίου, που οφείλουµε να αναγνω-
ρίσουµε είναι καταχωρηµένα µε επιµέλεια, προκύπτει ότι γράφτηκαν
205 µαθήτριες στις τάξεις Α΄ – ∆΄, ως εξής: Α΄ 101 µαθήτριες, Β΄ 34,
Γ΄ 50 και ∆΄ 18.
Εάν δεχθούµε ότι ένα 20% των µαθητριών απεχώ-ρησε, τότε οι
εξετασθείσες θα πρέπει να ήταν 150-160.
∆εν µπορούµε να ξέρουµε βαθµούς, ούτε απορρίψεις. Με δεδοµένη
όµως την επιµελέστερη εικόνα των µαθητριών θα εικάσουµε ότι οι
βαθµοί ήταν καλοί και οι απορρίψεις ελάχιστες.
Προβληµατίζεται κανείς µε τον πολύ µεγάλο αριθµό των µαθητριών
στην Α΄ τάξη, σε σχέση µε αυτό της Β΄. Ενδεχοµένως να υπήρχε και
τµήµα Α΄ µικρόν!
Όσον αφορά στα επαγγέλµατα πατρός που δηλώνονται, προκύπτει
ότι δεν υπάρχει διαφοροποίηση µε τα αντίστοιχα των αρρένων: Οι
ορφανές πατρός ήσαν 82, στην ουσία δηλαδή άνω του 40% των
µαθητριών στερούνταν στα τόσα δύσκολα αυτά χρόνια τον πατέρα
τους! Τρεις µαθήτριες δηλώνουν ότι ο πατέρας είναι «αιχµάλωτος» (η
ελπίδα πεθαίνει τελευταία) και οκτώ ότι είναι ά(ν)εργος.
Ούτε και ως προς τους τόπους καταγωγής τα στοιχεία διαφορο-
ποιούνται.
Η εικόνα είναι η εξής: Σµύρνη 59 , Σπάρτη 31 , Βουρλά 10 , Ικόνιο
7, Κων/πολη 8, Αϊδίνι 6, Αλαΐα 4, από 3 Αξάρι, Αλάτσατα, Βουρνό-
βας, Βουτζάς, Καισάρεια, Αϊβαλί, Ναζλί, Προύσα, από 2 Βαϊνδήρι,
Κιρκαγάτς, Ουσάκ, Σινώπη, Τοκάτη και από µία µαθήτρια Άγκυρα,
Άδανα, Αρτάκη, Αττάλεια, Γιαγιακιόϊ, Γκιουλµπαξέ, Ζιντζίντερε,
Κιλίσµανι, Μπουγιουκλί, Βουρδούριο, Θείρα, Κασαµπάς, Κερασούντα,
Λιβίσι, Μαγνησία, Μάκρη, Μούγλα, Μουταλάσκη, Νεάπολη, Νίγδη,
Σαµψούντα, Σύλλη, Σώκια και Τραπεζούντα.
67
2. Σχολικό Έτος 1926 – 1927.
Στο έτος αυτό γράφτηκαν συνολικά 211 µαθήτριες, 37 στη ∆΄ τάξη,
45 στη Γ΄, 57 στη Β΄ και 72 στην Α΄. Υπολογίζουµε πάντα, αφού δεν
έχουµε στοιχεία, ότι ένα ποσοστό 20% αποχώρησε ή µεταγράφηκε, για
τους λόγους που έχουµε ήδη εξηγήσει.
Εδώ οι διαφορές από τάξη σε τάξη είναι λογικές. Η ροή κανονική.
Το σχολείο δείχνει να βρίσκει ρυθµό.
Ο χάρτης των επαγγελµάτων ποικίλει ολοένα και περισσότερο.
Έχουµε έναν εργοστασιάρχη (!) (Ι. Τσαλίκογλου), έναν πρωτοδίκη (Σ.
Τσιλιγκιρίδης) και έναν οδοντίατρο (Κ. Πετρίτσης).
Από τις 78 πρωτοεγγραφείσες µαθήτριες, οι 23 δηλώνουν ορφανές
πατρός και 4 ότι ο πατέρας τους είναι «αιχµάλωτος». Άεργο πατέρα
δηλώνουν ότι έχουν 2 µαθήτριες.
Στον πίνακα των τόπων καταγωγής βλέπουµε να περνάει πρώτη η
Σπάρτη µε 15 µαθήτριες. Ακολουθεί η Σµύρνη µε 12, τα Βουρλά µε 5, η
Κων/πολη µε 4 και η Αλάια µε 3. Ο Βουτζάς, την Αττάλεια και την
Άγκυρα µε 2 µαθήτριες, ενώ µε µία το Ικόνιο, η Τραπεζούντα τα Σώκια,
η Σαµψούντα, η Καισάρεια, η Προύσα, το Σεβδίκιοϊ, το Ουσάκ, το
Αϊδίνι, η Κίος, το Βαϊνδήρι, το Γκιουλ-µπαξέ, το Νεβ Σεχίρ (Νεάπολη).

3. Σχολικό Έτος 1927 – 1928.

Σ’ αυτή τη χρονιά στο σχολείο προστίθεται και Ε΄ τάξη. Σύνολο
εγγραφεισών µαθητριών: 194.
Κατά τάξη: Ε΄14 µαθήτριες, ∆΄32, Γ΄42, Β΄45 και Α΄61.
Προκύπτει και σ’ αυτό το έτος εξίσου τραγικό το ποσοστό των
ορφανών. Από τις 68 πρωτοεγγραφείσες µαθήτριες οι 27 είναι ορφανές,
ποσοστό 42%.
Στον πίνακα των επαγγελµάτων εισέβαλαν νέα επαγγέλµατα: του
ανθρακοπώλη, του σιδηροδροµικού υπαλλήλου, του καντηλανάφτη!
Παρουσιάζεται ακόµη ένας εργοστασιάρχης (Ι. Σινανίδης), ένας ιερέας
(Χ. Σαρρής), ένας δάσκαλος (Κ. Ηλιάδης), ενώ καταγράφεται και ένας
πολιτικός συνταξιούχος (Χρ. Βάρφης). Άεργος φαίνεται να µην δηλώ-
νεται κανείς…
Ως προς τους τόπους καταγωγής η εικόνα, λίγο ως πολύ, είναι η
ίδια: Σµύρνη 15, Σπάρτη 11, Βουρλά, Καισάρεια και Αϊβαλί από 5,
Ικόνιον 3, Αλάια και Πόλη από 2 και από 1 Άγκυρα, Προύσα, Νυµφαίο,
Ουσάκ, Σαµψούντα, Σύλλη, Χορόσκιοϊ.

68
4. Σχολικό Έτος 1928 – 1929.
Είναι πλέον το τελευταίο έτος της λειτουργίας του σχολείου.
Γράφτηκαν συνολικά 181 µαθήτριες στις 5 τάξεις του, ως εξής: Ε΄ τάξη
8 µαθήτριες, ∆΄ τάξη 34, Γ΄ τάξη 51, Β΄ τάξη 40 και Α΄ τάξη 48 .
Η Ε΄ τάξη ∆ηµοτικού δεν έχει πλέον σηµασία για τα παιδιά που
θέλουν να συνεχίσουν σπουδές. Από τη ∆΄ τάξη πηγαίνουν προς το
Σχολαρχείο ή το Γυµνάσιο, έστω και αν θα πρέπει να µετακινηθούν
εκτός Ν. Ιωνίας.
Οι ηλικίες των κοριτσιών είναι πιο πολύ αντίστοιχες µε την τάξη
τους, από αυτές των αγοριών. ∆εν έχουµε κορίτσια µεγαλύτερα των 12
ετών στην Ε΄ τάξη. Είναι φανερό ότι τα µεγαλύτερα κορίτσια έµεναν
πια στο σπίτι να βοηθήσουν την οικογένεια ή ακόµη όδευαν προς τα
ταπητουργεία και τα υφαντουργεία…
Πρωτοεγγραφείσες µαθήτριες ήσαν 58, αλλά πλήρη στοιχεία
έχουµε για τις 46. Από αυτές οι 17 είναι ορφανές.
Αξία έχει ένα ακόµη βλέµµα στις διευθύνσεις των µαθητριών. Έτσι
βλέπουµε ότι η σηµερινή πλατεία Σπάρτης Μ. Ασίας ή Αναξαγόρα,
λεγόταν τότε «πλατεία Εργοστασίου Καχραµάνου», από το µεγάλο
ταπητουργείο Αβρ. Καχραµάνου, το οποίο αργότερα – ως πριν από λίγα
χρόνια – είχε γίνει κινηµατογράφος, το περίφηµο «Ριάλτο». Η σηµε-
ρινή οδός Σεϊζάνη (Κοµµάτι Λαζάρου) λεγόταν τότε, για φανταστείτε!
«Εξοχών», η οδός Λαµψάκου (κοντά στο άλσος Ν. Φιλαδέλφειας),
λεγόταν Όθρυος, η οδός Νικηταρά (παράλληλος της Ηρακλείου προς
την 28ης Οκτωβρίου στο τµήµα της γραµµής του τρένου), λεγόταν τότε
Ρίου κλπ.
Τα κύµατα των µετονοµασιών του ∆ηµοτικού Συµβουλίου, αν εξαι-
ρέσουµε τους θεσµούς και τα πρόσωπα των πολιτικών και πολιτειακών
µεταβολών (οδοί βασιλέων, βασιλισσών), διαδόχων, του Μεταξά, της 4ης
Αυγούστου, του Κοτζιά κλπ.), που έγιναν µετά το 1934, µε ισχυρότερο
αυτό του 1939, συνέβαλαν στο να… µικρασιατικοποιηθεί οδωνυµικά η
Νέα Ιωνία (πόλεις, περιοχές, βουνά, ποτάµια, φιλόσοφοι, συγγραφείς,
ποιητές, δηµιουργοί, πολιτικοί και στρατιωτικοί που συνδέονται διαχρο-
νικά µε τη Μικρασία, ή Μικρασιάτες πρόσφυγες που αναδείχθηκαν στα
πρώτα χρόνια της ζωής της πολιτείας) έχουν τη συντριπτική πλέον
αναλογία στις οδωνυµίες σε σχέση µε αντίστοιχο υλικό από τον ελλα-
δικό χώρο, εξαιρουµένων, ίσως αυτού που αναδεικνύει ήρωες του 1821.
Αντί για οδούς ωστόσο, δηλώνονται και τοπωνύµια πλέον: «στάση
αυτοκινήτων», «προς Μάρµαρα», «προς Φιλαδέλφεια ή Ποδονίφτη»,
«προς λουτρά», «Παράδεισος», «συνοικία Κιρκίνη», «Μιρουάρ», κλπ.,
ενώ υπάρχουν ακόµη οδοί µε αριθµούς 1,2,3… κλπ. (κυρίως στη
συνοικία Λαζάρου στη συνοικία Μαυροκορδάτου αλλά και στον Περισ-
σό, την Ινέµπολη και τη Σαφράµπολη.
69
 Ως τόποι καταγωγής δηλώνονται:
Η Σµύρνη από 9 µαθήτριες, η Αλαΐα από 5, η Σπάρτη από 4, η Πόλη
από 3, η Αττάλεια από 3, ο Βουτζάς, η Καισάρεια, το Ναζλί, η Σαµ-
ψούντα από 2, και τα Αλάτσατα, τα Βουρλά, το Γκιούλ Μπαξέ, το
Κιρκαγάτς, η Μαγνησία από 1.
Το έτος αυτό, έχουµε το πρώτο εξακριβωµένο στοιχείο προσφυγο-
πούλας που εγγράφεται στην Α΄ τάξη κι έχει γεννηθεί στη Νέα Ιωνία.
Είναι η Άννα Γκούµα. Ωστόσο, για να είµαστε δίκαιοι θα πρέπει να
θεωρήσουµε τις γεννηθείσες στη Νέα Ιωνία, αν και τα χαρτιά τους
έγραφαν την Αθήνα: την Αγγελική Γεωργουδάκη και την Αντωνία
∆ιακοπαναγιώτη, για τους λόγους που ήδη έχουµε αναφέρει.

Οδός Σµύρνης.

70
Κεφάλαιο Έκτο.
Το Α΄ ∆ηµοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας µεταξύ των ετών
1929–1934.

Από το σχολικό έτος 1929 – 1930, καθώς καταργείται η χωριστή

φοίτηση των παιδιών και τα σχολεία είναι πλέον µικτά, το Α΄
Αρρεναγωγείο Ν. Ιωνίας θα γίνει 1ο (µικτό) ∆ηµοτικό Σχολείο Ν. Ιωνίας
και παράλληλα µε βάση το έµψυχο υλικό των 4 σχολείων (Α΄- Β΄
Αρρεναγωγεία και Α΄ - Β΄ Σχολεία Θηλέων), που συστεγάζονταν στο
κτίριο του 1ου, θα δηµιουργηθούν τα 2ο και 3ο ∆ηµοτικά Σχολεία Ν.
Ιωνίας, τα οποία και θα συνεχίσουν την παράλληλη πορεία τους στον
ίδιο χώρο, έως τις αρχές της 10ετίας του 1960, όταν και θα µεταφερθεί
το 2ο ∆ηµοτικό στο δικό του διδακτήριο, στη συνοικία Λαζάρου και τα
τέλη της 10ετίας του 1980, όταν και το 3ο ∆ηµοτικό θα µεταφερθεί στο
δικό του διδακτήριο, που ανεγέρθηκε µετά την κατεδάφιση του
ιστορικού «Αναξαγορείου» Γυµνασίου, στη συνοικία Ειρήνη.
Στο σηµείο αυτό θα υπενθυµίσουµε ότι τόσο στη Μικρά Ασία όσο
και στον Ελλαδικό χώρο η µικτή φοίτηση, όπου δεν υπάρχουν ισχυρές
προϋποθέσεις (αριθµός µαθητών και εκπαιδευτικών, διδακτήρια κλπ.),
είχε από τα πράγ-µατα επιβληθεί στα Γυµνάσια, πόσο µάλλον στα
∆ηµοτικά σχολεία. Άλλωστε είδαµε και κορίτσια να φοιτούν στην Στ΄
τάξη του Α΄ Αρρεναγωγείου, όταν παρέστη ανάγκη.
Εφεξής λοιπόν θα παρακολουθήσουµε την πορεία του «1ου µικτού
∆ηµοτικού Σχολείου Ν. Ιωνίας», ή απλώς 1ου ∆ηµοτικού. Ο όρος «Νέα
Ιωνία», αντί «Ποδαράδες» έχει πλέον καθιερωθεί αρκετά πριν να γίνει
δήµος η πολιτεία των προσφύγων. Ωστόσο οι επωνυµίες των σχολείων
των άλλων συνοικιών έφεραν τα ονόµατά των συνοικιών µόνον, χωρίς
την προσθήκη «Νέας Ιωνίας». Έτσι είχαµε τα 1ο και 2ο ∆ηµοτικά Σχο-
λεία Ελευθερουπόλεως, το ∆ηµοτικό Σχολείο Σαφραµπόλεως, το ∆ηµο-
τικό Σχολείο Καλογρέζας, το ∆ηµοτικό Σχολείο Περισσού (και Νέας
Περισσού). Ουσιαστικά, ως τον πόλεµο, ως «Νέα Ιωνία» νοείται το
«µεγάλο» τότε «Ιστορικό της Κέντρο».
Οι µαθητές και µαθήτριες των 3 σχολείων κατανέµονται σχετικά
ισοµερώς (από 250-350 µαθητές το κάθε σχολείο) και µπαίνουν κάποια
χωροταξικά πλαίσια – συχνά µη τηρούµενα – για την εγγραφή τους. Τα
παιδιά του 1ου Σχολείου δικαιωµατικά θα έλεγε κανείς, είναι αυτά της
γύρω από το σχολείο περιοχής (πλατεία Αγ. Αναργύρων, οδός Ελευθε-
ρίου Βενιζέλου, συνοικία «Φάρος», το περισσότερο τµήµα της Ηρα-
κλείου κλπ.). Θα µπορούσε δηλαδή να θεωρηθεί ως η πλέον «αριστο-
κρατική» περιοχή, η περιοχή των εµπόρων και των καταστηµαταρχών.
Το σχολείο είναι 6/θέσιο. Έχει όλες τις τάξεις, όπως πλέον ορίζεται,
από την Α΄ έως τη Στ΄, µε Μ.Ο. µαθητών, ανά τάξη, τους 50.
71
 Καµιά βέβαια σύγκριση µε τα σηµερινά δεδοµένα, όπου τάξεις των
20 µαθητών θεωρούνται πληθωρικές! Οι µεταγραφές και οι αποχω-
ρήσεις στη διάρκεια της χρονιάς περιορίζονται αισθητά. Έχει κατέβει
αρκετά η ηλικία των µαθητών
Ο Γενικός Έλεγχος δυστυχώς δεν µπορεί να µας διαφωτίσει για το
ποιοι ακριβώς εκπαιδευτικοί δίδασκαν κάθε σχολική χρονιά. Από την
έρευνά µας όµως και από στοιχεία µαρτυριών παλαιών µαθητών, προ-
κύπτει ότι τουλάχιστον για τη 10ετία του 1930 βασικός κορµός των
εκπαιδευτικών του σχολείου ήσαν οι εξής:
Χριστόδουλος Χατζής, διευθυντής επί µία 25ετία (1927 -49), Αγγελι-
κή Λαφαζάνη, Παρή Καΐρη (αποχώρησε νωρίς) Φωτεινή Παλαµατο-
πούλου, Μαρία Αθανασάκη, Σ. Μ. Σεραφεινίδης, Α. Χαζάκης, Ευρ.
Παπαδοπούλου, Σ. Χατζηαντωνίου, Ξανθ. Χατζηδηµητρίου, Ευθαλία
Ουλκέρογλου.
Σχεδόν όλοι Μικρασιάτες. Άφησαν εποχή για την ευ-συνειδησία
τους, την εργατικότητά τους, και την αυστηρότητά τους.
Για το διευθυντή Χριστόδουλο Χατζή οφείλει κανείς να πει περισ-
σότερα. Υπήρξε ο οργανωτής του σχολείου, ο εµψυχωτής των συναδέλ-
φων του, ο άνθρωπος µε κύρος στην κοινωνία της Ν. Ιωνίας. Αν στα
τόσο δύσκολα αυτά χρόνια στη Ν. Ιωνία ξεχώρισαν 4-5 εκπαιδευτικοί
στην Α/βάθµια εκπαίδευση (Αντώνιος Σαπουντζάκης, Μαλιαρόπουλος,
Μαραγκός, Ιορδ. ∆ηµητριάδης, Αγγ. Λαφαζάνη, Β. Σαραντόπουλος)
σίγουρα ο Χατζής δικαιούται την πρώτη θέση. Ήταν ο διευθυντής των
διευθυντών! Ο Χρ. Χατζής είχε γεννηθεί στην πολιτεία του Λιβισιού,
είχε λαµπρή παιδεία και ελεύθερη σκέψη, που πολλές φορές του
στοίχισε δυσµενείς µεταθέσεις.
Από αποφάσεις του ∆ηµοτικού Συµβουλίου της Νέας Ιωνίας προκύ-
πτει ότι τουλάχιστον στα ∆ηµοτικά Σχολεία του Ιστορικού Κέντρου και
της Ελευθερούπολης ορίζονταν παιδονόµοι, των οποίων η αποζηµί-
ωση καλυπτόταν από ειδική επιχορήγηση προς τα λεγόµενα «Σχολικά
Ταµεία».
Εδώ έχουµε δύο σηµαντικά στοιχεία:
I. την ύπαρξη των «παιδονόµων» και
II. τη διαδικασία της επιχορήγησης των Σχολικών Ταµείων (ή Σχολικών
Εφορειών) από το ∆ήµο.
Ο παιδονόµος ήταν ένας δηµοφιλής, µεταξύ των εκπαιδευτικών και
των γονέων κυρίως, θεσµός της εκπαίδευσης στη Μικρά Ασία και
µάλιστα όχι των πολύ µεγάλων αστικών κέντρων. Ο ρόλος τους ήταν…
η παρακολούθηση των µαθητών κυρίως στην εξωσχολική τους ζωή,
ώστε η όλη συµπεριφορά τους να είναι κοσµία.
Το ότι µεταφυτεύθηκε – πάντως εν µέρει υπήρχε και στον Ελλαδικό
χώρο – εδώ και µάλιστα στη Νέα Ιωνία, είναι ενδεικτικό της προσπά-

72
θειας όλων των φορέων της σχολικής κοινότητας, να συνεργαστούν µε
το ∆ήµο για το κοινό καλό.
∆υστυχώς δε διασώθηκαν τα βιβλία Πρακτικών των Σχολικών
Ταµείων των ∆ηµοτικών Σχολείων, για να δούµε και το έργο τους.
Επρόκειτο πάντως για 3/µελείς Επιτροπές από αναγνωρισµένου κύρους
πολίτες, που διαχειρίζονταν τα κονδύλια του κράτους και του δήµου ή
όποιο άλλο έσοδο. Θυµίζουµε ότι για τους µαθητές και της Α/βάθµιας
και της Β/βάθµιας εκπαίδευσης είχαν θεσπιστεί ειδικά εκπαιδευτικά
τέλη της τάξης των 10-20 δραχµών το χρόνο, που εισπράττονταν από
τους διευθυντές των σχολείων. Εξαιρούνταν βέβαια της υποχρέωσης
στην αρχή όλα τα προσφυγόπουλα, αργότερα τα ορφανά παιδιά κλπ.
Ο ∆ήµος Ν. Ιωνίας όσο κι αν φανεί παράξενο, για εκείνα τα πρώιµα
χρόνια της λειτουργίας του, βρισκόταν πολύ κοντά στα σχολεία. Οι
δήµαρχοι συχνά έκαναν επισκέψεις και ιδίως στις σχολικές γιορτές, και
ιδιαίτερα στις εξετάσεις, ενώ µε αποφάσεις του ∆ηµοτικού Συµβουλίου
ορίζονταν δηµοτικοί σύµβουλοι ως αντιπρόσωποι του ∆ήµου σε κάθε
σχολείο ή οµάδα σχολείων για παρακολούθηση των προβληµάτων
κυρίως υλικοτεχνικής υποδοµής – που παρουσίαζαν.
Από το σχολικό έτος 1929-1930 αρχίζει πια και η κανονική
λειτουργία του 1ου Νηπιαγωγείου Ν. Ιωνίας, στον ίδιο χώρο, µε τον τίτλο
«Νηπιαγωγείο Ν. Ιωνίας». Εγγράφονται παιδιά ηλικίας 5-6 ετών, όλα
βέβαια γεννηµένα εδώ, κι όταν λέµε «εδώ» δεν εννοούµε απαραίτητα
στη Νέα Ιωνία (ή Αθήνα), αλλά και σε άλλα µέρη της Ελλάδας, αφού
αρχίζουν να εγκαθίστανται µε γοργούς ρυθµούς κάτοικοι από διάφορα
µέρη της χώρας αναζητώντας δουλειά στα εργοστάσια της Ν. Ιωνίας,
που ήδη έχουν αρχίσει να λειτουργούν.
Εκείνο που παρατηρεί αµέσως κανείς στις εγγραφές των νηπίων
είναι η κάθετη πτώση του αριθµού των ορφανών! Το 1929-30 σε 67
νήπια τα ορφανά είναι 10, δηλαδή ποσοστό 15%. Το επόµενο έτος
1930-31, σε σύνολο 62 νηπίων, έχουµε µόνον 5 ορφανά, ποσοστό 8,5%.
Η σύγκριση µε το 35-42% των ορφανών του ∆ηµοτικού στα
προηγούµενα χρόνια δεν αφήνει κανένα περιθώριο στον ερευνητή να
διαπιστώσει, τι άλλο, ότι οι χιλιάδες νέοι άνδρες – διευρύνοντας το
θέµα – που δεν έφτασαν στην Ελλάδα δεν µπορεί να ήταν θύµατα
κακουχιών και ασθενειών, όταν εγκαταστάθηκαν εδώ, αφού οι
κακουχίες και οι ασθένειες δεν έλειψαν τα επόµενα χρόνια.
Ούτε βέβαια ότι σκοτώθηκαν στον πόλεµο, αφού οι Μικρασιάτες, ως
Τούρκοι υπήκοοι, δεν ήταν στρατεύσιµοι στον ελληνικό στρατό που
πολεµούσε στη Μικρά Ασία και είχε βέβαια τις δικές του µεγάλες
απώλειες, εκτός αν ήσαν εθελοντές.
Οι χιλιάδες αυτοί νεαροί άνδρες, και τα ορφανά παιδιά τους που
γράφονταν στα σχολεία της Ν. Ιωνίας είχαν εξοντωθεί ήδη µεταξύ 1919

73
– 1922, στα περιβόητα «Τάγµατα Εργασίας» στη Μικρά Ασία, στις
διώξεις και στις θανατώσεις στον Πόντο. Υπήρξαν θύµατα οργανω-
µένης εκστρατείας εξολόθρευσής τους και όχι παράπλευ-ρες απώλειες
ενός ακήρυχτου πολέµου, που συµβαίνουν(!) και δεν στοιχειοθετούν τον
όρο «Γενοκτονία», όπως θέλουν να διατείνονται ορισµένοι ιστορικοί.
Μέσα από τη µελέτη των αρχείων αυτών των ετών, διαπιστώνει κα-
νείς πως η ανθρωπογεωγραφία και η κοινωνική δοµή της πόλης συν τω
χρόνω αλλάζει. Εµφανίζονται νέα επαγγέλµατα. Πάντα οι εργάτες, οι
τεχνίτες, οι υπάλληλοι, οι έµποροι, οι καταστηµατάρχες αποτελούν τον
κορµό. Όµως τώρα υπάρχουν σε µεγαλύτερο βαθµό γιατροί, δικηγόροι,
µηχανικοί, λογιστές, ενώ οι εξελίξεις δίνουν ηλεκτρολόγους, υδραυλι-
κούς, οδηγούς αυτοκινήτων. Οι γανωτήδες, οι παπλωµατάδες, οι παγω-
τατζήδες, οι γαλατάδες και γιαουρτάδες, οι καρεκλοποιοί, οι υπαίθριοι
πωλητές (κουλουρτζήδες, καστανάδες, πωλητές γλυκισµάτων και νερού
κλπ.), στοιχειοθετούν ό,τι θα λέγαµε… γραφική εικόνα των επαγγελ-
µάτων, ενώ εµφανίζονται πλέον και τα καθαρά καλλιτεχνικά επαγ-
γέλµατα του µουσικού, του ζωγράφου, του γλύπτη…
Υπάρχουν πλέον και δηλώνονται σε µεγάλο ποσοστό, τα επαγγέλ-
µατα του υφαντουργού και ταπητουργού, χωρίς να λείπουν βέβαια και
του εργοστασιάρχη και του βιοµηχάνου. Αυτοί και σηµατοδοτούν τον
βαθύτερο χαρακτήρα της Νέας Ιωνίας, αυτά τα χρόνια, ως πόλεις βιο-
µηχανικής, µε κύριους πυλώνες την υφαντουργία και την ταπητουργία.
Στη 10/ετία του ’30 η Νέα Ιωνία είχε µιαν κατακόρυφη ανάπτυξη σ’
αυτούς τους δύο τοµείς, σε τέτοιο βαθµό, ώστε να της δοθεί το
προσωνύµιο «Μάντσεστερ της Ελλάδας». Η υφαντουργία συνέχιζε να
ακµάζει ως τα µέσα της 10/ετίας του 1950, απ’ όπου κι άρχισε η πτώση
και η παρακµή της που ολοκληρώθηκε στις αρχές της 10/ετίας του ’80.
Η ταπητουργία δεν άντεξε στον διεθνή ανταγωνισµό και τις νέες
συνθήκες που είχαν δηµιουργηθεί για το χειροποίητο χαλί και
ουσιαστικά έσβησε µε τον πόλεµο.

1. Σχολικό Έτος 1929 – 1930.

Το πρώτο έτος λειτουργίας του σχολείου, ως µικτού, προσφέρεται
για αναλύσεις, όχι πλέον στα στοιχεία καταγωγής, επαγγέλµατος γονέ-
ων κλπ., δεδοµένου ότι, αν εξαιρέσουµε την Α΄ τάξη, το Νηπιαγωγείο
και τους πρωτοείσακτους µαθητές, τα στοιχεία λίγο ως πολύ είναι
γνωστά και έχουν αναλυθεί στην εξέταση των σχολείων, κατά τα προη-
γούµενα χρόνια. Ήδη άλλωστε έχουν συµπληρωθεί 7 χρόνια από την
Καταστροφή και στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα παιδιά του
Νηπιαγωγείου και της Α’ τάξης έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Με το Ν.
4397/29 ορίζεται σαφώς ότι στα Νηπιαγωγεία φοιτούν νήπια που συµ-

74
πληρώνουν το 4ο έτος της ηλικίας, ενώ στην Α΄ ∆ηµοτικού παιδιά που
συµπληρώνουν το 6ο έτος.
Θα πρέπει να δει κανείς την όλη συµπεριφορά και απόδοση, σε
τµήµατα µικτά πλέον, των µαθητών και µαθητριών συγκριτικά, έτσι
ώστε να µην χρειαστεί να επανέλθουµε στο θέµα αυτό για τα επόµενα
σχολικά έτη.
Από το έτος αυτό καθιερώνεται πλέον η 10/βαθµη κλίµακα (1-10)
βαθµολογίας, µε τις εξής διαβαθµίσεις:
Άριστα (10), Πολύ Καλά (9 και 8), Καλά (7 και 6), Σχεδόν Καλά (5),
Μετρίως (4), Μετριότατα (3 και 2).
Ως προς τον αριθµό των εγγραφέντων – εξετασθέντων η εικόνα
είναι, θα έλεγε κανείς, καλή έως πολύ καλή για ένα 6/θέσιο σχολείο στο
τέλος της 10ετίας του ’20. Λογικός αριθµός εγγραφέντων, στα πλαίσια
της συνήθους κινητικότητας ο αριθµός των αποχωρησάντων και κατά
συνέπεια φυσιολογικός ο αριθµός των εξετασθέντων.
Επειδή ουσιαστικά πρόκειται για νέο σχολείο, θα πρέπει να πούµε
ότι οι µαθητές που προέρχονται, «εκ µετεγγραφής» από τα Α΄ και Β΄
Θηλέων, το Β΄ Αρρένων, το σχολείο της Σαφραµπόλεως και το σχολείο
της Ριζουπόλεως, εκτός βεβαίως του µεγαλύτερου αριθµού των
αρρένων που προέρχονται από το Α΄ Αρρένων, του οποίου τρόπου τινά,
καθολικός διάδοχος είναι το 1ο (µικτό) ∆ηµοτικό Σχολείο Ν. Ιωνίας.

1930. Το Νηπιαγωγείο.

75
 Αϊβαλί. Ελληνικό Γυµνάσιο

Οι διαφορές µεταξύ αγοριών και κοριτσιών είναι γενικώς ανεπαί-

σθητες στον πίνακα αυτό, αφού ακόµη και µεταξύ των στάσιµων, οι
οποίοι κατ’ εξαίρεση είναι πολλοί για τη ∆΄ τάξη. 15 στάσιµοι στους 50
µαθητές, είναι αριθµός πολύ µεγάλος.

1.1 Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, εξετασθέντων,

προαχθέντων και στάσιµων µαθητών.

Εγγραφ. Αποχωρ. Εξετασθ. Προαχθ. Στάσιµοι

Τάξεις
Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ.
Στ΄ 16 10 1 2 15
Ε΄ 21 20 2 4 19
∆΄ 32 23 3 2 29
Γ΄ 29 22 3 2 26
Β΄ 23 32 3 4 20
Α΄ 20 22 4 5 16
Σύνολο 141 139 16 19 125

76
 1.2. Πίνακας βαθµολογίας των µαθητών κατά τάξη.

Α΄ Β΄ Γ΄ ∆΄ Ε΄ Στ΄
Σύνολο
Βαθµοί Τάξη Τάξη Τάξη Τάξη Τάξη Τάξη
Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ.
10 --- 2 --- 2 1 --- 1
9 --- 2 1 2 2 4 5
8 2 2 2 5 2 3 3
7 3 4 5 5 2 5 4
6 9 6 8 5 7 3 5
5 2 4 2 1 5 2 1
4 3 3 1 1 7 3 8
3 --- --- --- --- 1 --- ---
Σύνολο 19 23 19 22 26 20 27

Ο πίνακας αυτός είναι πολύ σηµαντικός, γιατί δείχνει την εικόνα

προόδου σε µικτό πια σχολείο και σε ένα έτος που κάπως τα
πράγµατα έχουν βρει έναν ρυθµό και το σχολείο µπορεί να λειτουργεί
ικανοποι-ητικά. Εν τούτοις δεν λείπουν και πάλι τα λάθη και ο
προσεκτικός αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι τα δεδοµένα του δε
βρίσκονται σε απόλυτη αντιστοιχία µε αυτά του προηγουµένου
πίνακα. Υπάρχουν 2-3 λάθη στον Γενικό Έλεγχο. Ίσως ήταν αθέλητα,
ίσως δεν ήταν. Γι αυτό και οι επιθεωρητές εκείνα τα χρόνια το πρώτο
που κοιτούσαν πριν µπουν στην τάξη, για να δουν τι δουλειά γίνεται
και να δώσουν, αν µπορούσαν, σωστές παιδαγωγικές κατευθύνσεις,
ήταν τα βιβλία του σχολείου. Τα εξέταζαν είναι η αλήθεια µε σχο-
λαστικότητα, διέγραφαν τα κενά, υπέγραφαν, σφράγιζαν και θεωρού-
σαν ότι είχαν κάνει το έργο τους σωστά.
Στα βιβλία του σχολείου φαίνεται τέτοια επιθεώρηση να έχει γίνει
το 1936 όταν επιθεωρητής της Β΄ Περιφέρειας Αθηνών, όπου
υπαγόταν το σχολείο, ήταν ο Κων. Μπακανάκης.

Παρατηρήσεις.
Η αντικατάσταση της 6/βαθµης µε τη 10/θµη κλίµακα βαθµο-
λογίας είχε ως αποτέλεσµα, όπως άλλωστε ήταν κι αναµενόµενο, να
αυστηροποιηθεί αυτή, ώστε το «Άριστα, 10» σχεδόν να εξαφανιστεί.
Ουσιαστικά το «Λίαν Καλώς, 9» πήρε τη θέση του παλιού «Άριστα,
6». Το δεκάρι ήταν… του Θεού, όπως έλεγαν τότε οι εκπαιδευτικοί.
Έτσι βλέπουµε «Άριστα, 10» να παίρνουν συνολικά σ’ όλες τις τάξεις
6 µαθήτριες και 3 µαθητές!!! Αυτοί είναι ο κατ’ εξακολούθηση
αριστεύων Ηλίας ∆ουρµούσογλου από τη Σπάρτη, η Παρ. Παπα-
77
 ναστασίου από τη Σπάρτη, η Χαρίκλεια Χατζηχαραλάµπους από τη
Σµύρνη κι ο Ανδρέας Κρασσάς από την Πόλη, µαθητές της ∆΄ τάξης, ο
Περ. Πετρακόπουλος από το Γύθειο είναι ο µοναδικός µαθητής της Γ’
τάξης που παίρνει Άριστα. Στη Β΄ τάξη αριστεύουν η Γεσθ.
Γεωργιάδου από τη Σπάρτη και η Χρύσα Καρατζόγλου κι αυτή
Σπαρταλιά. Την Α΄ τάξη εκπροσω-πούσε µόνο µια µαθήτρια, η
Αργυρώ Μαρκάκη από τα Βουρλά.
Τα κορίτσια, ως πλέον επιµελή και εύτακτα εµφανίζονται να
υπερέ-χουν στις µικρότερες τάξεις15.
Μεταξύ Α΄ – Γ΄ τάξης το (9) το παίρνουν 8 µαθήτριες και µόνον 3
µαθητές. Από κει και κάτω βέβαια οι διαφορές είναι υπέρ των
κοριτσι-ών ως το 7 και βέβαια µετά υπέρ… των αγοριών! Ο πιο…
δηµοφιλής για τους δασκάλους βαθµός φαίνεται να είναι το «Καλά,
6». ∆ίνεται αφειδώς, αφού έχουµε 56 µαθητές σ’ αυτή την κατηγορία,
όπου κυριαρχούν τα αγόρια.
Γενικά οι δάσκαλοι εµφανίζονται πολύ αυστηροί στις τάξεις Α΄ –
∆΄, ενώ δείχνουν επιεικείς στις δύο τελευταίες τάξεις. Αξιοσηµείωτο
ότι στην Στ΄ τάξη κανείς δε µένει στάσιµος, αλλά ούτε παίρνει βαθµό
κάτω του 7.

15Η καλύτερη βαθµολογική εικόνα των κοριτσιών είναι απολύτως κατανοητή, ακόµη
και σήµερα, παρόλο πια που ουσιαστικά έχει καταργηθεί η αξιολόγηση του µαθητή, και
ως προς τη διαγωγή. Τότε όµως δεν ήταν καθόλου δευτερεύουσα υπόθεση η διαγωγή.
Οι δάσκαλοι είχαν να αντιµετωπίσουν αγόρια µεγαλύτερα από τη σχολική τους ηλικία,
πολλές φορές στραµµένα προς το βιοπορισµό και τη στήριξη της οικογένειας, ζωηρά
έως ατίθασσα, χωρίς διεξόδους προς τις δηµιουργικές δραστηριότητες, αγόρια που
βιάζονταν να ενηλικιωθούν, υπερκινητικά και… άτακτα.
Αν δει κανείς τις αξιολογήσεις των µαθητών, ως προς τη διαγωγή, θα διαπιστώσει ότι
ενώ η πλειονότητα των κοριτσιών παίρνει το «Κοσµιωτάτη», τα αγόρια, ακόµη κι
αριστεύοντα κυµαίνονται στο «Καλή», «Σχεδόν Καλή», «Κοσµία». Σπανίως παίρνουν
το «Αρίστη».
Πως λοιπόν να µην επηρεαστούν οι δάσκαλοι και περισσότερο οι δασκάλες και να
µην βάλουν ένα βαθµό παραπάνω στα κορίτσια που κι από την οικογενειακή τους
ανατροφή στην Ανατολή είχαν πάρει τα στοιχεία της καρτερικότητας, της υποµονής,
της σοβαρότητας, της επιµέλειας;
78
2. Σχολικό Έτος 1930 – 1931.

Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, εξετασθέντων, προαχθέντων

και στάσιµων µαθητών
Εγγραφ. Αποχωρ. Εξετασθ. Προαχθ. Στάσιµοι
Τάξεις
Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ.
Στ΄ 16 10 1 2 15 8 15 8 - -
Ε΄ 21 20 2 4 19 16 17 13 2 3
∆΄ 28 26 1 5 27 21 22 16 5 5
Γ΄ 22 30 1 3 21 27 14 22 7 5
Β΄ 20 23 - 4 20 19 17 17 3 2
Α΄ 27 18 4 - 23 18 19 13 4 5
Σύνολο 134 127 9 18 125 109 104 89 21 20

Από τον πίνακα αυτό είναι φανερό ότι έχει πλέον περιοριστεί η
κινητικότητα των µαθητών, η αποχώρησή τους από το σχολείο. Μόνον
27 µαθητές µετεγγράφονται ή αποχωρούν, αριθµός φυσιολογικός.
Ο συνολικός αριθµός των εγγραφέντων – εξετασθέντων µας δίνει
την εικόνα ενός 6/θέσιου σχολείου µε Μ.Ο. µαθητών, κατά τάξη, γύρω
στο 40, ιδανικός, θα έλεγε κανείς, αριθµός για εκείνα τα χρόνια.
Οι σταθεροί αυτοί πίνακες που συνέτασσαν στο τέλος του χρόνου οι
διευθυντές δεν αποδίδουν και την εικόνα των εκ µετεγγραφής µαθητών,
η οποία θα έδινε σηµαντικές πληροφορίες για άλλα σχολεία που λει-
τουργούσαν τότε στη Ν. Ιωνία ή και για άλλες πόλεις από τις οποίες, µε
την ανάπτυξη σιγά – σιγά της Ν. Ιωνίας, θα µπορούσαν να προέρχονταν
µαθητές.
Από την έρευνά µας λοιπόν προκύπτει ότι οι εκ µετεγγραφής
µαθητές προέρχονταν κυρίως από τα Β΄ και Γ΄ µικτά ∆ηµοτικά Σχολεία
Ν. Ιωνίας – τα συστεγαζόµενα δηλαδή – το σχολείο της Σαφραµπόλεως,
τα ιδιωτικά σχολεία «Κάδµος» του Αντώνη Σαπουντζάκη και την «Ανα-
ξαγόρειο», που οδεύοντας για κλείσιµο «στέλνει» τα παιδιά της στα
κοντινότερα δηµόσια σχολεία, καθώς και από το Νυκτερινό Σχολείο
(Νυκτερινό ∆ηµοτικό Σχολείο!) του συλλόγου Ινεπολιτών – Καστα-
µονιτών.
Το ότι αρκετοί µαθητές µετεγγράφονται από συστεγαζόµενα
σχολεία στο Α΄ ∆ηµοτικό είναι ενδεικτικό της φήµης, που ήδη είχε από-
κτήσει αυτό στην κοινωνία της Ν. Ιωνίας.
Και πάλι το ποσοστό των στάσιµων είναι υψηλό (41 µαθητές στους
234). Οι τάξεις που ιδιαίτερα πλήττονται από την αυστηρότητα των
δασκάλων του σχολείου είναι οι µεσαίες (Γ’ και ∆’). Συνολικά 22
79
µαθητές στους 96! Περισσότερο από 1 στους 5 δηλαδή, αναγκάστηκε
να επαναλάβει την τάξη! Ίσως για την εποχή µας αυτό να φαίνεται
µέτρο αντιπαιδαγωγικό και ίσως αντικοινωνικό και αναποτελεσµατικό,
αφού ο δάσκαλος θα πρέπει να βρει τους τρόπους να προσεγγίσει το
µαθητή, να αναπτύξει διαφοροποιηµένες µεθόδους διδασκαλίας, να τον
στηρίξει, να τον ενθαρρύνει και να µην τον τιµωρήσει τελικά, επειδή
υπολείπεται στη σχολική επίδοση, η οποία δεν είναι πάντως και το πιο
καθοριστικό πράγµα στην εξέλιξη ενός ανθρώπου! Σωστά. Αλλά – να
το ξαναπούµε – ας µην κρίνουµε µε τα µέτρα της σηµερινής εποχής,
όπου ο Μ.Ο. µαθητών ανά τάξη δεν ξεπερνάει τους 20. Παρόλα αυτά
ας µας επιτραπεί να πούµε ότι ήταν υπερβολικός ο αριθµός των
στάσιµων και η ευθύνη των δασκάλων µεγάλη.
Ως παράρτηµα του 1ου σχολείου λειτουργεί πάντα και το Νηπιαγω-
γείο Ν. Ιωνίας.
Σ’ αυτή τη χρονιά (1930 – 1931), φαίνεται ότι έχουν εγγραφεί 62
νήπια, ηλικίας 5-6 ετών. Όλα έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Τα περισσό-
τερα βέβαια στη Ν. Ιωνία (Αθήνα). Όµως υπάρχουν και αρκετά παιδιά
που έχουν γεννηθεί σ’ άλλα µέρη της Ελλάδας: Μακεδονία, Θεσσαλία,
Κρήτη, Μυτιλήνη, Κέρκυρα αλλά και Πειραιά, Μέγαρα κλπ. Εδώ δύο
πράγµατα λειτουργούν εκ παραλλήλου: το πρώτο είναι η µετακίνηση
προσφυγικών οικογενειών από την περιφέρεια, όπου αρχικά είχαν
βρεθεί, προς τη Νέα Ιωνία ως βήµα εξέλιξης ή προς αναζήτηση µονιµό-
τερης εργασίας και το δεύτερο είναι ότι έχει αρχίσει ήδη η λεγόµενη
εσωτερική µετανάστευση από Ελλαδίτες, που αναζητούν δουλειά στην
ταχύτατα αναπτυσσόµενη βιοµηχανικά πολιτεία. Αν το 1923 οι κάτοικοι
της Ν. Ιωνίας ήταν κατά 95% πρόσφυγες, τώρα πια το ποσοστό αρχίζει
να συρρικνώνεται προς το 80% και ίσως λιγότερο.
Μια µατιά στον πίνακα των επαγγελµάτων ενισχύει την παραπάνω
εκτίµηση. Όλα πια στη Ν. Ιωνία κινούνται στον άξονα Υφαντουργία –
Ταπητουργία (βιοµήχανοι, βιοτέχνες, υφαντουργοί, ταπητουργοί, εργά-
τες, τεχνίτες). Όµως παράλληλα κινείται η επιχειρηµατικότητα και σ’
άλλους συναφείς τοµείς. Κι έχουµε εξειδικευµένους τεχνικούς, εφαρµο-
στές, εργοδηγούς, στελέχη επιχειρήσεων, τραπεζικούς υπαλλήλους κλπ.
∆εν λείπουν όµως και τα επαγγέλµατα του τοµέα παροχής υπηρεσιών:
λογιστές, µικρέµποροι, γυρολόγοι, σερβιτόροι, ταξιτζήδες και ακόµη κα-
ροποιοί, υποδηµατοκαθαριστές (λούστροι), κασσιτερωτές κλπ.
Μια πολιτεία προσφύγων σε µια εργώδη προσπάθεια, αφού συνήλ-
θε από το σοκ του ξεριζωµού, να δουλέψει και να οικοδοµήσει, παρά τις
µύριες ακόµη αντιξοότητες, το µέλλον της.

80
3. Σχολικό Έτος 1931 – 1932.
Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, εξετασθέντων, προαχθέντων
και στάσιµων µαθητών.

Εγγραφ. Αποχωρ. Εξετασθ. Προαχθ. Στάσιµοι

Τάξεις
Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ.
Στ΄ 25 15 3 - 22
Ε΄ 25 21 - 3 25
∆΄ 35 26 1 - 34
Γ΄ 27 25 4 2 23
Β΄ 24 17 1 1 23
Α΄ 37 37 4 3 33
Σύνολο 173 141 13 9 160

Αυτή τη χρονιά για λόγους που οµολογούµε ότι δεν µπορούµε να

κατανοήσουµε, το σχολείο αυξάνει κάθετα το µαθητικό του δυναµικό,
εγγράφοντας 314 µαθητές! Το γεγονός βέβαια ότι είχαµε τόσο µεγάλο
ποσοστό στάσιµων τον προηγούµενο χρόνο ήταν επόµενο να αυξήσει τον
αριθµό των µαθητών στις µεσαίες τάξεις (Γ΄ και ∆΄). Εδώ όµως έχουµε
74 µαθητές να εγγράφονται στην Α΄ τάξη, όταν οι στάσιµοι δεν έφταναν
τους 10.
Μας µένει λοιπόν να υποθέσουµε ότι ευθύνεται η φήµη του σχολείου,
που το έχει κάνει τόσο πολυσυλλεκτικό. Τα παιδιά που έρχονται από
ιδιωτικά σχολεία φαίνεται να προτιµούν το 1ο ∆ηµοτικό, όπως και οι
µετεγγραφόµενοι µαθητές από τα σχολεία του ∆ήµου. Είναι φανερό ότι
τα όποια χωροταξικά όρια υπάρχουν στην εγγραφή των µαθητών είναι
πολύ χαλαρά. Ωστόσο και το σχολείο δεν εµποδίζει αυτή την προτίµηση,
µε απότέλεσµα βέβαια να αρχίσουν πάλι οι τάξεις να γίνονται υπερ-
πληθωρικές (η ∆΄ έχει 60 µαθητές, η Α΄ 70 κλπ.).
Μπροστά στον πληθωρισµό των τµηµάτων οι δάσκαλοι αµύνονται µε
την αυστηροποίηση της βαθµολογίας και τη µεγάλη έως απαράδεκτη
αύξηση των στάσιµων µαθητών, που δεν κάνει τίποτε άλλο βέβαια παρά
να ανακυκλώνει τα πράγµατα. Είναι συντριπτικός ο αριθµός των στάσι-
µων: επί 292 εξετασθέντων έµειναν στάσιµοι οι 59. Το σχολείο θέλει να
κρατήσει τη φήµη του και να προλάβει την ποιοτική του υποβάθµιση.
Όµως υπάρχουν κι άλλοι λόγοι. Εγγράφονται πολλοί µαθητές από το
«Αναξαγόρειο» που έκλεισε. Οι δάσκαλοι επειδή φοβούνται απόρριψή
τους στις εισιτήριες για το Ηµιγυµνάσιο που έχει αρχίσει πια να λει-
τουργεί, τα απορρίπτουν ακόµη και στην Στ΄τάξη, όπου έχουµε (για
πρώτη φορά) όχι έναν ή δύο στάσιµους, αλλά… 9!

81
 Όµως είναι φανερό ακόµη ότι οι δάσκαλοι θέλουν να περάσουν κι
ένα µήνυµα: η περίοδος χάριτος µε τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς
έχει πια τελειώσει! Τώρα, κάτω τα κεφάλια και σκληρή δουλειά!
Αντίστοιχο πληθωρισµό αυτή τη χρονιά εµφανίζει και το Νηπια-
γωγείο, όπου γράφονται 74 νήπια. Το στοιχείο που θα άξιζε εδώ να
προσεχθεί είναι ένα: το ποσοστό των ορφανών! Και είναι µόνον 4,5%.
Το σχόλιο είναι περιττό.
Εντυπωσιακή άνοδος στα επαγγέλµατα παρουσιάζεται για τους
εργαζοµένους στην οικοδοµή: 9 πατέρες δηλώνονται ως κτίστες, 1 ως
σοβατζής, 1 ως ελαιοχρωµατιστής, 1 ως εργολάβος, 1 ως εργοδηγός και
17 ως εργάτες.

4. Σχολικό Έτος 1932 – 1933.

Στον πίνακα της άλλης σελίδας βλέπουµε ότι πληθωρισµός γίνεται
προσπάθεια να τιθασευθεί µε τη µείωση των στάσιµων. Κανένας στάσι-
µος στην Στ΄ τάξη!
Εάν εξαιρέσουµε την Α΄ τάξη, όπου και πάλι γράφεται πολύ µεγά-
λος αριθµός µαθητών (81), στις άλλες τάξεις ο αριθµός των µαθητών
είναι σε λογικά πλαίσια.
Αναζητώντας να βρούµε τα πλήρη στοιχεία των εκπαιδευτικών δια-
πιστώνουµε να έχουν διδάξει οι εξής: Χριστόδουλος Χατζής (διευθυ-
ντής), Αγγελική Λαφαζάνη, Φωτεινή Παλαµατοπούλου, Μαρία Αθανα-
σάκη, Σταύρος Σεραφετινίδης και Α. Χατζάκης, 6 δάσκαλοι. Μήπως
όµως υπήρχε και κάποιος ακόµη, γιατί δεν είναι δυνατόν η Α΄ τάξη να
λειτουργούσε µε 80 µαθητές;
Το Νηπιαγωγείο από τη χρονιά αυτή ανεξαρτητοποιείται εντελώς
και έχει δικό του αρχείο.

82
Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, εξετασθέντων, προαχθέντων και στάσιµων µαθητών.

Εγγραφέντες Αποχωρήσαντες Εξετασθέντες Προαχθέντες Στάσιµοι

Τάξεις
Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ.
Στ΄ 24 20 6 3 18 17 18 17 - -
Ε΄ 30 15 - 3 30 12 23 12 7 -
∆΄ 29 26 4 6 25 20 17 17 8 3
Γ΄ 19 12 1 2 18 0 14 10 4 -
Β΄ 27 27 - 1 27 26 20 20 7 6
Α΄ 39 42 2 4 37 38 29 32 8 6
Σύνολο 310 32 278 229 34 15

83
5. Σχολικό Έτος 1933 – 1934.
Από τη χρονιά αυτή και µετά, ως την Κατοχή, ο αριθµός των
µαθητών θα κυµαίνεται γύρω στους 400. Η πόλη εξελίσσεται ραγδαία,
το σχολείο βουλιάζει από µαθητές αλλά ευτυχώς διορίζονται κι άλλοι
δάσκαλοι και οι πληθωρικές τάξεις διχοτοµούνται.
Στα βιβλία φαίνεται να υπηρετούν τώρα 10 δάσκαλοι, οι εξής: Χρι-
στόδουλος Χατζής, Αγγελική Λαφαζάνη, Μαρία Αθανασάκη, Σταύρος
Σεραφετινίδης, Φωτεινή Παλαµατοπούλου, Ευθαλία Ουλκέρογλου,
Ξανθίππη Χατζηδηµητρίου, Ευρυδίκη Παπαδοπούλου, Σ. Χατζηαντω-
νίου κι ένας νέος δάσκαλος ονόµατι Γκαλιαρδούλης (ενδεχοµένως δεν
αποδίδουµε σωστά το όνοµα, αλλά δε έχουµε στοιχεία πλήρη γι αυτόν).
Είναι ένα κράµα παλιών και νέων δασκάλων που έχουν ήδη ένα παιδα-
γωγικοδιδακτικό παρελθόν και µία φήµη (Χατζής, Ουλκέρογλου, Παλα-
µατοπούλου, Σεραφετινίδης, Λαφαζάνη) και νεότερων που µαθαίνουν
από τους παλαιότερους και όλοι µαζί προσπαθούν να κρατήσουν ψηλά
τη φήµη του σχολείου.
Στις τρεις ανώτερες τάξεις η απόλυτη επιείκεια: κανείς στάσιµος! Η
απόλυτη αυστηρότητα στη Β΄ τάξη: 25 στάσιµοι, στους 96 µαθητές.
Ποσοστό: 24%!
Στο διδακτήριο του σχολείου έχουν γίνει επεκτάσεις και από τις δύο
πλευρές (ανατολική και δυτική) µε αποτέλεσµα να αποκτήσει 6 νέες
αίθουσες. Εξακολουθεί να χρησιµοποιείται η παράγκα στο δυτικό
τµήµα της αυλής. Η κεραµοσκεπής οροφή έχει αφαιρεθεί, αλλά
προσθήκη ορόφου δεν γίνεται.
Ήδη το ∆ηµοτικό σχολείο Ελευθερουπόλεως στεγασµένο στο δικό
του όµορφο διδακτήριο εµφανίζει πληθωρισµό, γι αυτό περισσότεροι
από 20 µαθητές έρχονται στο Α΄ ∆ηµοτικό Ν. Ιωνίας. Όταν αµέσως
µετά ιδρυθεί το Β΄ ∆ηµοτικό σχολείο Ελευθερουπόλεως, αυτό θα απορ-
ροφήσει παιδιά από τη βόρεια πλευρά των γραµµών του τρένου, την
περίφηµη «λάκκα», ως την οδό Ηρακλείου.
Το 1934 η εκπαιδευτική εικόνα στη Ν. Ιωνία, που πλέον έχει γίνει
δήµος ήταν η εξής, στην Α/βάθµια εκπαίδευση: 3 δηµοτικά στο Ιστο-
ρικό Κέντρο (Α΄, Β΄ και Γ΄), 2 στην Ελευθερούπολη, 1 στην Σαφρά-
µπολη, 1 στην Καλογρέζα, 1 στον Περισσό, καθώς και τα ιδιωτικά:
«Κάδµος» του Α. Σαπουντζάκη, στο Ιστορικό Κέντρο και Ζαφείριο
Μαρκοπούλου και Σχολή ∆ριµυλιώτου στον Περισσό. Νηπιαγωγεία 2:
ένα στο Ιστορικό Κέντρο και ένα στη Σαφράµπολη.

84
Πίνακας εγγραφέντων, αποχωρησάντων, εξετασθέντων, προαχθέντων και στάσιµων µαθητών.

Εγγραφέντες Αποχωρήσαντες Εξετασθέντες Προαχθέντες Στάσιµοι

Τάξεις
Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ. Αρρ. Θηλ.
Στ΄ 25 13 3 - 22 13 22 13 - -
Ε΄ 28 19 4 2 24 17 24 17 - -
∆΄ 28 19 5 2 23 17 23 17 - -
Γ΄ 40 29 4 2 36 27 25 24 11 3
Β΄ 46 55 5 - 41 55 28 43 13 12
Α΄ 35 50 3 5 32 45 28 31 4 14
Σύνολο 387 35 352 295 28 29

Το 1934 ιδρύεται το πλήρες εξατάξιο Γυµνάσιο και λειτουργεί παράλληλα µε το Ηµιγυµνάσιο, ωσότου το
δεύτερο µετά 2-3 χρόνια θα σταµατήσει να λειτουργεί… ελλείψει µαθητών.
Το 1934 στη Νέα Ιωνία γίνονται ∆ηµοτικές Εκλογές, σε 2 Κυριακές, για την εκλογή του πρώτου
∆ηµάρχου Ν. Ιωνίας και του πρώτου ∆ηµοτικού της Συµβουλίου. Πήραν µέρος µε συνδυασµούς 8
υποψήφιοι δήµαρχοι. Επειδή όµως κανένας την πρώτη Κυριακή (10 Φεβρουαρίου 1934) δε συγκέντρωσε το
40% των ψήφων, επανελήφθησαν µεταξύ των δύο πρώτων υποψηφίων: Κυρ. Κιοφτερτζή από το
Γούρδουνος της Καππαδοκίας και Γεωργίου Φελέκη από τον Πόντο, την Κυριακή 1 Απριλίου 1934. Τη
δεύτερη Κυριακή υπερίσχυσε ο Γεώργιος Φελέκης, ο οποίος και ανακηρύχθηκε πρώτος δήµαρχος του
∆ήµου Νέας Ιωνίας, στον οποίο πάντως δεν υπαγόταν ακόµη η Καλογρέζα, η οποία ήταν ανεξάρτητη
Κοινότητα, η Κοινότητα Καλογρέζας (1934-1940).
Ένα από τα πρώτα µελήµατα της αρτισύστατης τότε δηµοτικής αρχής, που είχε ελάχιστα χρήµατα, ήταν
να συντάξει προϋπολογισµό για το οικονοµικό έτος 1934 – 1935. Ο προϋπολογισµός αυτός ήταν ύψους
3.600.000 δραχµών και στο κεφάλαιο «Ι∆: Υποχρεωτικές δαπάνες» προέβλεπε δαπάνες υπέρ των Σχολικών
Ταµείων 5.000 δραχµών για την Α΄/βάθµια εκπαίδευση και 2.000 δραχµών για τη Μέση Εκπαίδευση!

85
 Μικρό έως ασήµαντο ποσό, το οποίο έπρεπε να µοιραστεί σε 5
Σχολικές Εφορείες της Στοιχειώδους και 2 της Μέσης. Σ’ αυτό θα
προσετίθεντο τα έσοδα από τα εκπαιδευτικά τέλη, που εισέπρατταν οι
διευθυντές των σχολείων, ποσά εδώ όχι ευκαταφρόνητα, αφού για
παράδειγµα για το 1ο ∆ηµοτικό Σχολείο υπολογίζονταν ετησίως στις
4.000 δραχµές (400 παιδιά Χ 10 δραχµές).
Η ∆ηµοτική αρχή, από την πρώτη στιγµή, όρισε αντιπροσώπους της,
δηµοτικούς συµβούλους, στις Σχολικές Εφορείες. Έτσι µε την πράξη
8/1934 ορίστηκε ως εκπρόσωπος στην 3µελή Σχολική Εφορεία των
σχολείων του Κέντρου ένας δηµοτικός σύµβουλος της πλειοψηφίας, ο
δυναµικός έµπορος κρασιών κι ανερχόµενο τότε αστέρι της πολιτικής, ο
Χρυσάφης ∆ουβλίδης, από το Μυριόφυτο της Κωνσταντινούπολης.

1934. Ο Πρώτος αιρετός ∆ήµαρχος Νέας Ιωνίας Γεώργιος Φελέκης,

δηµοτικοί σύµβουλοι και δάσκαλοι, στο προαύλιο του σχολείου.

Συσσίτιο στην κατοχή.

86
Κεφάλαιο Έβδοµο.
Τα επόµενα σχολικά έτη έως την Κατοχή και την Απελευθέ-
ρωση.
Το σχολικό έτος 1934 – 1935, αναλαµβάνει για µια και µόνη χρονιά
τη διεύθυνση του σχολείου ο Α. Σαρρής. Αυτός ενσωµατώνει τα βιβλία
1ου, 2ου και 3ου ∆ηµοτικών σχολείων! Τα καταθέτει µάλιστα στο αρχείο
του 2ου ∆ηµοτικού σχολείου!
Όµως τα βασικά στοιχεία δε µας λείπουν. Η αυξητική τάση των
εγγραφόµενων µαθητών συνεχίζεται. Εγγραφέντες το 1934-35:423,
εξετασθέντες: 395, προαχθέντες: 343, στάσιµοι: 62. Ο υπερπληθωρι-
σµός δηµιουργεί προβλήµατα και η αυστηρότητα των δασκάλων µεταφ-
ράζεται στο µεγάλο ποσοστό των στάσιµων.
Η Αγγελική Λαφαζάνη αποχωρεί. Νέο όνοµα η Ιωάννα Ζησιµο-
πούλου.
Η ελληνική περιφέρεια αρχίζει να κατακλύζει τη Νέα Ιωνία. Έτσι
τα νέα παιδιά, όσα δεν είχαν γεννηθεί στη Ν. Ιωνία, προέρχονταν, θα
έλεγε κανείς, από όλη την Ελλάδα: Βόλος, Κεφαλονιά, Καρδίτσα,
Βέροια, Πρέβεζα, Αίγινα, Ψαρά, Ανδραβίδα, Άνδρος, Μεγαλούπολη,
∆ιαβολίτσι , Αµαλιάδα, Σέριφος, Μάνη, Χιλιοµόδι , κλπ. Και πλέον νέα
επαγγέλµατα πατρός: υλοτόµος, ιδιοκτήτης λεωφορείου, εισπράκτωρ,
κλητήρας, ενωµοτάρχης.
Στο σχολικό έτος 1935-36, το σχολείο έγραψε 450 µαθητές και το
1936-37: 432. Αµέσως µετά (1937-38 και 1938-39) τα πράγµατα κάπως
εξισορροπούνται: 389 και 403 µαθητές. Στο τελευταίο έτος πριν από
τον πόλεµο, το σχολείο γράφει 419 µαθητές.
Πλέον φτάσαµε στην κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέµου, στον
πόλεµο της Αλβανίας, στους µεγάλους θριάµβους των πρώτων µηνών
αλλά και στην υποχώρηση και την επακολουθήσασα φριχτή Κατοχή.
Το έτος 1940-41, έτος ουσιαστικά πολέµου, το σχολείο λειτούργησε
έως το ∆εκέµβριο, µε 319 µαθητές. Το 1942-43 το σχολείο υπολειτούρ-
γησε, παρά την ένδειξη στα βιβλία του: «1942-43, δεν λειτούργησε
το σχολείο, λόγω εξακολουθήσεως του πολέµου».
Είχε µάλιστα γράψει 309 µαθητές.
Φαίνεται ότι όλα τα παιδιά εξετάσθηκαν και όλα προήχθησαν (!)
Και η ένδειξη «το Σχολείον δεν ελειτούργησε λόγω του πολέµου» σηµει-
ώνεται και για το έτος 1943-44.
Βέβαια η λειτουργία του σχολείου δεν ήταν αδύνατη στα µαύρα
χρόνια της Κατοχής, έτσι γενικώς και αορίστως «λόγω πολέµου», ο
οποίος όπως παντού, έτσι και στη Νέα Ιωνία είχε σωρεύσει δάκρυα,
πόνο, πείνα και καταστροφή. Η πείνα είχε θερίσει τους κατοίκους και
περισσότερο τα µικρά παιδιά. Οι διώξεις, οι φυλακίσεις και οι εκτελέ-
87
σεις των πατριωτών από τις δυνάµεις Κατοχής, τα ∆εκεµβριανά και ο
Εµφύλιος µε τις εξορίες και την αλληλοεξόντωση, είχαν διαλύσει τον
κοινωνικό ιστό της πόλης, η οποία είχε φτάσει λίγο πριν να θεωρείται
µια από τις ραγδαία αναπτυσσόµενες πόλεις της Ελλάδας.
Το διδακτήριο είχε καταληφθεί από τους Γερµανούς, που το είχαν
µετατρέψει σε αποθήκη – φρούριο, κλείνοντας πόρτες και παράθυρα.
Οι ηρωικοί δάσκαλοι, σκελετωµένοι οι ίδιοι, προσπαθούσαν µε κάθε
τρόπο και ιδιαίτερα µε τα συσσίτια που λειτούργησαν στα υπόγεια του
σχολείου να κρατήσουν τα παιδιά στη ζωή. Όπου και όσο µπορούσαν.
Ένας από αυτούς, ο Στ. Σεραφετινίδης χάνει τη ζωή του σε ατύχηµα.
Παλιοί µαθητές του σχολείου ήδη έχουν περάσει στο πάνθεο των
ηρώων (∆ουρµούσογλου , Παυλάντης ) της Εθνικής Αντίστασης, ενώ
πολλοί βέβαια σκοτώθηκαν πολεµώντας στην Αλβανία κι’ άλλοι είχαν
τραυµατιστεί. Η δασκάλα Αγγελική Λαφαζάνη είδε το παιδί της να
εκτελείται από τους Γερµανούς…
Το σχολείο άρχισε να λειτουργεί κανονικά σχεδόν από την αρχή του
σχολικού έτους 1944-45, αφού η απελευθέρωση της Αθήνας είχε ήδη
πραγµατοποιηθεί στις αρχές του Οκτώβρη του 1944.
Σ’ αυτή λοιπόν την πρώτη µεταπελευθερωτική χρονιά, µε διευθυντή
πάντα το Χριστόδουλο Χατζή, στο σχολείο είχαν γραφτεί 414 µαθητές,
είχαν εξεταστεί σχεδόν όλοι και είχαν απορριφθεί µόνον 4.
Στα επαγγέλµατα των γονέων τώρα υπάρχουν οι εγγραφές του
πολέµου: υπάρχουν «τραυµατίες πολέµου» και «εξαφανισθέντες». Οι
δάσκαλοι είναι άκρως επιεικείς γι αυτά τα παιδιά που τόσα είχαν
τραβήξει στη διάρκεια της Κατοχής.
Η περιήγησή µας στα πρώτα 20 χρόνια (1924-1944) του Α΄
∆ηµοτικού Σχολείου, του αρχαιότερου σχολείου της Ν. Ιωνίας, που έχει
περισσότερο από καθένα άλλο συνδεθεί µε την ιστορία της πόλης,
τελειώνει.
Η εργασία µας ήταν πολύ δύσκολη, γιατί τα βιβλία που εξετάσαµε
(Μαθητολόγιο και Γεν. Έλεγχος), δεν είχαν οµοιοµορφία ως προς τις
καταγραφές, είχαν κενά και ελλείψεις και πολλές φορές χρειαζόταν να
εικάσουµε.
Έτσι ενδεχοµένως να παρεισέφρησαν κάποια λάθη, ίσως κάποιοι
µικροί αναχρονισµοί, που ωστόσο πιστεύουµε δεν επηρεάζουν τη γενική
εικόνα. Μελετώντας σελίδα προς σελίδα τις καταγραφές, διαπιστώνει
κανείς ότι υπάρχουν βασικές παράµετροι, που χαρακτηρίζουν και
στιγµατίζουν τη σχολική ζωή εκείνα τα χρόνια:
I. Το συγκλονιστικό στοιχείο του αριθµού των ορφανών πατρός
µαθητών (δυστυχώς στοιχεία ορφανών και από µητέρα µαθητών δεν
έχουµε), που κυµαινόταν σταθερά µεταξύ 1924-1930 στο υπερβολικό
ποσοστό 35-42%!.
88
 II. Το γεγονός ότι οι ορφανοί µαθητές προέρχονταν από ολόκληρη
σχεδόν τη Μικρασία , κυρίως όµως από την ευρεία περιοχή της Σµύρνης
και των Βουρλών, της Σπάρτης, του Ικονίου, του Πόντου, τις περιοχές
που υπέστησαν τους περισσότερους διωγµούς, είτε µε τη µορφή των
περιβόητων «Ταγµάτων Εργασίας», είτε µε τις σφαγές και τις διώξεις,
µεταξύ 1915-1922.
III. Τα επαγγέλµατα των γονέων που προϋποθέτουν κάποια σχολική
εκπαίδευση και εξειδίκευση παραπέµπουν στα αστικά κέντρα (µεγα-
λύτερα ή µικρότερα). Οι πρόσφυγες µετέφεραν στην Ελλάδα τις δεξιό-
τητες, το ταλέντο τους στα επαγγέλµατα του ράφτη, του σιδερά, του
ξυλουργού, του τσαγκάρη. Εντυπωσιακή όµως είναι η αναλογία κατά-
στηµαταρχών κι εµπόρων: παντοπώλες, οπωροπώλες, κρεοπώλες, γα-
λακτοπώλες, ζαχαροπλάστες δίνουν εντελώς ιδιαίτερο τόνο στη ζωή της
νέας πολιτείας. Τα εµπορικά καταστήµατα που ξεφυτρώνουν κατά
δεκάδες και µετά κατά εκατοντάδες στο Ιστορικό Κέντρο, δίνουν από
τόσο πρώιµα στη Νέα Ιωνία, το χαρακτήρα της πολιτείας του εµπορίου
και της βιοµηχανίας.
IV. Η πλήρης σχεδόν απασχόληση του γυναικείου πληθυσµού ως υφαν-
τριών στα εργοστάσια και στα ταπητουργεία της Ν. Ιωνίας δίνει µιαν
άλλη διάσταση της όλης οργάνωσης της κοινωνικής ζωής. Ίσως και
5.000 γυναίκες εργάζονταν σ’ αυτόν τον τοµέα, σ’ ολόκληρη βέβαια την
πόλη.
V. Τα λεγόµενα «ευγενή επαγγέλµατα» (ιερέας, δάσκαλος, γιατρός,
φαρµακοποιός, µηχανικός, δικηγόρος κλπ.), δε φαίνεται, τουλάχιστον
από τα δεδοµένα των στοιχείων που έχουµε, να αποτέλεσαν σηµαντικό
ποσοστό, όπως ίσως θα περίµενε κανείς, των εργαζοµένων. Η µεγάλη
πλειονότητα των πατέρων των παιδιών ήταν εργάτες, τεχνίτες, υπάλ-
ληλοι, έµποροι. Η εικόνα βέβαια αλλάζει στα µεταπολεµικά χρόνια.
VI. Προξενεί εντύπωση το ελάχιστο σχεδόν ποσοστό της δηλωνόµενης
ανεργίας. ∆εν ξεπερνάει το 5-6%. Είχαν όντως απασχόληση όλοι οι
ξεριζωµένοι εκείνα τα χρόνια, ή µήπως για λόγους ευνόητους δεν
δηλωνόταν; Υποθέτουµε το δεύτερο.
VII. Οι µαθητές γράφονταν, τα πρώτα χρόνια, µε συνοπτικές κατατα-
κτήριες εξετάσεις στο ∆ηµοτικό. Έτσι πολλές φορές, όπως ειπώθηκε,
παιδιά 12, 13, 14 χρόνων γράφονταν στη Γ΄ ή τη ∆΄ τάξη. Οι τεράστιες
αυτές δυσκολίες ξεπεράστηκαν µόνο όταν πέρασαν τα χρόνια και όταν
µε νόµο ορίστηκε ότι παιδιά ηλικίας µεγαλύτερης των 14 ετών δεν
µπορούσαν να γράφονται στο ∆ηµοτικό Σχολείο.

89
Μέρος των εγκαταστάσεων του Γυµνασίου, το 1980,
πριν κατεδαφιστεί το διδακτήριο.

1945. 1ο ∆ηµοτικό.
Η Β΄ τάξη µε τη δασκάλα της Ελ. Κλαύση.

90
Κεφάλαιο Όγδοο
Η σύντοµη ζωή του «Ελληνικού Σχολείου» Νέας Ιωνίας.

Η εργασία µας δεν θα ήταν ολοκληρωµένη, εάν δεν έδινε µιαν αδρή,
έστω εικόνα και για τη λειτουργία την τόσο σύντοµη άλλωστε, ενός
ακόµη σχολείου, που λειτούργησε στο Ιστορικό Κέντρο, απέναντι
µάλιστα από το Α΄ ∆ηµοτικό και στη βαθµίδα του ήταν κι αυτό ένα από
τα πρώτα σχολεία προσφύγων.
Εννοούµε βέβαια το «Ελληνικό Σχολείο Νέας Ιωνίας» (1926-1929).
Το «Ελληνικό Σχολείο» ή «Σχολαρχείο», όπως συνήθως το αποκα-
λούσε ο λαός, τόσο στον Ελλαδικό, όσο και στο Μικρασιατικό χώρο,
λειτούργησε επί µία σχεδόν 100/ετία, αδιάλειπτα µε καλά αποτελέ-
σµατα. Αλλού ήταν – για τις µικρότερες κοινότητες – το ανώτερο σχο-
λείο, αλλού ήταν το ενδιάµεσο προς το αριστοκρατικό Γυµνάσιο και τις
παραπέρα ανώτερες σπουδές στα Πανεπιστήµια.
Τα «Ελληνικά Σχολεία» ιδρύθηκαν το 1834 από το νεαρό τότε Κρά-
τος µε την αρχική επίνευση του κυβερνήτη Καποδίστρια, ο οποίος
ήθελε, για την πραγµατικότητα εκείνων των καιρών, η Α/βάθµια εκπαί-
δευση όλου του λαού να καλύπτεται από τα λεγόµενα «Αλληλοδι-
δακτικά Σχολεία» και η Β/βάθµια από τα «Ελληνικά Σχολεία».
Η φιλοσοφία της ίδρυσής τους ήταν να προσφέρουν τη δυνατότητα
µιας ολοκληρωµένης 7/χρονης σπουδής, ει δυνατόν µέσα στον ίδιο
χώρο (4 χρόνια ∆ηµοτικό και 3 Ελληνικό), ώστε οι απόφοιτοί να
θεωρούνται αρκετά µορφωµένοι και να έχουν τη δυνατότητα εξάσκη-
σης πολλών επαγγελµάτων, πέραν του γεωργού ή του βοσκού και του
ψαρά και των λεγόµενων «ευγενών» (γιατρού, δικηγόρου, µηχανικού,
καθηγητού, φαρµακοποιού), τα οποία στη µεν πρώτη περίπτωση καλύ-
πτονταν από την υποχρεωτική φοίτηση στα «κοινά» ∆ηµοτικά (των 4
τάξεων) και στη δεύτερη από τα Γυµνάσια πλέον (που καθιέρωσαν οι
Βαυαροί) και τα Πανεπιστήµια.
Ήταν τόση η φήµη του Ελληνικού Σχολείου, ώστε 60 χρόνια µετά
(1891) ένας από τους πιο σοβαρούς διανοούµενους της εποχής, ο Ι.
Ραγκαβής να θεωρεί ότι «για τη µόρφωση της ανώτερης τάξης –βιοµη-
χάνων, εµπόρων– κτηµατιών κλπ., χρειάζονταν τα Ελληνικά Σχολεία».
Στην Α΄ Τάξη του τριτάξιου Ελληνικού φοιτούσαν, µετά από
δύσκολες εξετάσεις µαθητές που είχαν τελειώσει τη ∆΄ ∆ηµοτικού. Γι
αυτό στα «πλήρη» ∆ηµοτικά (τα 6/τάξια δηλαδή), οι µαθητές των Ε΄
και Στ΄ γράφονταν σε ξεχωριστές σελίδες, αφού ήσαν τρόπον τινά οι εν
δυνάµει µαθητές του Ελληνικού. Ωστόσο υπήρχε η δυνατότητα οι
µαθητές Ε΄ και Στ΄ ∆ηµοτικού, που δεν επιθυµούσαν να φοιτήσουν σε
Γυµνάσια, αφού αυτά ήσαν λίγα, να προχωρήσουν στο Ελληνικό – µε

91
κατατακτήριες εξετάσεις – εγγραφόµενοι στη Β΄ τάξη του και σπανι-
ότατα στη Γ΄.
Αντίστροφα πάλι απόφοιτοι του Ελληνικού Σχολείου δεν γράφονταν
«αυτοδικαίως» στη ∆΄ εξαταξίου Γυµνασίου. Γράφονταν συνήθως στη
Β΄, ενώ µαθητής που τελείωνε την Α΄ Ελληνικού, γραφόταν στην Α΄
Γυµνασίου. Κατά περίπτωση ο µαθητής της Β΄ Ελληνικού, µπορούσε
να γραφεί στη Β΄ Γυµνασίου ή σπανιότατα στη Γ΄.
Για να γίνει κάπως πιο κατανοητή αυτή η, κατά τα άλλα, «ευέλικτη»
κίνηση µεταξύ Ελληνικού Σχολείου και Γυµνασίου (ή Ηµιγυµνασίου),
θα παρακολουθήσουµε µια συγκεκριµένη περίπτωση. Πρόκειται για
την Τερψιχόρη Καρφοπούλου , από τη Μαλακοπή της Καππαδοκίας.
Το σχολικό έτος 1927-28 τη βρίσκουµε στην Α΄ τάξη του Ελληνικού
Σχολείου Ν. Ιωνίας.
Το έτος 1928-29 ο καθηγητής πατέρας της µετατίθεται στη Νιγρίτα.
Γράφεται στη Β΄ Ελληνικού. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς 1928-29,
καταργούνται τα Ελληνικά Σχολεία, όταν η µαθήτρια έχει ήδη
αποφοιτήσει από τη Β΄ τάξη. Όµως δεν εγγράφεται στη Γ’ Γυµνασίου,
αλλά στη Β’, όταν επιστρέφει στη Ν. Ιωνία την επόµενη χρονιά…
Υπάρχει ένα ευέλικτο σχήµα µετακίνησης µεταξύ ∆ηµοτικού –
Ελληνικού – Γυµνασίου. Για διάκριση οι µαθητές που τέλειωσαν την
Στ΄ ∆ηµοτικού ή τη Γ΄ Ελληνικού γράφονταν µε εξετάσεις πάντα, στη
Γ΄ Γυµνασίου, η οποία όµως σ’ αυτήν την περίπτωση ονοµα-ζόταν Γ΄
Γυµνασίου και τα µεσολαβούντα 2 χρόνια κάλυπ-ταν θεωρητικά την Α΄
και τη Β΄ Γυµνασίου, ενός Γυµνασίου όµως που κι αν συνολικά είχε 6
τάξεις, ονοµα-ζόταν «οκτατάξιο», αφού η τάξη εισόδου ονοµαζόταν Γ΄
(τρίτη) και εξόδου Η΄ (ογδόη).
Ο Ν. 4373/29 θεωρείται από τους πιο προοδευτικούς νόµους για την
παιδεία που ψηφίστηκαν ποτέ. Μπορεί να κατήργησε τα «Ελληνικά
Σχολεία» την καθαρά ελληνική αυτή εφεύρεση, όµως καθιέρωσε το
6χρονο ∆ηµοτικό Σχολείο παντού και παράλληλα το 6χρονο Γυµνάσιο,
ενώ κατήργησε τη διάκριση αγοριών – κοριτσιών στα ∆ηµοτικά
Σχολεία. Έτσι η φοίτηση ουσιαστικά γινόταν σ’ όλη την επικράτεια
12χρονη, έστω κι αν ως το 1964 – νόµοι Γ. Παπανδρέου – υποχρεωτική
ήταν η φοίτηση µόνο στα ∆ηµοτικά.
Το Ελληνικό σχολείο στη Ν. Ιωνία ίσα – ίσα που πρόλαβε να βγάλει
µια «φουρνιά» µαθητές, αφού ιδρύθηκε το 1926 (σχολική χρονιά 1926-
27) και έκλεισε τον κύκλο του το 1929 (σχολική χρονιά 1928-29).
Το κενό του στη Ν. Ιωνία έρχεται να καλύψει στην αρχή το
«Ηµιγυµνάσιο Ν. Ιωνίας» που είχε µόνον 2 τάξεις, και άρχισε να
λειτουργεί από το σχολικό έτος 1929-30 και µετά, ύστερα από αγώνες
και των ίδιων των µαθητών, το πλήρες 6τάξιο Γυµνάσιο Ν. Ιωνίας, από
το σχολικό έτος 1934-35.
92
 Το Ελληνικό Σχολείο και ο καθολικός του διάδοχος το Ηµιγυµνάσιο
Νέας Ιωνίας (του οποίου και αυτού η ζωή ήταν σύντοµη, λειτούργησε 5-
6 χρόνια) στεγάστηκαν σε µια µεγάλη ηµιδιώροφη προσφυγική
τετρακατοικία, ευρισκόµενη µεταξύ Α΄ ∆ηµοτικού σχολείου και ναού
Αγ. Αναργύρων, η οποία αρχικά προοριζόταν για νοσοκοµείο, ιδέα που
εγκαταλείφθηκε όταν µε τη βοήθεια της Ε.Α.Π. ανεγέρθηκε γύρω στα
1925-26 η «Αγία Όλγα». Για τα µέτρα της εποχής ήταν ένα ωραίο,
κεραµοσκεπές οίκηµα, µε 6 αίθουσες διδασκαλίας, γραφείο διευθυντή
και βοηθητικούς χώρους.
Όταν αργότερα το Ηµιγυµνάσιο, στην αρχή, και το 6τάξιο Γυµνάσιο
Ν. Ιωνίας µετά, δεν ήταν δυνατόν αν χωρέσουν στο κτίριο αυτό,
ενοικιάστηκε από το κράτος το διδακτήριο του «Αναξαγορείου», στην
οδό Ρ. Φεραίου, στην είσοδο της πόλης. Στην προµετωπίδα της κυρίας
εισόδου εξακολουθούσε να υπάρχει η επιγραφή «Αναξαγόρειον» επί
έτη, αν και πλέον δεν στεγαζόταν ιδιωτικό σχολείο, αλλά δηµόσιο.
Αυτό το «Αναξαγόρειο» που φιλοξένησε 5 σχεδόν «σειρές»
µαθητών (από την τρίτη τάξη έως την ογδόη) ανάµεσα 1934-1968 (και
για µερικά χρόνια µετά, µια τουλάχιστον «σειρά» µαθητών του Ιδιωτι-
κού Γυµνασίου «Κοσµάς ο Αιτωλός»), ήταν ένα όµορφο καλοσχεδια-
σµένο διδακτήριο, ισόγειο. Οι αίθουσές του δεν ήταν κατά παράταξη,
αφού υπήρχαν και πτέρυγες, µε γραφείο άνετο και βοηθητικούς
χώρους, ταράτσα µε οικίσκο για τον επιστάτη και τη γυµναστική των
κοριτσιών κι ένα προαύλιο στη δυτική πλευρά του, που είχε δηµι-
ουργηθεί από εκβραχισµούς.
Το κτίριο του Ελληνικού κρατήθηκε, γιατί έτσι κι αλλιώς, δε χωρού-
σαν τα παιδιά στο «Αναξαγόρειο» και συνήθως φιλοξενούσε τις ενδιά-
µεσες τάξεις (Ε΄ και Στ΄ του 8τάξιου). Ως προαύλιο χρησιµοποιούσε τη
σηµερινή πλατεία στα ανατολικά του, ενώ για τη Γυµναστική τα παιδιά
πήγαιναν στο «Αναξαγόρειον».
Στο Ελληνικό Σχολείο δίδασκαν καθηγητές της Β/βάθµιας
εκπαίδευσης βασικά. Όµως σε ειδικά µαθήµατα (ωδική, χειροτεχνία,
γυµναστική κλπ), θα βρούµε και δασκάλους ή νηπιαγωγούς ή άλλους
εκπαιδευτικούς.
Υπήρχε πλαίσιο ελληνοπρεπούς, θα έλεγε κανείς αρχαιοπρεπούς
µορφώσεως, µε έµφαση στη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών και της
ελληνικής γλώσσας – της καθαρεύουσας φυσικά. Η αυστηρότητα στους
εξεταστές ήταν χαρακτηριστική. Ο ετήσιος βαθµός κατά µάθηµα προέ-
κυπτε από το Μ.Ο. προφορικών (κατά δίµηνο) εξετάσεων και γραπτών
Α΄ και Β΄ εξαµήνου. Μαθητής που έµεινε για δεύτερη φορά στάσιµος
αποβαλλόταν από το σχολείο!... Η φοίτηση αλλού ήταν µικτή, αλλού όχι.
Στη Νέα Ιωνία ήταν µικτή. Στη βαθµολογία ίσχυε η 10βαθµη κλίµακα 1-
10 και λαµβάνονταν υπόψη ακόµη και οι κλασµατικές υποδιαιρέσεις της
93
µονάδας. Η κλίµακα είχε ως εξής: Άριστα: 9, 5 – 10 . Πάνυ καλώς: 8, 5
– 9 ,5. Λίαν καλώς: 7, 5 – 8 ,5,. Καλώς: 5, 5 – 7, 5. Σχεδόν καλώς: 5 –
5, 5. Μετρίως: 3 – 5. Μετριότατα: 1 – 3. Κακώς: 0 – 1
Οι κλίµακες Πάνυ Καλώς και Λίαν Καλώς συγχωνεύ-ονταν ενίοτε
στο Λίαν Καλώς (7,5 – 9, 5).
Η αυστηρότητα στη βαθµολογία καταφαίνεται και από το ελάχιστο
ποσοστό των αριστούχων (3 - 5%).
Σε αντίθεση µε την αυστηρότητα στη βαθµολογία στη διαγωγή
φαίνεται ότι υπήρχε µεγαλύτερη ελαστικότητα, ίσως και λόγω πλέον της
ηλικίας, της µικτής φοίτησης κλπ. Οι χαρακτηρισµοί «Κοσµία» ή
«Καλή» ή «Σχεδόν Καλή» είναι ελάχιστοι.
Η µελέτη των στοιχείων του Ελληνικού Σχολείου Ν. Ιωνίας για τα
πρώιµα αυτά χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων έχει ξεχωριστή
σηµασία για την έρευνά µας, αφού στο σχολείο αυτό εγγράφονταν
µαθητές από ολόκληρο τον τότε συνοικισµό και όχι µόνο από το
Ιστορικό Κέντρο.
Παρακάτω παρουσιάζουµε την εικόνα του Ελληνικού Σχολείου για
τα τρία σχολικά έτη, που πρόλαβε να λειτουρ-γήσει: 1926-27, 1927-28
και 1928-29.

94
1. Σχολικό Έτος 1926 – 1927.

Στο Μαθητολόγιο – γιατί Γενικό Έλεγχο, δυστυχώς, δεν έχουµε –

φέρονται ως εγγεγραµµένοι 162 µαθητές και µαθήτριες, 61 στην Α΄
τάξη, 44 στη Β΄ και 57 στη Γ΄.
Προάγονται οι 137. Οι στάσιµοι υπολογίζονται στους 20. Η ηλικία
των παιδιών είναι µάλλον κανονική: 11 - 15 ετών.
Μπορεί το δείγµα των µαθητών του Ελληνικού Σχολείου να είναι
µικρό – ας µη µας διαφεύγει ότι υπήρχε πάντα και η διέξοδος προς τα
κοντινότερα Γυµνάσια – όµως επειδή καλύπτει ολόκληρη τη Νέα Ιωνία
έχει την ξεχωριστή του σηµασία, ως προς τα επαγγέλµατα, τους τόπους
καταγωγής κλπ.
Ως προς τα επαγγέλµατα λοιπόν, βλέπουµε να δηλώνονται:
Έµποροι 14, Παντοπώλες 9, Εργάτες 8, Υπάλληλοι 7, Κτίστες 5,
Λογιστές 4, από 3 Καπνοπώλες, Φαρµακοποιοί, Υποδηµατοποιοί, από
2 ∆άσκαλοι, Ιατροί, Γεωργοί, Ζαχαροπλάστες, Καφεπώλες, Μετα-
πράτες, Ξυλουργοί, Ράπτες και Φωτογράφοι και από 1 ∆ικηγόρος,
Ιερέας, Εργοστασιάρχης, Μηχανικός, Γραµµατέας, Ασφαλιστής, Εργο-
λάβος, Κτηµατίας, Αρτοποιός, Κουρέας, Βαφέας, Βιβλιοδέτης, Βυρ-
σοδέψης, Εκφορτωτής, Μάγειρας, Μεσίτης, Σιδηρουργός, Σταθµάρχης,
Ταπητουργός, Παραγγελιοδόχος, Ξενοδόχος, Σανοπώλης, Σιδερωτής,
Υφασµατοπώλης, Ωρολογοποιός, Καπνέµπορος και Άεργος.
Η εικόνα αυτή δείχνει ότι – φυσικό είναι άλλωστε – στο Ελληνικό
Σχολείο υπάρχει καλύτερη αναλογία των λεγοµένων «ευγενών» επαγ-
γελµάτων, χωρίς όµως και πάλι αυτή να είναι τέτοια που να δικαιώνει
την προέλευση και τις ασχολίες των προσφύγων στη Μικρασία οι οποίοι
εγκαταστάθηκαν στη Νέα Ιωνία (πρόσφυγες από αστικά ή µικροαστικά
περιβάλλοντα).
Μικρότερο είναι και το ποσοστό των ορφανών πατρός, που εδώ
υποχωρεί στο 25% (39 ορφανοί-ές).
Ως τόποι καταγωγής των µαθητών αναφέρονται:
Σµύρνη 59 µαθητές, Σπάρτη 18 µαθητές, Κων/πολη 14, Βουρλά 8,
Αϊβαλί 7, Ικόνιο 6, Μαγνησία 4, από 3 Ακ Σεχίρ, Ινέµπολη, Τραπεζούς,
από 2 Αϊδίνιο, Αττάλεια, Κασταµονή, Καισάρεια, Ναζλί, Υοσγάτη,
Σαφράµπολη και από 1 µαθητή η Άγκυρα, το Αδά Παζάρ, ο Βουτζάς, η
Κίος, τα Μούγλα, τα Μουδανιά, η Φώκαια, η Πάφρα, η Προύσα, οι 40
Εκκλησιές, το Σεβδίκιοϊ, η Αλάϊα.
Επίσης αναφέρονται και 3 µαθητές από τις Κουκουβάουνες και από
(1) από τη Λαµία, τη Νάξο, τη Χίο και την Καλαµάτα.
Είναι εντυπωσιακός ο αριθµός 59 για τη Σµύρνη (το 1/3 σχεδόν του
συνόλου) αλλά και η µικρή έως µηδενική παρουσία άλλων κοινοτήτων

95
της Ανατολής, οι οποίες είχαν κάνει αισθητή την παρουσία τους στα
∆ηµοτικά (π.χ. η Αλάϊα).
Μια εξήγηση µπορεί να είναι η εξής: οι µαθητές που είχαν στην
πατρίδα τους ήδη φοιτήσει σε ανώτερα των κοινών ∆ηµοτικών σχολεία
(Ελληνικό, Ηµιγυµνάσιο, Γυµνάσιο, Αστικές σχολές κλπ.), γράφονταν
εδώ κατ’ ευθείαν στο Ελληνικό, βάσει των σπουδών τους. Και τέτοια
σχολεία δε διέθεταν όλες οι κοινότητες της Ανατολής.
Θα άξιζε να αναφερθεί η ταυτόχρονη εγγραφή όλων των αδελφών
µιας οικογένειας, δείγµα του πραγµατικού ενδιαφέροντος των προσφύ-
γων για τις σπουδές, έστω και αν οι τεράστιες δυσκολίες της εποχής δεν
συνηγορούσαν σ’ αυτό.
Έτσι βλέπουµε τα τρία παιδιά του Φιλήµονα Γιαλούρη, από τη
Σµύρνη, να γράφονται αντίστοιχα στην Α΄, τη Β΄ και τη Γ΄ τάξη: το
Νικόλαο, τον κατοπινά ηρωικό νεκρό του Ναυτικού, στον πόλεµο του
’40, τη Βενετία και την Εύχαρι, ακόµη τα τρία αδέλφια Σταυρίδη από
την Πόλη, επίσης στις τρεις τάξεις την Καίτη, τον Αντώνιο και τον
Θωµά, τα δύο αδέλφια Μιχαηλίδη από τα Βουρλά, τα αδέλφια
Σταµπουλιάδη από τη Σµύρνη, Σωτηριάδου από την Πόλη κλπ.
Βλέπουµε ακόµη την κόρη του ποιητή της Ιωνίας, του Άγγελου
Σηµηριώτη, τη Χρυσηίδα, που γράφεται στην Γ΄ τάξη και τα παιδιά των
δασκάλων Χατζή και Καλοκαιρινού που γράφονται στην Α΄ τάξη.
Θα άξιζε τέλος να επισηµάνουµε την εγγραφή παιδιών που στα
κατοπινά χρόνια ξεχώρισαν στην κοινωνία της Ν. Ιωνίας στο εµπόριο,
στα γράµµατα, στις τέχνες, τη διοίκηση, κλπ. ∆ιατηρούµε βέβαια µια
µικρή επιφύλαξη, για ένα – δύο περιπτώσεις, που δεν µπορέσαµε να
ταυτοποιήσουµε, ενώ παραδεχόµαστε ότι δεν έχουµε φυσικά και τη
δυνατότητα να γνωρίζουµε την εξέλιξη όλων των παιδιών.
Έτσι, επισηµαίνουµε την εγγραφή του Νίκου Στεφανάκη, από τη
Σπάρτη, κατοπινά δικηγόρου, του συγγραφέα Στάµου Παπαδάκη, του
Μίνωα Κυβετού, από τη Σµύρνη, του Λάζαρου Ευτυχίδη, από τη
Σµύρνη, του Ανδρέα Λίποβατς, από το Αϊβαλί, του κατοπινά δηµάρχου
Ν. Φιλαδέλφειας Σάββα Σταµατιάδη από το Ακ Σεχίρ, του σπουδαίου
ποιητή Γιώργου Γεραλή, από τη Σµύρνη, του Νίκου Συµβουλίδη από την
Τραπεζούντα, του Κων/νου Γλυτσού από τη Σµύρνη, του Κλεάνθη
Νικολαΐδη από το Αδά Παζάρ και τόσων άλλων.

Οι Αριστούχοι του σχολικού έτους.

Όπως ήδη έχουµε εξηγήσει οι εξετάσεις – εισαγωγές, προαγωγικές
κατατακτήριες, απολυτήριες – ήσαν πάντα αυστηρές. Έτσι και οι
βαθµοί δίνονταν µε… το σταγονόµετρο. Οι περισσότεροι προάγονταν µε
το «Καλώς». Άριστα λοιπόν πήραν συνολικά, µόνον 8 µαθητές. Ήταν οι
εξής κατά τάξη:
96
 Στην Γ΄ τάξη η Άννα ∆ουρµούσογλου, από τη Σπάρτη, αδελφή του
Ηλία, και ο Χρήστος Χρηστίδης από το Ικόνιο.
Στη Β΄ τάξη ο Γιώργος Γεραλής, από τη Σµύρνη, ο Ιωάννης
Ιωαννίδης από την Αλάια, η ∆έσποινα Μποσταντζόγλου από την
Καισάρεια, ο Νίκος Συµβουλίδης από την Τραπεζούντα.
Στην Α΄ τάξη ο Αθανάσιος Λαµπρινός από τη Σµύρνη και η Αρετή
Μαµελετζή, από το Ικόνιο.
Τέσσερα από τα παιδιά ήταν ορφανά πατρός!

Λαϊκη αγορά.

97
2. Σχολικό Έτος 1927 – 1928.

Σ’ αυτό το έτος ο αριθµός των εγγραφέντων αυξάνει. Φτάνει τους

184. Εγγράφονται στην Α΄ τάξη 52, στην Β΄ 70 και στην Γ΄ 62. Προά-
γονται οι 167. Μένουν στάσιµοι 12. Μόνον 5 µαθητές αποχωρούν!
Αν κανείς συνεκτιµήσει ότι σ’ αυτό το έτος είχαµε µόνον 12 στάσι-
µους αλλά και 11 αριστεύσαντες, ενώ ο µικρότερος βαθµός ενδεικτικού
ή απολυτηρίου ήταν το (6), τότε θα διαπιστώσει κάτι: οι εκπαιδευτικοί
«χαµηλώνουν» λίγο τις αξιώσεις τους, γίνονται επιεικέστεροι και επιθυ-
µούν να κάνουν το σχολείο τους ελκυστικότερο. Φαίνεται όµως ότι και
οι µαθητές έχουν περισσότερο πια το νου τους στα µαθήµατα.
Οι πρωτοεγγραφέντες µαθητές είναι 52. Η εικόνα αυτών ως προς
τα επαγγέλµατα γονέων βέβαια δεν αλλάζει. Επανεµφανίζεται το
επάγγελµα «κτηµατίας». Ας µη µας παραπλανά. ∆εν πρόκειται βέβαια
για πατέρα πρόσφυγα. Αφορά γνωστές οικογένειες Κουκουβανιωτών,
όπως είναι η οικογένεια Τζίτζιφα. Ο ιερέας είναι ο Παπαϊωακείµ, του
οποίου ο γιος Ιωάννης Καλυβίτης γράφεται στην Α΄ τάξη και καθηγη-
τής ο Πέτρος Καρφόπουλος, λίγα χρόνια αργότερα πρόεδρος του
∆ηµοτικού Συµβουλίου Ν. Ιωνίας, από τη Μαλακοπή, του οποίου η
θυγατέρα Τερψιχόρη γράφεται στην Α΄ τάξη.
Ως προς τους τόπους καταγωγής των 52 µαθητών βλέπουµε τα
πράγµατα να εξισορροπούνται λίγο, ακριβώς γιατί εισρέουν παιδιά από
τα ∆ηµοτικά. ∆ηλώνονται:
Η Σµύρνη από 12 µαθητές, η Σπάρτη από 8, η Πόλη από 3, το Ικόνιο
από 2 και από (1) µαθητή: το Αδά Παζάρ, το Αδραµύττιο, το Βαϊνδήρι,
τα Θείρα, η Καλλίπολη, η Καισάρεια, το Κιρκαγάτς, η Μαγνησία, η
Μαλακοπή, τα Βουρλά, το Ναζλί, η Προύσα, η Σαµψούντα, η Σηλυβρία,
η Τελµησός. Βέβαια, υπάρχουν και παιδιά από τον Ελλαδικό χώρο
(Κουκουβάουνες, Ηράκλειο Αττικής, Αχαΐα) κι ακόµη από τη Ρωσία και
τις Η.Π.Α.
Από τους 52 µαθητές οι 22 είναι ορφανοί πατρός!

Οι Αριστούχοι µαθητές.
Αυτή τη χρονιά οι αριστεύσαντες δεν ήσαν λίγοι. Ήταν συνολικά 11
(7 στη Γ΄, 2 στη Β΄, και 2 στην Α΄ τάξη), οι εξής:
Στη Γ΄ τάξη ο Ιωάννης Ιωαννίδης, ο Γεώργιος Γεραλής, ο Νίκος
Συµβουλίδης, ο Χρήστος Παπαδόπουλος από το Ικόνιο, η Ιωάννα
Κοσµαδοπούλου από το Βαϊνδήρι, η Βέρρα ∆αµόφλη από το Αϊδίνι και ο
Φραγκ. Κουρεµέντος από τη Σµύρνη.
Στη Β΄ τάξη ο Αθανάσιος Λαµπρινός και ο Ιωάννης Κορωναίος από
τη Σµύρνη.

98
 Στην Α΄ τάξη η Καλλιόπη ∆ουρµούσογλου από τη Σπάρτη, αδελφή
του Ηλία και της Άννας (οικογένεια αρίστων), αγωνίστρια και αυτή
αργότερα της Εθνικής Αντίστασης και η Καίτη Σταυρίδου, από την
Κωνσταντινούπολη. Τρία από τα παιδιά αυτά ήσαν ορφανά.

3. Σχολικό Έτος 1928 – 1929.

Είναι το τρίτο και τελευταίο έτος λειτουργίας του Ελληνικού
Σχολείου. Κλείνει, αφού πρόλαβε, να εκπαιδεύσει µια µόνο «σειρά» µα-
θητών, ακριβώς τη στιγµή που φαινόταν να αυξάνει αισθητά τον αριθµό
των µαθητών και το κύρος του στην πολιτεία των προσφύγων.
Εγγράφονται 217 µαθητές–µαθήτριες:64 στην Α΄ τάξη, 71 στη Β΄
και 82 στη Γ΄. Προάγονται 178. Στάσιµοι 7.
Στα επαγγέλµατα πατρός οι έµποροι και οι υπάλληλοι συνεχίζουν να
έχουν τον πρώτο λόγο. Ακολουθούν οι εργάτες, οι τεχνίτες, οι καταστη-
µατάρχες. Το ποσοστό των ορφανών είναι πολύ υψηλό (38,5%).
Όσο περνάει ο καιρός και µαθητές των ∆ηµοτικών της Ν. Ιωνίας
περνούν το κατώφλι του, οι τόποι καταγωγής έρχονται στα αντίστοιχα
επίπεδα µε του ∆ηµοτικού (µιλούµε φυσικά για την Α΄ τάξη). Έτσι για
τους 64 µαθητές της Α΄ τάξης έχουµε τα εξής στοιχεία: Σµύρνη: 9,
Σπάρτη 6, Πόλη 6, Αλάια 3, Ικόνιο 3, Αδά Παζάρ 2, Βαϊνδήρι 2, Βουρλά
2, Εσκή Σεχίρ 2, Ζογκουλντάκ 2, Σαµψούντα 2, Τραπεζούντα 2, και από
(1) Αϊδίνιο, Αττάλεια, Μαγνησία, Ναζλί, Νεάπολη, Οινόη, Προύσα,
Σελεύκεια, Σινώπη, Σώκια, Τούρµπαλη.
Επίσης δηλώνουν τις Κουκουβάουνες 2 µαθητές και από (1) την
Αθήνα, τις Η.Π.Α., τη Νάξο, την Οδησσό. Ένας µαθητής δηλώνει γενι-
κώς τον Πόντο.
Επειδή είναι σχετικά ευχερές, µε µιαν µικρή απόκλιση πάντα για
διάφορους λόγους που έχουν ήδη εξηγηθεί, να υπολογιστούν αθροιστι-
κά οι τόποι καταγωγής των µαθητών – µια φορά βεβαίως προσµετρώ-
µενοι – δίνουµε παρακάτω πίνακα τόπων καταγωγής των.
Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, αν και το δείγµα είναι µικρό –
300 µαθητές – οι πατρίδες της Ανατολής που δηλώνονται είναι 50!
Θα πρέπει ακόµη να προσεχθεί ότι τουλάχιστον 35 µαθητές δηλώ-
νουν Ελλαδικά τοπωνύµια. Αν εξαιρέσουµε τις Κουκουβάουνες, που
έχουν και τον πρώτο λόγο, δηλώνονται η Ρωσία, οι Η.Π.Α., κλπ., όπου
ενδεχοµένως µετέβησαν σε προγενέστερη εποχή οι γονείς του µαθητή,
αφού η «έξοδος» των Ελλήνων της Μικρασίας είχε αρχίσει ήδη από τον
Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο.

99
Τόποι γέννησης των µαθητών του Ελλην. Σχολείου.
Σµύρνη 80, Σπάρτη 33, Κων/πολη 23, Ικόνιο 11, Βουρλά 10,
Αϊβαλί 7, Μαγνησία 6, Τραπεζούντα 5, Βαϊνδήρι 5, Αλάια 4, Ναζλί 4,
Αδά Παζάρ 4, από 3: Ινέπολη, Αϊδίνιο, Αττάλεια, Καισάρεια, Σαµψού-
ντα, Ακ Σεχίρ, Κασταµονή, από 2: Σαφράµπολη, Εσκή Σεχίρ, Ζογκουλ-
ντάκ, Υοσγάτη και από 1 µαθητή: Άγκυρα, Βουτζάς, Κίος, Μούγλα,
Μουδανιά, Ν. Φώκαια, Κοζλού, Τούρµπαλη, Πάφρα, Σεβδίκιοϊ, 40
Εκκλησιές, Αδραµύττιο, Καλλίπολη, Θείρα, Μπαϊρακλί, Σηλυβρία,
Κιρκαγάτς, Μαλακοπή, Οινόη, Σελεύκεια, Σινώπη, Σώκια, Νεάπολη,
Τελµησός, Πόντος.

Οι αριστεύσαντες µαθητές.
Παρότι ήταν η τελευταία χρονιά της λειτουργίας του Ελληνικού
Σχολείου, οι καθηγητές του δεν υστέρησαν σε αυστηρότητα. Το
αντίθετο. Έδωσαν µόνο (4) άριστα! Και όλα σε µαθητές της Β΄ τάξης!
Συγκεκριµένα αρίστευσαν:
Η Καλλιόπη ∆ουρµούσογλου, από τη Σπάρτη, ο Ιωσήφ Λεοντίδης,
από τη Ρωσία, ο Παναγιώτης Μαρινάκης από τη Σµύρνη, και ο
Γεώργιος Καπάνταης, από την Πόλη.

Οι εκπαιδευτικοί του Ελληνικού Σχολείου.

∆υστυχώς από τα βιβλία του σχολείου που ερευνήσαµε δεν υπήρχαν
στοιχεία για τους διδάσκοντες.
Από την περαιτέρω έρευνά µας ωστόσο προκύπτει ότι διευθυντής
του σχολείου και στα τρία αυτά χρόνια ήταν ο Στέλιος Ζουριδάκης, ένας
προικισµένος εκπαιδευτικός µε κοινωνική δράση και συµµετοχή σε
συλλογικές δραστηριότητες που τότε αναπτύσσονταν στη Νέα Ιωνία
(πρόεδρος του αξιόλογου αθλητικού σωµατείου: «Όµιλος Φιλάθλων Ν.
Ιωνίας»).
Καθηγητές που εργάστηκαν ήσαν σίγουρα ο Γ. Ζαραχάνης, ακόµη
ένας σηµαντικός εκπαιδευτικός, ο Χ. Βλιόκας, η καθηγήτρια Γαλλικών
Κωνσταντινίδου, η Β. Κλαύση και ο Α. Νικολόπουλος.
Γνωρίζουµε ωστόσο πολλούς καθηγητές του Ηµιγυµνασίου Ν.
Ιωνίας που διαδέχθηκε καθ’ όλα το Ελληνικό Σχολείο (Αλευράς,
Βουλόδηµος, Καλαµπόκης, Μαγγίνας, Πατσουρέας, Μουσάς, ∆. Σεϊτάς,
Ι.Α. ∆ρακόπουλος, Παπαθανασίου κλπ.). Κάποιοι εξ αυτών θα ήσαν
βέβαια και καθηγητές του Ελληνικού.
Επειδή δεν προχωρούµε στην ιστορία του Γυµνασίου Νέας Ιωνίας,
επιφυλασσόµαστε, όταν το πράξουµε, να έχουµε πληρέστερα στοιχεία
για τους εκπαιδευτικούς που δίδαξαν, σ’ αυτά τα τόσο δύσκολα χρόνια,
στα σχολεία της τότε λεγόµενης Μέσης Εκπαίδευσης.

100
Κεφάλαιο Ένατο.
Το Ηµιγυµνάσιο της Νέας Ιωνίας.

Το Ηµιγυµνάσιο Νέας Ιωνίας άρχισε να λειτουργεί το σχολικό έτος

1929-30, στη θέση του καταργηθέντος Ελληνικού Σχολείου. Είχε 2
τάξεις: την Α΄ και την Β΄. Η φοίτηση ήταν µικτή. Οι εγγραφές σ’ αυτό,
όπως περίπου ίσχυσαν για το Ελληνικό Σχολείο γίνονταν ποικιλοτρό-
πως:
I. Από το Ελληνικό σχολείο: η Α΄ τάξη του οδηγεί στην Α΄
Ηµιγυµνασίου, και η Β΄ στη Β΄. Χάνεται δηλαδή ένας χρόνος.
II. Από το ∆ηµοτικό σχολείο: η Στ΄ ∆ηµοτικού οδηγεί στην Α΄ Ηµιγυ-
µνασίου και σπανιότερα η Ε΄ και η ∆΄, αλλά πάντα µετά από εξετάσεις.
Φυσικά ευκολότερα κινείται ένας απόφοιτος Ελληνικού ή ένας
µαθητής πλήρους 6/τάξιου Γυµνασίου προς το Ηµιγυµνάσιο και το
αντίθετο.
Καλά ως εδώ, όµως τι γίνεται µετά τη Β΄ Ηµιγυµνασίου; Θα πρέπει
κανείς να φοιτήσει στη Γ΄ τάξη του 6/τάξιου Γυµνασίου. Στη Νέα Ιωνία
όµως σ’ αυτά τα χρόνια (1929 – 1934), ήταν αναγκασµένο ένα παιδί να
πάει στο ονοµαστό 8ο Αθηνών (Πατήσια) ή στο 9ο ή ακόµη µε το
ατµήλατο τρένο στο Γυµνάσιο Αµαρουσίου.
Η ταλαιπωρία αυτή, που συνεπαγόταν και έξοδα, πέραν των
λεγοµένων εκπαιδευτικών τελών, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις
γονέων και µαθητών κι επιτέλους από το σχολικό έτος 1934 – 1935
άρχισε τη λειτουργία του το πλήρες 6/τάξιο Γυµνάσιο Νέας Ιωνίας.
Ας προχωρήσουµε όµως στην εξέταση της λειτουργίας του
Ηµιγυµνασίου, κατά σχολικά έτη.

101
1. Σχολικό Έτος 1929 – 1930.

Στο Μαθητολόγιο φέρονται ως εγγεγραµµένοι 113 µαθητές και

µαθήτριες: 56 στην Α΄ τάξη και 57 στη Β΄. Προάγονται οι 99. Στάσιµοι:
14. Βαθµολογία 10/βαθµη, µε ακέραιους και κλασµατικούς αριθµούς.
Προάγεται ακόµη και όποιος πάρει το «Μετρίως 4 4/8». Η αυστη-
ρότητα δεδοµένη. Ο πιο δηµοφιλής βαθµός πάντα το «Καλώς». Είναι
χαρακτηριστικό ότι σ’ ολόκληρη τη διάρκεια της λειτουργίας το Ηµιγυ-
µνάσιο έδωσε µόνον 2 Άριστα. Το πήραν ο Νίκος Συµβουλίδης, από
την Τραπεζούντα και ο Γιώργος Χατζηπαύλου από τη Σµύρνη.
Στην Α΄ τάξη (αγόρια 32, κορίτσια 24) θα βρούµε ποικιλία ηλικιών.
Παιδιά 10-16 ετών, άλλα απόφοιτα ∆΄ ∆ηµοτικού, άλλα Ε΄ και Στ΄,
άλλα Α΄ ή Β΄ Ελληνικού, που αποφάσισαν τελικά να συνεχίσουν σπου-
δές στο Γυµνάσιο, έστω κι αν έχαναν ένα χρόνο. 10 ετών είναι δύο
κορίτσια: η Χρυσούλα Ευαγγελίδου από την Πόλη και η Αγγελική
∆ούβαρη από τη Σµύρνη. Τα περισσότερα παιδιά έχουν ηλικία 11-13
ετών.
Ως προς τα επαγγέλµατα, θα δούµε ότι προκύπτει πλέον διεύρυνση
στο φάσµα τους, αφού τώρα καταγράφονται: υπάλληλοι τραπέζης,
βενζινοπώλες, υδραυλικοί κλπ. Πάντα όµως οι έµποροι, οι τεχνίτες, οι
καταστηµατάρχες και οι εργάτες πλεονάζουν. ∆ύο µόνον δηλώνονται
άεργοι. 18 είναι ορφανοί (το χαµηλότερο ως τώρα ποσοστό).
Ως προς τους τόπους καταγωγής η εικόνα είναι η εξής:
Σµύρνη (12), Πόλη (6), Σπάρτη (4), Αλάια (3), Ικόνιο (3), Σαµψούς
(3), Τραπεζούς (2), Αδά Παζάρ (2) και Αξάρι, Αττάλεια, Βουρλά, Εσκή
Σεχίρ, Ζογκουλντάκ, Ινέµπολη, Κουκλουτζάς, Αϊβαλί, Μαγνησία,
Μπουρνόβας, Ναζλί, Νεάπολη, Προύσα, Σελεύκεια, Σινώπη, Σώκια,
Φιλαδέ-λφεια από (1). Υπάρχουν ακόµη (2) από τις Κουκουβά-ουνες,
(1) από το Πλωµάρι, (1) από την Πάτρα και (1) από την Μασσαλία!
Στη Β΄ τάξη εγγράφονται 57. Αγόρια 32, κορίτσια 25. Είναι κυρίως
µαθητές, αφού δεν είχε λειτουργήσει Α΄τάξη, οι οποίοι έρχονται από το
Ελληνικό Σχολείο (τη Γ΄ τάξη του) από άλλα Ηµιγυµνάσια και Γυµνάσια
(π.χ. Ηµιγυµνάσιο Νιγρίτας, 6/τάξιο Γυµνάσιο Πλωµαρίου, Ελληνικό
Σχολείο Μεγάρων, 6/τάξιο Πρακτικό Λύκειο Χανίων, κλπ.).
Μεταξύ των µαθητών αναγνωρίζουµε µια σπουδαία καθηγήτρια,
φιλόλογο, που δίδαξε και στο Γυµνάσιο Ν. Ιωνίας, τη 10/ετία του ’60,
την Ελβίρα Μποστανζόγλου από την Καισάρεια, το Μίνωα Κυβετό από
τη Σµύρνη, την Καλλιόπη ∆ουρµούσογλου, το Νίκο Μαδωνή, αδελφό
του γνωστού σκηνογράφου Γιώργου κ.ά.
Ως προς τα επαγγέλµατα έχουµε τώρα µπροστά τους υπαλλήλους
(6), ακολουθούν οι καταστηµατάρχες (5), οι έµποροι (3), οι τεχνίτες (2).

102
Υπάρχει ένας ιερέας, ένας καθηγητής, ένας υφαντής, αλλά και δύο
ταπητουργοί κλπ.
Οι ορφανοί είναι 21 και δηλώνεται –τόσο µετά– κι ένας αιχµάλωτος!
Ως προς τους τόπους καταγωγής παρατηρούµε την κυριαρχία της
Σµύρνης, την οποία δηλώνουν 15 µαθητές. Ακολουθεί η Σπάρτη µε 9, η
Πόλη και το Ικόνιο µε 4, τα Μούγλα, το Κιρκαγάτς, η Υοσγάτη, η Αθήνα
µε 2 και από ένας µαθητής δηλώνουν τα Βουρλά, τη Μενεµένη, τη
Μαλακοπή, το Βαϊνδήρι, τις Η.Π.Α., τη Θεσσαλονίκη, τη Σαµψούντα,
την Αλάια, το Βουνάρµπασι, τη Μαγνησία, τη Μερσίνα, το Αδραµύττιο,
το Βουτζά, τη Νεάπολη, τα Θείρα, την Καισάρεια, τις Κουκουβάουνες.
Αν θελήσει κανείς να αθροίσει τους αριθµούς των δύο τάξεων θα δει
το φαινόµενο, το Ηµιγυµνάσιο Ν. Ιωνίας να είναι τρόπον τινά ένα
παράρτηµα της Ευαγγελικής Σχολής. 27 παιδιά στα 113 του Ηµιγυ-
µνασίου δηλώνουν ότι γεννήθηκαν στη Σµύρνη! ∆εύτερη, όπως πάντα,
η Σπάρτη µε 13 παιδιά, Τρίτη η Πόλη µε 10, τέταρτο το Ικόνιο µε 7.
Ακολουθούν η Σαµψούντα και η Αλάια µε 4, και µετά η Τραπεζούντα,
τα Βουρλά, το Αδά Παζάρ, η Μαγνησία, τα Μούγλα, το Κιρκαγάτς, η
Νεάπολη, η Υοσγάτη µε 2.
Έχουν εξαφανιστεί προάστια της Σµύρνης που είχαν ισχυρή
παρουσία στα ∆ηµοτικά Σχολεία (Βουτζάς, Σεβδίκιοϊ κλπ.), καθώς και
πολιτείες του Πόντου (εκτός Σαµψούντας και Τραπεζούντας), η
Προύσα, το Αϊβαλί κλπ.

2. Σχολικό Έτος 1930 – 1931.

∆εν είναι σηµαντικός ο αριθµός των µαθητών αυτής της χρονιάς.
Μόνον 109 (70 στην Α΄ τάξη και 39 στη Β΄). Από τα 70 παιδιά της Α΄
τα 46 είναι αγόρια και τα κορίτσια µόνον 24(!). Στάσιµοι 16.
Εξετάζουµε ως πρωτοείσακτους τους µαθητές της Α΄ τάξης. Περι-
έργως εδώ παρουσιάζεται µεγαλύτερη απόκλιση ηλικιών. ∆εν υπάρχουν
πια µαθητές 10 ετών (δεν είναι το Γυµνάσιο για τόσο µικρά παιδιά), ενώ
οι εντεκάχρονοι είναι πολύ λίγοι. Ανεβαίνουµε λοιπόν στις ηλικίες 12-14
ετών. Υπάρχουν όµως αρκετοί δεκαπεντάχρονοι και 1 µαθητής είναι 17
ετών.
Αυτό εξηγείται. Κυριαρχούν δεύτερες σκέψεις. Όλοι αντιλαµβάνο-
νται ότι η ανάγκη επιβίωσης απαιτεί σπουδές, απαιτεί απολυτήριο
Γυµνασίου πλέον και βέβαια το πρώτο βήµα είναι το Ηµιγυµνάσιο.
Ωστόσο το Ηµιγυµνάσιο ακόµη δεν έχει γίνει δηµοφιλές, όσο το
Ελληνικό Σχολείο. Πολλοί µαθητές εξακολουθούν να φοιτούν σε άλλα
Γυµνά-σια.
Τα στοιχεία των µαθητών της Α΄ τάξης εµπεδώνουν πια το στοιχείο
της ανάδυσης της λεγόµενης «µεσαίας τάξης» µέσα από τα δηλωνόµενα
επαγγέλµατα γονέων.
103
 Πολλοί έµποροι, πολλοί καταστηµατάρχες, πολλοί τεχνίτες και νέα
επαγγέλµατα: βιβλιοπώλες, επιχειρηµατίας, χρηµατιστής, κινηµατογρα-
φικός επιχειρηµατίας, ξυλογλύπτης, χρυσοχόος. 28 µαθητές είναι
ορφανοί.
Ως προς τους τόπους καταγωγής η εικόνα δεν αλλάζει.
Προηγούνται πάντα οι Σµυρνιοί, ακολουθούν οι Σπαρταλήδες και µετά
αλλά σε µεγάλη απόσταση οι Κωνσταντινουπολίτες, οι Κονιαλήδες, οι
Βουρλιώτες, οι Αλαγιώτες, οι Πόντιοι, οι Καππαδόκες.
Προκειµένου να υπάρχει µια εικόνα για τη βαθµολογία των
µαθητών του Ηµιγυµνασίου, χρησιµοποιούµε στοιχεία από το βιβλίο
Πιστοποιητικών Σπουδής, γιατί δεν έχουµε Γενικό Έλεγχο.
Φαίνεται λοιπόν σ’ ένα δείγµα 140 µαθητών και των 2 τάξεων,
υπάρχει µεγάλη αυστηρότητα, απόλυτη µάλλον ως προς το «Άριστα»,
αφού κανένας µαθητής ή µαθήτρια δεν το παίρνει. Το «Πάνυ Καλώς»
επίσης το παίρνουν µόνον 3 µαθητές (2 αγόρια, 1 κορίτσι), το «Λίαν
Καλώς» 37 µαθητές (24 αγόρια – 13 κορίτσια), το «Καλώς» 84 µαθητές
(56 αγόρια – 28 κορίτσια), το «Σχεδόν Καλώς» 2 µαθητές (2 αγόρια – 0
κορίτσια). Υπάρχουν και 2 µετεξεταστέοι ( στα Αρχαία Ελληνικά) και 16
στάσιµοι.
Όπως είναι φανερό το «Καλώς» είναι ο βαθµός που συνήθως δινό-
ταν στα Ηµιγυµνάσια. Οι διαφορές ήταν στα κλάσµατα της µονάδας,
αφού άλλο ήταν ένα «Καλώς 7 3/8» από ένα «Καλώς 6 4/8».
Θα φανεί παιδαγωγικά παράδοξο το γεγονός ότι οι καθηγητές, ενώ
γενικά είναι αυστηροί στη βαθµολογία, στην αξιολόγηση της διαγωγής
δείχνουν µιαν υπερβάλλουσα επιείκεια. Κατά 90% οι χαρακτηρισµοί
είναι «διαγωγή κοσµιωτάτη» και κατά 10% «διαγωγή κοσµία», άλλη
τιµή δεν υπάρχει.

2. Σχολικό Έτος 1931 – 1932.

Ο αριθµός των µαθητών αρχίζει να αυξάνεται. Το σχολείο εγγράφει
152 µαθητές και µαθήτριες: 88 στην Α΄ τάξη και 64 στην Β΄. Μένουν
στάσιµοι 15. Στην Α΄ τάξη τα αγόρια είναι 49 και τα κορίτσια 39.
Εξετάζοντας τα στοιχεία αυτής της χρονιάς, καθώς συµπληρώνονται
πια 10 χρόνια από την Καταστροφή, γίνεται πλέον κατάδηλο το
τεράστιο πρόβληµα από τη µη ίδρυση και λειτουργία πλήρους Γυµνα-
σίου στη Ν. Ιωνία. Αυτή η κινητικότητα µεταξύ ∆ηµοτικού – Ελληνικού
Σχολείου προς Ηµιγυµνάσιο – Γυµνάσιο αποτυπώνεται µε ζωηρά
χρώµατα στις ηλικίες των µαθητών.
Στην Α΄ τάξη εγγράφεται µαθητής (ο Γεώργιος ∆εληγιάννης από το
Ζογκουλντάκ του Πόντου) ηλικίας 9 ετών κι ακόµη η Ελένη Καστάνα,
θυγατέρα του Αντωνίου Καστάνα, πρώτου φαρµακοποιού της Ν.
Ιωνίας, η Μαρία Παραρά από τα Βουρλά, εξαδέλφη της γνωστής
104
συγγραφέα Νίτσας Παραρά, η Αναστασία Σαρηγιάννη από τη Σµύρνη
κι ο Ηλίας Μαντζουράτος, από την Αθήνα, ηλικίας 10 χρόνων, µαζί µε
παιδιά 15 και 16 ετών!
Στην γκάµα των επαγγελµάτων πατρός προστίθεται ένας χηµικός, ο
Ιωάννης ∆ιαµαντάκης, κατοπινά εκδότης της πιο µακρόζωης
εφηµερίδας της Ν. Ιωνίας: «το Θάρρος», αλλά και την εποχή εκείνη
εκδότης της εφηµερίδας «Ιωνία», δύο εργοστασιάρχες ο Νικόλαος
Μποσταντζόγλου και ο Χαράλαµπος ∆αούτης, πατέρας του Λεωνίδα
∆αούτη, εκ των παραγόντων του πολιτισµού, του προσκοπισµού αλλά
και των κινητοποιήσεων των βιοτεχνών και βιοµηχάνων του δήµου στα
πρώτα µεταπολεµικά χρόνια.
Ως µαθητή θα συναντήσουµε έναν παλιό γνώριµό µας από το
∆ηµοτικό, τον Ηλία ∆ουρµούσογλου. Έχει τελειώσει την Στ΄ ∆ηµοτικού
και κανονικά πλέον εγγράφεται στην Α΄ Γυµνασίου. ∆εν έχει δηλαδή
µεταπηδήσει ενωρίτερα από την ∆΄ ∆ηµοτικού (1928-29) στο Ελληνικό,
ενώ βάσει των επιδόσεων του θα τα κατάφερνε.

3. Σχολικό Έτος 1932 – 1933.

Ούτε σ’ αυτή τη χρονιά ο αριθµός των µαθητών για µοναδικό
σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης στη Ν. Ιωνία, έστω Ηµιγυµνάσιο (Α΄ + Β΄
τάξεις) είναι ικανοποιητικός. Στην Α΄ τάξη εγγράφονται 94 µαθητές,
ενώ µε τα δεδοµένα της εποχής, θα έπρεπε να ήσαν τουλάχιστον 150. Η
Β΄ τάξη εγγράφει 67 µαθητές.
Μεγάλο πρόβληµα εξακολουθεί να υπάρχει – κυρίως παιδαγωγικό –
από τη συµφοίτηση παιδιών µε µεγάλη διαφορά ηλικίας – εννοείται σε
κάθε τάξη. Υπάρχουν παιδιά 9 ετών αλλά και 15!
Μέσα από τα επαγγέλµατα των γονέων, καταφαίνεται η ταχεία
πλέον ανάπτυξη της πολιτείας σε βιοµηχανική περιοχή, χάρη στην
Υφαντουργία και την Ταπητουργία. Τα εργοστάσια, µικρά, µεσαία και
µεγάλα, στήνονται εν µία νυκτί, αφού τα οικόπεδα είναι σχεδόν δωρεάν
και η ζωή της Νέας Ιωνίας αρχίζει να ρυθµίζεται µε τους χρόνους
έναρξης της βάρδιας στη Μεταξουργία και τη Βαµβακουργία του
Κυρκίνη, του Τρία Άλφα, της Μουταλάσκη, της Ελληνίδας…
Η εξέλιξη της πολιτείας, η οποία ήδη έχει ξεπεράσει τις 20.000
κατοίκων φαίνεται και από τα πολλά σχολεία που λειτουργούν στη
Στοιχειώδη Εκπαίδευση, τους πολλούς ναούς που έχουν ήδη ανεγείρει
οι πρόσφυγες στους συνοικισµούς των, για να τιµήσουν τη µνήµη του
προστάτη αγίου της γενέτειράς τους, την πυκνή συγκοινωνία µε την
Αθήνα, από τη µια µε το ατµήλατο τρένο της Κηφισιάς και την άλλη, τη
λιγότερο χρησιµοποιούµενη γραµµή Αθηνών – Λαυρίου αλλά και την
πρωτοφανή, θα έλεγε κανείς, ενασχόληση των κατοίκων µε τα κοινά, τα
κοινωνικά, τα πολιτιστικά! Συστήνονται σύλλογοι προσφυγικοί αλλά
105
και αµιγώς πολιτιστικοί, χορωδίες και µαντολινάτες, αθλητικά σωµα-
τεία σε όλα σχεδόν τα σπορ (ποδόσφαιρο, στίβος, βόλεϊ, χάντµπολ,
πυγµαχία κλπ.), εκδίδονται αξιόλογες τοπικές εφηµερίδες, αν και όχι
πολλές, λειτουργούν κινηµατογράφοι, ενώ ήδη έχουν στηθεί ταβερνά-
κια και ζαχαροπλαστεία.
Οι καλλιτέχνες, οι µουσικοί, οι λογοτέχνες, οι δηµιουργοί έχουν τον
τρόπο να εκφράζονται. Και υπάρχουν σηµαντικοί πνευµατικοί άνθρω-
ποι αυτή την εποχή (Άγγελος Σηµηριώτης, Μένος Φιλήντας και τόσοι
άλλοι).
Η πολιτεία διαθέτει πολλούς εµπόρους κι επιχειρηµατίες, πολλούς –
µα πάρα πολλούς – καταστηµατάρχες µε σπουδαία µαγαζιά που
απασχολούν εκατοντάδες υπαλλήλων. Οι εργάτες – για τους πατέρες
µιλούµε πάντα – οι υφαντές και οι ταπητουργοί από τα στοιχεία των
βιβλίων δεν φαίνεται να είναι όσοι θα περίµενε κανείς. Θα
επαναλάβουµε βέβαια εδώ ότι στα εργοστάσια και στα ταπητουργεία η
συντριπτική πλειοψηφία των εργαζοµένων ήταν γυναίκες.
Ως προς τους τόπους καταγωγής ερχόµαστε για άλλη µια φορά να
διαπιστώσουµε κάτι που για τη Νέα Ιωνία, που την κατοίκησαν
ξεριζωµένοι από περισσότερες από 150 µεγαλύτερες ή µικρότερες
κοινότητες της Ανατολής, προβάλλει ως «παράδοξο».
Παίρνουµε τα στοιχεία της Α΄ τάξης αυτού του έτους και τι
βλέπουµε; Από τα 94 παιδιά τα 38 αναφέρουν ως τόπο καταγωγής τους
τη Σµύρνη!
Βεβαίως ένα µεγάλο ποσοστό Σµυρνιών είχε εγκατασταθεί στη Νέα
Ιωνία. Και βεβαίως υπήρχε διάχυτη στους Σµυρνιούς, λόγω παράδοσης,
η έφεση στα γράµµατα.
Όµως εικάζουµε ότι σ’ ένα µεγάλο βαθµό εδώ λειτούργησε η µεγα-
λοσχηµοσύνη. Η Σµύρνη, η πρωτοπολιτεία της Ανατολής, ήταν στις
καρδιές όλων: προσφύγων και µη. Καθένας θα ήθελε να δηλώνει Σµυρ-
νιός! Τα χρόνια ήταν δύσκολα. Οι ξεριζωµένοι προσπαθούσαν να δηµι-
ουργήσουν ό,τι καλύτερο µπορούσαν στη νέα πραγµατικότητα. Ένα
θαυµάσιο διαβατήριο γι αυτό ήταν να δηλώνουν πόλη καταγωγής τη
Σµύρνη ή την Κωνσταντινούπολη, κυρίως όµως τη Σµύρνη, γιατί έτσι κι
αλλιώς οι Πολίτες ήσαν πολύ λιγότεροι, αποσιωπώντας έτσι κάποιο
τοπωνύµιο γειτονικής πόλης ή χωριού. Αυτό θα µπορούσε να συµβεί
και σ’ εµάς. Αν κάποιος βρεθεί στο εξωτερικό και τον ρωτήσουµε από
πού είσαι; Το πρώτο που του έρχεται στο νου να πει «είµαι από την
Αθήνα και όχι από τη Νέα Ελβετία, ή το Νέο Κόσµο, ή τα Βριλήσσια…».
Έτσι, ιδιαίτερα στη Μέση Εκπαίδευση, παρατηρούµε να απουσιά-
ζουν ή να εµφανίζονται πολύ αραιά τόσες συνοικίες και προάστια,
γειτονικές πόλεις και χωριά της Σµύρνης, κατά κύριο λόγο και της
Κωνσταντινούπολης δευτερευόντως.
106
 Για του λόγου το αληθές, δηλώνονται ως τόποι καταγωγής των 94
πρωτοείσακτων µαθητών: Σµύρνη 38, Κων/πολη 11 , Σπάρτη 7, Βουρλά
4 , Μαγνησία 3 , Νυµφαίο 3 , Αϊδίνι 2 , Εσκή Σεχίρ 2 , Προύσα 2 και
Ναζλί 2 .
Ενώ από 1 µαθητή δηλώνονται: η Άγκυρα, το Ακ Νταγ, η Αλάια, η
Αµισός, η Αττάλεια, το Βαϊνδήρι, ο Βουτζάς, το Γκιουλ Μπαξέ, τα
∆αρδανέλλια, η Έφεσος (ορεινή Έφεσος, το χωριό της ∆ιδώς Σωτηρίου,
στο µυθιστόρηµα «Ματωµένα Χώµατα»), το Ζογκουλντάκ, τα Θείρα, το
Ικόνιο, η Ινέµπολη, το Κιρκαγάτς, το Αϊβαλί, η Μάκρη, τα Μούγλα, το
Μπαλικεσέρ, το Μπολκάκιοϊ, ο Μπουρνόβας, η Τραπεζούντα.
Όµως τώρα πια έχουµε και 5 παιδιά γεννηµένα στην Αθήνα
(διάβαζε Νέα Ιωνία), 2 στις Κουκουβάουνες, 1 στο Αλιβέρι, 1 στα Γιαν-
νιτσά, 1 στην Ιτέα, 1 στο Λαγκαδά, 1 στη Μεγαλόπολη, 1 στη Χαλκίδα.
Είναι ολοφάνερο ότι η Νέα Ιωνία δεν κατοικείται πια µόνο από
πρόσφυγες.

4. Σχολικό Έτος 1933 – 1934

Το 1934 έγιναν οι δηµοτικές εκλογές. Η λήξη αυτού του σχολικού
έτους είχε βρει τη Νέα Ιωνία από συνοικία της Αθήνας, δήµο πια και
µάλιστα µεγάλο. Η ανάγκη της ίδρυσης και λειτουργίας πλήρους
6/ταξίου Γυµνασίου επιτακτική. Και πράγµατι από το Σεπτέµβριο του
1934 θα αρχίσει τη λειτουργία του το «Γυµνάσιο Νέας Ιωνίας», όπως
άλλωστε έχουµε ήδη αναφέρει.
Όµως για να µην υπάρξουν ίσως προβλήµατα στη µεταφορά των
µαθητών, αφήνεται να λειτουργεί για 3 - 4 χρόνια παράλληλα και το
Ηµιγυµνάσιο, µε εντελώς περιορισµένο βέβαια αριθµό µαθητών.
Όµως η σχολική χρονιά 1933-34 είναι η πιο δυναµική για το Ηµι-
γυµνάσιο, που θέλει να κλείσει θριαµβευτικά την ολιγόχρονη διαδροµή
του, όπως και ο προκάτοχός του, το «Ελληνικό Σχολείο».
Εγγράφονται 214 µαθητές: 129 στην Α΄ τάξη και 85 στη Β΄. Η
ηλικία των παιδιών είναι πάντα µεταξύ : 10-15.
Όµως ειδικά σ’ αυτή τη χρονιά παρατηρούνται κάποια παράδοξα:
µια µαθήτρια 13 ετών εµφανίζεται ως γεννηµένη στον Περισσό!
Μαθητής 10 ετών να έχει γεννηθεί στην Αλάια, αρκετά παιδιά 11 ετών
να έχουν γεννηθεί στη Σµύρνη, το Ναζλί, την Αλάια!
Για την πρώτη περίπτωση γνωρίζουµε ότι προ της ελεύσεως των
προσφύγων υπήρχαν 2 - 3 δεκάδες κατοίκων σε υποστατικά για τα
κοπάδια και τα αµπέλια των Μενιδιατών ή Κουκουβανιωτών, αλλά πάλι
γέννηση στον Περισσό το 1920! Ως προς τις άλλες περιπτώσεις,
σίγουρα έχουµε τα παιδιά της φωτιάς, αυτά που γεννήθηκαν στις
αποβάθρες ή στα πλοία ή στον Πειραιά…
Ως προς τους τόπους καταγωγής είδαµε να δηλώνονται:
107
 Σµύρνη 36, Κων/πολη 16, Βουρλά 5, Αττάλεια 4, Σπάρτη 4,
Αϊβαλί 4, Μαγνησία 3, Αλάια 2, Αµισός 2, Καισάρεια 2 και από 1
µαθητή: το Ικόνιο, η Καισάρεια, το Ναζλί, το Βαϊνδήρι, η Μπάλια, η
Κρήνη, η Προύσα, τα Μούγλα, η Μαλακοπή, η Ινέµπολη, το Σόµα, η
Χιλή, το Βατούµ, το Κιλισµάνι, το Γκέλβερι, το Ζογκουλντάκ, το Ακ
Νταγ, το Νυµφαίο, το Βουρδούρι , το Αξάριο, η Νικοµήδεια και η
Κριµαία.
Επίσης δηλώνονται: η Αθήνα από 9, ο Περισσός από 3, οι
Κουκουβάουνες από 3, η Καλαµάτα από 1, το Ναύπλιο από 1, ο
Πειραιάς από 1, οι Ράχες Τυµφρηστού από 1, η Ρωσία από 2, η Κριµαία
από 1. 40 µαθητές είναι ορφανοί πατρός. Εξαιρετικά σηµαντικό
ποσοστό για το έτος αυτό (38%).
Ως προς τα επαγγέλµατα καταγράφονται: 9 έµποροι, 8 υπάλληλοι, 7
εργάτες, 5 ράπτες, 3 ξυλουργοί, 3 παντοπώλες, 3 υποδηµατοποιοί, 2
αρτοποιοί, 2 βαφείς, 2 γεωργοί, 2 ιερείς, 2 κρεοπώλες, 2 κουρείς, 2
κτηµατίες και από ένας αρτοπώλης, ασφαλιστής, βιοµήχανος, γλύπτης,
διδάσκα λος, ελαιοχρωµατιστής, ηλεκτροτεχνίτης, ιδιοκτήτης λεω
φορείου, καθηγητής, κτίστης, λογιστής, µεσίτης, πιλοποιός επιπλοποιός,
σαπωνοποιός, σιδηρουργός, σταθµάρχης, στρατιωτικός, τυπογράφος,
υδραυλικός, φαρµακοποιός.

5. Σχολικό Έτος 1934 – 1935

Από αυτό το σχολικό έτος αρχίζει πια να λειτουργεί το πλήρες
6/τάξιο Γυµνάσιο Νέας Ιωνίας και πλέον η ταλαιπωρία των µαθητών
που έπρεπε µετά το Ηµιγυµνάσιο να οδεύουν προς την Αθήνα ή το
Μαρούσι τελειώνει.
Για ένα – δύο χρόνια θα συνεχίσει να λειτουργεί, εκ παραλλήλου το
Ηµιγυµνάσιο, ώσπου να γίνει φυσιολογικά η απορρόφηση των µαθητών
από το Γυµνάσιο.
Τη σχολική αυτή χρονιά στο Ηµιγυµνάσιο γράφονται συνολικά 167
µαθητές και µαθήτριες: 71 στην Α΄ τάξη και 96 στην Β΄. Πλέον η ηλικία
των µαθητών έχει έρθει στα φυσιολογικά επίπεδα: 11-14 ετών.
Ελάχιστοι είναι οι µαθητές που γεννήθηκαν στη Μ. Ασία. Έτσι δεν έχει
περαιτέρω νόηµα να αναφερόµαστε στο στοιχείο αυτό. Το ίδιο βέβαια
ισχύει και για τα επαγγέλµατα των πατεράδων. Καµία ουσιώδης
διαφορά. Η πολιτεία έχει βρει το δρόµο της και αναπτύσσεται ραγδαία
στη βιοµηχανία κυρίως του τοµέα της κλωστοϋφαντουργίας.
Όπως έχουµε ήδη αναφέρει δεν βρήκαµε πλήρη στοιχεία των
εκπαιδευτικών που δίδαξαν στο Ηµιγυµνάσιο στα 6-7 χρόνια της
λειτουργίας του. Ως διευθυντές µόνον αναφέρονται ο Α. Νικολόπουλος,
ο ∆. Σεϊτάς και ο Ι. Α. ∆ιακόπουλος.

108
Κεφάλαιο ∆έκατο
Το Αντιτραχωµατικό Σχολείο Νέας Ιωνίας (1938 – 1946)

Στα αρχεία του 1ου ∆ηµοτικού σχολείου, µαζί µε Γεν. Ελέγχους και
Μαθητολόγια υπήρχαν φυλαγµένα ο Γενικός Έλεγχος και το Μαθητο-
λόγιο του «Αντιτραχωµατικού σχολείου Νέας Ιωνίας».
Αυτό ήταν µια πραγµατική αποκάλυψη, γιατί οµολογούµε ότι δεν
είχαµε ακούσει ποτέ να γίνεται λόγος για την ύπαρξη αυτού του ειδικού
σχολείου, το οποίο από τον τίτλο παραπέµπει σε ένα κλειστό σχολείο µε
ασθενείς µαθητές, οι οποίοι δεν έπρεπε να φοιτούν µαζί µε τα άλλα
παιδιά για το φόβο της µετάδοσης της νόσου των µατιών, του
λεγοµένου τραχώµατος.
Το τράχωµα ήταν σοβαρή ασθένεια, χρόνια, η οποία θα µπορούσε
να οδηγήσει στην τύφλωση, εάν δεν αντιµετωπιζόταν σωστά ιατρικά.
Οι σουλφαµίδες και αργότερα τα αντιβιοτικά επέτρεψαν την ίαση του
τραχώµατος.
Η ανάπτυξη της νόσου στα χρόνια αυτά ήταν αποτέ-λεσµα των
κακών συνθηκών διαβίωσης και της έλλειψης υγιεινών κανόνων.
Εάν εξαιρέσουµε αυτή τη µορφή καραντίνας των παιδιών αλλά και
την επίπτωση που είχε στην ψυχολογία και το ηθικό τους, το καθαρά
µαθησιακό τµήµα δεν διέφερε σε τίποτε από αυτό των κανονικών
σχολείων. Είχε έξι (6) τάξεις. Τα παιδιά διδάσκονταν επάνω στο ίδιο
Αναλυτικό Πρόγραµµα µαθηµάτων, εξετάζονταν και βαθµολογούνταν
στα προφορικά, κατά δίµηνα, στις 4 κατώτερες τάξεις και σε προφορικά
και γραπτά στις 2 ανώτερες, µε βάση τη 10/βαθµη κλίµακα, ενώ
αξιολογούνταν και ως προς τη διαγωγή.
Ωστόσο να πούµε ότι η στήλη µε την ξεχωριστή της σηµασία ήταν
αυτή των παρατηρήσεων, όπου βλέπουµε να σηµειώνονται: «διακοπή
λόγω ασθενείας», «απόρριψη λόγω ασθενείας», θεραπευθείς εσαεί»
κ.λπ.
Το σχολείο άλλαζε συνεχώς έδρα. Στην αρχή λειτούργησε στο κτίριο
του 1ου ∆ηµοτικού Ελευθερούπολης (διευθυντής ο Βασ. Σαραντόπου-
λος), µετά πήγε στο 1ο ∆ηµοτικό σχολείο Ν. Ιωνίας, για να συνεχίσει
στην Ινέµπολη και να καταλήξει στο 1ο ∆ηµοτικό.
Η φοίτηση βέβαια ήταν µικτή. Τα ονόµατα των δασκάλων δεν µας
είναι γνωστά, είναι γνωστά όµως τα ονόµατα των διευθυντών, οι οποίοι
κατά σειρά ήσαν: Βασ. Σαραντόπουλος, (1938-39), Σοφία Σαΐτου (1939-
40), Ιω. Αποστόλου (1940-41, 1941-42, 1942-43, 1943-44, 1944-45,
1945-46).
Οι µαθητές και οι µαθήτριες προέρχονταν απ’ όλες τις συνοικίες της
Ν. Ιωνίας, αλλά και από το Ηράκλειο.

109
 Κατά το πρώτο έτος (1938-39) είχαν εγγραφεί συνολικά 49 µαθητές
(33 αγόρια – 16 κορίτσια), από τα οποία µόνον 7 µαθητές (όλα αγόρια)
φοιτούσαν στην Ε’ και τη Στ’ τάξη. Είχαν απορριφθεί 2 αγόρια και 3
κορίτσια.
Το έτος 1939-40 έχουµε 59 µαθητές (36 αγόρια – 23 κορίτσια).
Απορρίπτονται τα 8 (5 αγόρια – 3 κορίτσια). Βέβαια µετεγγράφονται
(σε κανονικά σχολεία) αρκετοί µαθητές (14).
Στα επόµενα σχολεία ο αριθµός των µαθητών συνεχώς φθίνει (35 το
‘40-41, 34 το ‘41-42, 26 το ’42-43, 20 το ’43-44, 19 το ’44-45 για να
αυξηθεί πάλι µε την απελευθέρωση: 33 το ’45-46, όταν κι έκλεισε το
σχολείο…).
∆ια ευνόητους λόγους δεν αναφέρουµε φυσικά κανένα όνοµα
µαθητού.

110
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Α. Τοπωνύµια Μικρασιατικών Πατρίδων &
Ονοµατεπώνυµα µαθητών.
Β. Κατάλογοι εκπαιδευτικών και µαθητών.
Γ. Τα Επαγγέλµατα.
∆. Οδωνυµικά.

111
 Α. ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΠΑΤΡΙ∆ΩΝ.

Στη Νέα Ιωνία εγκαταστάθηκαν µετά τον ξεριζωµό πρόσφυγες από

πολλές πατρίδες της Ανατολής.
Από τα αρχεία των σχολείων που εξετάσαµε και µε βάση τις
καταγραφές που έγιναν στη στήλη «τόπος καταγωγής» διαπιστώσαµε
ότι υπάρχουν αναφορές για 104 χωριά, κωµοπόλεις και πόλεις.
Κρίνουµε ότι σίγουρα, αν είχαµε και στοιχεία των άλλων σχολείων, ο
αριθµός θα ήταν µεγαλύτερος, εγγίζοντας ίσως και το 150.
Παραµένουµε ωστόσο στις 104 απολύτως διακριβωµένες πατρίδες,
περισσότερο ή λιγότερο γνωστές, για τις οποίες δίνουµε ορισµένα
ιστορικά και γεωγραφικά στοιχεία, ώστε να µπορούν οι αναγνώστες να
έχουν µιαν εικόνα τους. Τα καταγραµµένα τοπωνύµια Μικρασιατικών
πατρίδων είναι τα εξής:

1. Άγιος Γεώργιος: Συνοικία της Σµύρνης µε δικά της σχολεία.

2. Αγία Τριάς: Προάστιο της Σµύρνης µε ∆ηµοτικό Σχολείο.
3. Άγκυρα: Πρωτεύουσα της Τουρκίας στο τότε κεµαλικό καθεστώς.
Είχε 45.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι Έλληνες ήσαν 7.000. Η
πόλη είναι γνωστή από τον 7ο π.Χ. αιώνα, ενώ µετά την εκστρατεία
του Μ. Αλεξάνδρου έγινε πρωτεύουσα των Γαλατών. Στην πόλη
λειτούργησαν αρκετά σχολεία και εκκλησίες, ενώ ιδρύθηκαν σύλλογοι
και οργανώσεις.
4. Άδανα: Πρωτεύουσα νοµού στη Ν. Τουρκία. Οι κάτοικοί της ήταν
70.000, εκ των οποίων οι Έλληνες έφθαναν στις 10.000. Άκµασε επί
εποχής Ιουστινιανού. Οι Έλληνες κάτοικοί της προήρχοντο από τα
νησιά του Αιγαίου, την Κύπρο, την Καππαδοκία και το Ικόνιο.
5. Αδά Παζάρ: Πόλη της επαρχίας Νικοµήδειας στην ∆. Τουρκία. Είχε
1.000 Έλληνες κατοίκους, που είχαν την καταγωγή τους από τη
Θεσσαλία και την Ήπειρο.
6. Αδραµύττιο: Λιµάνι στην Προποντίδα. Από τους 17.000 κατοίκους
οι 7.000 περίπου ήσαν Έλληνες, καταγόµενοι κυρίως από τη Λέσβο.
Πλούσια περιοχή µε αξιόλογη εκπαίδευση.
7. Αζιζιέ: Χωριό βόρεια του Αφιόν Καραχισάρ, κοντά στο βυζαντινό
Αµόριο.
8. Αϊβαλί (Κυδωνίες): Λιµάνι απέναντι από τη Μυτιλήνη. Ιδρύθηκε
από Λέσβιους τον 17ο αιώνα και ταχύτατα αναπτύχθηκε. Ο
πληθυσµός του στη συντριπτική του πλειοψηφία ήταν ελληνικός.
Αριθµούσε 35.000 κατοίκους. Είχε σπουδαία σχολεία (Ακαδηµία
Κυδωνιών) και ανέδειξε µεγάλες µορφές εκπαιδευτικών, λογοτεχνών,
καλλιτεχνών (Βενέζης, Κόντογλου, Σακκάρης, Βαλσαµάκης).

112
9. Αϊδίνιο: Έδρα επαρχίας, δίπλα στο Μαίανδρο ποταµό. Είχε 10.000
Έλληνες κατοίκους. Η πόλη µε λαµπρά ιστορία από την αρχαιότητα,
που άκµασε επί εποχής Σελευκιδών. Υπήρξε πατρίδα του αρχιτέκτονα
της Αγίας Σοφίας Ανθεµίου. Κατά την περίοδο της ελληνικής κατοχής
(1919 – 1922), έγιναν εκεί φοβερές µάχες και η πόλη κατεστράφη
εντελώς. Είναι ιδιαιτέρως γνωστή η θυσία των προσκόπων της.
10. Ακ Νταγ Μαντέν: Κωµόπολη που ανήκε στην επαρχία Υοσγάτης,
του νοµού Αγκύρας. Είχε 2.000 Έλληνες που ασχολούντο κυρίως µε
την εξόρυξη µετάλλων.
11. Ακ Σεχίρ: Πόλη στο νοµό Ικονίου. Ήταν το Φιλοµήλιο των βυζαντι-
νών. Από τις 20.000 των κατοίκων οι Έλληνες υπερέβαιναν τις 2.000.
12. Αλάια (Αλάγια): Το βυζαντινό Κορακήσιον. Λιµάνι Ν.Α. της Αττα-
λείας. Προ της Καταστροφής αριθµούσε περίπου 15.000 κατοίκους,
εκ των οποίων οι Έλληνες ήσαν 2.000. Είχαν 3 εκκλησίες και 2 σχο-
λεία. Οι Αλαγιώτες ήσαν εκ των βασικών ελληνορθόδοξων κοινοτήτων
που εγκατεστάθησαν µετά την Καταστροφή στη Νέα Ιωνία µαζικά.
13. Αλάτσατα: Κωµόπολη, κοντά στον Τσεσµέ, µε 15.000 κατοίκους. Η
παρουσία των Ελλήνων ήταν µεγάλη. ∆ιέθετε αξιόλογα σχολεία αρρέ-
νων και θηλέων.
14. Αµάσεια: Πρωτεύουσα του σαντζακιού Αµάσειας στον Πόντο. Είχε
20.000 Έλληνες κατοίκους. Πατρίδα του γεωγράφου Στράβωνος.
15. Αµισός (Σαµψούς): Πόλη του Πόντου µε 11.000 Έλληνες κατοί-
κους, ανεπτυγµένο εµπόριο και σπουδαία σχολεία (Νηπιαγωγείο,
Αστική σχολή, Γυµνάσιο).
16. Αντιγόνη: Ένα από τα νησιά, τα γνωστά ως Πριγκηπόννησα, στην
Κωνσταντινούπολη. Είχε 3.000 Έλληνες.
17. Αξάριο (Θυάτειρα): Τα Θυάτειρα ήταν µια από τις 7 εκκλησίες της
Αποκαλύψεως του Ιωάννου. Είχε 7.000 Έλληνες κατοίκους, πολλοί
των οποίων θυσιάστηκαν κατά την περίοδο των µαχών και µετά κατά
την αποχώρηση του ελληνικού στρατού (1922).
18. Αρµουτλή: Χωριό στην περιοχή της Προύσας µε 1.000 Έλληνες.
19. Αρτάκη: Λιµάνι στην Προποντίδα (η αρχαία Κύζικος). Είχε 10.000
περίπου Έλληνες. Αρτακινός ήταν ο δηµοτικιστής γλωσσολόγος
Μένος Φιλήντας, που έζησε και πέθανε στην Ν. Ιωνία.
20. Αττάλεια: Σηµαντικότατο λιµάνι της αρχαίας Παµφυλίας, που πήρε
τ’ όνοµά του από τον Άτταλο το Β’, το Φιλάδελφο της Περγάµου. Στα
νεότερα χρόνια άκµασε ως έδρα του µητροπολίτη Πισιδίας. Είχε
13.000 Έλληνες, 3 εκκλησίες, 3 Αρρεναγωγεία, 1 Παρθεναγω-γείο, µε
σύνολο 700 µαθητών.
21. Αχµετλί: Χωριό στην περιοχή Κασαµπά (Β. Α. της Σµύρνης) µε 2
σχολεία (αρρένων και θηλέων).
22. Βαϊνδήριο: Πόλη κοντά στη Σµύρνη. Προ της Καταστροφής είχε
113
 8.000 Έλληνες κατοίκους, που ασχολούντο µε την καλλιέργεια των
αµπελιών και την επεξεργασία του βαµβακιού.
23. Βαλούκεσερ (Μπαλούκεσερ): Έδρα σαντζακιού µέσα σε πλούσια
πεδιάδα της αρχαίας Μυσίας. Είχε 2.000 Έλληνες κατοίκους.
24. Βουνάρµπασι: Συνοικία της Σµύρνης και της Προύσας.
25. Βουρδούριο: Πόλη στην Πισιδία, ∆. της Σπάρτης. Το βυζαντινό Πο-
λυδώριο. Είχε 2.000 Έλληνες κατοίκους, 3 εκκλησίες εκ των οποίων η
Μεταµόρφωση του Σωτήρος θεωρείται από τις µεγαλύτερες της
Ανατολής. Ακόµη διέθετε ένα Αρρεναγωγείο και ένα Παρθεναγωγείο
µε σύνολο 400 µαθητών.
26. Βουρλά (Βρύουλα): Πόλη της Ιωνίας, κτισµένη στον κόλπο της
Σµύρνης. Ο πληθυσµός της (περίπου 40.000 κάτοικοι) ήταν στην
πλειοψηφία του ελληνικός. Είχε λαµπρά διδακτήρια (Αναξαγόρειος
Σχολή). Οι Βουρλιώτες ξεχώριζαν για την ανδρεία τους, αλλά και την
εξέλιξη στην αµπελουργία. Πατρίδα της µητέρας του Γεωργ. Σεφέρη.
27. Βουρνόβας (Μπουρνόβας): Προάστιο της Σµύρνης µε αρκετούς
Έλληνες. Θέρετρο για τους Ευρωπαίους της Σµύρνης. Είχε
Αρρεναγωγείο, Παρθεναγωγείο, αλλά και ιδιωτικά σχολεία.
28. Βουτζάς (Μπουτζάς): Ωραίο εξοχικό προάστιο της Σµύρνης µε
αρκετούς Έλληνες. ∆ιέθετε 2 ∆ηµοτικά σχολεία και Νηπιαγωγείο µε
σύνολο 20 δασκάλων και 1.000 µαθητών.
29. Γιαγια-κιόι: Χωριό στην περιφέρεια Περγάµου.
30. Γκιούλ Μπαξέ ( κήπος των ρόδων): Κωµόπολη εντός του κόλπου
της Ερυθραίας µε 2.500 Έλληνες κατοίκους, 1 Αστική σχολή, 1 Παρθε-
ναγωγείο.
31. Γόρδιον: Τοποθεσία Ν. ∆. της Άγκυρας, όπου ο Μ. Αλέξανδρος έλυσε
το γόρδιο δεσµό.
32. ∆αρδανέλλια (Τσανάκ-καλέ): Περιοχή µε φρούρια και οχυρώσεις
των στενών που οδηγούν στην Προποντίδα και το Βόσπορο. Θέατρο
σφοδρών µαχών των Τούρκων µε τους συµµάχους της Αντάντ. Η
Ελληνική κοινότητα ήταν πολυπληθής. Αριθµούσε 8.000 άτοµα.
33. ∆ενιζλί: Φηµισµένη πόλη στα σύνορα Καρίας – Φρυγίας – Πισιδίας,
γνωστή ως Λαοδίκεια. Κοντά στην αρχαία Ιεράπολη και το περίφηµο
Παµούκαλε (φρούριο του βαµβακιού) µε το νερό που ψύχεται µόλις
βγαίνει στην επιφάνεια και παίρνει τη µορφή χιονιού. Είχε σηµαντική
ελληνική κοινότητα και διέθετε αλευρόµυλους µε πολύ εξελιγµένη για
την εποχή τεχνολογία.
34. ∆ορύλαιον (Εσκή Σεχίρ): Πόλη κοντά στο Σαγγάριο ποταµό, που
έγινε γνωστή από την προέλαση του ελληνικού στρατού προς την
Άγκυρα (1920-21). Εκ των 30.000 κατοίκων οι 7.000 ήσαν Έλληνες.
35. Ζογκουλντάκ: Κωµόπολη στην περιοχή της Κασταµονής, στον
Πόντο.
114
36. Ζιντζίντερε (Φλαβιανά): Χωριό στην περιοχή της Καισάρειας. Στη
µονή Τιµίου Προδρόµου είχαν ιδρυθεί Παρθεναγωγείο, σχολή
Νηπιαγωγών, ορφανοτροφεία αρρένων και θηλέων. Είχε 2.000
Έλληνες κατοίκους.
37. Ηράκλεια (Ερεγλί): Με το όνοµα αυτό υπήρχαν δύο χωριά, ένα
στον Πόντο κι ένα στην περιοχή Ικονίου. Το δεύτερο είχε σηµαντική
ελληνική κοινότητα (2.000 κατοίκων).
38. Θείρα: Πόλη γνωστή από την αρχαιότητα στην κοιλάδα του
Καΐστρου. Αρκετά σηµαντική η ελληνική παρουσία.
39. Ικόνιον: Πρωτεύουσα του µεγάλου σε έκταση νοµού (Βιλαετίου)
Ικονίου. Πόλη ιστορική και για τους Έλληνες και για τους Τούρκους.
Υπήρχε ανθούσα ελληνορθόδοξη κοινότητα µε περισσότερους από
3.000 κατοίκους και αξιόλογα σχολεία.
40. Ινέµπολη: Η Ιωνόπολις της Ρωµαϊκής αυτοκρατο-ρίας. Πόλη στο
σαντζάκι της Κασταµονής στην Παφλαγονία. Προ της καταστροφής
είχε 3.500 Έλληνες και αξιόλογα σχολεία. Οι Ινεµπολίτες και Καστα-
µονίτες είναι εκ των πρώτων οικιστών της Νέας Ιωνίας ιδρύσαντες τη
συνοικία της Ινεπόλεως.
41. Καισάρεια: Μεγάλη πόλη της Καππαδοκίας, η πατρίδα του Αγίου
Βασιλείου. Η Ελληνική Κοινότητα ξε-περνούσε τους 5.000 κατοίκους.
∆ιέθετε 2 Αρρενα-γωγεία, 1 Γυµνάσιο, 1 Παρθεναγωγείο και 1 Νηπια-
γωγείο µε 500 περίπου µαθητές και 10 εκπαιδευ-τικούς.
42. Καραντίνα: Προάστιο της Σµύρνης.
43. Κασαµπάς: Πόλη στην περιοχή της Μαγνησίας, µε περισσότερους
από 3.500 Έλληνες. Πλουσιότατη πολιτεία µε καλή εκπαίδευση. Οι
κάτοικοί του προ-έρχονταν από τον ελλαδικό χώρο (Πελοπόννησος,
Θεσσαλία, Ήπειρος κλπ.), αλλά και από τη Σµύρνη, τη Μαγνησία κλπ.
44. Κάτω Παναγιά: Χωριό παραλιακό κοντά στη Σµύρνη. Έγινε
ιδιαίτερα γνωστό µε την τοπική του ενδυµασία.
45. Κερασούντα: Μεγάλη πόλη του Πόντου, αρχαία αποικία των Μιλη-
σίων. Προ της καταστροφής είχε 10.000 Έλληνες κατοίκους και αξιό-
λογη εκπαίδευση.
46. Κερµίρα: Χωριό της Καππαδοκίας κοντά στην Καισάρεια. Είχε
1.500 Έλληνες κατοίκους, 2 σχολεία αρρένων και 1 θηλέων µε σύνολο
250 µαθητές και 5 δασκάλους.
47. Κιλισµάνι: Χωριό της περιοχής της Σµύρνης.
48. Κίος: Το όνοµά της το οφείλει στο σύντροφο του Ηρακλή τον Κίο.
Παράλια πόλη, επίνειο της Νίκαιας. Είχε 7.000 Έλληνες κατοίκους
και αξιόλογη εκπαίδευση (Αλληλοδιδακτικό και Ελληνικό Σχολείο
κλπ.). Στα τέλη του 19ου αιώνα λειτουργούσε και αξιόλογο ιδιωτικό
Λύκειο.
49. Κιουτάχεια (Κοτύαιον): Πόλη κοντά στην Προύσα και το Εσκή
115
 Σεχίρ. Μια εκ των σπουδαίων πόλεων της αρχαίας Φρυγίας, γνωστή
για τα περίφηµα πλακάκια και αγγεία. Προ της Καταστροφής ζούσαν
5.000 περίπου Έλληνες που διέθεταν Αστική σχολή, Σχολή Θηλέων
κ.λπ.
50. Κιρκ-Αγάτς: Πόλη της Αιολίδας, κοντά στην Πέργαµο, µε 4.000
Έλληνες κατοίκους και αξιόλογα σχολεία και εκκλησίες.
51. Κορδελιό: Παραλιακό προάστιο της Σµύρνης µε πολλές επαύλεις
Ελλήνων που σώζονται έως σήµερα. Είχε ένα Αρρεναγωγείο, ένα
Παρθεναγωγείο και ένα Νηπιαγωγείο µε σύνολο 300 µαθητών.
52. Κουκλουτζάς: Χωριό κοντά στη Σµύρνη. Είχε Αστική σχολή 6/τάξια
µε 7 δασκάλους και 500 µαθητές.
53. Κουσάντασι (Νέα Έφεσος): Λιµάνι στις εκβολές του Μαιάνδρου.
Το όνοµα «Κουσαδασί» σηµαίνει νησί των πουλιών. Η Αγια Σολούκ
(η αρχαία Έφεσος) κατοικείτο από µερικές εκατοντάδες Ελλήνων. Η
Έφεσος υπήρξε µια εκ των σπουδαίων ιωνικών πόλεων που γνώρισε
πολλούς κατακτητές, αλλά παρέµεινε πάντα ισχυρά εως την εποχή του
Χριστιανισµού µε τον Απόστολο Παύλο και τον Ιωάννη. Είναι ένα
τεράστιο υπαίθριο µουσείο όπου συγκλίνουν όλοι οι πολιτισµοί (αρ-
χαιοελληνικός, ελληνιστικός, ρωµαϊκός, χριστιανικός, µουσουλµανι-
κός). Οι Έλληνες κατοικούσαν κυρίως στη λεγόµενη Ορεινή Έφεσο (ο
Κιρκιντζές της ∆ιδώς Σωτηρίου).
54. Κρήνη (Τσεσµές): Παραλιακή πόλη της Μ. Ασίας, ακριβώς απένα-
ντι από τη Χίο. Είχε περισσότερους από 10.000 Έλληνες κατοίκους.
Στο λιµάνι του Τσεσµέ ο ρωσικός στόλος κατέστρεψε τον τουρκικό επί
Αικατερίνης Β΄ (1770). Έδρα επαρχίας που περιβαλλόταν από
ανθούσες κωµοπόλεις µε µεγάλη παρουσία του ελληνικού στοιχείου
(Κ. Παναγιά, Ρεϊζ-ντερέ, Αλάτσατα κλπ.).
Η Κρήνη διέθετε αξιόλογα σχολεία που οι έφοροί τους δε δίσταζαν να
ζητούν ακόµη και δάνεια από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.
55. Κριτζαλιά: Κωµόπολη στην περιοχή της Σµύρνης, µε 1.000 Έλληνες.
56. Κωνσταντινούπολη: Η βασίλισσα των πόλεων. Η ιστορία της
Πόλης είναι γνωστή. ∆εν αποδίδεται σε 4-5 γραµµές, σ’ όλες της τις
περιόδους (αρχαία –βυζαντινή– νεωτέρα). Η Κωνσταντινούπολη, ως
έδρα του Οικουµενικού Πατριαρχείου, που είχε τη γενική εποπτεία
της εκπαίδευσης στη Μικρά Ασία (εγκύκλιος 22ας Ιανουαρίου 1891
υπογραµµένη από το σουλτάνο) και ως πολιτεία από την οποία
προέρχονται πολλοί ξεριζωµένοι – πρώτης γενιάς – Έλληνες κάτοικοί
της, µας απασχολεί. Ο αναγνώστης µπορεί βέβαια να βρει πλήθος
πληροφοριών από διάφορες πηγές για τα σχολεία της, τους εκπαι-
δευτικούς της κλπ. Θυµίζουµε µόνο τη Μεγάλη του Γένους Σχολή, το
Ζωγράφειον, το Κεντρικό Παρθεναγωγείο κλπ.

116
57. Λιβίσι: Κωµόπολη κοντά στη Μάκρη, εξολοκλήρου κατοικούµενη
από Έλληνες (4.500). Είχε 1 Αρρεναγωγείο και 1 Παρθεναγωγείο.
58. Λίγδα: Χωριό κοντά στο Οδεµήσιο, µε 800 Έλληνες κατοίκους.
59. Μαγνησία (η προς Σίπυλον, Μάνισα): Πρωτεύουσα σαντζακιού
µε περισσότερους από 10.000 Έλληνες κατοίκους. Πόλη µε αρχαία
ιστορία. Στη Μαγνησία υπήρχε Έλληνας πρόξενος. Η πόλη µαζί µε τα
γειτονικά της Χορόσκιοϊ και Καράκιοϊ διέθετε αρκετά και σηµαντικά
σχολεία (3 Νηπιαγωγεία, 2 ∆ηµοτικά, 2 Αστικές σχολές, 1 Αρρενα-
γωγείο, 2 Ηµιγυµνάσια, 1 Παρθεναγωγείο).
60. Μάκρη (αρχαία Τελµησός): Παραθαλάσσια πολιτεία στο µυχό
οµωνύµου κόλπου, στην αρχαία Λυκία. Προ της Καταστροφής είχε
περίπου 3.000 Έλληνες κατοίκους µε ένα 6/τάξιο Αρρεναγωγείο (που
φοιτούσαν και µαθήτριες). Ιδιαίτερο στοιχείο αναφοράς για τη
Μάκρη είναι οι σωζόµενοι λαξευτοί τάφοι στις υπώρειες του βουνού.
61. Μαλακοπή: Πόλη στην περιφέρεια της Νίγδης µε 2.000 Έλληνες
κατοίκους.
62. Μενεµένη: Πόλη στα Β.∆. της Σµύρνης, µε 6.000 περίπου Έλληνες
κατοίκους µε σηµαντική εµπορική κίνηση και αρκετά σχολεία.
63. Μερσίνα: Λιµάνι της Κιλικίας, απέναντι από το Β. άκρο της Κύπρου,
µε µεγάλη εµπορική κίνηση και παρουσία Ευρωπαίων, ιδίως Γάλλων.
Από τη Μερσίνα ήρθαν στην Ελλάδα πολλοί πρόσφυγες της
Ανταλλαγής κι από αυτήν ξεκίνησε η επίθεση της Τουρκίας κατά της
Κυπριακής ∆ηµοκρατίας το 1974. Οι Έλληνες κάτοικοί της προ της
Καταστροφής ήταν 4.000. Στην πόλη υπήρχε Έλληνας υποπρόξενος.
Υπήρχαν όχι µόνον ελληνικά σχολεία αλλά και ξένα (αµερικάνικα),
που προσέλκυαν τα Ελληνόπουλα στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσ-
σας αλλά και της γαλλικής.
64. Μεσηµβρία: Πόλη παράλια στον Εύξεινο Πόντο στην Ανατολική
Ρωµυλία.
65. Μούγλα: Μικρή πόλη, έδρα σαντζακιού στη ∆υτική Μικρά Ασία. Οι
Έλληνες κάτοικοί της ήσαν 2.000.
66. Μουδανιά: Επίνειο της Προύσας. Ωραία πολιτεία, που είχε
περισσότερους από 4.000 Έλληνες κατοίκους. Λειτουργούσαν
αρκετά σχολεία ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα.
67. Μουταλάσκη: Κωµόπολη της Καππαδοκίας µε αξιόλογη και
δυναµική ελληνική παρουσία.
68. Μπαϊρακλί: Κωµόπολη στην περιοχή της Σµύρνης µε 5.000
κατοίκους, οι περισσότεροι των οποίων ήταν Έλληνες.
69. Μπάλια: Πόλη στην περιοχή Κυζίκου µε 6.000 Έλληνες κατοίκους
και 2 σχολεία.
70. Ναζλί: Πόλη µεταξύ Αϊδινίου και Σπάρτης, αρκετά εύπορη µε τους
Έλληνες να πρωτοστατούν στο εµπόριο. Ο πληθυσµός της υπερέβαινε
117
 τις 25.000 κατοίκους, οι µισοί των οποίων ήταν Έλληνες. Η πόλη
κατεστράφη από τους τσέτες ατάκτους κατά το Μικρασιατικό πόλεµο.
∆ιέθετε σπουδαία Αστική σχολή.
71. Νέα Φώκαια: Κτίστηκε από κατοίκους της Παλαιάς Φώκαιας, ήδη
κατά τον 13ο αιώνα. Ως γνωστόν οι Φωκαείς υπήρξαν οι ιδρυτές, κατά
την αρχαιότητα, της Μασσαλίας. Η Ν. Φώκαια είχε περίπου 7.000
Έλληνες κατοίκους και αξιόλογα εκπαιδευτήρια.
72. Νεάπολη (Νεβ-Σεχίρ): Πόλη της Καππαδοκίας. Είχε 20.000
Έλληνες κατοίκους. Η εκπαίδευση ήταν ανεπτυγµένη και µάλιστα
υπήρχαν και σχολεία καθολικών (Ουνιτών). Οι Νεαπολίτες είχαν
πάντα στενή σχέση µε την Κωνσταντινούπολη. Μετά την Καταστροφή
ένα µεγάλο µέρος τους εγκαταστάθηκε στη συνοικία που αµέσως
πήρε τα’ όνοµα «Νεάπολη» στο Ν. Α. άκρο της Ν. Ιωνίας γύρω από
την εκκλησία τους, τον Άγιο Ευστάθιο.
73. Νησί (Νης): Χωριό κατοικούµενο αποκλειστικά από Έλληνες στο
νησάκι της λίµνης Εγερδίρ, στην Πισιδία. Οι περίπου 1.000 κάτοικοί
της είχαν ένα 4/τάξιο Αρρεναγωγείο. Σώζεται σήµερα η µεγάλη
εκκλησία των Αγ. Αναργύρων. Οι λεγόµενοι Νησλήδες κάτοικοί της,
εγκαταστάθηκαν µαζικά στη Νίκαια.
74. Νίγδη: Πολιτεία στην περιοχή Ικονίου – Καππαδοκίας. Πρωτεύουσα
σαντζακιού µε περίπου 5.000 Έλληνες κατοίκους. Υπήρχε Αρρενα-
γωγείο και Παρθεναγωγείο.
75. Νικοµήδεια: Πολιτεία της Βιθυνίας, πρωτεύουσα σαντζακιού, στο
βάθος του κόλπου της Νικοµήδειας. Έδρα µητροπολίτου. Πόλη µε
αρχαία ιστορία, πατρίδα του Αρριανού, άκµασε κατά τη ρωµαϊκή
περίοδο. Το 1339 καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Απελευθερώθηκε
από τον ελληνικό στρατό το 1920. Οι Έλληνες κάτοικοί της
υπολογίζονταν στους 7.000 περίπου.
76. Νυµφαίο: Μικρή πόλη στα Β. της Σµύρνης µε αρκετούς Έλληνες
(2.000).
77. Οδεµήσιο: Κωµόπολη κοντά στη Σµύρνη.
78. Οινόη: Πόλη του Πόντου µε σπουδαία ιστορία από την Αρχαιότητα,
µεταξύ Κοτυώρων και Αµισού. Είχε 2.500 Έλληνες κατοίκους και 2
σχολεία (Αστική σχολή και Παρθεναγωγείο), συλλόγους, βιβλιοθήκες
κλπ.
79. Ουλούµπορλου (Απολλωνία): Μικρή πόλη στην Πισιδία, βορείως
της Σπάρτης. Κατοικείτο αποκλειστικά από Έλληνες (1.500 κάτοικοι).
Είχε 4/τάξιο Αρρεναγωγείο.
80. Ουσάκ (Τεµενοθύραι): Πόλη στο βιλαέτι της Προύσας. ∆ιαδραµά-
τισε σηµαντικό ρόλο στην προέλαση του ελληνικού στρατού προς την
Άγκυρα. Οι Έλληνες ήσαν 2.000.

118
81. Παντείχι: Κωµόπολη στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης,
µε 2.000 Έλληνες κατοίκους.
82. Πάρσα: Κωµόπολη κοντά στην Προύσα. ∆ιέθετε 2 σχολεία (Αρρενα-
γωγείο και Παρθεναγωγείο).
83. Πέργαµος: Πολιτεία µε µεγάλη ιστορία και κατά την αρχαιότητα και
κατά την ρωµαϊκή εποχή (βιβλιοθήκη, «περγαµηνή», αρχαίο θέατρο,
Ασκληπιείο κλπ.), όταν επί 2 αιώνες περίπου υπήρχε το βασίλειο της
Περγάµου µε ιδρυτές τους Ατταλίδες. Η Πέργαµος ήταν µια από τις 7
εκκλησίες της Αποκαλύψεως. Τα ευρήµατα των ανασκαφών της Περ-
γάµου υπάρχουν στο Βερολίνο. Οι Έλληνες προ της Καταστροφής
ήταν περίπου 10.000. Κατά την προέλαση του ελληνικού στρατού και
την απελευθέρωσή της έγιναν φονικές µάχες. Είχε 2 αλληλοδιδακτικά
σχολεία (αρρένων και θηλέων).
84. Ποντοηράκλεια: Πόλη του Πόντου στην περιοχή Παφλαγονίας, µε
σπουδαία ιστορία. Θεωρείται αποικία Μιλησίων. Προ της Καταστρο-
φής αριθµούσε 1.500 περίπου Έλληνες.
85. Προκόπιο: Μια από τις µεγαλύτερες πόλεις της Καππαδοκίας. Πολ-
λές κατοικίες ήσαν σε κοιλότητες βράχων και βεβαίως υπήρχαν και
βραχοεκκλησιές και µοναστήρια λαξευµένα στους πώρινους λίθους.
Είχε 4.000 περίπου Έλληνες και όπως όλες σχεδόν οι πόλεις της Καπ-
παδοκίας ανθούσα εκπαίδευση. Το Προκόπι διέθετε Αρρεναγωγείο,
περίφηµο Παρθεναγωγείο (το λεγόµενο: του Καπλάνογλου) και Νηπι-
αγωγείο.
86. Προύσα: Πολύ µεγάλη πόλη της Μ. Ασίας στην αρχαία Βιθυνία.
Έδρα του νοµού Προύσας. Κτισµένη στους πρόποδες του Ολύµπου
καταγοήτευε τους επισκέπτες µε τα άφθονα νερά της και το απέραντο
πράσινο. Είχε ανεπτυγµένη τη µεταξουργία. Έδρα µητροπολίτου. Η
ίδρυση της πόλεως αποδίδεται στον Προυσία τον Α’ (180 π.Χ.).
Άκµασε και κατά τη Ρωµαϊκή περίοδο και κατά τη Βυζαντινή. Υπήρξε
πρώτη πρωτεύουσα του τουρκικού κράτους, γι αυτό και οι σουλτάνοι
κόσµησαν την πόλη µε λαµπρά οικοδοµήµατα. Κατά τους νεότερους
χρόνους είχε περισσότερους από 100.000 κατοίκους, εξ αυτών οι
Έλληνες ήσαν 7.000, οι οποίοι είχαν αρκετά σχολεία, την πορεία των
οποίων βοηθούσε ο Έλληνας υποπρόξενος που έδρευε στην πόλη.
87. Ραιδεστός: Πόλη της Ανατολικής Θράκης στις ακτές της Προπο-
ντίδας. Άκµασε κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Στον Α’ Βαλκανικό πόλε-
µο καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους, ενώ το 1913 ανακαταλήφθηκε
από τους Τούρκους. Οι κάτοικοί της µε την Ανταλλαγή εγκαταστάθη-
καν στη Θεσσαλονίκη (Νέα Ραιδεστός).
88. Σαλιχλί: Κωµόπολη κοντά στις αρχαίες Σάρδεις, βασιλιάς των οποίων
ήταν ο περίφηµος Κροίσος. Υπήρχε ελληνική παρουσία (2.000
κάτοικοι). Το Σαλιχλί ήταν η πατρίδα του αλησµόνητου ακαδηµαϊκού
119
 Τάσου Αθανασιάδη.
89. Σαράντα Εκκλησιές: Πόλη της Ανατολικής Θράκης µε πολλούς
Έλληνες κατοίκους που την εγκατέλειψαν µετά τη συνθήκη των
Μουδανιών.
90. Σαφράµπολη: Πόλη του Πόντου. Οι ξεριζωµένοι κάτοικοί της, όταν
εγκαταστάθηκαν στη Ν. Ιωνία, έδωσαν στο συνοικισµό τους τ’ όνοµα
της αξέχαστης πατρίδας τους.
91. Σεβάστεια: Μεγάλη πόλη του Πόντου, πρωτεύουσα νοµού. Πόλη µε
ιστορία που ξεκινά από τους ρωµαϊκούς χρόνους και ακµάζει στην
εποχή του Ιουστινιανού. Οι Έλληνες κάτοικοί της έφταναν τους
3.000.
92. Σεβδίκιοϊ: Προάστιο της Σµύρνης. Είχε ένα 5/τάξιο Αρρεναγωγείο,
ένα 5/τάξιο Παρθεναγωγείο και ένα Νηπιαγωγείο (σύνολο µαθητών
1.000).
93. Σινώπη: Πόλη του Πόντου µε µεγάλη ιστορία. Στη Σινώπη επιβιβά-
στηκαν στα πλοία οι µύριοι του Ξενοφώντα και έπλευσαν προς το
Βυζάντιο. Εδώ είχε την πρωτεύουσά του ο Μιθριδάτης ο Στ΄ (120 –
630 π.Χ.), ο τελευταίος βασιλιάς του Πόντου. Αργότερα πρωτεύουσα
έγινε η Αµάσεια. Όµως ήταν εκ των πόλεων της αυτοκρατορίας της
Τραπεζούντας, που κυριεύθηκε το 1461 από τον Μωάµεθ το Β΄.
Σινωπεύς ήταν ο αρχαίος κυνικός φιλόσοφος ∆ιογένης. Στα νεότερα
χρόνια ήταν πρωτεύουσα σαντζακιού. Οι Έλληνες κάτοικοί της ήταν
5.000 και είχαν εκπαίδευση ανθηρή, όπως όλες οι πόλεις του Πόντου.
94. Σµύρνη: Η πρωτοπολιτεία της Ανατολής. Αρχαία πόλη. Ιδρύθηκε
τον 11ο αιώνα π.Χ. από Αιολείς. Όµως αργότερα κατέκτησαν την πόλη
Ίωνες και ακολούθησαν Λυδοί, οι οποίοι και την κατέστρεψαν (575
π.Χ.). Όµως ο Αντίγονος και ο Λυσίµαχος (τέλη 4ου αιώνα) για λογαρι-
ασµό του Μ. Αλεξάνδρου ξανάκτισαν την Σµύρνη, ωραιότατη παρά
ποτέ. Ο Στράβων την ονοµάζει «καλλίστην των πασών». Συνέχιζε να
ακµάζει και στους ρωµαϊκούς και αλεξανδρινούς χρόνους και κατά
τους χριστιανικούς ονοµάστηκε µια εκ των 7 εκκλησιών της αποκά-
λυψης. Ο δεύτερος επίσκοπός της Πολύκαρπος εµαρτύρησε µέσα στο
στάδιό της. Ακολούθησαν οι Σελτζούκοι, ο Ταµερλάνος, οι Φράγκοι.
Εξελίχθηκε σε µεγάλο εµπορικό λιµάνι και συγκέντρωσε χιλιάδες
Ελλήνων αλλά και ξένων, οι οποίοι ίδρυαν επιχειρήσεις.
Οι Τούρκοι ονόµασαν τη Σµύρνη «γκιαούρ Ιζµύρ», γιατί πλεόναζε ο
χριστιανικός πληθυσµός. Κατά µια έγκυρη στατιστική, χωρίς να
υπολογίζονται τα πολύάριθµα προάστιά της, λίγο προ της Καταστρο-
φής η Σµύρνη είχε 280.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι Έλληνες
ήσαν περίπου 150.000.
Η εκπαίδευση στη Σµύρνη υπήρξε εξαιρετικά σπουδαία και πρωτοπό-
ρος (Ευαγγελική Σχολή, Κεντρικό Παρθεναγωγείο, Οµήρειο Παρθε-
120
 ναγωγείο, πλήθος ∆ηµοτικών σχολείων, Νηπιαγωγείων, Γυµνασίων,
ιδιωτικών σχολών, εµπορικών λυκείων κλπ.), αλλά και σύλλογοι,
οργανώσεις, αναγνωστήρια. Στην πόλη λειτουργούσαν περισσότερα
από 25 σχολεία, µε 10.000 µαθητές. Μαζί µε τα προάστιά της όµως
και τις κοντινές πόλεις του σαντζακιού θα πρέπει να υπολογιστεί ότι
λειτουργούσαν 237 σχολεία (155 αρένων και 82 θηλέων) µε 887
εκπαιδευτικούς και 38.729 µαθητές.
95. Σόµα: Κωµόπολη στην περιοχή Μαγνησίας µε 2.000 Έλληνες και 2
σχολεία.
96. Σπάρτη: Η Σπάρτη ήταν η πρωτεύουσα της Πισιδίας και µοιραζόταν
την έδρα του µητροπολίτου Πισιδίας µε την Αττάλεια. Ήταν πρωτεύ-
ουσα σαντζακιού και είχε 30.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι 7.000
ήταν Έλληνες.Πανέµορφη πολιτεία σε υψόµετρο 1.000 µέτρων,
περιτριγυρισµένη από λίµνες. Καταπράσινη. Οι Έλληνες κάτοικοί της
ανέδειξαν την ταπητουργία και ίδρυσαν πολλές βιοτεχνίες χαλιών,
χωρίς να υποτιµούν και την καλλιέργεια των ρόδων για την παραγωγή
ροδέλαιου. Αν και τουρκόφωνοι επένδυσαν πολλά στην ανάπ-τυξη της
ελληνικής παιδείας. Η πόλη είχε λαµπρά δι-δακτήρια και σχολές
(Αστική – Αρρεναγωγείο – Παρθεναγωγείο – Νηπιαγωγείο). Είχε 11
εκκλησίες και ανέδειξε σπουδαίους επιστήµονες και βιοµηχά-νους
στην κλωστοϋφαντουργία και ταπητουργία, µετά την Καταστροφή
στη Νέα Ιωνία αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα.
97. Σώκια: Κωµόπολη δυτικά του Αϊδινίου, στην Καρία, περιβαλλόµενη
από τοποθεσίες όπου άκµασαν, κατά την αρχαιότητα, η Πριήνη, η
Μίλητος, η Ηράκλεια, η Μνους και η Μαγνησία προς Μαίανδρο. Οι
Έλληνες κάτοικοι ήσαν 7.000.
98. Τοκάτη (Ευδοκιάς): Πόλη στο νοµό Σεβαστείας, στον Πόντο. Πήρε
τ’ όνοµά της (Ευδοκιάς) από την κόρη του Ηρακλείου. Οι Έλληνες
κάτοικοι ήσαν 2.000.
99. Τόσια: Μικρή πόλη του νοµού Κασταµονής.
100. Τραπεζούντα: Πρωτεύουσα του νοµού Τραπεζούντας στον Πόντο.
Ένδοξη πολιτεία µε πολλά µνηµεία και ναούς. Στην Τραπεζούντα
καλλιεργήθηκαν τόσο πολύ τα ελληνικά γράµµατα, κατά τους χρόνους
της Τουρκοκρατίας, ώστε να θεωρείται σ’ αυτόν τον τοµέα ισάξια της
Σµύρνης και των Κυδωνιών. Ξεχώριζε το παλαιότατο ίδρυµα, το λεγό-
µενο «Φροντιστήριον Τραπεζούντος». Κατά τη Βυζαντινή εποχή είναι
γνωστό ότι είχε ιδρυθεί από τους Κοµνηνούς η Αυτοκρατορία της
Τραπεζούντος. Η πόλη υποτάχθηκε στους Τούρκους το 1461. Υπήρξε
όµως πάντοτε η πολιτεία που συνδέθηκε µε τον ανεξάρτητο, τον
αυτόνοµο Πόντο.Η πόλη προ της Καταστροφής είχε 50.000
κατοίκους εκ των οποίων οι Έλληνες ήσαν 15.000.
101. Υοσγάτη: Πόλη στο βιλαέτι της Άγκυρας στην κεντρική Μ. Ασία.
121
 Πρωτεύουσα σαντζακιού. Οι Έλληνες κάτοικοί της ήταν 2.000.
102. Χάλκη: Ένα από τα Πριγκηπόννησα, στην Κωνσταντινούπολη.
Εδώ λειτούργησε η περιώνυµη Ιερατική Σχολή της Χάλκης. Είχε
3.000 Έλληνες κατοίκους.
103. Χιλή: Κωµόπολη στην περιοχή της Ασιατικής Κων-σταντινούπολης.
104. Χορόσκιοϊ: Κωµόπολη στη Μαγνησία (∆. της Σµύρ-νης) µε
6/θέσιο Αρρεναγωγείο και 5/θέσιο Παρθενα-γωγείο.

1911. Γυµναστικές επιδείξεις του Ελληνογερµανικού Λυκείου Σµύρνης

στο γήπεδο του Πανιωνίου.

122
Ο∆ΩΝΥΜΙΚΑ.
Οι ονοµασίες που δίνονται στις οδούς και τις πλατείες µιας
πολιτείας είναι ένα σηµαντικό στοιχείο ιστορίας και πολιτισµού των
κατοίκων της και σίγουρα έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα.
Θα άξιζε λοιπόν ν΄ασχοληθεί κανείς, έστω και εντελώς συνοπτικά,
µε τα οδωνυµικά της Νέας Ιωνίας, δεδοµένου άλλωστε ότι τα προς
µελέτη στοιχεία δεν ήταν µόνο οι βαθµοί, τα επαγγέλµατα, οι τόποι
καταγωγής κ.λπ αλλά και οι διευθύνσεις των κατοικιών των µαθητών,
όπως αποτυπώνονταν στα Μαθητολόγια.

Από της ιδρύσεώς της το 1923 έως το 1934, όταν κι ονοµάσθηκε

δήµος, η Νέα Ιωνία υπήρξε, παρά τις χιλιάδες των κατοίκων της, ένας
απλός συνοικισµός του δήµου Αθηναίων.
Η ονοµατοθεσία λοιπόν των οδών και πλατειών ήταν έργο του
∆ηµοτικού Συµβουλίου και του εκάστοτε δηµάρχου Αθηναίων. Η Νέα
Ιωνία όµως ή δεν εκπροσωπείτο καθόλου ή ελάχιστα (1 – 2 δηµοτικοί
σύµβουλοι στα χρόνια αυτά προέρχονταν από το προσφυγικό στοιχείο
της Ν.Ιωνίας) στο ∆ηµοτικό Συµβούλιο.
Έτσι όταν έγιναν οι πρώτοι δρόµοι και οι πρώτες πλατείες κι έπρεπε
να ονοµατισθούν, δόθηκαν ονόµατα πόλεων, επαρχιών, ποταµών και
βουνών του Ελλαδικού χώρου, ενώ πλην δύο-τριών ονοµασιών οδών
(Σµύρνης, Μ. Ασίας κλπ) αγνοήθηκε παντελώς η Μικρασία, όταν οι
ξεριζωµένοι ξεπερνούσαν το 90% του συνόλου των κατοίκων. Το µήνυ-
µα προς τους πρόσφυγες ήταν σαφές: Ξεχάστε αυτά που αφήσατε, εδώ
είναι Ελλάδα! Εδώ υπάρχουν (παραθέτουµε αλφαβητικά οδωνυµικά της
περιόδου αυτής): Αχαΐα, Αχελώος, Βάλτος, Γύθειο, ∆οµοκός, Έδεσσα,
Ελασσόνα, Ερµούπολη, Εύριπος, Καλαµάτα, Καφηρέας, Κόρινθος,
Νιόκαστρο, Νιγρίτα, Νίσυρος, Όθρυς, Παρνασσός, Πάρος, Πάτρα, Ρίο,
Χαλκίδα κλπ. Και ακόµη : Βαλτέτσι, Βελεστίνο, Κρήτη, Μ. Μπότσαρης,
Πιττακός, Πυθαγόρας, Σαραντάπορο κλπ. που θα µπορούσε επιτέλους
κάποιος να θεωρήσει ως γενικότερης αποδοχής ονοµασίες.

Μεταξύ 1934 – 1939, και κυρίως επί δηµαρχίας Γ. Φελέκη, έγιναν

αρκετές µετονοµασίες οδών και περισσότερες ονοµατοθεσίες, ιδίως των
οδών εκείνων που είχαν αριθµούς ( οδός 1η, οδός 2α, οδός 3η κλπ ) στον
Περισσό, την Ινέµπολη και την Νεάπολη, κυρίως. Έτσι για παράδειγµα
η 1η οδός ονοµάσθηκε Πανόρµου, η 7η Σάρδεων, η 8η Αιµιλιανού
Γρεβενών, η 10η Μαδύτου, η 11η Κορδελιού, η 12η Ξάνθου, η 34η Ίµβρου,
η 118η Τραπεζούντος, η 119η Σαφραµπόλεως, η 133η Σινώπης, η 134η
Κερασούντος, η 138η Οµήρου κλπ. Έτσι τα πράγµατα εξισορροπήθηκαν
κάπως, αν και µετά την 4η Αυγούστου 1936 έγιναν σηµαντικές
123
µετονοµασίες κεντρικών οδών εξαιτίας της πολιτειακής µεταβολής
(δικτατορία) Μεταξά. Έτσι η κεντρική οδός Ηρακλείου έγινε Βασ.
Γεωργίου Β΄, η οδός Μ. Ασίας (όχι η σηµερινή, αλλά η οδός που τώρα
λέγεται Ελ Αλαµέϊν) έγινε 4ης Αυγούστου, η οδός Σµύρνης έγινε
Ιωάννου Μεταξά και η Σµύρνης µετακινήθηκε όπου είναι και σήµερα
καταργώντας το όνοµά της τότε ως οδού Καλαµών, ενώ η Μικράς Ασίας
κατέλαβε και τις δύο πλευρές της γραµµής του σιδηροδρόµου Κηφισιάς,
που έως τότε έφεραν το όνοµα Αναγεννήσεως ή Αττικής. Τέλος η οδός
Νεοκάστρου έγινε Κ. Κοτζιά και η Αχελώου έγινε Σαµψούντος.

Ωστόσο το µεγάλο κύµα ονοµατοθεσιών και µετονοµασιών οδών

έγινε, όταν στη Νέα Ιωνία δηµάρχευε ένας διορισµένος δήµαρχος, ο
Αθαν. Παράσχος, εκδότης εφηµερίδας, ο οποίος το 1939, ως πρόεδρος
του ∆ηµ. Συµβουλίου (γιατί είχε και τους δύο τίτλους) εισηγήθηκε
σειρά ολόκληρη αλλαγών και ο δήµος Ν. Ιωνίας πληµµύρισε από
οδωνυµίες που θύµιζαν Μικρά Ασία, Πόντο, Ανατ. Θράκη.
Τότε λοιπόν τµήµα της 4ης Αυγούστου έγινε Χρυσοστόµου Σµύρνης
κι ακόµη ξαναζωντάνεψαν σε οδούς τα ονόµατα των αξέχαστων
πατρίδων: Σπάρτης Μ. Ασίας (αντί Ευρίπου), Λαµψάκου (αντί Όθρυος),
Ραιδεστού (αντί Εδέσσης), ενώ ανώνυµοι οδοί στο Ιστορικό Κέντρο
αλλά και στις συνοικίες πήραν τα ονόµατα της Εφέσου, της Αλικα-
ρνασσού, της Μιλήτου, της Μερσίνης, του Ταύρου, των ∆έρκων, της
Μαγνησίας, των Πατάρων, της Αιολίας, της Λυκίας, της Οινόης, του
Ικονίου, της Νίγδης, της Αρτάκης, της Αγίας Φωτεινής, της Ευαγγελικής
Σχολής, και µορφών του µικρασιατικού πανθέου, (όπως του Γεωργίου
Κληµάνογλου, του Ν. Τσουρουκτσόγλου, του ∆αµ. Καχραµάνογλου, του
Ματθ. Κωφίδη, του Πατριάρχη Ιωακείµ του Γ΄, του Ζήλων Ευθύµιου,
κλπ), ενώ δεν αγνοήθηκε η Ελληνική Ιστορία (Κολοκοτρώνης, Κ.
Κανάρης, Τοµπάζης, Παπανικολής, Λάµπρος Κατσώνης, Αθαν. ∆ιάκος,
Παπαφλέσσας, Γραβιά, Λ. Βύρων, Ναβαρίνον κι ακόµη Σαλαµίνα,
Θερµοπύλες, Μ. Αλέξανδρος κλπ).

Στην Καλογρέζα, η οποία είχε ονοµασθεί Κοινότητα το 1934 και

ωσότου να συνενωθεί µε το δήµο Νέας Ιωνίας (1940), το Κοινοτικό
Συµβούλιο είχε προλάβει να δώσει αρκετά µικρασιατικά οδωνύµια: οδοί
Βοσπόρου, Κασταµονής, Μουταλάσκη, Περγάµου, Βιθυνίας, Αργάνων
κ.λπ.

Κατά τον πόλεµο και επί δηµαρχίας Κυριάκου Κιοφτερτζή (1951-

1963) έγιναν αρκετές ονοµατοθεσίες, σχεδόν πάντα µικρασιατικού
περιεχοµένου. ∆όθηκαν ονόµατα σε οδούς της συνοικίας Λαζάρου ή σε
οδούς που εδηµιουργούντο στην Ειρήνη, στον Περισσό κλπ. Μάλιστα
124
δόθηκε έµφαση στην απόδοση τιµής σε µικρασιάτες την καταγωγή,
αλλά κατοίκους πια της Ν.Ιωνίας, που είχαν µε τον έναν ή τον άλλο
τρόπο συνεισφέρει στην ανέλιξη της πόλης (οδός Κυρκίδη,
Παπαϊωακείµ, Χατζησταθόγλου, Μελετίου, Σαπουντζάκη κλπ) καθώς
και Κύπριους αγωνιστές ( Καραολής, ∆ηµητρίου, Μακάριος κλπ), ενώ
µετονοµάσθηκε η οδός Μεταξά σε οδό Ελευθερίου Βενιζέλου.

Επί δηµαρχίας Γιάννη ∆οµνάκη και ιδιαίτερα ύστερα από τη µετα-

πολίτευση (1975-1986) και Ηρακλή Γκότση (1986-1990) µετονοµάσθη-
καν όλες οι οδοί που είχαν ονόµατα βασιλέων (έτσι η Βασ. Γεωργίου Β΄
ξανάγινε Ηρακλείου, η Βασ. Σοφίας Σολωµού, η Βασ. Κωνσταντίνου
Κάλβου, η Βασ. Αµαλίας Κώστα Βάρναλη κλπ), ενώ δόθηκαν ονόµατα
Ιωνιωτών (∆ούκαρης, Πανταζής, Αυγερινός κλπ) αγωνιστών, ποιητών
κ.λπ.

Επί δηµαρχίας Π. Μπουρδούκου (1991-1998) δόθηκαν ονόµατα σε

οδούς της περιοχής Ανθρακωρυχείων, καθώς έµπαινε στο σχέδιο πόλης,
όλα σχεδόν µικρασιάτικα (Βάριτος, Φρυγίας, Παµφυλίας κλπ).

Παρακάτω δίνουµε ένα χαρακτηριστικό δείγµα οδωνυµιών, που

άλλαξαν στην πορεία του χρόνου:

Ανδριανουπόλεως → Πατρ. Ιωακείµ Γ΄

Αµιδής → Παρνασσού
Αιγίου → Λυκίας
4ης Αυγούστου → Χρυσοστόµου Σµύρνης
Λεωφ. Αττικής → Βασ. Σοφίας → ∆. Σολωµού
Μ. Ασίας → Βασ. Κων/νου → Α. Κάλβου
Μ. Ασίας → 4ης Αυγούστου → Ελ Αλαµέϊν
Ηλιουπόλεως → Κ. Κοτζιά → Ηλιουπόλεως
Ευρίπου → Σπάρτης Μ. Ασίας
∆αρδάνου → Γ. Κληµάνογλου
Ερρ. Μορκεντάου → Βασ. Αµαλίας → ∆ιαδ. Παύλου → Βασ. Αµαλίας
→ Κ. Βάρναλη
Ηρακλείου → Βασ. Γεωργίου Β → Ηρακλείου
Λάρνακος → Ευαγγ. Σχολής
Σµύρνης → Ιω. Μεταξά → Ελ. Βενιζέλου
Καλαµών → Σµύρνης
Ρίου → Νικηταρά
Β. Αλεξάνδρου → Γυµνασίου
125
 Αλ. Κορυζή → Χάλκης
Πατρών → Νίγδης
Μιθριδάτου → Ζήλων (Ευθύµιος)
Ρόδων → Βλαχάβα
Όθρυος → Λαµψάκου
Καΐστρου → Ταρσού
Καΐρου → Καΐστρου
Πλατεία (141) → Πλατεία Τυάνων
Εξοχών → Μ. Σεϊζάνη
Ταπητουργίας → Αγ. Κων/νου
Ραιδεστού → Ματθ. Κωφίδου
Εδέσσης → Ραιδεστού
Πουλαντζάκη → Γρηγορίου Ε΄
Αίαντος → Μουταλάσκη
Νιγρίτας → Μπουµπουλίνας
Γυθείου → Π. Πατρών Γερµανού
∆αρδανελλίων → 28ης Οκτωβρίου
∆οµοκού → Φιλαδελφείας → Ρίµινι
Κορίνθου → Μ. Φιλήντα
Νεοκάστρου → Σαµψούντος → Αγ. Γεωργίου
Πακτωλού → Νικαίας

Σήµερα η ανθρωπογεωγραφία της Ν. Ιωνίας έχει αλλάξει ριζικά. Οι

µικρασιάτες και οι απόγονοί τους είναι η µειοψηφία. Τα µικρασιατικής
αναφοράς οδωνύµια δεν υπερβαίνουν αθροιστικά (τοπωνύµια,
προσωπικότητες κλπ) το 40% του συνόλου (200 στα 500). Και σχεδόν
το 90% αυτών δόθηκαν προ του 1980.

1925. Η Οδός Ηρακλείου.

126
1928. Η Οδός Σπάρτης.

127
ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ & ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ
Όπως αναφέρονται στο Μαθητολόγιο.

1. Νέα Ιωνία
2. Ελευθερούπολις
3. Νεάπολις
4. Πευκάκια
5. Περισσός
6. Σαφράµπολις
7. Συνοικία Κιρκίνη
8. Συνοικία Μαυροκορδάτου
9. Φάρος
10. Λουτρό
11. Αναξαγόρειος Σχολή ή Όπισθεν ή Πλησίον Αναξαγορείου
12. Παρά τη Ηρακλείου
13. Πλησίον σχολής Σαπουντζάκη
14. Πλησίον Γυµνασίου
15. Παράδεισος
16. Πηγάδα
17. Πράσινες παράγκες
18. Όπισθεν σχολείου
19. Όπισθεν ταχυδροµείου
20. Όπισθεν αστυνοµίας
21. Τετράγωνο 52
22. Προς το ρεύµα 51
23. Πλατεία Αγ. Αναργύρων
24. Πλατεία Αλυτρώτων
25. Πλατεία Αναγεννήσεως
26. Πλατεία Εργ. Καχραµάνου
27. Πλατεία Ειρήνης
28. Στοά Μερκούρογλου ( Ηρακλείου )
29. Στοά ∆ιαµαντάκη
30. Εργοστάσιο Καχραµάνου
31. Εργοστάσιο Μποσταντζόγλου
32. Εργοστάσιο Σινάνογλου
33. Σφαγεία
34. Στάσις αυτοκινήτων
35. Σταθµός Ηρακλείου
36. Προς το Ηράκλειο

128
2. ΟΝΟΜΑΤΑ ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΩΝΥΜΑ ΤΩΝ
ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ.

Βαπτιστικά Ονόµατα
Η Μικρά Ασία υπήρξε η πατρίδα, ο τόπος δράσης ή και µαρτυρίου
εκατοντάδων αγίων της Ορθόδοξης Χριστια-νοσύνης. Έτσι δεν θα
µπορούσε παρά να περιµένει κανείς να είναι χριστιανικά τα βαφτιστικά
ονόµατα των Ελλήνων κατοίκων της.
Κάθε περιοχή έχει τους δικούς της αγίους και αυτών τα ονόµατα
δίνονταν κατά προτεραιότητα.
Στην Καισάρεια π.χ. υπήρχαν Βασίληδες, στη Σµύρνη Πολύκαρποι,
στα χωριά της Λυκίας Νικόλαοι, στην Αλάγια Γεώργιοι, στην
Καππαδοκία Γρηγόριοι, στην Πισιδία Κοσµάδες και ∆αµιανοί.
Και παντού βέβαια, κι όχι µόνον στην Πόλη, οι Κωνσταντίνοι, στην
Έφεσο κι όχι µόνον οι Ιωάννηδες, ο Παναγιώτες, οι Μαρίες και οι
Παναγιώτηδες κλπ., κλπ.
Αν όµως τα χριστιανικά ονόµατα – και είναι φυσικό – κυριαρχούν,
οι Έλληνες της Μικρασίας, είτε ζούσαν στα µεγάλα αστικά κέντρα
(Κωνσταντινούπολη, Σµύρνη), είτε σε πόλεις και χωριά αποµακρυσµένα
στα βάθη της Ανατολίας – κι εκεί ίσως ακόµη περισσότερο – θέλοντας
να τονίσουν την εθνική καταγωγή τους έδιναν, σε µεγάλο ποσοστό –
βαφτιστικά ονόµατα παρµένα από την αρχαία Ελληνική ιστορία και
µυθολογία, τη Βυζαντινή και τη Νεότερη κι ακόµη από τη φύση και το
περιβάλλον, χωρίς να λείπουν και τα δυτικότροπα ονόµατα.
Ας δούµε λοιπόν, κατά κύκλους, τα ονόµατα αυτά, τα µη
χριστιανικά, σ’ ένα δείγµα 1.000 περίπου µαθητών και των γονιών τους.

α) Ελληνική Μυθολογία (θεοί του Ολύµπου, Εννέα Μούσες,

Τρεις Χάριτες, ηµίθεοι, αργοναυτική εκστρατεία κλπ.)
Απόλλων, Αθηνά, Αφροδίτη, ∆ήµητρα, Άρτεµις, Ήρα, Ηώ –
Ουρανία, Κλειώ, Ερατώ, Καλλιόπη, Πολύµνια, Μελποµένη, Τερψιχόρη
– Αγλαΐα, Ευφροσύνη, Θάλεια – Ιάσων, Φρίξος, Έλλη – Γοργώ,
Περσεφόνη, Εριφύλη, ∆ανάη, Ευρυδίκη, Αµφιτρίτη, Αρσινόη, Αύρα,
Καλλιρρόη, Ιώς κλπ.
β) Τρωικός Πόλεµος – Οδύσσεια
Όµηρος, Αχιλλέας, Οδυσσέας, Μενέλαος, Χρυσηίς, Πάτροκλος, Νέ-
στωρ, Ερµιόνη, Πηνελόπη, Τηλέµαχος, Ναυσικά, Ιλιάς, Πάρις, Κίρκη (!)
γ) Κρητικός, Μυκηναϊκός, Θηβαϊκός κύκλος
Μίνως, Αριάδνη, Ορέστης, Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Ισµήνη,
Πολυνείκης.

129
δ) Αθηναίοι ηγέτες, στρατηγοί, καλλιτέχνες
Περικλής, Θεµιστοκλής, Αλκιβιάδης, Μιλτιάδης, Ιφικράτης, Κίµων,
Αριστείδης, Θρασύβουλος, Ξενοφών, ∆ηµοσθένης, Ασπασία, Φειδίας.
ε) Φιλόσοφοι, ποιητές, επιστήµονες
Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πυθαγόρας, Σοφοκλής, Ευριπί-
δης, Αρχιµήδης, Γαληνός, Ιπποκράτης, Αρίσταρχος, Σαπφώ, Κλεάνθης.
στ) Σπαρτιάτες αρχηγοί και στρατηγοί
Λεωνίδας, Αγησίλαος, Λυκούργος, Χαρίλαος, Κλεόβουλος, Χαρίδηµος.
ζ) Άλλοι στρατηγοί
Επαµεινώνδας, Πελοπίδας, Φωκίων.
η) Μ. Αλέξανδρος – Μακεδόνες
Αλέξανδρος, Αλεξάνδρα, Ολυµπιάς, Φίλιππος, Γοργόνα (!),
Αρχέλαος.
θ) Βυζαντινοί και Ρωµαίοι
Θεόφιλος, Θεοφανώ, Ανδρόνικος, Νικήτας, Ανθέµιος, Αδριανός,
Αδριανή, Ρωµύλος, Ρεγγίνα.
ι) ∆ιάφορα αρχαιοελληνικά
Αγαρίστη, Εύχαρις, Χαρίκλεια, Ερασµία, Ευθαλία, Ευφροσύνη,
Καλλιφρόνη, Ξανθιώπη.
ια ) Νεότερης ιστορίας
Βύρων, Αµαλία, Όθων, Όλγα.
ιβ ) ∆υτικότροπα
Αιµίλιος, ∆άντης, Γενοβέφα, Ιουλιέττα, Υβόνη, ∆όµνα, Βιλελµίνη,
Βικτωρία, Βενετία, Γαλάτεια, Εµµανουέλλα, Εδουάρδος, Ροζαλία.
ιγ ) Ανθωνυµικά
Γιασεµή, Κανέλλα, Κυπαρισσία, Λεµονιά, Λουΐζα, Τριανταφυλλιά,
Ιάσµη, Ανθή, Ευανθία.
ιδ ) Ορυκτωνυµικά
Αδαµάντιος, Αδαµαντία, Ζαφειρούλα, Σµαράγδα, Μαλαµατή ή
Μαλάµω.
ιε ) Ξενικά
Αγκόπ, Αδάµ, Αιµίλιος, Αλφρέδος, Βύρων, ∆άντης, ∆οµνίκη,
Εδουάρδος, Ζηρώ, Καραµπέτ, Κιβώρ, Μελτονιάν, Ντικράν, Ράντης,
Ροβέρτος, Σέρκος, Σιλβέστρος, Τακβώρ, Τσερακιάν, Τσίτσος, Φραγκί-
σκος, Φρανσουά, Χάϊκος, Χοσεπιάν .
Ιουστίνα, Βικτωρία, Βιργινία, Γενοβέφα Ελβίρα, Ελβίνα, Ελισάβετ,
Εριέττα, Υβόνη, Ιουλία, Ιουλιέττα, Κορνηλία, Σαλώµη, Υβόνη.
ιστ ) Ασυνήθιστα ονόµατα :
Αβραάµ, Αγάπιος, Ακύλας, Ανανίας, Αρεταίος, Αρχοντής, Αυγερινός,
Βάϊος, Βαλσάµης, Βλαδίµηρος, Γκίκας, ∆ανιήλ, Ελεήµων, Ησαΐας,
Θεόφραστος, Ιερεµίας, Κύριλλος, Μισαήλ, Μπαλής, Ονούφριος,
Ορθόδοξος, Παλλής, Παντολέων, Σεβαστός, Σίµων, Σοφιανός, Φλώρος,
130
Φραγκούλης, Φρέτης, Χαρίτων, Χατζηαναστάσιος, Χατζηδηµήτριος,
Χατζηκωνσταντής, Χρύσανθος.

Αγαρίστη, Αδριανή, Αλφουρέσα, Αρχοντία, Βενετία, Βηθλεέµ,

Βιλελµίνη, Βλασία, Γαλάτεια, Γεσθηµανή, Γραµµατική, ∆ηµητρία, ∆ια-
λεκτή, Εριφύλη, Ευλαµπία, Ευµορφία, Ζηνοβία, Θεογνωσία, Θεονύµφη,
Θεοπίστη, Κακουλή, Καλλίτσα, Ματίνα, Ματρώνα, Μερδώνα, Παγώνα,
Πανανία, Πάτρα, Πηγηνία, Ραλλού, Ροζαλία, Σιδερή, Σουλτάνα, Σταυ-
ρινή, Σωσάννη, Σωσυτίνη, Τιµοθέη, Τριφωνία, Φεβρωνία, Φυλακτή.
ιστ ) Χαϊδευτικά ονόµατα :
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι πολλά παιδιά γράφονται µε το
υποκοριστικό ή χαϊδευτικό τους όνοµα, όπως συνηθιζόταν πολύ στη
Μικρασία, όπου ακόµη και στα βαθιά τους γεράµατα κάποιος εξακο-
λουθούσε να λεγόταν «Βασιλάκης» ή «Μιµίκος» η κάποια «Λουλού» ή
«Λιλή». Γράφονται λοιπόν παιδιά µε τα ονόµατα:
Αλέκος, Αλέξης, Αρίστος, Γιώργης, ∆ήµος, Κίτσος, Κώστας, Μάνος,
Μιµήκος, Νίκος, Πανάγος, Πάνος, Σίµος, Τάκης, Τάσος, Χριστάκης.

Αφεντούλα, Βαΐτσα, Βέτα, ∆όµνα, Έλλη, Ελπινίκη, Έλσα (Ελισάβετ),

Έρση, Κούλα, Λέλα, Λιλή, Λουλού, Λώντη, Μαρίτσα, Μάρω, Ματίνα,
Μέλπω (Μελποµένη), Νίτσα, Πιπίνα, Πιπίτσα, Παρή (Παρασκευή),
Σόνια, Στάσα, Στέλλα, Φανή, Φιλίτσα ή Φιλιώ, Φιφή, Φρόσω, Φυλακτή,
Φυλή, Φωφώ, Χρυσώ.

Επώνυµα
Στα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής της Ν. Ιωνίας, οι κάτοικοί της
ήταν, κατά 90% πρόσφυγες.
Πολλοί ίσως θα περίµεναν ότι θα έβλεπαν σε µεγάλο αριθµό
προσφυγικά επώνυµα µε το τουρκικό ανθρωπωνυµικό καταληκτικό –
ογλου (το παιδί του …), αφού συνήθως ο πατέρας έδινε το όνοµά του
για να γίνει επώνυµο στο παιδί.
Κι αυτό ήταν αναµενόµενο, γιατί αν εξαιρέσουµε τον Πόντο – όχι
βέβαια εξ ολοκλήρου – τα παράλια του Αιγαίου και την Πόλη οι
τουρκόφωνοι πληθυσµοί του εσωτερικού (Πισιδία, Παµφυλία, Καππα-
δοκία, Παφλαγονία, Ικόνιο κλπ.), πράγµατι στην πλειοψηφία τους είχαν
στα επώνυµά τους αυτήν την κατάληξη, κατάλοιπο των αιώνων
καταπίεσης, εξισλαµισµών και διωγµών.
Όµως, µεγάλος αριθµός προσφύγων, ήδη από τα τέλη του 19ου
αιώνα, είχαν αρχίσει, µε την κάποια ανοχή του Κράτους, που κατά
διαστήµατα επιδεικνυόταν, να αντικαθιστούν το καταληκτικό –ογλου,
µε τα –ίδης, –άκης, –όπουλος κλπ.) ή να εξελληνίζουν το επώνυµό τους
(π.χ. ο Ασλάνογλου έγινε Λεοντίδης ή Λεοντιάδης ή Λεοντόπουλος, ο
131
Κιουρκτσόγλου έγινε Γούναρης ή Γουναρίδης, ο Αράπογλου Μαυρίδης,
ή Μαυράκης, ή Μαυρόπουλος, ο Ουζούνογλου Μακρίδης, ή Μακρόπου-
λος, ο Χεκίµογλου Ιατρίδης ή Ιατρόπουλος, ο Μυσιρλόγλου Αιγυπτιάδης
κλπ.).
Η τάση αυτή, όπως ήταν φυσικό, µεγεθύνθηκε µε τον ερχοµό των
προσφύγων στην Ελλάδα. Οι καινούριοι δεν ήταν, στην αρχή τουλάχι-
στον, ευπρόσδεκτοι από τους ντόπιους, που έβλεπαν τα συµφέροντά
τους να πλήττονται. Ένας ξεριζωµένος πολλές φορές ήταν ένα πρόβλη-
µα και για το δηµόσιο τοµέα αλλά και για τον ιδιωτικό, πόσο µάλλον
όταν το τόνιζε µε το επώνυµό του…
Ώσπου λοιπόν να εξισορροπήσουν τα πράγµατα και να καταδειχθεί
η σηµαντική συνεισφορά του προσφυγικού στοιχείου στην ανάπτυξη
της χώρας η αλλαγή της κατάληξης ή ο εξελληνισµός του επωνύµου
βοηθούσε.
Ωστόσο τουλάχιστον για το δείγµα που εξετάσαµε – 800 επώνυµα
παιδιών του Ελληνικού Σχολείου και του Ηµιγυµνασίου – δείγµα
αντιπροσωπευτικό για το σύνολο των κατοίκων της Ν. Ιωνίας, γύρω στο
1930, δεν οδηγεί απαραίτητα σε τέτοιους συλλογισµούς και συµπερά-
σµατα.
Τι διαπιστώθηκε λοιπόν;
Στο παραπάνω δείγµα των 800 επωνύµων, την τουρκική κατάληξη
–ογλου έχουν µόνον το 12,5%, δηλαδή τα 100 επώνυµα.
Η κατανοµή τους, µε την πιθανότητα µικρού λάθους, είναι η εξής:
Σπάρτη 34, Κωνσταντινούπολη 14, Καισάρεια 8, Σµύρνη 8, Ικόνιο 7,
Αττάλεια 6, Ναζλί, 2, Αλάια 2, Άγκυρα 2, Βουρδούρι 1, Νυµφαίο 1,
Σαφράµπολη 1, Νεάπολη 1, Αξάρι 1, Ζογκουλντάκ 1, Αµισός 1,
Φιλαδέλφεια 1, Βουρλά 1, Μούγλα 1, Προύσα 1, Σεβάστεια 1,
Ποντοηράκλεια 1, (κι ακόµη Αθήνα 2, Μεγαλόπολη 1, Καλαµάτα 1).
Αν συνεκτιµήσουµε ότι από τα 800 παιδιά τα 80 (το 10%) ήταν
Σπαρταλήδικης καταγωγής και ότι εκ των 80 τα µισά σχεδόν κράτησαν
την κατάληξη –ογλου, τότε θα διαπιστώσουµε ότι η κατάληξη αυτή
άντεξε περισσότερο από ότι θα περίµενε κανείς, ιδιαίτερα για τους
προερχόµενους από το εσωτερικό της Μ. Ασίας, οι οποίοι ακριβώς γιατί
είχαν πάντα ζήσει σε πολύ δυσκολότερα περιβάλλοντα πίστευαν ότι θα
έπρεπε να αποδείξουν ότι δεν εκρίνετο ο εθνισµός τους από την
κατάληξη του επωνύµου τους, την οποία κρατούσαν πεισµατικά.
Η κυριαρχούσα γενικώς κατάληξη είναι σε –ίδης. Και δεν είναι
µόνον οι Πόντιοι που σε συντριπτικό ποσοστό τη φέρουν, είναι οι
Κωνσταντινουπολίτες, οι Σµυρνιοί και κατά κύριο λόγο όσοι
εξελληνίζουν τα επώνυµά τους.
Οι των παραλίων του Αιγαίου είχαν µια µεγάλη γκάµα καταλήξεων
(–ίδης, –άκης, –όγλου, –αίος, –άκος, κλπ.), αφού πολλές φορές οι
132
συχνές ανταλλαγές µε τον ελλαδικό χώρο στους προηγούµενους αιώνες
(18ο κυρίως) είχαν κι αυτό το επακόλουθο.
Συνήθως κατάληξη εδώ αλλά και στην Πόλη είναι η κατάληξη της
γενικής του πατρικού ονόµατος (π.χ. ο Θεοδώρου, ο Νικολάου, κ.λπ.,
δηλαδή ο γιος του Θεοδώρου, του Νικολάου κ.λπ.).

Πρόσφυγες

133
Χάρτης της Μικράς Ασίας.

135
Σύγχρονος χάρτης περιοχής του ιστορικού κέντρου
της Νέας Ιωνίας.

136
ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ
1. Εκπαιδευτικοί.
2. Μαθητές.
3. Επαγγέλµατα.

137
 ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ & ΜΑΘΗΤΩΝ.

1. ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟΙ.

1.1. Οι Εκπαιδευτικοί του 1ου ∆ηµοτικού (Α΄& Β΄ Αρρενα-γωγείου και

Β΄ Παρθεναγωγείου) που καταγράφονται, είναι ∆ιευθυντές, ∆άσκαλοι και
Επιθεωρητές, για την περίοδο 1924 - 1944.

1. Αθανασάκη Μαρία ( 1ο Μικτό ∆ηµ. , από 1932-33 )

2. Βατικιώτου Α. ( 1ο Μικτό ∆ηµ. , 1936-37 )
3. Γκαλιαρδούλης; ( ∆υσανάγ/στο. 1ο Μικτό ∆ηµ. , από 1933-34 )
4. Ζησιµοπούλου Ι. ( 1ο Μικτό ∆ηµ. 1934-35 )
5. Καΐρη Παρή ( 1ο ∆ηµ. , από 1924)
6. Καλοκαιρινού Χρύσα ( 1ο ∆ηµ. , από 1924)
7. Λαφαζάνη Αγγελική ( 2ο ∆ηµ. , κατ’ αρχήν Παρ/µα του 1ου )
8. Μαυροµάτης Α. ( 1ο ∆ηµ. , 1924 )
9. Μητρόπουλος Στέλιος ( ∆/ντής 1ου 1924 – 1927 )
10. Μπακανάκης Κων/νος ( Επιθεωρητής ∆ηµοτ. Εκπ. 1936 )
11. Νικολαΐδης Πυθαγόρας ( 1ο ∆ηµ., από 1924 )
12. Ουλκέρογλου Ευθαλία (2ο ∆ηµ. κατ’ αρχήν Παράρτηµα του 1ου )
13. Παπαγεωργόπουλος ∆. (1ο Μικτό ∆ηµ. , 1936-37 )
14. Παλαµατοπούλου Φωτεινή ( 1ο ∆ηµ. από 1924 )
15. Παπαδοπούλου Ε. ( 1ο Μικτό ∆ηµ. , 1933-34 )
16. Παπανδρέου Νικόλ. (2ο ∆ηµ. κατ’ αρχήν Παράρτηµα του 1ου )
17. Σαρρής Α. ( ∆/ντής 1ου ∆ηµ. , µόνο το σχ. έτος 1935-36 )
18. Σεραφετινίδης Σ. Μ. ( 1ο Μικτό ∆ηµ., από 1932-33 )
19. Χαζάκης Α. ( 1ο Μικτό ∆ηµ. από 1932-33 )
20. Χατζηαντωνίου Σ. ( 1ο Μικτό ∆ηµ. από 1933-34 )
21. Χατζηδηµητρίου Ξανθ. ( 1ο Μικτό ∆ηµ. από 1933-34 )
22. Χατζής Χριστόδουλος (∆/ντής 1ου ∆ηµ. από το 1927 έως 1949 )

138
 1.2. Οι Εκπαιδευτικοί Β/θµιας που καταγράφονται στα αρχεία
είναι ∆ιευθυντές, Καθηγητές και Επιθεωρητές του Ελληνικού
Σχολείου του Ηµιγυµνασίου και του Γυµνασίου ή και διδάσκοντες σε
άλλα σχολεία.

1. Αδαµόπουλος Γ. ( Επιθεωρητής 1930 )

2. Βλιόκας Χ. ; (∆υσανάγνωστο. Ελλην. Σχολ. 1926 )
3. ∆ιακόπουλος Α. Ι. ( ∆ιευθυντής Ηµιγ. το 1932 )
4. Ζαραχάνης Γ. ( Ελλην. Σχολ. 1926)
5. Ζουριδάκης Σ. ( ∆ιευθ. Ελλ. Σχολ. από 1926 έως και 1929)
6. Νικολόπουλος Α. ( ∆ιευθυντής Ηµιγ. το 1930 )
7. Σεΐτας Ι. ∆. ( ∆ιευθυντής Ηµιγ. το 1930 )
8. Χρυσανθακόπουλος Μ. Β. ( Γενικός Επιθεωρητής
Α΄ Εκπαιδευτικής Περιφέρειας 1931 ).

139
2. ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ.

2.1 1ο ∆ηµοτικό.
( Α΄ Αρρεναγωγείο, Β΄ Αρρεναγωγείο, Β΄ Παρθεναγωγείο και 1ο Μικτό ∆ηµοτ.).

Παραθέτουµε τον ονοµαστικό κατάλογο των προσφύγων

µαθητών του, όπως αυτοί είναι καταγραµµένοι στα
Μαθητολόγια των σχολείων, περίοδος 1924 - 1944.

1. Αβραµίδη Ευτυχία ∆. 40. Ακάσογλου Αν. Ν.

2. Αβραµίδης Ευάγγελος ∆ηµ. 41. Ακάσογλου Έλλη Ν.
3. Αβραµίδης Ευάγγελος Κων/νου 42. Ακηλόγλου Νικόλαος Κ.
4. Αβραµίδης Πέτρος Α. 43. Ακιάσογλου Αρετή Ν.
5. Αβραµίδης Γεώργιος Α. 44. Ακιάσογλου Βασιλική Ν.
6. Αβραµίδης Πέτρος Α. 45. Ακιλόγλου Νικόλαος Γ.
7. Αβραµίδου Γεωργία Ι. 46. Ακιανίδης Αθανάσιος
8. Αβράµογλου Κοσµάς 47. Ακσεχιρλόγλου ∆ηµ. Θεοδ.
9. Αγαπόγλου Αγάπιος 48. Αλαγιαλόγλου Σταύρος Γ.
10. Αγγελίδης Γαβριήλ Κυριάκου 49. Αλακιόζογλου Βασίλειος Β.
11. Αγγελικάκη Άρτεµις Γ. 50. Αλαγκιόζογλου Πρόδρ. Α.
12. Αγγελικάκης Αναστ. 51. Αλεβιζάκης Ηλίας Παν.
13. Αγγελικάκης Παναγιώτης 52. Αλεξανδράκη Ανθούλα Χ.
14. Αγγελόγλου Μιχαήλ Π. 53. Αλεξανδράκης Βασίλειος Χ.
15. Αγγελόπουλος Μιχαήλ Π. 54. Αλεξανδράκης Παναγ. Χ.
16. Αγιαλόγλου Ελισάβ. Χ. 55. Αλεξανδράκης ∆ηµήτριος Χ.
17. Αγιαλόγλου Μιχαήλ Χ. 56. Αλεξανδρίδης Αλέξανδρος
18. Αγιανίδου Μαρία Θ. 57. Αλεξάνδρου Ελευθέριος
19. Αγιάνογλου Νικόλαος Ιωάν. 58. Αλεξάνδρου Κυριάκος
20. Αδαλόγλου Γεώργιος Στ. 59. Αλεξιάδης Βασίλειος Οδ.
21. Αδαλόγλου Ολυµπιάς Σ. 60. Αλεξιάδης Μιχαήλ Α.
22. Αερόπουλος Νικόλαος 61. Αλεξιάδου Αγγελική Οδ.
23. Αζαρλόγλου ∆ηµήτρ. Θ 62. Αλεξιάδου ∆έσποινα Γεωργ.
24. Αθανασιάδης Ιάσων 63. Αλεξιάδου Ιωάννα Γ.
25. Αθανασιάδου Αθανασία Ιωάν. 64. Αλεξίου Βασιλ.
26. Αθανασιάδου Ευαγγελία Νικ. 65. Αλεξόγλου ∆ανιήλ Ε.
27. Αθανασιάδου Χριστίνα ∆. 66. Αλευράς Ιωάννης Γ.
28. Αθανασίου Ανθούλα 67. Αλιβιζάκη Θωµαίς Π.
29. Αθανασίου Αθανάσιος Βασιλ. 68. Αλιζόγλου ∆έσποινα
30. Αιγυπτιάδης Γεώργιος Χ. 69. Αλκιβιάδης Ιωάννης Αλεξ.
31. Αϊβάζογλου Αθανάσιος Χ. 70. Αµανίτης Αριστείδης Π.
32. Αϊβαζίδης Λουκάς 71. Αµανίτης Χρήστος
33. Αϊβαλιώτη Άννα Β. 72. Αµπαλόγλου Παντελ. Γ.
34. Αϊβαλιώτου Καλλ. 73. Αµπατζή Έλλη Π.
35. Αϊβατζή Κυριακή Γ. 74. Αµπατιτζόγλου Αλέξανδρος
36. Αιγυπτιάδης Γεώργιος Γ. 75. Αναγνώστου Κ. Στυλιανός
37. Αιγυπτιάδης ∆ήµος Χ. 76. Ανανιάδου Ευφροσύνη Π.
38. Αιγυπτιάδου Καλλιόπη Χ. 77. Ανανίδου Χρυσή Σ.
39. Αικατερινόπουλος Ευs. Αθ. 78. Αναστασίου ∆ηµήτριος Αν.

140
79. Αναστάσογλου ∆ηµήτριος Στ. 130. Ασλάνογλου Γεώργιος
80. Αναστασίου Γεώργιος Κυρ. 131. Ασλάνογλου Ευθαλία Ν.
81. Αναστασίου Καλλιόπη Α. 132. Ασλάνογλου Κυριάκος Ν.
82. Αναστασίου Νικόλαος 133. Ασλάνογλου Κων/νος Παντ.
83. Αναστασίου Φίλιππος 134. Ασλάνογλου Λοΐζος Παντ.
84. Αναστασίου Χρήστος 135. Ασλάνογλου Παντελής
85. Αναστάσογλου ∆ηµήτριος Στ. 136. Ασόγλου ∆έσποινα Π.
86. Ανανιάδης Χαράλαµπος Α. 137. Αστζόγλου Ιωάννης Χρ.
87. Αναστασίου Χρίστος Π. 138. Αστσόγλου Χρήστος
88. Ανδρέου Βασιλ. Κ. 139. Ατταλίδης Παύλος Β.
89. Ανδριτσόπουλος Ιωάννης Κ. 140. Ατταλόγλου Αφροδίτη Π.
90. Ανδριώτου Γεωργία Θ. 141. Ατταλόγλου Βασίλ. Σταυρ.
91. Αντωνιάδης Γεώργιος Π. 142. Ατταλόγλου ∆ηµήτριος Π.
92. Αντωνιάδης Κοσµάς Ι. 143. Ατταλόγλου ∆ηµήτριος Φ.
93. Αντωνιάδου Παρασκευή Αντ. 144. Ατλαµάνογλου Παντ. Απ.
94. Αντωνίου Μιχαήλ 145. Ατσζόγλου Ιωάννης Γεωρ.
95. Αντωνόπουλος Ξενοφών Νικ. 146. Βαζέος Νικόλαος Εµ.
96. Αξαρλή Αναστασία Ν. 147. Βαϊνδηρλή Έλλη Ε.
97. Αξαρλόγλου Κλεάνθης Θ. 148. Βαϊνδηρλή Φωτεινή Ε.
98. Αξαρλόγλου Σταυρ. Π. 149. Βακιρτζή Σεβαστή ∆.
99. Απαλός Αντώνιος Θ. 150. Βαλαβανίδου Άννα Ι.
100. Απαλός Πέτρος Κ. 151. Βαλιδάκης Παναγιώτης Π.
101. Απαλού Λιλή Κ. 152. Βαρβαρέσης Γεώργιος
102. Αποστολάκης Αντών. Αποστ. 153. Βαρβαρέσος Γεώρ. Αποσ.
103. Αποστολίδης Αλέξανδρος 154. Βαρβαρέσος Νικόλαος Α.
104. Αποστολίδης Αναστάσιος Α. 155. Βάρλης Αριστείδης Χ.
105. Αποστολίδης Αλέξανδρος Γ. 156. Βαρουτσής Βασίλειος Μ.
106. Αποστολίδης Γαβριήλ Γαβρ. 157. Βάρφη Καλλ. Χρ.
107. Αποστολίδης ∆ηµήτριος Ι. 158. Βάρφης Κίµων
108. Αποστολίδης Ιωάννης Γεωρ. 159. Βασιλειάδη Μαρ. Χρ.
109. Αποστολίδης Πρόδροµος 160. Βασιλειάδης Βασίλειος Κ..
110. Αποστολίδου Ισµήνη Σ. 161. Βασιλειάδης Βασίλειος Χρ.
111. Αποστόλογλου Κων/νος Α. 162. Βασιλειάδης Γεώργιος
112. Αρβανίτης Χρήστος Π. 163. Βασιλειάδης ∆ηµήτριος Χρ.
113. Αργέντος Κωνστ. Κ. 164. Βασιλειάδου Ευαγγελία Κ.
114. Αργυράκη ∆ήµητρα Μ. 165. Βασιλειάδης Κων/νος Β.
115. Αργυράκη Μαρία Μ. 166. Βασιλειάδου Άννα Βασιλ.
116. Αργυριάδης Λουκάς Μιλ. 167. Βασιλειάδου Βασιλική Γ.
117. Αργυρόπουλος Νικ. Γεωρ. 168. Βασιλειάδου Ευαγγελία Κ.
118. Αρειάδης Λουκάς Μ. 169. Βασταρδή Φραγκ. Κ.
119. Αρχαγγέλου Γεώργιος 170. Βασιλειάδης Βασίλειος Κων.
120. Αρχαγγέλου ∆ηµήτριος Π. 171. Βασιλείου Βασίλειος Α.
121. Αρχαγγέλου Ιωάννης Π. 172. Βασιλειάδης Ιωάννης Κυπρ.
122. Αρχαγγέλου Περσεφόνη Π. 173. Βασιλείου Συµεών
123. Αρώνης Κων/νος Στυλ. 174. Βασταρδής Ευάγγελος Κ.
124. Ασηµακόπουλος Αριστοτ. Ν. 175. Βαφειάδης Νικόλαος Ι.
125. Ασηµακόπουλος Ιωάννης 176. Βαφειάδης Παντελής Χρ.
126. Ασηµακοπούλου Έλλη Ν. 177. Βεκιάρη Ελευθερία ∆.
127. Ασηµή Αναστ. ∆. 178. Βελίδου Κατίνα Στ.
128. Ασηµοπούλου Αναστ. 179. Βελέτζα Στάσα
129. Ασλανίδης Παναγιώτης Γ. 180. Βελιέρης Γεώργιος Π.

141
181. Βελισαρίδου Ιωάννα Ελ. 232. Γεωργιάδης Άγγελος Γ.
182. Βερβιλόπουλος Εµµ. Αντ. 233. Γεωργιάδης Γεώργ. Φιλίππ.
183. Βεργίδης ∆ηµήτριος Κ. 234. Γεωργιάδης Ιωάννης Θ.
184. Βεργίδης Κων/νος Κ. 235. Γεωργιάδης Φίλιππος Κων.
185. Βέρδης ∆ηµήτριος Κ. 236. Γεωργιάδου Ειρήνη Θεοδ.
186. Βλανδής Στέργιος Βασ. 237. Γεωργιάδου Παρή Γ.
187. Βλαντής Σπυρίδων Εµµ. 238. Γεωργίου Αναστάσιος
188. Βλαχάκης Σπυρίδων Παν. 239. Γεωργίου Αλέξανδρος
189. Βλάχου Ελένη Κ. 240. Γεωργίου Απόστ. Βασ.
190. Βογιατζή Μαρία Π. 241. Γεωργίου Γεώργιος ∆ηµ.
191. Βογιατζή Σοφία Γ. 242. Γεωργίου Παντελής
192. Βογιατζής Θεόδωρος Γ. 243. Γεωργόπουλος Πλάτων Νικ.
193. Βογιατζής Παναγ. Γεωρ. 244. Γεωργουδάκη Αγγελ. Αντ.
194. Βοστατζόγλου Αρετή Κ. 245. Γεωργουδάκης Γεώργιος Α.
195. Βογιατζόγλου Ιορδ. ∆. 246. Γεωργουδάκης Εµµανουήλ
196. Βογιατζόγλου Νικόλ. Βασιλ. 247. Γιαγιρτζόγλου Νίκος Παντ.
197. Βογιατζόγλου Νικόλαος Π. 248. Γιαννάκου Ευανθία Θ.
198. Βογιατζόγλου Στέλλα Π. 249. Γιαννάκου Στέλιος
199. Βογιατζόγλου Στυλιανή Α. 250. Γιάννογλου Στυλιανός Ιωάν.
200. Βοσίνη Πανανία Ν. 251. Γιαννόπουλος ∆ηµήτριος Α.
201. Βοσταντζόγλου Αναστ. Ν. 252. Γιαννοπούλου Γεωργία Α.
202. Βοσταντζόγλου Ιωάννης Κυρ. 253. Γιαννοπούλου Ελένη Αντων.
203. Βοστανζόγλου Χαράλαµπος Κ. 254. Γιαννοπούλου Μαρίκα ∆.
204. Βουγιούκας Κων/νος ∆ηµ. 255. Γιακόζογλου Χαράλαµ. Σ.
205. Βουδούρης ∆ηµήτριος Θεοδ. 256. Γιακουµής Σάββας Γ.
206. Βουδούρογλου ∆ηµοσθένης Θ. 257. Γιαλούρης Νικόλαος Φιλήµων
207. Βουδούρογλους Χαράλ. Α. 258. Γιαγτζόγλου Ιωάννης Κλ.
208. Βουλαµατσάς Κων/νος Π. 259. Γιαουρτόπουλος Πάνος Μ.
209. Βουλγαρέλη Μαρία ∆. 260. Γιαπιτζόγλου Αγγελική Ε.
210. Βουλγαρέλη Στάσα ∆. 261. Γιαπιτζόγλους Βασίλ. Κυρίλλ.
211. Βουλγαρέλης Μανόλης ∆ηµ. 262. Γκιουλµπαλόγλου Ιωάν. Κων.
212. Βουλγαρίδης Παναγιώτης Νικ. 263. Γιαπιτζόγλου Μαρίκα Ε.
213. Βουρβούλια Θάλεια Π. 264. Γιαπουνζόγλου Ιωάννης Ευστ.
214. Βουρλιώτου Παγώνα Στ. 265. Γιαρόγλου Γεώργιος Φ.
215. Βουρνάζος Μάρκος Α. 266. Γιατζόγλου Αγγελική Π.
216. Βρατινού Γεωργ. Γ. 267. Γιουβάνου Μαρ. Χ.
217. Βροχίδης Ιωάννης Γεωρ. 268. Γιουµάς Σταµάτιος Α.
218. Γαβριηλίδης ∆ηµήτριος Χ. 269. Γκαζάκης Βασίλειος Ν.
219. Γαβριηλίδης Ηρακλής Χαρ. 270. Γκιουρτσόγλου Αναστάσιος ∆.
220. Γαλάνης Αλέξανδρος Ι. 271. Γκούµα Άννα
221. Γαλατιανού Ευαγγ. Βασιλ. 272. Γκούµας Φώτιος Κ.
222. Γαλιάτσου Αικατ. ∆. 273. Γκροτζαγκρόζογλου Λάζ. Ι.
223. Γαλιάτσου Ελευθ. ∆. 274. Γκωγκώνος Στυλιανός Γ.
224. Γαραµανίδη ∆έσπ. Χαρ. 275. Γλούς Μιχαήλ Αν.
225. Γαρυφάλου Κων/νος 276. Γούναρης Παναγιώτης Α.
226. Γεραλής Γεώργιος Π. 277. Γουναρίδης Παντελής Πετ.
227. Γεραλής Φρίξος Παν. 278. Γουναρίδης Χρήστος Π.
228. Γερολύµου Γιασεµή Ε. 279. Γραµµατά Ευαγγ. Αργ.
229. Γεροντίδης Νικόλαος Στ. 280. Γραµµατάς Νικόλαος Αργ.
230. Γεροντίδης Παύλος Σταµ. 281. Γρηγοριάδης Βασίλειος ∆.
231. Γεωργά Βασιλεία Α. 282. Γρηγοριάδης Γρηγόριος Γ.

142
283. Γρηγοριάδης ∆ηµήτριος Γ. 334. ∆ουµάνη Ελένη Γ.
284. Γρηγοριάδης ∆ηµήτρ. Ι. 335. ∆ουρµούσογλου Ηλίας Αντ.
285. Γρηγοριάδου Ευαγγελία Γ. 336. ∆ουρµούσογλου Ηλίας Νικ.
286. Γρηγορίου Γεώργιος Γ. 337. ∆ουρµούσογλου Ηλίας Χρ.
287. Γρηγορίου Γρηγόριος Ιωάνν. 338. ∆ουρµούσογλου Καλλιόπη Ι.
288. Γρυγκίδης Ιωάννης Ι. 339. ∆ουρµούσογλου Όλγα Χ.
289. ∆αβλάκος Ιωάννης Λ. 340. ∆ουρµούσογλου Πολυµ. Α.
290. ∆αγκλή Ολυµπία Ι. 341. ∆ραγάνης Αλέξανδρος Χ.
291. ∆αγκλής ∆ήµος Ι. 342. ∆ράκος Αντώνιος ∆.
292. ∆αλαβέρας Ιωάννης Ν. 343. ∆ραµπέλη Χαρίκλεια Γ.
293. ∆ανιηλίδης Ανδρέας Ελευθ. 344. Εβρένογλου Φρέτης Νεόφ.
294. ∆ανιηλίδης Γεώργιος Ιωάνν. 345. Ελιέζογλους Γεώργιος Στ.
295. ∆ανηιλίδης Ιορδάνης Σ. 346. Ελεικάς Στέφανος
296. ∆ανιηλίδης Παντελής Στ. 347. Ελευθεριάδης Μιχαήλ Ν.
297. ∆ανηιλίδου Άννα Σ. 348. Ελευθερίου Ελευθέριος Π.
298. ∆ανιηλίδου Αναστασία ∆. 349. Εσκίογλου Ευδοξία
299. ∆ανιηλίδου Θεοδώρα ∆. 350. Εσκίογλου Πρόδρ. Γεωρ.
300. ∆απέρλογλου Ιωάννης 351. Εσόγλου Σοφία Η.
301. ∆εβιζόγλου Σοφία 352. Ευαγγελίδης Κων/νος. Ε.
302. ∆εληγιάννη Αγγελική Φ. 353. Ευθυµιάδης Θεόφιλος Στεφ.
303. ∆ελικανίδης Παντελ. Ν. 354. Ευθυµιάδης Πρόδρ. Ευθ.
304. ∆ελόγλου Μαριάνθη 355. Ευθυµίδου ∆ιαλεκτή Γ.
305. ∆εµετζόγλου Λαµ. Π. 356. Ευσταθίου Λουκάς Ε.
306. ∆ερέβεη Σοφία Θ. 357. Ευστρατιάδης Βασίλειος
307. ∆ερµετζόγλου Βαρβάρα ∆. 358. Ευστρατιάδου Αικατ. Λ.
308. ∆ερµετζόγλου Μαρία Γ. 359. Ευστρατιάδου Αύρα Θ.
309. ∆ηµαράτου Ευαγγελ. Κ. 360. Ευστρατιάδου Ελισάβετ
310. ∆ηµητράκογλου Θεολόγος 361. Ευστρατιάδου Ιώ Θ.
311. ∆ηµητριάδης Όµηρος 362. Ευστρατιάδου Νίκη Θ.
312. ∆ηµητριάδης Φειδίας 363. Ευτυχιάδου ∆ηµ. Ευτ.
313. ∆ηµητριάδου Άννα Ν. 364. Ευτυχίδης Λάζαρος Χ.
314. ∆ηµητριάδου Αντιγόνη Α. 365. Ευφραίµογλου Μαρία Α.
315. ∆ηµητρίου Αλέξ. Ι. 366. Ευφραίµογλου Σταυρούλα Σ.
316. ∆ηµητρίου ∆ηµήτρ. Σάββα 367. Ευφρέµογλους Κοσµάς Α.
317. ∆ηµητρίου Παναγιώτης Αλ. 368. Ζαλώνης Φρίξος
318. ∆ιακάκης Στυλιανός Γεωρ. 369. Ζανίδη Μαρία Τ.
319. ∆ιακογιάννη Παρασκευή Γ. 370. Ζαράφογλου Σάββας
320. ∆ιακογιάννης Παντολέων Γ. 371. Ζαρρή Αικατ. Χρ.
321. ∆ιακοπαναγιώτη Αντωνία Ι. 372. Ζαφειρίδης Αθανάσιος ∆.
322. ∆ιαµαντής Κων/νος Ευστρ. 373. Ζαφειρίδης Αλέξανδρος ∆.
323. ∆ιαµαντής Νικόλαος Ιωάν. 374. Ζαχαρίου Αθανασία Ε.
324. ∆ιαµαντίδης Αντώνιος Νικ. 375. Ζεϊµπέκου Γαλατία ∆.
325. ∆ιαµαντίδης Γεώργιος Νικ. 376. Ζεντωνιάδης Ανάργυρος Φ.
326. ∆ιαµαντίδης Στέφανος ∆ηµ 377. Ζερεµίδης Μανόλης Μ.
327. ∆ιαµαντίδης Σωτήριος 378. Ζευγάς Μιχαήλ
328. ∆ιαµάντογλους Ιωάννης Β. 379. Ζοµπαϊδης Γεώργιος Κυρ.
329. ∆ιαµαντόπουλος Σερατής Γ. 380. Ζωγραφάκη Χαρικ. Ι.
330. ∆ίβολη Αικατερίνη Σ. 381. Ζωσιµά Αικατερ. Α.
331. ∆οµνάκης Ιωάννης Α. 382. Ζωσιµάς Αναστάσιος
332. ∆ρακούλη Ελένη Ι. 383. Ηλιάδης Βασίλειος Ι.
333. ∆ροσόπουλος Ευάγγελος Ν. 384. Ηλιάδης ∆ηµήτριος Ευστ.

143
385. Ηλιάδης Νικόλοας Ι. 436. Καζάλης Θεόδωρος Θ.
386. Ηλιάδου ∆έσποινα Μ. 437. Καζαντζόγλου Αθανάς. Χρ.
387. Ηλιάδου Ειρήνη Μ. 438. Καζβειροπούλου Αικατ. Νικ.
388. Ηλιάδου Ευθυµία Κ. 439. Καίσαρος Μιχαήλ Κ.
389. Ηλιάδου Θεογνωσία Σ. 440. Κάϊντας Κυριάκος
390. Θαλασσινού Σµαρ. Α. 441. Καϊσερλόγλου Κωνστ. Μ.
391. Θαµουλίδου Ελευθερία 442. Κάϊτας Λεωνίδας Ξεν.
392. Θεοτικός Παναγιώτης Βασιλ. 443. Καλαϊτζής ∆αµιανός
393. Θεοφανίδου Πηγηνία Θ. 444. Καλαϊτζόπουλος ∆ηµήτρ. Ι.
394. Θεοφάνους Βασίλειος Θεοδ. 445. Καλαϊτζόπουλος ’Εµµαν.
395. Θεοφάνους Βύρων Θ. 446. Καλιάκος Σταύρος Ε.
396. Θεοδωρίδης Ελευθέριος Σωτ. 447. Καλιγέρης Μιχαήλ
397. Θεοδωρίδης Κων/νος Θεοδ. 448. Καλιτζόπουλος Τιµολ. ∆ηµήτ.
398. Θεοφάνους Πάνος Θεοδ. 449. Καλογεράς Αλέξανδρος Γ
399. Θωµαϊδης Φιλάρετος Κ. 450. Καλογερίδης Άγγελ. Ηρακλή
400. Θωµαϊδης Χρίστος Χ. 451. Καλογερίδου Κίρκη Κ.
401. Θωµαΐδου Αναστασία Χ. 452. Καλουτά ∆ήµητρα Ελ.
402. Θωµαΐδου Άννα Κ. 453. Καλπατσόγλου Βασιλική Ι.
403. Θωµάογλους Κοσµάς Παυλ. 454. Καµακάρη Ελισάβετ Ιάκ.
404. Θωµάς Αναστάσιος 455. Καµένος Ελευθέριος Κ.
405. Θωµόγλου Πέτρος Γ. 456. Καµπακάκη Αγγελική Σ.
406. Ιατρίδης Νικόλαος 457. Καµπακάκη Αύρα Σ.
407. Ινζέ Κωστ. Ελ. 458. Καµπούρογλου Χρ. Χαραλ.
408. Ιντζόγλου Κίµων Σπ. 459. Κανελλίδης Ιωάννης Παναγ.
409. Ιντζόγλου Κοσµάς Σ. 460. Κωνσταντινίδης Χαράλ. Γεωρ.
410. Ιντζόγλου Νικόλ. Συµεών 461. Κανέλλος ∆ιαµαντής Σ
411. Ιντσόγλου Αθανάσιος Σ. 462. Κανσήζ Άγγελος Ι.
412. Ιορδανίδης Βασίλειος Χρ. 463. Κανσήτ Βασίλειος Ιωάν.
413. Ιορδάνου Ευστρ. Γεωρ. 464. Κανσίτ Σταύρος
414. Ιορδάνου Ιορδάνης 465. Κανταρτζή Ευαγγελία Μ.
415. Ισαάκ Νίκος Σταυρ. 466. Καντζάς Κυριάκος
416. Ισαακίδης Αλέξανδρος Κ. 467. Καντζίκης Γεώργιος Περ.
417. Ισαακίδης Ιωάννης Κ. 468. Καπλανίδης Γεώργιος Π.
418. Ισαηλίδης Ιωάννης Γ. 469. Καπλανίδης Λάζαρος Γ.
419. Ιωακειµίδου Αθανας. Βασιλ. 470. Καπλανίδου Όλγα Πρ.
420. Ιωαννίδης Γεώργιος Β. 471. Καποδιστρίου Βασιλική Π.
421. Ιωαννίδης Γεώργιος Κ. 472. Καποδιστρίου Ελπινίκη Π.
422. Ιωαννίδης ∆ηµήτριος Βασιλ. 473. Καστρινού ∆ήµητρα
423. Ιωαννίδης Ιωάννης Κ. 474. Καραγιώργης ∆ηµήτριος ∆ηµ.
424. Ιωαννίδης Ιωάννης Π. 475. ΚαραΓεώργης Ευστρ. Κ.
425. Ιωαννίδου Ελένη Β. 476. Καραγεωργίου Ευστράτιος Κ.
426. Ιωάννου Μαρία Ι. 477. Καραγιώργος Κων/νος
427. Ιωσηφίδης Κων/νος Γ. 478. Καραγγιάννη Αγγελική ∆.
428. Ιωσηφίδης Θεόδωρος Π. 479. Καραγιαννόπουλος Ελευθ. Αν.
429. Ιωσηφίδου Ευτυχία Ι. 480. Καραγιαννοπούλου ∆έσπ. Θ.
430. Ιωσηφόγλου Μηνάς Γ. 481. Καραδάµογλου Μάρκος Χρ.
431. Ιωσήφογλου Μηνάς Ιορδ. 482. Καραθανάση Στυλιανή Ε.
432. Ιωσηφοπούλου Ουρανία Σ. 483. Καρακιάλογλου Χρήστος Ι.
433. Καγιάλογλου Ελένη Θεολ. 484. Καραγκιαούρη Μαρία Μ.
434. Καγιαλόγλου Μαρία Π. 485. Καραγκιόζογλου Αντωνία Ι.
435. Καδής Σταύρος Κ. 486. Καραγκιόζογλου ∆ηµήτρ. Ι.

144
487. Καραγκιόζογλου Κων/τίνος Ι. 538. Κεχαγιάς Κων/νος Ι.
488. Καραγκιόζογλου Χρήστος 539. Κεχαγιόγλου Κλειώ Αρχίµ.
489. Καραδελόγλου Νικόλαος 540. Κεχαγιόπουλος Ιωάννης Σ.
490. Καραδηµητρίου Ευθαλία Νικ. 541. Κευγάς Κυριάκος Γ.
491. Καραθανάση Στυλιανή 542. Κεφάλα Ανδρονίκη
492. Καραϊσκος Παύλος Νικ. 543. Κίλιµπας Χρηστάκης
493. Καραµανιόλος Αλφρέδος Ι. 544. Κινάνογλου ∆ηµ. Προδ.
494. Καραµανιόλος Νικόλ. Ιωσήφ 545. Κινίσογλου Αντώνιος Αλεξ.
495. Καραµπουρνής ∆ηµήτριος 546. Κιοκµπάσογλου Αναστ. Φ.
496. Καραµπουρνής Κωνστ. Κ. 547. Κιοσέογλου Κων/νος Μ.
497. Καραµπουρνής Κων/νος Π. 548. Κιοσόγλου Παντελής Μ.
498. Καρανικολή Ελευθερία Κ. 549. Κιοτσέκογλου Κων/νος
499. Καρανικολής Γεώργιος Κ. 550. Κιοτσουκιουργώγλου Π. Στ.
500. Κάρσης Γεώργιος 551. Κιουλεπόγλου Αναστ. Β.
501. Καράκογλους Νικόλαος Χ. 552. Κιουρτζόγλου Ιουλία Κων.
502. Καραταγιόγλου Λουκάς Ε. 553. Κιουρκτζόγλου Χρήστ. Πετρ.
503. Καρατάµογλου Κων/νος 554. Κιτάκης Συλβέστρος Ι.
504. Καρατζάς Κων/νος Συµ. 555. Κλάρου Ευτυχία Γ.
505. Καρατζόγλου Στυλιανός 556. Κλάρου Μαρία Γ.
506. Καρδιακός Ηλίας Αν. 557. Κλησµάνης Φώτιος Γ.
507. Καρδικός Κων/νος Π. 558. Κληµάνογλου Νικόλαος
508. Καρίµπαλης Νικόλαος Στ. 559. Κλιµάνογλου Αναστ. Ευστρ.
509. Κάρολης Αναστάσιος Κ. 560. Κόβας Άγγελος Κ.
510. Καρόλου Αναστάσ. Ανδρ. 561. Κογκαλίδης Πέτρος Ι.
511. Καρτάση Ευαγγελία Ιωάνν. 562. Κογκαλίδου Ελένη Ι.
512. Καρύδης Γεωργίου Παν. 563. Κογγόσης Στέλιος Γ.
513. Καρύµπαλης Νικόλαος Σ. 564. Κοζάκη Αργυρώ Β.
514. Καρύπη Αγγελ. Θ. 565. Κοζάκης Ελευθέριος Φ.
515. Καρυώτου Παγώνα Στ. 566. Κοκκίνου Αγγελική Γεωργίου
516. Καρφόπουλος Κων/νος Π. 567. Κόκορης Χρήστος Θεοδ.
517. Κασαπάκη Μαριάνθη Θ. 568. Κονσόλογλου Ορέστης
518. Κασνακτζόγλου Σωτ. Θεοδ. 569. Κονταξής Εµµανουήλ Χρ.
519. Καστρινού ∆ήµητρα Ε. 570. Κόντζογλου Αικατ. Αρεταίου
520. Καταρζής Εµµαν. Ανδρέου 571. Κοντόπουλος Ανδρέας Φ.
521. Κατερινάκη Ελευθερία Γ. 572. Κοντοροβύθης Αντών. Πέτρ.
522. Κατερινάκης Ιωάννης Γ. 573. Κόντου Λιλή Ι.
523. Κατερινόπουλος Ευστρ. Α. 574. Κορδάκη Αύρα Χ.
524. Κατζάκης Βασίλειος Ν. 575. Κορδάκη ∆ήµητρα Π.
525. Κατζάκος Κων/νος Ν. 576. Κορδάκης Νικόλαος
526. Κατζιρόπουλος Αθανάσ. Ν. 577. Κορωναίος ∆ηµήτρ. Ιωάνν.
527. Κατηµερτζόγλου Μαρ. Ι. 578. Κορωναίος Χριστόφ. Ιωάν.
528. Κατηµερτζόγλου Νικόλ. Γ. 579. Κοσέογλου Ελευθερία Π.
529. Κατσερόπουλος Αθαν. Ν. 580. Κοσέογλου Μαρ.
530. Κατσούλης Αναστάσιος Παρ. 581. Κοσέογλου Ραχήλ Π.
531. Καψάλης Θεόδωρος Θεολ. 582. Κοτζά Αντιγόνη Χ.
532. Κέντζογλου Αικατερίνη Γ. 583. Κοτζάγας Συµεών Γ.
533. Κεσίρογλου Κων/νος Α. 584. Κοτζαµπάσης Αλέξανδ. Ιωάν.
534. Κεσίσογλου Ηρώ Θ. 585. Κοτζαµπάσης Νικόλαος Βρασ.
535. Κεσίσογλου Όθων Α. 586. Κοτζαµπάσογλου Αικατερ. Αθ.
536. Κεχαγιάς Γεώργιος Ι. 587. Κοτζαµπάσογλου Αλέξης
537. Κεχαγιάς Γεώργιος Ι. 588. Κότης Νικήτας Μηνά

145
589. Κόντζογλου Καίτη Α. 640. Κωσταντινίδου Ιωάννα Ν.
590. Κουγιουµτζόγλου Αντών. Πετρ. 641. Κωνσταντινίδου Μάρω ∆.
591. Κουγιουµτζόγλου Πιπίνα Π. 642. Κωνσταντίνου Λουκάς ∆ηµ.
592. Κουκουλάς Νικόλαος Α. 643. Κωνσταντίνου Μιχαήλ
593. Κουιµτζόγλου Ανδρονίκη ∆. 644. Κωνσταντίνου Παντελής Γ.
594. Κούκας Γεώργιος Κ. 645. Κώστα Βασιλείου Κων/νου
595. Κουκουζέλης Βασίλειος Κυρ 646. Λαζαρίδης ∆ανιήλ ∆ηµοσθ.
596. Κουκουλάς Νικόλαος Α. 647. Λαζαρίδης ∆ηµήτριος. ∆.
597. Κουλάκογλου Παναγιώτης Χ. 648. Λαζαρίδης Ιωάννης Αν.
598. Κουλέπογλου Αναστάσιος 649. Λαζαρίδης Κίµων ∆ηµ.
599. Κουναητζόγλου Κυριάκος 650. Λαζαρίδης Κωνσταντίνος
600. Κούλης Παναγιώτης 651. Λαζαρίδης Λάζαρος χ.
601. Κουλπαλής Κων/νος Σ. 652. Λαζαρίδης Παντελής Γ.
602. Κουµαράς Αθανάσιος ∆. 653. Λαζαρίδου Ευαγγελία Λ.
603. Κουµαράς Χαρίλαος ∆. 654. Λαζαρίδου Ευγενία Π.
604. Κουναρίδης Αναστάς. Γεωρ. 655. Λάκα Κακουλή Εµ.
605. Κουντσουνού Ευγενία Μ. 656. Λάκκιος Κων/νος Εµµ.
606. Κουράκλης ∆ηµήτριος 657. Λαλασίνης Αντώνιος Ι.
607. Κουράκλης Νικόλαος Α. 658. Λαλαούδης ∆. Γεώργιος
608. Κούρδης Σπύρος 659. Λαλαούδης ∆. Κων/νος
609. Κούρτης Γεώργιος Β. 660. Λαλαούλη Ιουλία Ι.
610. Κουρµουλής Αντών. Νικ. 661. Λαλαούνη Αθηνά Ι.
611. Κουρτζόγλου Αναστ. ∆ηµ. 662. Λαµπεριάδου Καίτη Β.
612. Κούρτη Σοφία 663. Λαµπρίδης Πρόδροµος Χ.
613. Κουτράκη Άννα Ιωάν. 664. Λαµπρινός Αθανάσιος Φωτ.
614. Κούτσουπας Παντελής Χρ. 665. Λαµπρινός ∆ηµήτριος Φωτ.
615. Κούτσουπας Στυλιανός 666. Λάµπρου Κυριάκος Ι.
616. Κρακογλάνογλου Χριστόφ. 667. Λάπης Ευστράτιος Γεωργίου
617. Κρασάς Κοσµάς Αντ. 668. Λάππα Αναστασία Κ.
618. Κρεµάνης Λάζαρος Ευστρ. 669. Λασκαρίδη Παρασκευή Λ.
619. Κυβετός Μίνως Εµµ. 670. Λασκαρίδης Αναστάσιος
620. Κυζυρίδου Κίµων 671. Λασκαρίδου Μαίρη Α.
621. Κυνηγόπουλος Ηλίας 672. Λασκαρίδου Χαρ. Α.
622. Κυπραίου Λουλού Χ. 673. Λαφαζάνη Ευφροσύνη Ν.
623. Κυπριανός Αβραάµ Κυρ. 674. Λαφαζάνης Εµµανουήλ Ν.
624. Κυπριανού Αβραάµ Βασιλ. 675. Λαφαζάνης Παναγιώτης Ν.
625. Κυπρίζης Αγγελος Ευστ. 676. Λεβίδου Ελισάβετ Ισαάκ
626. Κυπριώτου Σταυρ. Κ. 677. Λεοντιάδης ∆ανιήλ Μιχ.
627. Κυρατζής Γεώργιος Λαζάρ. 678. Λεοντιάδης Κωνσταντίνος Μ.
628. Κυριακίδου Έλλη Ι. 679. Λεοντιάδης Σωκράτης Α.
629. Κυρικλόγλου Εµµαν. Ιωάν. 680. Λεοντιάδης Σωκράτης Γρ.
630. Κυριακού Ιωάννα Κ. 681. Λεοντιάδου Ειρήνη Γ.
631. Κυριόγλου ∆αµιανός Ι. 682. Λεοντιάδου Ειρήνη Λ.
632. Κυρίτση Αικατ. Λ. 683. Λεοτσάκου Αικατ.
633. Κωνσταντινίδης Βασίλειος 684. Λευτεριάδης Μιχαήλ
634. Κωνσταντινίδης ∆ηµήτρ. Ν. 685. Λιανός Κων/νος Μάρκου
635. Κωνσταντινίδης Ιωάννης Κων. 686. Λιανός Στυλιανός Γ.
636. Κωνσταντινίδης Μιχαήλ Στ. 687. Λιανού Αναστ. Γ.
637. Κωνσταντινίδης Σταύρος Κ. 688. Λιαρίτης ∆ηµήτριος Λ.
638. Κωνσταντινίδου Αναστ. Κων. 689. Λιερόπουλος ∆ιονύσιος
639. Κωσταντινίδου ∆έσποινα Κ. 690. Λιθοξόος Νικόλαος. Κ.

146
691. Λινάκης Ιωάννης Σπ. 742. Μαργέτη Σταµατ.
692. Λίνας Ιωάννης Εµµ. 743. Μαρίνου Μιχαήλ Μιλτ.
693. Λινόπουλος Παντελής 744. Μαρκάκης Τάκης Γ.
694. Λιµπριάδου Καίτη Β. 745. Μαρκόπουλος Ανδρέας ∆.
695. Λίποβατς Ανδρέας Σπ. 746. Μάρκου Αναστασία
696. Λίποβατς Μιχαήλ Σ. 747. Μαρκουζτόγλου Ιωάνν. ∆αµ.
697. Λογαρίδης Γρηγόριος Γ. 748. Μαρινάκης Νικόλαος Θ.
698. Λουκάς Γεώργιος 749. Μαρινάκης Παναγ. Θεοδ.
699. Λουκάς Γρηγόριος Βασιλ. 750. Μαρκάκης ∆ηµήτριος Γεωρ.
700. Λουκίδης Κυριάκος Αγγέλου 751. Μαρούλης Ηλίας Ευαγγ.
701. Λουκίδης Παναγιώτης Βαν. 752. Ματζουράνη Άννα Παναγ.
702. Λουκίδου Ευαγγελία Στ. 753. Μαυρίδης Χρήστος Νικ.
703. Λούρας ∆ηµήτριος Ν. 754. Μαυρόγλου Παράσχος Κ..
704. Λούρας Ιωάννης Ν. 755. Μαυροµάτη Άννα Ι.
705. Λουτράρης Γεώργιος Θεοδ. 756. Μαυροµάτη Ελευθερία Ι.
706. Μαγκαφά Μαρία Η. 757. Μαυροµάτης Αλέξαν. Ιωάν.
707. Μαγκαφά Χριστίνα Η. 758. Μαύρος Κων/νος Π.
708. Μανκαφάς Ελευθέριος 759. Μαύρου Γεωργία Χ.
709. Μάγκριτζης Μιχαήλ 760. Μαρούλης Θεόδωρ. Ευαγγ.
710. Μαδωνής Νικόλαος Κ. 761. Μαυρογιώργης Ιωάνν. Χαρ.
711. Μαδωνής Νικόλαος Ν. 762. Μαυροκέφαλος Νικόλ. Α.
712. Μαζούρης Εµµανουήλ Ε. 763. Μαυροµάτη Αντωνία Ι.
713. Μαϊδανού Αναστ. Κ. 764. Μαύρος Κων/νος Π.
714. Μαϊδανού Μυρσίνη Κ. 765. Μαύρος Παναγ. Π.
715. Μακρή Χαρίκλεια 766. Μαφίλου ∆ηµήτρ. Βασ.
716. Μακρής Σταύρος 767. Μεγαλοµάτη Μαρία Γ.
717. Μακρίδης Απόστολος Στ. 768. Μεγαλόπουλος Λάζαρος
718. Μακριτζάς Μιχαήλ Παν. 769. Μέγγουλα Φωτεινή Αντ.
719. Μακρόπουλος Ανδρέας ∆ηµ. 770. Μέγκουλας Θεόδωρ. Στυλ.
720. Μακροπούλου Αγγελ. Θ. 771. Μέγγουλας Θεµιστ. Στυλ.
721. Μαλέας Κώστας Ν. 772. Μεϊµάρη Μαρία Ι.
722. Μαλκανίδης Κων/τίνος 773. Μεϊµάρης Γεώργιος Ιωάνν.
723. Μαλκότσογλους Γρηγ. Αβρ. 774. Μεϊµάρης Παναγ. Γαληνού
724. Μαλλή Κλειώ Κ. 775. Μεϊµάρογλου Κλεάνθη Ε.
725. Μαλλής ∆ηµήτριος 776. Μεϊµάρογλου Παρασκευή Ε.
726. Μαλλίδου Ελευθ. Χρ. 777. Μελανίτου Γεωργία Σ.
727. Μαλλίδου Ερασµία 778. Μελάς Ιωάννης
728. Μάλλιος Ιάσων Γ. 779. Μελαχροινός Γεώργιος Ν.
729. Μάλλιος Στέφανος 780. Μελαχροινός Πέτρος Νικ.
730. Μάνεση ∆έσποινα Νικολ. 781. Μελισσουργός Ιάκωβος Αθ.
731. Μάνεση Ελευθερία Σταύρ. 782. Μελλίδη Βασιλ. Α.
732. Μάνεση Μαρίνα Σ. 783. Μέµµος Ιωάννης Κων.
733. Μανησαλής Νικόλαος Παν. 784. Μερτζάκης Ιωάννης Γεωργ.
734. Μανικά Αναστασία Κ. 785. Μεσάρογλους Ευάγγελος
735. Μανίκος Παναγιώτης Α. 786. Μεταξάς Αθανάσιος Ν.
736. Μανώλαρος Αργύριος Ε. 787. Μεταξάς Πέτρος Κ.
737. Μαµίδης Ιορδάνης 788. Μευρέλης Αντώνιος
738. Μανιατόπουλος Αρχοντ. Νικ. 789. Μητζινάκογλου Χρήστος Θ.
739. Μαξούρης Εµµανουήλ Ευστ. 790. Μητρόπουλος Ευάγγ. Παναγ.
740. Μαραγγός Αθανάσ. ∆. 791. Μητροπούλου Καλλ. Μ.
741. Μαργαρίτης Στυλιανός Γεωρ. 792. Μητροπούλου Πιπίτσα Θ.

147
793. Μιχαηλίδης Στυλ. Γεωργ. 844. Μπουρνόζος Μάριος Αλεξ.
794. Μιχαηλίδου Ελισάβετ Π. 845. Μπουρτζή Χαρίκλεια Γ.
795. Μιχαηλίδου Ευαγγ. Παντ. 846. Μπραλίδης ∆ηµήτριος Ι.
796. Μηχανεζόγλου Αθηνά Ν. 847. Μπρούσος Κων/νος Γεωρ.
797. Μηχανιτζόγλου Ανδρέας 848. Μυκιονιώτης Λεωνίδας Ξ.
798. Μηχανιτζόγλου Αντιγ. Π. 849. Μωϊσιάδης Πέτρος Αρ.
799. Μηχανιτζόγλου Γεώργ. Ν 850. Μωτυγαδάκη Αγγελ. Φ.
800. Μικέ Αικατερίνη Ι. 851. Ναλπάνογλου Αναστασ. Μ.
801. Μικέ ∆ωροθέα Ι. 852. Νατσιος Κων/νος Αµβροσίου
802. Μιµάκος Τάσος Βας. 853. Νικολαϊδης Κλεάνθης Ι.
803. Μιµήκος Ιωνάς 854. Νικολαϊδης Κων/νος Νικολ.
804. Μιτζινέκος Χρήστος Θ. 855. Νικολαϊδης Νικόλαος Πέτρ.
805. Μιχαηλίδης Κων/νος Αθ. 856. Νικολαϊδου Μαρία Π.
806. Μοναστερλόγλους Ευαγγ. Π. 857. Νικολαϊδου Φλώρα
807. Μόρτογλου ∆αµιανός Αν. 858. Νικολαϊδου Χαρίκλεια
808. Μόρτογλου Κων/νος Αν. 859. Νικολάου Γεώργιος Ηλ.
809. Μουµπτζής Κων/νος 860. Νικολάου Πέτρος Γεωρ.
810. Μποσίνη Ουρανία Ν. 861. Νικολακάκης Ιωάννης Γ.
811. Μουστάκα Φωφώ 862. Νικολόπουλος ∆ηµ. Ελευθ.
812. Μουστάκη Μαρία Θεοδ. 863. Νταροπούλου Άννα Β.
813. Μουτάφη Ιωάννα Ι. 864. Ντερέµπεης Νικόλαος Α.
814. Μουτάφη Νίκη Β. 865. Ντοτσίκας Γεώργιος Αθ.
815. Μουτσόπουλος Χαράλ. ∆ηµ. 866. Νουβέλογλους Νικόλαος Ε.
816. Μουχονδάκη Κλειώ Στ. 867. Ξανδάλου Ουρανία Σ.
817. Μουχτόγλου Μαρία Θεοδ. 868. Ξενέτος Νικόλαος Τρύφωνος
818. Μπαζέογλου Νικόλαος Μ. 869. Ξενικουδάκης Ευστράτιος
819. Μπακιρτζόγλου Αικατ. Ε. 870. Ξηρού Χαρίκλεια Φραγκίσκ.
820. Μπαλακάκη Πολυξ. Θ. 871. Ξύγγης Εµµανουήλ Ιωάννης
821. Μπαλιόγλου Κυριακή Ι. 872. Οικονοµίδης Άγγελος Ν.
822. Μπαλόγλου Αριάδνη Μ. 873. Οικονοµίδης ∆αµιανός
823. Μπαλόγλου Κλειώ Μ. 874. Οικονοµίδης Χριστοδ. Α.
824. Μπαλόγλου Παντ. 875. Οικονοµίδου Αικατ. Ι.
825. Μπάλτας Νικόλαος 876. Οικονοµίδου Ελένη Παντ.
826. Μπαλτζόγλου Φεβρωνία Θ. 877. Οικονόµου Αγγελική ∆ηµ.
827. Μπαµιόγλους Γεώργ. Μιχ. 878. Οικονόµου ∆ηµήτριος Σ.
828. Μπαµπαϊτου Φωτεινή Απόστ. 879. Οικονόµου Ευθαλία Θ.
829. Μπαξεβανάκης Κων/νος 880. Οξούσογλου Γεώργιος Νικ.
830. Μπάρδης Ευάγγελος Α 881. Οξύσογλου Σταύρος
831. Μπαριαµωλής Κων/νος Παρ. 882. Οριτζόγλους Λάζαρος Π.
832. Μπατζάκογλου Βασίλειος 883. Οτσεκιόγλου Ιάσων Αθαν.
833. Μπεµπεδέλης Κων/νος Γ. 884. Ουρλόγλους Συµεών Σ.
834. Μπενίογλου Στέφανος 885. Ορουτζόγλου Λάζαρος Π.
835. Μπιµπιδέλης Κων/νος Γ. 886. Ουκσούζογλου Παναγ. ∆ηµ.
836. Μποσίνου Ελένη Ν. 887. Ουλκέρογλου Γαβριήλ Λαζ.
837. Μπουζούκος ∆ηµήτριος Μ. 888. Ουλκέρογλου Γαβριήλ Ν.
838. Μποστατζόγλου Αλεξάν. Ν. 889. Ουλκέρογλου Γεώργιος Κ.
839. Μπουλαµαστάς Κων/νος Παν. 890. Ουλκέρογλου Ιωσήφ Παυλ.
840. Μπουµπού Αγγελική Γ. 891. Ουλκέρογλου Λουκάς Παν.
841. Μπουρµπάους ∆ηµήτριος Ι. 892. Ουλκέρογλους Φώτιος Σ.
842. Μπουρµπούλια Θάλεια Π. 893. Ουτέµγκουλας Θεµιστ. Στ.
843. Μπουρµπούλια Κυριακή Π. 894. Ρεϊζης Αντώνιος Θεοδ.

148
895. Πακίδου Γαλάτεια Γεωργ. 946. Παπαδόπουλος Ιορδάνης Γ.
896. Παλακάκης Κων/νος 947. Παπαδόπουλος Νικόλαος Πρ.
897. Παλαµατόπουλος Νικ. Ηρ. 948. Παπαδόπουλος Παναγιώτης Γ.
898. Πανστατζόγλου Αλέξ. Νικ. 949. Παπαδόπουλος Παντελής Σ.
899. Παντελόγλου Παύλος Μ. 950. Παπαδόπουλος Σπύρος
900. Παλαγκιόγλου Εαυγγ. Π. 951. Παπαδόπουλος Χρήστος. Π.
901. Παλαµατοπούλου Αλεξ. Ηρ. 952. Παπαζίκου Ελένη Μιχ.
902. Παλαµπανίδης Αθανάσιος 953. Παπάζογλου Ανδριάνα Αρτ.
903. Παλατζόγλου Ευαγγ. Π. 954. Παπάζογλου Ελένη Σ.
904. Παλιόγλου Αριάδνη 955. Παναγιωτίδης Αθηναγόρας Νικ.
905. Παλιόγλου Βασίλειος Π. 956. Παπάζογλου Ελισάβετ Ε.
906. Παλιόγλου Γεώργιος ∆. 957. Παπάζογλου Ευαγγελ. Κων/νου
907. Παλτζόγλου Νίτσα Θ. 958. Παπάζογλου Ερατώ Ευστρ.
908. Παναγιωτίδης Ελευθ. Ιορδ. 959. Παπάζογλου Πέτρος Ευ.
909. Παναγιωτίδης Ιωάνν. Ιορδ. 960. Παπάζογλου Σµαράγδα
910. Παναγιωτόγλου Ιορδάνης 961. Παπάζογλους Ευστράτιος Κ.
911. Παναγιώτου Αντώνιος 962. Παπαθεοδώρου Παύλος Κ.
912. Παναγιώτου Γεώργιος 963. Παπακώστα Ευαγγελία Α.
913. Παναγιώτου Πασχάλης 964. Παπακώστα Ευαγγελία Π.
914. Πανέας Κων/νος Αν. 965. Παπαλάµπρου Ελισάβετ
915. Πανίδης Χρήστος Εµµ. 966. Παπαλάµπρου Κυριακή Φ.
916. Παντελής Γεώργιος 967. Παπαλάνου Αντώνιος Γ.
917. Παντελίδη Γεσθ. Π. 968. Παπαλάνης Αντώνιος Ιωάν.
918. Παντελίδης Ηλίας Παν. 969. ΠαπαΜιχαήλ Χρήστος Α.
919. Παντελίδης Μιχαήλ ∆ηµ. 970. Παπανικολάου Κων/νος Γεώρ.
920. Παντελίδης Παντελής Η. 971. Παπανικολάου Παντελής
921. Παντελίδου Μαρ. 972. Παπασυµεών Ειρήνη Ι.
922. Παντελόγλου Βασίλειος Παν. 973. Παπουτζόγλου Σταµατία Γ.
923. Παντελόγλου Γεώργιος 974. Παπουτσόγλους Θεόδωρος Γ.
924. Παντελόγλου Παναγιώτης Β. 975. Παραδείση Ανθεώπη Σπ.
925. Παντιά Έλλη Π. 976. Παραδείση ∆έσποινα Σπύρ.
926. ΠαπάΓερασίµου Γεράσιµος Β. 977. Παρασκευόπουλος Γεώργιος Στε.
927. Παπαδάκη Φανή 978. Παρετζόγλου Γεώργιος
928. Παπαδάκης Εµµανουήλ Ιωάν. 979. Παρετζόγλου Παναγιώτης Π.
929. Παπαδάκης Ευάγγελος Μ 980. Παρλαλόγλου Χρήστος
930. Παπαδάκης Ιωάννης 981. Πασπάτη ∆ηµητρία Ν.
931. Παπαδανιήλ Ιωάννης Σιµ. 982. Πασπάτης Γεώργιος
932. Παπαδηµητρίου ∆έσπ. Στ. 983. Πασχάλη Αγγελική Μ.
933. Παπαδηµητρίου ∆ηµήτ. Σ. 984. Πασχάλη Σουλτάνα Μ.
934. Παπαδηµητρίου Ελευθ. Στ. 985. Πασχάλη Σωσάννη Μ.
935. Παπαδηµητρίου Θωµαΐς Σ. 986. Πασχαλίδου Αγγελική Ι.
936. Παπαδηµητρίου Φωτεινή Στεργ. 987. Πασχαλίδου Αγγελική Μ.
937. Παπαδοπούλου Ανδρονίκη Α. 988. Πασχαλίδου Αγγελ. Π.
938. Παπαδοπούλου Βασίλ. Γ. 989. Πατεράκης ∆ηµήτριος
939. Παπαδοπούλου Ελένη Κ. 990. Πατεράκης Ιωάνν. Ευάγγ.
940. Παπαδοπούλου Ελένη Π. 991. Πατσατζής Παναγιώτης Σ
941. Παπαδοπούλου Ευσεβία Κ. 992. Πατσόγλου Ιωάννης. Χ.
942. Παπαδοπούλου Θεοδοσία Ι. 993. Παυλάντη Αικατ. Ευαγγ.
943. Παπαδόπουλος Ανδρέας Ιωαν. 994. Παυλάντης Γεώργ. Ευαγγ.
944. Παπαδόπουλος Απόστολος 995. Παυλάκης Νικόλαος Αναστ.
945. Παπαδόπουλος Γεώργιος Ελ. 996. Παυλής Αναστάσιος Γ.

149
997. Παυλίδης Νικόλαος Βαν. 1048. Ποάνος Γεώργιος
998. Παυλίδης Λέανδρος 1049. Ποιµενίδης Λάζαρος
999. Παυλίδης Πάνος Β. 1050. Πολάτου Ελένη Σ.
1000. Παυλίδου Ευλαµπία ∆. 1051. Πολάτου Ευλαµπία Σ.
1001. Πάχνη Άννα Σ. 1052. Πολίτου Κωνσταντία Σωτηρ.
1002. Πελιβάνογλου Αγγελική Κ.. 1053. Πολυχρονόπουλος Αντώνιος
1003. Πελλιάδης Ιωσήφ Ν. 1054. Πορφυροπούλου Αναστασία Ι.
1004. Πενλιάδης Ιωσήφ Π. 1055. Πορφυροπούλου Βασιλική Ι.
1005. Περσεφώτη Χριστ. Γ. 1056. Ποσταντζόγλου Αλεξάνδρα Ν.
1006. Περτιακάκης Στυλ. Αθ. 1057. Πουλάκη ∆ήµητρα Νικολάου
1007. Περτίτση Ιωάννα Κ. 1058. Πουτούρης Γεώργιος ∆.
1008. Περτίτσης Σωκράτης Κ. 1059. Πράτιµος Ηλίας
1009. Πετινουδάκη Κυριακή ∆. 1060. Πράτιµος Ιωάννης Γεωρ.
1010. Πετράκος Ιωάννης Π. 1061. Πράτιµος Σπυρίδων ∆.
1011. Πετρίδης Παναγιώτης Στ. 1062. Πρίντιζη Αντωνία Π.
1012. Πετρίδης Πέτρος Χρ. 1063. Πρίντιζης Αντώνιος Γ.
1013. Πετρίδης Πρόδρ. Θεοφάν. 1064. Προβατάρης Ανέστης Π.
1014. Πετρίδου Σταµατία Εµµ. 1065. Προβατάρης Νικόλαος Παντ.
1015. Πετρογιάννης Κυριάκ. Νικ. 1066. Προβελεγγιάδης Ιωάνν. Θρασ.
1016. Περιβόλας Ιωάννης Ευστρ. 1067. Προβιγκιάδης Ιωάννης
1017. Πεσµατζόγλου Ιωάν. Π’’Ιωακείµ. 1068. Προµπονά Ουρανία Ηλιού
1018. Πεσµατζόγλου Σωτηρία. Κ. 1069. Προµπονάς Εµµανουήλ
1019. Πεζµατζόγλου ∆ηµ. Π’’Ιωακείµ 1070. Προύσαλης Αντώνιος Κ.
1020. Πετριανάκης Κων/νος Αθ. 1071. Προύσαλης Κων/νος Γεωργίου
1021. Πετρίδης Άριστος Μ. 1072. Προύσαλης Κων/νος Μάρκου
1022. Πετρίδης Β. Θεοφάνους 1073. Προυσανίδης Ιωάννης Γ.
1023. Πετρίδης Εµµανουήλ Π. 1074. Προυσανίδης Παύλος Γ.
1024. Πετρίδης Παναγιώτης Σ. 1075. Προυσανίδης ∆ηµήτριος Γ.
1025. Πετρίδης Πέτρος Κ. 1076. Πρωτοπαπά Ελένη Νικολ.
1026. Πετρίδης Πέτρος Χ. 1077. Πρωτοπαπά Φωτεινή Νικ.
1027. Πετρίδου Ευγενία Κ. 1078. Πτωχίδου Αικατερίνη Ι.
1028. Πετρογιάννη Ελένη Ν. 1079. Ραϊκόπουλος Επαµειν. ∆ηµ.
1029. Πετρογιάννης Ελευθέριος 1080. Ραλλάκη Στέλλα Π.
1030. Πετρογιάννης Κυριάκος Ν. 1081. Ραλλάκη Στέλλα Π.
1031. Πετροκόκκινος Γεώρ. Α. 1082. Ράλλης ∆ηµοσθένης Χαρ.
1032. Πετροκόκκινος Κων/νος Αλεξ. 1083. Ραµέρης Εµµανουήλ Ελευθ.
1033. Πεχλίδης Αλκιβιάδης Π. 1084. Ράπτης Λουκάς
1034. Πιάκης Αθανάσιος Λ. 1085. Ριζογιαννόπουλος Ιωάν. Γ.
1035. Πίνδελη Λουκία Γ. 1086. Ριµπόπουλος Αναστάσιος
1036. Πιπερά Αικατερίνη Κ. 1087. Σαβάκης Ιωάννης
1037. Πιπεράς Αριστοτέλης Κρ. 1088. Σάββας Σταύρος Ι.
1038. Πιπερίδου Ευφρόσυνη Μ. 1089. Σαββίδης Αθανάσιος Σ.
1039. Πιπιλαϊδης Ανδρέας Π. 1090. Σαββίδης Γεώργιος Σαβ.
1040. Πιργέλος Θεόδωρος Νικ. 1091. Σαββίδης Σάββας Χ.
1041. Πιρέτου Γεωργία Γ. 1092. Σαββίδης Χαράλαµπος
1042. Πιτόγλου Βασίλειος 1093. Σαββίδου Ευαγγελία Μ.
1043. Πιτόγλου Μιχαήλ 1094. Σαββόπουλος Ευάγγ. Ιωάν.
1044. Πιτόγλου Νικόλαος Ιωάνν. 1095. Σαββοπούλου Ελευθερία Ι.
1045. Πιτόγλου Νικόλαος Χ. 1096. Σαβόγλου Βασιλ. Χ.
1046. Πλασίµης ∆ηµήτρης Θ. 1097. Σαγιόγλους Ιωάννης ∆.
1047. Ποιµενίδης Λάζαρος Μ. 1098. Σαζώτης Χαράλαµπος Μ.

150
1099. Σακκαλής Σιδερής Αθαν. 1150. Σολοµωνίδης Εµµανουήλ Ι
1100. Σακελλαρίδης Αναστ. Σεβ. 1151. Σολοµωνίδης Ευάγγελος Ι.
1101. Σακαλίδης Παναγ. ∆ηµ. 1152. Σολοµωνίδης Κων/νος Ιωάν.
1102. Σακιτζόγλου Αλεξάνδρα Ε. 1153. Σουβατζής Παναγ. Σωκράτ.
1103. Σακιτζόγλου Παναγ. Ευστ. 1154. Σουβατζής Παύλος Βασιλείου
1104. Σαλδάλης Κων/νος Β. 1155. Σούλιτση Νίκη Ι.
1105. Σαλίτογλου Νίκη Γ. 1156. Σουτζόγλου Ζαχαρίας Αν.
1106. Σάµιος Κλέων Ιωάννου 1157. Σουτζόγλου Παναγιώτης Χαρ.
1107. Σάµιος Κων/νος 1158. Σουτζόγλους Σπύρος Χαρ.
1108. Σαµιώτου Ευαγγελία Ι. 1159. Σοφάς Γεώργιος Ιωάνν.
1109. Σαµπαρλή Μαρία Ν. 1160. Σπανίδου Ελευθερία Κ.
1110. Σεραφείµ Νίκος Νικ. 1161. Σπανουδάκη Βασιλ. Π.
1111. Σαράφογλου Σάββας Π. 1162. Σπανούδης Ευάγγελος Γεωρ.
1112. Σαρηπεγιόγλους Κων. Αθαν. 1163. Σπανούδης Νικόλαος Γ.
1113. Σαρίδης Ευάγγελος Νικ. 1164. Σπανούδης Παναγιώτης Γεωργ.
1114. Σαχπατζόγλου Χαρίκλ. Π. 1165. Σπαρτιάτης Στυλιανός Στεφ.
1115. Σεϊρίου Χαρίκλεια Σ. 1166. Σπιθάκη Μαρ. Ν.
1116. Σεκερτζή ∆έσποινα Χ. 1167. Σπιθάκη Μαρία Ν.
1117. Σερασκέρης Γεώργιος 1168. Σπούρδουλα Αναστ. Ευστρ.
1118. Σερκόγλου Πηνελόπη Σ. 1169. Σπυρίδης Θεολόγος Σπ.
1119. Σερπετζή Άννα Κ. 1170. Σταυρίδης Σταύρος Αν.
1120. Σερπιτζόγλου Μαρία Αλ. 1171. Σπυρίδου Ευαγγελία Κ.
1121. Σεφέρογλου Αθαν. Θεοδ. 1172. Σπύρου Παντελής Β.
1122. Σερέφογλου Νικόλαος Γρ. 1173. Σταυρουνάκογλου ∆έσπ. Γ.
1123. Σερέφογλου Φίλιππος Θεοδ. 1174. Σταµατιάδης Ιωάννης Α.
1124. Σερουτζόγλου ∆ωροθέα Α. 1175. Σταµατιάδης Σάββας Β.
1125. Σερπετζόγλου Πρόδρ. Αλεξ. 1176. Σταµατίου Αθανασία ∆.
1126. Σεφέρογλου Φίλιππος Θ. 1177. Σταµπουλιάδης Γεώρ. Κων.
1127. Συµεωνίδης Ευστράτιος Σ. 1178. Σταµπουλίδης Ιωάνν. Κων.
1128. Συµεωνίδης Ιωάννης 1179. Σταµπολόγλου Αγαρίστη Ε.
1129. Σιµιτόπουλος ∆ιοµήδης Ν. 1180. Σταµπολόγλου Κων/νος Ν.
1130. Σιµιτόπουλος Ιωάννης Σπ. 1181. Σταµπουλής Χρήστος Ηλ.
1131. Σιµιτοπούλου Ελπίς 1182. Σταυρίδης Αντώνιος Στ.
1132. Σινάνη Αγγελική ∆. 1183. Σταυρίδης Γεώργιος Γ.
1133. Σινιάνης Ανδρέας Μ. 1184. Σταυρίδης ∆ηµήτριος
1134. Σινίκογλους Θεόδωρος Φ. 1185. Σταυρίδης Ελευθέριος
1135. Σιρακόγλου Ανδρέας Τ. 1186. Σταυρίδης Ευάγγελος Σ.
1136. Σιρκόγλου Β. Σταυρούλα 1187. Σταυρίδης Θωµάς Στ.
1137. Σιρκόγλου Πηνελόπη Σ. 1188. Σταυρόγλου Νικόλαος
1138. Σισανίδου Ευσέβεια Θ. 1189. Στεφανάκη Σοφία ∆αµιαν.
1139. Σισανίδου Θεοδ. Ι. 1190. Στεφανάκη Χρύσα ∆.
1140. Σισανίδου Μαρία Ι. 1191. Στεφανάκης Θεολόγος
1141. Σκανδάλης Ελευθέρ. Αλεξ. 1192. Στεφανάκης Νικόλ. ∆.
1142. Σκανδάλης Οδυσσεύς Αλ. 1193. Στεφανάκης Στέφανος ∆αµ.
1143. Σκαφίδα Νέλλη Ν. 1194. Στεφάνου ∆ηµήτριος Γ.
1144. Σκαφίδας Εµµανουήλ Νικ. 1195. Στεφάνου Μιχαήλ Γρ.
1145. Σκαφίδας Πάτροκλος Νικ. 1196. Στεφανίδης Παύλος Α.
1146. Σκούρσου Ασπασία 1197. Στεφανίδης Πολύγνωτος Α.
1147. Σµυράκης Αναστάσιος. Γ. 1198. Στεφανίδης Πρόδρ. Νικολ.
1148. Σµυρλή Αικατερίνη Γεωρ. 1199. Στεφανίδης Στέφανος ∆ηµ.
1149. Σµυρναίος Βασίλειος 1200. Στεφάνου ∆ηµ. Γ.

151
1201. Στεφάνου Πάνος Θ. 1252. Τιφτιτζόγλου Ερασµία Ι.
1202. Στοµαχόπουλος Αριστ. Ι. 1253. Τιφτιτζόγλου Χαράλ. Ιορ.
1203. Συµβολίδης Παναγιώτης Π. 1254. Τογγούλης Σωτήριος Λ.
1204. Συµεωνίδης Βασίλειος 1255. Τοκατλόγλου Σοφία Ν.
1205. Συµεωνίδης Ευστράτιος Στ. 1256. Τοµπουκέλης Κύριλλος Β.
1206. Συµεωνίδης Ιωάννης Μ. 1257. Τόπακας Ιωάννης Αθ.
1207. Συµεωνίδης Συµεών Γρηγ. 1258. Τόπακας Παναγιώτης Ι.
1208. Συµεωνίδου Άννα Π. 1259. Τόπακας Χαράλαµπος Γεωρ.
1209. Συµεωνίδου Νίτσα Σ. 1260. Τόπας Κων/νος
1210. Συµεωνίδου Σωτηρία Σ. 1261. Τοπουργάνογλου Μωυσής Ι.
1211. Συµιακού Ελευθέριος Ν. 1262. Τοπούσογλου Ολυµπία Χρ.
1212. Συριάδης Ανέστης 1263. Τορτοπίδου Ελένη Κ.
1213. Σφακιανός ∆ηµήτριος Βασ. 1264. Τοσούνογλου Παναγ. ∆ηµ.
1214. Σωτηρίου Σαπφώ Α. 1265. Τουλουκτζόγλου Ευάγγ. ∆.
1215. Σωτηρίου Φωτεινή Α. 1266. Τουλουκτζόγλου Περσεφόνη
1216. Σωτηρόπουλος Ονούφρ. Α. 1267. Τουµπουκέλης Περικλής Γ.
1217. Σωφρονίδης Ιωάννης Γ. 1268. Τορτασίδης ∆ηµήτριος Ι.
1218. Ταβολάρης Χριστόφ. Α. 1269. Τουράσογλου Γεωργία Λεων.
1219. Ταβουλάρης Χρήστ. Αριστ. 1270. Τουρτόγλου Θεόδωρος Ι.
1220. Τακλίδης Ιωάννης Γ. 1271. Τουσουτζόγλου Συµεών Λ.
1221. Τακούλης Σωτήριος 1272. Τουφεζή Ευαγγελία Νικολ.
1222. Ταµβακόπουλος Φωκίων Παρ. 1273. Τουφεξής Ελευθέριος Νικ.
1223. Ταλιανίδης Γεώργιος Προδ. 1274. Τουφεξής Ιωάννης Ν.
1224. Ταλιανίδης Κωνστ/νος Ηλ. 1275. Τουφτσιτζόγλου Ερασµία
1225. Ταλιανίδης Κων/νος Προδ. 1276. Τουφτζίτζογλου Χαράλαµ. Ι.
1226. Ταλόγλου Μιχαήλ Νικ. 1277. Τραβασάρου ∆έσποινα Α.
1227. Ταµπακόπουλος Θεµιστ. Ε. 1278. Τρεγγίδης Κίµων
1228. Ταπόγλου Λάζαρος Ε. 1279. Τρεφέδιος Αντώνιος Γεωργ.
1229. Ταπόγλου Λάζαρος Στ. 1280. Τριανταφυλλίδου Φιλιώ Γ.
1230. Τατσόγλου Κων/νος Κ. 1281. Τριαντάφυλλος Αντών. Φιλ.
1231. Τασλόγλου Χαράλ. Κ. 1282. Τριανταφύλλου Αµβρός. Α.
1232. Ταστσόγλου Σάββας 1283. Τρωαδίτου ∆έσποινα Παν.
1233. Τάσος Σταύρος Εµ. 1284. Τσαλαπατάκη Μαντώ Γεωργ.
1234. Τελικαρίδης Ιωάννης Ν. 1285. Τσαγκαµύλη Θάλεια Γ.
1235. Τερεβεϊδου Νικ. Σοφία 1286. Τσακίρη Κωνστ. ∆.
1236. Τερέµπεης Νικόλαος Θ. 1287. Τσακίρης Γεώργιος Σ.
1237. Τεχλιµτζής Π. Θεόδωρος 1288. Τσακίρης Μιχαήλ Στυλ.
1238. Τζατζαλιάρης Αντώνιος Κων. 1289. Τσακίρης Πρόδροµος Γ.
1239. Τζαναβάρη Βασιλική ∆. 1290. Τσακίρης Σωκράτης Κ.
1240. Τζαναβάρη Σοφία ∆. 1291. Τσακιρίδου ∆έσποινα Αν.
1241. Τζανής ∆ηµήτριος Λάµπρου 1292. Τσακµάκης Παναγ. Νικ.
1242. Τζαννίδη Μαρία Εµµ. 1293. Τσακµάκας ….;
1243. Τζαουσάκης ∆ηµήτριος 1294. Τσάκωνας Λουκάς Χρ.
1244. Τζεµπελόγλου Αντώνιος Παν. 1295. Τσαλαβούτα Βασίλ. Μ.
1245. Τζιτζικόπουλος Ιωάννης Μ. 1296. Τσαλίκογλου Νίκη
1246. Τζουβέ Κλειώ Π. 1297. Τσαλίκογλου Σουλτάνα Ι.
1247. Τζουβές Νικόλαος Π. 1298. Τσάµη Θεοδόσία Μ.
1248. Τζωρτζάκης Γεώργιος Νικ. 1299. Τσάµης Νικόλαος Μ.
1249. Τζωρτζάκης Στυλιανός Ν. 1300. Τσαµπόσογλου Μαρία Ι.
1250. Τίµπα Αλαξάνδρα Αποστ. 1301. Τσαλίκογλου Όλγα Ι.
1251. Τιµποπούλου Αλεξάνδρα 1302. Τσαούσογλους Ιωάνης Σ.

152
1303. Τσατσαλιάρης Αντώνιος Κ. 1354. Φλασκής ∆ηµήτριος
1304. Τσελίδης Στυλιανός 1355. Φλούρος ∆ηµήτριος Θ.
1305. Τσεµπελίδου Ειρήνη Α. 1356. Φλίγκερ Ορέστης Γ.
1306. Τσενόγλου Νικόλαος 1357. Φορδάκη Αύρα Χρ.
1307. Τσενόγλου Σταύρος Ευστ. 1358. Φουντούκος Γεώργιος Ιωάν.
1308. Τσενόγλους Σταύρος Σ. 1359. Φουρούλη Μάρω Κ.
1309. Τσεπελίδης Κοσµάς 1360. Φραγγάκη ∆έσποινα Θεοδ.
1310. Τσεπελόγλου Ουρανία Παν. 1361. Φραγγάκης Ιωάνν. Ν.
1311. Τσεράκογλου ∆ανηίλ 1362. Φρίγγερ Βύρων Γ.
1312. Τσιγκούλογλους Χαράλ. Ι. 1363. Φυλακτόπουλος Ιωάννης Γ.
1313. Τσιγγούλογλου Χρήστος Ι. 1364. Φυτάνογλου Γεώργιος Τρ.
1314. Τσιλιγκιρίδη Αικατ. Σ. 1365. Φυτάνογλου Ιωάννης Τρ.
1315. Τσιµπουκέλης Περικλής Γ. 1366. Φωτιάδης Φώτιος
1316. σινόγλου Νικόλαος Χ. 1367. Φωτίου Αλέξανδρος Γεωρ.
1317. Τσιπουρλή Καλλ. Κ. 1368. Φωτίου Παρασκευή
1318. Τσιράκογλου Ανδρέας Ευσ. 1369. Φώτογλου Πάρη Ι.
1319. Τσιράκογλου Ιωάννης Ευστ. 1370. Φωτόπουλος Νικόλαος Ι.
1320. Τσιριγώτου Άννα ∆. 1371. Χαλεµπόγλου ∆έσποινα Χ.
1321. Τσιροπινά Έλλη Γ. 1372. Χαµπάλογλους Γ. Ευαγγ.
1322. Τσιριµπίνη Ελένη Αντ. 1373. Χέλµης Νικόλαος Εµµ.
1323. Τσιρτόγλους Θεόδωρος Ι. 1374. Χριστίδης Γρηγόριος Χαρ.
1324. Τσιτσόγλου Ευδοξία Κ. 1375. Χαραλάµπους Μαρία Χ.
1325. Τσιτσόγλου Ντίνα Παν. 1376. Χασάπης Σάββας Βασιλ.
1326. Τσιτσόγλου Ολυµπία Π. 1377. Χοτζακόγλου Ιάσων Αθαν.
1327. Τσολίδης Στυλιανός Ι. 1378. Χατζόγλου Χρυσή Μ.
1328. Τσοµπάνογλου Ελευθέριος 1379. Χ’’Αγαπόγλου Αγάπιος
1329. Τσοπάνογλου Κων/νος Αρ. 1380. Χ’’Αθανασίου Αθανάσιος Π.
1330. Τσοπάνογλους Κλήµης Ι. 1381. Χ’’Αθανασίου ∆ήµος Τ.
1331. Τσουκουλόγλου Βασιλεία Ι. 1382. Χ’’Αθανασίου Ηλίας
1332. Τυράσκης Αντώνιος Παν. 1383. Χ’’Αλέξης Κων/νος Θ.
1333. Υδραίος Βασίλειος 1384. Χ’’Αναστασίου Ιορδ. Ιωάν.
1334. Υδραίος Ελευθέριος Μ. 1385. Χ’’Αθανασίου Ιωάννης Π.
1335. Υπαντωνίδης Πρόδροµος Ε. 1386. Χ’’Αναστασίου Ιωάννης Α.
1336. Υπαντωνίου Κυριάκος Στ. 1387. Χ’’Ανδρέου Νικόλαος Μιχ.
1337. Φάκος Ιωάννης Γ. 1388. ΧατζήΑνδρέου Χρύσα
1338. Φαλιάρου Αντ. Α. 1389. ΧατζήΑνδρόγλου Πηνελ. Π.
1339. Φαναρτζής Ιωάννης 1390. Χ’’Αντωνίου Σταύρος Μ.
1340. Φατσέρας Μανόλης Γ. 1391. Χ’’Βασιλείου Αρτέµιος
1341. Φατσής Γεώργιος Ι. 1392. Χ’’Βασιλείου Βασίλειος Σ.
1342. Φατσής Παναγιώτης Χαράλ. 1393. Χατζηβασιλείου Φώτιος Κ.
1343. Φεγγαρίδης Ιωάννης Σεραφ. 1394. Χατζηγεωργίου Ασηµίνα Γ.
1344. Φερίδης Θεόδωρος Μιχ. 1395. Χ’’Γεωργίου Νικόλαος Χρ.
1345. Φερίδης Νικόλαος Μ. 1396. Χ’’ Γιαννακού Ευανθ.
1346. Φερίδης Σωτήριος Μ. 1397. Χατζηγιαννακού Μαρία
1347. Φιλαργυρόπουλος Ευάγγελος 1398. Χατζηδάκης ∆ηµήτριος Χρ.
1348. Φιλιππίδης Ελεήµων Νικολ. 1399. Χατζηδάκης Κων/νος Χρ.
1349. Φιλιππίδου Ν. Ευφροσύνη 1400. Χ’’∆ηµητρίου ∆ηµήτρ. Νικ.
1350. Φιλίππου Αναστάσιος Φ. 1401. Χ’’∆ηµητρίου Ιωάννης Ν.
1351. Φιλίππου Αντώνιος Αντ. 1402. Χ΄΄∆ουρµούσογλου Όλγα Χ.
1352. Φιλίππου Ιωσήφ Μ. 1403. Χατζή Ευθυµίου Αβραάµ
1353. Φιλίππου Μαρία Ε. 1404. Χ’’Ευθύµογλου Κυριάκ. Ευθ.

153
1405. Χ’’Ζαχαρίου Ελευθέριος 1453. Χειµωνίδης ∆ηµήτριος Γεωρ.
1406. Χ΄΄Ζαχαρίου Παναγιώτα ∆. 1454. Χειµωνίδης Νικόλαος Γ.
1407. Χ’’Θωµόγλου ∆ηµήτριος Χρ. 1455. Χιώτης Σαράντης Γ.
1408. Χ’’Ιωάννογλου Αθανάσιος 1456. Χιώτου Γοργ. Γ.
1409. Χ’’Ιωάννογλου ∆ηµήτριος 1457. Χορευτής Κων/νος Ν.
1410. Χ’’Ιωάννογλους Σπυρίδ. Α. 1458. Χορευτής Μιχαήλ
1411. Χ’’Ιωάννου Αθανάσιος 1459. Χότζογλου Ιουλία Ν.
1412. Χ’’ Ιωάννου Γαρυφαλιά Ε. 1460. Χρηστίδης Ιωάννης
1413. ΧατζήΙωάννου Ιωάννα Γ. 1461. Χριστάκης Χαρίλαος Ι.
1414. Χατζηϊωάννου Ευαγγελία Α. 1462. Χριστίδης Άγγελος Χ.
1415. Χ’’Ιωάννου Κωνσταντίνος 1463. Χριστίδης ∆ηµήτριος Χ.
1416. Χ’’Ιωσηφόγλου Αικατ. Κ. 1464. Χριστίδης Νικόλαος Χρήσ.
1417. Χ’’Ιωσηφόγλου Θεόδωρος 1465. Χριστίδης Παύλος Χ.
1418. Χ’’Καµπούρης Νικόλαος 1466. Χριστίδου Ελένη Ι.
1419. ΧατζήΚαπόγλου Ελένη 1467. Χριστοδούλου Αντώνιος Ε.
1420. Χ’’Κλεµάνογλου Ιωάννης Στ. 1468. Χριστοδούλου Μιχ. Ευαγγ.
1421. Χ’’Κώστα Ευγενία Χ. 1469. Χριστοδούλου Στέλλα Λ.
1422. Χ’’Κώστα Γεσθηµανή 1470. Χριστοδούλου Χρήστος Β.
1423. Χ’’Κωνσταντινίδης Κων. ∆. 1471. Χριστοφίδης Χρήστος
1424. Χ’’Κωνσταντινίδης Κώστ. Μ. 1472. Χριστοφορίδης Κυρ. Σταυρ.
1425. Χ’’Κων/νου Σταµατία Ν. 1473. Χριστοφορίδης Πέτ. Ευστρ.
1426. Χ’’Λαζάρου Αγάπιος Λ. 1474. Χριστοφορίδης Πρόδρ. Σ
1427. Χατζηλαζάρου Νίτσα Φ. 1475. Χριστοφορίδης Χρήστος
1428. Χ’’Σάββα Σοφία Κυρ. 1476. Χριστοφορίδου Γεσθηµανή
1429. Χ’’Σταύρος Αλέκος Κ.. 1477. Χριστοφόρου Χριστ. Παντ.
1430. Χ’’Μανώλης Μιχαήλ ∆. 1478. Χρύση Ι. Ευτυχία
1431. Χ’’ Μανώνης Μιχαήλ Κ. 1479. Χρύσης Θεµιστοκλής Ιωάν.
1432. Χατζή Μιχαήλ Κ. 1480. Χρυσόπουλος Μιχαήλ Ν.
1433. Χ’’Μιχαήλογλους Γεώρ. Ζαχ. 1481. Χυτήρογλου Χαράλαµπος
1434. ΧατζήΠαντελή Ευαγγ. Θ. 1482. Ψαροπούλου Ευγενία Ν.
1435. Χ’’Πασχαλίδου Αγγελική 1483. Ψαρρός Ευάγγελος Σαρ.
1436. Χ’’Παυλής Αλέξανδρος Γ. 1484. Ψάλλης Κων/νος Αλ.
1437. Χ’’Σάββας Ανδρέας Κ. 1485. Ψάλλης Μιχαήλ
1438. Χ’’Σταύρου Αλέξανδρος 1486. Ψαράς Γεώργιος Σ.
1439. Χ’’ Στεφάνου Γεσθηµ. Χ. 1487. Ψαρρός Γεώργιος
1440. Χ ‘’Χαραλάµπους Κυρ. Μιλτ. 1488. Ψαρόπουλος Κων/νος Ν.
1441. Χ’’ Χαραλάµπους Χαρίκλ. Θ. 1489. Ψαρρός Αντώνιος
1442. Χαϊτίνογλου Αναστάσιος Ηλ. 1490. Ψαρρός Γεώργιος Σαρ.
1443. Χαλκιόπουλος Σαράντης ∆. 1491. Ψαρός Ευάγγελος Σ.
1444. ΧατζήΧρήστου Αικατερίνη 1492. Ψαρρός Παναγιώτης
1445. Χατζηχρήστου Χρήστος Ε. 1493. Ψιλιώτης Γεώργιος Αντ.
1446. Χαραλαµπίδης Κων/νος Θ. 1494. Ψιλιώτης Ηλίας Ι.
1447. Χαραλαµπίδης Χαράλ. Θεµ. 1495. Ψιλιώτης Θεόφιλος Ιωάνν.
1448. Χαραλαµπόπουλος Τάκης Χ. 1496. Ψύλος Ελευθέριος Γεωργ.
1449. Χαραλάµπους Ιωάννης 1497. Ψύλλου Αικατερίνη Γ.
1450. Χαραλάµπους Λάζαρος Χ. 1498. Ψυαραδάκος ∆ηµήτριος Κ.
1451. Χαρίτου ∆ηµήτριος 1499. Ψυχιώτης Σταύρος Γεωρ.
1452. Χαρλέπα Όλγα Ν. 1500. Ψωµάς Αθανάσιος.

154
1941. Γυµνάσιο, τάξη ∆΄.

155
 Ελληνικό Σχολείο, Ηµιγυµνάσιο, Γυµνάσιο (1926 – 1944)

Παραθέτουµε τον ονοµαστικό κατάλογο των προσφύγων µαθητών τους,

όπως αυτοί είναι καταγραµµένοι στα µαθητολόγια των σχολείων.

1. Αθανασίου Αθανασίου Υπατία 42. Βαλαγιαννοπούλου ∆. Άννα

2. Αβδούλος Κων/νου Χρήστος 43. Βαλούρδου Ιωάννου Αθηνά
3. Αβραµίδου Αθανασίου Κούλα 44. Βαµβακάκη Σταύρου Αύρα
4. Αβραµίδου ∆ηµητρίου Ευτυχία 45. Βαµβάκου Νικολάου Νίνα
5. Αγγελέλης Ευστρατίου Παναγ. 46. Βαρβαροπούλου Αντ. Έλλη
6. Αδαµαντόπουλος Κυριάκ. Σταύρ. 47. Βαρότσης Φραγκίσκου Νικ.
7. Ακιανίδης Ιωάννου Αθανάσιος 48. Βασιλάτος Ελευθ. Πάτροκλος
8. Αλαγιαλόγλου Γεωργίου Σταύρ. 49. Βασιλειάδης Αχιλ. Ευάγγελος
9. Αλαγιαλόγλου Γ. Ελευθερία 50. Βασιλειάδης Γεωργ. Κων/νος
10. Αλαγιαλόγλου Γεωρ. Γεσθηµ. 51. Βασιλειάδου Βασ. Αλεξάνδρα
11. Αλεβιζάκη Παναγ. Ναυσικά 52. Βασιλειάδου Βασιλείου ∆έσπ.
12. Αλεβιζάκης Παναγιώτη Ηλίας 53. Βασιλείου Ανδρέου Βασίλειος
13. Αλεξανδρίδου Γεωρ. Ιωάννα 54. Βαφόπουλος Ε. Χρήστος
14. Αµµανίτης Παναγ. Αριστείδης 55. Βελεστινιώτης ∆ιαµαν. Αλέξ.
15. Αµµανίτου Παναγ. Ευθαλία 56. Βενιέρης Γεωργίου ∆ηµήτριος
16. Αναγνωστόπουλος Ελευθ. Ιωάν. 57. Βεντουράκης Γεωρ. Λεωνίδας
17. Αναγνώστου Μιχαήλ Ιάσµη 58. Βέρδη Κων/νου Μαρία
18. Αναστασιάδης ∆ηµοσθ. Αλέξ. 59. Βιτσαξής Νικολ. Παναγιώτης
19. Αναστασιάδης Πέτρου Χρήστος 60. Βλάχου Γεωργίου Άννα
20. Αναστασιάδης Φωτίου Κων/νος 61. Βλάχου Γεωργίου Κυριακή
21. Ανδρεώτου Ευσταθίου Μαρία 62. Βογιαντζόγλου Βασιλ. Ελευθ.
22. Αντωνιάδης Φωτίου ∆ηµήτριος 63. Βόγοβιτς Σάββα Αγγελική
23. Αντωνιάδης Φωτίου Κων/νος 64. Βόγοβιτς Σάββα Μαρία
24. Αντωνιάδου Νικολάου Όλγα 65. Βουγιούκα Ουρανία
25. Απαλός Κων/νου Πέτρος 66. Βουδούρη Θεοφάνους Ελένη
26. Απαλού Κων/νου Μαρία 67. Βουδούρης Θεόφ. ∆ηµήτριος
27. Αράπογλου Γεωργίου ∆ηµήτρ. 68. Βουλγαρίδης Νικολάου Παναγ.
28. Αρτόπουλος Παύλου Αλέξανδρ. 69. Βουλγαρίδου Νικολάου Ρίτα
29. Αρχαγγέλου Παναγ. Περσεφ. 70. Βουτσάς Αγγέλου Χρυσόστ.
30. Ασηµακοπούλου Έλλη Νικολ. 71. Βρεττού Κων/νου Κατίνα
31. Ασλανίδης Ιωάννου Παύλος 72. Βρεττού Κων/νου Μαρίτσα
32. Αστόγλου Γεωργίου Ιωάννης 73. Βρεττού Σπυρίδ. Αντωνία
33. Ασηµακόπουλος Νικολ. Αριστοτ. 74. Βρεττού Σπυρίδωνος Έλλη
34. Ασηµακόπουλος Νικολ. Ιωάννης 75. Βροχίδης Γεωργίου Ιωάννης
35. Ατλαµάζογλου Προδρ. Κυπριαν. 76. Γαβαλάς Ιωάννου Ευστάθιος
36. Αυγερινός Κων/νου Γεώργιος 77. Γαζίογλου Κων/νου Γεώργιος
37. Βαζαίος Μιχαήλ Νικόλαος 78. Γαλατσάνου Γεωργ. Ολυµπία
38. Βαζακόπουλος Παναγ. Πέτρος 79. Γάντζου Γεωργίου Ευανθία
39. Βαζακοπούλου Παναγ. Μαρία 80. Γαραµανίδου Χαραλ. ∆έσπ.
40. Βαζακοπούλου Παναγ. Έλλη 81. Γαρουφαλίδης ∆ηµητ. Αντ.
41. Βακαλάκη Σοφοκλ. Αγγελική 82. Γαρυφαλλίδης ∆ηµητ. Χρήστ.

156
83. Γαρυφαλλίδου ∆ηµητ. Αλεξ. 129.
84. Γάτζου Γεωργίου Αγγελική 130.
85. Γάτζου Γεωργίου Ζωή 131.
86. Γεραλής Παναγ. Γεώργιος 132.
87. Γεραλής Παναγιώτη Φρίξος 133.
88. Γερασιµίδης Γρηγορίου Αχιλλ. 134.
89. Γεροντίδης Σταµατίου Παύλος 135.
90. Γεωργατζόγλου Χρήστ. Νικόλ. 136.
91. Γεωργιάδης Νικολ. Ροβέρτος 137.
92. Γεωργιάδου Κοσµά Ελευθ. 138.
93. Γεωργιάδου Γ. Κωνσταντία 139.
94. Γεωργιάδου Θεοδ. Κων/ντία 140.
95. Γεωργούλα Γεωργίου Πόπη 141.
96. Γιαβάση Αλ. Κωνσταντία 142.
97. Γιαβάσης Α. ∆ηµήτριος 143.
98. Γιαγτζή Σωκράτη Μαρία 144.
99. Γιαλούρη Φιλήµονος Εύχαρις 145.
100. Γιαλούρη Φιλήµονος Βενετία 146.
101. Γιαλούρης Φιλήµονος Νικόλ. 147.
102. Γιαλούρης Φιλήµονος Βύρων 148.
103. Γιαουρτόπουλος Μηνά Παναγ. 149.
104. Γιαπατζόγλου Κ. Πρόδροµος 150.
105. Γιαπουτζόγλου Ευστρ. Ιωάν. 151.
106. Γιατζόγλου Αλεξ. Ιωάννης 152.
107. Γκογκόσης Γεωργίου Στέλιος 153.
108. Γλυτσός Παύλου Κων/νος 154.
109. Γουναρίδης Γεωργ. Ιορδάνης 155.
110. Γραµµατάς Αργυρ. Γεώργιος 156.
111. Γρηγοριάδης Γεωργ. Γρηγόρ. 157.
112. Γρηγοριάδης Γεωρ. ∆ηµήτριος 158.
113. Γριγοριάδου Ιορδαν. Αικατ. 159.
114. ∆ανά Νικολάου Καλλιόπη 160.
115. ∆αούτης Χαραλ. Λεωνίδας 161.
116. ∆ασκαλοπούλου Ιωάννου Σοφία 162.
117. ∆έδε Νικολάου ∆ήµητρα 163.
118. ∆εληγιάννη Φιλίππου Αγγελική 164.
119. ∆εληγιάννης Φιλίππ. Αθανάσιος 165.
120. ∆εληγιάννης Φιλίππου Γεώργιος 166.
121. ∆εληγιάννης Φιλ. Παναγιώτης 167.
122. ∆ελόγλου Νικολάου Σίµων 168.
123. ∆εµεσιώτου Γεωργίου Κυριακή 169.
124. ∆ηµάρατου Κ. Ευαγγελία 170.
125. ∆ηµητριάδης Αντ. ∆ηµήτριος 171.
126. ∆ηµητριάδης Ν. Φειδίας 172.
127. ∆ηµητριάδου Ιωάν. Αµαλία 173.
128. ∆ηµητριάδου Νικ. Ελένη
∆ιαβαστοπούλου Νικ. Έλλη
∆ιακιγιάννης Γεωρ. Πανταλέων
∆ιακογιάννη Γεωρ. Παρασκ.
∆ιαµαντάκη Ι. Αθηνά
∆ιαµαντής Ευστρατ. Κων/νος
∆ιαµαντίδης Στυλ. Επαµειν.
∆ιαµαντίδου Αθανάς. Μαρία
∆ιαµαντοπούλου Αναστ. Ελένη
∆ούβαρη Μ. Αγγελική
∆ουρµούσογλου Νικολ. Άννα
∆ουρµούσογλου Νικ. Καλλιόπη
∆ουρµούσογλου Χρήστου Όλγα
∆ουρµούσογλους Ν. Ηλίας
∆ουρµούσογλους Χ. Ηλίας
∆ράκου ∆ηµητρίου Ηρώ
∆ράκου ∆ηµητρίου Τασία
∆ρακούλη Ιωάννου Ελένη
∆ροσόπουλος Νικολ. Μιχαήλ
Εδρεµίτογλου Κων. Αφεντούλα
Ελέζογλου Στεφάν. Γεώργιος
Ελέζογλου Στεφάνου Αγνή
Ελευθεριάδου Μιχ. Καλλιόπη
Ελευθεριάδου Γεωρ. Κυριακή
Ευαγγελίδου Χρυσ. Κατίνα
Ευαγγελίδου Χρυσ. Χρυσούλα
Ευαγγελίδου Χρ. Χρύσα
Ευαγγελοπούλου ∆ηµ. Μαρία
Ευρεµίδης Ανδρέου Κοσµάς
Ευσταθίου Φιλίππ. ∆ηµήτριος
Ευσταθοπούλου Ιωάνν. Αδαµαν.
Ευστρατιάδης Θεµιστοκ. Νικόλ.
Ευστρατιάδου Ευστρ. Κυριακή
Ευστρατιάδου Θεµιστοκλ. Αύρα
Ευστρατιάδου Θεµιστοκλ. Ηώς
Ευστρατιάδου Λ. Ελισάβετ
Ευστρατιάδου Λουκά Αικατ.
Ευτυχίδης Χαρίτωνος Λάζαρ.
Ευτυχίδου Χαρίτωνος ∆έσπ.
Εφραίµογλου Ανδρέου Μαρία
Ζαµπούνης Ηλία Στέφανος
Ζανέτης Χρήστου Θεοκλής
Ζαφειρίδης ∆ηµητρίου Αθανάς.
Ζαφειρίου Χρήστου Ευθύµιος
Ζουµπουρίδου Χρισοστ. Ηλέκτρα
Ζωηρός Αχιλλέα Κυριάκος
157
174. Θειόπουλος Βασιλ. Χρήστος 220. Καραπαναγιώτου Εµµ. Μαρία
175. Θεοδωρίδης Θεοδ. Κων/νος 221. Καρασάββα Σάββα Αναστασία
176. Θεολογίτης Θεµιστ. Ιωάννης 222. Καρασταµάτη Ευαγγ. Αικατ.
177. Θεοφάνους Θεοδώρου Μαρία 223. Καραταγιόγλου Ευστ. Λουκάς
178. Θεοφάνους Θεόδ. Βασίλειος 224. Καρατζά Θεµιστοκλ. Βικτωρία
179. Θεοφίλου Νικολ. Αναστάσιος 225. Καρατζάνου Χαραλ. Αθηνά
180. Θεοφύλακτος Σταύρ. ∆ηµήτ. 226. Καρδιόλακα Νικολάου Μαρία
181. Θωµαΐδου Κλεάνθους Άννα 227. Καρκαµπάση Παντ. Αλφουρέσα
182. Θωµόγλου Παύλου Τριφωνία 228. Καρµανιόλας Ν. Ιωσήφ
183. Ιντσόγλου Σπύρου ∆αµιανός 229. Καρφόπουλος Πέτρου Κων/νος
184. Ισαακίδης Κων/νου Ιωάννης 230. Καρφοπούλου Πέτρου Λιλή
185. Ιωαννίδης Παντελ. Ιωάννης 231. Καρφοπούλου Πέτρου Τερψιχ.
186. Ιωαννίδης Ιορδάνου Ιωάννης 232. Κασνακτσόγλου Θεοδώρ. Σωτ.
187. Ιωαννίδης Κων/νου 233. Καστάνα Α. Ελένη
188. Ιωαννίδου Βασιλείου Μαρία 234. Κάτσικας Παναγ. ∆ηµήτριος
189. Ιωαννίδου Θεόφιλου Ειρήνη 235. Καχραµάνου Φιλίππου Αγγέλα
190. Ιωαννίδου Σοφοκλ. Κυριακή 236. Κελεµένης Λαζάρου Γεώργιος
191. Ιωσηφίδου Ιωάννου Ευτέρπη 237. Κελέσογλου Π. Παναγιώτα
192. Ιωσηφοπούλου Σωκρ. Μαρία 238. Κεσίσογλους Α. Αντώνιος
193. Καίσαρ Κων/νου Μιχαήλ 239. Κεχαγιόγλου Αρχιµ. Στέφανος
194. Καλαφάτης Νικ. Τριαντάφυλ. 240. Κιακίδης Περικλέους Κων/νος
195. Καλιάκου Ε. Ελευθερία 241. Κιµπουροπούλου Κων. Αγγέλα
196. Καλλιάκου Ευσταθίου Μαρία 242. Κιόσογλου Αναστ. ∆αµιανός
197. Καλοκαιρινού Νικ. Αγγελική 243. Κιοσόγλου Μιχαήλ Αγγελική
198. Καµένου Γ. Βασιλεία 244. Κιοσόγλου Μιχαήλ Κων/νος
199. Καµπακάκη Σταύρ. Αγγελική 245. Κιουρζόγλους Γεωργ. Ιωάννης
200. Καµπουρίδης Π. Αντώνιος 246. Κιριαζόγλου Κων. Χαρίλαος
201. Κανάκης Νικ. Αναστάσιος 247. Κιριµλίδου ∆ηµ. Θεονύµφη
202. Κανέλης Ιωάννου Ανδρέας 248. Κιρλόγλου Ευστρ. Κυριακή
203. Κανελλίδης Παναγ. Ευάγγελος 249. Κλαύσης Μιχαήλ Βασίλειος
204. Κανελλίδης Παναγ. Αντώνιος 250. Κλιµάνης Ευστρ. Λάζαρος
205. Κανέλλος Β. Γεώργιος 251. Κογκαλίδου Ιωάννου Έλλη
206. Κανσήζ Ιωάννου Άγγελος 252. Κοκουτού Παναγ. Ιωάννα
207. Κανσίζ Ι. Βασίλειος 253. Κοκώνη Νικολάου Ελευθερία
208. Καπάδαη Οδυσσ. Ευρυδίκη 254. Κολέρης Σωτ. Σταµάτιος
209. Καπάδαης Οδυσσ. Αθανάσιος 255. Κονγκαλίδου Ιωάννου Έλλη
210. Καπάδαης Οδυσσ. Γεώργιος 256. Κονσόλογλου Βασιλ. Αβραάµ
211. Καπλανίδης Γεωργ. Λάζαρος 257. Κονταξάκη Ποσειδώνος Βέτα
212. Καπόγλου Κων. Ευαγγελία 258. Κονταράτος ∆ηµητρ. Μάρκος
213. Καραγκιουλόγλου Χρ. Κατίνα 259. Κονταρίδης Ιωάνν. Σωτήριος
214. Καρακόσογλους Μιχ. Θεόδωρ. 260. Κοντοστάθη Εµµ. Βασιλεία
215. Καρακουλάκογλου Γ. Χριστόφ. 261. Κόπανος ∆ηµητρ. Αναστάσιος
216. Καραµηµήκου Αντ. Ευαγγελία 262. Κορδάκη Παναγιώτ. Μαρία
217. Καραµπουρνής Παν. ∆ηµήτρ. 263. Κορδάτου Παναγ. ∆ήµητρα
218. Καρανικολάου Αρίστ. Νικόλ. 264. Κορδοπάτη Ιωάνν. Κυριακή
219. Καρανικολή Κων. Ελευθερία 265. Κορέ Σωκράτους Στέλλα

158
266. Κορρέ Σωκράτ. Ελευθερία 312. Λαµπρινού Νικολάου Μαρία
267. Κορτέση Νικολ. Αναστασία 313. Λαφαζάνης Νικ. Εµµανουήλ
268. Κορωναίος Ιωάνν. ∆ηµήτριος 314. Λεβεντάλλη ∆ηµ. Θεοδώρα
269. Κορωναίος Ιωάνν. Χριστόφ. 315. Λεοντή Κων/νου ∆έσποινα
270. Κοσκινάς Γεωργίου Αθανάσιος 316. Λεοντής Θ. Γεώργιος
271. Κοταρίδης Σάββα Πέτρος 317. Λεοντίδης Κων/νου Ιωσήφ
272. Κοτζαµάνη Πέτρου Αικατερίνη 318. Λεοντίδης Μιθριδάτου Ιωσήφ
273. Κοτζαµπάση Ιωάν. Παρασκευή 319. Λεοντίδου Ιωάννου Κατίνα
274. Κοτζαµπάση Αθανασίου Κατίνα 320. Λεοντίδου Κων/νου Αθηνά
275. Κοτζάµπασης Μιχαήλ Ιωάννης 321. Λευκοφρύδης Κοσµά Κλεάν.
276. Κότιζα Β. Ιλιάς 322. Λιαγούρη Κων. Ευαγγελία
277. Κοττάκης Ν. Ευστράτιος 323. Λιανός Ευστρατίου Επαµειν.
278. Κουγιουµτζόγλου Εµµ. Αµφιτρ. 324. Λιθοξόος Κων/νου Νικόλαος
279. Κουκουλάρης Ξενοφώντα Βασίλ. 325. Λιµναίος ∆ηµητ. Αθανάσιος
280. Κουκουλάς Αναστασίου Αλέξαν. 326. Λιµογιάννης Μπαλή Παναγ.
281. Κουλακµανίδης Βασιλ. Κων/νος 327. Λινάκη Σπυρίδωνος Φιφή
282. Κουλουρίδου Αποστόλου Μαρία 328. Λινάκης Σπυρίδ. Ιωάννης
283. Κουµτζόγλου Αθανασίου Θεόδ. 329. Λίνας Εµµανουήλ Ιωάννης
284. Κουράκλης Αντωνίου Νικόλαος 330. Λίποβατς Σπυρίδ. Ανδρέας
285. Κούρτης Ευριπίδης Μιχαήλ 331. Λογαρίδης Γεωργ. Παντελής
286. Κουρτίδου Γεωργίου ∆έσποινα 332. Λοκµαγκιόζης Αντων. Φώτιος
287. Κουτουβίδης Ιωάννου Κων/νος 333. Λούρας Νικολάου Ιωάννης
288. Κουτσαντοπούλου Μαρία 334. Λουτράρης Θεοδ. Γεώργ.
289. Κουτσούρης Αχιλλέα Ιωάννης 335. Λυκίδου Ιωάννου Αγγελική
290. Κρασσάς Αντωνίου Κοσµάς 336. Μακρή Γεωργίου Μαρία
291. Κρασσάς Αντωνίου Ανδρόνικος 337. Μακρής Νικολάου Σπυρίδων
292. Κυβετός Εµµανουήλ Μίνως 338. Μακρής Νικολάου Σπυρίδων
293. Κυβετού Εµµανουήλ Νίκη 339. Μαλέα Νικολάου Φωτεινή
294. Κυριακίδου Ιωάννου Έλλη 340. Μαλκότσης Αβραάµ Νικόλ.
295. Κωνσταντινίδης Κωνστ. Θεόδ. 341. Μαλλιαρόπουλος Γεωρ. Ιωάν.
296. Κωνσταντινίδης Κων. Σταύρ. 342. Μάλλιος Γεωργίου Βασίλειος
297. Κωνσταντινίδης Παναγ. Ελευθ. 343. Μάλλιος Γεωργίου Ιάσων
298. Κωνσταντινίδης Σωτηρίου Μιχ. 344. Μάλλιου Γεωργίου Πηνελόπη
299. Κωνσταντινίδου Κ. Νίκη 345. Μάλλιου Γεωργίου Πηνελόπη
300. Κωνσταντινίδου Σωτηρίου ∆έσπ. 346. Μαµελετζή Βασιλείου Αρετή
301. Κωνταρίδης Ιωάννου Σωτήριος 347. Μανιατόπουλος Αρχοντής
302. Κωστοπούλου Νικολ. Ελευθερία 348. Μανίκας Αντων. Εµµανουήλ
303. Λαγουδάκης Μιχαήλ Κων/νος 349. Μαντουρέκα Κ. Ελευθερία
304. Λαγουνάρης Παναγ. Σπυρίδων 350. Μανώλαρος Ευστ. Αργύριος
305. Λαζαρίδης ∆ηµητρίου ∆ανιήλ 351. Μαραβελίδης Γεωργ. Χρήστος
306. Λαζαρίδης ∆ηµοσθένους Κίµων 352. Μαργαρίτης Γεωργ. Στυλιανός
307. Λαζαρίδου Λαζάρου Ευαγγελία 353. Μαρινάκης Θεοδ. Νικόλαος
308. Λάκας Εµµανουήλ Κων/νος 354. Μαρινάκης Θεοδ. Παναγιώτης
309. Λαµπρινός Φωτίου Αναστάσιος 355. Μαρκόγλου Μάρκ. Αναστασία
310. Λαµπρινός Φωτίου ∆ηµήτριος 356. Μαρσέλλος Παναγ. Άγγελος
311. Λαµπρινού Νικολάου Ραλλού 357. Ματζαρίδου Στυλ. Κατίνα

159
358. Ματζουράτος Χ. Ηλίας 404. Μποστατζόγλου Νικολ. Αλεξάνδ.
359. Ματθαίος Γεωργίου Βασίλειος 405. Μπουλουµατζάς Παναγ. Κων.
360. Μαυράκης Αλεξάνδ. Μιχαήλ 406. Μυλωνοπούλου Τιµολέον. ∆ήµ.
361. Μαυράκης ∆ηµητ. Αντώνιος 407. Μυροθέου Χαραλ. ∆έσποινα
362. Μαυρέλης Μάρκου Αντώνιος 408. Μυστακίδης Ιωάννου Νικόλαος
363. Μαυρίκη Γεωργίου Χριστίνα 409. Μυτιληναίου Νικολ. Στυλιανή
364. Μαυροµάτης Γεωρ. ∆ηµήτριος 410. Μωϊσίδης Μάρκου Χρήστος
365. Μαυροµάτης Κυρ. Γεώργιος 411. Μωυσίδης Μάρκου Χρήστος
366. Μαύρος Παναγιώτη Ελευθέριος 412. Ναυπλιώτης Ιωάννου Γεώργιος
367. Μέγκουλας Στυλ. Θεµιστοκλής 413. Νέστορος Ν. Παναγιώτης
368. Μελαχροινός Νικολάου Πέτρος 414. Νικολαΐδης Ιωάν. Κλεάνθης
369. Μερζανάκης Γ. Ιωάννης 415. Νικολαΐδης Πέτρ. Νικόλαος
370. Μερκούρογλου Μιχαήλ Αλεξάν. 416. Νικολαΐδου Ιωάνν. Ευφροσ.
371. Μεταξά Κων/νου Σοφία 417. Νικολαΐδου Π. Μαρία
372. Μεταξάς Κων/νου Πέτρος 418. Νικολαϊδου Παύλ. Χαρίκλ.
373. Μηνόπουλος Σπυρ. Ανδρέας 419. Νικολάου Νικολ. Γεώργιος
374. Μητροπούλου Θεµιστ. Πιπίτσα 420. Νικολάου Πέτρ. Νικόλαος
375. Μικέ Ιωάννου Θεοδώρα 421. Ντούνα Αναστ. Αφροδίτη
376. Μισαϊλίδης Αλεξάνδρου Βασίλ. 422. Νυµφή Μιχαήλ Αναστασία
377. Μισυρλόγλου Χαρ. Γεώργιος 423. Οικονοµίδης Αλεξάν. Βασίλ.
378. Μιχαηλίδης Γεωρ. Ηρακλής 424. Οικονοµίδης Νικ. Άγγελος
379. Μιχαηλίδης Γεωρ. Θεόδωρος 425. Οικονοµίδου Ιωάνν. Αικατ.
380. Μιχαηλίδης Γ. Στυλιανός 426. Οικονόµου Θωµά Ευανθία
381. Μιχαηλίδης Γεωργίου Νικόλ. 427. Ολκέρογλου Παν. Μαριάνθη
382. Μιχαηλίδης Θωµά Ιωάννης 428. Ορφανίδου ∆ηµ. Θάλεια
383. Μιχαηλίδου Α. Ελευθερία 429. Ορφανίδου ∆ηµητρ. Σοφία
384. Μιχαλάκη Ιωάννου Γεωργία 430. Ορφανού Ιωάννου Μαρία
385. Μιχόπουλος Ελευθερίου ∆ηµ. 431. Ορφανού Ιωάννου Βασιλεία
386. Μονόπολης Γεράσιµου Μαρίνος 432. Ουλκέρογλου Ιωσήφ Λάζ.
387. Μορτίδης Αναστασίου ∆αµιαν. 433. Παζαρλόγλου Βασιλ. Αθανάσ.
388. Μουρέλης Μάρκου Γεώργιος 434. Παλαιολόγου Κων. Αναστασ.
389. Μουτάφη Αναστασίου Νίκη 435. Παλαιολόγου Κων. Ολυµπία
390. Μουτάφη Ανέστη Νίκη 436. Παλαµατόπουλος Ηρακ. Νικ.
391. Μουτάφογλου ∆ιονυσίου Κων. 437. Παλαµατοπούλου Ηρακ. Αλεξ.
392. Μπαλάκµπαση Ιωάννου Ελένη 438. Παλιόγλου Μιλτιάδη Παύλος
393. Μπαλόγλου Αναστ. Καλλιόπη 439. Πάλλα Αθανασίου Κυριακή
394. Μπαλόγλου Αναστ. Παυλίνα 440. Παλτσόγλου Θεοδ. Φεβρωνία
395. Μπαλόγλου Ανέστη Μιλτιάδης 441. Πανάβογιος Θεοδ. Αντών.
396. Μπαλόγλου Ανέστη Μιλτιάδης 442. Παναγιωτοπούλου Ευαγ. Σοφ.
397. Μπαλτάς ∆. Νικόλαος 443. Παναγόπουλος Παναγ. ∆ηµ.
398. Μπαρουτσής Μιχαήλ Βασίλ. 444. Πανάγου Γεωργίου Αρσινόη
399. Μπατζέλογλου Λ. Εµµανουήλ 445. Πανξάκη ∆ηµ. Βασιλεία
400. Μπέλλος Σπυρ. Ευθύµιος 446. Πανταζόπουλος Αντ. Ιωάνν.
401. Μπετώνη Παναγιώτη Ελένη 447. Παντελιδάκης Νικ. Ευστρ.
402. Μποστατζόγλου Κυριάκ. ∆έσπ. 448. Παντελίδης Ηλία Παντελής
403. Μποστατζόγλου Κυριάκ. Ιωάνν. 449. Παντελόγλου Κων. Εµµαν.

160
450. Παπαγερασίµου Βασ. Γεράσ. 496. Πιερράκου Νικολάου Πάτρα
451. Παπαδάκης Θεόφ. Σταµ. 497. Πιτταράς Μιχαήλ Βασίλειος
452. Παπαδάκης Θεόφ. Θωµάς 498. Πλυτάς Μιχαήλ Ευστράτιος
453. Παπαδάκης Νικ.Εµµανουήλ 499. Ποδάρας Ξενοφώντος Ιωάννης
454. Παπαδόπουλος Παύλ. Χρ. 500. Πουληµένος Χρήστου Άγγελος
455. Παπαδόπουλος Αναστ. Στ. 501. Πουρνάρης Λεωνίδα Θρασύβ.
456. Παπαδόπουλος Ιακ. Γεώργιος 502. Πρεβεδώρου Ευαγγέλου Αναστ.
457. Παπαδόπουλος Κων. Αντώνιος 503. Πρίνος Γεωργίου Μιχαήλ
458. Παπαδόπουλος Συµεών Παντ. 504. Πρίνος Γεωργίου Μιχαήλ
459. Παπαδοπούλου Ηλ. Ευγενία 505. Προβατάρης Παντελεήµ. Νικ.
460. Παπαδοπούλου Ι. Θεοδοσία 506. Προυσανίδης Παναγ. ∆ηµ.
461. Παπαδοπούλου Κυρίλλ. Αναστ. 507. Προυσανίδης Γεωργίου Παύλος
462. Παπαευσταθίου Ευστ. Περσεφ. 508. Πτωχίδου Ιωάννου Καίτη
463. Παπάζογλου Συλβέστρου Αγγέλα 509. Ραφτόγλου Ηλία ∆έσποινα
464. Παπαθεοδώρου Κυριακού Αθηνά 510. Ρόµβου Γεωργίου Έλλη
465. Παπαναστασίου Φ. Παρασκευή 511. Ρουσιανίδης Αλεξ. Συµεών
466. Παπανδρέου Νικολάου Ευθαλία 512. Σαββάκη Μηλτ. Αικατερίνη
467. Παπαντωνίου Κυριακή 513. Σαββίδης Α. Πέτρος
468. Παπαντωνίου Νίκη 514. Σαββίδης Ιακώβου Σάββας
469. Παραρά Ν. Μαρία 515. Σαββίδου Σάββα Βιλελµίνη
470. Παρασκευαΐδης Χαραλ. Ελευθ. 516. Σαγιόγλου ∆ηµ. Καλλιόπη
471. Παράσχου Σταύρου Φανή 517. Σαγιόγλου ∆ηµ. Ευανθία
472. Παρούλη ∆ηµητρίου ∆έσποινα 518. Σακελλαρίδης Σ. Αναστάσιος
473. Πατέλου Νικολάου Αλεξάνδρα 519. Σακιζλόγλου Ευσταθ. Παναγ.
474. Πατσίκογλου Σπύρου Ευδοξία 520. Σακιτζόγλου Γεωργ. Γοργόνα
475. Παυλάντου Ευαγγέλου Αικατ. 521. Σαλιάς Θεοδώρου Νικόλαος
476. Παυλίδης Χρυσόστοµου Λέανδ. 522. Σαραϊτάρογλου Ευαγγελία
477. Παφίτης Μιχαήλ Κων/νος 523. Σαράφογλους Παντ. Κων/νος
478. Πενλιάδης Νικόλάου Ιωσήφ 524. Σαρηγιάννη Αντ. Αναστασία
479. Πενλιάδου Νικολάου Ερατώ 525. Σαρρή Χρήστου Μαρία
480. Περδίκη Γεωργίου Άρτεµις 526. Σαρρηµπεγιόγλου Σπ. Παναγ,
481. Περιβόλας Ανδρέου Κων/νος 527. Σαρρηµπελίογλους Σωκρ. Ευστρ.
482. Πεσµατζόγλου Ιωακείµ Ιωάννης 528. Σαρρίδης Νικολάου Βασίλειος
483. Πετράς Γεώργιος του Κων/νου 529. Σελµπέση Αριστοτ. Στάσα
484. Πετράς Γεωργίου Ηρακλής 530. Σερπετζόγλου Αλεξάνδ. Μαρία
485. Πετράς Κων/νου Περικλής 531. Σερπετζόγλου Αλεξάνδ. Πρόδρ.
486. Πετριανάκης Όθωνος Κων/νος 532. Σηµηριώτου Αγγέλου Χρυσηίς
487. Πετρίδης Κυριάκου Πέτρος 533. Σιδερίδης Βασιλείου Γεώργιος
488. Πετρίδης Φιλίππου Σταύρος 534. Συµεωνίδης Ιωάννου ∆ηµήτριος
489. Πετρίδης Χρήστου Πέτρος 535. Συµεωνίδου Ιωάννου Άννα
490. Πετρίδου Ε. Αναστασία 536. Συµεωνίδου Σταύρου Νίτσα
491. Πετρίδου Εµµανουήλ Αρίστος 537. Συµεωνίδου Σταύρου Σωσσάνα
492. Πετρογιάννης Νικολάου Κυριάκ. 538. Σιµιτόπουλος Νικολ. Γεώργιος
493. Πεχλίδης Παντελεήµ. Αλκιβ. 539. Σκανδάλη Αλεξάνδ. Αγγελική
494. Πηλιχός Κων/νου Χρήστος 540. Σκανδάλης Αλεξ. Ελευθέριος
495. Πιάκης Λεωνίδα Αθανάσιος 541. Σκοπελίτου Μιχαήλ Μερδώνα

161
542. Σκούρτης Γρηγορίου Ιωάννης 588. Στρούτζας Ι. ∆ιονύσιος
543. Σµυράκης Γεωρ. Αναστάσιος 589. Συµβουλίδης ∆ηµητρίου Νικόλ.
544. Σόγιας Νικολάου Ελευθέριος 590. Συµβουλίδης Παρασκευά Νικόλ.
545. Σολάκος Αντωνίου Θεόδωρος 591. Συµεωνίδης Γρηγορίου Συµεών
546. Σολοµωνίδης Ιωάν. Κων/νος 592. Συµεωνίδου Μηλτιάδου Μαρία
547. Σολοµωνίδης Ιωάν. Εµµανουήλ 593. Σώζου Ανδρέα Μαρία
548. Σουβατζόγλου Ισίδωρου Κλειώ 594. Σωτηριάδου Βασιλείου Βασιλ.
549. Σουκιουριάδου Γεωργ. Σοφία 595. Σωτηριάδου Βασιλείου ∆έσπ.
550. Σοφιανοπούλου Ελευθ. Άννα 596. Σωτηριάδου Βασιλείου Αλεξάνδ.
551. Σπανίδου ή Κιοσόγλου Π. Ηρώ 597. Ταβουλάρης Αριστοµ. Χρήστ.
552. Σπανίδου Πέτρου Ελευθερία 598. Ταµτζής Γεωργίου Κων/νος
553. Σπανίδου Πέτρου Ηρώ 599. Τάσης ∆ηµητρίου Αντώνιος
554. Σπιθάκη Νικολάου Μαρία 600. Τατάκας Αριστοτέλους Κων.
555. Σπινάρη Βασιλείου Ελένη 601. Τελλίδου Γεωργίου Ειρήνη
556. Σπυρίδης Σπυρίδωνος Θεολ. 602. Τζαναβάρη ∆ηµητρ. Βασιλεία
557. Σπυρίδου Επαµεινώντα Αντιγ. 603. Τζαναβάρης ∆ηµήτρ. Νικόλαος
558. Στάη Αντωνίου Γεωργία 604. Τζενόγλου Ευσταθίου Ελένη
559. Στάθης Αντωνίου Ευάγγελος 605. Τζίτζιφα Σωκράτους Σιδερή
560. Στάθης Αντωνίου Κων/νος 606. Τζίτζιφας Γεωργ. ∆ηµήτριος
561. Σταµατιάδης Βασιλ. Σάββας 607. Τζωρτάκης Ν. Επαµεινώντας
562. Σταµατιάδου Α. Σοφία 608. Τορτοπίδου Κων/νου Ελένη
563. Σταµατιάδου Βασιλ. Ευφροσ. 609. Τοσούνης Μηλτιάδου Πάνος
564. Σταµούλης Αχιλλέα Πάτροκ. 610. Τοσούνογλου Παντ. Γεώργιος
565. Σταµπολής Η. Χρήστος 611. Τουρνάκη Γεωργίου Μαρία
566. Σταµπουλιάδης Γεωργίου Κων. 612. Τουρτόγλους Ιωάν. Θεόδωρος
567. Σταµπουλιάδης Κων. Ιωάννης 613. Τουρτοπίδης Ιωάν. Βασίλειος
568. Σταµπουλιάδου Κων. Σοφία 614. Τραβασάρας Ι. Πολύκαρπος
569. Σταµπουλιάδου Κων. Χρυσάνθη 615. Τρανόπουλος Αναστ. Ιγνάτιος
570. Σταµπούλογλου Μιλτιάδη Γεώρ. 616. Τρεβέδιος Γ. Αντώνιος
571. Σταυρίδης Νικολάου Σταύρος 617. Τριανταφύλλου Ανέστη Αµβρ.
572. Σταυρίδης Σταύρου Αντώνιος 618. Τσαγκαµίλη Γεωργίου Θάλεια
573. Σταυρίδης Σταύρου Θωµάς 619. Τσακίρη Χρήστου Σοφία
574. Σταυρίδης Αναστασίου Σταύρος 620. Τσακίρης Παναγιώτου Μιχαήλ
575. Σταυρίδης Αναστασίου Σταύρος 621. Τσακίρης Χρήστου Ευάγγελος
576. Σταυρίδης Ανδρέα Γεώργιος 622. Τσάκωνα Θεµιστοκλ. Μαρία
577. Σταυρίδης ∆ηµητρίου Σταύρος 623. Τσαλαβούτα Μιχαήλ Βασιλεία
578. Σταυρίδης ή Σαχινίδης Χρ. Νικ. 624. Τσαµπόσογλου Ιωάν. Αναστ.
579. Σταυρίδου Σταύρου Καίτη 625. Τσαµπόσογλου Ιωάνν. Κλήµης
580. Σταυρίδου Σταύρου Μαρία 626. Τσαµπούκογλου Γεωρ. Κων.
581. Στεφανάκης ∆αµιανού Νικόλ. 627. Τσαµπούκογλου Νικ. Κων.
582. Στεφανάκης ∆αµιανού Στέφ. 628. Τσαουσάκη Χρ. Κλεοπάτρα
583. Στεφανίδης Κων/νου Εµµαν. 629. Τσαουσάκης Α. Κων/νος
584. Στεφανίδου ∆ηµ. Βιλελµίνη 630. Τσαούσογλου Ιωάν. Βασίλ.
585. Στεφάνου Γρηγορίου ∆ηµήτρ. 631. Τσαούσογλου ∆ηµ. ∆έσποινα
586. Στεφηδάκη Μιχαήλ Γεωργία 632. Τσατσουµαρίδης Κων. Ελευθ.
587. Στρούζας Ιωάννου Ανδρέας 633. Τσενόγλου Ευσταθ. Σταύρος

162
634. Τσενόγλου Ευσταθίου Ελένη 675. Χ’’Κωνσταντινίδης ∆ηµ. Κων.
635. Τσιγκούνογλου Ζαχ. Χρήστος 676. Χατζήµπεης Ιωάννου Φίλιππος
636. Τσιριγώτου Θεοφίλ. Ουρανία 677. Χατζηνικολάου ∆ηµητ. Ευάγγ.
637. Τσιτζόγλου Ιωάννου Γεώργιος 678. ΧατζήΠαυλής Γεωργ. Αλέξ.
638. Τσοµλεκτσόγλου Μ. Ελευθέρ. 679. Χατζηπαύλου Ευστ. Γεωργία
639. Τσοµπλεκτσόγλου Μιχ. Βασ. 680. ΧατζήΠέτρος Γρηγ. Σταύρος
640. Τσοµπλεκτσόγλου Μιχ. Βηθλ. 681. ΧατζήΠέτρος Γρηγ. Σταύρος
641. Υδραίος Μιχαήλ Βασίλειος 682. Χατζησάββας Κ. Ανδρέας
642. Υδραίος Μιχαήλ Ελευθέριος 683. ΧατζηΣτεφάνου Γρηγ. Μιχαήλ
643. Υδραίος Μιχαήλ Πάνος 684. Χατζηστεφάνου Γρηγ. Αγγελ.
644. Φελέκης Γεωρ. ∆ηµήτριος 685. Χατζόγλου Γεωρ. Κυριάκος
645. Φερίδης Μιχαήλ Νικόλαος 686. Χιζανίδης Κυρ. ∆ηµήτριος
646. Φερρίδης Μιχαήλ Θεόδωρος 687. Χιωτάκη Ιωάννου Ηρώ
647. Φιλαρέτου Ιως. Αυγουστίνα 688. Χιωτάκης Ιωάν. Χαρίλαος
648. Φιλιππίδης Φιλίππ. Νικόλαος 689. Χότζογλου Νικολ. Ιουλία
649. Φιλιππίδου Χρήστου Μαρία 690. Χουβαρδά Σταµατ. Ελπιν.
650. Φλίγγερ Γεωργίου Ορέστης 691. Χρηστάκος ∆ιονυσίου Κων.
651. Φλωρεντίνου Παναγ. Νίκη 692. Χρηστίδης Χρ. Ευάγγελος
652. Φορούλη Κων/νου Μάρω 693. Χρηστίδου Ιωάννου Καίτη
653. Φρατζέσκου Ιωάννου Ιωάννα 694. Χριστοδούλου Βασ. Χρήστος
654. Φυτάνογλου Τρύφ. Γεώργιος 695. Χριστοφίδης Κων. Χρήστος
655. Φυτάνογλου Τρύφ. Ιωάννης 696. Χρηστίδης Αβραάµ Χρήστος
656. Φωτιάδης Χρήστου Φώτιος 697. Χρηστίδης Αιµιλ. Ηλίας
657. Φωτιάδου Σόλων. Αγγελική 698. Χριστοδουλίδου Γεωρ. Αικατ.
658. Φωτίου Γεωργ. Αλέξανδρος 699. Χριστοδούλου Βασιλ. Χρήστ.
659. Φωτόπουλος Ιωάν. Νικόλαος 700. Χριστοδούλου Ευαγγ. Μιχ.
660. Χάϊντας Βασιλείου Κων/νος 701. Χριστοφίδης Κων. Χρήστος
661. Χαραλαµπίδης Χαραλ. Μιχ. 702. Χριστώνη Μαρ. Νίκη
662. Χαραλαµποπούλου Χαρ. Σοφ. 703. Χρόνης Ιωάννου Νικόλαος
663. Χαραλάµπους Αβραάµ Ιωάν. 704. Χρυσανθόπουλος Χρύσαν. Γ.
664. Χαριτωνίδης Χαρίτωνα Παντ. 705. Χρυσαφίδης Στυλ. Κων.
665. Χατζάκογλους Α. Ιωάννης 706. Χρυσοχοΐδου ∆ηµ. Ανδρον.
666. Χατζή Χριστοφ. Αντιγόνη 707. Ψάλλης Αλεξ. Κων/νος
667. ΧατζηΑνδρέου Μιχαήλ Νικ. 708. Ψαρόπουλος Νικ. Κων/νος
668. ΧατζηΑνδρέου Ηλία Ειρήνη 709. Ψαρρός Σαράντη Ευάγγελος
669. ΧατζήΓεωργίου Κων. Κων/νος 710. Ψαρρός Σαράντου Γεώργιος
670. ΧατζήΓιαννακού Μιχ. Στέλλα 711. Ψηλιώτου ∆ηµητρίου Γαλάτεια
671. ΧατζηΓιάννης Αντ. Σπυρίδων 712. Ψίλλας Γεωργίου Μάρκος
672. ΧατζήΙωάννου Αναστ. Αθάν. 713. Ψύλλας Γεωργίου Μάρκος
673. ΧατζηΚων/νος ∆ηµητ. Κων. 714. Ψύλλος Γεωργίου Ελευθέριος
674. Χ΄΄Κωνστ/νίδης Πετρ. Χρήστ. 715. Ψωµάς Χρήστου Αθανάσιος

163
3. ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ.
Στα χρόνια που εξετάζουµε αναφέρονται 117 επαγγέλµατα τα
οποία παραθέτουµε όπως είναι καταγραµµένα.

1. Αγγειοπλάστης 35. Βυρσοδέψης

2. Αγγειοπώλης 36. Γαλακτοπώλης ή Γαλατάς
3. Αλευράς 37. Γεωργός
4. Αλιεύς 38. Γλύπτης
5. Αµαξηλάτης ή Αµαξάς 39. Γραµµατέας
6. Αµµοκονιατής 40. Γραφέας
7. Ανάπηρος 41. Γυρολόγος
8. Ανάπηρος πολέµου 42. ∆ερµατέµπορος
9. Ανθρακοπώλης 43. ∆ηµοδιδάσκαλος
10. Ανθυποµοίραρχος 44. ∆ηµόσιος Υπάλληλος
11. Αξιωµατικός 45. ∆ιερµηνεύς
12. Αποθηκάριος 46. ∆ικαστικός
13. Αρτεργάτης 47. ∆ικαστικός Κλητήρας
14. Αρτοποιός 48. ∆ικηγόρος
15. Αρτοπώλης 49. ∆ιευθυντής εταιρείας
16. Αρχιτέκτων 50. Εισπράκτωρ
17. Ασβεστοποιός 51. Εκτελωνιστής
18. Ασπριτζής 52. Εκφορτωτής
19. Αστυνοµικός 53. Ελαιογράφος
20. Ασφαλιστής 54. Ελαιοπώλης
21. Αρχιεργάτης 55. Ελαιοχρωµατιστής
22. Αυτοκινητιστής 56. Εµποροµεσίτης
23. Αυγοπώλης 57. Εµπορορράπτης
24. Βαλλιτζοποιός 58. Έµπορος
25. Βαρκάρης ή Λεµβούχος 59. Εντεροπώλης
26. Βαφέας 60. Ενωµοτάρχης
27. Βενζινοπώλης 61. Επιπλοποιός
28. Βιβλιοδέτης 62. Επιστάτης
29. Βιβλιοπώλης 63. Επιχειρηµατίας
30. Βιοµήχανος 64. Εργάτης
31. Βογιατζής 65. Εργοδηγός
32. Βοσκός 66. Εργολάβος
33. Βουκόλος 67. Εργοστασιάρχης
34. Βουστασιάρχης 68. Εργοστ/ρχης αλατζάδων

164
69. Εφαπλωµατοποιός 110. Κρεοπώλης
70. Εφαρµοστής 111. Κτηµατίας
71. Ζαχαροπλάστης 112. Κτηνοτρόφος
72. Ζυθοπώλης 113. Κτίστης
73. Ζωέµπορος 114. Κουρέας
74. Ηθοποιός 115. Λαχανέµπορος
75. Ηλεκτρολόγος 116. Λαχανοπώλης
76. Ηλεκτροµηχανικός 117. Λιµενεργάτης
77. Θερµαστής 118. Λογιστής
78. Θυρωρός 119. Μάγειρος
79. Ιατρός 120. Μανάβης
80. Ιδιοκτήτης Αυτοκ/των 121. Μαραγκός
81. Ιερέας 122. Μαρµαράς
82. Ιχθυοπώλης 123. Μαρµαρογλύπτης
83. Καθεκλοποιός 124. Μεσίτης
84. Κανδηλάπτης 125. Μεταλλουργός
85. Καπνέµπορος 126. Μεταπράτης
86. Καπνεργάτης 127. Μεταπράτης Καπνών
87. Καπνοµεσίτης 128. Μηχανικός
88. Καπνοπαραγωγός 129. Μικρέµπορος
89. Καπνοπώλης 130. Μικροπωλητής
90. Καραγωγέας 131. Μυλεργάτης
91. Καρβουνιάρης 132. Νερουλάς
92. Καροποιός 133. Ναυτικός
93. Καρφοποιός 134. Ξενοδόχος
94. Κασσιτερωτής 135. Ξυλέµπορος
95. Καταστηµατάρχης 136. Ξυλογλύπτης
96. Καφεπώλης 137. Ξυλουργός
97. Καφετζής 138. Οδηγός
98. Καφεψός 139. Οδοντίατρος
99. Κεραµοποιός 140. Οινοµάγειρος
100. Κηπουρός 141. Οινοπνευµατοποιός
101. Κιβωτιοποιός 142. Οινοπώλης
102. Κινηµ/κός επιχ/τίας 143. Οπλοτεχνίτης
103. Κλητήρας 144. Οπωροπώλης
104. Κλητήρ 145. Οργανοπαίκτης
105. Κόπτης 146. Ορειχαλκουργός
106. Κορνιζοποιός 147. Παλαιοπώλης
107. Κουλουροποιός 148. Παντοπώλης
108. Κουλουράς 149. Παπλωµατάς
109. Κρεβατοποιός 150. Παραγγελιοδόχος

165
151. Περιπτεριούχος 185. Ταχυδροµικός Υπάλλ.
152. Πεταλωτής 186. Τηλεγραφικός >>
153. Πιλοποιός 187. Τροφοδότης
154. Πλακοποιός 188. Τροχιοδροµικός Υπάλλ.
155. Πλανόδιος 189. Τυπογράφος
156. Πλανόδιος Έµπορος 190. Υαλοπώλης
157. Πλοίαρχος 191. Υδραυλικός
158. Ποδηλατάς 192. Υλοτόµος
159. Ποδηλατέµπορος 193. Υπάλληλος
160. Πολιτικός συνταξιούχος 194. Υπάλληλος δηµαρχείου
161. Ποτοπώλης 195. Υπάλληλος µεταξουργίας
162. Πρωτοδίκης 196. Υπάλληλος τραπέζης
163. Πωλητής 197. Υποκαµισοπώλης
164. Πωλητής σταµνών 198. Υποδηµατοκαθαριστής
165. Ραδιοτηλεγραφητής 199. Υποδηµατοποιός
166. Ράπτης 200. Υφαντής
167. Σαγµατοποιός 201. Υφασµατοπώλης
168. Σανοπώλης 202. Φανελοπλέκτης
169. Σαπωνοποιός 203. Φανοποιός
170. Σερβιτόρος 204. Φαρµακοποιός
171. Σιγαροπώλης 205. Φιστικοπώλης
172. Σιδερωτής 206. Φούρναρης
173. Σιδηρουργός 207. Φωτογράφος
174. Σκουπιδιάρης 208. Χαλκεύς
175. Σουβατζής 209. Χαρτοπώλης
176. Σταθµάρχης 210. Χηµικός
177. Σταµπαδόρος 211. Χρηµατιστής
178. Στραγαλοποιός 212. Χρυσοχόος
179. Σχεδιαστής 213. Χρωµατιστής
180. Ταγµατάρχης 214. Χωροφύλαξ
181. Ταµίας 215. Ψάλτης
182. Ταπητουργός 216. Ωοπώλης
183. Ταπετσιέρης 217. Ωρολογοποιός
184. Ταχυδρόµος

166
 Παρατηρήσεις.

1. Αναφέρονται τα παρεµφερή επαγγέλµατα «Γραµµατεύς» και

«Γραφεύς». Και τα δύο, όσο κι’ αν αυτό σήµερα ακούγεται απλό,
προϋπέθεταν µόρφωση που την εποχή εκείνη δεν ήταν καθόλου
συνηθισµένη.
2. Ο χαρακτηρισµός «Υπάλληλος» που αφορά πολλούς εργαζό-
µενους, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, είναι γενικός και αόριστος.
Μέσα σ’ αυτούς λοιπόν πρέπει να συµπεριλαµβάνονται δηµόσιοι και
ιδιωτικοί υπάλληλοι, δεν µπορούµε όµως να έχουµε συγκεκριµένη
εικόνα. Το ίδιο συµβαίνει και µε άλλα επαγγέλµατα όπως Έµπορος,
Εργάτης, Επιστάτης, Μηχανικός, Πωλητής, Κόπτης κ.α.

Προκειµένου να έχουµε όσο το δυνατό περισσότερο συγκεκρι-

µένη εικόνα για την κατανοµή των επαγγελµάτων κατά κλάδους,
παραθέτουµε τα στοιχεία της τριετίας 1924 – 1927.

1. 1924 – 1925.

Βιοµηχανία, βιοτεχνία 19 : µηχανικοί 5, βαφείς 5, ταπητουργοί 4,

επιστάτες 3 και από ένας σιδερωτής, πιλοποιός.
Βοηθητικά επαγγέλµατα 3: 1 παραγγελιοδόχος, 1 ξυλοκόπος, 1
θυρωρός
∆ιατροφή 46: παντοπώλες 15, ζαχαροπλάστες 6, λαχανοπώλες 6,
µάγειροι 4, κρεοπώλες 3, καφετζήδες 3, καφεπώλες 2, και από ένας
αλευράς, αρτοπώλης, γαλακτοπώλης, οπωροπώλης, φούρνα-ρης,
ωοπώλης, τροφοδότης .
Εκκλησία : ιερείς 4.
Εκπαίδευση: δάσκαλοι 2.
Ελεύθερα επαγγέλµατα 6: κουρείς 4, 1 χρηµατιστής, 1 µεσίτης.
Εµπόριο 12: έµποροι 3, υφασµατοπώλες 2, καπνέµποροι 2, καπνοπώλες 2
και από ένας πωλητής σταµνών, οινοπνευµατοπώ-λης, ξυλέµπορος.
Εργάτες 37: εργάτες 36 , καπνεργάτης 1.
Καλλιέργειες 4: γεωργοί 3 , αµπελουργός 1.
Μεταφορές 7: οδηγοί 3, αµαξάδες 2, καραγωγείς 2.
Οικοδοµή 15: κτίστες 12, εργολάβοι 4, ασβεστοποιός 1.
Τεχνίτες 49: υποδηµατοποιοί 8, µαραγκοί 7, ράπτες 6, ξυλουργοί 6,
ωρολογοποιοί 4, επιπλοποιοί 4, χρυσοχόοι 2, βιβλιοδέτες 2, σιδηρουργοί 2
και από ένας φωτογράφος, φανοποιός, τυπογ-ράφος, τεχνίτης ,
υδραυλικός, πεταλωτής, παπλωµατάς, γανωτής.

167
Υπάλληλοι 29: υπάλληλοι 18 , γραµµατείς 5, και από ένας γραφέ-ας,
λογιστής, αποθηκάριος, κλητήρας, ταχυδρόµος, σταθµάρχης.
Υγεία 2: 1 γιατρός, 1 φαρµακοποιός,
Άνεργοι 9.

2. 1925 – 1926.

Βιοµηχανία, βιοτεχνία 18:βαφείς 4, µηχανικοί 4, ταπητουργοί 3

βυρσοδέψες 2 και από ένας εργοστασιάρχης, επιστάτης, µηχανοδηγός,
πιλοποιός, σιδερωτής.
Βοηθητικά επαγγέλµατα 7: Νυκτοφύλακες 2, παραγγελιοδόχοι 2 και
από ένας βοσκός, εκφορτωτής, φύλακας.
∆ιατροφή 41:Παντοπώλες 17, αρτοποιοί 5 , µάγειροι 4, ζαχαροπλάστες
3, καφεπώλες 3, καφεψοί ( ψήστες καφέ ) 3, κρεοπώλες 2 , οπωροπώλες 2
και από ένας ποτοπώλης, γαλατάς.
Εκκλησία 5: Ιερείς 4, ψάλτης 1.
Εκπαίδευση 1: ∆άσκαλος.
Ελεύθερα επαγγέλµατα 9: Κουρείς 3, φωτογράφοι 3 και από ένας
κτηµατίας, πεταλωτής, ποδηλατάς.
Εµπόριο 23: Έµποροι 10 , υφασµατοπώλες 3, καπνέµποροι 2,
µικροπωλητές 2 και από ένας δερµατέµπορος, µεταπράτης, ξυλέµπορος,
υαλοπώλης, χαλέµπορος, σανοπώλης.
Εργάτες 25:Εργάτες 24, καπνεργάτης 1.
Ύπαιθρος 1 Γεωργός
Καλλιτέχνες 2: Ελαιογράφος, µουσικός 1.
Μεταφορές 6: Αµαξάδες 5, οδηγός 1.
Οικοδοµή 19: Κτίστες 12, εργολάβοι 7.
Τεχνίτες 49: Υποδηµατοποιοί 15, ξυλουργοί 11, ράπτες 6, µαραγ-κοί 4,
φανοποιοί 4, ωρολογοποιοί 3, χρυσοχόοι 2, ωρολογοποιοί 3, σιδηρουργοί 2
και από ένας αγγειοπλάστης, βιβλιοδέτης, επιπλο-ποιός, κεραµοποιός,
κορνιζοποιός, εφαπλωµατοποιός (παπλωµα-τάς), τυπογράφος και
µπογιατζής.
Υπάλληλοι 28: Υπάλληλοι 15, γραµµατείς 7, λογιστές 3, αποθηκάριοι 2,
σταθµάρχης.
Υγεία 3: Γιατροί 2, φαρµακοποιός 1.
Άεργοι: 10

168
3. 1926 – 1927.
Βιοµηχανία, βιοτεχνία 5: Μηχανικοί 2, και από ένας βυρσοδέψης,
εργοστασιάρχης, ταπητουργός.
Βοηθητικά επαγγέλµατα: Εκφορτωτής 1.
∆ιατροφή 12: Παντοπώλες 3, αρτοποιοί 3, µάγειροι 2 και από ένας
ζαχαροπλάστης, γαλατάς, κρεοπώλης, ποτοπώλης .
∆ικαιοσύνη : Πρωτοδίκης 1.
Εκκλησία: Ιερέας 1.
Ελεύθερα επαγγέλµατα 2: 1 Κουρέας, 1 κτηµατίας.
Εµπόριο Σύνολο 6: Έµποροι 3 και από ένας µεταπράτης, µικρέµπορος,
οινοπνευµατοπώλης, υφασµατοπώλης.
Εργάτες 4.
Ύπαιθρος 1: Γεωργός.
Καλλιτέχνες 2: 1 Ελαιογράφος, 1 µουσικός.
Μεταφορές: Αµαξάδες 2.
Οικοδοµή 8: Εργολάβοι 4 , κτίστες 4
Τεχνίτες 18: Ξυλουργοί 5, υποδηµατοποιοί 3 , χρυσοχόοι 2, µαραγκοί 2,
κορνιζοποιός, τυπογράφος, φανοποιός , φωτογράφος, χρωµατιστής,
ωρολογοποιός, ράπτης.
Υπάλληλοι 8: Υπάλληλοι 3, λογιστές 2, γραµµατέας, αποθηκά-ριος,
σταθµάρχης.
Άεργοι 3.

∆εκαετία ‘30. Εµπορικό κατάστηµα στο κέντρο.

169
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ.

Οφείλονται ευχαριστίες στους για τη σηµαντική συνεισφορά

τους:
1. Έλλη Ξυδιά, λυκειάρχη του 1ου Λυκείου Ν. Ιωνίας.
2. Ανδρέα Κριτσιδήµα, διευθυντή του 1ου Γυµνασίου Ν. Ιωνίας.
3. Παναγιώτη Γεροντίνη, διευθυντή 1ου ∆ηµοτικού Ν. Ιωνίας.
4. Σωτήριο Μόσχο, υποδιευθυντή 1ου ∆ηµοτικού Ν. Ιωνίας.

Οι µαρτυρίες – πληροφορίες δόθηκαν από τους:

1. ∆ηµήτριο Φελέκη, γιό του πρώτου δηµάρχου Ν. Ιωνίας Γεωργ.
Φελέκη.
2. Ανδρέα Καφετζή, Οφθαλµίατρο, τ. ∆ήµαρχο Ν. Ιωνίας
3. Εύχαρι Γιαλούρη.
4. Ελευθέριο Βογιατζόγλου.
5. Κων. Μιχαλόπουλο.
6. Ευαγγ. Εµβαλωµένου.
7. Οικογ. Ν. Μαδωνή.
8. Αν. Κεχαγιόγλου.

Το φωτογραφικό υλικό παραχωρήθηκε από:

1. Το φωτογραφικό αρχείο ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.
2. Το προσωπικό αρχείο των: Χάρη Σαπουντζάκη, Στέλλας Τζανή, Οικ.
Μαδωνή, Αν. Κεχαγιόγλου, Λάζ. Νικολαΐδη, Ανδρέα Καφετζή, Σερ.
Ζαχαριάδη, Ελ. Κλαύση, Ιωάν. ∆ιαµαντάκη, Νικ. Μελαχροινού,
Φούλης Κουϊκόγλου, Κοσµά Ιωάννου, Τάκη Κωστιδάκη, αδελφών
Σουτζόγλου, Ευαγγ. Εµβαλωµένου, Ευ. Βουλγαρέλη.
3. Σωµατείο Ινεπολιτών – Κασταµονιτών.

Ο χάρτης της Μικράς Ασίας είναι από το βιβλίο του Γ. Σκαλιέρη «Λαοί
και φυλές της Μ. Ασίας» ενώ ο χάρτης µε την εγκατάσταση των
Ελλήνων είναι της «Μικρασιατικής Εστίας».

170
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Τρ. Ευαγγελίδης: Η Παιδεία επί Τουρκοκρατίας. Αθήνα, 1936.

Αντών. Θεοδωρόπουλος: Ηράκλειο Αττικής. Αθήνα, 1997.
Ιωαν. Καρφόπουλος: Ιστορική Γεωγραφία της Μικρασιατικής
Χερσονήσου.
Αρχεία ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.: Πρακτικά ∆ηµ. Συµβουλίου Ν. Ιωνίας.
ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. : Νέα Ιωνία 1923 – 2003, 80 Χρόνια. Νέα Ιωνία,
2004 ( Προλεγόµενα Χάρη Σαπουντζάκη ).
ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. : Πρακτικά 1ου Συµποσίου. Θέµα: «Ο Ελληνισµός της Μ.
Ασίας από την Αρχαιότητα µέχρι τη Μεγάλη Έξοδο». Νέα
Ιωνία, 2005.
ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. : Πρακτικά 2ου Συµποσίου. Θέµα: «Παιδεία –
Εκπαίδευση στις αλησµόνητες πατρίδες της Ανατολής». Νέα
Ιωνία, 2006.
Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. «Προσφυγική Ελλάδα». Αθήνα,
1992.
Παντ. Κοντογιάννης: «Γεωγραφία της Μ. Ασίας». Έκδοση:
Συλλόγου προς διάδοσιν ωφελίµων βιβλίων. Αθήνα 1921.
Rene Puaux: «Οι τελευταίες ηµέρες της Σµύρνης». Ιστόρητής,
1993.
Χρήστος Σαµουηλίδης: «Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισµού».
Εκδ. Κυριακίδης, 1992.
Χάρης Σαπουντζάκης: «Η Ελληνική Παιδεία στη Σπάρτη
Πισιδίας».Έκδ. Ένωση Σπάρτης Μ. Ασίας, 1983.
Χάρης Σαπουντζάκης: «Η Νέα Ιωνία του χθες και του σήµερα».
Ν. Ιωνία, 1980.
Γ. Σκαλιέρης: «Λαοί και φυλές της Μ. Ασίας». Κων/πολη, 1922.
Χρ. Σολδάτου: «Η Εκπαιδευτική και πνευµατική κίνηση του
Ελληνισµού της Μ. Ασίας (1800 – 1922 )». Αθήνα ,1991.
Χρ. Σολωµονίδης: «Η Παιδεία στη Σµύρνη». Αθήνα 1961.
Θεοφ. Χατζηστεφανίδης: «Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης
(1860 – 1986 )». Εκδ. Παπαδήµας, 1986.

171