ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ Κ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΟΛΑΝΑΚΗ

USZR 2CIG
ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ
ÊÁÉ ÍÅÏÔÅÑÇ ÉÓÔÏÑÉÁ
Â´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
USZR 2CIG
ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ
ÉSBN: 978-960-381-319-4
(C) 2006 Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç
Ìáõñïìé÷Üëç 41 & Âáëôåôóßïõ, ÁèÞíá
Ôçë.:210 3608065, Fax: 210 3608197
www.volonaki.gr, mail: info@volonaki.gr
ÇëåêôñïíéêÞ óåëéäïðïßçóç: Í. Áëåîüðïõëïò

USZR 2CIG
ÄÝóðïéíá Êáôóßêç
ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÊÁÉ
ÍÅÏÔÅÑÇ ÉÓÔÏÑÉÁ
Â´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
USZR 2CIG
USZR 2CIG
ÐÑÏËÏÃÏÓ
Ô
ï âéâëßï ôçò Â´ ôÜîçò ôïõ Ãõìíáóßïõ áíáöÝñåôáé óôç ÌåóáéùíéêÞ
êáé Íåüôåñç ðåñßïäï ôçò ÅõñùðáúêÞò Éóôïñßáò Ýùò ôï 18ï
áéþíá, ðáñáêïëïõèþíôáò ôç äéáöïñåôéêÞ ðïñåßá êáé åîÝëéîç ôïõ
áíáôïëéêïý êáé ôïõ äõôéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò.
ÁíáöÝñåôáé óôç ìåôåîÝëéîç ôïõ áíáôïëéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò óå
âõæáíôéíü êáé ðáñáêïëïõèåß ôçí éóôïñéêÞ ôïõ ðïñåßá Ýùò ôç äýóç ôïõ.
ÅîåôÜæåé åðßóçò ôçí åîÝëéîç ôïõ äõôéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò, ôç
äçìéïõñãßá ôùí åõñùðáúêþí êñáôþí êáé ôéò áíáêáôáôÜîåéò ðïõ
óõíôåëÝóôçêáí óôç ìåôáìåóáéùíéêÞ åõñùðáúêÞ êïéíùíßá.
ÔÝëïò áíáöÝñåôáé óôçí êáôÜóôáóç ôïõ åëëçíéóìïý êÜôù áðü ôç
âåíåôéêÞ êáé ïèùìáíéêÞ êõñéáñ÷ßá êáé óôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ
óõíåôÝëåóáí óôç äéáìüñöùóç ôçò åèíéêÞò ôïõò óõíåßäçóçò êáé óôçí
ðñïåôïéìáóßá ôïõ ãéá ôïí áãþíá ôçò áíåîáñôçóßáò.
Ôï âïÞèçìÜ ìáò áõôü ðéóôåýïõìå üôé èá êáôáôïðßóåé êáôÜ ôñüðï
ðïëý áðïôåëåóìáôéêü ôï ìáèçôÞ óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ìåëåôÞóåé
áõôÞí ôç ìáêñÜ êáé åíäéáöÝñïõóá éóôïñéêÞ ðåñßïäï.
Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç
USZR 2CIG
USZR 2CIG
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÐÑÙÔÏ: ÏÉ ÐÑÙÔÏÉ ÁÉÙÍÅÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ (330-717)

É. Ç ÌÅÔÅÎÅËÉÎÇ ÔÏÕ ÑÙÌÁÚÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
1. Áðü ôç Ñþìç óôç ÍÝá Ñþìç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
2. Åîåëßîåéò ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áéþíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
3. Ç ðÜëç ôçò Ïñèïäïîßáò ìå ôéò áéñÝóåéò êáé ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá . . . . . . . . . . . . . . . . .29
ÉÉ. ÅÎÙÔÅÑÉÊÁ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ ÊÁÉ ÁÍÁÄÉÏÑÃÁÍÙÓÇ ÔÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
1. Ï Éïõóôéíéáíüò êáé ôï Ýñãï ôïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
2. Ï ÇñÜêëåéïò êáé ç äõíáóôåßá ôïõ (610-717) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò ðñþôïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÕÔÅÑÏ: ËÁÏÉ ÓÔÏ ÐÅÑÉÃÕÑÏ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÍÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

É. Ï ÂÁËÊÁÍÉÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ ÊÁÔÁ ÔÏÍ ÌÅÓÁÉÙÍÁ
1. Ïé ÓëÜâïé êáé ïé ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôï ÂõæÜíôéï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
2. Ïé Âïýëãáñïé êáé ïé ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôï ÂõæÜíôéï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
ÉÉ. ÊÏÓÌÏÓ ÔÏÕ ÉÓËÁÌ ÊÁÔÁ ÔÇÍ ÐÅÑÉÏÄÏ ÔÏÕ ÌÅÓÁÉÙÍÁ
1. Ç åîÜðëùóç ôùí ÁñÜâùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
2. Ôï åìðüñéï êáé ï ðïëéôéóìüò ôïõ ÉóëÜì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò äåõôÝñïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÔÑÉÔÏ: ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÌÅÃÁËÇÓ ÁÊÌÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ

É. ÐÁÃÉÙÓÇ ÂÕÆÁÍÔÉÍÇÓ ÊÕÑÉÁÑ×ÉÁÓ ÓÔÁ ÂÁËÊÁÍÉÁ ÊÁÉ ÓÔÇÍ Ì. ÁÓÉÁ
1. Ç äéáìüñöùóç ôçò ìåóáéùíéêÞò åëëçíéêÞò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò . . . . . . . . . . . . . .88
2. Ç ìåôáâáôéêÞ åðï÷Þ: Ïé Ýñéäåò ãéá ôçí ëáôñåßá ôùí åéêüíùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
3. Ç âáóéëåßá ôïõ Ìé÷áÞë Ã´ êáé ç áõãÞ ôçò íÝáò åðï÷Þò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
4. Ç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý óôïõò Ìïñáâïýò êáé ôïõò ÂïõëãÜñïõò . . . . . . . . . . . . . .111
5. Ç ÂõæáíôéíÞ åðïðïéßá. Åðéêïß áãþíåò êáé åðÝêôáóç ôçò Áõôïêñáôïñßáò . . . . . . . . . . . .117
6. Ç ßäñõóç, ç åîÝëéîç êáé ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôïõ Ñùóéêïý êñÜôïõò . . . . . . . . . . . . . . . . .123
7. Ó÷Ýóåéò Âõæáíôßïõ-Äýóçò. Áãþíåò ãéá ôç äéáôÞñçóç ôùí éôáëéêþí êôÞóåùí . . . . . . . . .128
ÉÉ. ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÏÉÊÏÍÏÌÉÁ
1. Ïé åîåëßîåéò óôçí ïéêïíïìßá êáé ôçí êïéíùíßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
2. Ç íïìïèåóßá ôçò ÌáêåäïíéêÞò Äõíáóôåßáò êáé ç óýãêñïõóÞ ôçò ìå ôïõò "äõíáôïýò" .146
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò ôñßôïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÔÅÔÁÑÔÏ: ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÊÑÉÓÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ (1025-1453)

É. Ç ÅÎÁÓÈÅÍÇÓÇ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ ÊÁÉ ÔÏ Ó×ÉÓÌÁ ÌÅ ÔÇ ÄÕÓÇ
1. Ç êñßóç êáé ïé áðþëåéåò ôçò áõôïêñáôïñßáò êáôÜ ôùí 11ï áé. (1025-1081) . . . . . . . . .166
2. Ïé Êïìíçíïß êáé ç ìåñéêÞ áíáäéïñãÜíùóç ôçò áõôïêñáôïñßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171
3. Ç åíåôéêÞ ïéêïíïìéêÞ äéåßóäõóç êáé ôï ó÷ßóìá ôùí Åêêëçóéþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
USZR 2CIG
ÉÉ. ÏÉ ÓÔÁÕÑÏÖÏÑÉÅÓ ÊÁÉ ÏÉ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ ÔÏÕÓ ÃÉÁ ÔÏ ÂÕÆÁÍÔÉÏ

1. Ïé óôáõñïöïñßåò êáé ç ðñþôç Üëùóç ôçò Ðüëçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
2. Ç ðåñßïäïò ôçò Ëáôéíïêñáôßáò êáé ôá åëëçíéêÜ êñÜôç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
ÉÉÉ. ÁÍÁÓÕÓÔÁÓÇ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ ÊÁÉ ÕÐÏÔÁÃÇ ÓÔÏÕÓ ÏÈÙÌÁÍÏÕÓ
1. Ç åîÜðëùóç ôùí Ôïýñêùí êáé ôåëåõôáßåò ðñïóðÜèåéåò ãéá áíÜó÷åóÞ ôïõò . . . . . . . . .197
2. Ç ¢ëùóç ôçò Ðüëçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò ôåôÜñôïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÐÅÌÐÔÏ: Ï ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ

1. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôï ÂõæÜíôéï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222
2. ÂõæáíôéíÞ Ãñáììáôåßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229
3. ÅðéóôÞìç êáé ôå÷íïëïãßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
4. ÅéêáóôéêÝò ÔÝ÷íåò êáé ÌïõóéêÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò ðÝìðôïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÊÔÏ: Ç ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÅÕÑÙÐÇ

É. Ç ÅÎÅËÉÎÇ ÔÇÓ ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇÓ ÅÕÑÙÐÇÓ ÌÅÔÁ ÔÇ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇ ÔÙÍ ËÁÙÍ ( 5ïò -
10ïò áéþíáò )……
1. Ïé óõíÝðåéåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí ãéá ôçí Åõñþðç . . . . . . . . . .260
2. Ï ÊïñëïìÜãíïò êáé ç åðï÷Þ ôïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269
3. Ç öåïõäáñ÷ßá óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276
ÉÉ. ÄÉÁÌÏÑÖÙÓÇ ÔÇÓ ÄÕÔÉÊÇÓ ÅÕÑÙÐÇÓ ÊÁÔÁ ÔÁ ÔÅËÇ ÔÏÕ ÌÅÓÁÉÙÍÁ
1. ÐïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò ìåôáâïëÝò (11ïò - 15ïò áéþíáò) . . . . . . . . . . . .290
2. Ï ñüëïò ôçò ÊáèïëéêÞò Åêêëçóßáò êáé ôùí ìïíáóôçñßùí
óôçí ïñãÜíùóç ôçò æùÞò êáôÜ ôïí ìåóáßùíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307
3. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôçí ìåóáéùíéêÞ Åõñþðç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314
4. Ëïãïôå÷íßá, ÅðéóôÞìç êáé ÔÝ÷íç ôçò ìåóáéùíéêÞò Åõñþðçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò Ýêôïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÂÄÏÌÏ: Ç ÅÕÑÙÐÇ ÓÔÏÕÓ ÍÅÏÔÅÑÏÕÓ ×ÑÏÍÏÕÓ

É. ÏÉ ÁÍÁÊÁÔÁÔÁÎÅÉÓ ÓÔÇ ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ ÊÏÉÍÙÍÉÁ
1. Ïé áíáêáëýøåéò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .346
2. ÁíáãÝííçóç êáé Áíèñùðéóìüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
3. Ç ÈñçóêåõôéêÞ Ìåôáññýèìéóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .368
4. ÐïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò åîåëßîåéò (15ïò - 18ïò áéþíáò) . . . . . . . . . . . . .378
5. Åîåëßîåéò óôá ÃñÜììáôá, ôéò ÅðéóôÞìåò êáé ôéò ÔÝ÷íåò (17ïò - 18ïò áéþíáò) . . . . . . . .392
ÉÉ. Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÕÐÏ ÂÅÍÅÔÉÊÇ ÊÁÉ ÏÈÙÌÁÍÉÊÇ ÊÕÑÉÁÑ×ÉÁ
ÁóêÞóåéò êáé ëýóåéò åâäüìïõ Êåöáëáßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413
USZR 2CIG
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï
ÏÉ ÐÑÙÔÏÉ ÁÉÙÍÅÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ
( 330-717 )
ÉÉ. ÅÎÙÔÅÑÉÊÁ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ

ÊÁÉ ÁÍÁÄÉÏÑÃÁÍÙÓÇ ÔÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
USZR 2CIG
USZR 2CIG
ÏÉ ÐÑÙÔÏÉ ÁÉÙÍÅÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ (330 - 717)
ÂõæÜíôéï
Ôï ÷ñéóôéáíéêü êñÜôïò ôçò åëëçíïñùìáúêÞò ÁíáôïëÞò ðïõ áíáäýèçêå ìÝóá áðü ôïõò
êüëðïõò ôïõ Ñùìáúêïý êñÜôïõò
ÂõæÜíôéï – Âõæáíôéíïß o ìåôáãåíÝóôåñïé üñïé
Ïé êÜôïéêïé ôçò ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò áõôïðñïóäéïñßæïíôáí ìå ïíïìáóßåò ðïõ
äÞëùíáí ôç ñùìáúêÞ ðñïÝëåõóç ôïõ êñÜôïõò:
Ñùìáßïé - Ñùìçïß
Ñùìáíßá - Ðïëéôåßá - ÊñÜôïò Ñùìáßùí
Aíáôïëéêü Ñùìáúêü ÊñÜôïò: ìåôáìïñöþèçêå óå Âõæáíôéíü
– Ïé êõñéüôåñïé óôáèìïß áõôÞò ôçò ðïñåßáò Þôáí:
1) Ç åîßóùóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôùí ÷ñéóôéáíþí ìå ôá äéêáéþìáôá ôùí Üëëùí
èñçóêåõôéêþí ïìÜäùí.
2) Ç ßäñõóç ôçò Êùí/ðïëçò åðß Êùí/íïõ Á´
3) Ç áíÜäåéîç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý óå êñáôéêÞ èñçóêåßá.
4) Ç äéáßñåóç ôçò áõôïêñáôïñßáò åðß Èåïäïóßïõ Á´ (379 - 395)
4ïò - 5ïò áé.: Ôï Áíáôïëéêü Ñùìáúêü ÊñÜôïò:
1) áðÝêñïõóå ôïõò Ãåñìáíïýò
2) áðÝêôçóå èñçóêåõôéêÞ ïìïéïãÝíåéá
3) åîáóöÜëéóå ïéêïíïìéêÞ óôáèåñüôçôá êáé
4) ðáñÝìåéíå ìåãÜëç äéåèíÞò äýíáìç ùò ôá ìÝóá ôïõ 6ïõ áéþíá.
6ïò áé.: ÉÏÕÓÔÉÍÉÁÍÏÓ (527 - 565):
1) åíßó÷õóå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá
2) åðéäßùîå íá áíáóõóôÞóåé ôç ÑùìáúêÞ ÏéêïõìÝíç
3) êáôÝëõóå ôá ãåñìáíéêÜ êñÜôç, á ë ë Ü
4) åîÜíôëçóå ôï êñÜôïò ïéêïíïìéêÜ
ôÝëç 6ïõ áé.: ðïëýðëåõñç êñßóç óôï ÂõæÜíôéï o
7ïò áé.: ìåôáâïëÝò êáé ìåôáññõèìßóåéò
7ïò áé.: (Äõíáóôåßá Çñáêëåßïõ) o ìåßùóç âõæáíôéíÞò éó÷ýïò, ëüãù áñáâéêþí
åðéèÝóåùí
Âáèìéáßá ìåôáâïëÞ öõóéïãíùìßáò ôïõ êñÜôïõò:
Ñùìáúêü êñÜôïò o ÷ñéóôéáíéêÞ áõôïêñáôïñßá åëëçíéêÞò ÁíáôïëÞò, Âõæáíôéíü
êñÜôïò
4ïò - 5ïò áé.: Ôï Äõôéêü Ñùìáúêü ÊñÜôïò:

1) äÝ÷èçêå ôéò åéóâïëÝò ôùí "âáñâÜñùí" (:ãåñìáíéêÜ öýëá êáé Ïýííïé)
2) äçìéïõñãÞèçêáí ãåñìáíéêÜ âáóßëåéá
3) ïäçãÞèçêå óå ðôþóç (ôÝëç 5ïõ áé.)
11
USZR 2CIG

Ïé ðñþôïé
áéþíåò
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Áðü ôç Ñþìç óôç ÍÝá Ñþìç
Ðåñßëçøç
Ìå ôçí åðéêñÜôçóç ôùí Êùí/íïõ Á´ Ýíáíôé ôùí áíôéðÜëùí ôïõ åãêáéíéÜæåôáé ìßá íÝá
ðåñßïäïò óôçí éóôïñßá ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò.
Ï íÝïò áõôïêñÜôïñáò Ý÷åé óõíäÝóåé ôï üíïìÜ ôïõ ìå ôçí ßäñõóç ôçò íÝáò ðñùôåýïõóáò
ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò (Êùíóôáíôéíïýðïëç) óôç èÝóç ôïõ áñ÷áßïõ Âõæáíôßïõ êáé ôçí åõíïúêÞ
ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ ðïõ áêïëïýèçóå.
Ï Êùí/íïò Á´ ðñïêåéìÝíïõ íá áíïñèþóåé ôï êñÜôïò ðïõ êëïíéæüôáí áðü äéÜöïñá
ðñïâëÞìáôá, ðÞñå ôá áêüëïõèá ìÝôñá:
1) ´Éäñõóå íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï (Êùí/ðïëç),
2) Áíáãíþñéóå ôï äéêáßùìá ôçò Üóêçóçò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ëáôñåßáò,
3) ÊáèéÝñùóå ôç äéÜêñéóç ôçò ðïëéôéêÞò áðü ôç óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá êáé
4) ´Åêïøå êáé êõêëïöüñçóå Ýíá ðïëý óôáèåñü ÷ñõóü íüìéóìá.
á. ´Éäñõóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò

Ôï 324 ôçò ï Êùí/íïò Á´ áöïý íßêçóå ôï Ëéêßíéï, Ýìåéíå ìïíïêñÜôïñáò êáé áðïöÜóéóå
ôçí ßäñõóç íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ óôç èÝóç ôïõ áñ÷áßïõ Âõæáíôßïõ, ãéáôß åß÷å:
á) ìïíáäéêÞ ãåùðïëéôéêÞ èÝóç êáé â) ìåãÜëç åìðïñéêÞ óçìáóßá.
Ïé ëüãïé ðïõ åðÝâáëáí áõôÞ ôçí áðüöáóç Þôáí ïé åîÞò:
1) Ç ÁíáôïëÞ äéÝèåôå áêìáßï ðëçèõóìü êáé ïéêïíïìßá,
2) Ïé ÷ñéóôéáíïß óôïõò ïðïßïõò óôçñß÷èçêå ðïëéôéêÜ ï Êùí/íïò Þôáí ðïëõðëçèÝóôåñïé
óôçí ÁíáôïëÞ,
3) Ïé ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÁíáôïëÞò êëïíßæïíôáí áðü èñçóêåõôéêÝò óõãêñïýóåéò,
4) Áðü ôï ÂõæÜíôéï Þôáí åõêïëüôåñç ç áíôéìåôþðéóç ôùí íÝùí å÷èñþí (Ãüôèùí êáé
Ðåñóþí)
Ç áíïéêïäüìçóç ôïõ Âõæáíôßïõ Ýãéíå óýìöùíá ìå ôï ñùìáúêü ñõìïôïìéêü ó÷Ýäéï. Ç
ðüëç ðñïéêßóôçêå ìå íÝá ôåß÷ç, åðéâëçôéêÝò ëåùöüñïõò, êáé ôï öüñïõì ôïõ Êùí/íïõ êáé
óôïëßóôçêå ìå ëáìðñÜ Ýñãá ôÝ÷íçò.
Óôéò 11 ÌáÀïõ 330 ôåëÝóôçêáí ôá åãêáßíéá ôçò ðüëçò ðïõ ðÞñå ôï üíïìá ôïõ éäñõôÞ
ôçò (Êùíóôáíôéíïýðïëç).
Ç Êùí/ðïëç Þ ÍÝá Ñþìç âáèìéáßá áðÝêôçóå ÷áñáêôçñéóôéêÜ ÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò, äéüôé
åêåß ïéêïäïìÞèçêáí ðïëëÝò åêêëçóßåò. ÐáñÜëëçëá ç ðüëç ðáñïõóßáóå ñáãäáßá
ðëçèõóìéáêÞ áýîçóç, êáôïñèþíïíôáò ìÝóá óå äýï áéþíåò íá îåðåñÜóåé ôï ðñüôõðü ôçò,
äçëáäÞ ôçí ÐáëáéÜ Ñþìç.
â. èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ
Ï Êùí/íïò Á´ áêïëïýèçóå åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò ôï ×ñéóôéáíéóìü, êé áõôü ðéóôïðïéåßôáé
12 áðü ôéò åîÞò åíÝñãåéåò:
USZR 2CIG
1) Ôï 312, ìåôÜ ôç íßêç ôïõ åðß ôïõ Ìáîåíôßïõ, ìåôÝöåñå ôï ìïíüãñáììá ôïõ ×ñéóôïý
(×ñéóôüãñáììá) áðü ôç óôñáôéùôéêÞ óçìáßá óôá íïìßóìáôÜ ôïõ.
2) Ôï 313 õðÝãñáøå ìå ôï Ëéêßíéï ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí ìå ôï ïðïßï 330 – 717
íïìéìïðïßçóå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ èñçóêåßá.
3) Ôï 324 áöïý íßêçóå ôï Ëéêßíéï êé Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò, óôñÜöçêå ðñïò ôçí ÁíáôïëÞ,
üðïõ Þôáí ðïëõðëçèÝóôåñï ôï ÷ñéóôéáíéêü óôïé÷åßï, êáé ßäñõóå ôï íÝï äéïéêçôéêü
êÝíôñï.
4) Ôï 324 Ýðáøå ïñéóôéêÜ ôïõò äéùãìïýò åíáíôßïí ôùí ÷ñéóôéáíþí.
5) ÅîÝäùóå ðïëëïýò íüìïõò åõíïúêïýò ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò.
6) Ôï 325 óõãêÜëåóå ôçí Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò ãéá ôçí
åéñÞíåõóç ôçò åêêëçóßáò êáé ôçò áõôïêñáôïñßáò. Ç Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò
äéáôýðùóå ôç äéäáóêáëßá ôçò Åêêëçóßáò Ýíáíôé ôùí áéñÝóåùí.
Ó×ÅÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÏÓ
ÌÝôñá áíüñèùóçò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò:

´Éäñõóç íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ (Êùí/ðïëç)
Êùí/íïò Á´ Áíáãíþñéóç äéêáéþìáôïò Üóêçóçò ÷ñéóôéáíéêÞò ëáôñåßáò.
ÊáèéÝñùóç äéÜêñéóçò ðïëéôéêÞò áðü óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá.
ÊïðÞ êáé êõêëïöïñßá íÝïõ íïìßóìáôïò (÷ñõóïý).
á. ´Éäñõóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò

íéêÜ ôï Ëéêßíéï (áýãïõóôïò áíáôïë. ÊñÜôïõò)
324 ì.×.: ï Êùí/íïò Á´ ãßíåôáé ìïíïêñÜôïñáò
áðïöáóßæåé ôçí ßäñõóç íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ
Ôï íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï (íÝá ðñùôåýïõóá)

• éäñýåôáé óôç èÝóç ôïõ áñ÷áßïõ Âõæáíôßïõ
• Ý÷åé ìïíáäéêÞ ãåùðïëéôéêÞ èÝóç
(óôáõñïäñüìé áíÜìåóá óå Áóßá êáé Åõñþðç, Åýîåéíï Ðüíôï êáé Ìåóüãåéï)
• Ý÷åé ìåãÜëç åìðïñéêÞ óçìáóßá
Ëüãïé ßäñõóçò íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ

1. ÁíáôïëÞ: o áêìáßïò ðëçèõóìüò êáé ïéêïíïìßá
2. Ïé ÷ñéóôéáíïß: o ðïëõðëçèÝóôåñïé óôçí ÁíáôïëÞ
3. ÌåãÜëåò ðüëåéò ÁíáôïëÞò: o èñçóêåõôéêÝò óõãêñïýóåéò
4. Áðü ÂõæÜíôéï: o åõêïëüôåñç ç áðüêñïõóç ôùí å÷èñþí:
Ãüôèùí (óôï Äïýíáâç) êáé Ðåñóþí (óôïí ÅõöñÜôç)
Öõóéïãíùìßá íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ (Êùí/ðïëçò)

• ÏéêïäïìÞèçêå óýìöùíá ìå ôï ñõìïôïìéêü ó÷Ýäéï ôçò Ñþìçò.
• ÍÝá ôåß÷ç
• ÅðéâëçôéêÝò ëåùöüñïé 13
USZR 2CIG
• Öüñïõì (ðëáôåßá) Êùí/íïõ

Ïé ðñþôïé • Äéáêüóìçóç ìå ëáìðñÜ Ýñãá ôÝ÷íçò, üðùò:
áéþíåò ôï Éåñüí ÐáëÜôéïí
ôïõ Âõæáíôßïõ ôï êôßñéï ôçò ÓõãêëÞôïõ
Üëëá äçìüóéá êôßñéá: åêêëçóßåò, ëïõôñÜ, äåîáìåíÝò ê.Ü.
• Âáèìéáßá áðüêôçóç ÷áñáêôçñéóôéêþí ÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò.
• Ñáãäáßá ðëçèõóìéáêÞ áíÜðôõîç.
• 11 Ìáßïõ 330: åãêáßíéá Êùí/ðïëçò
â. èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ
Êùí/íïò Á´: åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò ôï ×ñéóôéáíéóìü
312: ÌåôÝöåñå ôï ×ñéóôüãñáììá áðü ôá ëÜâáñá óôï íüìéóìá
313: ÕðÝãñáøå ìå ôï Ëéêßíéï ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí
oáíáãíþñéóç åëåõèåñßáò Üóêçóçò ëáôñåßáò óôïõò ÷ñéóôéáíïýò.
324: ÓôñÜöçêå óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ Þôáí ôï ðïëõðëçèÝóôåñï ÷ñéóôéáíéêü óôïé÷åßï,
üôáí Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò.
324: ´Åðáøå ïñéóôéêÜ ôïõò äéùãìïýò åíáíôßïí ôùí ÷ñéóôéáíþí.
o åîÝäùóå ðïëëïýò íüìïõò åõíïúêïýò ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò.
325: ÓõãêÜëåóå ôçí Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò.
ÓÊÏÐÏÓ ÅéñÞíåõóç ôçò åêêëçóßáò êáé ôçò áõôïêñáôïñßáò.

Á´ ÏéêïõìåíéêÞò Óõíüäïõ:
ÅÑÃÏ
Äéáôýðùóå ôç äéäáóêáëßá ôçò Åêêëçóßáò Ýíáíôé ôùí áéñÝóåùí.
ÁÍÁÐÔÕÎÇ ÏÑÙÍ
ÍÝá Ñþìç (óåë. 7)
¸ôóé ïíïìáæüôáí ç Êùíóôáíôéíïýðïëç, åðåéäÞ åß÷å ùò ðñüôõðü ôçò ôçí ÐáëáéÜ Ñþìç.
×ñéóôüãñáììá (óåë. 8)
Ôï ìïíüãñáììá ôïõ ×ñéóôïý. Óçìáíôéêü ÷ñéóôéáíéêü óýìâïëï. ×ñçóéìïðïéüôáí óôá
ëÜâáñá (óôñáôéùôéêÝò óçìáßåò) ôùí óôñáôéùôþí ôïõ Êùí/íïõ Á´ êáé áñãüôåñá óôá
÷ñõóÜ íïìßóìáôá ðïõ êáèéåñþèçêáí áð' áõôüí.
ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí (óåë. 8)
ÕðïãñÜöôçêå áðü ôïí Êùí/íï êáé ôï Ëéêßíéï ôï 313. Ìå ôï äéÜôáãìá áõôü
ðáñá÷ùñÞèçêå áðüëõôç åëåõèåñßá óôïõò êáôïßêïõò ôçò áõôïêñáôïñßáò íá áêïëïõèïýí
üðïéá èñçóêåßá Þèåëáí (áíåîéèñçóêåßá). ´Åôóé áíáãíùñßóôçêå êáé óôïõò ×ñéóôéáíïýò
ç åëåõèåñßá Üóêçóçò ôçò ëáôñåßáò ôïõò êáé åîßóùóå ôá äéêáéþìáôÜ ôïõò ìå áõôÜ ôùí
Üëëùí èñçóêåéþí ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò, (íïìéìïðïßçóç ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý). Ùóôüóï
ïé äéùãìïß êáôÜ ôùí ÷ñéóôéáíþí Ýðáøáí ïñéóôéêÜ ìåôÜ ôï 324 üôáí ï Êùí/íïò Ýãéíå
ìïíïêñÜôïñáò.
14
USZR 2CIG
ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò (óåë. 8)

ÓõíÝäñéï åðéóêüðùí áð' üëåò ôéò åðáñ÷ßåò ôïõ Ïéêïõìåíéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò ãéá
ôçí åðßëõóç åêêëçóéáóôéêþí ðñïâëçìÜôùí. 330 – 717
Ç Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò óõãêëÞèçêå áðü ôïí Êùí/íï Á´ ôï 325 óôç Íßêáéá ôçò
Âéèõíßáò ìå óêïðü ôçí åéñÞíåõóç ôçò åêêëçóßáò êáé êáô' åðÝêôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò,
ëüãù ôùí áéñÝóåùí ðïõ åß÷áí åìöáíéóèåß. Ç Óýíïäïò áõôÞ äéáôýðùóå ôç äéäáóêáëßá
ôçò Åêêëçóßáò Ýíáíôé ôùí áéñÝóåùí.
ÐÉÍÁÊÁÓ ÏÍÏÌÁÔÙÍ
Êùí/íïò Á´ (óåë. 7)
Ñùìáßïò áõôïêñÜôïñáò (306 - 337). Ôï 324 Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò åîïõäåôåñþíïíôáò
ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ. ÕðïóôÞñéîå ôï ×ñéóôéáíéóìü. ÌåôÝöåñå ôçí ðñùôåýïõóá ôïõ
ñùìáúêïý êñÜôïõò áðü ôç Ñþìç óôï ÂõæÜíôéï.
Ëéêßíéïò (óåë. 7)
Áýãïõóôïò ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò. Ôï 313 õðÝãñáøå ìå ôïí
Êùí/íï Á´ ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí. Ôï 324 óõãêñïýóôçêå ìå ôïí Êùí/íï êáé
çôôÞèçêå áð' áõôüí.
ÌáîÝíôéïò (óåë. 8)
Ñùìáßïò áõôïêñÜôïñáò (306 - 312). Ôï 312 óõãêñïýóôçêå ìå ôïí Êùí/íï Á´ êáé çôôÞèçêå
áð' áõôüí.
×ÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ
×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ
312 Íßêç ôïõ Êùí/íïõ åðß ôïõ Ìáîåíôßïõ
313 ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí

Ï Êùí/íïò Á´ íéêÜ ôï Ëéêßíéï ãßíåôáé ìïíïêñÜôïñáò êáé
324 áðïöáóßæåé ôçí ßäñõóç íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ ôïõ ñùìáúêïý
êñÜôïõò
325 Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò (Íßêáéá Âéèõíßáò)
11 ÌáÀïõ 330 Åãêáßíéá Êùí/ðïëçò (Þ ÍÝáò Ñþìçò)
15
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ

Ïé ðñþôïé
áéþíåò
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Ìå áöïñìÞ ôçí åéêüíá ôïõ ÃáëáôÜ êáé ôï ðïßçìá ôïõ ÐáëáìÜ êáé ìå ôç âïÞèåéá ôïõ
÷Üñôç êáé ôçò áöÞãçóçò óõæÞôçóå ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôçò
ãåùãñáöéêÞò èÝóçò êáé ôïí éóôïñéêü ñüëï ðïõ äéáäñáìÜôéóå ç Ðüëç áíÜ ôïõò áéþíåò.
Ðáñáôçñþíôáò ôçí åéêüíá ôïõ ÃáëáôÜ êáé ôïí ÷Üñôç, ðïõ óõìðëçñþíïõí ôçí éóôïñéêÞ
áöÞãçóç, äéáðéóôþíïõìå üôé ç èÝóç ôçò Ðüëçò åß÷å ðïëëÜ ðëåïíåêôÞìáôá áðü
ãåùãñáöéêÞ, åðéêïéíùíéáêÞ, ãåùðïëéôéêÞ - óôñáôçãéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ Üðïøç.
Áðü ãåùãñáöéêÞ êáé åðéêïéíùíéáêÞ Üðïøç âñéóêüôáí óå ðïëý ï÷õñÞ èÝóç, óôï óçìåßï
üðïõ åíþíåôáé ï Åýîåéíïò Ðüíôïò ìå ôçí Ðñïðïíôßäá - Ìåóüãåéï êáé ç Áóßá ìå ôçí Åõñþðç.
Áðü ôá ôñßá ìÝñç õðÞñ÷å èÜëáóóá, åíþ áð' ôï ìÝñïò ôçò îçñÜò Þôáí ðïëý åýêïëï íá
ï÷õñùèåß ìå éó÷õñü ôåß÷ïò.
Áðü óôñáôçãéêÞ Üðïøç ç èÝóç ôçò Þôáí ðëåïíåêôéêÞ, êáèþò Þôáí êïíôÜ óôéò åóôßåò
êéíäýíïõ ôçò áõôïêñáôïñßáò, äçëáäÞ óôï Äïýíáâç êáé óôïí ÅõöñÜôç, áðü üðïõ
áðåéëïýóáí ïé Ãüôèïé êáé ïé ÐÝñóåò.
Ðïëý óçìáíôéêÞ Þôáí ç èÝóç ôçò êáé áðü ïéêïíïìéêÞ Üðïøç, äéüôé âñéóêüôáí ðÜíù óôï
óôáõñïäñüìé ôùí ìåãÜëùí åìðïñéêþí äñüìùí ôçò åðï÷Þò· äçëáäÞ ôïõ èáëÜóóéïõ, ðïõ
Ýíùíå ôïí Åýîåéíï Ðüíôï ìå ôï Áéãáßï êáé ôç Ìåóüãåéï êáé ôïõ ÷åñóáßïõ, ðïõ Ýíùíå ôç Ì.
Áóßá ìå ôïí åõñùðáúêü ÷þñï. ÅðéðëÝïí ï ÊåñÜôéïò Êüëðïò ó÷çìÜôéæå Ýíá öõóéêü ëéìÜíé,
ðïõ äéåõêüëõíå ôéò åìðïñéêÝò äñáóôçñéüôçôåò.
Ç Êùí/ðïëç ÷ôßóôçêå óôç èÝóç ôïõ áñ÷áßïõ Âõæáíôßïõ óýìöùíá ìå ôï ñõìïôïìéêü
ó÷Ýäéï ôçò Ñþìçò. Ï áõôïêñÜôïñáò ôçí ðñïßêéóå ìå íÝá ôåß÷ç, åðéâëçôéêÝò ëåùöüñïõò
êáé ôï öüñïõì (ðëáôåßá) ôïõ Êùíóôáíôßíïõ. Ôç óôüëéóå ìå ëáìðñÜ Ýñãá ôÝ÷íçò, ôï Éåñüí
ÐáëÜôéïí, ôï êôßñéï ôçò ÓõãêëÞôïõ êáé Üëëá äçìüóéá êôßñéá: åêêëçóßåò, ëïõôñÜ, êáé
äåîáìåíÝò. Óôéò 11 ÌáÀïõ 330 ì. ×. ôåëÝóôçêáí ôá åãêáßíéá ôçò ðüëçò, ç ïðïßá Ýëáâå ôï
üíïìá ôïõ éäñõôÞ ôçò (Êùíóôáíôéíïýðïëç).
ÐáñÜëëçëá ðáñïõóßáóå ñáãäáßá ðëçèõóìéáêÞ áýîçóç, êáôïñèþíïíôáò ìÝóá óå äýï
áéþíåò íá îåðåñÜóåé ôï ðñüôõðü ôçò, äçëáäÞ ôçí ÐáëáéÜ Ñþìç.
Ç Ðüëç Þôáí ðáíÝìïñöç êáé ãåìÜôç ðëïýôç. ÖÜíôáæå óáí ìõèéêÞ. Ôçí ïìïñöéÜ êáé ôá
ðëïýôç ôçò áéóèçôïðïéåß êáé ï ðïéçôÞò ÊùóôÞò ÐáëáìÜò óôïõò ðáñáôéèÝìåíïõò óôß÷ïõò áðü
ôï äùäåêÜëïãï ôïõ Ãýöôïõ, ðïõ ôç ÷áñáêôçñßæåé "ðáíþñéá" êáé "äõï ãéáëþí áöñïêÜìùôç
íåñÜéäá". Ç ðüëç Þôáí "ôçò ãçò ôï ðåñéâüëé" êáôÜ ôïí ðïéçôÞ, ãé' áõôü êáé áðïôåëïýóå ðüëï
Ýëîçò ðïëëþí êáôáêôçôþí ("óáí áêñßäåò ðÝöôáí ïé ëáïß") ðïõ åðé÷åßñçóáí íá éäéïðïéçèïýí
ôá ðëïýôç ôçò. ´Áëëïôå ðÜëé ãéíüôáí ï ìõèéêüò ðñïïñéóìüò ôùí ôáîéäåõôþí, íáõôéêþí êáé
åìðüñùí Þ áíèñþðùí ôïõ ìü÷èïõ ("ìåëßóóéá") ðïõ ôáîßäåõáí ó' áõôÞ, ãéá íá åîáóöáëßóïõí
ìåãÜëá êÝñäç.
Ïé óôß÷ïé ôïõ ÐáëáìÜ ó÷ïëéÜæïõí åýóôï÷á ôïí êïóìïðïëéôéóìü êáé ôçí ïéêïõìåíéêÞ
óçìáóßá ôçò Êùí/ðïëçò.
16
USZR 2CIG
2. Ðïéá êôßóìáôá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò õðïãñáììßæïõí ôç ó÷Ýóç ôçò ìå ôç Ñþìç êáé

ðïéá ôï ÷ñéóôéáíéêü ôçò ÷áñáêôÞñá;
Óôçí Êùí/ðïëç õðÞñ÷áí ðïëëÜ êôßóìáôá ìå äéáöïñåôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ (ñùìáúêÜ êáé 330 – 717
÷ñéóôéáíéêÜ). Ç ó÷Ýóç ôçò ìå ôçí ðáëáéÜ Ñþìç õðïãñáììßæåôáé áðü ôçí ïíïìáóßá ôçò (ÍÝá
Ñþìç), áðü ôï ñõìïôïìéêü ôçò ó÷Ýäéï (ßäéï ìå ôçò Ñþìçò) êáé áðü äéÜöïñá êôßóìáôá,
üðùò: ôï êôßñéï ôçò ÓõãêëÞôïõ (Senatus), ôá fora (ðëáôåßåò), ôï áíÜêôïñï, ïé óôïÝò êáé ï
Éððüäñïìïò.
Áíôßèåôá ïé ÷ñéóôéáíéêïß íáïß (ÌåãÜëç Óïößá, ´Áãéïé Áðüóôïëïé, Áãßá ÅéñÞíç, ´Áãéïò
Ìþêéïò, Áñ÷Üããåëïò Ìé÷áÞë ê.ëð) õðïãñÜììéæáí ôï ÷ñéóôéáíéêü ôçò ÷áñáêôÞñá.
ÔÝëïò ï êßïíáò áðü ðïñöõñßôç ìå ôïí áíäñéÜíôá ôïõ Êùí/íïõ Á´ ùò "Áíßêçôïõ ´Çëéïõ"
ðáñáðÝìðåé óôïí éäñõôÞ ôçò Ðüëçò.
3. Ç ¾óôåñç Áñ÷áéüôçôá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç óõíýðáñîç êáé áëëçëåðßäñáóç ðïëëþí

èñçóêåéþí ìÝóá óôç ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá (óõãêñçôéóìüò). Ðþò åðçñÝáóå ôï
öáéíüìåíï áõôü ôçí ðñïóùðéêÞ ðåñßðôùóç ôïõ Êùí/íïõ Á´, óýìöùíá ìå ôï ôåëåõôáßï
ðáñÜèåìá;
Óõãêñçôéóìüò ëÝãåôáé ôï öáéíüìåíï ôçò óõíýðáñîçò êáé ôçò áëëçëåðßäñáóçò ðïëëþí
èñçóêåéþí óå ìéá åðéêñÜôåéá. Ôï öáéíüìåíï áõôü ðáñáôçñÞèçêå êáé êáôÜ ôçí ´Õóôåñç
Áñ÷áéüôçôá óôç ñùìáúêÞ áõôïêñáôïñßá êáé åðçñÝáóå ôçí ðñïóùðéêÞ ðåñßðôùóç ôïõ
Êùí/íïõ Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôçí èñçóêåõôéêÞ ôïõ óôÜóç.
¼ðùò ðëçñïöïñïýìáóôå áð' ôï ðáñÜèåìá, ðïõ åßíáé áðüóðáóìá áð' ôçí "Éóôïñßá
ôçò ÂõæáíôéíÞò Éóôïñßáò" ôïõ Á. Á. Vasiliev, êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ï
Êùí/íïò Ýãéíå ×ñéóôéáíüò ìüëéò ôïí ôåëåõôáßï ÷ñüíï ôçò æùÞò ôïõ. Ôçí áöïóßùóÞ ôïõ
óôï ÷ñéóôéáíéóìü ôçí êëçñïíüìçóå áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, åíþ ï ßäéïò áêïëïýèçóå
õðïóôçñéêôéêÞ èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò ôïõò ×ñéóôéáíïýò. Êáè' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò
æùÞò ôïõ üìùò ï áõôïêñÜôïñáò Ýöåñå ôï ñùìáúêü ôßôëï "Áíþôáôïò Áñ÷éåñÝáò" (Pontifex
maximus) êáé ðáñéóôáíüôáí ùò Áíßêçôïò ´Çëéïò, ï ïðïßïò óõíäýáæå ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ
Áðüëëùíá êáé ôïõ Ðåñóéêïý èåïý Ìßèñá, ôïõ ïðïßïõ ç ëáôñåßá åß÷å äéáäïèåß óå üëç ôçí
áõôïêñáôïñßá.
17
USZR 2CIG
ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ
Ïé ðñþôïé
áéþíåò 1. Ðïéá ìÝôñá ðÞñå ï áõôïêñÜôïñáò Êùí/íïò Á´ ãéá íá áíïñèþóåé ôï êñÜôïò;
ôïõ Âõæáíôßïõ
Ï áõôïêñÜôïñáò Êùí/íïò Á´ ãéá íá áíïñèþóåé ôï êñÜôïò ðïõ êëïíéæüôáí áðü ðïëëÜ
ðñïâëÞìáôá, ðÞñå ôá åîÞò ìÝôñá:
1. ´Éäñõóå Ýíá íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï óôçí ÁíáôïëÞ, ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç.
2. Áíáãíþñéóå ôï äéêáßùìá Üóêçóçò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ëáôñåßáò.
3. ÊáèéÝñùóå óôç äéïßêçóç ôç äéÜêñéóç ôçò ðïëéôéêÞò áðü ôç óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá.
4. ´Åêïøå êáé Ýèåóå óå êõêëïöïñßá Ýíá ðïëý óôáèåñü ÷ñõóü íüìéóìá.
2. Ãéá ðïéïõò ëüãïõò ï Êùí/íïò Á´ áðïöÜóéóå íá éäñýóåé íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï;
Ï Êùí/íïò Á´ áðïöÜóéóå íá éäñýóåé Ýíá íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï óôç èÝóç ôïõ áñ÷áßïõ
Âõæáíôßïõ, ãéá ôïõò åîÞò ëüãïõò:
1. Ç ÁíáôïëÞ äéÝèåôå, óå áíôßèåóç ìå ôç Äýóç, áêìáßï ðëçèõóìü êáé ïéêïíïìßá.
2. Ïé ×ñéóôéáíïß, óôïõò ïðïßïõò ï Êùí/íïò Á´ óôçñß÷èçêå ðïëéôéêÜ, Þôáí
ðïëõðëçèÝóôåñïé óôçí ÁíáôïëÞ.
3. Ïé ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÁíáôïëÞò õðÝöåñáí áðü èñçóêåõôéêÝò óõãêñïýóåéò.
4. Áðü ôï ÂõæÜíôéï ìðïñïýóå íá áðïêñïýóåé åõêïëüôåñá ôïõò Ãüôèïõò (óôï Äïýíáâç)
êáé ôïõò ÐÝñóåò (óôïí ÅõöñÜôç).
3. Ðïéá ðëåïíåêôÞìáôá ðáñïõóßáæå ôï íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï ðïõ ßäñõóå ï

áõôïêñÜôïñáò Êùí/íïò Á´;
Ôï íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï ðïõ éäñýèçêå óôç èÝóç ôïõ áñ÷áßïõ Âõæáíôßïõ åß÷å ìïíáäéêÞ
ãåùðïëéôéêÞ èÝóç, åðåéäÞ âñéóêüôáí óôï óôáõñïäñüìé ôçò Áóßáò êáé ôçò Åõñþðçò, ôïõ
Åõîåßíïõ Ðüíôïõ êáé ôçò Ìåóïãåßïõ, êáé åß÷å ìåãÜëç åìðïñéêÞ óçìáóßá.
(óõíÝ÷éóå ìå ôá 4 óôïé÷åßá ôçò ðñïçãïýìåíçò åñþôçóçò)
4. Ðïéá Þôáí ç öõóéïãíùìßá ôïõ íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò;
Ôï íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï ïéêïäïìÞèçêå óýìöùíá ìå ôï ñõìïôïìéêü ó÷Ýäéï ôçò Ñþìçò.
Ï áõôïêñÜôïñáò ðñïßêéóå ôçí ðüëç ìå íÝá ôåß÷ç, åðéâëçôéêÝò ëåùöüñïõò êáé ôï öüñïõì
(ðëáôåßá) Êùí/íïõ. Ôç óôüëéóå ìå ëáìðñÜ Ýñãá ôÝ÷íçò, ôï Éåñüí ÐáëÜôéïí, ôï êôßñéï ôçò
ÓõãêëÞôïõ êáé Üëëá äçìüóéá êôßñéá: åêêëçóßåò, ëïõôñÜ êáé äåîáìåíÝò.
Óôéò 11 Ìáúïõ 330 ôåëÝóôçêáí ôá åãêáßíéá ôçò ðüëçò, ðïõ ðÞñå ôï üíïìá ôïõ éäñõôÞ
ôçò (Êùíóôáíôéíïýðïëç).
Ç Êùí/ðïëç Þ ÍÝá Ñþìç âáèìéáßá áðÝêôçóå ÷áñáêôçñéóôéêÜ ÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò, áöïý
ïéêïäïìÞèçêáí åêåß ðïëëÝò åêêëçóßåò. ÐáñÜëëçëá ç ðüëç ðáñïõóßáóå ñáãäáßá
ðëçèõóìéáêÞ áíÜðôõîç (áñ÷Ýò 5ïõ áé. 150.000 øõ÷Ýò, åíþ óôá ÷ñüíéá ôïõ Éïõóôéíéáíïý
(6ïò áé.) ç ðüëç áñéèìïýóå 300.000 êáôïßêïõò).
´Åôóé ç ÍÝá Ñþìç, ìÝóá óå äýï áéþíåò îåðÝñáóå ôï ðñüôõðü ôçò, äçëáäÞ ôçí ÐáëáéÜ
Ñþìç.
18
USZR 2CIG
5. Ðïéá èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå ï Êùí/íïò Á´ êáé ãéáôß;
Ï Êùí/íïò Á´ áêïëïýèçóå åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò ôï ×ñéóôéáíéóìü, ãéáôß óôçñß÷èçêå

ðïëéôéêÜ óôïõò ×ñéóôéáíïýò, ðïõ Þôáí ðïëõðëçèÝóôåñïé óôçí ÁíáôïëÞ. 330 – 717
Ç íÝá èñçóêåßá öáéíüôáí üôé ìðïñïýóå íá áðïêáôáóôÞóåé ôçí êëïíéóìÝíç åíüôçôá
ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò. ÅîÜëëïõ åðçñåÜóôçêå êáé áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, üðùò
ðëçñïöïñïýìáóôå áðü ôï áðüóðáóìá ôçò "ÂõæáíôéíÞò Éóôïñßáò" ôïõ Á. Á. Vasiliev. Ïé
åíÝñãåéåò ðïõ áðïäåéêíýïõí ôçí åõíïúêÞ áõôÞ óôÜóç ðñïò ôï ×ñéóôéáíéóìü åßíáé:
312: ÌåôÝöåñå ôï ×ñéóôüãñáììá áðü ôá ëÜâáñá óôï íüìéóìá
313: ÕðÝãñáøå ìå ôï Ëéêßíéï ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí, ìå ôï ïðïßï áíáãíùñßóôçêå
ç åëåõèåñßá Üóêçóçò ôçò ëáôñåßáò óôïõò ÷ñéóôéáíïýò.
324: ÓôñÜöçêå óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ Þôáí ôï ðïëõðëçèÝóôåñï ÷ñéóôéáíéêü óôïé÷åßï,
üôáí Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò.
ÃåíéêÜ åîÝäùóå ðïëëïýò íüìïõò åõíïúêïýò ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò, êáé ôï
324: ´Åðáøå ïñéóôéêÜ ôïõò äéùãìïýò åíáíôßïí ôïõò.
325: ÓõãêÜëåóå ôçí Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò, ìå óêïðü ôçí
åéñÞíåõóç ôçò åêêëçóßáò êáé êáô' åðÝêôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò.
6. Ôé Þôáí ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí êáé ðïéá ç óçìáóßá ôïõ;

¹ôáí Ýíá äéÜôáãìá (åðßóçìï Ýããñáöï) ðïõ õðïãñÜöôçêå áðü ôïí Êùí/íï Á´ êáé ôï
Ëéêßíéï ôï 313, óôá Ìåäéüëáíá (óçìåñéíü ÌéëÜíï). Ìå ôï äéÜôáãìá áõôü ðáñá÷ùñÞèçêå
áðüëõôç åëåõèåñßá óôïõò êáôïßêïõò ôçò áõôïêñáôïñßáò íá áêïëïõèïýí üðïéá èñçóêåßá
Þèåëáí (áíåîéèñçóêåßá).
Ç óçìáóßá ôïõ Þôáí ðÜñá ðïëý ìåãÜëç, ãéáôß áíáãíùñßóôçêå êáé óôïõò ÷ñéóôéáíïýò ç
åëåõèåñßá Üóêçóçò ôçò ëáôñåßáò ôïõò êáé åîßóùóå ôá äéêáéþìáôÜ ôïõò ìå áõôÜ ôùí Üëëùí
èñçóêåéþí ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò (íïìéìïðïßçóç ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý). Ùóôüóï ïé äéùãìïß
êáôÜ ôùí ÷ñéóôéáíþí Ýðáøáí ïñéóôéêÜ ìåôÜ ôï 324 üôáí ï Êùí/íïò Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò.
7. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï;

Ïé óýíïäïé ãåíéêÜ Þôáí óõíÝäñéá åðéóêüðùí áð' üëåò ôéò åðáñ÷ßåò ôïõ Ïéêïõìåíéêïý
ñùìáúêïý êñÜôïõò ãéá ôçí åðßëõóç åêêëçóéáóôéêþí ðñïâëçìÜôùí.
Ç Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò óõãêëÞèçêå áðü ôïí Êùí/íï Á´ ôï 325 óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò
ìå óêïðü ôçí åéñÞíåõóç ôçò åêêëçóßáò êáé êáô' åðÝêôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò, ëüãù ôùí
áéñÝóåùí ðïõ åß÷áí åìöáíéóèåß. Ç Óýíïäïò áõôÞ êáôáäßêáóå ôïí Áñåéáíéóìü (áßñåóç
Áñåßïõ) êáé äéáôýðùóå ôç äéäáóêáëßá ôçò Åêêëçóßáò Ýíáíôé ôùí áéñÝóåùí.
19
USZR 2CIG
2. Åîåëßîåéò ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áé.

Ïé ðñþôïé
áéþíåò
ôïõ Âõæáíôßïõ Ðåñßëçøç
á. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá

ÊáôÜ ôïí 4ï êáé 5ï áé. ç ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá Þôáí Ýíá ìåóïãåéáêü êñÜôïò ìå Ýäñá
ôçí Êùí/ðïëç, üðïõ ïé áõôïêñÜôïñåò åðéäßùêáí íá ôïíþóïõí ôçí ïéêïíïìßá êáé íá ëýóïõí
ôá ðïëéôéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ åß÷áí ðñïêýøåé.
Óôçí ïéêïíïìßá, ç êýñéá ðçãÞ ðëïýôïõ Þôáí ç ãåùñãßá, ïé óõíáëëáãÝò ãßíïíôáí êõñßùò
ìå ôï íüìéóìá, åíþ ôï êñÜôïò áêïëïõèïýóå ðáñåìâáôéêÞ ðïëéôéêÞ ãéá íá êáèïñßóåé ôéò
ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò.
Óôçí ýðáéèñï ïé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò áýîáéíáí ôç äýíáìÞ ôïõò ìåôáôñÝðïíôáò ôïõò
ìéêñïúäéïêôÞôåò óå åîáñôçìÝíïõò áãñüôåò Þ ðÜñïéêïõò. Ç öïñïëïãßá Ýðëçôôå êõñßùò
ôïõò áãñüôåò, ãé' áõôü ðïëëïß êáôÝöåõãáí óôá ìïíáóôÞñéá Þ óôéò ìåãáëïõðüëåéò,
äéïãêþíïíôáò Ýôóé ôïí ðëçèõóìü ôïõò êáé äçìéïõñãþíôáò óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ Ýðñåðå
íá ëýóïõí ïé áñ÷Ýò ôùí ðüëåùí.
Ôçí åðï÷Þ áõôÞ óôïí ôïìÝá ôïõ åìðïñßïõ óçìåéþèçêå áíÜðôõîç êáé áýîçóç ôùí êåñäþí
êõñßùò áðü ôï ìáêñéíü åìðüñéï.
â. Ôï ãåñìáíéêü ðñüâëçìá
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ (395) ÷ùñßóôçêå ôï ñùìáúêü êñÜôïò óå áíáôïëéêü
êáé äõôéêü ôìÞìá êé Ýôóé ìïéñáóìÝíï áíôéìåôþðéóå ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï ôéò åðéèÝóåéò ôùí
ãåñìáíéêþí êáé Üëëùí öýëùí ðïõ åß÷áí áñ÷ßóåé áð' ôïí 3ï áé.
Óôï áíáôïëéêü ôìÞìá ïé áõôïêñÜôïñåò åîïõäåôÝñùóáí ôç ãåñìáíéêÞ áðåéëÞ ìå
äéðëùìáôéêïýò åëéãìïýò åßôå ðåßèïíôÜò ôïõò íá óôñáöïýí óôç Äýóç, åßôå åðéôñÝðïíôÜò
ôïõò íá åãêáôáóôáèïýí åéñçíéêÜ óôá åäÜöç ôïõò, üðïõ ìå ôç óõìâßùóç áöïìïéþèçêáí
áðü ôï éó÷õñü åëëçíïñùìáúêü óôïé÷åßï.
Ç åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ ðñïò ôïõò Ãåñìáíïýò äçìéïýñãçóå ôïí êßíäõíï
åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò, óôïí ïðïßï õðÞñîå áíôßäñáóç áð' ôï áíôéãåñìáíéêü êüììá,
ìå ôçí ðáñüôñõíóç ôïõ ïðïßïõ åîåãÝñèçêå ï ëáüò ôçò ðñùôåýïõóáò êáé åîïõäåôÝñùóå
ðñïóùñéíÜ ôï Ãïôèéêü êßíäõíï.
Ç Äýóç üìùò õðÝêõøå óôá ãåñìáíéêÜ öýëá ëüãù ðëçèõóìéáêÞò åñÞìùóçò êáé
ïéêïíïìéêÞò åîÜíôëçóçò. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ äçìéïõñãÞèçêå ôï Ïóôñïãïôèéêü Âáóßëåéï
óôçí Éôáëßá áðü ôï ÈåõäÝñé÷ï.
ã. ÐïëéôéóôéêÝò åîåëßîåéò
Ôïí 5ï áé. ôï äõôéêü ôìÞìá ôçò áõôïêñáôïñßáò ìå êÝíôñï ôç Ñþìç õðïëåéôïõñãïýóå
ðíåõìáôéêÜ, åíþ óôï áíáôïëéêü ìå êÝíôñï ôçí Êùí/ðïëç, ðáñáôçñÞèçêå ðïëéôéóôéêÞ åîÝëéîç,
êáèþò åðéâëÞèçêå ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï êáé ç åëëçíéóôéêÞ ðáñÜäïóç êáé óçìåéþèçêáí äýï
ìåãÜëá ðïëéôéóôéêÜ ãåãïíüôá:
á) ç ßäñõóç ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Êùí/ðïëçò (425), üðïõ õðåñåß÷áí ïé åëëçíüöùíåò
Ýäñåò êáé â) ç Ýêäïóç ôïõ Èåïäïóéáíïý Êþäéêá, ðïõ äéåõêüëõíå ôçí áðïíïìÞ ôçò äéêáéï-
20 óýíçò.
USZR 2CIG
o ìåóïãåéáêü êñÜôïò 330 – 717
ÑùìáúêÞ áõôïêñáôïñßá
oÝäñá: Êùí/ðïëç
4ïò - 5ïò áé. Ïé áõôïêñÜôïñåò åðéäéþêïõí:
oíá ôïíþóïõí ôçí ïéêïíïìßá
oíá ëýóïõí ôá ðïëéôéêÜ ðñïâëÞìáôá
á. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá

• ×áñáêôçñéóôéêÜ ïéêïíïìßáò ðñþéìïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò:
Êýñéá ðçãÞ ðëïýôïõ: ç ãåùñãßá.
ÐáñåìâáôéêÞ ðïëéôéêÞ êñÜôïõò (ãéá êáèïñéóìü ïéêïíïìéêþí åîåëßîåùí)
ÓõíáëëáãÝò: oìå íüìéóìá êõñßùò (åê÷ñçìáôéóìÝíç ïéêïíïìßá)
oáíôáëëáãÝò åßäïõò ìå åßäïò: ðåñéïñéóìÝíåò
Ðüëåéò áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò oâáñýíïõóá ïéêïíïìéêÞ óçìáóßá.
• ¾ðáéèñïò: o ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò Þ "äõíáôïß": óõãêÝíôñùóç ãçò

o ìéêñïúäéïêôÞôåò: åîáñôçìÝíïé áãñüôåò (Þ ðÜñïéêïé)
• Öüñïé: Ýðëçôôáí êõñßùò ôïõò áãñüôåò

Ïé áãñüôåò: ðïëëïß åãêáôáëåßðïõí ôç ãç êáé: o êáôáöåýãïõí óôéò ìïíÝò
oêáôáöåýãïõí óôéò ðüëåéò
ÁðïôÝëåóìá: äéüãêùóç ðëçèõóìïý ðüëåùí, öôþ÷åéá, ôáñá÷Ýò.
Áíôéìåôþðéóç: áñ÷Ýò ðüëåùí: oäùñåÜí äéáíïìÞ óéôáñéïý
oïñãÜíùóç èåáìÜôùí óôïí Éððüäñïìï
• Ôï åìðüñéï: áíÜðôõîç êáé áýîçóç êåñäþí ìáêñéíïý åìðïñßïõ (áðü ÁíáôïëÞ)
â. ôï ãåñìáíéêü ðñüâëçìá
• 395 ì.×.: o ÈÜíáôïò Èåïäïóßïõ Á´
o ÷ùñéóìüò ñùìáúêïý êñÜôïõò óå: á) áíáôïëéêü êáé â) äõôéêü ôìÞìá
• 3ïò - 5ïò áé.: o åðéèÝóåéò ãåñìáíéêþí öýëùí (áðü Óêáíäéíáâßá ðñïò Åõñþðç)
o áíôéìåôþðéóç ãåñìáíéêþí åðéèÝóåùí: äéáöïñåôéêÞ óå êÜèå ôìÞìá
• Áíáôïëéêü ôìÞìá: ïé áõôïêñÜôïñåò åîïõäåôÝñùóáí ôç ãåñìáíéêÞ áðåéëÞ:

á) ðåßèïíôáò ôïõò áñ÷çãïýò ôïõò íá óôñáöïýí óôç Äýóç Þ
â) åðéôñÝðïíôÜò ôïõò íá åãêáôáóôáèïýí åéñçíéêÜ óôá åäÜöç ôïõò
o óôáäéáêÞ áöïìïßùóç áðü åëëçíïñùìáúêü ðëçèõóìü.
21
USZR 2CIG
• Èåïäüóéïò Á´ (379 - 395) o åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò Ãåñìáíïýò

Ïé ðñþôïé (áíþôåñåò èÝóåéò óôï óôñáôü êáé ôç äéïßêçóç)
áéþíåò ÓÊÏÐÏÓ: ç åíóùìÜôùóÞ ôïõò
ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁ: êßíäõíïò åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò
ÁÍÔÉÄÑÁÓÇ: ïñãÜíùóç áíôéãåñìáíéêïý êüììáôïò
Ç ÄÑÁÓÇ ÔÏÕ: åîÝãåñóç ëáïý Êùí/ðïëçò
ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁ: åîüíôùóç Ãüôèùí (400). ÈÜíáôïò ÃáúíÜ.
• Äõôéêü ôìÞìá: o õðÝêõøå óôá ãåñìáíéêÜ öýëá

(ëüãù ðëçèõóìéáêÞò åñÞìùóçò êáé ïéêïíïìéêÞò åîÜíôëçóçò)
• 476: Ïäüáêñïò: õðï÷ñÝùóå óå ðáñáßôçóç ôïí ôåëåõôáßï áõôïêñÜôïñá Ñþìçò

• 493: ÈåõäÝñé÷ïò: o åíáíôßïí Ïäüáêñïõ - åîïõäåôÝñùóç
• ºäñõóå ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåï (Éôáëßá)
• áíáãíþñéæå èåùñçôéêÜ ôçí åðéêõñéáñ÷ßá ôïõ áõôïêñ. Êùí/ðïëçò áëëÜ
• óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Þôáí ðïëéôéêÜ áíåîÜñôçôïò
ã. ðïëéôéóôéêÝò åîåëßîåéò
• 4ïò áé.: Äõôéêü ôìÞìá: o Ñþìç: ðíåõìáôéêÞ õðïëåéôïõñãßá

Áíáôïëéêü ôìÞìá: o Êùí/ðïëç: o ðïëéôéóôéêÞ åîÝëéîç
o åðéâÜëëåôáé ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï êáé ç åëëçíéóôéêÞ
ðáñÜäïóç
ÐïëéôéóôéêÜ ãåãïíüôá:
á) ßäñõóç Ðáíåðéóôçìßïõ Êùí/ðïëçò (ìå äéÜôáãìá Èåïäïóßïõ Â´)
â) Ýêäïóç Èåïäïóéáíïý Êþäéêá
ÐáñåìâáôéêÞ ÐïëéôéêÞ (óåë. 10)

´Åôóé ÷áñáêôçñßæåôáé ç ðïëéôéêÞ ôïõ êñÜôïõò ðïõ ðáñåìâáßíåé óå äéÜöïñïõò ôïìåßò ôçò
óõëëïãéêÞò æùÞò (ïéêïíïìßá, èñçóêåßá êëð.), ðñïêåéìÝíïõ íá åðéëýóåé ðñïâëÞìáôá êáé
íá âåëôéþóåé êáôáóôÜóåéò.
ÔÝôïéá ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå êáé ôï âõæáíôéíü êñÜôïò óôïí ôïìÝá ôçò ïéêïíïìßáò êáôÜ
ôïõò ðñþôïõò áéþíåò, ðñïóðáèþíôáò íá êáèïñßóåé ôéò ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò.
Åê÷ñçìáôéóìÝíç ïéêïíïìßá (óåë. 10)
¸ôóé ïíïìÜæåôáé ç ïéêïíïìßá êáôÜ ôçí ïðïßá óôéò åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò ÷ñçóéìïðïéåßôáé
ôï íüìéóìá ãéá ôçí áðïôßìçóç ôçò áîßáò ôùí ðñïúüíôùí Þ ôùí õðçñåóéþí.
ÁõôÞ ôç ìïñöÞ Ý÷åé êáé ç ïéêïíïìßá ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò êáôÜ ôïõò ðñþôïõò áéþíåò,
êáèþò ÷ñçóéìïðïéåßôáé åõñýôáôá ôï íüìéóìá, åíþ ðåñéïñßæïíôáé ïé áíôáëëáãÝò åßäïõò
22 ìå åßäïò.
USZR 2CIG
ÌåãÜëïé ãáéïêôÞìïíåò Þ "äõíáôïß" (óåë. 10)

¸ôóé ëÝãïíôáí ïé êÜôï÷ïé ìåãÜëùí åêôÜóåùí ãçò óôï âõæáíôéíü êñÜôïò. Ïé
ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò áðïññïöïýóáí ìå åîáãïñÝò, åêâéáóìïýò êáé áõèáéñåóßåò ôá 330 – 717
êôÞìáôá ôùí êáôá÷ñåùìÝíùí ìéêñïúäéïêôçôþí êáé ôïõò ìåôÝôñåðáí óå åîáñôçìÝíïõò
áãñüôåò Þ ðÜñïéêïõò. Åß÷áí óôçí êáôï÷Þ ôïõò éäéùôéêïýò óôñáôïýò, éäéùôéêÝò öõëáêÝò
êáé åîïõóßáæáí áðüëõôá ôçí ðåñéï÷Þ ôïõò. Áðïôåëïýóáí ìéá ðïëý éó÷õñÞ ôÜîç óôï
âõæáíôéíü êñÜôïò êáé ìéá óïâáñÞ áðåéëÞ ãéá ôçí áãñïôéêÞ ôÜîç, áëëÜ êáé ãéá ôçí åîïõóßá.
Ðïëëïß áõôïêñÜôïñåò üðùò ï Éïõóôéíéáíüò, ïé ´Éóáõñïé êáé ïé Ìáêåäüíåò ðÞñáí
áõóôçñÜ ìÝôñá åíáíôßïí ôïõò, ðñïêåéìÝíïõ íá ðáôÜîïõí ôéò áõèáéñåóßåò ôïõò êáé íá
ðåñéïñßóïõí ôç äýíáìÞ ôïõò.
ÐÜñïéêïé Þ åîáñôçìÝíïé áãñüôåò (óåë. 10)
ÉäéïêôÞôåò ìéêñþí åêôÜóåùí ãçò (ìéêñïúäéïêôÞôåò) óôï âõæáíôéíü êñÜôïò, ïé ïðïßïé
ìåôáôñÜðçêáí óå åîáñôçìÝíïõò áãñüôåò, åðåéäÞ ç ãç ôïõò ðåñéÞëèå óôá ÷Ýñéá ôùí
ìåãáëïãáéïêôçìüíùí, ëüãù ôùí ÷ñåþí ôïõò.
Ïé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò ôïõò åíïéêßáæáí ÷ùñÜöéá ãéá íá ôá êáëëéåñãïýí êáé íá ôïõò
êáôáâÜëïõí ôï åíïßêéï. Ç åíïéêßáóç ôçò ãçò áðü ôïí ðÜñïéêï Þôáí ÷ñïíéêÜ áðåñéüñéóôç
êáé êëçñïíïìéêÞ. Óõã÷ñüíùò ï ðÜñïéêïò Þôáí ðñïóäåìÝíïò óôï ÷ùñÜöé ðïõ
êáëëéåñãïýóå.
Ãåñìáíéêü ðñüâëçìá (óåë. 11)
Ï êßíäõíïò ôùí åðéèÝóåùí ôùí ãåñìáíéêþí êáé Üëëùí öýëùí ôá ïðïßá åß÷áí áñ÷ßóåé
Þäç áðü ôïí 3ï áé. íá åéóäýïõí óôçí Åõñþðç. Ôï ñùìáúêü êñÜôïò, ìïéñáóìÝíï (395)
óå áíáôïëéêü êáé äõôéêü ôìÞìá áíôéìåôþðéóå ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï áõôü ôï ðñüâëçìá.
Åêãåñìáíéóìüò ôïõ êñÜôïõò (óåë. 11)
´Çôáí Ýíáò êßíäõíïò ðïõ áíôéìåôþðéóå ôï ñùìáúêü êñÜôïò åîáéôßáò ôçò ðïëéôéêÞò ôïõ
Èåïäïóßïõ Á´ (379 - 395), ï ïðïßïò Ýäùóå óôïõò çãÝôåò ôùí Ãåñìáíþí áíþôåñåò èÝóåéò
óôï óôñáôü êáé óôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò, ãéá íá åðéôý÷åé ôçí åíóùìÜôùóÞ ôïõò.
ÌðñïóôÜ ó' áõôüí ôïí êßíäõíï áíôÝäñáóáí ïé âõæáíôéíïß ëüãéïé êáé ðïëéôéêïß
ïñãáíþíïíôáò Ýíá åßäïò ðáôñéùôéêïý êáé áíôéãåñìáíéêïý êüììáôïò.
Ðáôñéùôéêü êáé áíôéãåñìáíéêü êüììá (óåë. 11)
Êüììá ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óôï ÂõæÜíôéï óôá ôÝëç ôïõ 4ïõ áé. áðü âõæáíôéíïýò ëüãéïõò
êáé ðïëéôéêïýò ïé ïðïßïé áíôÝäñáóáí óôïí êßíäõíï åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò (ëüãù
ôçò ðïëéôéêÞò ôïõ Èåïäïóßïõ Á´). Ôï êüììá áõôü îåóÞêùóå ôï ëáü ôçò ðñùôåýïõóáò
ðïõ åîüíôùóå ôïõò Ãüôèïõò êáé ôïí áñ÷çãü ôïõò ÃáúíÜ (400). ´Åôóé åîïõäåôåñþèçêå
ðñïóùñéíÜ ï ãïôèéêüò êßíäõíïò, ðïõ åðáíåìöáíßóôçêå ðñïò ôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé.
Èåïäïóéáíüò Êþäéêáò (óåë. 12)
Ç óõëëïãÞ ôùí áõôïêñáôïñéêþí äéáôáãìÜôùí ðïõ åß÷áí åêäïèåß áðü ôïõò íüìéìïõò
áõôïêñÜôïñåò ìåôÜ ôï 312 óôï ñùìáúêü êñÜôïò. Ï Èåïäüóéïò Â´ áíÝèåóå óå ìßá åéäéêÞ
åðéôñïðÞ íïìïìáèþí ôï Ýñãï áõôü.
Ç óýíôáîç ôïõ Ýñãïõ áõôïý õðáãïñåýôçêå áð' ôçí áíÜãêç íá ìðåé ôÜîç óôï ÷Üïò ôçò
íïìïèåóßáò, êáèþò ìÝ÷ñé ôüôå õðÞñ÷áí ðáñÜëëçëá ðïëëÝò äéáôÜîåéò ôùí åêÜóôïôå
çãåìüíùí ãéá êÜèå æÞôçìá, ðïõ Þôáí áíôéöáôéêÝò ìåôáîý ôïõò êé áõôü äõóêüëåõå ðïëý
ôçí áðïíïìÞ ôçò äéêáéïóýíçò.
Ï Èåïäïóéáíüò êþäéêáò äçìïóéåýôçêå ôï 438. Ç ÝêäïóÞ ôïõ äéåõêüëõíå óçìáíôéêÜ ôçí
áðïíïìÞ ôçò äéêáéïóýíçò. Ôá óùæüìåíá âéâëßá ôçò óõëëïãÞò áðïôåëïýí óÞìåñá
ðïëýôéìç ðçãÞ ãéá ôç ìåëÝôç ôùí êïéíùíéêþí óõíèçêþí ôçò åðï÷Þò. 23
USZR 2CIG
Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï (óåë. 17)

Ïé ðñþôïé ÄçìéïõñãÞèçêå óôçí Éôáëßá ìå ðñùôåýïõóá ôç ÑáâÝííá, áðü ôï ÈåõäÝñé÷ï ôï 493.
áéþíåò ÊáôáêôÞèçêå áðü ôïí Éïõóôéíéáíü ìåôÜ áðü óêëçñïýò ðïëÝìïõò ðïõ êñÜôçóáí 20
ôïõ Âõæáíôßïõ ÷ñüíéá (535 - 555).
Éïõóôßíïò Á´ (óåë. 10)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (518 - 527). Åðß ôçò åðï÷Þò ôïõ åðåêôÜèçêå ç âõæáíôéíÞ
åðéññïÞ óôéò ÷þñåò ôçò ÅñõèñÜò èÜëáóóáò (Áéèéïðßá êáé ÕåìÝíç) êé áõôü äéåõêüëõíå
ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç êáé áýîçóå ôá êÝñäç ôïõ ìáêñéíïý åìðïñßïõ.
Èåïäüóéïò Á´ (óåë. 11 êáé 14)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (379 - 395).
• Áêïëïýèçóå öéëïãåñìáíéêÞ ðïëéôéêÞ, äßíïíôáò óôïõò çãÝôåò ôùí Ãåñìáíþí áíþôåñåò
èÝóåéò óôï óôñáôü êáé ôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò, ãéá íá åðéôý÷åé ôçí åíóùìÜôùóÞ
ôïõò. ´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå óïâáñüò êßíäõíïò åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò
• ´Åäùóå ôï ïñéóôéêü ðëÞãìá óôçí áñ÷áßá èñçóêåßá:
á) êëåßíïíôáò ôïõò íáïýò êáé ôá ìáíôåßá ôçò êáé
â) áðáãïñåýïíôáò ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò êáé ôá Åëåõóßíéá ÌõóôÞñéá.
• ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ (395) ôï ñùìáúêü êñÜôïò ÷ùñßóôçêå óå áíáôïëéêü êáé äõôéêü
ôìÞìá.
ÃáúíÜò (óåë. 11)
Áñ÷çãüò ôùí Ãüôèùí. Óêïôþèçêå ôï 400 êáôÜ ôçí åîÝãåñóç ôïõ ëáïý ôçò Êùí/ðïëçò
åíáíôßïí ôùí Ãüôèùí, ðïõ åß÷å ïñãáíùèåß áðü ôï áíôéãåñìáíéêü êüììá.
Ïäüáêñïò (óåë. 11)
Ãåñìáíüò óôñáôçãüò. Õðï÷ñÝùóå ôïí ôåëåõôáßï áõôïêñÜôïñá ôçò Ñþìçò Ñùìýëï
Áõãïõóôýëï óå ðáñáßôçóç (476) êáé áíáêçñý÷èçêå ï ßäéïò âáóéëéÜò ôùí Ñùìáßùí. Ïé
Âõæáíôéíïß Ýóôñåøáí åíáíôßïí ôïõ ôïí ÈåõäÝñé÷ï, ï ïðïßïò êáé ôïí åîïõäåôÝñùóå.
ÈåõäÝñé÷ïò (óåë. 11)
Öýëáñ÷ïò ôùí Ïóôñïãüôèùí (: ãåñíáíéêü öýëï). ÅîïõäåôÝñùóå ôïí Ïäüáêñï óôç
ÑáâÝííá êáé ßäñõóå ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï ìå êÝíôñï ôç ÑáâÝííá (493). ´Åöåñå
ôïí ôßôëï ôïõ ñÞãá (rex) êáé áíáãíþñéæå èåùñçôéêÜ ôçí åðéêõñéáñ÷ßá ôïõ áõôïêñÜôïñá
ôçò Êùí/ðïëçò, áëëÜ óôçí ðñÜîç Þôáí ðïëéôéêÜ áíåîÜñôçôïò.
Èåïäüóéïò Â´ (óåë. 11)
Äýï óçìáíôéêÜ ðïëéôéóôéêÜ ãåãïíüôá åßíáé óõíäåäåìÝíá ìå ôï üíïìÜ ôïõ:
á) ç ´Éäñõóç ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Êùí/ðïëçò (425) êáé
â) ç Ýêäïóç ôïõ Èåïäïóéáíïý Êþäéêá.
Ãåñìáíïß (óåë. 11)
ÊëÜäïò ôçò ÉíäïåõñùðáúêÞò öõëÞò. ËÝãïíôáé êáé Ãüôèïé. Îåêßíçóáí áðü ôç Óêáíäéíáâßá
êáé åîáðëþèçêáí ó' üëç ôçí êåíôñéêÞ Åõñþðç, öèÜíïíôáò ìÝ÷ñé ôïí Åýîåéíï Ðüíôï êáé
ôï Áéãáßï. Ôá êõñéüôåñá öýëá ôïõò Þôáí: Âçóéãüôèïé (:Äõôéêïß Ãüôèïé), Ïóôñïãüôèïé
(: Áíáôïëéêïß Ãüôèïé), ÂÜíäáëïé, ÓÜîïíåò, Ëïìâáñäïß Þ ËïããïâÜñäïé, ÖñÜãêïé.
Áðü ôïí 3ï áé. Üñ÷éóáí åðéèÝóåéò åíáíôßïí ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò, ôï ïðïßï ìïéñÜóôçêå
24 ôï 395 óå áíáôïëéêü êáé äõôéêü ôìÞìá, êáé ôïõò áíôéìåôþðéóå äéáöïñåôéêÜ:
USZR 2CIG
• Óôï áíáôïëéêü ôìÞìá (ÂõæÜíôéï) ïé áõôïêñÜôïñåò åîïõäåôÝñùóáí ôçí áðåéëÞ ôùí

ãåñìáíéêþí ëáþí, ðåßèïíôáò ôïõò áñ÷çãïýò ôïõò íá óôñáöïýí ðñïò ôç Äýóç Þ
åðéôñÝðïíôáò íá åãêáôáóôáèïýí åéñçíéêÜ óôá åäÜöç ôïõò. Ç óõìâßùóç ìå ôï 330 – 717
åëëçíïñùìáúêü ðëçèõóìü äéåõêüëõíå ôç óôáäéáêÞ áöïìïßùóç ôùí Ãåñìáíþí.
• Áíôßèåôá ç Äýóç åñçìùìÝíç áðü ôïõò ðëçèõóìïýò êáé ïéêïíïìéêÜ åîáíôëçìÝíç
õðÝêõøå óôá ãåñìáíéêÜ öýëá ôïí 5ï áéþíá.
395 ×ùñéóìüò Ñùìáúêïý êñÜôïõò óå áíáôïëéêü êáé äõôéêü ôìÞìá.
- ÅîÝãåñóç ëáïý Êùí/ðïëçò êáôÜ Ãüôèùí (: Ãåñìáíþí)
400 - ÅîïõäåôÝñùóç Ãüôèùí.
- èÜíáôïò ÃáúíÜ.
ÁíáãêáóôéêÞ ðáñáßôçóç ôïõ ôåëåõôáßïõ Ñùìáßïõ áõôïêñÜôïñá
476
(Ñùìýëïõ Áõãïõóôýëïõ) áðü ôïí Ïäüáêñï.
´Éäñõóç Ïóôñïãïôèéêïý âáóéëåßïõ (óôçí Éôáëßá) ìå êÝíôñï ôç
493
ÑáâÝííá áðü ôïí ÈåõäÝñé÷ï.
425 ´Éäñõóç Ðáíåðéóôçìßïõ Êùí/ðïëçò ìå äéÜôáãìá ôïõ Èåïäïóßïõ Â´
438 Äçìïóßåõóç Èåïäïóéáíïý Êþäéêá

1. Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ìáò äßíåé ôï áðüóðáóìá áðü ôç ×ñéóôéáíéêÞ Ôïðïãñáößá ôïõ
ÊïóìÜ Éíäéêïðëåýóôç ãéá ôç ãåùãñáößá ôïõ âõæáíôéíïý åìðïñßïõ êáé ôï äéåèíÝò
êýñïò ôïõ Âõæáíôßïõ óôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áé.;
Ôï áðüóðáóìá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï Ýñãï ôïõ ìïíá÷ïý êáé åìðüñïõ ÊïóìÜ
Éíäéêïðëåýóôç: "×ñéóôéáíéêÞ Ôïðïãñáößá" êáé ìáò äßíåé ðñüóèåôåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí
åìâÝëåéá êáé ôïõò äñüìïõò ôïõ åîùôåñéêïý âõæáíôéíïý åìðïñßïõ áëëÜ êáé ãéá ôï äéåèíÝò
êýñïò ôïõ âõæáíôéíïý íïìßóìáôïò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áéþíá.
Óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç êáé ôçí
êåñäïöïñßá ôïõ ìáêñéíïý åìðïñßïõ.
Áðü ôï áðüóðáóìá ðëçñïöïñïýìáóôå üôé ôï âõæáíôéíü åìðüñéï ìå ôéò Éíäßåò ãéíüôáí
ìÝóù ôùí ëéìáíéþí ôçò ÅñõèñÜò èÜëáóóáò, áíÜìåóá óôá ïðïßá êõñßáñ÷ç èÝóç åß÷å ç
Áäïýëç (ëéìÜíé ôçò Áéèéïðßáò), êáé ïé âõæáíôéíïß Ýìðïñïé Ýöôáíáí ùò ôçí ÔáðñïâÜíç,
äçëáäÞ ôç óçìåñéíÞ ÊåûëÜíç /Óñé - ËÜíêá. Ï Ýìðïñïò Óþðáôñïò ãýñù óôá 525 Ýöôáóå
óôï íçóß áõôü êé Ýãéíå äåêôüò ìå ôéìÝò áðü ôï âáóéëéÜ ôïõ, ï ïðïßïò åîÝöñáóå ôï èáõìáóìü
ôïõ ãéá ôï âõæáíôéíü ÷ñõóü íüìéóìá êé Ýäåéîå óáöÞ ðñïôßìçóç ó' áõôü, óõãêñßíïíôÜò ôï
ìå ôï áóçìÝíéï ðåñóéêü. Êé áêüìç åðáßíåóå ôïõò âõæáíôéíïýò ãéá ôï ãïýóôï, ôç äýíáìç
êáé ôç óïößá ôïõò.
25
USZR 2CIG
ÐñÜãìáôé ôï âõæáíôéíü ÷ñõóü íüìéóìá Þôáí ôï éó÷õñüôåñï ôçò åðï÷Þò, ïé Ýìðïñïé ôï

Ïé ðñþôïé ðñïôéìïýóáí óôéò óõíáëëáãÝò ôïõò êé Ýôóé ôï ÂõæÜíôéï áðïêôïýóå äéåèíÝò êýñïò.
áéþíåò
ôïõ Âõæáíôßïõ 2. Ðþò ìðïñåßò íá äéêáéïëïãÞóåéò ôï ãåãïíüò üôé ôá ðåñéóóüôåñá öïñôßá ìå ðñïúüíôá
ðïëõôåëåßáò ôçò ÁíáôïëÞò êáôÝëçãáí óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç;
Ôá ðåñéóóüôåñá öïñôßá ìå ðñïúüíôá ðïëõôåëåßáò ôçò ÁíáôïëÞò (ìåôÜîé, ìðá÷áñéêÜ
ê.Ü.) êáôÝëçãáí óôçí Êùí/ðïëç, ãéáôß Þôáí ôï ìåãáëýôåñï êáôáíáëùôéêü êÝíôñï.
Ç Ðüëç ôçí åðï÷Þ áõôÞ (4ïò êáé 5ïò áéþíáò) åß÷å ðïëõÜñéèìï ðëçèõóìü êáé åðïìÝíùò
õðÞñ÷å áõîçìÝíç æÞôçóç.
ÅîÜëëïõ õðÞñ÷å ðëïýôïò ðïõ ìðïñïýóå íá äéáôåèåß ãéá ôçí áðüêôçóç áõôþí ôùí
áãáèþí, êáèþò ç Êùí/ðïëç Þôáí ôï óðïõäáéüôåñï åìðïñéêü êÝíôñï ôçò åðï÷Þò.
Êáèïñéóôéêü ñüëï ó' áõôÞí ôçí ïéêïíïìéêÞ åîÝëéîç äéáäñáìÜôéæå ôï êñÜôïò:
á) ìå ôçí êáèéÝñùóç ôïõ íïìßóìáôïò óôéò óõíáëëáãÝò (ôï ÷ñõóü íüìéóìá ôïõ Âõæáíôßïõ
Þôáí ôï éó÷õñüôåñï ôçò åðï÷Þò) êáé
â) ìå ôçí åðÝêôáóç ôçò âõæáíôéíÞò åðéññïÞò óôéò ÷þñåò ôçò ÅñõèñÜò èÜëáóóáò
(Áéèéïðßá êáé ÕåìÝíç), éäßùò óôá ÷ñüíéá ôïõ Éïõóôßíïõ Á´, ðïõ äéåõêüëõíå ôçí
áíÜðôõîç êáé áýîçóå ôá êÝñäç ôïõ ìáêñéíïý åìðïñßïõ.
3. Ðïéá óõãêåêñéìÝíá ìÝôñá ðñïôåßíåé ï öéëüóïöïò êáé åðßóêïðïò ÊõñÞíçò ÓõíÝóéïò

ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ãïôèéêïý Þ ãåñìáíéêïý ðñïâëÞìáôïò;
Áðü ôï áðüóðáóìá ôïõ Ýñãïõ: "Ëüãïò ðåñß âáóéëåßáò" ôïõ ÓõíÝóéïõ, ôï ïðïßï
ðåñéëáìâÜíåé ôá âáóéêÜ óçìåßá ôïõ ðñïãñÜììáôïò ôïõ áíôéãåñìáíéêïý êüììáôïò êáé
óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ðëçñïöïñïýìáóôå ôá ìÝôñá ðïõ ðñïôåßíåé ï ßäéïò
ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ãåñìáíéêïý ðñïâëÞìáôïò. Ôá ìÝôñá áõôÜ åßíáé:
• íá áíáæçôçèïýí óôñáôéþôåò áðü ôçí ôÜîç ôùí ãåùñãþí ðïõ èá ðïëåìÞóïõí ãéá ôçí
õðåñÜóðéóç ôçò ãçò ôïõò· åðïìÝíùò íá êáôáñãçèåß ï ìéóèïöïñéêüò óôñáôüò (üðïõ
õðçñåôïýóáí Ãåñìáíïß).
• íá åõáéóèçôïðïéçèïýí ïé öéëüóïöïé, ïé âéïôÝ÷íåò êáé üëïò ï ëáüò ãéá ôïí êßíäõíï
åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò êáé íá áíôéäñÜóïõí, þóôå íá ðåñÜóåé ç óôñáôéùôéêÞ
äéïßêçóç óôá ÷Ýñéá ôùí Ñùìáßùí.
• íá áíáêôÞóåé üëïò ï ëáüò ôï õøçëü ñùìáúêü öñüíçìá (áñåôÞ, ãåííáéüôçôá)
• êáé íá åêäéù÷èïýí ïé Ãåñìáíïß áðü ðáíôïý.
ÐñÜãìáôé ôï ðñüãñáììá áõôü õëïðïéÞèçêå ìå ôçí åîÝãåñóç ôïõ ëáïý ôçò Êùí/ðïëçò
êáé ôçí åîüíôùóç ôùí Ãüôèùí (Ãåñìáíþí) ôï 400.
1 Ðïéá Þôáí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ïéêïíïìßáò ôïõ ðñþéìïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò;
Ç ïéêïíïìßá ôïõ Ðñþéìïõ Âõæáíôéíïý ÊñÜôïõò åß÷å ôá åîÞò ÷áñáêôçñéóôéêÜ:
• Êýñéá ðçãÞ ðëïýôïõ Þôáí ç ãåùñãßá.
• Ôï êñÜôïò áêïëïõèïýóå ðáñåìâáôéêÞ ðïëéôéêÞ, ðñïóðáèþíôáò íá êáèïñßóåé ôéò
ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò.
26 • Óôéò åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò ÷ñçóéìïðïéïýíôáí åõñýôáôá ôï íüìéóìá. Áíôßèåôá ïé
USZR 2CIG
áíôáëëáãÝò åßäïõò ìå åßäïò Þôáí ðåñéïñéóìÝíåò (åê÷ñçìáôéóìÝíç ïéêïíïìßá).

• Óôï áíáôïëéêü ôìÞìá, ùò ôá ìÝóá ôïõ 6ïõ áé., ïé ðüëåéò åß÷áí âáñýíïõóá ïéêïíïìéêÞ
óçìáóßá. 330 – 717
2 Ðïéá Þôáí ôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ôïõ ðñþéìïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò;
ÊáôÜ ôçí ðñþéìç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï óôçí ýðáéèñï ç ãç Üñ÷éóå íá óõãêåíôñþíåôáé óôá
÷Ýñéá ôùí ìåãÜëùí ãáéïêôçìüíùí, ðïõ ìåôÝôñåðáí ôïõò êáôá÷ñåùìÝíïõò ìéêñïúäéïêôÞôåò
óå åîáñôçìÝíïõò áãñüôåò Þ ðÜñïéêïõò. Ç åíïéêßáóç ôçò ãçò áðü ôïí ðÜñïéêï Þôáí ÷ñïíéêÜ
áðåñéüñéóôç êáé êëçñïíïìéêÞ. Óõã÷ñüíùò ï ðÜñïéêïò Þôáí ðñïóäåìÝíïò óôï ÷ùñÜöé ðïõ
êáëëéåñãïýóå.
¸íá Üëëï óïâáñü êïéíùíéêü ðñüâëçìá ôçò åðï÷Þò Þôáí ïé åðéðôþóåéò ôçò öïñïëïãßáò.
Ïé öüñïé Ýðëçôôáí âáñýôåñá ôïí áãñïôéêü áðü ôïí áóôéêü ðëçèõóìü êáé áíÜãêáæáí
ðïëëïýò áãñüôåò íá åãêáôáëåßøïõí ôç ãç ôïõò êáé íá êáôáöåýãïõí óôéò ìïíÝò Þ íá
äéïãêþíïõí ôïí ðëçèõóìü ôùí ìåãáëïõðüëåùí.
´Åôóé ï ðïëõÜñéèìïò ðëçèõóìüò ôùí ðüëåùí õðÝöåñå áðü ôç öôþ÷åéá êáé ãé' áõôü
óõ÷íÜ ðñïêáëïýóå ôáñá÷Ýò. Ãéá íá áðïôñÝøïõí ôÝôïéåò åêäçëþóåéò ïé áñ÷Ýò ôùí
ìåãáëïõðüëåùí êáé åéäéêÜ ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò óõíÞèéæáí íá äéáíÝìïõí äùñåÜí óéôÜñé
êáé íá ïñãáíþíïõí èåÜìáôá óôïí Éððüäñïìï.
3 Ðþò áíôéìåôùðßóôçêáí ïé åðéèÝóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôï áíáôïëéêü ñùìáúêü

êñÜôïò;
Ïé áõôïêñÜôïñåò ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò ôçò áõôïêñáôïñßáò, ðïõ Þôáí êáé ïéêïíïìéêÜ
éó÷õñüôåñï, åîïõäåôÝñùóáí ôçí áðåéëÞ ôùí ãåñìáíéêþí ëáþí, ðåßèïíôáò ôïõò áñ÷çãïýò
ôïõò íá óôñáöïýí ðñïò ôç Äýóç Þ åðéôñÝðïíôáò íá åãêáôáóôáèïýí åéñçíéêÜ óôá åäÜöç
ôïõò. Ç óõìâßùóç ìå ôï åëëçíïñùìáúêü ðëçèõóìéáêü óôïé÷åßï äéåõêüëõíå ôç óôáäéáêÞ
áöïìïßùóç ôùí Ãåñìáíþí.
4 Ðþò áíôéìåôùðßóôçêáí ïé åðéèÝóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôï äõôéêü ñùìáúêü

êñÜôïò;
Ïé åðéèÝóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôï äõôéêü ñùìáúêü êñÜôïò åß÷áí äéáöïñåôéêÞ
Ýêâáóç. Ç Äýóç Þôáí åñçìùìÝíç áðü ôïõò ðëçèõóìïýò ôçò êáé ïéêïíïìéêÜ åîáíôëçìÝíç
êé Ýôóé õðÝêõøå óôá ãåñìáíéêÜ öýëá.
Ï ãåñìáíüò Ïäüáêñïò õðï÷ñÝùóå ôïí ôåëåõôáßï áõôïêñÜôïñá ôçò Ñþìçò íá
ðáñáéôçèåß (476) êáé ëßãá ÷ñüíéá áñãüôåñá ï ÈåõäÝñé÷ïò ßäñõóå ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï
ìå êÝíôñï ôç ÑáâÝííá (493). ´Çôáí Ýíá áðü ôá ðïëëÜ ãåñìáíéêÜ âáóßëåéá ôçò Äýóçò. Ï
ÈåõäÝñé÷ïò Ýöåñå ôïí ôßôëï ôïõ ñÞãá (rex) êáé áíáãíþñéæå èåùñçôéêÜ ôçí åðéêõñéáñ÷ßá
ôïõ áõôïêñÜôïñá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, áëëÜ óôçí ðñÜîç Þôáí ðïëéôéêÜ áíåîÜñôçôïò.
5 Ðïéá ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå ï Èåïäüóéïò Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò Ãåñìáíïýò êáé ðïéá

Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò;
Ï Èåïäüóéïò Á´ (379 - 395) ðñïêåéìÝíïõ íá åðéôý÷åé ôçí åíóùìÜôùóç ôùí Ãåñìáíþí
Ýäùóå óôïõò çãÝôåò ôïõò áíþôåñåò èÝóåéò óôï óôñáôü êáé óôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò. ÁõôÞ
ç ðïëéôéêÞ ôïõ ðñïêÜëåóå ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá, êáèþò äçìéïõñãÞèçêå óïâáñüò êßíäõíïò
27
åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò.
USZR 2CIG
6 Ðïéïé áíôÝäñáóáí óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò Ãåñìáíïýò, ìå

Ïé ðñþôïé ðïéïõò ôñüðïõò êáé ðïéá áðïôåëÝóìáôá;
áéþíåò Óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò Ãåñìáíïýò áíôÝäñáóáí ïé âõæáíôéíïß
ôïõ Âõæáíôßïõ ëüãéïé êáé ðïëéôéêïß ïñãáíþíïíôáò Ýíá åßäïò ðáôñéùôéêïý êáé áíôéãåñìáíéêïý êüììáôïò. Ôï
êüììá áõôü îåóÞêùóå ôï ëáü ôçò ðñùôåýïõóáò ðïõ åîüíôùóå ôïõò Ãüôèïõò (:Ãåñìáíïýò)
êáé ôïí áñ÷çãü ôïõò ÃáúíÜ (400). ´Åôóé åîïõäåôåñþèçêå ðñïóùñéíÜ ï ãïôèéêüò êßíäõíïò
ðïõ åðáíåìöáíßóôçêå ðñïò ôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áéþíá.
7 Ðþò åß÷å äéáìïñöùèåß ç ðïëéôéóôéêÞ êáôÜóôáóç óôï ñùìáúêü êñÜôïò êáôÜ ôçí
ðñùôïâõæáíôéíÞ ðåñßïäï;
ÊáôÜ ôçí ðñùôïâõæáíôéíÞ ðåñßïäï ç ðïëéôéóôéêÞ êáôÜóôáóç ðáñïõóéÜæåôáé åíôåëþò
äéáöïñåôéêÞ áíÜìåóá óôá äýï ôìÞìáôá ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò (äõôéêü êáé áíáôïëéêü).
Óôç Ñþìç, ðïõ Üëëïôå Þôáí ç ðíåõìáôéêÞ ðñùôåýïõóá ôçò áõôïêñáôïñßáò, ïé åðéóôÞìåò
êáé ïé ôÝ÷íåò åß÷áí ðáñáêìÜóåé, ôá ðíåõìáôéêÜ éäñýìáôá õðïëåéôïõñãïýóáí êáé ïé
âéâëéïèÞêåò Þôáí êëåéóôÝò, åíþ óôï áíáôïëéêü ôìÞìá ôçò áõôïêñáôïñßáò åðéâáëëüôáí
áñãÜ, áëëÜ óôáèåñÜ ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï êáé ç åëëçíéóôéêÞ ðïëéôéóôéêÞ ðáñÜäïóç.
Ç åîÝëéîç áõôÞ áíôáíáêëÜôáé ìå äýï óçìáíôéêÜ ðïëéôéóôéêÜ ãåãïíüôá: á) ôçí ßäñõóç
ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò êáé â) ôçí Ýêäïóç ôïõ Èåïäïóéáíïý Êþäéêá.
8 Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Êùí/ðïëçò;
Ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò éäñýèçêå ôï 425 ìå äéÜôáãìá ôïõ
áõôïêñÜôïñá Èåïäïóßïõ Â´. ÄéÝèåôå 16 åëëçíüöùíåò êáé 15 ëáôéíüöùíåò Ýäñåò
äéäáóêáëßáò. ×Üñç óôï ðíåõìáôéêü áõôü ßäñõìá, ç Âáóéëåýïõóá Üñ÷éóå íá óõíáãùíßæåôáé
ôéò Üëëåò ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÁíáôïëÞò (ÁèÞíá êáé ÁëåîÜíäñåéá) ðïõ äéÝèåôáí óçìáíôéêÝò
áíþôåñåò ó÷ïëÝò. Ç ïñéáêÞ Ýóôù áñéèìçôéêÞ õðåñï÷Þ ôùí åëëçíüöùíùí åäñþí äåß÷íåé
üôé ï ðïëéôéóôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò êáé ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò Þôáí
óå ìåãÜëï âáèìü åëëçíéêüò.
9 Ôé Þôáí ï Èåïäïóéáíüò Êþäéêáò êáé ðïéá ç óçìáóßá ôïõ;

Ï Èåïäïóéáíüò Êþäéêáò Þôáí ç óõëëïãÞ ôùí áõôïêñáôïñéêþí äéáôáãìÜôùí ðïõ åß÷áí
åêäïèåß áðü ôïõò íüìéìïõò áõôïêñÜôïñåò ìåôÜ ôï 312 óôï ñùìáúêü êñÜôïò. Ï Èåïäüóéïò
Â´ áíÝèåóå óå ìßá åéäéêÞ åðéôñïðÞ íïìïìáèþí ôï Ýñãï áõôü.
Ç óýíôáîç ôïõ Ýñãïõ áõôïý õðáãïñåýôçêå áð' ôçí áíÜãêç íá ìðåé ôÜîç óôï ÷Üïò ôçò
íïìïèåóßáò, êáèþò ìÝ÷ñé ôüôå õðÞñ÷áí ðáñÜëëçëá ðïëëÝò äéáôÜîåéò ôùí åêÜóôïôå
çãåìüíùí ãéá êÜèå æÞôçìá, ðïõ Þôáí áíôéöáôéêÝò ìåôáîý ôïõò êé áõôü äõóêüëåõå ðïëý
ôçí áðïíïìÞ ôçò äéêáéïóýíçò.
Ï Èåïäïóéáíüò êþäéêáò äçìïóéåýôçêå ôï 438. Ç ÝêäïóÞ ôïõ äéåõêüëõíå óçìáíôéêÜ ôçí
áðïíïìÞ ôçò äéêáéïóýíçò. Ôá óùæüìåíá âéâëßá ôçò óõëëïãÞò áðïôåëïýí óÞìåñá ðïëýôéìç
ðçãÞ ãéá ôç ìåëÝôç ôùí êïéíùíéêþí óõíèçêþí ôçò åðï÷Þò.
28
USZR 2CIG
3. Ç ðÜëç ôçò Ïñèïäïîßáò ìå ôéò áéñÝóåéò

êáé ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá 330 – 717
Ðåñßëçøç
ÊáôÜ ôïí 4ï êáé 5ï áé. ç Åêêëçóßá êáé ôï êñÜôïò åß÷áí íá áíôéìåôùðßóïõí ôéò äéÜöïñåò
áéñÝóåéò êáé ôïõò ïðáäïýò ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò. Ç Åêêëçóßá êáôáäßêáóå ôéò áéñÝóåéò
óôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò, åíþ ôï êñÜôïò ðÞñå áõóôçñÜ ìÝôñá êáôÜ ôùí ïðáäþí ôçò
áñ÷áßáò èñçóêåßáò. ÔåëéêÜ ìåôÜ áðü ôç óýãêñïõóç åðÞëèå ç óýíèåóç ×ñéóôéáíéóìïý êáé
Åëëçíéóìïý.
á. Ï áãþíáò êáôÜ ôùí áéñÝóåùí

ÁéñÝóåéò ïíïìÜóôçêáí ïé ðáñåêêëßóåéò áðü ôçí ïñèÞ ×ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá, üðùò
áõôÞ äéáôõðþèçêå áðü ôçí Åêêëçóßá óôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò.
Ïé êõñéüôåñåò áéñÝóåéò Þôáí: á) ï Áñåéáíéóìüò, ðïõ äßäáóêå üôé ï Õéüò åßíáé êôßóìá ôïõ
Èåïý êáé êáôáäéêÜóôçêå áðü ôéò äýï ðñþôåò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò: Á´ Íßêáéáò (325), êáé
Â´ Êùí/ðïëçò (381), â) ï Íåóôïñéáíéóìüò ðïõ äßäáóêå üôé ï ×ñéóôüò Ý÷åé ìüíï áíèñþðéíç
öýóç êáé êáôáäéêÜóôçêå áðü ôçí Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ÅöÝóïõ (431) êáé ï ã) ï
Ìïíïöõóéôéóìüò, ðïõ äßäáóêå üôé ï ×ñéóôüò Ý÷åé ìüíï èåúêÞ öýóç êáé êáôáäéêÜóôçêå áðü
ôçí Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôçò ×áëêçäüíáò (451).
Áð' áõôÝò ôéò áéñÝóåéò áõôÞ ðïõ óôïß÷éóå ðåñéóóüôåñï óôçí áõôïêñáôïñßá Þôáí ï
Ìïíïöõóéôéóìüò, ðïõ åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò. Ïé Ìïíïöõóßôåò
åðåéäÞ Þôáí êáôáðéåóìÝíïé áðü ôç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç áðïäÝ÷ôçêáí ôçí êõñéáñ÷ßá ôùí
ÁñÜâùí (ôï ÂõæÜíôéï Ý÷áóå áõôÝò ôéò åðáñ÷ßåò).
â. ÌÝôñá êáôÜ ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò

ÊáôÜ ôïí 4ï áé. ï áõôïêñÜôïñáò Éïõëéáíüò ðñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôçí áñ÷áßá
èñçóêåßá, üìùò ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ áõôÞ áðÝôõ÷å, êáèþò ïé éäÝåò ôïõ Þôáí áíåäáöéêÝò ãéá
ôçí åðï÷Þ ôïõ. ¼ôáí áíÝëáâå ôçí åîïõóßá ï Èåïäüóéïò Á´ Ýäùóå ïñéóôéêü ðëÞãìá ôçí
áñ÷áßá èñçóêåßá êëåßíïíôáò ôïõò íáïýò êáé ôá ìáíôåßá ôçò êáé áðáãïñåýïíôáò ôïõò
Ïëõìðéáêïýò áãþíåò êáé ôá Åëåõóßíéá ÌõóôÞñéá.
ã. Ç ó÷Ýóç ×ñéóôéáíéóìïý - Åëëçíéóìïý. Áðü ôç óýãêñïõóç óôç óýíèåóç

Óôá ôÝëç ôïõ 4ïõ êáé áñ÷Ýò 5ïõ óçìåéþíïíôáé âéáéüôçôåò öáíáôéêþí ×ñéóôéáíþí,
êáôáóôñïöÝò ìíçìåßùí, äéþîåéò êáé èáíáôþóåéò ïðáäþí ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò.
Ôçí ßäéá åðï÷Þ ïé ÌåãÜëïé ÐáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò õðïäåéêíýïõí ìéá Üëëç óôÜóç
áðÝíáíôé óôïí Åëëçíéóìü: åðéëåêôéêÞ áîéïðïßçóç ôùí êëáóéêþí êåéìÝíùí. Ìå ôç óôÜóç
ôïõò äéåõêüëõíáí ôï äéÜëïãï êáé ôç óýíèåóç ×ñéóôéáíéóìïý - Åëëçíéóìïý.
29
USZR 2CIG
Ïé ðñþôïé
áéþíåò á. Ï áãþíáò êáôÜ ôùí áéñÝóåùí
ÁéñÝóåéò ðáñåêêëßóåéò áðü ôçí ïñèÞ ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá
Ç óôÜóç ôçò Åêêëçóßáò Ôéò êáôáäßêáóå óôéò ïéêïõìåíéêÝò óõíüäïõò
• ÕðïóôÞñéîå ôçí Åêêëçóßá (õëéêÜ êáé çèéêÜ)
Ç óôÜóç ôïõ ÊñÜôïõò
• Áíáìß÷èçêå óôéò äïãìáôéêÝò äéáìÜ÷åò
• Êõñéüôåñåò áéñÝóåéò:
ÏÉÊÏÕÌÅÍÉÊÇ
ÁÉÑÅÓÇ ÄÉÄÁÓÊÁËÉÁ
ÓÕÍÏÄÏÓ
Ï Õéüò åßíáé êôßóìá ôïõ Èåïý, Á´ Íßêáéáò Âéèõíßáò (325)
1. Áñåéáíéóìüò
äçìéïýñãçìÜ ôïõ. Â´ Êùí/ðïëçò (381)
Ï ×ñéóôüò Ý÷åé ìüíï áíèñþðéíç
2. Íåóôïñéáíéóìüò Ã´ ÅöÝóïõ (431)
öýóç.
Ï ×ñéóôüò Ý÷åé ìüíï èåúêÞ
3. Ìïíïöõóéôéóìüò Ä´ ×áëêçäüíáò (451)
öýóç
Ìïíïöõóßôåò: o ÊáôáðéåóìÝíïé áðü âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç

o ÁðïäÝ÷ôçêáí ôçí êõñéáñ÷ßá ôùí ÁñÜâùí
â. ÌÝôñá êáôÜ ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò
Éïõëéáíüò: áðüðåéñá ãéá áíáâßùóç áñ÷áßáò èñçóêåßáò o áðïôõ÷ßá
Èåïäüóéïò Á´: ÌÝôñá êáôÜ ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò:
o Ýêëåéóå íáïýò êáé ìáíôåßá
o áðáãüñåõóå ôçí ôÝëåóç Ïëõìðéáêþí áãþíùí êáé Åëåõóéíßùí ìõóôçñßùí
ã. Ç ó÷Ýóç ×ñéóôéáíéóìïý - Åëëçíéóìïý. Áðü ôç óýãêñïõóç óôç óýíèåóç

ÔÝëç 4ïõ - áñ÷Ýò 5ïõ áé.: o âéáéüôçôåò öáíáôéêþí ×ñéóôéáíþí
o êáôáóôñïöÞ áñ÷áßùí ìíçìåßùí
o äéþîåéò êáé èáíáôþóåéò ïðáäþí áñ÷. èñçóêåßáò
ÌåãÜëïé ðáôÝñåò: • ÌÝãáò Âáóßëåéïò, • Ãñçãüñéïò Íýóóçò,
• Ãñçãüñéïò Íáæéáíæçíüò, • ÉùÜííçò ×ñõóüóôïìïò
óôñÜöçêáí êáôÜ ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò
áîéïðïßçóáí ôçí áñ÷áßá öéëïóïößá
ðñüôåéíáí åðéëåêôéêÞ áîéïðïßçóç ôùí êëáóéêþí êåéìÝíùí
äéåõêüëõíáí ôï äéÜëïãï êáé ôç óýíèåóç ×ñéóôéáíéóìïý - Åëëçíéóìïý.
30
USZR 2CIG
ÁéñÝóåéò (óåë. 13)
´Åôóé ïíïìÜóôçêáí ïé ðáñåêêëßóåéò áðü ôçí ïñèÞ ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá (Ïñèïäïîßá), 330 – 717
üðùò áõôÞ äéáôõðþèçêå åðßóçìá áðü ôçí Åêêëçóßá, ìå ôç óõíäñïìÞ ôïõ ÊñÜôïõò óôéò
ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò. Åìöáíßóôçêáí ôïí 4ï êáé 5ï áéþíá êáé ðñïêÜëåóáí ìåãÜëá
ðñïâëÞìáôá óôçí âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá.
Ïé äïãìáôéêÝò äéáìÜ÷åò óõ÷íÜ êÜôù áðü ôï èñçóêåõôéêü ìáíäýá êÜëõðôáí ôïðéêÝò êáé
ðïëéôéóôéêÝò äéáöïñÝò. Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõò óõãêëÞèçêáí ÏéêïõìåíéêÝò Óýíïäïé.
Áñåéáíéóìüò (óåë. 13)
Áßñåóç ðïõ êõñéÜñ÷çóå ôïí 4ï áé. ÅéóçãçôÞò ôçò Þôáí ï ´Áñåéïò, ãé' áõôü ðÞñå ôï üíïìÜ
ôïõ. Äßäáóêå üôé ï Õéüò åßíáé äçìéïýñãçìá ôïõ Ðáôñüò, áìöéóâçôþíôáò ôç èåüôçôÜ ôïõ.
Åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç áíÜìåóá óôïõò õðçêüïõò ôçò áõôïêñáôïñßáò üóï êáé áíÜìåóá
óôïõò Ãüôèïõò êáé ôá Üëëá ãåñìáíéêÜ öýëá (åêôüò ôùí ÖñÜãêùí). ÐñïêÜëåóå ìåãÜëåò
áíôéðáñáèÝóåéò. ÊáôáäéêÜóôçêå áðü ôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò ôçò Íßêáéáò (395) êáé
ôçò Êùí/ðïëçò (381).
Íåóôïñéáíéóìüò (óåë. 13)
Áßñåóç ðïõ êõñéÜñ÷çóå ôïí 5ï áéþíá óôï ñùìáúêü êñÜôïò. ÅéóçãçôÞò ôçò Þôáí ï
Íåóôüñéïò. Ôüíéæå ôçí õðåñï÷Þ ôçò áíèñþðéíçò öýóçò ôïõ ×ñéóôïý.
ÊáôáäéêÜóôçêå áðü ôçí Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôçò ÅöÝóïõ (431).
Ìïíïöõóéôéóìüò (óåë. 13)
Áßñåóç ðïõ åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç ôïí 5ï áéþíá óôï ñùìáúêü êñÜôïò. Ïé ïðáäïß ôïõ
èåùñïýóáí üôé ç èåßá öýóç ôïõ ×ñéóôïý áðïññüöçóå ôçí áíèñþðéíç.
ÊáôáäéêÜóôçêå áðü ôçí Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôçò ×áëêçäüíáò (451), ùóôüóï êõñéÜñ÷çóå
óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò (Óõñßá, Ðáëáéóôßíç, Áßãõðôï).
Éïõëéáíüò (óåë. 14)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (361 - 363). ÐñïóðÜèçóå íá îáíáöÝñåé óôç æùÞ ôç ëáôñåßá
ôùí èåþí ôïõ Ïëýìðïõ êáé íá ðåñéïñßóåé ôï äéêáßùìá ôùí ÷ñéóôéáíþí íá äéäÜóêïõí óå
ìç ÷ñéóôéáíéêÜ ó÷ïëåßá. Ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ áðÝôõ÷å. Ïé éäÝåò ôïõ Þôáí áíåäáöéêÝò ãéá
ôçí åðï÷Þ ôïõ. ËÝãåôáé êáé "áðïóôÜôçò" Þ "ðáñáâÜôçò".
Õðáôßá (óåë. 14)
ÍåïðëáôùíéêÞ öéëüóïöïò êáé Ìáèçìáôéêüò áðü ôçí ÁëåîÜíäñåéá. Ç ðñþôç ãõíáßêá
äáóêÜëá ôçò öéëïóïößáò óôçí ÁëåîÜíäñåéá. Äßäáóêå ðëáôùíéêÞ êáé ÁñéóôïôåëéêÞ
öéëïóïößá. ÕðÞñîå Ýíá áðü ôá áíèñþðéíá èýìáôá ôùí äéþîåùí ôùí öáíáôéêþí
÷ñéóôéáíþí ðïõ óôñÝöïíôáí âßáéá åíáíôßïí ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò êáé ïðïéïõäÞðïôå
åß÷å ó÷Ýóç ìå ôçí áñ÷áéüôçôá.
ÌåãÜëïé ÐáôÝñåò Åêêëçóßáò (óåë. 14)
´Åôóé ïíïìÜæïíôáí ïé åêðñüóùðïé ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò äéáíüçóçò (ñçôïñåßáò êáé èåïëïãßáò)
óôç äéÜñêåéá ôïõ 4ïõ áéþíá (ÌÝãáò Âáóßëåéïò, Ãñçãüñéïò Íýóóçò, Ãñçãüñéïò
Íáæéáíæçíüò, ÉùÜííçò ×ñõóüóôïìïò). Ìå ôï Ýñãï ôïõò óõíÝâáëáí óôï äéÜëïãï êáé
óôç óýíèåóç ×ñéóôéáíéóìïý êáé Åëëçíéóìïý.
31
USZR 2CIG
OIKOYMENIKEÓ ÓÕÍÏÄÏÉ
Ïé ðñþôïé
áéþíåò ÔÏÐÏÓ ×ÑÏÍÏÓ ÅÑÃÏ
ôïõ Âõæáíôßïõ Êáôáäßêáóå ôïí Áñåéáíéóìü. Äéáôýðùóå ôç
Á´ Íßêáéá Âéèõíßáò 325 äéäáóêáëßá ôçò Åêêëçóßáò Ýíáíôé ôùí
áéñÝóåùí.
Â´ Êùí/ðïëç 381 Êáôáäßêáóå ôïí Áñåéáíéóìü.
Ã´ ´Åöåóïò 431 Êáôáäßêáóå ôï Íåóôïñéáíéóìü.
Ä´ ×áëêçäüíá 451 Êáôáäßêáóå ôï Ìïíïöõóéôéóìü.
¸êäïóç áõóôçñïý áõôïêñáôïñéêïý äéáôÜãìáôïò ôïõ Èåïäïóßïõ
392
Á´ ãéá ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá êáé ôïõò ïðáäïýò ôçò.
ÐñïóðÜèåéá áõôïêñÜôïñá Éïõëéáíïý ãéá áíáâßùóç ôçò áñ÷áßáò
361 - 363
èñçóêåßáò.
ÌÝôñá Èåïäïóßïõ Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá, ôá ìáíôåßá,
392 - 393
ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò êáé ôá Åëåóßíéá ÌõóôÞñéá.

1. Ðþò ÷áñáêôÞñéæå êáé ðþò áíôéìåôþðéæå ç áõôïêñáôïñéêÞ åîïõóßá ôïõò áéñåôéêïýò
êáé ðþò ïé áéñåôéêïß ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá, óýìöùíá ìå ôá äýï ðñþôá ðáñáèÝìáôá;
Ôï ðñþôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Èåïäïóéáíü Êþäéêá êáé óõìðëçñþíåé ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôç óôÜóç ôïõ êñÜôïõò áðÝíáíôé óôïõò áéñåôéêïýò.
Ç áõôïêñáôïñéêÞ êõâÝñíçóç äéá óôüìáôïò ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ (ðåñß ôï 380) âëÝðåé ôïõò
áéñåôéêïýò ùò Üôéìïõò, áíüçôïõò êáé ìáíéþäåéò êáé ðáßñíåé åíáíôßïí ôïõò ðïëý óêëçñÜ
ìÝôñá: ôïõò áðáãïñåýåé íá ïíïìÜæïõí åêêëçóßåò ôïõò ôüðïõò ôùí óõãêåíôñþóåþí ôïõò
êáé ôïõò áðåéëåß ìå ôéìùñßåò (èåúêÝò êáé êõâåñíçôéêÝò).
Ôï â´ ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ óýñïõ óõããñáöÝá Ìé÷áÞë (ðïõ
Þôáí Ìïíïöõóßôçò) êáé áíáöÝñåôáé óôï ðþò åßäáí ïé Ìïíïöõóßôåò ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ
áõôïêñÜôïñá Çñáêëåßïõ, óõìðëçñþíïíôáò Ýôóé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ãéá ôç óêëçñÞ
óôÜóç ôçò êõâÝñíçóçò ôçò Êùí/ðïëçò áðÝíáíôé óôïõò áéñåôéêïýò.
Ï Ìé÷áÞë êáôçãïñåß ôïõò Ñùìáßïõò üôé åß÷áí áöáéñÝóåé ôéò åêêëçóßåò ôùí óõìðáôñéùôþí
ôïõ Ìïíïöõóéôþí, êáé ôïí ÇñÜêëåéï üôé äåí äå÷üôáí ôá ðáñÜðïíÜ ôïõò. Êáôáëïãßæåé óôïõò
Ñùìáßïõò óêëçñüôçôá, ïñãÞ, êáêßá êáé öáíáôéóìü êáé èåùñåß üôé ç êáôÜêôçóç ôùí åðáñ÷éþí
áõôþí áðü ôïõò ´Áñáâåò Þôáí Ýíá åßäïò èåúêÞò ôéìùñßáò ãé' áõôïýò (Ñùìáßïõò).
2. Íá åîçãÞóåéò ôç óçìáóßá ôùí üñùí êáèïëéêüò êáé ïñèüäïîïò óôá äýï ðáñáèÝìáôá.
Ìå ðïéá óçìáóßá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áõôïß ïé üñïé óÞìåñá;
32
USZR 2CIG
Óôï á´ ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé ï üñïò "êáèïëéêïß ×ñéóôéáíïß" êáé åííïåß áõôïõò ðïõ
áêïëïõèïýí ôï åðßóçìï áíáãíùñéæüìåíï ÷ñéóôéáíéêü äüãìá, åíþ óÞìåñá ï üñïò äçëþíåé
ôïõò ïðáäïýò ôçò ÑùìáúêÞò Þ ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò. 330 – 717
Óôï â´ ðáñÜèåìá ï óýñïò óõããñáöÝáò Ìé÷áÞë ÷ñçóéìïðïéåß ôïí üñï "ïñèüäïîïé" ãéá
ôïõò ïìïúäåÜôåò ôïõ ôïõò ìïíïöõóßôåò, åíþ óÞìåñá ï üñïò áõôüò äçëþíåé ôïõò ïðáäïýò
ôïõ åðßóçìïõ ÷ñéóôéáíéêïý äüãìáôïò.
3. Ðïéá ç óçìáóßá ôïõ áõôïêñáôïñéêïý äéáôÜãìáôïò ôïõ Ýôïõò 392 ãéá ôçí áñ÷áßá
èñçóêåßá êáé ôïõò ïðáäïýò ôçò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï áõôïêñáôïñéêü äéÜôáãìá ôïõ Ýôïõò 392 ì. ×.
ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ êáé óõìðåñéëáìâÜíåôáé óôï Èåïäïóéáíü Êþäéêá. Óõìðëçñþíåé ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôç óôÜóç ôçò âõæáíôéíÞò êõâÝñíçóçò áðÝíáíôé óôçí áñ÷áßá
èñçóêåßá. Ôï äéÜôáãìá áõôü áðáãüñåõå ôçí ôÝëåóç èõóéþí áðü ôïõò ïðáäïýò ôçò áñ÷áßáò
èñçóêåßáò, ìå ôçí áðåéëÞ üôé ç ðñÜîç áõôÞ èá èåùñåßôáé Ýãêëçìá åó÷Üôçò ðñïäïóßáò êáé
èá ôéìùñåßôáé áíÜëïãá, ðñïöáíþò ìå èÜíáôï, áêüìç êé áí ï äñÜóôçò äåí åðéâïõëåýåôáé
ôç æùÞ ôïõ çãåìüíá. Ôá ìÝôñá áõôÜ Þôáí ðïëý áõóôçñÜ ãéá ôïõò ïðáäïýò ôçò áñ÷áßáò
èñçóêåßáò êáé öáíåñþíïõí ôçí áðïöáóéóôéêüôçôá ôçò âõæáíôéíÞò êõâÝñíçóçò íá ëýóåé
ïñéóôéêÜ ôï ðñüâëçìá ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò êáé íá åðéâÜëåé ôï ×ñéóôéáíéóìü.
3. Ó÷ïëßáóå ôçí åðéèåôéêÞ óôÜóç ìéáò ìåñßäáò ×ñéóôéáíþí åíáíôßïí ôùí ìíçìåßùí êáé
ôùí ïðáäþí ôçò èñçóêåßáò ôùí Ïëõìðßùí êáé åêôßìçóå ôéò óõíÝðåéÝò ôçò.
Ôï ðáñÜèåìá áõôü åßíáé ìéá åðéóôïëÞ äéáìáñôõñßáò ôïõ öéëïóüöïõ êáé ñÞôïñá ËéâÜíéïõ
ðñïò ôïí áõôïêñÜôïñá. Ó' áõôÞí êáôáããÝëëåé ìå ðéêñÞ åéñùíåßá ôï ôõöëü öáíáôéóìü ôùí
×ñéóôéáíþí ìïíá÷þí, ïé ïðïßïé ÷ùñßò íá Ý÷åé åêäïèåß ó÷åôéêüò âáóéëéêüò íüìïò,
êáôáóôñÝöïõí áíåëÝçôá ôá éåñÜ ôùí ïðáäþí ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò êáé äïëïöïíïýí
ôïõò éåñåßò, üôáí áõôïß áíôéäñïýí.
Ç ìáíßá êáé ï öáíáôéóìüò ôùí ×ñéóôéáíþí êáôÜ ôùí ìíçìåßùí êáé ôùí åêðñïóþðùí
ôïõ áñ÷áßïõ êüóìïõ åîçãåßôáé áðü ôï ÷áìçëü ìïñöùôéêü åðßðåäï ôïõ áðëïý ëáïý, ï
ïðïßïò óå üëåò ôéò åðï÷Ýò äéáêñéíüôáí áðü ìéá ôÜóç ãéá âéáéüôçôåò êáé êáôáóôñïöÝò, ðïõ
áðïôåëïýóáí ãé' áõôüí Ýíá åßäïò øõ÷ïëïãéêÞò åêôüíùóçò.
Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí íá êáôáóôñáöïýí ðïëëÜ Ýñãá ôÝ÷íçò êáé ðïëéôéóìïý êáé íá
äçìéïõñãçèåß Ýíá êëßìá çôôïðÜèåéáò óôïõò ïðáäïýò ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò.
1. Ôé Þôáí ïé áéñÝóåéò êáé ðùò áíôéìåôùðßóôçêáí áðü ôï êñÜôïò êáé ôçí Åêêëçóßá;
ÁéñÝóåéò ïíïìÜóôçêáí ïé ðáñåêêëßóåéò áðü ôçí ïñèÞ ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá
(Ïñèïäïîßá), üðùò áõôÞ äéáôõðþèçêå åðßóçìá áðü ôçí Åêêëçóßá, ìå ôç óõíäñïìÞ ôïõ
ÊñÜôïõò óôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò.
Ïé äïãìáôéêÝò äéáìÜ÷åò óõ÷íÜ êÜôù áðü ôï èñçóêåõôéêü ìáíäýá êÜëõðôáí ôïðéêÝò êáé
ðïëéôéóôéêÝò äéáöïñÝò. Åìöáíßóôçêáí ôïí 4ï êáé 5ï áéþíá êáé ðñïêÜëåóáí ìåãÜëá
ðñïâëÞìáôá óôçí âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá. Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõò óõãêëÞèçêáí
ÏéêïõìåíéêÝò Óýíïäïé. Ôï ÊñÜôïò óôÞñéîå õëéêÜ êáé çèéêÜ ôçí Åêêëçóßá, óõíÜìá üìùò á- 33
USZR 2CIG
íáìåß÷èçêå óôéò äïãìáôéêÝò äéáìÜ÷åò. ´Åôóé ôá èåïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá óõíäõÜóôçêáí ìå

Ïé ðñþôïé ôéò ðïëéôéêÝò óêïðéìüôçôåò.
áéþíåò
ôïõ Âõæáíôßïõ 2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áßñåóç ôïõ Áñåéáíéóìïý;
Ç áßñåóç áõôÞ êõñéÜñ÷çóå ôïí 4ï áé. ÅéóçãçôÞò ôçò Þôáí ï ´Áñåéïò, ãé' áõôü ðÞñå ôï
üíïìÜ ôïõ. Äßäáóêå üôé ï Õéüò åßíáé äçìéïýñãçìá ôïõ Ðáôñüò, áìöéóâçôþíôáò ôç èåüôçôÜ
ôïõ. Åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç áíÜìåóá óôïõò õðçêüïõò ôçò áõôïêñáôïñßáò üóï êáé áíÜìåóá
óôïõò Ãüôèïõò êáé ôá Üëëá ãåñìáíéêÜ öýëá (åêôüò ôùí ÖñÜãêùí). ÐñïêÜëåóå ìåãÜëåò
áíôéðáñáèÝóåéò.
ÊáôáäéêÜóôçêå áðü ôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò ôçò Íßêáéáò (395) êáé ôçò Êùí/ðïëçò (381).
3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áßñåóç ôïõ Ìïíïöõóéôéóìïý êáé ðïéåò óõíÝðåéåò åß÷å ãéá ôï
âõæáíôéíü êñÜôïò;
Ï Ìïíïöõóéôéóìüò Þôáí ìéá áßñåóç ðïõ åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç ôïí 5ï áéþíá óôï ñùìáúêü
êñÜôïò. Ïé ïðáäïß ôïõ èåùñïýóáí üôé ç èåßá öýóç ôïõ ×ñéóôïý áðïññüöçóå ôçí áíèñþðéíç.
ÊáôáäéêÜóôçêå áðü ôçí Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôçò ×áëêçäüíáò (451), ùóôüóï êõñéÜñ÷çóå
óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò (Óõñßá, Ðáëáéóôßíç, Áßãõðôï).
Ç êáôáðßåóç ôùí Ìïíïöõóéôþí áðü ôç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò
ðáñÜãïíôåò ðïõ äéåõêüëõíáí áñãüôåñá ôéò áñáâéêÝò êáôáêôÞóåéò (630 - 650). Ïé
Ìïíïöõóßôåò áðïäÝ÷ôçêáí ôçí êõñéáñ÷ßá ôùí ÁñÜâùí, ãéá íá ìðïñÝóïõí íá áðáëëáãïýí
áðü ôç óêëçñÞ óôÜóç ôçò êõâÝñíçóçò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
4. Ðþò áíôéìåôùðßóôçêå ç áñ÷áßá èñçóêåßá êáôÜ ôçí ðñùôïâõæáíôéíÞ ðåñßïäï ;

Ðñïò ôá ôÝëç ôïõ 4ïõ áé. êñßèçêå ïñéóôéêÜ ç áíôéðáñÜèåóç ìåôáîý áñ÷áßáò èñçóêåßáò
êáé ×ñéóôéáíéóìïý. Ï Èåïäüóéïò Á´(379 - 395) Ýäùóå ôï ïñéóôéêü ðëÞãìá óôçí áñ÷áßá
èñçóêåßá: á) êëåßíïíôáò ôïõò íáïýò êáé ôá ìáíôåßá ôçò êáé â) áðáãïñåýïíôáò ôïõò
Ïëõìðéáêïýò áãþíåò êáé ôá Åëåõóßíéá ÌõóôÞñéá (392 - 393 ì.×.).
Óôá ôÝëç ôïõ 4ïõ êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ áé. Ýíá êýìá âßáò îÝóðáóå êáôÜ ôùí ìíçìåßùí
ôïõ áñ÷áßïõ êüóìïõ êáé ôùí ïðáäþí ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò. Ôï ðëÞèïò, ïäçãïýìåíï
áðü ïñéóìÝíïõò áêñáßïõò êáé öáíáôéêïýò ×ñéóôéáíïýò, ãêñÝìéæå Þ ìåôÝâáëå óå åêêëçóßåò
ôïõò áñ÷áßïõò íáïýò êáé êáôÝóôñåöå ôá ãõìíÜ áãÜëìáôá.
Ïé äéþîåéò áõôÝò åß÷áí êáé áíèñþðéíá èýìáôá. ¸íá áðü áõôÜ Þôáí êáé ç öéëüóïöïò
Õðáôßá áðü ôçí ÁëåîÜíäñåéá.
5. Ðïéá óôÜóç áðÝíáíôé óôïí åëëçíéóìü õðÝäåéîáí ïé ÌåãÜëïé ÐáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò;
Ïé ÌåãÜëïé ÐáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò (ÌÝãáò Âáóßëåéïò, Ãñçãüñéïò Íýóóçò, Ãñçãüñéïò
Íáæéáíæçíüò êáé ÉùÜííçò ×ñõóüóôïìïò) õðÝäåéîáí ìéá äéáöïñåôéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôïí
Åëëçíéóìü. Ïé åîáßñåôïé áõôïß åêðñüóùðïé ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò äéáíüçóçò (ñçôïñåßáò êáé
èåïëïãßáò) óôç äéÜñêåéá ôïõ 4ïõ áé., áîéïðïßçóáí ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ öéëïóïößá ãéá ôç
äéáìüñöùóç ôïõ äüãìáôïò ôçò ÔñéáäéêÞò Èåüôçôáò êáé ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí áéñÝóåùí
êáé ðñüôåéíáí ôçí åðéëåêôéêÞ áîéïðïßçóç ôùí êëáóéêþí êåéìÝíùí, ìå ôïí ôñüðï ôçò ìÝëéóóáò
ðïõ ðáßñíåé áðü ôá Üíèç ìüíï ü,ôé ÷ñåéÜæåôáé (Ì. Âáóßëåéïò). Ìå ôç óôÜóç ôïõò áõôÞ, ïé
34 ÐáôÝñåò äéåõêüëõíáí ôïí äéÜëïãï êáé ôç óýíèåóç ×ñéóôéáíéóìïý êáé Åëëçíéóìïý.
USZR 2CIG
ÉÉ. ÅÎÙÔÅÑÉÊÁ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ ÊÁÉ ÁÍÁÄÉÏÑÃÁÍÙÓÇ ÔÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

1. Ï Éïõóôéíéáíüò êáé ôï Ýñãï ôïõ 330 – 717
Ðåñßëçøç
á. Ç ðïëéôéêÞ ôïõ
Ï Éïõóôéíéáíüò (527 - 565) õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò çãÝôåò ôçò ðñþéìçò
âõæáíôéíÞò éóôïñßáò. Ôï ðïëéôéêü ôïõ ðñüãñáììá Þôáí: Ýíá êñÜôïò, ìßá Åêêëçóßá, ìßá
íïìïèåóßá.
â. ÅóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
Óôïí êïéíùíéêü ôïìÝá êáôÝóôåéëå, óå óõíåñãáóßá ìå ôç óýæõãü ôïõ Èåïäþñá, ôç ÓôÜóç
ôïõ Íßêá (532), äçëáäÞ ôçí åîÝãåñóç ôùí äÞìùí ÐñÜóéíùí êáé ÂÝíåôùí. ´Åôóé ðåñéüñéóå
ôç äýíáìç ôùí äÞìùí êáé åíßó÷õóå ôçí áõôïêñáôïñéêÞ åîïõóßá. Áêüìç åðéäßùîå íá
ðåñéïñßóåé ôç äýíáìç ôùí ìåãáëïãáéïêôçìüíùí êáé íá ðñïóôáôÝøåé ôïõò åëåýèåñïõò
áãñüôåò.
Óôï èñçóêåõôéêü ôïìÝá åß÷å ùò óêïðü ôïõ ôçí åðéâïëÞ ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý ó' üëç ôçí
áõôïêñáôïñßá êáé ôïí åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí ãåéôïíéêþí ëáþí. ´Åôóé êáôáäßùîå ôïõò áéñåôéêïýò
êáé ôïõò ïðáäïýò ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò, áíÝóôåéëå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ÍåïðëáôùíéêÞò
Áêáäçìßáò Áèçíþí êáé öñüíôéóå ãéá ôç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý óå ëáïýò ôïõ ÊáõêÜóïõ
êáé ôçò Áíáô. ÁöñéêÞò.
Óôï íïìïèåôéêü ôïìÝá êùäéêïðïßçóå ôï Ñùìáúêü Äßêáéï, åêäßäïíôáò ôÝóóåñéò óõëëïãÝò
íüìùí: (ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò, ÐáíäÝêôçò, ÅéóçãÞóåéò, ÍåáñÝò).
Ôï íïìïèåôéêü ôïõ Ýñãï åßíáé ðÜñá ðïëý óçìáíôéêü, ãéáôß áðïôÝëåóå ôç âÜóç ôïõ
Äéêáßïõ ôçò Íåüôåñçò Åõñþðçò.
ã. ÅîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
Óôü÷ïò ôïõ Éïõóôéíéáíïý Þôáí ç áðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò êáé ç
áíôéìåôþðéóç ôùí åéóâïëþí.
Ãéá ôçí åðßôåõîç áõôþí ôùí óôü÷ùí Ýêáíå ðïëëïýò åðåêôáôéêïýò ðïëÝìïõò. Óôç Äýóç
êáôÝêôçóå ôï Âáíäáëéêü âáóßëåéï (Â. ÁöñéêÞ), ôï Ïóôñïãïôèéêü óôçí Éôáëßá êáé áíÝêôçóå
ôéò íïôéïáíáôïëéêÝò ðáñáëéáêÝò ðåñéï÷Ýò ôïõ Âçóéãïôèéêïý âáóéëåßïõ óôçí Éóðáíßá.
Óôçí ÁíáôïëÞ õðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôï âáóéëéÜ ôùí Ðåñóþí ×ïóñüç Á´. Óôá
ÂáëêÜíéá üìùò äå ìðüñåóå íá áíá÷áéôßóåé ôéò åéóâïëÝò ôùí ÓëÜâùí áí êáé äéÝèåóå ðïëëÜ
÷ñÞìáôá ãéá åîáãïñÜ åéñÞíçò.
ÃåíéêÜ ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ Éïõóôéíéáíïý Þôáí ðïëý öéëüäïîç, êáèþò äçìéïýñãçóå
ìéá ôåñÜóôéá áõôïêñáôïñßá, áëëÜ áõôü åß÷å ðïëëÝò óõíÝðåéåò (áðþëåéá óôñáôåõìÜôùí êáé
÷ñçìÜôùí).
ä. Êôßóìáôá êáé Áãßá Óïößá

Éäéáßôåñá öéëüäïîï Þôáí êáé ôï ïéêïäïìéêü ðñüãñáììá ôïõ Éïõóôéíéáíïý.
ÊáôáóêåõÜóôçêáí ðïëëÜ Ýñãá Üìõíáò êáé êïéíÞò ùöÝëåéáò êáèþò êáé íáïß ìå
óçìáíôéêüôåñï ôçí Áãßá Óïößá, óýìâïëï êáé ðçãÞ Ýìðíåõóçò ãéá ôïí Åëëçíéóìü. 35
USZR 2CIG
Ïé ðñþôïé
áéþíåò 527 - 565: áõôïêñáôïñßá Éïõóôéíéáíïý Á´
á. Ç ðïëéôéêÞ ôïõ Ýíá êñÜôïò, ìßá åêêëçóßá, ìßá íïìïèåóßá
Êïéíùíéêüò ôïìÝáò:
êáôáóôïëÞ ÓôÜóçò ôïõ Íßêá
åíßó÷õóç áõôïêñáôïñéêÞò åîïõóßáò
ðåñéïñéóìüò äýíáìçò ôùí äÞìùí
ðåñéïñéóìüò äýíáìçò ìåãáëïãáéïêôçìüíùí
ðñïóôáóßá åëåýèåñùí áãñïôþí
Èñçóêåõôéêüò ôïìÝáò:
Óêïðïß: á) åðéâïëÞ Ïñèïäïîßáò óå üëç ôçí áõôïêñáôïñßá
â) åê÷ñéóôéáíéóìüò ãåéôïíéêþí ëáþí
Ôñüðïé: 1) êáôáäßùîç ïðáäþí áéñÝóåùí

2) êáôáäßùîç ïðáäþí áñ÷áßáò èñçóêåßáò
3) áíáóôïëÞ ëåéôïõñãßáò ÍåïðëáôùíéêÞò Áêáäçìßáò Áèçíþí (529)
4) öñïíôßäá ãéá äéÜäïóç ÷ñéóôéáíéóìïý óå ëáïýò ÊáõêÜóïõ êáé ÁíáôïëéêÞò
ÁöñéêÞò.
Íïìïèåôéêüò ôïìÝáò: Êùäéêïðïßçóç Ñùìáúêïý Äéêáßïõ
ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò
ÐáíäÝêôçò
ÅéóçãÞóåéò
ÍåáñÝò
ã. ÅîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
Óôü÷ïò: áðïêáôÜóôáóç ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò
Ôñüðïé: 1) åðåêôáôéêïß ðüëåìïé êáé 2) áíôéìåôþðéóç åéóâïëþí
Ðüëåìïé Éïõóôéíéáíïý:
á) óôç Äýóç:
1) êáôÜ Âáíäáëéêïý âáóéëåßïõ (Â. ÁöñéêÞ) (533- 534) o êáôÜêôçóç
2) êáôÜ Ïóôñïãïôèéêïý âáóéëåßïõ (Éôáëßá) (535 - 555) o êáôÜêôçóç
3) êáôÜ Âçóéãïôèéêïý âáóéëåßïõ (Éóðáíßá) o áíÜêôçóç Í. Á. ðáñÜêôéùí ðåñéï÷þí
â) óôçí ÁíáôïëÞ:
ÐÝñóåò: êáôÜëçøç åêôåôáìÝíùí ðåñéï÷þí
562: ÕðïãñáöÞ óõíèÞêçò (ÉÏÕÓÔÉÍÉÁÍÏÓ - ×ÏÓÑÏÇÓ Á´)
o áðïêáôÜóôáóç éóïññïðßáò óôçí ðåñéï÷Þ
36
USZR 2CIG
ã) óôá ÂáëêÜíéá:
ÓëÜâïé êáé Üëëïé ëáïß: åéóâïëÝò óôéò åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò áõôïêñáôïñßáò
Éïõóôéíéáíüò: • öñïýñéá êáé ôåß÷ç óôç ãñáììÞ Äïýíáâç êáé ×åñóïíÞóïõ Áßìïõ 330 – 717
• äéÜèåóç ÷ñçìÜôùí ãéá åîáãïñÜ åéñÞíçò
ÁðïôÝëåóìá: o áñíçôéêü
ä. Êôßóìáôá êáé Áãßá Óïößá

• Ïéêïäïìéêü ðñüãñáììá: éäéáßôåñá öéëüäïîï
êáôáóêåõÞ ðïëëþí áìõíôéêþí Ýñãùí
êáôáóêåõÞ Ýñãùí êïéíÞò ùöÝëåéáò
êáôáóêåõÞ íáþí
êáôáóêåõÞ Áãßáò Óïößáò
• Áãßá Óïößá: o óýìâïëï êáé ðçãÞ Ýìðíåõóçò ãéá ôïí Åëëçíéóìü

×ñüíïò êáôáóêåõÞò: 532 - 537
Áñ÷éôÝêôïíåò: ÁíèÝìéïò êáé Éóßäùñïò
Ñõèìüò: âáóéëéêÞ ìåôÜ ôñïýëïõ
Ôï åíôõðùóéáêüôåñï óôïé÷åßï ôçò: ï ôñïýëïò ôçò.
ÄÞìïé (óåë.16)
ÄçìïôéêÝò ïñãáíþóåéò ôïõ ëáïý ôçò Êùí/ðïëçò, ðïõ Ýìïéáæáí ìå áèëçôéêÜ óùìáôåßá,
áëëÜ åß÷áí êáé ðïëéôéêÞ éó÷ý (5ïò êáé 6ïò áé.).
ÊÜèå äÞìïò åß÷å ôç äéêÞ ôïõ äéïßêçóç êáé ÷ùñéæüôáí óå: á) ðïëéôéêü êáé â) óå óôñáôéùôéêü
ôìÞìá. ÊáèÞêïíôÜ ôïõò Þôáí ç äéåîáãùãÞ áñìáôïäñïìéþí óôïí Éððüäñïìï, üðïõ
åðéäßùêáí ôéò íßêåò ãéá íá áõîÞóïõí ôçí ðïëéôéêÞ ôïõò åðéññïÞ. ÐáñÜëëçëá üìùò
âïçèïýóáí êáé óôçí êáôáóêåõÞ äçìïóßùí Ýñãùí Þ Ýðáéñíáí ìÝñïò óôçí áíôéìåôþðéóç
ôùí å÷èñþí, áí ðáñïõóéáæüôáí áíÜãêç.
Ïé êõñéüôåñïé äÞìïé Þôáí ïé ÐñÜóéíïé êáé ïé ÂÝíåôïé (ÃáëÜæéïé), ðïõ åêðñïóùðïýóáí
äéáöïñåôéêÝò ðïëéôéêÝò ôÜóåéò: ïé ÐñÜóéíïé åêðñïóùðïýóáí ôá äçìïêñáôéêüôåñá
óôñþìáôá, åíþ ïé ÂÝíåôïé åêðñïóùðïýóáí êõñßùò ôçí áñéóôïêñáôßá êáé ôïõò
áîéùìáôïý÷ïõò ôïõ ðáëáôéïý.
Ìå ôçí ðáñïõóßá ôùí äÞìùí ï Éððüäñïìïò ôçò Êùí/ðïëçò áðÝêôçóå ìéá éäéáßôåñç
ðïëéôéêÞ óçìáóßá: åêåß ï ëáüò åðéäïêßìáæå Þ áðïäïêßìáæå ôïõò áõôïêñÜôïñåò êáé
áóêïýóå êñéôéêÞ óôçí ðïëéôéêÞ ôïõò.
ÍåïðëáôùíéêÞ Áêáäçìßá (óåë. 16)
ÖéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ óôçí ÁèÞíá. Ï Éïõóôéíéáíüò áíÝóôåéëå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ôï 529 óôá
ðëáßóéá ôçò èñçóêåõôéêÞò ôïõ ðïëéôéêÞò.
ÓôÜóç ôïõ "Íßêá" (óåë. 16)
ÌåãÜëç åîÝãåñóç ôùí äÞìùí ôïõ Éððïäñüìïõ ÐñÜóéíùí êáé ÂÝíåôùí ôï 532, åðß
Éïõóôéíéáíïý, áíôéäñþíôáò óôç âáñéÜ öïñïëïãßá êáé óôç äéáöèïñÜ ðïëëþí áíùôÝñùí
áîéùìáôïý÷ùí ôïõ êñÜôïõò. ÏíïìÜóôçêå Ýôóé áðü ôï óýíèçìá "Íßêá" ôùí óôáóéáóôþí.
37
USZR 2CIG
Ï Éïõóôéíéáíüò êáé ç óýæõãüò ôïõ Èåïäþñá êáôÝóôåéëáí ôç ÓôÜóç, åíéó÷ýïíôáò ôçí

Ïé ðñþôïé áõôïêñáôïñéêÞ åîïõóßá êáé ðåñéïñßæïíôáò óçìáíôéêÜ ôç äýíáìç ôùí äÞìùí.
áéþíåò Êùäéêïðïßçóç ôïõ Ñùìáúêïý Äéêáßïõ (óåë. 16)
ôïõ Âõæáíôßïõ Ôï óðïõäáéüôåñï êáé äéáñêÝóôåñï Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý.
ÅðåéäÞ ôï ðëÞèïò êáé ïé áíôéöÜóåéò ôùí íüìùí äõóêüëåõáí ôçí ïìáëÞ áðïíïìÞ
äéêáéïóýíçò, óõíÝóôçóå åðéôñïðÞ åéäéêþí ãéá ôçí áíáèåþñçóç ôïõ éó÷ýïíôïò Äéêáßïõ.
ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò (óåë. 16)
Íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý, ðïõ ðåñéëÜìâáíå ôïõò áõôïêñáôïñéêïýò íüìïõò
ðñéí áðü ôïí Éïõóôéíéáíü.
ÐáíäÝêôçò (óåë. 16)
Íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý ðïõ ðåñéëÜìâáíå ãíþìåò ñùìáßùí íïìéêþí.
ÅéóçãÞóåéò (óåë. 16)
Åã÷åéñßäéï íïìïèåóßáò ãéá áñ÷Üñéïõò óðïõäáóôÝò ôÞò ÍïìéêÞò. ÓõãêáôáëÝãåôáé óôï
íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý.
ÍåáñÝò (óåë. 16)
´Åôóé ïíïìÜóôçêáí ïé íÝïé íüìïé ðïõ åêäüèçêáí ìåôÜ ôï 534 êáé ãñÜöôçêáí ïé
ðåñéóóüôåñïé óôá åëëçíéêÜ, ãéáôß ïé õðÞêïïé ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò ôçò
áõôïêñáôïñßáò äåí êáôáíïïýóáí ôç ËáôéíéêÞ.
ÓõãêáôáëÝãåôáé óôï íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý.
ÉïõóôéíéÜíåéï Äßêáéï (óåë. 16)
Ôï óýíïëï ôïõ íïìïèåôéêïý Ýñãïõ ôïõ Éïõóôéíéáíïý ìå ðïëý ìåãÜëç óçìáóßá, ãéáôß
äéåõêüëõíå ôçí áðïíïìÞ äéêáéïóýíçò, óõíÝâáëå óôçí åîÝëéîç ôïõ âõæáíôéíïý Äéêáßïõ
êáé áðïôÝëåóå ôç âÜóç ôïõ Äéêáßïõ ôçò Íåüôåñçò Åõñþðçò.
ÁðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò (óåë.16)
Ç åðéäßùîç ôïõ Éïõóôéíéáíïý, óôá ðëáßóéá ôçò åîùôåñéêÞò ôïõ ðïëéôéêÞò, íá áíïñèþóåé
ôç ñùìáúêÞ åîïõóßá óôç Äýóç.
Âáíäáëéêü âáóßëåéï (óåë. 16)
ÄçìéïõñãÞèçêå óôç Â. ÁöñéêÞ áðü ôïõò ÂáíäÜëïõò (:ãåñìáíéêü öýëï), ôïí 5ï áé. Áðü
åêåß Üñ÷éóáí ðåéñáôéêÝò åðéäñïìÝò óôá ðáñÜëéá ôçò Éôáëßáò êáé ôçò ÅëëÜäáò. Ôï
âáóßëåéü ôïõò êáôáëýèçêå áðü ôïí Éïõóôéíéáíü (533 - 534).
Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï (óåë. 17)
ÄçìéïõñãÞèçêå óôçí Éôáëßá ìå ðñùôåýïõóá ôç ÑáâÝííá, áðü ôï ÈåõäÝñé÷ï ôï 493.
ÊáôáêôÞèçêå áðü ôïí Éïõóôéíéáíü ìåôÜ áðü óêëçñïýò ðïëÝìïõò ðïõ êñÜôçóáí 20
÷ñüíéá (535 - 555)
Âçóéãïôèéêü âáóßëåéï (óåë. 17)
ÄçìéïõñãÞèçêå óôçí Éóðáíßá áðü ôïí ÁëÜñé÷ï (áñ÷çãü ôùí Âçóéãüôèùí) ôï 410.
Åíáíôßïí ôïõò óôñÜöçêå ï Éïõóôéíéáíüò óôá ðëáßóéá ôçò áíüñèùóçò ôçò ñùìáúêÞò
åîïõóßáò óôç Äýóç. ÁíÝêôçóå ìüíï ðáñÜêôéåò ðåñéï÷Ýò óôá ÍïôéïáíáôïëéêÜ.
38
USZR 2CIG
Éïõóôéíéáíüò (óåë. 16) 330 – 717
Ôï ðïëéôéêü ôïõ ðñüãñáììá Þôáí: Ýíá êñÜôïò, ìßá åêêëçóßá, ìßá íïìïèåóßá.
Óôçí åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ:
• ÊáôÝóôåéëå ôç "ÓôÜóç ôïõ Íßêá" (532)
• ÐÞñå ìÝôñá êáôÜ ôùí ìåãáëïãáéïêôçìüíùí
• Óôï èñçóêåõôéêü ôïìÝá ðñïóðÜèçóå íá åðéâÜëåé ôçí Ïñèïäïîßá ó' üëç ôçí
Ýêôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò.
• Êáôáäßùîå ôïõò ïðáäïýò ôùí áéñÝóåùí.
• ÁíÝóôåéëå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ÍåïðëáôùíéêÞò Áêáäçìßáò
• Êùäéêïðïßçóå ôï Ñùìáúêü Äßêáéï.
Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ áðÝâëåðå óôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò
ÏéêïõìÝíçò. ´Åêáíå ðïëëïýò ðïëÝìïõò óôç Äýóç, óôçí ÁíáôïëÞ êáé óôá ÂáëêÜíéá,
äçìéïõñãþíôáò ìéá ôåñÜóôéá áõôïêñáôïñßá.
Éäéáßôåñá öéëüäïîï õðÞñîå ôï ïéêïäïìéêü ôïõ ðñüãñáììá.
´Åêôéóå öñïýñéá, ôåß÷ç, íáïýò, äñüìïõò, ãÝöõñåò, õäñáãùãåßá, öéëáíèñùðéêÜ
éäñýìáôá, áðïèÞêåò óéôçñþí ê.Ü. Ôï óðïõäáéüôåñï êôßóìá ôïõ Þôáí ç Áãßá Óïößá.
Èåïäþñá (óåë. 16)
Óýæõãïò ôïõ Éïõóôéíéáíïý. Ìå ôç âïÞèåéÜ ôçò ï Éïõóôéíéáíüò êáôÝóôåéëå ôç "ÓôÜóç ôïõ
Íßêá" (532).
×ïóñüçò Á´ (óåë. 17)
ÐÝñóçò âáóéëéÜò. Óôçí åðï÷Þ ôïõ ç Ðåñóßá åß÷å ãßíåé õðåñäýíáìç. ÊáôÝëáâå
åêôåôáìÝíåò ðåñéï÷Ýò óôçí ÁíáôïëÞ.
Ï Éïõóôéíéáíüò õðÝãñáøå ìáæß ôïõ óõíèÞêç (562) êé Ýôóé áðïêáôáóôÜèçêå ç åýèñáõóôç
éóïññïðßá ìåôáîý ôùí äýï õðåñäõíÜìåùí ôçò åðï÷Þò, Âõæáíôßïõ êáé Ðåñóßáò.
ÁíèÝìéïò êáé Éóßäùñïò (óåë. 17)
Ïé áñ÷éôÝêôïíåò ôçò Áãßáò Óïößáò. ÅðåîåñãÜóôçêáí ôá ó÷Ýäéá êáé äéåýèõíáí ôéò
åñãáóßåò êáôáóêåõÞò ôçò (532 - 537).
ÓëÜâïé (óåë. 17)
Ëáüò éíäïåõñùðáúêÞò êáôáãùãÞò, ðïõ óÞìåñá åßíáé åãêáôáóôçìÝíïé êõñßùò óôçí
áíáôïëéêÞ êáé êåíôñéêÞ Åõñþðç êáé óôï âüñåéï ôìÞìá ôçò âáëêáíéêÞò ÷åñóïíÞóïõ.
Äéáêñßíïíôáé óå Áíáôïëéêïýò ÓëÜâïõò (Ðïëùíïß, ÔóÝ÷ïé, ÓëïâÜêïé, Ìïñáâïß) êáé
Äõôéêïýò ÓëÜâïõò (ÓÝñâïé, ÊñïÜôåò, ÓëïâÝíïé).
Ç ðáëáéüôåñç éóôïñßá ôùí óëáâéêþí ëáþí åßíáé óêïôåéíÞ.
Öáßíåôáé ðùò Þôáí åéñçíéêüò, ãåùñãéêüò ëáüò, ðïõ êáôïéêïýóå óå ìüíéìïõò ïéêéóìïýò,
áëëÜ äåí åß÷å åíéáßá êñáôéêÞ ïñãÜíùóç, ãé' áõôü áêïëïõèïýóå óõíÞèùò Üëëïõò ëáïýò
éó÷õñüôåñïõò. Ôá ðñþôá óôïé÷åßá êñáôéêÞò ïñãÜíùóçò åìöáíßæïíôáé ôïí 5ï áéþíá,
åíþ ôïí 6ï õðü ôçí ðßåóç ôùí ÁâÜñùí Üñ÷éóáí ëçóôñéêÝò åðéäñïìÝò óôá åäÜöç ôçò
ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò êáé óôç ÂáëêáíéêÞ ÷åñóüíçóï.
Ï Éïõóôéíéáíüò äåí ìðüñåóå íá áíá÷áéôßóåé ôéò êáôáóôñïöéêÝò åéóâïëÝò ôïõò óôéò
åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò. Ôï 626 ìáæß ìå ôïõò ÁâÜñïõò ðïëéüñêçóáí ôçí Êùí/ðïëç, êáé
çôôÞèçêáí áðü ôïí ÇñÜêëåéï. 39
USZR 2CIG
Ïé ðñþôïé
áéþíåò
532 ÓôÜóç ôïõ Íßêá
Áðáãüñåõóç ëåéôïõñãßáò ôçò ÍåïðëáôùíéêÞò Áêáäçìßáò Áèçíþí
529
áðü ôïí Éïõóôéíéáíü.
´Åêäïóç: ÉïõóôéíéÜíåéïõ Êþäéêá, ÐáíäÝêôç êáé ÅéóçãÞóåùí
529 - 534
(:Íïìïèåôéêü Ýñãï Éïõóôéíéáíïý).
ìåôÜ ôï ´Åêäïóç "Íåáñþí" (: íÝùí íüìùí) óôá åëëçíéêÜ.
534 (:Íïìïèåôéêü Ýñãï Éïõóôéíéáíïý)
ìåôÜ ôï ÊáôÜëõóç Âáíäáëéêïý âáóéëåßïõ (Â. ÁöñéêÞ, Óáñäçíßá, ÊïñóéêÞ,
534 Âáëåáñßäåò íÞóïé) áðü ôïí Éïõóôéíéáíü.
Áãþíáò Éïõóôéíéáíïý ãéá êáôÜêôçóç Ïóôñïãïôèéêïý âáóéëåßïõ
535 - 555
(Éôáëßá).
Áãþíáò Éïõóôéíéáíïý ãéá êáôÜêôçóç Âçóéãïôèéêïý âáóéëåßïõ (Éóðá-
554
íßá). ÊáôÝëáâå ìüíï ôéò íïôéïáíáôïëéêÝò ðáñáëéáêÝò ðåñéï÷Ýò.
ÕðïãñáöÞ óõíèÞêçò åéñÞíçò ìåôáîý Éïõóôéíéáíïý êáé ×ïóñüç Á´ ãéá
562
ôçí åêôüíùóç ôçò åðéêßíäõíçò êáôÜóôáóçò óôçí ÁíáôïëÞ.
532 - 537 Êôßóéìï ôçò Áãßáò Óïößáò.

1. ¸÷åé ëå÷èåß üôé ï Éïõóôéíéáíüò Þôáí ï ôåëåõôáßïò ñùìáßïò áõôïêñÜôïñáò óôï
âõæáíôéíü èñüíï. Ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ôï ÷áñáêôçñéóìü;
Ï Éïõóôéíéáíüò Þôáí Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò çãÝôåò ôçò ðñþéìçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò. Èá ìðïñïýóå íá ÷áñáêôçñéóôåß ùò ï ôåëåõôáßïò ñùìáßïò áõôïêñÜôïñáò
óôï âõæáíôéíü èñüíï, êáèþò óêåöôüôáí êáé åíåñãïýóå üðùò ïé ñùìáßïé áõôïêñÜôïñåò.
Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ áðÝâëåðå óôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò,
ãé' áõôü êé Ýêáíå ìáêñï÷ñüíéïõò ðïëÝìïõò óôç Äýóç, óôçí ÁíáôïëÞ êáé óôá ÂáëêÜíéá,
äçìéïõñãþíôáò ìéá ôåñÜóôéá áõôïêñáôïñßá ãýñù áðü ôç Ìåóüãåéï.
Óôçí åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êùäéêïðïßçóå êáé ìåôáññýèìéóå ôï Ñùìáúêü Äßêáéï,
ðñïêåéìÝíïõ íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá ëåéôïõñãéêü íïìéêü óýóôçìá.
Óôç äéïßêçóç äéáôçñÞèçêáí ïé ñùìáúêïß ôßôëïé (ð.÷.: imperator = áõôïêñÜôïñáò,
augustus = áýãïõóôïò, Caesar = êáßóáñáò) êáé åðßóçìç ãëþóóá ðáñÝìåéíå ç ËáôéíéêÞ.
Ï Éïõóôéíéáíüò åíßó÷õóå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá ìå ôçí êáôáóôïëÞ ôçò ÓôÜóçò ôïõ Íßêá
êáé ìå ôïõò áõóôçñïýò íüìïõò ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò.
Êáé ôÝëïò, üðùò ðáëéüôåñá ïé ñùìáßïé áõôïêñÜôïñåò (ð.÷. ï Ôñáúáíüò êáé ï Áäñéáíüò)
40
USZR 2CIG
Ýêôéæáí ìåãÜëá êáé åíôõðùóéáêÜ Ýñãá ó' üëç ôçí Ýêôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò, Ýôóé êáé ï
Éïõóôéíéáíüò õëïðïßçóå Ýíá éäéáßôåñá öéëüäïîï ïéêïäïìéêü ðñüãñáììá ìå Ýñãá ÷ñÞóéìá
ãéá ôçí Üìõíá (öñïýñéá êáé ôåß÷ç), ôçí êïéíÞ ùöÝëåéá (äñüìïõò, ãÝöõñåò, õäñáãùãåßá, 330 – 717
áðïèÞêåò óéôçñþí) êáé íáïýò. Ôï ëáìðñüôåñï áð' üëá âÝâáéá åßíáé ï íáüò ôçò Áãßáò
Óïößáò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç.
2. Ãéáôß ï Éïõóôéíéáíüò áíáèåþñçóå êáé êùäéêïðïßçóå ôï éó÷ýïí Ñùìáúêü Äßêáéï; Ðïéá

Þôáí ç óçìáóßá ôïõ íïìïèåôéêïý ôïõ Ýñãïõ;
Ôï óðïõäáéüôåñï êáé äéáñêÝóôåñï Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý Þôáí ç áíáèåþñçóç êáé ç
êùäéêïðïßçóç ôïõ Ñùìáúêïý Äéêáßïõ (äçëáäÞ ç óõóôçìáôéêÞ êáé ìåèïäéêÞ óõãêÝíôñùóç
êáé êáôÜôáîç ôùí íüìùí).
Ôçí áíáèåþñçóç åðÝâáëáí ïé íÝåò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýóáí êáé êõñßùò ç åðßäñáóç
ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý. Åíþ ôçí êùäéêïðïßçóç, ôï ãåãïíüò üôé ãéá êÜèå æÞôçìá õðÞñ÷áí ðÜñá
ðïëëïß êáé áíôéöáôéêïß ìåôáîý ôïõò íüìïé, ðïõ äõóêüëåõáí ôçí ïìáëÞ áðïíïìÞ ôçò
äéêáéïóýíçò.
Ãéá ôï ëüãï áõôü ï Éïõóôéíéáíüò èÝëçóå íá èåñáðåýóåé üëåò áõôÝò ôéò áäõíáìßåò ôùí
íüìùí êáé íá ôïõò äþóåé äéáñêÞ éó÷ý.
Ç óçìáóßá ôïõ íïìïèåôéêïý ôïõ Ýñãïõ åßíáé ðïëý ìåãÜëç, äéüôé: á) äéåõêüëõíå ôçí
áðïíïìÞ ôçò äéêáéïóýíçò, êáé ôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò, â) óõíÝâáëå óôçí åîÝëéîç ôïõ
âõæáíôéíïý Äéêáßïõ êáé ã) áðïôÝëåóå ôç âÜóç ôïõ Äéêáßïõ ôçò Íåüôåñçò Åõñþðçò, áöïý
ôï íïìéêü ôçò óýóôçìá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ÉïõóôéíéÜíåéï Äßêáéï.
3. Ðïéï åßíáé êáôÜ ôç ãíþìç óïõ ôï óôïé÷åßï ôçò Áãßáò Óïößáò ðïõ åíôõðùóßáæå êáé
åíôõðùóéÜæåé áêüìç êáé óÞìåñá ôïí åðéóêÝðôç;
Ç Áãßá Óïößá óôçí Êùí/ðïëç áðïôÝëåóå ôï áñéóôïýñãçìá ôïõ ïéêïäïìéêïý
ðñïãñÜììáôïò ôïõ Éïõóôéíéáíïý êáé åßíáé ôï ëáìðñüôåñï êôßóìá ôçò âõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò.
Åêðñïóùðåß ôï íÝï (ãéá ôçí åðï÷Þ åêåßíç) ñõèìü: "âáóéëéêÞ ìåôÜ ôñïýëïõ" êáé äåß÷íåé ôçí
áãÜðç ôïõ Éïõóôéíéáíïý ãéá ôéò ìíçìåéþäåéò êáôáóêåõÝò.
Óôï Ýñãï áõôü åöáñìüóôçêáí ðïëëÝò êáéíïôïìßåò ðïõ ôï êÜíïõí ìïíáäéêü.
Áõôü ðïõ åíôõðùóßáæå êáé åíôõðùóéÜæåé áêüìç êáé óÞìåñá ôïí åðéóêÝðôç åßíáé ï
ôåñÜóôéïò ôñïýëïò, ðïõ ìïéÜæåé íá êñÝìåôáé áðü ôïí ïõñáíü. Ôï öùò åéóäýåé Üðëåôï áðü
ôá ðáñÜèõñÜ ôïõ êáé ðëçììõñßæåé ôï åóùôåñéêü ôïõ íáïý, ðïõ Ý÷åé åîáßóéá äéáêüóìçóç
êáé äçìéïõñãåß ìéá áßóèçóç ôÝëåéáò áñìïíßáò êáé øõ÷éêÞò áíÜôáóçò. Ï éóôïñéêüò
Ðñïêüðéïò åîáßñåé ôï êÜëëïò (:ôçí ïìïñöéÜ) êáé ôï ìÝãåèïò ôçò Áãßáò Óïößáò.
Åßíáé Ýñãï ìïíáäéêü, ðïõ Üíôåîå óôï ÷ñüíï, õìíÞèçêå ðïëý êáé Ýãéíå óýìâïëï êáé
ðçãÞ Ýìðíåõóçò ü÷é ìüíï ãéá ôï ìåóáéùíéêü áëëÜ êáé ãéá ôï íåüôåñï Åëëçíéóìü.
41
USZR 2CIG
ÐÑOÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ
Ïé ðñþôïé
áéþíåò 1. Ðïéá Þôáí ôá óçìáíôéêüôåñá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõ Éïõóôéíéáíïý êáé
ôïõ Âõæáíôßïõ ðþò ôá áíôéìåôþðéóå;
Ôá óçìáíôéêüôåñá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ áðáó÷üëçóáí ôïí Éïõóôéíéáíü Þôáí: á)
ç åîÝãåñóç ôùí äÞìùí ôïõ Éððïäñüìïõ ÐñÜóéíùí êáé ÂÝíåôùí, â) ç áõèáéñåóßá ôùí
ìåãáëïãáéïêôçìüíùí, ã) ïé áéñÝóåéò êáé ïé ïðáäïß ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò óôïí èñçóêåõôéêü
ôïìÝá êáé ä) ôï ÷Üïò ôçò íïìïèåóßáò êáé ç äõóêïëßá áðïíïìÞò äéêáéïóýíçò.
á) Ç åîÝãåñóç ôùí äÞìùí (ÓôÜóç ôïõ Íßêá) Ýãéíå ôï 532 êáé ï Éïõóôéíéáíüò ôçí
êáôÝóôåéëå óå óõíåñãáóßá ìå ôç óýæõãü ôïõ Èåïäþñá. Áêïëïýèùò åíßó÷õóå ôçí
áõôïêñáôïñéêÞ åîïõóßá êáé ðåñéüñéóå ôç äýíáìç ôùí äÞìùí.
â) Ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò ôùí åðáñ÷éþí ï Éïõóôéíéáíüò ðñïóðÜèçóå íá
ðåñéïñßóåé ìå áõóôçñïýò íüìïõò ôç äýíáìÞ ôïõò êáé íá ðñïóôáôåýóåé ôïõò
åëåýèåñïõò áãñüôåò, ðïõ Þôáí ðïëý ÷ñÞóéìïé óôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá ãéáôß ðëÞñùíáí
öüñïõò.
ã) Óôï èñçóêåõôéêü ôïìÝá ðñïóðÜèçóå íá åðéâÜëåé ôçí Ïñèïäïîßá óå üëç ôçí Ýêôáóç
ôçò áõôïêñáôïñßáò, êáé
ä) óôï íïìïèåôéêü ôïìÝá êùäéêïðïßçóå ôï Ñùìáúêü Äßêáéï.
2. Ðïéá èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå ï Éïõóôéíéáíüò;

Óôï èñçóêåõôéêü ôïìÝá ï Éïõóôéíéáíüò ðñïóðÜèçóå íá åðéâÜëåé ôçí Ïñèïäïîßá óå
üëç ôçí Ýêôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò êáé ãé' áõôü êáôáäßùîå ôïõò ïðáäïýò ôùí áéñÝóåùí
êáé ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò êáé áíÝóôåéëå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ÍÝïðëáôùíéêÞò Áêáäçìßáò
óôçí ÁèÞíá (529). ÐáñÜëëçëá öñüíôéóå ìå êÜèå ìÝóï íá äéáäþóåé ôï ×ñéóôéáíéóìü óå
ëáïýò ôïõ ÊáõêÜóïõ êáé ôçò ÁíáôïëéêÞò ÁöñéêÞò.
3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý;

Ôï óðïõäáéüôåñï êáé äéáñêÝóôåñï Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý Þôáí ç êùäéêïðïßçóç ôïõ
Ñùìáúêïý Äéêáßïõ. ÅðåéäÞ ôï ðëÞèïò êáé ïé áíôéöÜóåéò ôùí íüìùí äõóêüëåõáí ôçí ïìáëÞ
áðïíïìÞ äéêáéïóýíçò, óõíÝóôçóå åðéôñïðÞ åéäéêþí ãéá ôçí áíáèåþñçóç ôïõ éó÷ýïíôïò
Äéêáßïõ.
ÌÝóá óå ìéá ðåíôáåôßá (529 - 534) åêäüèçêáí ï ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò ìå ôïõò ðñéí
áðü ôïí Éïõóôéíéáíü áõôïêñáôïñéêïýò íüìïõò, ï ÐáíäÝêôçò ðïõ ðåñéëÜìâáíå ãíþìåò
ñùìáßùí íïìéêþí êáé ïé ÅéóçãÞóåéò, åã÷åéñßäéï ãéá ôïõò áñ÷Üñéïõò óðïõäáóôÝò ôçò
ÍïìéêÞò. Ïé ÍåáñÝò (äçëáäÞ íÝïé íüìïé) åêäüèçêáí ìåôÜ ôï 534 êáé ãñÜöôçêáí ïé
ðåñéóóüôåñåò óôá åëëçíéêÜ, ãéáôß ïé õðÞêïïé ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò ôïõ ñùìáúêïý
êñÜôïõò êõñßùò äåí êáôáíïïýóáí ôç ëáôéíéêÞ.
Ôï ÉïõóôéíéÜíåéï Äßêáéï áðïôÝëåóå ôç âÜóç ôïõ Äéêáßïõ ôçò Íåüôåñçò Åõñþðçò.
4. Ðïéïò Þôáí ï óôü÷ïò ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Éïõóôéíéáíïý êáé ðþò
õëïðïéÞèçêå;
Ï óôü÷ïò ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Éïõóôéíéáíïý Þôáí ç áðïêáôÜóôáóç ôçò
42 ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò.
USZR 2CIG
Ãéá ôçí õëïðïßçóç ôïõ ðñïãñÜììáôïò áõôïý ï Éïõóôéíéáíüò Ýêáíå ðïëëïýò êáé
ìáêñï÷ñüíéïõò ðïëÝìïõò óôç Äýóç, óôçí ÁíáôïëÞ êáé óôá ÂáëêÜíéá.
Óôç Äýóç êáôÝëõóå ôï Âáíäáëéêü Âáóßëåéï óôç Â. ÁöñéêÞ (533 - 534), êáôÝêôçóå ôï 330 – 717
Ïóôñïãïôèéêü Âáóßëåéï óôçí Éôáëßá ìåôÜ áðü óêëçñÝò áíáìåôñÞóåéò 20 ÷ñüíùí (535 -
555), êáé áíÝêôçóå ôéò íïôéïáíáôïëéêÝò ðáñáëéáêÝò ðåñéï÷Ýò ôïõ Âçóéãïôèéêïý Âáóéëåßïõ
óôçí Éóðáíßá.
Óôçí ÁíáôïëÞ ç êáôÜóôáóç åß÷å ãßíåé ðïëý åðéêßíäõíç, üôáí ï ðÝñóçò âáóéëéÜò ×ïóñüçò
Á´ êáôÝëáâå åêôåôáìÝíåò ðåñéï÷Ýò. Ôï 562 ï Éïõóôéíéáíüò êáé ï ×ïóñüçò Á´ õðÝãñáøáí
óõíèÞêç åéñÞíçò êé Ýôóé áðïêáôáóôÜèçêå ç åýèñáõóôç éóïññïðßá ìåôáîý ôùí äýï
õðåñäõíÜìåùí ôçò åðï÷Þò, Âõæáíôßïõ êáé Ðåñóßáò.
Óôá ÂáëêÜíéá ï Éïõóôéíéáíüò åß÷å íá áíôéìåôùðßóåé ôïõò ÓëÜâïõò êáé Üëëïõò ëáïýò ðïõ
åéóÝâáëáí óôéò åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò ôçò áõôïêñáôïñßáò ðñïêáëþíôáò êáôáóôñïöÝò. Ï
Éïõóôéíéáíüò Ýêôéóå ðïëëÜ öñïýñéá êáé ôåß÷ç óôç ãñáììÞ ôïõ Äïýíáâç êáé ôçò ×åñóïíÞóïõ
ôïõ Áßìïõ êáé äáðÜíçóå ôåñÜóôéá ðïóÜ ãéá ôçí åîáãïñÜ ôçò åéñÞíçò, áëëÜ äåí ìðüñåóå
íá ôïõò áíá÷áéôßóåé.
5. Ðïéá Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Éïõóôéíéáíïý ãéá ôï

âõæáíôéíü êñÜôïò;
Ï Éïõóôéíéáíüò êáôüñèùóå íá ðñáãìáôïðïéÞóåé êáôÜ Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôá ó÷ÝäéÜ ôïõ
ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò. ÓõíïëéêÜ ç åîùôåñéêÞ ôïõ ðïëéôéêÞ
Þôáí óýìöùíç ìå ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç êáé ðïëý öéëüäïîç, áëëÜ îåðåñíïýóå ôéò
äõíáôüôçôåò ôïõ êñÜôïõò. Ïé ðüëåìïß ôïõ óôç Äýóç êáé óôçí ÁíáôïëÞ áðïãýìíùóáí ôéò
åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò áðü óôñáôåýìáôá êáé Üäåéáóáí ôá êñáôéêÜ ôáìåßá. Ç êáôÜóôáóç
áõôÞ åîáóèÝíéóå ôç äéåèíÞ èÝóç ôïõ Âõæáíôßïõ êáé åß÷å ïëÝèñéåò åðéðôþóåéò óôçí åäáöéêÞ
áêåñáéüôçôá ôïõ êñÜôïõò åðß ôùí äéáäü÷ùí ôïõ.
6. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï ïéêïäïìéêü ðñüãñáììá ôïõ Éïõóôéíéáíïý;

Ôï ïéêïäïìéêü ðñüãñáììá ôïõ Éïõóôéíéáíïý õðÞñîå éäéáßôåñá öéëüäïîï.
ÊáôáóêåõÜóôçêå ìåãÜëïò áñéèìüò Ýñãùí ðïõ Þôáí ÷ñÞóéìá óôçí Üìõíá (öñïýñéá êáé
ôåß÷ç) óôç èñçóêåßá (íáïß), óôçí õðïäïìÞ êáé óôçí êïéíÞ ùöÝëåéá (äñüìïé, ãÝöõñåò,
õäñáãùãåßá, áðïèÞêåò óéôçñþí). Ëßãá áð' áõôÜ Üíôåîáí óôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ, üðùò ïé
ï÷õñþóåéò ôçò óõñéáêÞò Óåñãéïýðïëçò (óçìåñéíÞ Resafa) êáé ç Áãßá Óïößá óôçí Êùí/ðïëç.
Ç Áãßá Óïößá åßíáé ôï ëáìðñüôåñï êôßóìá ôçò ÂõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò. Åêðñïóùðåß ôï íÝï
ñõèìü âáóéëéêÞ ìåôÜ ôñïýëïõ. ÊáôáóêåõÜóôçêå óå ðÝíôå (5) ÷ñüíéá (532 - 537) êáé ôéò
åñãáóßåò äéåýèõíáí ïé áñ÷éôÝêôïíÝò ôçò ÁíèÝìéïò êáé Éóßäùñïò. Ôï ðéï åíôõðùóéáêü ôçò
óôïé÷åßï åßíáé ï ôñïýëïò ðïõ ìïéÜæåé íá êñÝìåôáé áðü ôïí ïõñáíü. Ç Áãßá Óïößá åßíáé ï
ìüíïò íáüò ðïõ Üíôåîå óôï ÷ñüíï, õìíÞèçêå êáé Ýãéíå óýìâïëï êáé ðçãÞ Ýìðíåõóçò ü÷é
ìüíï ãéá ôï ìåóáéùíéêü áëëÜ êáé ãéá ôï íåüôåñï Åëëçíéóìü.
43
USZR 2CIG
2. Ï ÇñÜêëåéïò êáé ç äõíáóôåßá ôïõ (610 - 717):

Ïé ðñþôïé
ÅóùôåñéêÞ ìåôáññýèìéóç êáé áãþíáò åðéâßùóçò
áéþíåò
Ðåñßëçøç
á. Ôï ÂõæÜíôéï óå êñßóç
Ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ 6ïõ êáé áñ÷Ýò ôïõ 7ïõ áé. ôï ÂõæÜíôéï áíôéìåôþðéæå ìéá ðïëýðëåõñç
êñßóç (åóùôåñéêÞ êáé åîùôåñéêÞ). Ôá áßôéá ôçò åóùôåñéêÞò êñßóçò Þôáí ïé ëïéìïß, ïé óåéóìïß
êáé ïé êáêÝò óïäåéÝò ðïõ åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá ôçí åãêáôÜëåéøç Þ ôçí ðáñáêìÞ ôùí ðüëåùí,
ôç ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý, ôçí õðï÷þñçóç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ êñßóç ôïõ
óôñáôïý. ÐáñÜëëçëá ïé åéóâïëÝò ôùí ÓëÜâùí, ôùí ÁâÜñùí êáé ôùí Ðåñóþí äçìéïõñãïýóáí
ìßá ïîýôáôç åîùôåñéêÞ êñßóç. ¼ëá áõôÜ õðáãüñåõáí ôçí áíÜãêç ìéáò ìåôáññýèìéóçò êáé
Üìåóçò áíôßäñáóçò ãéá ôçí áðïôñïðÞ ôçò êáôáóôñïöÞò.
â. Ç áíôåðßèåóç ôïõ Çñáêëåßïõ

Ôï äýóêïëï áõôü Ýñãï áíÝëáâå ï ÇñÜêëåéïò (610 - 641), ï ïðïßïò áíáäéïñãÜíùóå ôï
óôñÜôåõìá ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ êáé çèéêÞ âïÞèåéá ôçò Åêêëçóßáò êáé åðé÷åßñçóå åêóôñáôåßåò
êáôÜ ôùí Ðåñóþí, óôéò ïðïßåò çãåßôï ðñïóùðéêÜ.
Ïé åêóôñáôåßåò áõôÝò åß÷áí Ýíôïíï èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá. Ôï êßíçôñï ôùí åðéèÝóåùí
Þôáí ç áñðáãÞ ôïõ Ôéìßïõ Óôáõñïý áðü ôïõò ÐÝñóåò. Ï ÇñÜêëåéïò åîýøùóå ôï
èñçóêåõôéêü êáé ðáôñéùôéêü óõíáßóèçìá ôùí óôñáôéùôþí ôïõ êé áõôü åß÷å êáèïñéóôéêÞ
óçìáóßá ãéá ôçí Ýêâáóç ôùí åêóôñáôåéþí. Óôç ìÜ÷ç ôçò Íéíåõß (627) ï ÇñÜêëåéïò ðÝôõ÷å
èñéáìâåõôéêÞ íßêç Ýíáíôé ôùí Ðåñóþí êáé áíÝêôçóå ôéò åðáñ÷ßåò ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò êáé
ôïí Ôßìéï Óôáõñü. ÐáñÜëëçëá áðïêñïýóôçêáí êáé ïé ÓëÜâïé ìå ôïõò ÁâÜñïõò ðïõ åß÷áí
ðïëéïñêÞóåé ôçí Êùí/ðïëç (626).
ã. ÈÝìáôá êáé åîåëëçíéóìüò ôïõ êñÜôïõò

Óôï ôÝëïò ôïõ 7ïõ áé. áðåéëïýóáí ôçí áõôïêñáôïñßá ïé ´Áñáâåò. Ïé êáôáêôÞóåéò ôùí
ÁñÜâùí êáé ç óõíå÷Þò åîÜðëùóÞ ôïõò äçìéïýñãçóå ôçí áíÜãêç áðïôåëåóìáôéêüôåñçò
Üìõíáò. Ãéá ôï óêïðü áõôü ïé äéÜäï÷ïé ôïõ Çñáêëåßïõ êáèéÝñùóáí Ýíá íÝï äéïéêçôéêü
óýóôçìá, ôá èÝìáôá, ðïõ Þôáí äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ìå äéêü ôïõò óôñáôü.
Ï èåìáôéêüò óôñáôüò ðïõ äçìéïõñãÞèçêå Þôáí Ýíá åßäïò åèíéêïý óôñáôïý ðïõ
áðïäåß÷èçêå ðïëý áðïôåëåóìáôéêüò ãéá ôçí Üìõíá ôçò áõôïêñáôïñßáò. Áðïôåëåßôï áðü
åëåýèåñïõò áãñüôåò, óôïõò ïðïßïõò ôï êñÜôïò ðáñá÷ùñïýóå óôñáôéùôéêÜ êôÞìáôá Þ
óôñáôéùôüðéá, ôá ïðïßá õðåñáóðßæïíôáí êáé êáñðþíïíôáí. Ôçí áíþôáôç åîïõóßá óôá
üñéá ôïõ èÝìáôïò åß÷å ï óôñáôçãüò.
Ôçí ßäéá åðï÷Þ ïëïêëçñþèçêå ï åîåëëçíéóìüò ôïõ êñÜôïõò: êáèéåñþèçêå ç åëëçíéêÞ
ùò åðßóçìç ãëþóóá óôçí ðïëéôéêÞ êáé óôñáôéùôéêÞ äéïßêçóç êáé ïé ñùìáúêïß ôßôëïé
áíôéêáôáóôÜèçêáí áðü åëëçíéêïýò. Ç åîÝëéîç áõôÞ óõìâïëßæåé ôï ïñéóôéêü ôÝëïò ôçò
ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò êáé ôçí áñ÷Þ ôçò ìåóáéùíéêÞò åëëçíéêÞò âõæáíôéíÞò áõôïêñá-
ôïñßáò.
44
USZR 2CIG
á) Ôï ÂõæÜíôéï óå êñßóç 330 – 717
ÔÝëïò 6ïõ - áñ÷Ýò 7ïõ áé.: åóùôåñéêÞ êáé åîùôåñéêÞ êñßóç Âõæáíôßïõ
ÅóùôåñéêÞ êñßóç:
Áßôéá:
Ëïéìïß, óåéóìïß, êáêÝò óïäåéÝò, åéóâïëÝò å÷èñþí óôá åäÜöç ôçò áõôïêñáôïñßáò.
ÁðïôåëÝóìáôá:
1) åãêáôÜëåéøç Þ ðáñáêìÞ ðüëåùí
2) ìåßùóç ðëçèõóìïý
3) õðï÷þñçóç åìðïñßïõ
4) õðï÷þñçóç íïìéóìáôéêÞò êõêëïöïñßáò o ïéêïíïìéêÞ êñßóç o êñßóç óôñáôïý
ÅîùôåñéêÞ êñßóç: o åéóâïëÝò ÓëÜâùí, ÁâÜñùí êáé Ðåñóþí
o áíÜãêç ìåôáññýèìéóçò
â. Ç áíôåðßèåóç ôïõ Çñáêëåßïõ

ÇñÜêëåéïò:
• áíáäéïñãÜíùóç óôñáôåýìáôïò (ìå ïéêïíïìéêÞ âïÞèåéá Åêêëçóßáò)
• åðé÷åßñçóç åêóôñáôåéþí êáôÜ Ðåñóþí (622 - 628)
• ðñïóùðéêÞ çãåóßá åðé÷åéñÞóåùí
Ôï êßíçôñï: ç áñðáãÞ ôïõ Ôéìßïõ Óôáõñïý
Ï ôñüðïò: åîýøùóç èñçóêåõôéêïý êáé ðáôñéùôéêïý öñïíÞìáôïò óôñáôéùôþí
Ôá ãåãïíüôá: á) íßêç åíáíôßïí Ðåñóþí (ìÜ÷ç óôç Íéíåõß) (627)
â) íßêç åíáíôßïí ÓëÜâùí êáé ÁâÜñùí (ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò)
Ôá áðïôåëÝóìáôá: á) áíÜêôçóç üëùí ôùí âõæáíôéíþí åðáñ÷éþí (Åããýò ÁíáôïëÞò)

â) ÁíÜêôçóç Ôéìßïõ Óôáõñïý - èñéáìâåõôéêÞ åðéóôñïöÞ.
ã. ÈÝìáôá êáé åîåëëçíéóìüò ôïõ êñÜôïõò
7ïò áé.: áñáâéêÝò åðéèÝóåéò - êáôáêôÞóåéò, åîÜðëùóç o áíÜãêç Üìõíáò.
ÈÝìáôá: äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ìå äéêü ôïõò óôñáôü
ÄéÜäï÷ïé Çñáêëåßïõ: íÝï äéïéêçôéêü óýóôçìá: èÝìáôá (Ì. Áóßá)
Èåìáôéêüò óôñáôüò:
• áðïôåëåßôï áðü åëåýèåñïõò áãñüôåò
• áíôéêáôÝóôçóå ôïõò ðáëáéïýò ìéóèïöïñéêïýò óôñáôïýò
• áðïôÝëåóå Ýíá åßäïò åèíéêïý óôñáôïý
• áðïäåß÷èçêå åîáéñåôéêÜ áðïôåëåóìáôéêüò ãéá ôçí Üìõíá ôçò áõôïêñáôïñßáò
• óõíôçñéüôáí áðü ôá óôñáôéùôüðéá
• äéïéêéüôáí áðü ôï óôñáôçãü ôïõ èÝìáôïò
45
USZR 2CIG
Ôá óôñáôéùôüðéá:
Ïé ðñþôïé • Þôáí êôÞìáôá ðïõ ðáñá÷ùñïýóå ôï êñÜôïò óôïõò áãñüôåò - óôñáôéþôåò
áéþíåò • ðñïóêüìéæáí Ýóïäá, ìå ôá ïðïßá: á) óõíôçñïýóáí ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò
ôïõ Âõæáíôßïõ â) áãüñáæáí ôïí ïðëéóìü
ã) êÜëõððáí ôá Ýîïäá ôùí åêóôñáôåéþí
Ï óôñáôçãüò:
Áóêïýóå ôçí áíþôáôç åîïõóßá (óôñáôéùôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ) ôïõ èÝìáôïò ðïõ äéïéêïýóå.
Åîåëëçíéóìüò êñáôéêÞò äéïßêçóçò (ïëïêëÞñùóç)

• êáèéÝñùóç åëëçíéêÞò ùò åðßóçìçò ãëþóóáò
• êáèéÝñùóç åëëçíéêþí ôßôëùí áíôß ñùìáúêþí
• êáèéÝñùóç ôßôëïõ: "âáóéëåýò, ðéóôüò åí ×ñéóôþ". (ÇñÜêëåéïò)
"ÈÝìáôá" (óåë. 20)
ÈÝìáôá ïíïìÜæïíôáí äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò, ìå äéêü ôïõò óôñáôü, óôï íÝï äéïéêçôéêü
óýóôçìá ðïõ êáèéåñþèçêå ôïí 7ï áéþíá áðü ôïõò äéáäü÷ïõò ôïõ Çñáêëåßïõ.
Ôá ðñþôá "èÝìáôá" äçìéïõñãÞèçêáí óôç Ì. Áóßá, ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðéóôïýí ïé
åðéèÝóåéò ôùí ÁñÜâùí. Ðñïò ôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé. ôï óýóôçìá ôùí "èåìÜôùí"
óôáèåñïðïéÞèçêå êé Üñ÷éóå íá åîáðëþíåôáé êáé óôéò åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò ôïõ êñÜôïõò.
Óôñáôéùôüðéá (óåë. 20)
ÊôÞìáôá ôá ïðïßá åß÷áí äéáôåèåß áðü ôï âõæáíôéíü êñÜôïò óôïõò èåìáôéêïýò óôñáôéþôåò,
óôá ìÝóá ôïõ 7ïõ áéþíá. Ìå ôá ÝóïäÜ ôïõò áðü ôá óôñáôéùôüðéá ïé óôñáôéþôåò:
á) óõíôçñïýóáí ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò,
â) áãüñáæáí ôïí ïðëéóìü ôïõò êáé óõíôçñïýóáí ôï Üëïãü ôïõò êáé
ã) êÜëõðôáí ôá Ýîïäá ôùí åêóôñáôåéþí.
Ôá êôÞìáôá êáé ç õðï÷ñÝùóç ãéá óôñáôéùôéêÞ õðçñåóßá ìåôáâéâÜæïíôáí áðü ôïí ðáôÝñá
óôïí ðñùôüôïêï ãéï.
"Èåìáôéêüò" óôñáôüò (óåë. 20)
Óôï "èåìáôéêü" óôñáôü õðçñåôïýóáí åëåýèåñïé áãñüôåò, óôïõò ïðïßïõò ôï êñÜôïò
ðáñá÷ùñïýóå óôñáôéùôéêÜ êôÞìáôá Þ óôñáôéùôüðéá. Ï èåìáôéêüò óôñáôüò
áíôéêáôÝóôçóå ôïõò ðáëáéïýò ìéóèïöïñéêïýò óôñáôïýò êáé áðïôÝëåóå Ýíá åßäïò
åèíéêïý óôñáôïý ðïõ áðïäåß÷èçêå åîáéñåôéêÜ áðïôåëåóìáôéêüò ãéá ôçí Üìõíá ôçò
áõôïêñáôïñßáò. ÅðéêåöáëÞò ôïõ Þôáí ï óôñáôçãüò.
Óôñáôçãüò (óåë. 20)
Óôá ìÝóá ôïõ 7ïõ áéþíá, óôï ÂõæÜíôéï, áóêïýóå ôçí áíþôáôç óôñáôéùôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ
åîïõóßá ôïõ èÝìáôïò ðïõ äéïéêïýóå.
Åîåëëçíéóìüò ôïõ êñÜôïõò (óåë. 20)
ÊáôÜ ôïí 7ï áéþíá óôï âõæáíôéíü êñÜôïò óõíôåëåßôáé ìéá óçìáíôéêÞ áëëáãÞ:
ïëïêëçñþíåôáé ï åîåëëçíéóìüò ôçò êñáôéêÞò äéïßêçóçò. Ùò åðßóçìç ãëþóóá
êáèéåñþíåôáé ç åëëçíéêÞ óôçí ðïëéôéêÞ êáé óôñáôéùôéêÞ äéïßêçóç (ìÝ÷ñé ôüôå Þôáí ç
ËáôéíéêÞ). Ïé ñùìáúêïß ôßôëïé áíôéêáôáóôÜèçêáí áðü åëëçíéêïýò, üðùò ï ôßôëïò:
âáóéëåýò ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðñïóèÞêç: "ðéóôüò åí ×ñéóôþ" ðïõ áíôéêáôÝóôçóå ôïí
46 ôßôëï: imperator Romanorum (= áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí)
USZR 2CIG
"ðéóôüò åí ×ñéóôþ" (óåë. 20)

ÐñïóèÞêç êïíôÜ óôïí ôßôëï: "âáóéëåýò" ðïõ êáèéåñþèçêå ôïí 7ï áéþíá áðü ôïí
áõôïêñÜôïñá ÇñÜêëåéï. Ôï óôïé÷åßï áõôü äåß÷íåé ôçí åíäõíÜìùóç ôïõ ñüëïõ ôçò 330 – 717
èñçóêåßáò êáé ôç óõìðüñåõóç ôïõ êñÜôïõò ìå ôçí Åêêëçóßá.
Åîáñ÷Üôá (óåë. 21)
´Åôóé ïíïìÜæïíôáí ïé äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò ôïí 6ï áéþíá, ðïõ Þôáí
áðïìáêñõóìÝíåò áðü ôï êÝíôñï. Åöáñìüóôçêå êõñßùò óôç Äýóç ãéá ôçí
áðïôåëåóìáôéêüôåñç õðåñÜóðéóç ôùí âõæáíôéíþí åðáñ÷éþí áðü ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò.
ÅðéêåöáëÞò ôùí åîáñ÷Üôùí Þôáí ï Ýîáñ÷ïò. Áõôüò óõãêÝíôñùíå ôçí ðïëéôéêÞ, óôñáôéùôéêÞ,
äéêáóôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ åîïõóßá. Åíåñãïýóå ùò ôïðïôçñçôÞò ôïõ áõôïêñÜôïñá.
Ï èåóìüò ôùí åîáñ÷Üôùí ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ùò ðñüôõðï áðü ôïõò ìåôÝðåéôá
áõôïêñÜôïñåò ãéá ôçí ðñïþèçóç êáé ôçí êáèéÝñùóç ôïõ èåóìïý ôùí "èåìÜôùí".
ÇñÜêëåéïò (óåë. 19)
Âõæáíôéíüò óôñáôçãüò - áõôïêñÜôïñáò (610 - 641).
• ´Åêáíå ðïëëÝò åêóôñáôåßåò åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí êáé åðáíÝöåñå óôçí Êùí/ðïëç
ôïí Ôßìéï Óôáõñü.
• Óôçí åðï÷Þ ôïõ ïëïêëçñþèçêå ï åîåëëçíéóìüò ôïõ êñÜôïõò.
• Ðñþôïò õéïèÝôçóå ôïí ôßôëï "âáóéëåýò" ìå ôçí ðñïóèÞêç: "ðéóôüò åí ×ñéóôþ"
Ñùìáíßá (óåë. 20): ¢ëëç ïíïìáóßá ôçò âõæáíôéíÞò åðéêñÜôåéáò.
´Áâáñïé (óåë. 19)
Áóéáôéêüò íïìáäéêüò ëáüò, ìïããïëéêÞò êáôáãùãÞò, ìå áîéüëïãç êñáôéêÞ ïñãÜíùóç,
ïñãáíùìÝíïò óå ðïëåìéêÝò êïéíüôçôåò. ÕðÝôáîáí ôéò óëáâéêÝò öõëÝò ðïõ Þôáí
åãêáôáóôçìÝíïé óôçí ðåñéï÷Þ ðÜíù áðü ôç Ìáýñç ÈÜëáóóá êáé ôïí 6ï áéþíá Üðëùóáí
ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõò óôéò ïõããñéêÝò ðåäéÜäåò. ´Åôóé áðïôÝëåóáí ìéá óïâáñÞ áðåéëÞ ãéá
ôï ÂõæÜíôéï. Ôï 558 ï Éïõóôéíéáíüò Ýêëåéóå ìáæß ôïõò óõìöùíßá íá ôïõò êáôáâÜëåé
åôÞóéá åðé÷ïñÞãçóç, ãéá ôç äéáôÞñçóç ôçò ôÜîçò óôéò óôÝðåò ôïõ Âüñåéïõ Åýîåéíïõ
Ðüíôïõ. Ôï 561 Ýöôáóáí ùò ôïí ÊÜôù Äïýíáâç êáé æÞôçóáí íá åãêáôáóôáèïýí åêåß.
Ï Éïõóôéíéáíüò ôïõò Ýóôñåøå óôçí Ðáííïíßá. Ôï 626 ìáæß ìå ôïõò ÓëÜâïõò ðïëéüñêçóáí
ôçí Êùí/ðïëç êáé çôôÞèçêáí áðü ôïí ÇñÜêëåéï.
622 - 628 Åêóôñáôåßåò Çñáêëåßïõ êáôÜ Ðåñóþí.
• ÌÜ÷ç óôç Íéíåõß (êïíôÜ óôá ÃáõãÜìçëá) ìåôáîý Âõæáíôéíþí êáé Ðåñóþí.
627 • Íßêç Çñáêëåßïõ.
• ÁíÜêôçóç âõæáíôéíþí åðáñ÷éþí Åããýò ÁíáôïëÞò.
• Ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò áðü ÓëÜâïõò êáé ÁâÜñïõò.
626
• Íßêç Âõæáíôéíþí.
• ÊáèéÝñùóç "èåìÜôùí" óôç Ì. Áóßá.
7ïò áé.
• Åîåëëçíéóìüò ôïõ êñÜôïõò 47
USZR 2CIG

Ïé ðñþôïé
áéþíåò 1. Íá åðéóçìÜíåéò ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíÝâáëáí óôç íßêç ôïõ Çñáêëåßïõ êáôÜ ôùí Ðåñóþí.
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíÝâáëáí óôç íßêç ôïõ Çñáêëåßïõ êáôÜ ôùí Ðåñóþí åßíáé ïé
åîÞò: 1) ç ðñïóùðéêüôçôá ôïõ, 2) ç âïÞèåéá ôçò Åêêëçóßáò êáé 3) ï èñçóêåõôéêüò êáé
ðáôñéùôéêüò åíèïõóéáóìüò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý.
1) Ï ÇñÜêëåéïò áíôéðñïóùðåýåé ôïí ôýðï ôïõ óôñáôçãïý - áõôïêñÜôïñá ðïõ çãÞèçêå
ðñïóùðéêÜ ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý, êé áõôü åíÝðíåõóå êáé åíèÜññõíå ôïõò
óôñáôéþôåò ôïõ, ãéáôß ìå ôçí áíäñåßá ôïõ ãéíüôáí ðáñÜäåéãìá ãé' áõôïýò.
• ÁíáäéïñãÜíùóå áðïôåëåóìáôéêÜ êáé åîüðëéóå Üñôéá ôï óôñáôü ôïõ.
• ÅöÜñìïóå ìå åðéôõ÷ßá ôçí ôáêôéêÞ ôïõ áíôéðåñéóðáóìïý êáé ìåôÝöåñå ôïí ðüëåìï
óôçí êáñäéÜ ôïõ Ðåñóéêïý êñÜôïõò (Íéíåõß).
• Åêìåôáëëåýôçêå ôï ãåãïíüò ôçò áñðáãÞò ôïõ Ôéìßïõ Óôáõñïý êáé êÞñõîå éåñü
ðüëåìï êáôÜ ôùí Ðåñóþí, åîÜðôïíôáò Ýôóé ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá ôùí
óôñáôéùôþí ôïõ.
2) ÅîáéñåôéêÜ óçìáíôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôç íßêç ôïõ Çñáêëåßïõ êáôÜ ôùí Ðåñóþí
Þôáí êáé ï ñüëïò ôçò Åêêëçóßáò, ðïõ ðñïóÝöåñå ìåãÜëç âïÞèåéá õëéêÞ (÷ñÞìáôá)
êáé çèéêÞ (åìøý÷ùóç, åðßêëçóç ôçò Ðáíáãßáò, åõëïãßá, åõ÷Ýò).
3) Êáèïñéóôéêü ñüëï üìùò ãéá ôçí Ýêâáóç ôùí åêóôñáôåéþí Ýðáéîå ï èñçóêåõôéêüò êáé
ðáôñéùôéêüò åíèïõóéáóìüò ðïõ åðéêñÜôçóå óôéò ôÜîåéò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý,
êáèþò ðïëåìïýóáí åíáíôßïí åêåßíùí ðïõ Üñðáîáí ôïí Ôßìéï Óôáõñü (ôï éåñüôåñï
êåéìÞëéï ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý) êáé áðåéëïýóáí ôç âõæáíôéíÞ ðáôñßäá ôïõò ôç Ñùìáíßá.
2. Ðïéá áíÜãêç õðáãüñåõóå ôçí êáèéÝñùóç ôùí èåìÜôùí, üðùò ðñïêýðôåé Ýììåóá
áðü ôï ó÷åôéêü áðüóðáóìá ôïõ Ýñãïõ "Ðåñß èåìÜôùí";
Óýìöùíá ìå ôï ðáñáôéèÝìåíï áðüóðáóìá, ðïõ åßíáé áðü ôï Ýñãï ôïõ Êùí/íïõ
ÐïñöõñïãÝííçôïõ "Ðåñß èåìÜôùí" êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ç êáèéÝñùóç
ôùí "èåìÜôùí" õðáãïñåýôçêå áðü ôïí ðåñéïñéóìü êáé ôïí áêñùôçñéáóìü ôïõ ñùìáúêïý
êñÜôïõò óå ÁíáôïëÞ êáé Äýóç.
Óôçí ÁíáôïëÞ åß÷áí êáôáêôçèåß áðü ôïõò ´Áñáâåò ç Óõñßá, ç Ðáëáéóôßíç êáé ç Áßãõðôïò,
åíþ óôç Äýóç åß÷áí äéåéóäýóåé êáé åß÷áí åãêáôáóôáèåß óôá ÂáëêÜíéá ïé ÓëÜâïé êáé ïé ´Áâáñïé.
´Åíåêá êõñßùò ôçò áñáâéêÞò åðÝêôáóçò äçìéïõñãÞèçêå ç áíÜãêç ïñãÜíùóçò ôçò
Üìõíáò êáé áðüêñïõóçò ôùí óõãêåêñéìÝíùí å÷èñþí. Ãéá íá åðéôåõ÷èåß áõôüò ï óôü÷ïò ïé
äéÜäï÷ïé ôïõ Çñáêëåßïõ êáôÝôìçóáí (:õðïäéáßñåóáí) ôéò ìåãÜëåò äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò
óå ìéêñüôåñåò êáé ôá ìåãÜëá óôñáôéùôéêÜ óþìáôá óå ìéêñüôåñá äçìéïõñãþíôáò ôá
"èÝìáôá", äçëáäÞ äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ìå äéêü ôïõò óôñáôü. Áêüìç ìåôáâßâáóáí Ýíá
ìÝñïò ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò óôïõò äéïéêçôÝò áõôþí ôùí ðåñéöåñåéþí, äçëáäÞ óôïõò
óôñáôçãïýò ôùí èåìÜôùí (áðïêÝíôñùóç). ¸ôóé äçìéïýñãçóáí Ýíá íÝï äéïéêçôéêü óýóôçìá.
Ç ìåôáññýèìéóç áõôÞ óõíäÝåôáé êáé ìå Ýíá Üëëï ìåãÜëï ãåãïíüò, ôïí åîåëëçíéóìü ôïõ
êñÜôïõò.
3. Ðïéåò äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò (åîáñ÷Üôá êáé èÝìáôá) ðåñéëÜìâáíå êáé ðïéá
óôñáôéùôéêÜ óþìáôá äéÝèåôå ôï ÂõæÜíôéï óôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áéþíá óýìöùíá ìå ôï
ôåëåõôáßï ðáñÜèåìá; Áöïý ìåëåôÞóåéò ðñïóåêôéêÜ ôï ÷Üñôç, íá åðéóçìÜíåéò ðïéá
48 íÝá èÝìáôá êáé ìå ðïéï ôñüðï éäñýèçêáí ìåôáîý ôïõ 7ïõ êáé 9ïõ áé. óôç Ì. Áóßá.
USZR 2CIG
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ìßá åðéóôïëÞ ôïõ Éïõóôéíéáíïý Â´ ðñïò ôïí ðÜðá
ôçò Ñþìçò, ç ïðïßá ÷ñïíïëïãåßôáé óôá 687 êáé ðåñéëáìâÜíåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôç äéïéêçôéêÞ
äéÜñèñùóç ôïõ êñÜôïõò óôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé., óõìðëçñþíïíôáò ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç. 330 – 717
Áð' ôçí åðéóôïëÞ ðñïêýðôåé üôé óôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áéþíá åß÷áí Þäç éäñõèåß ôá åîáñ÷Üôá
ôçò Éôáëßáò ìå ðñùôåýïõóá ôç ÑáâÝííá êáé ôçò ÁöñéêÞò ìå ðñùôåýïõóá ôçí Êáñ÷çäüíá.
Åðßóçò ôï ÂõæÜíôéï äéÝèåôå ôá åîÞò èÝìáôá: 1) ôï "èÝìá" ôçò ÈñÜêçò (óôï åõñùðáúêü
ôìÞìá ôçò áõôïêñáôïñßáò), 2) ôï "èÝìá" ôùí ÊáñáâçóéÜíùí (ôï ìïíáäéêü íáõôéêü èÝìá)
ìå ðñùôåýïõóá ôç íÞóï ÊÝù, 3) ôï "èÝìá" Ïøéêßïõ, 4) ôï "èÝìá" Áíáôïëéêþí êáé 5) ôï
"èÝìá" ÁñìåíéÜêùí óôç Ì. Áóßá. Åðßóçò ôï óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò ëéìÜíé êáé öñïýñéï
Septem / Ceuta áðÝíáíôé áðü ôï óôåíü ôïõ ÃéâñáëôÜñ åß÷å äéïéêçôéêÞ áõôïôÝëåéá êáé
öõëáóóüôáí áðü ôï óþìá ôùí ëåãüìåíùí Septensiani. Åêôüò áðü ôá óôñáôåýìáôá ðïõ
ðñïóôÜôåõáí ôá "èÝìáôá" êáé ôá åîáñ÷Üôá, õðÞñ÷áí êáé ïé ó÷ïëÝò êáé ïé åîêïõâßôïñåò ôïõ
Éåñïý Ðáëáôßïõ. Áð' ôïí 7ï Ýùò ôïí 9ï áéþíá ç êáôÜóôáóç åß÷å áëëÜîåé ñéæéêÜ. Óôï äéÜóôçìá
áõôü éäñýèçêáí ðïëëÜ íÝá èÝìáôá, åíþ ôá ðáëáéÜ åß÷áí äéáéñåèåß êáé ðïëëáðëáóéáóôåß.
4. Ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ãéáôß ï ÇñÜêëåéïò áðåéêïíßæåôáé ùò Äáâßä; Ôé ãíùñßæåéò áðü

ôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç ðïõ èá ìðïñïýóå íá óôçñßîåé ôïí ðáñáëëçëéóìü;
Óå Ýíáí áñãõñü äßóêï ôïõ 7ïõ áéþíá ï ÇñÜêëåéïò áðåéêïíßæåôáé ùò Äáâßä.
Áðü ôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç ãíùñßæïõìå üôé ï Äáâßä ÷Üñç óôçí ðßóôç ôïõ óôï Èåü, íßêçóå
ôï öïâåñü êáé áêáôáìÜ÷çôï ãßãáíôá ÃïëéÜè.
ÊÜôé ðáñüìïéï óõíÝâç êáé ìå ôïí ÇñÜêëåéï, ðïõ ìå ðïëý ìéêñÜ ìÝóá, ÷Üñç óôçí
áêñÜäáíôç ðßóôç ôïõ íßêçóå ôï ðáíßó÷õñï ðåñóéêü êñÜôïò.
1. Ðïéá Þôáí ç åóùôåñéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò üôáí áíÝëáâå ï ÇñÜêëåéïò
ôçí åîïõóßá;
Óôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 6ïõ êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 7ïõ áéþíá ôï ÂõæÜíôéï óõãêëïíßóôçêå
áðü ìéá ðïëýðëåõñç êñßóç. Ëïéìïß, êáêÝò óïäåéÝò, óåéóìïß êáé åéóâïëÝò óôá åäÜöç ôçò
áõôïêñáôïñßáò ïäÞãçóáí óôçí åãêáôÜëåéøç Þ ôçí ðáñáêìÞ ôùí ðüëåùí, óôç ìåßùóç ôïõ
ðëçèõóìïý êáé ôçí õðï÷þñçóç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò íïìéóìáôéêÞò êõêëïöïñßáò. Ç
åðÝêôáóç ôçò êñßóçò óôç äçìüóéá ïéêïíïìßá ïäÞãçóå óôçí ðáñáìÝëçóç ôïõ óôñáôïý.
ÁõôÞ ôçí êñßóç êáèþò êáé ôïõò åîùôåñéêïýò êéíäýíïõò Ýðñåðå íá äéá÷åéñéóôåß
áðïôåëåóìáôéêÜ ï ÇñÜêëåéïò.
2. Ðïéïé ëáïß áðåéëïýóáí ôçí áõôïêñáôïñßá üôáí áíÝëáâå ôçí åîïõóßá ï ÇñÜêëåéïò;
¼ôáí áíÝëáâå ôçí åîïõóßá ï ÇñÜêëåéïò ïé ÓëÜâïé Üñ÷éóáí íá êáôáêëýæïõí ôéò
åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò êáé ïé ÐÝñóåò Ýöôáóáí óôéò áêôÝò ôïõ Âïóðüñïõ. Óôá ðñþôá ÷ñüíéá
ôçò âáóéëåßáò ôïõ Çñáêëåßïõ ç êáôÜóôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí åîáéñåôéêÜ êñßóéìç.
3. Ãéáôß ïé åêóôñáôåßåò ôïõ Çñáêëåßïõ êáôÜ ôùí Ðåñóþí ðñïóÝëáâáí Ýíôïíï

èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá éåñïý ðïëÝìïõ êáé ðþò öáßíåôáé áõôüò ï ÷áñáêôÞñáò;
49
USZR 2CIG
Ïé åêóôñáôåßåò ôïõ Çñáêëåßïõ êáôÜ ôùí Ðåñóþí ðñïóÝëáâáí Ýíôïíï èñçóêåõôéêü

Ïé ðñþôïé ÷áñáêôÞñá åðåéäÞ ïé ÐÝñóåò åß÷áí áñðÜîåé ôïí Ôßìéï Óôáõñü, ôï éåñüôåñï êåéìÞëéï ôïõ
áéþíåò ×ñéóôéáíéóìïý. Ï áõôïêñÜôïñáò åîýøùóå ôï öñüíçìá ôùí óôñáôéùôþí ôïõ ìå öëïãåñÝò
ôïõ Âõæáíôßïõ ïìéëßåò êáôÜ ôùí å÷èñþí ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý êáé ôçò Ñùìáíßáò.
Ï ÇñÜêëåéïò, áöïý áíáäéïñãÜíùóå ôï óôñÜôåõìá ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ óõìðáñÜóôáóç
ôçò åêêëçóßáò, åðé÷åßñçóå óõíå÷åßò åêóôñáôåßåò êáôÜ ôùí Ðåñóþí (622- 628). Óôç ìÜ÷ç
ôçò Íéíåõß ðÝôõ÷å íá óõíôñßøåé ôïõò ÐÝñóåò êáé íá áíáêôÞóåé üëåò ôéò âõæáíôéíÝò åðáñ÷ßåò
óôçí Åããýò ÁíáôïëÞ (627) êáèþò êáé ôï ðéï áêñéâü áðüêôçìá ôïõ ðïëÝìïõ: ôïí Ôßìéï
Óôáõñü, ðïõ ôïí Ýöåñå èñéáìâåõôéêÜ óôçí Êùí/ðïëç.
4. Ðïëëïß ðáñáëëçëßæïõí ôïí ÇñÜêëåéï ìå ôïí Ì. ÁëÝîáíäñï. Ðþò ìðïñåß íá

äéêáéïëïãçèåß áõôüò ï ðáñáëëçëéóìüò;
Ìðïñïýìå íá ðáñáëëçëßóïõìå ôïí ÇñÜêëåéï ìå ôïí Ì. ÁëÝîáíäñï äéüôé:
Êáé ïé äýï Ýêáíáí íéêçöüñåò åêóôñáôåßåò ìÝ÷ñé ôá âÜèç ôçò Ðåñóßáò, çãïýíôáí
ðñïóùðéêÜ ôïõ óôñáôïý ôïõò êáé ìå ôçí áíäñåßá ôïõò ãßíïíôáí ðáñÜäåéãìá ãéá ôïõò
óôñáôéþôåò ôïõò. Êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ôï èÜññïò, ç áðïöáóéóôéêüôçôá êáé ç
ãåííáéüôçôá îÜöíéáóáí, áðïèÜññõíáí êáé êáôÝâáëáí ôïõò ÐÝñóåò.
5. Ôé Þôáí ôá "èÝìáôá" êáé ãéá ðïéï ëüãï äçìéïõñãÞèçêáí;

"ÈÝìáôá" Þôáí äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ìå äéêü ôïõò óôñáôü. Áðïôåëïýóáí Ýíá íÝï
äéïéêçôéêü óýóôçìá ðïõ êáèéÝñùóáí ïé äéÜäï÷ïé ôïõ Çñáêëåßïõ. Ôá ðñþôá "èÝìáôá"
äçìéïõñãÞèçêáí óôç Ì. Áóßá, óôç äéÜñêåéá ôïõ 7ïõ áéþíá, ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðéóôïýí
ïé åðéèÝóåéò ôùí ÁñÜâùí. Ðñïò ôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé. ôï óýóôçìá ôùí "èåìÜôùí"
óôáèåñïðïéÞèçêå êé Üñ÷éóå íá åîáðëþíåôáé êáé óôéò åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò ôïõ êñÜôïõò.
6. Ôé Þôáí ï "èåìáôéêüò" óôñáôüò êáé ðþò äéïéêïýíôáí;

Ï "èåìáôéêüò" óôñáôüò ó÷åôßæåôáé ìå ôçí êáèéÝñùóç ôïõ èåóìïý ôùí "èåìÜôùí". Óôï
"èåìáôéêü" óôñáôü õðçñåôïýóáí åëåýèåñïé áãñüôåò, óôïõò ïðïßïõò ôï êñÜôïò
ðáñá÷ùñïýóå óôñáôéùôéêÜ êôÞìáôá Þ óôñáôéùôüðéá. Ìå ôá ÝóïäÜ ôïõò ïé óôñáôéþôåò: á)
óõíôçñïýóáí ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò, â) áãüñáæáí ôïí ïðëéóìü ôïõò êáé ã) êÜëõðôáí ôá
Ýîïäá ôùí åêóôñáôåéþí.
Ï èåìáôéêüò óôñáôüò áíôéêáôÝóôçóå ôïõò ðáëáéïýò ìéóèïöïñéêïýò óôñáôïýò êáé
áðïôÝëåóå Ýíá åßäïò åèíéêïý óôñáôïý ðïõ áðïäåß÷èçêå åîáéñåôéêÜ áðïôåëåóìáôéêüò ãéá
ôçí Üìõíá ôçò áõôïêñáôïñßáò.
ÅðéêåöáëÞò ôïõ "èåìáôéêïý" óôñáôïý Þôáí ï óôñáôçãüò, ï ïðïßïò áóêïýóå ôçí áíþôáôç
åîïõóßá (óôñáôéùôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ) ìÝóá óôá üñéá ôïõ "èÝìáôïò".
7. Ðïéá ãåãïíüôá óõíåôÝëåóáí óôçí ïëïêëÞñùóç ôïõ åîåëëçíéóìïý ôïõ êñÜôïõò ôïí
7ï áéþíá;
Ôá ãåãïíüôá ðïõ óõíåôÝëåóáí óôçí ïëïêëÞñùóç ôïõ åîåëëçíéóìïý ôïõ êñÜôïõò ôïí
7ï áéþíá, Þôáí: á) ç êáèéÝñùóç ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò ùò åðßóçìçò óôçí ðïëéôéêÞ êáé
óôñáôéùôéêÞ äéïßêçóç êáé â) ç áíôéêáôÜóôáóç ôùí ñùìáúêþí ôßôëùí áðü åëëçíéêïýò. Ðñþôïò
ï ÇñÜêëåéïò õéïèÝôçóå ôïí ôßôëï âáóéëåýò, ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðñïóèÞêç "ðéóôüò åí ×ñéóôþ".
Ç åîÝëéîç áõôÞ óçìáôïäïôåß óå óõìâïëéêü åðßðåäï ôï ïñéóôéêü ôÝëïò ôçò ÑùìáúêÞò
50 Áõôïêñáôïñßáò êáé ôçí áñ÷Þ ôçò ìåóáéùíéêÞò åëëçíéêÞò ÂõæáíôéíÞò Áõôüêñáôïñßáò.
USZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÐÑÙÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ 330 – 717
1. Óõìðëçñþóôå ôá ïíüìáôá óôç óôÞëç: ÏÍÏÌÁ
á/á ÏÍÏÌÁ
Bõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ç åîùôåñéêÞ ôïõ ðïëéôéêÞ áðÝâëåðå
1
óôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÐñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôç
2
ëáôñåßá ôùí èåþí ôïõ Ïëýìðïõ.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Óôá ÷ñüíéá ôïõ ç åðÝêôáóç ôçò âõ-
æáíôéíÞò åðéññïÞò óôéò ÷þñåò ôçò ÅñõèñÜò èÜëáóóáò, äéåõ-
3
êüëõíå ôçí áíÜðôõîç êáé áýîçóå ôá êÝñäç ôïõ ìáêñéíïý
åìðïñßïõ.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Áðáãüñåõóå ôïõò Ïëõìðéáêïýò
4
Áãþíåò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ¼ôáí ðÝèáíå (395) ôï Ñùìáúêü
5
êñÜôïò ÷ùñßóôçêå óå áíáôïëéêü êáé äõôéêü ôìÞìá.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÕðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôï
6
âáóéëéÜ ôùí Ðåñóþí ×ïóñüç Á´.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÓõãêÜëåóå ôçí ÏéêïõìåíéêÞ
7
Óýíïäï óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò.
Bõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ç åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ áðÝíáíôé
8 óôïõò çãÝôåò ôùí Ãåñìáíþí ðñïêÜëåóå óïâáñü êßíäõíï
åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ìå äéÜôáãìÜ ôïõ áíÝóôåéëå ôç
9
ëåéôïõñãßá ôçò ÍåïðëáôùíéêÞò Áêáäçìßáò Áèçíþí.
Öéëüóïöïò áðü ôçí ÁëåîÜíäñåéá. Èáíáôþèçêå áðü öáíáôéêïýò
10
÷ñéóôéáíïýò ôïí 4ï áéþíá.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ´Åêáíå ðïëëÝò åêóôñáôåßåò êáôÜ ôùí
11
Ðåñóþí êáé åðáíÝöåñå ôïí Ôßìéï Óôáõñü óôçí Êùí/ðïëç.
12 Ïé áñ÷éôÝêôïíåò ôçò Áãßáò Óïößáò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Åðß ôçò åðï÷Þò ôïõ ïëïêëçñþèçêå
13
ï åîåëëçíéóìüò ôçò êñáôéêÞò äéïßêçóçò.
14 ÉäñõôÞò ôïõ Ïóôñïãïôèéêïý âáóéëåßïõ.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÊáôÝëõóå ôï Âáíäáëéêü âáóßëåéï óôç
15
Â. ÁöñéêÞ (533 - 534). 51
USZR 2CIG
á/á ÏÍÏÌÁ
Ïé ðñþôïé
áéþíåò Áñ÷çãüò ôùí Ãüôèùí. Óêïôþèçêå êáôÜ ôçí åîÝãåñóç ôïõ ëáïý
16
ôïõ Âõæáíôßïõ ôçò Êùí/ðïëçò ôï 400.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ðñþôïò õéïèÝôçóå ôïí ôßôëï:
17
"âáóéëåýò, ðéóôüò åí ×ñéóôþ".
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ôï äéáñêÝóôåñï Ýñãï ôïõ: ç
18
êùäéêïðïßçóç ôïõ Ñùìáúêïý Äéêáßïõ.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ´Åêïøå êáé Ýèåóå óå êõêëïöïñßá
19
÷ñõóü íüìéóìá êáôÜ ôçí ðñùôïâõæáíôéíÞ ðåñßïäï.
20 Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Íßêçóå ôïõò ÁâÜñïõò êáé ôïõò
ÓëÜâïõò ôï 626 ðïõ åß÷áí ðïëéïñêÞóåé ôçí Êùí/ðïëç.
2. Óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò óõìðëçñþóôå ôá êåíÜ:

1. Ï Êùíóôáíôßíïò Á´ ìåôÝöåñå ôï ………………………. áðü ôá ëÜâáñá óôï íüìéóìá.
2. Ï Êùíóôáíôßíïò Á´ üôáí íßêçóå ôï ÌáîÝíôéï (312) Ýãéíå …………………….
3. Ïé êÜôï÷ïé ìåãÜëùí åêôÜóåùí ãçò óôï âõæáíôéíü êñÜôïò ëÝãïíôáí ………………………
4. ÉäéïêôÞôåò ìéêñþí åêôÜóåùí ãçò óôï âõæáíôéíü êñÜôïò, ïé ïðïßïé êáôÜ ôïõò ðñþôïõò
áéþíåò ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò ìåôáôñÜðçêáí óå åîáñôçìÝíïõò áãñüôåò ôùí
ìåãáëïãáéïêôçìüíùí. ………………………
5. Êüììá ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óôï ÂõæÜíôéï óôá ôÝëç ôïõ 4ïõ áéþíá áðü âõæáíôéíïýò
ëüãéïõò êáé ðïëéôéêïýò ðïõ áíôÝäñáóáí óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ ó÷åôéêÜ ìå
ôïõò Ãåñìáíïýò. ……………………………………..
6. Âáóßëåéï ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óôçí Éôáëßá áðü ôï ÈåõäÝñé÷ï ôï 493, ìå ðñùôåýïõóá
ôç ÑáâÝííá. ÊáôáêôÞèçêå áðü ôïí Éïõóôéíéáíü ìåôÜ áðü óêëçñïýò áãþíåò ðïõ
êñÜôçóáí 20 ÷ñüíéá. ……………………………
7. Ç óõëëïãÞ ôùí áõôïêñáôïñéêþí äéáôáãìÜôùí ðïõ åß÷áí åêäïèåß áðü ôïõò íüìéìïõò
áõôïêñÜôïñåò ìåôÜ ôï 312 óôï ñùìáúêü êñÜôïò. ………………….
8. ÕðïãñÜöôçêå áðü ôïí Êùí/íï Á´ êáé ôï Ëéêßíéï ôï 313. Ìå áõôü áíáãíùñßóôçêå óôïõò
÷ñéóôéáíïýò ç åëåõèåñßá ôçò ëáôñåßáò ôïõò. …………………..
9. Áßñåóç ðïõ êõñéÜñ÷çóå ôïí 5ï áéþíá óôï ñùìáúêü êñÜôïò. Ôüíéæå ôçí õðåñï÷Þ ôçò
áíèñþðéíçò öýóçò ôïõ ×ñéóôïý. ……………………………
10. Áßñåóç ðïõ åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç ôïí 5ï áéþíá. Äßäáóêå üôé ç èåßá öýóç ôïõ ×ñéóôïý
áðïññüöçóå ôçí áíèñþðéíç. ……………………………….
11. Áßñåóç ðïõ êõñéÜñ÷çóå ôïí 4ï áéþíá. Äßäáóêå üôé ï Õéüò åßíáé äçìéïýñãçìá ôïõ
Ðáôñüò, áìöéóâçôþíôáò ôç èåüôçôÜ ôïõ. ………………………..
52 12. Íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý, ðïõ ðåñéëÜìâáíå ôïõò áõôïêñáôïñéêïýò íüìïõò
USZR 2CIG
ðñéí áðü ôïí Éïõóôéíéáíü. ………………………..

13. Íïìïèåôéêü Ýñãï ôïõ Éïõóôéíéáíïý ðïõ ðåñéëÜìâáíå ãíþìåò Ñùìáßùí íïìéêþí. ……
330 – 717
14. ÄçìïôéêÝò ïñãáíþóåéò ôïõ ëáïý ôçò Êùí/ðïëçò óôç äéÜñêåéá ôïõ 5ïõ êáé 6ïõ áéþíá,
ðïõ Ýìïéáæáí ìå áèëçôéêÜ óùìáôåßá, áëëÜ åß÷áí êáé ðïëéôéêÞ éó÷ý. …………………
15. ÌåãÜëç åîÝãåñóç ôùí äÞìùí ôïõ Éððïäñüìïõ ÐñÜóéíùí êáé ÂÝíåôùí ôï 532, åðß
Éïõóôéíéáíïý. ……………………………………
16. ÄéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ôçò áõôïêñáôïñßáò ìå äéêü ôïõò óôñáôü, ðïõ
ðñùôïäçìéïõñãÞèçêáí óôç Ì. Áóßá ôïí 7ï áéþíá êáé óôá ôÝëç ôïõ ï èåóìüò ôïõò
ãåíéêåýåôáé êáé óôéò åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò ôïõ êñÜôïõò. ………………..
1. Ï Êùíóôáíôßíïò Á´ áðü ôï ÂõæÜíôéï åýêïëá ìðïñïýóå íá áðïêñïýóåé ôïõò

………………… ( Äïýíáâç) êáé ôïõò …………………. ( ÅõöñÜôç).
2. Ç Êùíóôáíôéíïýðïëç Þ ……………………….. âáèìéáßá áðÝêôçóå ÷áñáêôçñéóôéêÜ
÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò, áöïý ïéêïäïìÞèçêáí åêåß ðïëëÝò åêêëçóßåò.
3. Ï Êùíóôáíôßíïò ìåôÝöåñå ôï ………………………. áðü ôçí óôñáôéùôéêÞ óçìáßá óôá
íïìßóìáôÜ ôïõ.
4. Ôï ………………………………… ðïõ âáóßóôçêå óå óõìöùíßá ôïõ Êùíóôáíôßíïõ êáé ôïõ
Ëéêßíéïõ (313) áíáãíþñéóå óôïõò ÷ñéóôéáíïýò åëåõèåñßá Üóêçóçò ôçò ëáôñåßáò ôïõò.
5. ÊáôÜ ôïí 4ï êáé 5ï áéþíá ôï êñÜôïò áêïëïõèïýóå …………………………………..
ðñïóðáèþíôáò íá êáèïñßóåé ôéò ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò.
6. Ï …………………………………….., óôïí ïðïßïí ðåñéëÞöèçêáí üëá ôá áõôïêñáôïñéêÜ
äéáôÜãìáôá ðïõ åß÷áí åêäïèåß ìåôÜ ôï 312, äçìïóéåýôçêå ôï 438.
7. Ï ×ñéóôéáíéóìüò êáé ðáëéüôåñá áëëÜ êõñßùò áðü ôçí åðï÷Þ ôçò áíáãíþñéóÞò ôïõ
Þñèå áíôéìÝôùðïò ìå ðïéêßëåò ……………………..
8. Ï ………………………………, ðïõ ôüíéæå ôçí õðåñï÷Þ ôçò áíèñþðéíçò öýóçò ôïõ
×ñéóôïý, êáôáäéêÜóôçêå áðü ôçí Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôçò ÅöÝóïõ (431).
9. Ïé ……………………. åêäüèçêáí ìåôÜ ôï 534 êáé ãñÜöôçêáí ïé ðåñéóóüôåñåò óôá
åëëçíéêÜ, ãéáôß ïé õðÞêïïé ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò êõñßùò äåí êáôáíïïýóáí ôá
ëáôéíéêÜ.
10. Ç ……………………….. åßíáé ôï ëáìðñüôåñï êôßóìá ôçò ÂõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò. Åêðñïóùðåß
ôï íÝï ñõèìü ………………………………….
11. ÅðåéäÞ ïé ÐÝñóåò åß÷áí áñðÜîåé ô………………………………., ïé åêóôñáôåßåò ôïõ
Çñáêëåßïõ ðñïóÝëáâáí Ýíôïíï èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá.
12. Óôï èåìáôéêü óôñáôü õðçñåôïýóáí åëåýèåñïé áãñüôåò, óôïõò ïðïßïõò ôï êñÜôïò
ðáñá÷ùñïýóå …………………………………….. Þ …………………………..
53
USZR 2CIG
13. Ï èåìáôéêüò óôñáôüò áíôéêáôÝóôçóå ôïõò ðáëáéïýò ìéóèïöïñéêïýò óôñáôïýò êáé

Ïé ðñþôïé áðïôÝëåóå Ýíá åßäïò……………… ……………...
áéþíåò 14. Ôçí áíþôáôç åîïõóßá ìÝóá óôá üñéá ôïõ “èÝìáôïò” ôçí áóêïýóå ……………
15. Ìéá óçìáíôéêÞ áëëáãÞ ôçò åðï÷Þò ôïõ Çñáêëåßïõ Þôáí ç ïëïêëÞñùóç
ô……………………………….. ôçò êñáôéêÞò äéïßêçóçò.
4. Óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò âÜëôå Ýíá × óôçí áíôßóôïé÷ç óôÞëç, áíÜëïãá áí ôéò èåùñåßôå
óùóôÝò Þ ëáíèáóìÝíåò.
á/á ÐÑÏÔÁÓÇ Ó Ë
Ï Êùí/íïò Á´ Ýêïøå êáé Ýèåóå óå êõêëïöïñßá Ýíá ðïëý óôáèåñü
1
÷ñõóü íüìéóìá.
2 Ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï éäñýèçêå áðü ôïí Ïäüáêñï.
3 Ç Êùí/ðïëç ëÝãåôáé êáé ÍÝá Ñþìç.
4 Ï Éïõóôéíéáíüò ßäñõóå ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Êùí/ðïëçò.
5 Ôï ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí íïìéìïðïßçóå ôï ×ñéóôéáíéóìü.
Ï Êùí/íïò Á´ êáèéÝñùóå óôç äéïßêçóç ôç äéÜêñéóç ôçò ðïëéôéêÞò
6
áðü ôç óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá.
Ï Èåïäüóéïò Á´ áíÝèåóå óå ìéá åðéôñïðÞ ôçí Ýêäïóç ôïõ
7
Èåïäïóéáíïý Êþäéêá.
Ç ðïëéôéêÞ ôïõ Èåïäïóßïõ Â´ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò Ãåñìáíïýò
8
äçìéïýñãçóå ôïí êßíäõíï åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò.
Ï Áñåéáíéóìüò äßäáóêå üôé ï Õéüò åßíáé äçìéïýñãçìá ôïõ Ðáôñüò,
9
áìöéóâçôþíôáò ôç èåüôçôÜ ôïõ.
Ï Íåóôïñéáíéóìüò äßäáóêå üôé ç èåßá öýóç ôïõ ×ñéóôïý
10
áðïññüöçóå ôçí áíèñþðéíç.
Ï ÇñÜêëåéïò õðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôï ×ïóñüç Á´
11
(âáóéëéÜ ôùí Ðåñóþí).
Ôï ðïëéôéêü ðñüãñáììá ôïõ Çñáêëåßïõ Þôáí: Ýíá êñÜôïò, ìßá
12
åêêëçóßá, ìßá íïìïèåóßá.
Ôï ÉïõóôéíéÜíåéï Äßêáéï áðïôåëïýóå ôç âÜóç ôïõ Äéêáßïõ ôçò
13
Íåüôåñçò Åõñþðçò.
Ôï Âáíäáëéêü âáóßëåéï óôç Â. ÁöñéêÞ êáôáëýèçêå áðü ôïí
14
ÇñÜêëåéï.
Ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ Éïõóôéíéáíïý áðÝâëåðå óôçí
15
áðïêáôÜóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò ÏéêïõìÝíçò.
Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá êáèéåñþíåôáé ùò åðßóçìç ãëþóóá óôçí
16
ðïëéôéêÞ êáé óôñáôéùôéêÞ äéïßêçóç óôçí åðï÷Þ ôïõ Çñáêëåßïõ.
17 Ï Êùí/íïò Á´ õéïèÝôçóå ôïí ôßôëï "âáóéëåýò, ðéóôüò åí ×ñéóôþ":
54
USZR 2CIG
Ïé ´Áâáñïé êáé ïé ÓëÜâïé ðïëéüñêçóáí ôï 626 ôçí Êùí/ðïëç êáé
18 330 – 717
õðÝóôçóáí ôáðåéíùôéêÞ Þôôá.
Ï Éïõóôéíéáíüò ìå áõóôçñïýò íüìïõò ðñïóðÜèçóå íá
19
ðåñéïñßóåé ôç äýíáìç ôùí ìåãáëïãáéïêôçìüíùí.
Ï ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò ðåñéëÜìâáíå ôïõò íÝïõò íüìïõò ðïõ
20
åêäüèçêáí ìåôÜ ôï 534 óôá åëëçíéêÜ.
5. Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ÷ñïíïëïãßåò ìå ôá ãåãïíüôá
×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ ÃÅÃÏÍÏÓ ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ

×ùñéóìüò ñùìáúêïý êñÜôïõò óå
1 11/5/330 á)
áíáôïëéêü êáé äõôéêü.
2 313 â) ÅîïõäåôÝñùóç Ãüôèùí áðü Êùí/ðïëç
3 395 ã) Åãêáßíéá Êùí/ðïëçò
4 400 ä) ÓôÜóç ôïõ Íßêá
5 425 å) ÄéÜôáãìá ÌåäéïëÜíùí
ÅðáíáöïñÜ Ôßìéïõ Óôáõñïý óôç
6 532 æ)
Êùí/ðïëç
7 532-537 ç) ºäñõóç Ðáíåðéóôçìßïõ Êùí/ðïëçò
¹ôôá ÁâÜñùí êáé ÓëÜâùí óôçí
8 562 è)
ðïëéïñêßá ôçò Êùí/ðïëçò
9 626 é) Êôßóéìï Áãßáò Óïößáò
ÕðïãñáöÞ óõíèÞêçò Éïõóôéíéáíïý êáé
10 627 ê)
×ïóñüç Á´
6. ÅðéëïãÞ ïñèÞò áðÜíôçóçò:

(Óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò õðïãñáììßóôå ôç óùóôÞ áðÜíôçóç):
1. Áíáãíþñéóå ôï äéêáßùìá Üóêçóçò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ëáôñåßáò:
á) Êùí/íïò Á´, â) Èåïäüóéïò Â´, ã) Éïõóôéíéáíüò
2. Ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí õðïãñÜöôçêå ìåôáîý:

á) ÌáîÝíôéïõ êáé Ëéêßíéïõ, â) Êùí/íïõ êáé Ëéêßíéïõ, ã) Êùí/íïõ êáé ÌáîÝíôéïõ
3. Ç Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò êáôáäßêáóå:

á) ôïí Áñåéáíéóìü, â) ôï Íåóôïñéáíéóìü, ã) ôï Ìïíïöõóéôéóìü
4. Ç åðÝêôáóç ôçò ÂõæáíôéíÞò åðéññïÞò óôéò ÷þñåò ôçò ÅñõèñÜò èÜëáóóáò ( Áéèéïðßáò
55
USZR 2CIG
êáé ÕåìÝíçò) äéåõêüëõíå ôçí áíÜðôõîç êáé áýîçóå ôá êÝñäç ôïõ ìáêñéíïý åìðïñßïõ,
Ïé ðñþôïé óôá ÷ñüíéá ôïõ:
áéþíåò á) Éïõóôéíéáíïý, â) Èåïäïóßïõ Á´, ã) Éïõóôßíïõ Á´
5. ¸äùóå óôïõò çãÝôåò ôùí Ãåñìáíþí áíþôåñåò èÝóåéò óôï óôñáôü êáé ôçí äéïßêçóç
ôïõ êñÜôïõò êáé Ýôóé äçìéïõñãÞèçêå êßíäõíïò åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò:
á) Èåïäüóéïò Á´, â) Èåïäüóéïò Â´, ã) Éïõëéáíüò
6. ºäñõóå ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Êùí/ðïëçò:

á) Êùí/íïò Á´, â) Èåïäüóéïò Â´, ã) Éïõóôéíéáíüò
7. ºäñõóå ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï (493):

á) ï Ïäüáêñïò, â) ï ÈåõäÝñé÷ïò, ã) ï ÃáúíÜò
8. ÐñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôçí ëáôñåßá ôùí èåþí ôïõ Ïëýìðïõ:

á) Èåïäüóéïò Á´, â) Èåïäüóéïò Â´, ã) Éïõëéáíüò
9. Áðáãüñåõóå ôïõò Ïëõìðéáêïýò áãþíåò êáé ôá Åëåõóßíéá ÌõóôÞñéá:

á) Éïõëéáíüò, â) Èåïäüóéïò Á´, ã) Èåïäüóéïò Â´
10. ÁíÝóôåéëå ôçí ëåéôïõñãßá ôçò ÍåïðëáôùíéêÞò Áêáäçìßáò Áèçíþí:

á) Éïõóôéíéáíüò, â) Éïõëéáíüò, ã) Èåïäüóéïò Á´
11. ÐñïóðÜèçóå ìå áõóôçñïýò íüìïõò íá ðåñéïñßóåé ôçí äýíáìç ôùí ìåãÜëùí

ãáéïêôçìüíùí ôùí åðáñ÷éþí êáé íá ðñïóôáôåýóåé ôïõò åëåýèåñïõò áãñüôåò:
á) Êùí/íïò Á´, â) ÇñÜêëåéïò, ã) Éïõóôéíéáíüò
12. ÕðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôï ×ïóñüç Á´:

á) Êùí/íïò Á´, â) Éïõóôéíéáíüò, ã) ÇñÜêëåéïò
13. ÊáôÝêôçóå ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï:

á) ÇñÜêëåéïò, â) Èåïäüóéïò Â´, ã) Éïõóôéíéáíüò
14. ¸öåñå óôçí Êùí/ðïëç ôïí Ôßìéï Óôáõñü ìåôÜ áðü óêëçñïýò ðïëÝìïõò ìå ôïõò
ÐÝñóåò:
á) Êùí/íïò Á´, â) ÇñÜêëåéïò, ã) Éïõóôéíéáíüò
15. Ðñþôïò õéïèÝôçóå ôïí ôßôëï “âáóéëåýò” ìå ôçí ÷ñéóôéáíéêÞ ðñïóèÞêç “ðéóôüò åí
×ñéóôþ”.:
á) Êùí/íïò Á´, â) Éïõóôéíéáíüò, ã) ÇñÜêëåéïò
16. Ôï ðïëéôéêü ôïõ ðñüãñáììá Þôáí: Ýíá êñÜôïò, ìßá Åêêëçóßá, ìßá íïìïèåóßá.
á) Êùí/íïò Á´, â) Éïõóôéíéáíüò Á´, ã) ÇñÜêëåéïò
56
USZR 2CIG
7. Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò öñÜóåéò ôçò óôÞëçò Á ìå ôá ïíüìáôá ôçò óôÞëçò Â.
Á Â ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ 330 – 717

1 ÄéÜôáãìá ÌåäéïëÜíùí Á Íßêáéá Âéèõíßáò
ºäñõóç Ðáíåðéóôçìßïõ
2 Â ¸öåóïò
Êùí/ðïëçò
3 Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò (325) Ã Éïõóôéíéáíüò - èåïäþñá
4 Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò (431) Ä Êùí/íïò - Ëéêßíéïò
5 ÓôÜóç ôïõ Íßêá Å ÇñÜêëåéïò
6 ÁíèÝìéïò - Éóßäùñïò Æ Èåïäüóéïò Â´
7 áíÜêôçóç Ôßìéïõ Óôáõñïý Ç Áãßá Óïößá
8 “èÝìáôá” È Éïõóôéíéáíüò
9 ÐáíäÝêôçò É ÇñÜêëåéïò
10 âáóéëåýò, ðéóôüò åí ×ñéóôþ Ê ÄéÜäï÷ïé Çñáêëåßïõ
57
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÐÑÙÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ïé ðñþôïé
áéþíåò 1ç Üóêçóç
ôïõ Âõæáíôßïõ 1) Éïõóôéíéáíüò, 2) Éïõëéáíüò, 3) Éïõóôßíïõ Á´, 4) Èåïäüóéïò Á´,
5) Èåïäüóéïò Á´, 6) Éïõóôéíéáíüò, 7) Êùíóôáíôßíïò Á´, 8) Èåïäüóéïò Á´,
9) Éïõóôéíéáíüò, 10) Õðáôßá, 11) ÇñÜêëåéïò, 12) ÁíèÝìéïò êáé
Éóßäùñïò,
13) ÇñÜêëåéïò, 14) ÈåõäÝñé÷ïò, 15) Éïõóôéíéáíüò, 16) ÃáúíÜò,
17) ÇñÜêëåéïò, 18) Éïõóôéíéáíüò, 19) Êùíóôáíôßíïò Á´, 20) ÇñÜêëåéïò,
2ç Üóêçóç
1) ×ñéóôüãñáììá, 2) ìïíïêñÜôïñáò,
3) ìåãÜëïé ãáéïêôÞìïíåò Þ "äõíáôïß", 4) ðÜñïéêïé,
5) ðáôñéùôéêü Þ áíôéãåñìáíéêü, 6) Ïóôñïãïôèéêü,
7) Èåïäïóéáíüò Êþäéêáò, 8) ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí,
9) Íåóôïñéáíéóìüò, 10) Ìïíïöõóéôéóìüò,
11) Áñåéáíéóìüò, 12) ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò,
13) ÐáíäÝêôçò, 14) äÞìïé,
15) ÓôÜóç ôïõ Íßêá, 16) "èÝìáôá"
3ç Üóêçóç
1) Ãüôèïõò - ÐÝñóåò, 2) ÍÝá Ñþìç, 3) ×ñéóôüãñáììá,
4) ÄéÜôáãìá ÌåäéïëÜíùí, 5) ðáñåìâáôéêÞ ðïëéôéêÞ, 6) Èåïäïóéáíüò Êþäéêáò,
7) áéñÝóåéò, 8) Íåóôïñéáíéóìüò, 9) ÍåáñÝò,
10) Áãßá Óïößá, 11) ôïí Ôßìéï Óôáõñü, 12) óôñáôéùôéêÜ êôÞìáôá/
óôñáôéùôüðéá,
13) åèíéêïý óôñáôïý, 14) ï óôñáôçãüò, 15) ôïõ åîåëëçíéóìïý.
4ç Üóêçóç
1Ó 2Ë 3Ó 4Ë 5Ó 6Ó 7Ë 8Ë 9Ó 10Ë 11Ë 12Ë 13Ó 14Ë 15Ó 16Ó 17Ë 18Ó 19Ó 20Ë
5ç Üóêçóç
1-ã 2-å 3-á 4-â 5-ç 6-ä 7-é 8-ê 9-è 10-æ
6ç Üóêçóç
1-á 2-â 3-á 4-ã 5-á 6-â 7-â 8-ã 9-â 10-á 11-ã 12-â 13-ã 14-â 15-ã 16-â
7ç Üóêçóç
1-Ä 2-Æ 3-Á 4-Â 5-Ã 6-Ç 7-Å 8-Ê 9-È 10-É
58
USZR 2CIG
ËÁÏÉ ÓÔÏÍ ÐÅÑÉÃÕÑÏ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÍÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
ÉÉ. Ï ÊÏÓÌÏÓ ÔÏÕ ÉÓËÁÌ ÊÁÔÁ ÔÇÍ ÐÅÑÉÏÄÏ

ÔÏÕ ÌÅÓÁÉÙÍÁ
USZR 2CIG
ËÁÏÉ ÓÔÏÍ ÐÅÑÉÃÕÑÏ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÍÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

Ëáïß ãýñù
áðü ôï 4ïò - 5ïò
ÂõæÜíôéï áéþíáò
Ãåñìáíéêïß ëáïß (Ãüôèïé)

åãêáèßóôáíôáé óôá ÂáëêÜíéá
ó÷Ýóåéò ìå Âõæáíôéíïýò ìéêñÞò äéÜñêåéáò
7ïò - 8ïò
áéþíáò
ÓëÜâïé, Âïýëãáñïé
ìüíéìç åãêáôÜóôáóç óôá ÂáëêÜíéá
ÓëÜâïé Âïýëãáñïé
ßäñõóáí êñÜôïò ìåôáîý Äïýíáâç
óêëáâçíßåò êáé Áßìïõ (7ïò áé.)
óôçí áíáãíùñßóôçêáí áðü ôï ÂõæÜíôéï
çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá (áñ÷Ýò 8ïõ Ýùò áñ÷Ýò 9ïõ áé.)
óõãêñïýóôçêáí óôñáôéùôéêÜ ìå ôï
ÂõæÜíôéï
ó÷åôßóôçêáí åìðïñéêÜ ìå ôï
ÂõæÜíôéï
áóðÜóôçêáí ôï ×ñéóôéáíéóìü
7ïò - 8ïò áéþíáò

´Áñáâåò
êáôÝêôçóáí âõæáíô. åðáñ÷ßåò ÌÝóçò ÁíáôïëÞò êáé Â. ÁöñéêÞò

äéåêäßêçóáí áðü ôï ÂõæÜíôéï ôçí êõñéáñ÷ßá ôçò Ìåóïãåßïõ
áíÝðôõîáí óçìáíôéêü ðïëéôéóìü
äéÝðñåøáí óôï åìðüñéï
óõãêñïýóôçêáí óôá ðåäßá ôùí ìá÷þí ìå ôï ÂõæÜíôéï
áíÝðôõîáí åìðïñéêÝò êáé ðïëéôéóôéêÝò ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï
60
USZR 2CIG
1. Ïé ÓëÜâïé êáé ïé ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôï ÂõæÜíôéï
Ðåñßëçøç
Áðü ôïí 6ï áé. ôï âõæáíôéíü êñÜôïò Þñèå áíôéìÝôùðï ìå éó÷õñïýò ãåéôïíéêïýò ëáïýò:
ôïõò ÓëÜâïõò êáé ôïõò ÁâÜñïõò.
Ïé ´Áâáñïé Þôáí Ýíáò áóéáôéêüò ðïëåìéêüò ëáüò, ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí ôïí 6ï áé. óôçí
êåíôñéêÞ Åõñþðç êáé áðü åêåß ìáæß ìå ôïõò ÓëÜâïõò äéåíåñãïýóáí óõ÷íÝò åðéèÝóåéò óôá
âáëêáíéêÜ åäÜöç ôïõ Âõæáíôßïõ.
Ïé ÓëÜâïé Þôáí íïìÜäåò (Éíäïåõñùðáßïé), ðïõ ôïí 6ï áé. åãêáôáóôÜèçêáí âüñåéá ôïõ
Äïýíáâç êáé Ýêáíáí óõ÷íÝò åðéèÝóåéò åíáíôßïí ôïõ Âõæáíôßïõ, óõ÷íÜ ðáñáóõñìÝíïé áðü
ôïõò ÁâÜñïõò.
Ôïí 7ï áé. äçìéïýñãçóáí óêëáâçíßåò, áíÜìåóá óôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü ôçò
çðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò. Áñ÷éêÜ ïé êÜôïéêïé ôùí óêëáâçíéþí óõìðåñéöÝñïíôáí å÷èñéêÜ,
äçìéïõñãþíôáò ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá óôïõò êáôïßêïõò êáé óôçí âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç.
Áñãüôåñá üìùò áíÝðôõîáí ó÷Ýóåéò ìáæß ôïõò, åîåëëçíßóôçêáí, åê÷ñéóôéáíßóôçêáí êáé
áöïìïéþèçêáí êïéíùíéêÜ êáé åèíïëïãéêÜ áðü ôï ÂõæÜíôéï.
ÁÂÁÑÏÉ: o ëáüò ïõííéêÞò êáôáãùãÞò
oßäñõóáí ðáíßó÷õñç áõôïêñáôïñßá óôçí ÊåíôñéêÞ Åõñþðç (6ïò áé.)
oåðéèÝóåéò ìáæß ìå ÓëÜâïõò óôá âáëêáíéêÜ åäÜöç âõæ. Áõôïêñáô.
ÁÂÁÑÏÉ êáé ÓËÁÂÏÉ: ðïëéïñêßåò Èåóóáëïíßêçò o áíáðïôåëåóìáôéêÝò
ÓËÁÂÏÉ: oíïìÜäåò ìå éäéüôõðç ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç (éíäïåõñùðáßïé)

oåãêáèßóôáíôáé âüñåéá ôïõ Äïýíáâç
oåðéôßèåíôáé åíáíôßïí ôïõ Âõæáíôßïõ
áñ÷Ýò 7ïõ áé.:o óêëáâçíßåò (áõôüíïìåò ðïëéôéêÜ íçóßäåò óëáâéêïý ðëçèõóìïý
áíÜìåóá óôïõò ´Åëëçíåò ôçò çðåéñùô. ÅëëÜäáò)
ïé ðëçèõóìïß ôùí óêëáâçíéþí:

áñ÷éêÜ: o åðéèÝóåéò êáé ëåçëáóßåò
oðñïâëÞìáôá åðéêïéíùíßáò Êùí/ðïëçò ìå Èåó/íßêç êáé åõñùð. åðáñ÷ßåò
áñãüôåñá: oáíÜðôõîç ïéêïíïìéêþí êáé åìðïñéêþí ó÷Ýóåùí ìå ´Åëëçíåò
oåðéññïÞ áðü åëëçíéêü ðïëéôéóìü
9ος - 10ος αι.: âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç o ñåáëéóôéêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò ÓëÜâïõò
ÁðïôÝëåóìá:o ïìáëÞ Ýíôáîç ÓëÜâùí êåíôñ. êáé íüôéùí ðåñéï÷þí Âáëêáíßùí óôï
ÂõæÜíôéï
61
USZR 2CIG
Εξελληνισμός Σλάβων σε 3 στάδια:

Ëáïß ãýñù 1. õðïôÜ÷èçêáí óôñáôéùôéêÜ óôï ÂõæÜíôéï
áðü ôï 2. åê÷ñéóôéáíßóôçêáí
ÂõæÜíôéï 3. áöïìïéþèçêáí êïéíùíéêÜ êáé åèíïëïãéêÜ
óêëáâçíßåò (óåë. 23)
Áõôüíïìåò ðïëéôéêÜ êïéíüôçôåò ÓëÜâùí áíÜìåóá óå ´Åëëçíåò ðïõ ïñãáíþèçêáí óôï
ãåùãñáöéêü ÷þñï ôçò çðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò êáôÜ ôïí 7ï êáé 8ï áé. êáé áöïìïéþèçêáí
áðü ôï ÂõæÜíôéï êáôÜ ôïõò åðüìåíïõò áéþíåò.
ÅÐÅÎÇÃÇÓÇ ÖÑÁÓÅÙÍ
"Ïé ÓëÜâïé õðïôÜ÷èçêáí óôñáôéùôéêÜ" (óåë. 23)
Áõôü Ýãéíå ìå ôïõò åîÞò ôñüðïõò:
1) ìå åêóôñáôåßåò,
2) ìå åðïéêéóìïýò: (áíáãêáóôéêÝò ìåôáöïñÝò ðëçèõóìþí ìå áðüöáóç ôçò êåíôñéêÞò
åîïõóßáò)
3) ìå ôçí ßäñõóç "èåìÜôùí" óôéò ðåñéï÷Ýò ôïõò
4) ìå ôçí Ýíôáîç ôùí ÓëÜâùí óôïõò óôñáôéùôéêïýò êáôáëüãïõò ôùí èåìÜôùí.
"Ïé ÓëÜâïé åê÷ñéóôéáíßóôçêáí" (óåë. 23)
Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôïõò óõíïäåõüôáí êáé ìå:
1) ôçí ßäñõóç íÝùí åðéóêïðþí
2) ôçí ÝíôáîÞ ôïõò óôçí åêêëçóéáóôéêÞ äéïßêçóç ôïõ Âõæáíôéíïý ÊñÜôïõò
"Ïé ÓëÜâïé áöïìïéþèçêáí" (óåë. 23)
Áõôü Ýãéíå áðü ôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé., ïðüôå ïñãáíþèçêå ôï "èÝìá" ôçò ÅëëÜäïò, ùò ôá
ôÝëç ôïõ 9ïõ áé. óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá Âáóéëåßïõ Á´ (876 -886).
6ïò áé. ÅãêáôÜóôáóç ÓëÜâùí óôá âüñåéá ôïõ Äïýíáâç
ôÝëç 6ïõ áé. ºäñõóç áõôïêñáôïñßáò ÁâÜñùí óôçí êåíôñéêÞ Åõñþðç
ôÝëç 6ïõ - áñ÷Ýò 7ïõ Ïé ÓëÜâïé õðü ôçí åðéññïÞ ôùí ÁâÜñùí
Äçìéïõñãßá óêëáâçíéþí óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá ÅðéèÝóåéò -
áñ÷Ýò 7ïõ áé.
ðñïâëÞìáôá ðñïò Âõæáíôéíïýò
7ïò áé. ÅîÜíôëçóç ÁâÜñùí - áðüóõñóç óôçí ÊåíôñéêÞ Åõñþðç
ÁíÜðôõîç ó÷Ýóåùí (ïéêïíïìéêþí - êïéíùíéêþí) ìåôáîý ÓëÜâùí
ôÝëç 7ïõ - ôÝëç 9ïõ
êáé ÅëëÞíùí
Åîåëëçíéóìüò - åê÷ñéóôéáíéóìüò ÓëÜâùí.
9ïò -10ïò
62 Áöïìïßùóç (êïéíùíéêÞ êáé åèíïëïãéêÞ) áðü Åëëçíéóìü
USZR 2CIG

1. Ï éóôïñéêüò Ðñïêüðéïò ðïõ ãíþñéæå êáëÜ ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí äÞìùí ôïõ Ëáïß ãýñù
Éððïäñüìïõ êáôÜ ôç óôÜóç ôïõ Íßêá, ÷ñçóéìïðïéåß ôïí üñï äçìïêñáôßá ìå ôç áðü ôï
óçìáóßá "êõñéáñ÷ßá ôùí äÞìùí, Ýëëåéøç êåíôñéêÞò åîïõóßáò, áíáñ÷ßá". Ôé óÞìáéíå ï ÂõæÜíôéï
üñïò äçìïêñáôßá óôçí Áñ÷áßá ÁèÞíá êáé ôé óçìáßíåé óÞìåñá;
Ôï ðáñÜèåìá ôïõ éóôïñéêïý Ðñïêüðéïõ åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ "ÕðÝñ ôùí
ðïëÝìùí", êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôçí "éäéüôõðç ðïëéôéêÞ
ïñãÜíùóç" ôùí ÓëÜâùí.
Óôï êåßìåíï áõôü ï Ðñïêüðéïò ìéëÜ áðáîéùôéêÜ ãéá ôçí ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç ôùí ÓëÜâùí,
ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò "äçìïêñáôßá", ìéá Ýííïéá éóïäýíáìç ìå ôçí áíáñ÷ßá ãéá ôïõò
Âõæáíôéíïýò.
Ï üñïò äçìïêñáôßá Üëëáîå óçìáóßá óôï ðÝñáóìá ôùí áéþíùí.
Óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá, üðïõ ðñùôïêáèéåñþèçêå ôï ðïëßôåõìá ôçò äçìïêñáôßáò, ï üñïò
óÞìáéíå ôçí ðïëéôéêÞ êõñéáñ÷ßá ôïõ äÞìïõ, äçëáäÞ ôïõ ëáïý. Ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò (Üíäñåò
ðïõ Ý÷ïõí óõìðëçñþóåé ôï 21ï Ýôïò ôçò çëéêßáò ôïõò) åß÷áí ôï äéêáßùìá áëëÜ êáé ôçí
õðï÷ñÝùóç íá åêëÝãïõí êáé íá åêëÝãïíôáé êáé íá áðïöáóßæïõí Üìåóá óôéò óõíåëåýóåéò
(åêêëçóßá ôïõ äÞìïõ) ãéá ôá óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá ôçò ðüëçò - êñÜôïõò.
Óôï ÂõæÜíôéï ï üñïò äçìïêñáôßá óçìáßíåé Ýëëåéøç êåíôñéêÞò åîïõóßáò, êõñéáñ÷ßá ôùí
äÞìùí, áíáñ÷ßá.
ÓÞìåñá ï üñïò óçìáßíåé "Ýììåóç Þ áíôéðñïóùðåõôéêÞ (êïéíïâïõëåõôéêÞ) äçìïêñáôßá"
äçëáäÞ ï êÜèå åíÞëéêïò ðïëßôçò (Üíäñáò Þ ãõíáßêá) åêëÝãåé ôïõò âïõëåõôÝò ïé ïðïßïé ôïí
áíôéðñïóùðåýïõí óôï Êïéíïâïýëéï Þ åêëÝãåôáé ï ßäéïò ãéá íá åêðñïóùðÞóåé ôïõò
øçöïöüñïõò ôïõ.
2. Óôñáôçãéêüí óçìáßíåé "åã÷åéñßäéï ìå ïäçãßåò ãéá óôñáôéùôéêïýò". Ðïéåò áðü ôéò

ðëçñïöïñßåò ôïõ Óôñáôçãéêïý ôïõ Ìáõñéêßïõ (ðñþôï ðáñÜèåìá) ðéóôåýåéò üôé Þôáí
÷ñÞóéìåò ãéá ôç óôñáôéùôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí ÓëÜâùí;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï "Óôñáôçãéêüí" (:åã÷åéñßäéï ìå ïäçãßåò ãéá
óôñáôéùôéêïýò) ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìáõñßêéïõ (582 - 602) êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ
áöÞãçóç, êáèþò áíôëïýìå áð' áõôü ðñüóèåôåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôéò óõíÞèåéåò ôùí
ÓëÜâùí, ìå ôïõò ïðïßïõò Þñèáí áíôéìÝôùðïé ïé Âõæáíôéíïß.
ÐåñéãñÜöåé ôá ðïëåìéêÜ ôå÷íÜóìáôá ôùí ÓëÜâùí ìå áîéïðïßçóç ôùí ðïôáìþí, ðÝñá
áðü ôï Äïýíáâç, üðïõ åß÷áí êôßóåé ôá ÷ùñéÜ ôïõò.
Áð' ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ äßíïíôáé, ÷ñÞóéìåò ãéá ôç óôñáôéùôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí
ÓëÜâùí Þôáí ïé åîÞò: üôé ïé ÓëÜâïé óõíÞèéæáí íá óôÞíïõí åíÝäñåò óå ôüðïõò äáóþäåéò,
óôåíïýò êáé áðüêñçìíïõò êáé Ýêáíáí îáöíéêÝò åðéèÝóåéò íý÷ôá êáé ìÝñá. Åðßóçò üôé Þôáí
åìðåéñüôáôïé óôéò äéáâÜóåéò ôùí ðïôáìþí, êáèþò êáôáäýïíôáí óôïí ðõèìÝíá ôïõò êáé
Ýìåíáí åêåß ðïëëÝò þñåò, áíáðíÝïíôáò ìå ìáêñéÜ êáëÜìéá, ÷ùñßò íá ãßíïíôáé áíôéëçðôïß.
ÁõôÜ Ýðñåðå íá ôá Ý÷ïõí õðüøç ôïõò ïé óôñáôéþôåò êáé ïé óôñáôéùôéêïß ôïõ Âõæáíôßïõ,
ðñïêåéìÝíïõ íá ôïõò áíôéìåôùðßóïõí áðïôåëåóìáôéêÜ.
63
USZR 2CIG
ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Ëáïß ãýñù
áðü ôï
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç äñÜóç ôùí ÁâÜñùí ôïí 6ï áé. ;
ÂõæÜíôéï
Ïé ´Áâáñïé, ëáüò ïõííéêÞò êáôáãùãÞò, åß÷áí éäñýóåé ðñïò ôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ìéá
ðáíßó÷õñç áõôïêñáôïñßá óôçí ÊåíôñéêÞ Åõñþðç êáé åíåñãïýóáí óõ÷íÜ åðéèÝóåéò óôá
âáëêáíéêÜ åäÜöç ôïõ Âõæáíôßïõ, ðáñáóýñïíôáò ìáæß ôïõò êáé ôïõò ÓëÜâïõò. Ïé äýï
åðéäñïìåßò ðïëéüñêçóáí áñêåôÝò öïñÝò, áëëÜ ÷ùñßò áðïôÝëåóìá ôç Èåóóáëïíßêç.
2. Ôé Þôáí ïé "óêëáâçíßåò" êáé ðïéá ç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôï ÂõæÜíôéï;

Ïé "óêëáâçíßåò" Þôáí áõôüíïìåò ðïëéôéêÜ êïéíüôçôåò ÓëÜâùí äéÜóðáñôåò áíÜìåóá óå
´Åëëçíåò, ðïõ ïñãáíþèçêáí óôï ãåùãñáöéêü ÷þñï ôçò çðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò êáôÜ ôïí 7ï
êáé 8ï áé.
Ïé ðëçèõóìïß ôùí óêëáâçíéþí áñ÷éêÜ åðéäüèçêáí óå ëåçëáóßåò êáé åðéèÝóåéò,
äçìéïõñãþíôáò ðñïâëÞìáôá óôçí åðéêïéíùíßá ôçò Êùí/ðïëçò ìå ôéò åõñùðáúêÝò åðáñ÷ßåò
ôïõ Âõæáíôßïõ êáé éäßùò ìå ôç Èåóóáëïíßêç. Ùóôüóï óôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ Þëèáí óå
åðáöÞ ìå ôïõò íôüðéïõò åëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò, áíÝðôõîáí ìáæß ôïõò ïéêïíïìéêÝò êáé
êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò êáé åðçñåÜóôçêáí áðü ôïí ðïëéôéóìü ôïõò.
3. Ðïéá ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ÓëÜâïõò êáé ðïéá
Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò;
Ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç áêïëïýèçóå ìéá ñåáëéóôéêÞ ðïëéôéêÞ êáé ðÝôõ÷å íá åíôÜîåé
ïìáëÜ ôïõò ÓëÜâïõò ôùí êåíôñéêþí êáé íüôéùí ðåñéï÷þí ôùí Âáëêáíßùí óôç âõæáíôéíÞ
êïéíùíßá (9ïò êáé 10ïò áé.). Ïé ÓëÜâïé åîåëëçíßóôçêáí óå 3 óôÜäéá:
1) ðñþôá õðïôÜ÷èçêáí óôñáôéùôéêÜ óôïõ ÂõæÜíôéï, 2) áêïëïýèùò åê÷ñéóôéáíßóôçêáí
êáé 3) ôåëéêÜ áöïìïéþèçêáí êïéíùíéêÜ êáé åèíïëïãéêÜ áðü ôïí Åëëçíéóìü.
64
USZR 2CIG
2. Ïé Âïýëãáñïé êáé ïé ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôï ÂõæÜíôéï

Ëáïß ãýñù
Ðåñßëçøç áðü ôï
ÂõæÜíôéï
á. ºäñõóç Âïõëãáñéêïý ÊñÜôïõò
(Ïé Âïýëãáñïé, ëáüò áóéáôéêÞò êáôáãùãÞò åìöáíßæïíôáé óôçí éóôïñßá óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ
áéþíá).
Óôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé. Ý÷ïõí ãßíåé åðéêßíäõíïé ãéá ôï ÂõæÜíôéï, êáèþò åðéôßèåíôáé óõ÷íÜ
óôéò âáëêáíéêÝò ðåñéï÷Ýò ôïõ. Ôï 680 íéêïýí ôïõò Âõæáíôéíïýò, éäñýïõí ôï âïõëãáñéêü
êñÜôïò óôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý Äïýíáâç êáé Áßìïõ êáé õðïãñÜöïõí óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïí
Êùí/íï Ä´ ÐùãùíÜôï, ìå ôçí ïðïßá áíáãíùñßæåôáé (Ýììåóá) ôï êñÜôïò ôïõò.
Óôéò íÝåò ðåñéï÷Ýò ðïõ åðïßêéóáí ïé Âïýëãáñïé, Þôáí åãêáôáóôçìÝíïé ðïëëïß ÓëÜâïé,
ìå ôïõò ïðïßïõò ôåëéêÜ áíáìß÷èçêáí êáé äéáìüñöùóáí ôï âïõëãáñéêü Ýèíïò (åèíïãÝíåóç
ÂïõëãÜñùí). Óôï íÝï êñÜôïò õðåñåß÷áí ðïëéôéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ ïé Âïýëãáñïé, åíþ
áñéèìçôéêÜ ïé ÓëÜâïé.
â. Ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï
Ïé âõæáíôéíïâïõëãáñéêÝò ó÷Ýóåéò Þôáí Üëëïôå å÷èñéêÝò, ïðüôå ãßíïíôáí ìáêñï÷ñüíéïé
ðüëåìïé, êáé Üëëïôå ó÷Ýóåéò óõíåñãáóßáò, ïðüôå ïé äýï ëáïß åß÷áí åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò
ìå êáíüíåò ðïõ ñõèìßæïíôáí áðü äéìåñåßò óõíèÞêåò.
Ôï 864 ïé Âïýëãáñïé åê÷ñéóôéáíßóôçêáí êáé åíôÜ÷èçêáí óôç óöáßñá åðéññïÞò ôïõ
Âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý.
á. ºäñõóç âïõëãáñéêïý êñÜôïõò
ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ: öýëï áóéáôéêÞò êáôáãùãÞò ìå êáëÞ óôñáôéùôéêÞ ïñãÜíùóç
(åìöáíßæïíôáé óôçí éóôïñßá óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé.)
τέλη 7ου αι.: o åðéèÝóåéò ðñïò âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá
680: o íßêç åðß âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí

o êáôÜëçøç ðåñéï÷Þò ìåôáîý Äïýíáâç - Áßìïõ (áðü ÂïõëãÜñïõò)
o ßäñõóç âïõëãáñéêïý êñÜôïõò
o ÕðïãñáöÞ óõíèÞêçò åéñÞíçò ìå ôïõò Âõæáíôéíïýò
Η συνθήκη ειρήνης (680):

• ÕÐÏÃÑÁØÁÍÔÅÓ: Êùí/íïò Ä´ ÐùãùíÜôïò (Âõæ.) - Áóðáñïý÷ (Âïõëã.)
• ÏÑÏÓ: êáôáâïëÞ åôÞóéïõ öüñïõ óôïõò ÂïõëãÜñïõò
• ÓÇÌÁÓÉÁ: Ýììåóç áíáãíþñéóç ôïõ íÝïõ âïõëãáñéêïý êñÜôïõò.
65
USZR 2CIG
Περιοχές εποικισμού Βουλγάρων: ðïëëïß óëáâéêïß ðëçèõóìïß.

Ëáïß ãýñù
áðü ôï • ÓÊÏÐÏÓ ÂÏÕËÃÁÑÙÍ: ç õðüôáîç ôùí óëáâéêþí ðëçèõóìþí
ÂõæÜíôéï • ÔÑÏÐÏÓ: åðéèÝóåéò, óõãêñïýóåéò
• ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁ: äçìéïõñãßá âïõëãáñéêïý Ýèíïõò (åèíïãÝíåóç ÂïõëãÜñùí)
Ôï âïõëãáñéêü Ýèíïò: óõãêñïôåß ôï âïõëãáñéêü êñÜôïò
Ôï âïõëãáñéêü êñÜôïò oáðïôåëåßôáé áðü ÓëÜâïõò êáé ÂïõëãÜñïõò
ÔÁ ×ÁÑÁÊÔÇÑÉÓÔÉÊÁ ÔÏÕ ÂÏÕËÃÁÑÉÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
Οι Βούλγαροι: o Þôáí ïëéãÜñéèìïé

o õðåñåß÷áí ðïëéôéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ
o Ýäùóáí ôï üíïìá êáé ôçí ïñãÜíùóç ôïõ êñÜôïõò
Οι Σλάβοι: o Þôáí ðïëõÜñéèìïé
o óõãêñüôçóáí ôç ëáúêÞ âÜóç
o Ýäùóáí ôç ãëþóóá (ÓëáâéêÞ)
o áöïìïßùóáí åèíïëïãéêÜ ôïõò ÂïõëãÜñïõò
â. Ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï
ÂõæáíôéíïâïõëãáñéêÝò ó÷Ýóåéò: o å÷èñéêÝò o ìáêñï÷ñüíéïé ðüëåìïé

o óõíåñãáóßáò o åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò
×Üíïé (: çãåìüíåò ÂïõëãÜñùí) o õéïèÝôçóáí ôçí åëëçíéêÞ ùò åðßóçìç
ãëþóóá ôïõò
864: oïé Âïýëãáñïé åê÷ñéóôéáíßóôçêáí
Åê÷ñéóôéáíéóìüò oíÝåò ðñïïðôéêÝò óôéò ó÷Ýóåéò ÂïõëãÜñùí ìå ÂõæÜíôéï.
÷Üíïò (óåë. 24)
Ôßôëïò çãåìüíùí áóéáôéêÞò êáôáãùãÞò (Âïýëãáñïé, ´Áâáñïé, ×áæÜñïé êëð.). ËÝãåôáé êáé
÷áãÜíïò.
ÅèíïãÝíåóç ôùí ÂïõëãÜñùí" (óåë. 24)
Ç ãÝíåóç (äçìéïõñãßá) ôïõ Ýèíïõò ôùí ÂïõëãÜñùí ðñïÝêõøå ùò åîÞò: Äýï Ýèíç
(ÓëÜâïé êáé Âïýëãáñïé) áðü äýï öõëÝò (éíäïåõñùðáúêÞ ïé ÓëÜâïé, áóéáôéêÞ ïé
Âïýëãáñïé) åíþèçêáí êáé äçìéïýñãçóáí Ýíá íÝï Ýèíïò ôï âïõëãáñéêü. (Áõôü ëÝãåôáé:
åèíéêï - öõëåôéêüò äõúóìüò). Ðñïôïý üìùò ïé äýï ëáïß áíáìé÷èïýí êáé óõã÷ùíåõôïýí
åêäçëþèçêáí ðïëëÝò áíôéðáñáèÝóåéò êáé óõãêñïýóåéò.
66
USZR 2CIG
ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
Êùí/íïò Ä´ ÐùãùíÜôïò (óåë. 10) Ëáïß ãýñù
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (668 - 685). ÁíÞêå óôç äõíáóôåßá ôïõ Çñáêëåßïõ. Óôçí åðï÷Þ áðü ôï
ôïõ äçìéïõñãÞèçêå ôï âïõëãáñéêü êñÜôïò. ÕðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ôï 680 ìå ôïõò ÂõæÜíôéï
ÂïõëãÜñïõò.
ôÝëç 7ïõ áé. Ïé Âïýëãáñïé åðéôßèåíôáé óôï ÂõæÜíôéï
- íßêç ÂïõëãÜñùí åðß âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí
- êáôÜëçøç ðåñéï÷Þò ìåôáîý Äïýíáâç êáé Áßìïõ
680 - ßäñõóç âïõëãáñéêïý êñÜôïõò
- õðïãñáöÞ óõíèÞêçò åéñÞíçò ìåôáîý Âõæáíôéíþí (Êùí/íïò Ä´
ÐùãùíÜôïò) êáé ÂïõëãÜñùí (Áóðáñïý÷)
864 Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÂïõëãÜñùí

1. Ðïéá óôñáôçãéêÜ ðëåïíåêôÞìáôá åß÷å ç ðåñéï÷Þ, üðïõ åãêáôáóôÜèçêáí ïé Âïýëãáñïé,
óýìöùíá ìå ôï ðñþôï ðáñÜèåìá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç "×ñïíïãñáößá" ôïõ ÈåïöÜíç, êáé óõìðëçñþíåé
ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, äßíïíôÜò ìáò ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôï ãåùãñáöéêü
÷þñï êáé ôéò óõíèÞêåò ßäñõóçò ôïõ âïõëãáñéêïý êñÜôïõò.
Óýìöùíá ëïéðüí ìå áõôÝò ôéò ðëçñïöïñßåò, ç ðåñéï÷Þ üðïõ åãêáôáóôÜèçêáí ïé
Âïýëãáãïé (ìåôáîý Äïýíáâç êáé Áßìïõ) ðáñïõóßáæå óôñáôçãéêÜ ðëåïíåêôÞìáôá, åöüóïí
Þôáí ðåñéôñéãõñéóìÝíç áðü öõóéêÜ åìðüäéá: óôá âüñåéá õðÞñ÷å ï ðïôáìüò Äïýíáâçò,
óôá íüôéá êáé íïôéïäõôéêÜ ç ïñïóåéñÜ ôïõ Áßìïõ êáé óôá áíáôïëéêÜ ï Åýîåéíïò Ðüíôïò. ´Åôóé
ç ðåñéï÷Þ Þôáí áóöáëÞò áðü óôñáôéùôéêÞ Üðïøç.
2. Ðïéá êáèÞêïíôá áíÝèåóáí ï Âïýëãáñïé óôïõò ÓëÜâïõò ôçò ÷þñáò ôïõò, óýìöùíá
ìå ôï ðñþôï ðáñÜèåìá;
Ôï ßäéï ðáñÜèåìá, (äåò ðñïçãïýìåíç åñþôçóç), ìáò ðëçñïöïñåß êáé ãéá ôï ñüëï ðïõ
Ýðáéîáí ïé ÓëÜâïé óôï ðëáßóéï ôïõ íåïóýóôáôïõ âïõëãáñéêïý êñÜôïõò. Óýìöùíá ìå ôï
ðáñÜèåìá ïé Âïýëãáñïé áíÝèåóáí óôéò óëáâéêÝò öõëÝò ÅðôÜ ÃåíåÝò êáé ÓåâÝñåéò ôç
öýëáîç êáé ôç óôñáôéùôéêÞ áóöÜëéóç ôùí êëåéóïõñþí ôïõ Áßìïõ ðñïò ôçí ðëåõñÜ ôïõ
Âõæáíôßïõ (áíáôïëéêÜ) êáé ôçò Áâáñßáò óôá íüôéá êáé íïôéïäõôéêÜ.
3. Ðüóåò êáé ðïéåò óõíèÞêåò áíáöÝñïíôáé áðü ôïí ÈåïöÜíç óôï äåýôåñï ðáñÜèåìá;
Ôé åßäïõò æçôÞìáôá ñýèìéæáí áõôÝò ïé óõíèÞêåò;
Óôï ðáñÜèåìá ðïõ åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç "×ñïíïãñáößá" ôïõ ÈåïöÜíç, áíáöÝñïíôáé
äýï (2) óõíèÞêåò: á) ôïõ Ýôïõò 716, ìåôáîý ôïõ ÷Üíïõ (:çãåìüíá ôùí ÂïõëãÜñùí) Êïñìå- 67
USZR 2CIG
óßïõ êáé ôïõ Èåïäïóßïõ Ã´ (715 - 717, äõíáóôåßá Çñáêëåéäþí) êáé â) ôïõ Ýôïõò 812, ìåôáîý
Ëáïß ãýñù ôïõ ÷Üíïõ Êñïýìïõ êáé ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Á´ ÑáãêáâÝ (811 - 813, äõíáóôåßá
áðü ôï Áìïñßïõ).
ÂõæÜíôéï Ôá æçôÞìáôá ðïõ ñýèìéæáí Þôáí:
1) ï êáèïñéóìüò ôçò óõíïñéáêÞò ãñáììÞò (óôç ÈñÜêç)
2) ôá ó÷åôéêÜ ìå ôéò åìðïñéêÝò áíôáëëáãÝò (ôá åìðïñåýìáôá êáé ç ÷ñçìáôéêÞ ôïõò
áîßá)
3) ç ôý÷ç ôùí öõãÜäùí: íá åêäïèïýí
4) ãñáöåéïêñáôéêÜ æçôÞìáôá: ïé Ýìðïñïé êáé ôùí äýï ÷ùñþí íá ðáñïõóéÜæïíôáé ìå
óöñáãéóìÝíá Ýããñáöá, áëëéþò íá áöáéñïýíôáé ôá åìðïñåýìáôÜ ôïõò êáé íá
äçìåýïíôáé áðü ôï äçìüóéï ôáìåßï.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôéò âõæáíôéíïâïõëãáñéêÝò
ó÷Ýóåéò.
1. Ðüôå êáé ðþò äçìéïõñãÞèçêå ôï âïõëãáñéêü êñÜôïò;
Ôï âïõëãáñéêü êñÜôïò äçìéïõñãÞèçêå ôï 680. Ïé Âïýëãáñïé óõãêñïýóôçêáí ìå ôá
âõæáíôéíÜ óôñáôåýìáôá êáé áöïý ôá íßêçóáí, êáôÝëáâáí ôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý Äïýíáâç êáé
Áßìïõ. Ôüôå ï áõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ Êùí/íïò Ä´ ÐùãùíÜôïò õðÝãñáøå óõíèÞêç
åéñÞíçò êáé óõìöþíçóå íá ðáñÝ÷åé óôïõò ÂïõëãÜñïõò åôÞóéï öüñï. Áõôü Þôáí ìéá Ýììåóç
áíáãíþñéóç ôïõ íÝïõ êñÜôïõò.
2. Ðüôå êáé ðþò äçìéïõñãÞèçêå ôï âïõëãáñéêü Ýèíïò;

Ôï âïõëãáñéêü Ýèíïò äçìéïõñãÞèçêå ôïí 7ï áé. Ç ãÝíåóç (äçìéïõñãßá) áõôïý ôïõ
Ýèíïõò ðñïÝêõøå ùò åîÞò: Äýï Ýèíç (ÓëÜâïé êáé Âïýëãáñïé) áðü äýï öõëÝò
(éíäïåõñùðáúêÞ ïé ÓëÜâïé, áóéáôéêÞ ïé Âïýëãáñïé) åíþèçêáí êáé äçìéïýñãçóáí Ýíá íÝï
Ýèíïò ôï âïõëãáñéêü. (åèíéêï - öõëåôéêüò äõúóìüò).
Ðñïôïý üìùò ïé äýï ëáïß áíáìé÷èïýí êáé óõã÷ùíåõôïýí åêäçëþèçêáí ðïëëÝò
áíôéðáñáèÝóåéò êáé óõãêñïýóåéò, ãéáôß ïé Âïýëãáñïé ðñïóðÜèçóáí íá õðïôÜîïõí ôïõò
ÓëÜâïõò ðïõ âñÞêáí åãêáôåóôçìÝíïõò óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ åðïßêéóáí.
Ôï âïõëãáñéêü Ýèíïò óõãêñüôçóå ôï âïõëãáñéêü êñÜôïò, ðïõ åß÷å ôá åîÞò
÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ïé Âïýëãáñïé Þôáí ïëéãÜñéèìïé áëëÜ ðïëéôéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ êõñßáñ÷ïé
êáé Ýäùóáí ôï üíïìá (Âïõëãáñéêü) êáé ôçí ïñãÜíùóç óôï íÝï êñÜôïò, åíþ ïé ÓëÜâïé Þôáí
ðïëõÜñéèìïé, óõãêñüôçóáí ôç ëáúêÞ âÜóç êáé Ýäùóáí ôç ãëþóóá (ÓëáâéêÞ).
3. Ôé åßäïõò ó÷Ýóåéò áíáðôý÷èçêáí ìåôáîý Âõæáíôéíþí êáé ÂïõëãÜñùí;

Ìåôáîý Âõæáíôéíþí êáé ÂïõëãÜñùí áíáðôý÷èçêáí ó÷Ýóåéò Üëëïôå å÷èñéêÝò, ïðüôå
ãßíïíôáí ìáêñï÷ñüíéïé ðüëåìïé, êáé Üëëïôå ó÷Ýóåéò óõíåñãáóßáò, ïðüôå ïé äýï ëáïß åß÷áí
åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò ìå êáíüíåò ðïõ ñõèìßæïíôáí áðü äéìåñåßò óõíèÞêåò. Ïé çãåìüíåò
ìÜëéóôá ôùí ÂïõëãÜñùí åß÷áí õéïèåôÞóåé ôçí åëëçíéêÞ ùò åðßóçìç ãëþóóá ôïõò, üðùò
ðéóôïðïéïýí ïé ÂïõëãáñéêÝò åðéãñáöÝò.
Ôï 864 ïé Âïýëãáñïé äÝ÷ôçêáí ôï ×ñéóôéáíéóìü áðü ôï ÂõæÜíôéï êáé åíôÜ÷èçêáí óôç
óöáßñá åðéññïÞò ôïõ Âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò Üíïéîå íÝåò ðñïïðôéêÝò
68 êáé óôéò ó÷Ýóåéò ôùí ÂïõëãÜñùí ìå ôï ÂõæÜíôéï.
USZR 2CIG
ÉÉ. Ï ÊÏÓÌÏÓ ÔÏÕ ÉÓËÁÌ ÊÁÔÁ ÔÇÍ ÐÅÑÉÏÄÏ ÔÏÕ ÌÅÓÁÉÙÍÁ

Ëáïß ãýñù
1. Ç åîÜðëùóç ôùí ÁñÜâùí áðü ôï
ÂõæÜíôéï
Ðåñßëçøç
á. Ç ßäñõóç êáé ïé áñ÷Ýò ôïõ ÉóëÜì

ÊáôÜ ôïí 7ï áé. åìöáíßæåôáé ìéá íÝá èñçóêåßá, ôï ÉóëÜì, ôçí ïðïßá áóðÜóôçêáí ïé
´Áñáâåò êáé ôç äéÝäùóáí ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôïõò.
ÉäñõôÞò ôïõ ÉóëÜì Þôáí ï ÌùÜìåè, ï ïðïßïò åß÷å ãíùñßóåé ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé ôïí
Éïõäáúóìü êáé åðçñåÜóôçêå áðü ôéò äýï áõôÝò èñçóêåßåò. Ôï Ýôïò 622 ï ÌùÜìåè äéþ÷ôçêå
áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ ôç ÌÝêêá êáé êáôÝöõãå óôç Ìåäßíá, üðïõ áðÝêôçóå ïðáäïýò. Óôá
åðüìåíá äÝêá ÷ñüíéá ôï ÉóëÜì êõñéÜñ÷çóå óå üëç ôçí Áñáâßá. Ôï Ýôïò 622, Ýôïò ôçò
Åãßñáò (= áðïäçìßáò), åßíáé ðïëý óçìáíôéêü ãéá ôïí Áñáâéêü êüóìï, ãéáôß áð' áõôü áñ÷ßæåé
ôï ÷ñïíïëïãéêü ôïõò óýóôçìá.
Ôï ÊïñÜíé, éåñü âéâëßï ôïõ ÉóëÜì, áðáéôïýóå áðü ôïõò ðéóôïýò íá äéáäßäïõí ôç èñçóêåßá
ôïõò ìå éåñü ðüëåìï, óåâüìåíïé ùóôüóï ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé ôïí Éïõäáúóìü.
â. Ç åðÝêôáóç - ÐáñÜãïíôåò êáé óõíÝðåéåò

Äýï ÷ñüíéá ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÌùÜìåè ïé ¢ñáâåò õðü ôï ×áëßöç åîüñìçóáí áðü ôç
×åñóüíçóü ôïõò, êõñéåýïíôáò ðåñéï÷Ýò ðïõ ðñïçãïõìÝíùò áíÞêáí óôç âõæáíôéíÞ êáé
óôçí ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá.
Áðü ôïí 7ï Ýùò ôïí 9ï áé. ïé ¢ñáâåò êõñéÜñ÷çóáí óôçí ÁíáôïëÞ (Ðáëáéóôßíç, Óõñßá,
Öïéíßêç, Ìåóïðïôáìßá, Ðåñóßá), óôçí Áßãõðôï êáé óôç Âüñåéá ÁöñéêÞ êáé óôç Äýóç (Éóðáíßá)
öôÜíïíôáò Ýùò ôï ÐïõáôéÝ ôçò Ãáëëßáò, üðïõ áíá÷áéôßóôçêáí áðü ôïí ÊÜñïëï ÌáñôÝëï
ôï 732.
Åí ôù ìåôáîý íáõðÞãçóáí óôüëï êáé êõñßåõóáí ôá íçóéÜ: Êýðñï, Ñüäï, Êù, ×ßï, ÊñÞôç
êáé Óéêåëßá. Äýï öïñÝò áðïðåéñÜèçêáí íá êõñéåýóïõí ôçí Êùí/ðïëç ìå ðïëéïñêßá, áëëÜ
çôôÞèçêáí ÷Üñç óôçí áíôï÷Þ ôùí ôåé÷þí ôçò êáé óôï íÝï üðëï ðïõ åß÷áí óôç äéÜèåóÞ ôïõò
ïé Âõæáíôéíïß, ôï õãñüí ðõñ.
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíÝâáëáí óôçí åîÜðëùóç ôùí ÁñÜâùí Þôáí: á) ç åîÜíôëçóç ôùí
Âõæáíôéíþí êáé ôùí Ðåñóþí áðü ôç ìáêñï÷ñüíéá ðïëåìéêÞ óýãêñïõóç ìåôáîý ôïõò, â) ç
Ýíôïíç áíôßèåóç ìåôáîý êÝíôñïõ (:êõâÝñíçóç Âõæáíôßïõ) êáé áíáôïëéêþí åðáñ÷éþí, üðïõ
åðéêñÜôçóå ï Ìïíïöõóéôéóìüò, êáé ã) ôï èñçóêåõôéêü ðÜèïò ôùí Éóëáìéóôþí.
Ïé óõíÝðåéåò ôùí Áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí Þôáí: á) ç äéÜóðáóç ôïõ ìåóïãåéáêïý êüóìïõ,
â) ç åäáöéêÞ óõññßêíùóç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò, ã) ç ìåßùóç ôçò áãñïôéêÞò ôçò
ðáñáãùãÞò êáé ä) ï ðåñéïñéóìüò ôïõ åóùôåñéêïý êáé åîùôåñéêïý åìðïñßïõ ôïõ Âõæáíôßïõ.
69
USZR 2CIG
Ëáïß ãýñù
áðü ôï á. Ç ßäñõóç êáé ïé áñ÷Ýò ôïõ ÉóëÜì
ÂõæÜíôéï
ÁÑÁÂÅÓ: åîÜðëùóç o ãåãïíüò ðáãêüóìéáò óçìáóßáò
ÁÉÔÉÏ ÅÎÁÐËÙÓÇÓ: ç ìåôáóôñïöÞ óôï ÉÓËÁÌ
ÉÓËÁÌ: ìïíïèåúóôéêÞ èñçóêåßá
ÌÙÁÌÅÈ: o ÉäñõôÞò ôïõ ÉóëÜì

o ôáîßäåõå óôéò ÷þñåò ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò
o ãíþñéóå ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé ôïí Éïõäáúóìü
o äéáêÞñõîå ôéò áñ÷Ýò ôçò íÝáò èñçóêåßáò (ÉóëÜì)
o äéþ÷ôçêå áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ ÌÝêêá (622)
o êáôÝöõãå óôç Ìåäßíá
o áðÝêôçóå ïðáäïýò
• 622: Åãßñá (= áðïäçìßá) o áöåôçñßá ÷ñïíïëïãéêïý óõóôÞìáôïò ÁñÜâùí
• 622 - 632: äéÜäïóç Éóëáìéóìïý óå üëç ôçí Áñáâßá
• ÊïñÜíé: o éåñü âéâëßï ôïõ ÉóëÜì

o "éåñüò ðüëåìïò" (ôæé÷Üíô) ãéá äéÜäïóç ôïõ ÉóëÜì
o "ìÜñôõñåò ôçò ðßóôçò" o ÐáñÜäåéóïò
â. Ç åðÝêôáóç - ÐáñÜãïíôåò êáé óõíÝðåéåò

• 632: èÜíáôïò ÌùÜìåè
• ×áëßöçò: ôïðïôçñçôÞò êáé äéÜäï÷ïò ôïõ ÌùÜìåè - çãÝôçò ôùí Éóëáìéóôþí
• 634: åîüñìçóç Éóëáìéóôþí áðü ôçí ÁñáâéêÞ ×åñóüíçóï - êáôáêôÞóåéò
• 636: Ãéáñìïýê: ìÜ÷ç (¢ñáâåò - Âõæáíôéíïß) - Þôôá âõæáíôéíïý óôñáôïý
ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ
×ÅÑÓÁÉÅÓ ÈÁËÁÓÓÉÅÓ
` `
ÁÍÁÔÏËÇ ÄÕÓÇ ÍáõðÞãçóç óôüëïõ
Ðáëáéóôßíç Â. ÁöñéêÞ - Êáñ÷çäüíá Êýðñïò
Óõñßá (ôÝëç 7ïõ ) Ñüäïò
Áßãõðôïò Êùò 7ïò áé.
Öïéíßêç 7ïò áé. ÃéâñáëôÜñ - Éóðáíßá ×ßïò
Ìåóïðïôáìßá (áñ÷Ýò 8ïõ ) Êýæéêïò
Ðåñóßá
732: ÐïõáôéÝ Ãáëëßáò 2 ðïëéïñêßåò Êùí/ðï-
ÏñïóåéñÜ Ôáýñïõ o oáíá÷áßôéóç ëçò * o Þôôåò ÁñÜâùí
áñáâïâõæáíôéíÜ óýíïñá (ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò)
70 ÊñÞôç
Óéêåëßá ` 9ïò áé.
USZR 2CIG
* á´ ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò: 674 - 678

â´ ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò: 717 - 718
Ëáïß ãýñù
• ÐáñÜãïíôåò íßêçò Âõæáíôéíþí:
áðü ôï
á) ôá éó÷õñÜ ôåß÷ç, â) ôï õãñüí ðõñ ÂõæÜíôéï
• ÐáñÜãïíôåò áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí:
1) ç åîÜíôëçóç Âõæáíôéíþí êáé Ðåñóþí áðü ôéò ìåôáîý ôïõò óõãêñïýóåéò
2) ç Ýíôïíç áíôßèåóç ìåôáîý êÝíôñïõ êáé áíáôïëéêþí åðáñ÷éþí (Ìïíïöõóßôåò)
3) ôï èñçóêåõôéêü ðÜèïò
• ÓõíÝðåéåò áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí:
1) Ç äéÜóðáóç ôïõ ìåóïãåéáêïý êüóìïõ (÷ñéóôéáíéêüò - Éóëáìéêüò)
2) Ç åäáöéêÞ óõññßêíùóç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò
3) Ç áðþëåéá óçìáíôéêþí áóôéêþí êÝíôñùí êáé ç åñÞìùóç ðïëëþí ðåñéï÷þí ôçò
áõôïêñáôïñßáò
4) Ç ìåßùóç ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò ôïõ Âõæáíôßïõ
5) Ï ðåñéïñéóìüò ôïõ åóùôåñéêïý êáé åîùôåñéêïý åìðïñßïõ ôïõ Âõæáíôßïõ
ÉóëÜì (óåë. 26)
ÌïíïèåúóôéêÞ èñçóêåßá ôùí ÁñÜâùí, ðïõ åìöáíßæåôáé ôïí 7ï áé. ì. ×. ÉäñõôÞò ôçò Þôáí
ï ÌùÜìåè. Åðß ëÝîåé ÉóëÜì óçìáßíåé "áöïóßùóç êáé ðßóôç óôï èÝëçìá ôïõ Èåïý". ¸÷åé
ðïëëÜ äÜíåéá óôïé÷åßá áðü ôïí Éïõäáúóìü êáé ôï ×ñéóôéáíéóìü.
Åãßñá (óåë. 26)
Ôï Ýôïò 622, Ýôïò áðïäçìßáò ôïõ ÌùÜìåè áðü ôç ÌÝêêá óôç Ìåäßíá. Áöåôçñßá ôïõ
÷ñïíïëïãéêïý óõóôÞìáôïò ôùí ÁñÜâùí.
ÊïñÜíé (óåë. 26)
Ôï éåñü âéâëßï ôùí Éóëáìéóôþí. Åðß ëÝîåé óçìáßíåé "ëüãïò Èåïý". Áðáéôïýóå áðü ôïõò
ðéóôïýò íá äéáäþóïõí ôï ÉóëÜì ìå "éåñü ðüëåìï" êáôÜ ôùí áðßóôùí.
Ùóôüóï ôïõò áðáãüñåõå íá áóêÞóïõí êáôáíáãêáóìü óôïõò ×ñéóôéáíïýò êáé ôïõò
Éïõäáßïõò.
Ìïõóëßì (óåë. 26): = Ïé ðéóôïß ôïõ ÉóëÜì, ìïõóïõëìÜíïé.
Ôæé÷Üíô (óåë. 26)
= "éåñüò ðüëåìïò". Ïñéæüôáí áðü ôï ÊïñÜíé, ïé ÉóëáìéóôÝò íá äéáäßäïõí ìå ôï óðáèß
ôç èñçóêåßá ôïõò óôïõò "áðßóôïõò".
“ÌÜñôõñåò ôçò ðßóôçò” (óåë. 26)
´Åôóé ëÝãïíôáí üóïé ÉóëáìéóôÝò Ýðåöôáí óôïí "éåñü ðüëåìï". Áõôïß óýìöùíá ìå ôï
ÊïñÜíé åîáóöÜëéæáí ìéá èÝóç óôïí ÐáñÜäåéóï.
×áëßöçò (óåë. 26)
Ï çãÝôçò ôùí Éóëáìéóôþí ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÌùÜìåè. ¹ôáí áñ÷çãüò ôïõ èñçóêåõôéêïý
êñÜôïõò ôùí Éóëáìéóôþí êáé óõã÷ñüíùò ôï èñçóêåõôéêü ðñüôõðï ðïõ áêïëïõèïýóáí
ïé ðéóôïß. ÓõãêÝíôñùíå óôï ðñüóùðü ôïõ üëç ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá êáé ùò ôïðïôçñçôÞò
ôïõ ÌùÜìåè Þôáí õðåýèõíïò ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôùí åíôïëþí ôïõ Êïñáíßïõ.
×áëéöÜôï (óåë. 26): Ôï Áñáâéêü êñÜôïò ìå çãÝôç ôï ×áëßöç. 71
USZR 2CIG
Ìáãéïñäüìïò Þ ÁõëÜñ÷çò (óåë. 27)

Ëáïß ãýñù Ï åðéêåöáëÞò áîéùìáôïý÷ïò ôùí áíáêôüñùí êáé Ýìðéóôïò ôùí áíáêôüñùí ôïõ âáóéëéÜ
áðü ôï óôï öñáãêéêü êñÜôïò.
ÂõæÜíôéï Õãñüí ðõñ (óåë. 27)
Éó÷õñü üðëï ôùí Âõæáíôéíþí. ×ñçóéìïðïéÞèçêå êõñßùò åíáíôßïí ôùí áñáâéêþí
åðéèÝóåùí ìå áðüëõôç åðéôõ÷ßá. ¹ôáí åðéíüçóç ôïõ óýñïõ ìç÷áíéêïý Êáëëßíéêïõ.
Ôï õãñüí ðõñ Þôáí Ýíá ìåßãìá åýöëåêôçò ýëçò áðü ðßóóá, ñçôßíç (=ñåôóßíé), èåéÜöé,
íéôñéêü êÜëëéï (=íßôñï) êáé ïîåßäéï ôïõ áóâåóôßïõ (=áóâÝóôç). Åîáêïíôéæüôáí áðü
åéäéêÜ ðëïéÜñéá (äñüìùíåò) êáé ìÝóá áðü ÷Üëêéíïõò óùëÞíåò (óéöþíéá) ãåìÜôïõò ìå
ðñïùóôéêÞ ðõñßôéäá ðïõ ïé öëüãåò ôçò ÷ñçóßìåõáí ãéá ôçí áíÜöëåîç.
Äñüìùíáò (óåë. 27, ðáñÜèåìá)
Ðïëåìéêü ðëïßï ôùí Âõæáíôéíþí, åöïäéáóìÝíï ìå ìßá Þ äýï óåéñÝò êïõðéþí êáé óùëÞíá
ðïõ åêôüîåõå ôï õãñüí ðõñ (áðü ôïí 7ï áé. êáé åîÞò).
ÌùÜìåè (óåë. 26)
´Åæçóå áðü ôï 570 ðåñßðïõ Ýùò ôï 632. ÉäñõôÞò ôçò ìïíïèåúóôéêÞò èñçóêåßáò ôïõ
ÉóëÜì. ÐïëõôáîéäåìÝíïò ïäçãüò êáñáâáíéþí áðü ôç ÌÝêêá. Ãíþñéóå ôï ×ñéóôéáíéóìü
êáé ôïí Éïõäáúóìü êáé åðçñåÜóôçêå áð' áõôÝò ôéò èñçóêåßåò. Ôï 622 äéþ÷ôçêå áðü ôçí
ðáôñßäá ôïõ êáé êáôÝöõãå óôç Ìåäßíá, üðïõ áðÝêôçóå ïðáäïýò. ÌÝóá óå ìéá äåêáåôßá
ï ÌùÜìåè êáôüñèùóå íá åðéâÜëåé ôç äéäáóêáëßá ôïõ êáé ôï ÉóëÜì êõñéÜñ÷çóå óå üëç
ôçí Áñáâßá.
ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò (óåë. 27)
¸æçóå áðü ôï 689 ðåñßðïõ Ýùò ôï 741. Ìáãéïñäüìïò ôïõ öñáãêéêïý âáóéëåßïõ,
ðáððïýò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ. Áíôéìåôþðéóå óôï ÐïõáôéÝ ôçò Ãáëëßáò ôïõò ¢ñáâåò êáé
ôïõò íßêçóå ôï 732. Ç íßêç áõôÞ èåùñÞèçêå éóôïñéêÞ ãéáôß åìðüäéóå ôçí åðÝêôáóç ôïõ
ÉóëÜì ðñïò ôç äõôéêÞ Åõñþðç.
Êáëëßíéêïò (óåë. 27)
(620; - ; ì.×.). Âõæáíôéíüò ìç÷áíéêüò óõñéáêÞò êáôáãùãÞò, åöåõñÝôçò ôïõ õãñïý ðõñüò.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
¸ôïò Åãßñáò (=áðïäçìßáò) ôïõ ÌùÜìåè áðü ôç ÌÝêêá óôç Ìåäßíá.
622
Áöåôçñßá ÷ñïíïëïãéêïý óõóôÞìáôïò ôùí ÁñÜâùí.
622 - 632 ÄéÜäïóç Éóëáìéóìïý óå üëç ôçí Áñáâßá.
636 ÌÜ÷ç ôïõ Ãéáñìïýê - Þôôá ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý áðü ôïõò ¢ñáâåò
ÌÜ÷ç óôï ÐïõáôéÝ ôçò Ãáëëßáò - íßêç ôïõ ÊÜñïëïõ ÌáñôÝëïõ åðß ôùí
732
ÁñÜâùí - áíáêïðÞ ôçò åðÝêôáóÞò ôïõò
á´ ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò áðü ¢ñáâåò - íßêç Âõæáíôéíþí (éó÷õñÜ ôåß÷ç -
674 - 678
õãñüí ðõñ)
â´ ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò áðü ¢ñáâåò - íßêç Âõæáíôéíþí (éó÷õñÜ ôåß÷ç -
72 717 - 718
õãñüí ðõñ)
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ

Ëáïß ãýñù
1. Ðïéåò åðéìÝñïõò õðï÷ñåþóåéò ôïõ áéãõðôéáêïý ðëçèõóìïý ðåñéëÜìâáíå ç áðü ôï
öïñïëïãßá åããåßïõ êôÞóåùò ðïõ ôïõò åðÝâáëáí ïé êáôáêôçôÝò ¢ñáâåò; Ðþò êñßíåéò ÂõæÜíôéï
ôçí åîáßñåóç ôùí áðüñùí áðü ôçí õðï÷ñÝùóç ðëçñùìÞò öüñùí êáé ôç ãåíéêüôåñç
óõìðåñéöïñÜ ôùí ÁñÜâùí Ýíáíôé ôïõ áéãõðôéáêïý ðëçèõóìïý, óýìöùíá ìå ôï
äåýôåñï ðáñÜèåìá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ¢ñáâá éóôïñéêïý Ìðáëáäïýñé êáé
áíáöÝñåôáé óôéò öïñïëïãéêÝò ñõèìßóåéò óôçí Áßãõðôï, óõìðëçñþíïíôáò ôçí éóôïñéêÞ
áöÞãçóç, ó÷åôéêÜ ìå ôçí åðÝêôáóç ôùí áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá ïé ¢ñáâåò, áöïý êáôÝêôçóáí ôçí Áßãõðôï åðÝâáëáí
öïñïëïãßá åããåßïõ êôÞóåùò, äçëáäÞ éäéïêôçóßáò ãçò êáé êôçìÜôùí.
Ç öïñïëïãßá áõôÞ áðïôåëåßôï áðü: á) ôïí êåöáëéêü öüñï, â) ôçí áãñïôéêÞ öïñïëïãßá
óå åßäïò, êáé ã) ôç öïñïëïãßá óå åßäç Ýíäõóçò êáé õðüäõóçò.
ÓõãêåêñéìÝíá: á) Ï êåöáëéêüò öüñïò ïñéæüôáí óå äýï (2) äçíÜñéá (:ñùìáúêü êáé
áñáâéêü íüìéóìá) êáé áöïñïýóå êÜèå åíÞëéêï.
â) Ç áãñïôéêÞ öïñïëïãßá óå åßäïò áöïñïýóå ôïõò éäéïêôÞôåò ãçò êáé üñéæå ôçí ðáñï÷Þ
óõãêåêñéìÝíçò ðïóüôçôáò óôáñéïý, ëáäéïý, ìåëéïý êáé îéäéïý ãéá ôç óõíôÞñçóç ôùí
ìïõóïõëìÜíùí óôñáôéùôþí.
ã) Ç öïñïëïãßá óå åßäç Ýíäõóçò êáé õðüäõóçò áöïñïýóå ôïõò éäéïêôÞôåò ãçò êáé
üñéæå ôçí ðáñï÷Þ åíüò ìÜëëéíïõ åíäýìáôïò, åíüò êåöáëüäåóìïõ, åíüò ðáíôåëïíéïý êáé
åíüò æåõãáñéïý ðáðïõôóéþí ôï ÷ñüíï ãéá êÜèå ìïõóïõëìÜíï óôñáôéþôç.
Ï ôñüðïò öïñïëüãçóçò äåí Þôáí áðüëõôïò êáé åíéáßïò, áëëÜ äéáâáèìéæüôáí áíÜëïãá
ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá ôïõ êáèåíüò êáé ôçí êïéíùíéêÞ ôÜîç óôçí ïðïßá áíÞêå. ´Åôóé
ðëçñïöïñïýìáóôå, üôé ïé Üðïñïé åîáéñïýíôáí áð' ôç öïñïëïãßá. Ôï ãåãïíüò áõôü äåß÷íåé
ìéá êïéíùíéêÞ åõáéóèçóßá ôùí áñìïäßùí ãéá ôç öïñïëüãçóç êáé ìéá ðïëéôéêÞ öéëïóïößá
ðïõ óôü÷åõå óôçí áðüêôçóç åìðéóôïóýíçò ôùí êáôáêôçìÝíùí.
ÃåíéêÜ ç öïñïëïãßá äåí Þôáí ðïëý õøçëÞ êáé óßãïõñá Þôáí ëéãüôåñï áðáéôçôéêÞ áðü
ôç öïñïëïãßá ôçò âõæáíôéíÞò êõâÝñíçóçò.
Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí ÁñÜâùí êáôáêôçôþí Ýíáíôé ôïõ áéãõðôéáêïý ðëçèõóìïý öáßíåôáé
íá äéÝðåôáé áðü ôç ëïãéêÞ, ôçí êïéíùíéêÞ åõáéóèçóßá êáé ôç óõíÝðåéá, ãé' áõôü êáé êÝñäéóáí
ôçí åìðéóôïóýíç ôùí ðëçèõóìþí ðïõ êáôÝêôçóáí.
2. ÐñïóðÜèçóå íá åîçãÞóåéò ôï íüçìá ôçò öñÜóçò "äéÜóðáóç ôïõ ìåóïãåéáêïý

êüóìïõ", áöïý óõãêñßíåéò ôïí ðñþôï ÷Üñôç ôïõ ðáñüíôïò âéâëßïõ (Ôï Ñùìáúêü
ÊñÜôïò åðß Êùí/íïõ Á´) ìå ôï ÷Üñôç ôçò ðáñïýóáò åíüôçôáò (Ïé áñáâéêÝò
êáôáêôÞóåéò).
Ðáñáôçñþíôáò êáé óõãêñßíïíôáò ôïõò äýï ÷Üñôåò, äéáðéóôþíïõìå ôá åîÞò:
Óôá ÷ñüíéá ôïõ Êùí/íïõ Á´ ï åëëçíïñùìáúêüò êüóìïò åß÷å åíïðïéçèåß êáé ç Ìåóüãåéïò
Þôáí ìéá ñùìáúêÞ ëßìíç, åö' üóïí ðåñéâáëëüôáí áðü ðáíôïý áðü ôï ñùìáúêü óôïé÷åßï.
Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ üìùò ç êáôÜóôáóç Üëëáîå. ¸ãéíáí ðïëëÝò åðéäñïìÝò êáé
êáôáêôÞóåéò êáé ÷Üèçêáí ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò, ðïõ Üëëïôå Þôáí ñùìáúêÝò, üðùò ð.÷. ôïí 5ï
áé. ìå ôá äéÜöïñá ãåñìáíéêÜ öýëá. 73
USZR 2CIG
Ç êáôÜóôáóç Üëëáîå áêüìç ðéï ðïëý ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôùí ÁñÜâùí áðü ôïí 7ï Ýùò
Ëáïß ãýñù ôïí 9ï áé. ÊõñéÜñ÷çóáí óôçí Ðáëáéóôßíç, Öïéíßêç, Óõñßá, Áßãõðôï, Âüñåéá ÁöñéêÞ êáé
áðü ôï Éóðáíßá êáèþò êáé óôá íçóéÜ: Êýðñï, ÊñÞôç, Êù, ×ßï, Ñüäï, Óéêåëßá êáé Óáñäçíßá. Ïé
ÂõæÜíôéï áñáâéêÝò êáôáêôÞóåéò Ýèåóáí ôÝñìá óôçí åëëçíïñùìáúêÞ êõñéáñ÷ßá óôç Ìåóüãåéï.
Ôï ãåãïíüò áõôü Þôáí êáèïñéóôéêü ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò éóôïñßáò. ÐñÜãìáôé ìå ôéò áñáâéêÝò
êáôáêôÞóåéò ç ìåóïãåéáêÞ åíüôçôá äéáóðÜóôçêå. Áðü ôüôå óôéò áêôÝò ôçò Ìåóïãåßïõ
áðëþíïíôáí ôñåéò äéáöïñåôéêïß êüóìïé, ðïõ Þôáí å÷èñéêïß ìåôáîý ôïõò: ï åëëçíïñùìáúêüò,
ï ãåñìáíéêüò êáé ï áñáâéêüò êáé äýï èñçóêåßåò: ï ÷ñéóôéáíéóìüò êáé ôï ÉóëÜì.
3. Ìå ðïéïõò ôñüðïõò åêôïîåõüôáí ôï õãñüí ðõñ, ôï öïâåñü áõôü ìõóôéêü üðëï ôùí
Âõæáíôéíþí, åíáíôßïí ôùí å÷èñþí óôç äéÜñêåéá ôçò íáõìá÷ßáò;
Áðü ôï ðáñÜèåìá: "Íáõìá÷éêÜ" ôïõ áõôïêñÜôïñá ËÝïíôá ÓÔ´, ðïõ óõìðëçñþíåé ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ðëçñïöïñïýìáóôå ôïõò ôñüðïõò ÷ñÞóçò ôïõ õãñïý ðõñüò.
Ôï õãñüí ðõñ Þôáí Ýíá ìåßãìá åýöëåêôçò ýëçò ðïõ åêôïîåõüôáí êáé êáôÝêáéå ôá å÷èñéêÜ
ðëïßá. ÅðéíïÞèçêå áðü ôïí óýñï ìç÷áíéêü Êáëëßíéêï. ´Çôáí Ýíá íÝï üðëï, ðïõ åöáñìüóôçêå
ìå åðéôõ÷ßá áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò óôéò äýï ðïëéïñêßåò ôçò Êùí/ðïëçò áðü ôïõò ¢ñáâåò
êáé ìå áõôü ôïõò áðÝêñïõóáí.
Åêôïîåõüôáí ìå ôñåéò (3) ôñüðïõò:
1) Ôïðïèåôïýóáí ôá óéöþíéá äçëáäÞ ôïõò ÷Üëêéíïõò óùëÞíåò ðïõ ðåñéåß÷áí ôçí
åýöëåêôç ýëç óôçí ðëþñç êáé óôá ðëåõñÜ ôïõ ðïëåìéêïý ðëïßïõ (äñüìùíá) êáé áðü åêåß
ôá åêôüîåõáí.
2) ×ñçóéìïðïéïýóáí ôá ÷åéñïóßöùíá, ðïõ Þôáí êéíçôÜ óéöþíéá (óùëÞíåò) ìéêñïý
ìåãÝèïõò, ðïõ ôá êñáôïýóáí ïé óôñáôéþôåò ðßóù áð' ôéò áóðßäåò ôïõò êáé ôá åêôüîåõáí
ôçí êáôÜëëçëç óôéãìÞ óôï å÷èñéêü ðëïßï.
3) ÕðÞñ÷áí êáé ïé ÷ýôñåò, ðïõ Þôáí êÜôé óáí ÷åéñïâïìâßäåò, ãåìÜôåò ìå õãñüí ðõñ,
ïé ïðïßåò üôáí åêôïîåýïíôáí, óõíôñßâïíôáí ðÜíù óôï å÷èñéêü ðëïßï êáé ðñïêáëïýóáí
ðõñêáãéÜ.
1. Ðüôå åìöáíßóôçêå ôï ÉóëÜì, ðïéïò Þôáí ï éäñõôÞò ôïõ êáé ðþò åðéêñÜôçóå;
Ôï ÉóëÜì åßíáé ìïíïèåúóôéêÞ èñçóêåßá êáé åìöáíßóôçêå ôïí 7ï áé. ì. ×. Åðß ëÝîåé óçìáßíåé
"áöïóßùóç êáé ðßóôç óôï èÝëçìá ôïõ Èåïý". ÉäñõôÞò ôïõ Þôáí ï ÌùÜìåè.
Ï ÌùÜìåè Þôáí ïäçãüò êáñáâáíéþí. Ôáîßäåõå óõ÷íÜ óôéò ÷þñåò ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò
êáé åß÷å ãíùñßóåé ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé ôïí Éïõäáúóìü. ÅðçñåáóìÝíïò áðü áõôÝò ôéò äýï
èñçóêåßåò, ï ÌùÜìåè äéáêÞñõîå ôéò áñ÷Ýò ôçò íÝáò èñçóêåßáò, ôïõ ÉóëÜì. Äéþ÷ôçêå üìùò
ôï 622 áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ ôç ÌÝêêá, êáé êáôÝöõãå óôç Ìåäßíá, üðïõ áðÝêôçóå Ýíáí
ðõñÞíá ïðáäþí. ÊáôÜ ôçí åðüìåíç äåêáåôßá (622 - 632) ôï ÉóëÜì êõñéÜñ÷çóå ó' üëç ôçí
Áñáâßá.
Äýï ÷ñüíéá ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÌùÜìåè, äçëáäÞ ôï 634, ïé ìá÷çôÝò ôïõ ÉóëÜì õðü ôçí
çãåóßá ôïõ ×áëßöç, åîüñìçóáí áðü ôç ×åñóüíçóü ôïõò. ÌÝóá óå ëßãá ÷ñüíéá ïé åðéäñïìåßò
êáôÝêôçóáí ôéò ãåéôïíéêÝò ñùìáúêÝò êáé ðåñóéêÝò åðáñ÷ßåò. Áðü ôïí 7ï Ýùò ôïí 9ï áé.
åîáðëþèçêáí óå ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò ôçò ÁíáôïëÞò, ôçò Âüñåéáò ÁöñéêÞò êáé ôçò Äýóçò,
74 êáèþò åðßóçò êáé óå ðïëëÜ íçóéÜ ôçò Ìåóïãåßïõ.
USZR 2CIG
2. Ôé Þôáí ôï "ÊïñÜíé" êáé ôé üñéæå;

Ôï ÊïñÜíé (åðß ëÝîåé "ëüãïò Èåïý"), åßíáé ôï éåñü âéâëßï ôïõ ÉóëÜì. ´Ïñéæå ïé ðéóôïß
(Ìïõóëßì) íá äéáäþóïõí ôï ÉóëÜì ìå "éåñü ðüëåìï" (ôæé÷Üíô) êáôÜ ôùí áðßóôùí. Ùóôüóï Ëáïß ãýñù
ôïõò áðáãüñåõå íá áóêÞóïõí êáôáíáãêáóìü óôïõò ×ñéóôéáíïýò êáé ôïõò Éïõäáßïõò. ¼óïé áðü ôï
Ýðåöôáí óôïí ðüëåìï ãßíïíôáí "ìÜñôõñåò ôçò ðßóôçò" êáé åîáóöÜëéæáí ìéá èÝóç óôïí ÂõæÜíôéï
ÐáñÜäåéóï.
3. Ðïéïé Þôáí ïé êõñéüôåñïé ðáñÜãïíôåò ôùí áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí;

Ïé êõñéüôåñïé ðáñÜãïíôåò ôùí áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí Þôáí:
1) Ç Ýíôïíç áíôßèåóç ìåôáîý êÝíôñïõ êáé áíáôïëéêþí åðáñ÷éþí ôïõ Âõæáíôßïõ ðïõ
ðáñÝìåéíáí ðñïóêïëëçìÝíåò óôçí áßñåóç ôïõ Ìïíïöõóéôéóìïý.
2) Ç åîÜíôëçóç Âõæáíôéíþí êáé Ðåñóþí áðü ôç ìáêñï÷ñüíéá ðïëåìéêÞ ôïõò óýãêñïõóç
óôá ÷ñüíéá ôïõ Çñáêëåßïõ.
3) Ôï èñçóêåõôéêü ðÜèïò ôùí Éóëáìéóôþí.
4) Ç áíôï÷Þ êáé ç ðïëåìéêÞ éêáíüôçôá ôùí ÁñÜâùí.
4. Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôùí áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí;

Ïé óõíÝðåéåò áñáâéêþí êáôáêôÞóåùí Þôáí ïé åîÞò:
1) Ç äéÜóðáóç ôïõ ìåóïãåéáêïý êüóìïõ, ðïõ åß÷å åíïðïéçèåß áðü ôïõò Ñùìáßïõò.
2) Ç åäáöéêÞ óõññßêíùóç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò.
3) Ç áðþëåéá óçìáíôéêþí áóôéêþí êÝíôñùí êáé ç åñÞìùóç ðïëëþí ðåñéï÷þí ôçò
áõôïêñáôïñßáò.
4) Ç ìåßùóç ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò ôïõ Âõæáíôßïõ.
5) Ï ðåñéïñéóìüò ôïõ åóùôåñéêïý êáé åîùôåñéêïý åìðïñßïõ ôïõ Âõæáíôßïõ.
5. Ðüôå êáé ðþò óôáìÜôçóáí ïé áñáâéêÝò êáôáêôÞóåéò óôçí Åõñþðç;

Ïé áñáâéêÝò êáôáêôÞóåéò óôçí Åõñþðç óôáìÜôçóáí ôï 732, üôáí ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò,
ìáãéïñäüìïò ôùí ÖñÜãêùí, íßêçóå ôïõò ¢ñáâåò óôï ÐïõáôéÝ ôçò Ãáëëßáò. ¸ôóé áíá÷áßôéóå
ôçí ðñïÝëáóÞ ôïõò.
Ç íßêç áõôÞ èåùñåßôáé éóôïñéêÞ, êáèþò ìå áõôÞ ôåñìáôßóôçêå ü÷é ìüíï ç áñáâéêÞ
åîÜðëùóç, áëëÜ êáé ç åðéâïëÞ ôïõ ÉóëÜì óôçí õðüëïéðç Åõñþðç.
6. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò ðïëéïñêßåò ôçò Êùí/ðïëçò áðü ôïõò ¢ñáâåò;

Ïé ¢ñáâåò áöïý íáõðÞãçóáí êáé ïñãÜíùóáí áîéüìá÷ï óôüëï, êáôÝêôçóáí áñêåôÜ
íçóéÜ êáé áêïëïýèùò åðéäßùîáí íá êõñéåýóïõí ôçí Êùí/ðïëç. Ôçí ðïëéüñêçóáí äýï öïñÝò:
á´ öïñÜ: 674 - 678 êáé
â´ öïñÜ: 717 - 718.
Ïé âõæáíôéíïß ìá÷çôÝò áðÝêñïõóáí êáé ôéò äýï öïñÝò ôïõò ¢ñáâåò ìå ôç âïÞèåéá ôùí
áðüñèçôùí ôåé÷þí ôçò Âáóéëåýïõóáò êáé ôç ÷ñÞóç ôïõ õãñïý ðõñüò, åíüò íÝïõ üðëïõ
ðïõ êáôÝêáéå ôá å÷èñéêÜ ðëïßá êáé Þôáí åðéíüçóç ôïõ óýñïõ Êáëëßíéêïõ.
75
USZR 2CIG
2. Ôï åìðüñéï êáé ï ðïëéôéóìüò ôïõ ÉóëÜì

Ëáïß ãýñù
áðü ôï
ÂõæÜíôéï Ðåñßëçøç
á. Ç áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ

Áðü ôá ìÝóá ôïõ 8ïõ áé. ïé ¢ñáâåò êáé ïé Åâñáßïé åðéäüèçêáí óôï äéåèíÝò åìðüñéï êáé
ó' áõôü óõíÝâáëáí ç åîáßñåôç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôïõ ×áëéöÜôïõ (ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé
Äýóçò) êáé ç åêìåôÜëëåõóç ïñõ÷åßùí ÷ñõóïý êáé áñãýñïõ ôçò ÄõôéêÞò ÁöñéêÞò êáé ôçò
Óá÷Üñáò.
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé. ïé ¢ñáâåò ßäñõóáí ðïëëÝò áðïéêßåò óôéò áêôÝò ôùí Éíäéþí,
ôçò Í. Á. Áóßáò êáé ôçò Êßíáò êáé ìåôÝöåñáí ìðá÷áñéêÜ êáé åßäç ðïëõôåëåßáò óôéò áñáâéêÝò
êáé âõæáíôéíÝò áãïñÝò.
Ïé ¢ñáâåò Ýìðïñïé õéïèÝôçóáí ðïëëÝò êáéíïôïìßåò ðïõ äéåõêüëõíáí óçìáíôéêÜ ôéò
óõíáëëáãÝò (åôáéñåßåò, åðéôáãÝò, ðéóôùôéêü óýóôçìá).
â.) ÃñÜììáôá, åðéóôÞìç êáé ôÝ÷íåò

Ïé ¢ñáâåò áíÝðôõîáí ðÜñá ðïëý ôá ÃñÜììáôá, ôéò ÅðéóôÞìåò êáé ôéò ÔÝ÷íåò. ÄÝ÷ôçêáí
åðéäñÜóåéò áð' ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü êáé áðü Üëëïõò êáé åðçñÝáóáí ìå ôç óåéñÜ ôïõò
ôïí ðïëéôéóìü ôçò Äýóçò. ºäñõóáí ðïëëÝò âéâëéïèÞêåò êáé ÐáíåðéóôÞìéá. ÌåôÝöñáóáí ôá
Ýñãá ôùí Éíäþí, ôùí Ðåñóþí, êáé ôùí ÅëëÞíùí, éäßùò ôá öéëïóïöéêÜ ðïõ åðçñÝáóáí ðïëý
ôçí áñáâéêÞ óêÝøç êáé åðéóôÞìç.
Ç ëïãïôå÷íßá ôïõò åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç. Óôçí ôÝ÷íç åðéêñÜôçóå ç áíåéêïíéêÞ
ôå÷íïôñïðßá. ºäñõóáí ðïëëÜ ôåìÝíç (ìå óðïõäáéüôåñá ôçò Êüñäïâáò êáé ôçò Äáìáóêïý)
êáé êáôáóêåýáóáí èáõìÜóéá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò.
ã. Åðßäñáóç ôïõ áñáâéêïý ðïëéôéóìïý

Ç Äýóç åðçñåÜóôçêå óçìáíôéêÜ áðü ôéò åðéäüóåéò ôùí ÁñÜâùí óôéò èåôéêÝò åðéóôÞìåò
(ÌáèçìáôéêÜ, Ãåùãñáößá, Áóôñïíïìßá, ×çìåßá, ÉáôñéêÞ).
Ïé ¢ñáâåò åðßóçò åéóÞãáãáí óôç Äýóç ôï ÷áñôß, êéíÝæéêç åöåýñåóç, êáé ðïëëÝò
áãñïôéêÝò êáëëéÝñãåéåò.
ÔÝëïò, ìåãÜëç åðßäñáóç Üóêçóáí ïé ¢ñáâåò óôïí ôïìÝá ôïõ åìðïñßïõ êáé ôùí
óõíáëëáãþí.
á. Ç áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ

• ìÝóá 8ïõ áé.:
¢ñáâåò + Åâñáßïé o äéåèíÝò åìðüñéï (ìåôáðñÜôåò äéåèíïýò åìðïñßïõ)
ÐáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôéò åìðïñéêÝò äñáóôçñéüôçôåò:

á) ç åîáßñåôç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôïõ ×áëéöÜôïõ (ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò)
76 â) ç åêìåôÜëëåõóç ïñõ÷åßùí ÷ñõóïý êáé áñãýñïõ Äõô. ÁöñéêÞò êáé Óá÷Üñáò.
USZR 2CIG
• ÌÝóá ôïõ 9ïõ áé.: ºäñõóç áñáâéêþí áðïéêéþí:

o áêôÝò Éíäéþí, Í. Á. Áóßáò, Êßíáò
ÌåôáöïñÜ (ìÝóù ÉñÜê) ìðá÷áñéêþí êáé åéäþí ðïëõôåëåßáò ðñïò: Ëáïß ãýñù
o áñáâéêÝò êáé âõæáíôéíÝò áãïñÝò áðü ôï
ÂõæÜíôéï
• 10ïò áé.: Áßãõðôïò: Äõíáóôåßá Öáôéìéäþí:
o åõíüçóå ôéò åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ìå ôéò Éíäßåò ìÝóù ÅñõèñÜò
èÜëáóóáò.
Êáéíïôïìßåò åìðüñùí ÉóëÜì:
- óõãêñüôçóáí åìðïñéêÝò åôáéñåßåò
- åðéíüçóáí ôéò åìðïñéêÝò åðéôáãÝò (ôóåê)
- áíÝðôõîáí ôï ðéóôùôéêü óýóôçìá (áñãõñáìïéâïß - ôñáðåæßôåò)
ÁðïôÝëåóìá o äéåõêüëõíóç ôùí óõíáëëáãþí
â. ÃñÜììáôá, ÅðéóôÞìç êáé ÔÝ÷íåò
• ¢ñáâåò: áíÜðôõîç ãñáììÜôùí, åðéóôçìþí êáé Ôå÷íþí
• ÃñÜììáôá, åðéóôÞìåò o ìåãÜëç áíÜðôõîç

- âéâëéïèÞêåò (Êüñäïâá, ÂáãäÜôç)
- ðáíåðéóôÞìéá (Êüñäïâá, ÂáãäÜôç)
- äéÜäïóç áñáâéêÞò ëïãïôå÷íßáò
- ìåôáöñÜóåéò Ýñãùí Éíäþí, Ðåñóþí êáé ÅëëÞíùí (êõñßùò öéëïóïöéêþí)
• ÔÝ÷íç o áíåéêïíéêÞ ôå÷íïôñïðßá

- ôåìÝíç (ôæáìéÜ) (óðïõäáéüôåñá: Êüñäïâáò êáé Äáìáóêïý)
- Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò
ã. Åðßäñáóç ôïõ áñáâéêïý ðïëéôéóìïý

Åðßäñáóç áñáâéêïý ðïëéôéóìïý óôç Äýóç:
• ÅðéóôçìïíéêÝò åðéäüóåéò ôùí ÁñÜâùí:

- ÌáèçìáôéêÜ o éíäéêÞ áñßèìçóç
- Ãåùãñáößá o ìáêñéíÜ ôáîßäéá
- Áóôñïíïìßá o õðïëïãéóìüò ôñï÷éÜò Þëéïõ êáé ðëáíçôþí
- ×çìåßá o áíáêÜëõøç èåéúêïý ïîÝïò êáé ïéíïðíåýìáôïò
- ÉáôñéêÞ o êáèéÝñùóç íÝùí öáñìÜêùí - ðïëýðëïêåò åã÷åéñÞóåéò
• ÅéóáãùãÝò óôï ÂõæÜíôéï êáé óôç Äýóç:

- ×áñôß (êéíÝæéêç åöåýñåóç)
- ÐïëëÝò áãñïôéêÝò êáëëéÝñãåéåò
• Êáéíïôïìßåò óôï åìðüñéï.
77
USZR 2CIG
Ëáïß ãýñù
áðü ôï ìåôáðñÜôçò (óåë. 29)
ÂõæÜíôéï = ìåôáðùëçôÞò
áñãõñáìïéâüò (óåë. 29)
= áõôüò ðïõ åîáñãõñþíåé (áíôáëëÜóóåé) îÝíá íïìßóìáôá.
ÁíåéêïíéêÞ ôå÷íïôñïðßá (óåë. 29)
= ôå÷íïôñïðßá, êáôÜ ôçí ïðïßá óôéò ðáñáóôÜóåéò äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áíèñþðéíåò
ìïñöÝò. ÁõôÞ ôçí ôå÷íïôñïðßá áêïëïýèçóáí ïé ¢ñáâåò óôçí ôÝ÷íç ôïõò ãéá
èñçóêåõôéêïýò ëüãïõò.
ôåìÝíç (óåë. 29)
= ôæáìéÜ, éåñïß ÷þñïé ëáôñåßáò ôùí Éóëáìéóôþí.

1. Ìå ôç âïÞèåéá ëåîéêþí, ðñïóðÜèçóå íá åíôïðßóåéò êáé Üëëåò ëÝîåéò áñáâéêÞò
ðñïÝëåõóçò êáé íá åðéóçìÜíåéò ôïõò ôïìåßò, óôïõò ïðïßïõò áíáöÝñåôáé ç åðßäñáóç
ôïõ áñáâéêïý ðïëéôéóìïý.
Ïé ¢ñáâåò áíÝðôõîáí ðïëý ôéò èåôéêÝò åðéóôÞìåò, ôï åìðüñéï, ôéò ïéêïíïìéêÝò

óõíáëëáãÝò êáé ôéò áãñïôéêÝò êáëëéÝñãåéåò êáé Üóêçóáí ìåãÜëç åðßäñáóç óôïí ðïëéôéóìü
ôçò Äýóçò.
Ç ðáñïõóßá ðïëëþí áñáâéêþí ëÝîåùí óôéò åõñùðáúêÝò ãëþóóåò äåß÷íåé ôï ìÝãåèïò
ôçò åðßäñáóçò áõôÞò.
¸ôóé Ý÷ïõìå êáé óôá ÍÝá ÅëëçíéêÜ ðïëëÝò ôÝôïéåò ëÝîåéò, üðùò:
ËÅÎÅÉÓ ÅÌÐÏÑÉÏÕ: ìáãáæß, êáñáâÜíé, äñÜìé, ðáæÜñé, ñïõóöÝôé (= äùñïäïêßá), ôáìÜ÷é (=

áðëçóôßá, ðëåïíåîßá)
ÈÅÔÉÊÅÓ ÅÐÉÓÔÇÌÅÓ: ÷çìåßá, êå÷ñéìðÜñé (= Þëåêôñï), ìáíôÝìé (= ÷õôïóßäçñïò), áëêá-
ëéêüò
ÊÁËËÉÅÑÃÅÉÅÓ / ÁÃÑÏÔÉÊÇ ÆÙÇ: öõíôÜíé (= íÝï öõôü, âëáóôÜñé), öïýëé (= üóðñéï),
ãÜéäáñïò (= üíïò)
ÊÁÉ ÁËËÅÓ: ëïõëÜêé (= åßäïò âáöÞò), áôëÜæé (= åßäïò õöÜóìáôïò), êñåìåæß (= êüêêéíï
÷ñþìá), ìðïõñíïýæé, ÷áôßñé (= åîõðçñÝôçóç), ÷Üëé, ôóüöëé, êïõëïõâÜ÷áôá (= Üíù êÜôù),
áìÜí (=Ýëåïò), áëìáíÜê (=çìåñïëüãéï), êÝöé (=åõèõìßá, êáëÞ äéÜèåóç), ñá÷Üôé (=ñáèõìßá,
íùèñüôçôá, ïêíçñßá), æÜñé, öáêßñçò (=ôá÷õäáêôõëïõñãüò)
2. ÓõíäõÜæïíôáò ôá äåäïìÝíá ôïõ ÷Üñôç êáé ôçò åìðïñéêÞò åðéóôïëÞò íá áíáóõíèÝóåéò

ôç äéáäñïìÞ ôïõ ôáîéäéïý ðïõ Ýêáíáí ïé ñùìáßïé Ýìðïñïé, ãéá íá ðñïìçèåõôïýí
ìðá÷áñéêÜ.
Ï ÷Üñôçò ðïõ áðåéêïíßæåé ôïõò åìðïñéêïýò äñüìïõò ðïõ óõíäÝïõí ôç Ìåóüãåéï ìå ôçí
ÁíáôïëÞ, êáèþò êáé ç åìðïñéêÞ åðéóôïëÞ, óõìðëçñþíïõí ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß
ìáò ðëçñïöïñïýí ãéá ôï åíäéáöÝñïí ôùí ñùìáßùí åìðüñùí ãéá ôá ìðá÷áñéêÜ êáé ôçí
78 áíÜðôõîç ôïõ áñáâéêïý åìðïñßïõ.
USZR 2CIG
ÐñÜãìáôé ôá ðñïúüíôá áõôÜ åß÷áí ìåãÜëç æÞôçóç óôçí áãïñÜ ôçò Êùí/ðïëçò ðïõ Þôáí
êáé ï ìåãáëýôåñïò êáôáíáëùôÞò. Ç æÞôçóç êáèüñéæå êáé ôéò äéåèíåßò ôïõò ôéìÝò. ¼ìùò
åðåéäÞ ôï åðßðåäï æùÞò êáé ïé áãïñáóôéêÝò äõíáôüôçôåò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò Êùí/ðïëçò Ëáïß ãýñù
Þôáí áñêåôÜ õøçëü (õøçëüôåñï áðü ôç Äýóç), ôïõëÜ÷éóôïí ùò ôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áé., ãé' áðü ôï
áõôü ïé ñùìáßïé Ýìðïñïé Ýäåé÷íáí ôÝôïéï åíäéáöÝñïí ãé' áõôÜ ôá ðñïúüíôá. ÂõæÜíôéï
ÐñïêåéìÝíïõ íá ðñïìçèåõôïýí ôá ìðá÷áñéêÜ êáé Üëëá åßäç ðïëõôåëåßáò Ýêáíáí ôï
åîÞò äñïìïëüãéï: Îåêéíïýóáí áðü ôçí Êùí/ðïëç ìå ðëïßá êáé Ýðëåáí êïíôÜ óôéò äõôéêÝò
ìéêñáóéáôéêÝò áêôÝò þóðïõ íá ðéÜóïõí ëéìÜíé Þ óôç ÊñÞôç Þ óôçí Êýðñï. Áðü åêåß äéÝó÷éæáí
ôï ðÝëáãïò êáé Ýöôáíáí óôçí ÁëåîÜíäñåéá ôçò Áéãýðôïõ Þ óôï ÊÜéñï. Åêåß óõíÞèùò
óõíáíôïýóáí ôïõò ¢ñáâåò Þ ôïõò Åâñáßïõò ìåôáðñÜôåò åìðüñïõò êáé ðñïìçèåýïíôáí
ôá ðñïúüíôá. (Ï áðïóôïëÝáò ôçò åðéóôïëÞò ðåñéìÝíåé ïé ñùìáßïé Ýìðïñïé ðïõ âñßóêïíôáé
óôçí ÁëåîÜíäñåéá íá ìåôáâïýí óôï Ðáëáéü ÊÜéñï).
3. ÐñïóðÜèçóå íá ðñïóäéïñßóåéò ôá êõñéüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áñáâéêïý

ðïëéôéóìïý êáé ôçò áñáâéêÞò ôÝ÷íçò.
Ôá êõñéüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áñáâéêïý ðïëéôéóìïý åßíáé ôá åîÞò:

á) Ç åêëåêôéêÞ óýíèåóç êáé áíÜðôõîç óôïé÷åßùí Üëëùí ðïëéôéóìþí: ïé ¢ñáâåò áðÝêôçóáí
ðïëëÝò ãíþóåéò áðü ôïõò ëáïýò ðïõ åß÷áí êáôáêôÞóåé, êáé åðçñåÜóôçêáí áðü ôçí áñ÷áßá
åëëçíéêÞ öéëïóïößá. ÁõôÝò ôéò ãíþóåéò ôéò áöïìïßùóáí êáé äçìéïýñãçóáí ôï äéêü ôïõò
ðïëéôéóìü.
â) ¸÷åé áóôéêü ÷áñáêôÞñá, ãéáôß äéáäüèçêå ðïëý óôéò ìåãÜëåò ìÜæåò ôùí ìåãÜëùí
ðüëåùí. Óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò åîÜëëïõ éäñýèçêáí ïé âéâëéïèÞêåò êáé ôá ðáíåðéóôÞìéá.
Ç áñáâéêÞ ôÝ÷íç åßíáé ðñùôüôõðç êáé Ý÷åé ôá åîÞò ÷áñáêôçñéóôéêÜ:
á) åßíáé áíåéêïíéêÞ, äçëáäÞ äåí áðåéêïíßæïíôáé áíèñþðéíåò ìïñöÝò óôéò ðáñáóôÜóåéò.
â) åßíáé íáôïõñáëéóôéêÞ, êáèþò ôá ìïôßâá ôçò äéáêüóìçóçò åßíáé êõñßùò áðü ôç öýóç.
ã) óôç äéáêüóìçóç äçìéïõñãïýóáí ôá ðåñßöçìá áñáâïõñãÞìáôá, äçëáäÞ Ýñãá
æùãñáöéêÞò Þ ãëõðôéêÞò ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü ãåùìåôñéêÜ ó÷Þìáôá áðëÜ Þ áíÜìåéêôá
ìå Üëëëá óôïé÷åßá, óå ëåðôÝò äáíôåëùôÝò óõíèÝóåéò, ìå áíåîÜíôëçôç ðïéêéëßá.
1. Óå ðïéï åßäïò åìðïñßïõ åðéäüèçêáí êõñßùò ïé ¢ñáâåò êáé ãéáôß;
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 8ïõ áé. ïé ¢ñáâåò êáé ïé Åâñáßïé åðéäüèçêáí óôï äéåèíÝò åìðüñéï ìå
åðßêåíôñï ôéò ìåãÜëåò ðüëåéò êáé Ýãéíáí ìåôáðñÜôåò (=ìåôáðùëçôÝò) ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ.
Ïé ëüãïé ðïõ ôïõò þèçóáí íá åðéäïèïýí ó' áõôü ôï åßäïò åìðïñßïõ åßíáé: á) üôé ôï ×áëéöÜôï
âñéóêüôáí óå åîáßñåôç èÝóç, ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò, êáé â) üôé ìðïñïýóáí íá
åêìåôáëëåýïíôáé ôá ïñõ÷åßá ÷ñõóïý êáé áñãýñïõ ôçò ÄõôéêÞò ÁöñéêÞò êáé ôçò Óá÷Üñáò.
2. Ôé åßäïõò áðïéêßåò ßäñõóáí ïé ¢ñáâåò, ðïý êáé ìå ðïéï áðïôÝëåóìá;
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé. ïé ¢ñáâåò ßäñõóáí åìðïñéêÝò áðïéêßåò óôéò áêôÝò ôùí Éíäéþí,
ôçò Í.Á. Áóßáò êáé ôçò Êßíáò. Áðü ôç ìáêñéíÞ ÁíáôïëÞ ìåôÝöåñáí ìðá÷áñéêÜ êáé Üëëá
åßäç ðïëõôåëåßáò, êõñßùò ìÝóù ÉñÜê, óôéò áñáâéêÝò êáé âõæáíôéíÝò áãïñÝò, áðïêïìßæïíôáò
79
USZR 2CIG
ôåñÜóôéá êÝñäç. Ç æÞôçóç ðïõ åß÷áí ôá ðñïúüíôá áõôÜ óôéò áêôÝò ôçò Ìåóïãåßïõ êáèüñéæå
Ëáïß ãýñù ôéò äéåèíåßò ôïõò ôéìÝò.
áðü ôï
ÂõæÜíôéï 3. Ðïéåò êáéíïôïìßåò õéïèÝôçóáí ïé ¢ñáâåò Ýìðïñïé;
Ïé ¢ñáâåò Ýìðïñïé õéïèÝôçóáí ðïëëÝò êáéíïôïìßåò: 1) óõãêñüôçóáí åìðïñéêÝò

åôáéñåßåò, 2) åðéíüçóáí ôçí åìðïñéêÞ åðéôáãÞ (ôóåê) êáé 3) áíÝðôõîáí ôï ðéóôùôéêü óýóôçìá
(áñãõñáìïéâïß - ôñÜðåæåò). Ïé êáéíïôïìßåò áõôÝò äéåõêüëõíáí óçìáíôéêÜ ôéò óõíáëëáãÝò.
4. Ðþò ðéóôïðïéåßôáé ï ìåãÜëïò æÞëïò ôùí ÁñÜâùí ãéá ôá ãñÜììáôá ;
Ïé ¢ñáâåò ìåôÜ ôçí ðåñßïäï ôùí êáôáêôÞóåùí åðéäüèçêáí ìå ìåãÜëï æÞëï óôá
ãñÜììáôá. Åðßêåíôñï ôçò áíÜðôõîçò ôùí ãñáììÜôùí (êáèþò êáé ôùí ôå÷íþí) Þôáí ïé
ìåãÜëåò ðüëåéò, üðùò ç Êüñäïâá êáé ç ÂáãäÜôç.
Ï ìåãÜëïò æÞëïò ôùí ÁñÜâùí ãéá ôá ãñÜììáôá ðéóôïðïéåßôáé:
1) áðü ôçí ßäñõóç âéâëéïèçêþí êáé ðáíåðéóôçìßùí óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò (ð.÷. Êüñäïâá,
ÂáãäÜôç), 2) áðü ôçí ýðáñîç ðïëëþí âéâëéïðùëåßùí ãéá ôï åõñý êïéíü óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò,
3) áðü ôçí áãÜðç ðïëëþí ÷áëéöþí ãéá ôá ÷åéñüãñáöá (ìåñéêïß ìÜëéóôá Þôáí ìáíéþäåéò
óõëëÝêôåò), 4) áðü ôçí Üíèéóç ôçò ëïãïôå÷íßáò ôïõò, êáé 5) áðü ôï ðëïýóéï ìåôáöñáóôéêü
ôïõò Ýñãï. Ïé ¢ñáâåò ìåôÝöñáóáí ôá Ýñãá ôùí Éíäþí, ôùí Ðåñóþí êáé ôùí ÅëëÞíùí.
Éäßùò ïé ìåôáöñÜóåéò ôùí Ýñãùí ôùí ÅëëÞíùí óïöþí êáé êõñßùò ôïõ ÁñéóôïôÝëç êáé ôùí
Íåïðëáôùíéêþí åðçñÝáóáí âáèéÜ ôçí áñáâéêÞ óêÝøç êáé åðéóôÞìç.
5. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ôÝ÷íç ôùí ÁñÜâùí;
ÊáôÜ ôçí ðñþôç ðåñßïäï ôïõ ÉóëÜì, ç ôÝ÷íç ôïõ äáíåßóôçêå ôå÷íéêÝò êáé õëéêÜ áðü ôï
ÂõæÜíôéï, áëëÜ ãéá èñçóêåõôéêïýò ëüãïõò Ýìåéíå ðñïóçëùìÝíç óôçí áíåéêïíéêÞ
ôå÷íïôñïðßá. ×áñáêôçñéóôéêÜ äçìéïõñãÞìáôá ôçò áñáâéêÞò ôÝ÷íçò åßíáé ôá ôåìÝíç (ôæáìéÜ).
Îå÷ùñßæïõí áõôü ôçò Êüñäïâáò êáé ôï ìåãÜëï ôÝìåíïò ôçò Äáìáóêïý (áñ÷Ýò 8ïõ áé.), ôïõ
ïðïßïõ ôá ìùóáúêÜ ìå ôéò åîáßóéåò öõôéêÝò ðáñáóôÜóåéò êáôáóêåõÜóôçêáí áðü âõæáíôéíïýò
ôå÷íßôåò.
Ïé ¢ñáâåò êáëëéôÝ÷íåò öéëïôÝ÷íçóáí åðßóçò ëáìðñÜ Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò áðü
åëåöáíôüäïíôï êáé Üëëá õëéêÜ.
6. Ðïéïõò åðéóôçìïíéêïýò ôïìåßò áíÝðôõîáí êõñßùò ïé ¢ñáâåò;

Ïé ¢ñáâåò åðéäüèçêáí êõñßùò óôéò èåôéêÝò åðéóôÞìåò. ÓõãêåêñéìÝíá óôá ÌáèçìáôéêÜ
êáèéÝñùóáí ôçí ÉíäéêÞ áñßèìçóç, óôïí ôïìÝá ôçò Ãåùãñáößáò ïñãÜíùóáí ìáêñéíÜ ôáîßäéá,
óôçí Áóôñïíïìßá õðïëüãéóáí áêñéâþò ôçí ôñï÷éÜ ôïõ Þëéïõ êáé ôùí ðëáíçôþí, óôç ×çìåßá
áíáêÜëõøáí ôï èåéúêü ïîý êáé ôï ïéíüðíåõìá êáé óôçí ÉáôñéêÞ êáèéÝñùóáí íÝá öÜñìáêá
êáé ðñáãìáôïðïßçóáí ðïëýðëïêåò åã÷åéñÞóåéò.
Åêôüò áð' áõôÜ ïé ¢ñáâåò åéóÞãáãáí óôï ÂõæÜíôéï êáé óôç Äýóç ôï ÷áñôß, êéíåæéêÞ
åöåýñåóç, êáèþò åðßóçò êáé ðïëëÝò êáëëéÝñãåéåò öõôþí.
Ç Äýóç åðçñåÜóôçêå óçìáíôéêÜ áðü ôéò åðéóôçìïíéêÝò åðéäüóåéò ôùí ÁñÜâùí. Ç
ðáñïõóßá ðïëëþí áñáâéêþí ëÝîåùí óôéò åõñùðáúêÝò ãëþóóåò äåß÷íåé ôï ìÝãåèïò áõôÞò
ôçò åðßäñáóçò.
80
USZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÄÅÕÔÅÑÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ Ëáïß ãýñù
áðü ôï
1. Óõìðëçñþóôå ôá ïíüìáôá óôç óôÞëç: ÏÍÏÌÁ ÂõæÜíôéï
á/á ÏÍÏÌÁ
ÍïìÜäåò ìå éäéüôõðç ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç, åãêáôáóôÜèçêáí

1
óôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áé. âüñåéá ôïõ Äïýíáâç.
Ëáüò ïõííéêÞò êáôáãùãÞò, ðïõ óôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. åß÷å
2
éäñýóåé ìéá ðáíßó÷õñç áõôïêñáôïñßá óôçí êåíôñéêÞ Åõñþðç.
Öýëï áóéáôéêÞò ðñïÝëåõóçò ìå êáëÞ óôñáôéùôéêÞ êáé
3 ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç, éó÷õñüò áíôßðáëïò ôïõ Âõæáíôßïõ óôá
ôÝëç 7ïõ áé.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÕðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ôï
4
680 ìå ôïõò ÂïõëãÜñïõò.
¢ñáâáò ïäçãüò êáñáâáíéþí. ÉäñõôÞò ìïíïèåúóôéêÞò
5
èñçóêåßáò.
ÃÜëëïò áõëÜñ÷çò (ìáãéïñäüìïò). Áíá÷áßôéóå ôçí ðñïÝëáóç
6
ôùí ÁñÜâùí ôï 732 óôï ÐïõáôéÝ.
Âõæáíôéíüò ìç÷áíéêüò óõñéáêÞò êáôáãùãÞò. ÅöåõñÝôçò ôïõ
7
õãñïý ðõñüò.
Ïé ´Áâáñïé, íïìÜäåò ìå éäéüôõðç ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç
1
åãêáôáóôÜèçêáí óôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áé. âüñåéá ôïõ Äïýíáâç.
Ïé ´Áâáñïé êáé ïé ÓëÜâïé ðïëéüñêçóáí áñêåôÝò öïñÝò, áëëÜ
2
÷ùñßò áðïôÝëåóìá ôç Èåóóáëïíßêç.
Ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç ðÝôõ÷å íá åíôÜîåé ôïõò ÁâÜñïõò óôç
3
âõæáíôéíÞ êïéíùíßá.
Ïé ÓëÜâïé ôåëéêÜ áöïìïéþèçêáí êïéíùíéêÜ êáé åèíïëïãéêÜ áðü
4
ôï ÂõæÜíôéï.
5 Ïé ´Áâáñïé õðïôÜ÷èçêáí óôñáôéùôéêÜ óôï ÂõæÜíôéï.
81
USZR 2CIG
Ëáïß ãýñù
áðü ôï Ïé Âïýëãáñïé Þôáí öýëï áóéáôéêÞò ðñïÝëåõóçò ìå êáëÞ
6
ÂõæÜíôéï óôñáôéùôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç.
Ôï 680 ïé Âõæáíôéíïß íßêçóáí ôá âïõëãáñéêÜ óôñáôåýìá-ôá
7
óôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý Äïýíáâç êáé Áßìïõ.
Óôï íÝï âïõëãáñéêü êñÜôïò ïé ÓëÜâïé õðåñåß÷áí ðïëéôéêÜ êáé
8
óôñáôéùôéêÜ.
Ïé çãåìüíåò (÷Üíïé) ôùí ÂïõëãÜñùí åß÷áí ùò åðßóçìç ãëþóóá
9
ôïõò ôçí åëëçíéêÞ.
10 Ï ÌùÜìåè åðçñåÜóôçêå áðü ôïí Éïõäáúóìü êáé ôï ×ñéóôéáíéóìü.
11 Óôç ìÜ÷ç ôïõ Ãéáñìïýê (636) ïé Âõæáíôéíïß íßêçóáí ôïõò ¢ñáâåò.
Ç åîÜíôëçóç ôùí Âõæáíôéíþí êáé ôùí Ðåñóþí áðü ôç
12 ìáêñï÷ñüíéá ðïëåìéêÞ ôïõò óýãêñïõóç óôá ÷ñüíéá ôïõ
Çñáêëåßïõ, Þôáí Ýíáò áðü ôïõò ðáñÜãïíôåò ôùí áñáâéêþí
Ïé ¢ñáâåò ðïëéüñêçóáí äýï öïñÝò ôçí Êùí/ðïëç áëëÜ
13
çôôÞèçêáí áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò.
14 Ïé ¢ñáâåò Ýìðïñïé åðéíüçóáí ôéò åìðïñéêÝò åðéôáãÝò (ôóåê).
Ïé ¢ñáâåò ßäñõóáí ðïëëÝò åìðïñéêÝò áðïéêßåò óå ðïëëÜ ìÝñç
15
ôçò Åõñþðçò.
Ïé ¢ñáâåò ìåôÝöñáóáí ôá Ýñãá ôùí Éíäþí, ôùí Ðåñóþí êáé ôùí
16
ÅëëÞíùí.
17 Ç Äýóç äåí åðçñåÜóôçêå áðü ôïí áñáâéêü ðïëéôéóìü.
ÊáôÜ ôçí ðñþôç ðåñßïäï ôïõ ÉóëÜì, ç ôÝ÷íç ôïõ äáíåßóôçêå
18
ôå÷íéêÝò, ôå÷íßôåò êáé õëéêÜ áðü ôï ÂõæÜíôéï.
19 Ï áñáâéêüò ðïëéôéóìüò äåí åðçñåÜóôçêå áðü Üëëïõò ðïëéôéóìïýò.
Ôá ìùóáúêÜ ôïõ ôåìÝíïõò ôçò Äáìáóêïý, ìå ôéò åîáßóéåò öõôéêÝò
20
ðáñáóôÜóåéò êáôáóêåõÜóôçêáí áðü âõæáíôéíïýò ôå÷íßôåò.

1. Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 7ïõ áé. äéÜöïñåò óëáâéêÝò ïìÜäåò ðñï÷þñçóáí íüôéá êáé
åãêáôáóôÜèçêáí óå åäÜöç ôçò óçìåñéíÞò çðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò, üðïõ ßäñõóáí
……………………….
2. Ïé ´Áâáñïé êáé ïé ÓëÜâïé ðïëéüñêçóáí áñêåôÝò öïñÝò, ÷ùñßò áðïôÝëåóìá ô..
………………………….
3. Óôá äéáëåßììáôá ôùí ðïëÝìùí ïé Âõæáíôéíïß êáé ïé Âïýëãáñïé åß÷áí …………………
………………., ïé êáíüíåò ôùí ïðïßùí ñõèìßæïíôáí áðü óõíèÞêåò.
4. Ôï Ýôïò ô.. ………… êáèéåñþèçêå ùò áöåôçñßá ôïõ ÷ñïíïëïãéêïý óõóôÞìáôïò ôùí
ÁñÜâùí.
82
USZR 2CIG
5. Ôï ………….., ôï éåñü âéâëßï ôçò íÝáò èñçóêåßáò, áðáéôïýóå áðü ôïõò ðéóôïýò íá ôç
äéáäþóïõí ìå ………. ……………
6. Ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò ………………………. ôùí ÖñÜãêùí, êáôÜöåñå íá áíá÷áéôßóåé ôçí Ëáïß ãýñù
ðñïÝëáóç ôùí ÁñÜâùí óôï ãáëëéêü ÐïõáôéÝ ôï 732. áðü ôï
7. Ïé Âõæáíôéíïß ìá÷çôÝò áðÝêñïõóáí ôïõò ¢ñáâåò ìå ôç âïÞèåéá ôùí áðüñèçôùí ÂõæÜíôéï
ôåé÷þí ôçò Âáóéëåýïõóáò êáé ôç ÷ñÞóç ô.. ………. ………
8. Äýï ÷ñüíéá ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÌùÜìåè, ïé ìá÷çôÝò ôïõ ÉóëÜì, õðü ôçí çãåóßá ôïõ
………………, åîüñìçóáí áðü ôç ×åñóüíçóü ôïõò.
9. Ç ôÝ÷íç ôïõ ÉóëÜì ãéá èñçóêåõôéêïýò ëüãïõò ðáñÝìåéíå ðñïóçëùìÝíç óô…
………………… ……………………….
10. ×áñáêôçñéóôéêÜ äçìéïõñãÞìáôá ôçò áñáâéêÞò ôÝ÷íçò åßíáé ô.. ………………

1 680 á) Åãßñá
2 864 â) Þôôá ÁñÜâùí óôï ÐïõáôéÝ
ã) ÕðïãñáöÞ óõíèÞêçò åéñÞíçò ìåôáîý

3 622
Âõæáíôéíþí êáé ÂïõëãÜñùí
ä) á´ ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò áðü ¢ñáâåò -
4 732
Þôôá
5 674 - 678 å) Åê÷ñéóôéáíéóìüò ÂïõëãÜñùí
5. Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò öñÜóåéò ôçò óôÞëçò Á ìå ôá ïíüìáôá ôçò óôÞëçò Â.
Á Â ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
1 ÓëÜâïé Á ÊïñÜíé
2 Âïýëãáñïé Â ×áëéöÜôï
ÁíåéêïíéêÞ
3 ¢ñáâåò Ã
ôå÷íïôñïðßá
4 Áñáâéêü êñÜôïò Ä Óêëáâçíßåò
ÅìðïñéêÝò
5 ÁñáâéêÞ ôÝ÷íç Å
åðéôáãÝò (ôóåê)
6 ¸ìðïñïé ôïõ ÉóëÜì Æ ÷Üíïé
83
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÄÅÕÔÅÑÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ëáïß ãýñù
áðü ôï 1ç Üóêçóç
ÂõæÜíôéï 1) ÓëÜâïé, 2) ´Áâáñïé,
3) Âïýëãáñïé, 4) Êùí/íïò Ä´ ÐùãùíÜôïò
5) ÌùÜìåè, 6) ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò,
7) Êáëëßíéêïò
2ç Üóêçóç
1Ë 2Ó 3Ë 4Ó 5Ë 6Ó 7Ë 8Ë 9Ó 10Ó 11Ë 12Ó 13Ó 14Ó 15Ë 16Ó 17Ë 18Ó 19Ë 20Ó
3ç Üóêçóç
1) óêëáâçíßåò, 2) ôç Èåóóáëïíßêç, 3) åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò,
4) ôçò Åãßñáò, 5) ÊïñÜíé / éåñü ðüëåìï, 6) ìáãéïäñüìïò,
7) ôïõ õãñïý ðõñüò, 8) ×áëßöç, 9) óôçí áíåéêïíéêÞ ôå÷íïôñïðßá,
10) ôá ôåìÝíç
4ç Üóêçóç
1-ã 2-å 3-á 4-â 5-ä
5ç Üóêçóç
1-Ä 2-Æ 3-Á 4-Â 5-Ã 6-Å
84
USZR 2CIG
ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÌÅÃÁËÇÓ ÁÊÌÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ
(717 -1025 )
É. ÐÁÃÉÙÓÇ ÔÇÓ ÂÕÆÁÍÔÉÍÇÓ ÊÕÑÉÁÑ×ÉÁÓ ÓÔÁ ÂÁËÊÁÍÉÁ

ÊÁÉ ÔÇ Ì. ÁÓÉÁ

USZR 2CIG
USZR 2CIG
ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÌÅÃÁËÇÓ ÁÊÌÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ

( 717 - 1025 )
717 – 1025
717 - 802
ÄÕÍÁÓÔÅÉÁ ÉÓÁÕÑÙÍ
áíôéìåôþðéóç Áíôéìåôþðéóç
ÂïõëãÜñùí êáé ÁñÜâùí Åéêïíïìá÷ßáò
802 - 867
ÄÕÍÁÓÔÅÉÁ ÁÌÏÑÉÏÕ
ÌÉ×ÁÇË Ã´
Tåñìáôéóìüò Åéêïíïìá÷ßáò
Éó÷õñïðïßçóç ôïõ êñÜôïõò
ºäñõóç Ó÷ïëÞò Ìáãíáýñáò
ÁíÜêáìøç ïéêïíïìßáò
Åê÷ñéóôéáíéóìüò Ìïñáâþí (863)
Åê÷ñéóôéáíéóìüò ÂïõëãÜñùí (864)
Éó÷õñïðïßçóç ôïõ óôñáôïý
Èåóìüò áêñéôþí áíôéìåôþðéóç ÁñÜâùí
867 - 1056
ÌÁÊÅÄÏÍÉÊÇ ÄÕÍÁÓÔÅÉÁ
Óôáèåñüôçôá êåíôñéêÞò åîïõóßáò

ÏéêïíïìéêÞ õðåñï÷Þ Êùí/ðïëçò
Êõñéáñ÷ßá ôçò áñéóôïêñáôßáò ôùí ðüëåùí
ÁíáäéïñãÜíùóç ôïõ óôñáôïý íßêåò êáé åðÝêôáóç ôùí óõíüñùí
Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ñþóùí äéåèíÝò êýñïò Âõæáíôßïõ
717 - 1025
Ðåñßïäïò ìåãÜëçò áêìÞò Âõæáíôßïõ
ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÏ ÅÐÉÐÅÄÏ ÊÏÉÍÙÍÉÊÏ ÅÐÉÐÅÄÏ

áíÜðôõîç åìðïñßïõ êáé âéïôå÷íßáò êåíôñéêÞ åîïõóßá ðñïóôáóßá
áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý áãñïôþí áðü ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò
áýîçóç ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò 87
USZR 2CIG
É. ÐÁÃÉÙÓÇ ÔÇÓ ÂÕÆÁÍÔÉÍÇÓ ÊÕÑÉÁÑ×ÉÁÓ

Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ ÓÔÁ ÂÁËÊÁÍÉÁ ÊÁÉ ÓÔÇ Ì. ÁÓÉÁ
1. Ç äéáìüñöùóç ôçò ìåóáéùíéêÞò åëëçíéêÞò

âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò
Ðåñßëçøç
á. Ðáãßùóç êáé åðÝêôáóç ôùí áëëáãþí
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ÉóáõñéêÞò äõíáóôåßáò (717 - 802) êáé ôçò äõíáóôåßáò ôïõ Áìïñßïõ
(802 - 867) äéáìïñöþèçêå ôï ìåóáéùíéêü åëëçíéêü âõæáíôéíü êñÜôïò.
Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ: óôáèåñïðïéÞèçêáí ôá óýíïñá Âõæáíôßïõ êáé ×áëéöÜôïõ áðü
óôåñéÜ (ìÝ÷ñé ôá üñéá ôçò Ì. Áóßáò) êáé áðü èÜëáóóá (ìÝ÷ñé ôç ãñáììÞ: Êéëéêßá, Êýðñï,
ÊñÞôç). Ôïí 9ï áé. ïé Âõæáíôéíïß áíôåðéôÝèçêáí åíáíôßïí ôùí ÁñÜâùí óôç Ì. Áóßá, åíþ óôá
ÂáëêÜíéá áíôéìåôþðéóáí ôïõò ÂïõëãÜñïõò ìå åðéôõ÷ßá êáé Üñ÷éóáí íá áöïìïéþíïõí ôïõò
óëáâéêïýò ðëçèõóìïýò.
Óôçí åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ: 1) åíéó÷ýèçêå ï åëëçíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò áõôïêñáôïñßáò,
2) ïñãáíþèçêáí ïé êåíôñéêÝò äéïéêçôéêÝò õðçñåóßåò ôïõ êñÜôïõò, 3) ïñãáíþèçêå ðåñáéôÝñù
ç ðåñéöåñåéáêÞ äéïßêçóç: á) ãåíéêåýôçêáí ôá "èÝìáôá" ìå äçìéïõñãßá íÝùí óôá ÂáëêÜíéá
êáé äé÷ïôüìçóç ôùí ðáëéþí ìåãÜëùí óôç Ì. Áóßá, â) ïé óôñáôçãïß - äéïéêçôÝò ôùí "èåìÜôùí"
áðÝêôçóáí ìåãÜëç äýíáìç, ã) ï èåìáôéêüò óôñáôüò áðïôåëåßôï áðü áãñüôåò - óôñáôéþôåò,
ðïõ õðåñáóðßæïíôáí áðïôåëåóìáôéêÜ ôçí ðåñéï÷Þ ôïõò áðü å÷èñéêÝò åðéäñïìÝò. ¸ôóé
ðåñéïñßóôçêå ï ìéóèïöïñéêüò óôñáôüò êáé áíáðôý÷èçêå ç ìéêñÞ êáé ìåóáßá éäéïêôçóßá óôç
âõæáíôéíÞ ýðáéèñï.
â. ÁíÜêáìøç ôçò ïéêïíïìßáò

Óôá ôÝëç ôïõ 8ïõ áé. (Êùí/íïò Å´) Ýùò ôïí 9ï áé. óçìåéþèçêå áíÜêáìøç äçìïãñáöéêÞ
êáé ïéêïíïìéêÞ óôç ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá êáé áõôü öáßíåôáé áðü ôá åîÞò ãåãïíüôá:
1) áõîÞèçêå ï ðëçèõóìüò, 2) îåðåñÜóôçêå ç ïéêïíïìéêÞ êñßóç, 3) áõîÞèçêáí ôá êñáôéêÜ
Ýóïäá êáé 4) áíáæùïãïíÞèçêáí ôï åìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá.
Ôïí 9ï áé. ï Íéêçöüñïò Á´ ðÞñå ïñéóìÝíá ïéêïíïìéêÜ ìÝôñá, ðïõ ïíïìÜóôçêáí
"êáêþóåéò" áðü ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ, ãéá íá áõîçèïýí ôá Ýóïäá ôïõ êñÜôïõò êáé íá
áíáêÜìøåé ôï åìðüñéï.
Ó×ÅÄÉAÃÑÁÌÌÁ ÌÁÈHÌÁÔÏÓ
á. Ðáãßùóç êáé åðÝêôáóç ôùí áëëáãþí
`
• ÉÓÁÕÑÉÊÇ Þ ÓÕÑÉÁÊÇ ÄÕÍÁÓÔÅÉÁ (717 - 802) ðáãßùóç áëëáãþí 7ïõ áé.
• ÄÕÍÁÓÔÅÉÁ ÁÌÏÑÉÏÕ (802 - 867) óôáèåñÜ ãíùñßóìáôá
88 âõæáíôéíïý êñÜôïõò
USZR 2CIG
Äéáìüñöùóç ìåóáéùíéêïý åëëçíéêïý âõæáíôéíïý êñÜôïõò
ÅÎÙÔÅÑÉÊÇ ÐÏËÉÔÉÊÇ: 717 – 1025

1) óôáèåñïðïßçóç óõíüñùí Âõæáíôßïõ - ×áëéöÜôïõ
- Ýùò ðáñõöÝò (= üñéá, Üêñá) ôçò Ì. Áóßáò (óôåñéÜ)
- êáôÜ ìÞêïò ãñáììÞò: Êéëéêßá - Êýðñïò - ÊñÞôç (èÜëáóóá)
2) áíôåðßèåóç Âõæáíôéíþí óôç Ì.Áóßá (ìÝóá 9ïõ áé.)
3) åðéôõ÷Þò áíôéìåôþðéóç ôùí ÂïõëãÜñùí óôá ÂáëêÜíéá áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò
4) áñ÷Þ áöïìïßùóçò ôùí óëáâéêþí ðëçèõóìþí.
ÅÓÙÔÅÑÉÊÇ ÐÏËÉÔÉÊÇ:
1) Åíéó÷ýèçêå ï åëëçíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò áõôïêñáôïñßáò
-ðåñéïñßóôçêå ç ÷ñÞóç ôçò ëáôéíéêÞò ãëþóóáò
2) Ïñãáíþèçêå ç êåíôñéêÞ äéïßêçóç ìå äéÜöïñåò õðçñåóßåò
-óçìáíôéêüôåñç: ç áñìüäéá ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ êñÜôïõò
3) Ïñãáíþèçêå ðåñáéôÝñù ç ðåñéöåñåéáêÞ äéïßêçóç:
á) Ãåíéêåýôçêáí ôá "èÝìáôá" (ìå äé÷ïôüìçóç ôùí ðáëéþí ìåãÜëùí óôç Ì. Áóßá êáé
äçìéïõñãßá íÝùí óôá ÂáëêÜíéá)
â) Ïé óôñáôçãïß - äéïéêçôÝò èåìÜôùí:
- áðÝêôçóáí ìåãÜëç äýíáìç
- óõ÷íÜ ãßíïíôáí åðéêßíäõíïé ãéá ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá êáé
ïñãÜíùíáí åîåãÝñóåéò
- áíôéìåôùðßæïíôáí áðü ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá.
ã) "èåìáôéêüò óôñáôüò": áðü óôñáôéþôåò - áãñüôåò
åß÷áí äéêÜ ôïõò êôÞìáôá (óôñáôéùôüðéá)
õðï÷ñåïýíôáí íá ðáñÜó÷ïõí õðçñåóßá óå
ðåñßðôùóç êéíäýíïõ
ÁðïôåëÝóìáôá áíÜðôõîçò "èåìáôéêþí" óôñáôþí:
1) ðåñéïñéóìüò ìéóèïöüñùí
2) áíÜðôõîç ìéêñÞò êáé ìåóáßáò áãñïôéêÞò éäéïêôçóßáò óôç âõæáíôéíÞ ýðáéèñï
â. ÁíÜêáìøç ôçò ïéêïíïìßáò
ÊÙÍ/ÍÏÓ Å´ (741 - 775, Äõíáóôåßá Éóáýñùí)

p
• ÏéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç
åíäåßîåéò:
– áõîÞèçêå ï ðëçèõóìüò ôçò áõôïêñáôïñßáò áðü ôïí 8ï ðñïò ôïí 9ï áé.
– îåðåñÜóôçêå ç êñßóç óôçí ïéêïíïìßá
– áõîÞèçêáí ôá êñáôéêÜ Ýóïäá
– áíáæùïãïíÞèçêáí ôï åìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá
– ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ïéêïíïìßáò ðáñÝìåéíå êõñßùò áãñïôéêüò
89
USZR 2CIG
9ïò áé.: ÍÉÊÇÖÏÑÏÓ Á´ (802 - 811, Äõíáóôåßá Áìïñßïõ)

Ç áêìÞ • "êáêþóåéò": äçìïóéïíïìéêÜ ìÝôñá ãéá:
ôïõ Âõæáíôßïõ á) áíÜêáìøç ôïõ åìðïñßïõ
â) áýîçóç ôùí åóüäùí ôïõ êñÜôïõò
ÁÍAÐÔÕÎÇ ÏÑÙÍ
"êáêþóåéò" (óåë. 33)
Ôá äçìïóéïíïìéêÜ ìÝôñá ôïõ Íéêçöüñïõ Á´ (802 - 811), ðïõ áðÝâëåðáí óôçí áýîçóç
ôùí êåñäþí ôïõ êñÜôïõò êáé óôçí áíÜêáìøç ôïõ åìðïñßïõ. ÏíïìÜóôçêáí Ýôóé áðü
ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ êáé áðü ôï ÷ñïíïãñÜöï ÈåïöÜíç.
"Óôï ìåôáß÷ìéï áðü ôïí 8ï ðñïò ôïí 9ï áé. ï ðëçèõóìüò ôïõ Âõæáíôßïõ åß÷å áõîçèåß
áéóèçôÜ óå ó÷Ýóç ìå ôïí 7ï áé." (óåë. 33)
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 6ïõ (äçëáäÞ ìåôÜ ôçí áõôïêñáôïñßá ôïõ Éïõóôéíéáíïý Á´) Ýùò ôïí 8ï
áé. ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá áíôéìåôþðéóå ìåãÜëç äçìïãñáöéêÞ êñßóç. ÁõôÞ ðñïÝêõøå
åðåéäÞ ç áõôïêñáôïñßá óõãêëïíßóôçêå áðü åðéäçìßåò, öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò, áðþëåéåò
áðü ðïëÝìïõò êáé å÷èñéêÝò åéóâïëÝò ìå áðïôÝëåóìá íá ìåéùèåß ðÜñá ðïëý ï
ðëçèõóìüò ôçò.
"åíþ åß÷å îåðåñáóôåß ç êñßóç óôçí ïéêïíïìßá" (óåë. 33)
Óôï ßäéï äéÜóôçìá (äåýôåñï ìéóü ôïõ 6ïõ áé. Ýùò 8ï áé.) ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá
áíôéìåôþðéóå êáé ïéêïíïìéêÞ êñßóç. ÁõôÞ åß÷å ðñïêëçèåß åðåéäÞ: 1) åß÷áí äáðáíçèåß
ôåñÜóôéá ÷ñçìáôéêÜ ðïóÜ óôïõò ðïëÝìïõò, 2) ïé ÷åñóáßïé äñüìïé ôïõ åìðïñßïõ ìå ôçí
ÁíáôïëÞ, ôá ëéìÜíéá êáé ôá åìðïñéêÜ êÝíôñá ôçò Óõñßáò êáé ôçò Áéãýðôïõ åëÝã÷ïíôáí
áðü ôïõò ¢ñáâåò (áðü ôïí 7ï áé.), 3) ïé Âõæáíôéíïß ðïëëÝò öïñÝò ðëÞñùíáí
ôåëùíåéáêïýò äáóìïýò óôïõò ¢ñáâåò, ïðüôå ìåéþíïíôáí ôá êÝñäç ôïõ åìðïñßïõ, 4)
ôï åìðüñéï ìå ôç Äýóç, óôéò áñ÷Ýò ôïõ 8ïõ áé. åß÷å ìåéùèåß óôï åëÜ÷éóôï, 5) ïé èáëÜóóéåò
åðéêïéíùíßåò (áðü ôïí 7ï áé.) Þôáí åîáéñåôéêÜ åðéêßíäõíåò, åîáéôßáò ôçò äñÜóçò ôùí
ðåéñáôþí.
Êùí/íïò Å´ (Êïðñþíõìïò) (óåë. 33)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (741 - 775), ôçò ÓõñéáêÞò Þ ÉóáõñéêÞò äõíáóôåßáò. Ãéïò ôïõ
ËÝïíôïò Ã´ ºóáõñïõ. Åðß ôçò åðï÷Þò ôïõ ðáñïõóéÜóôçêå ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç êáé
áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý. ¹ôáí éêáíüôáôïò óôñáôçãüò.
ÐÝôõ÷å ðïëëÝò íßêåò êáôÜ ôùí ÁñÜâùí. Áíôéìåôþðéóå ôéò âïõëãáñéêÝò åðéèÝóåéò.
Áêïëïýèçóå åéêïíïìá÷éêÞ ðïëéôéêÞ.
Íéêçöüñïò Á´ (óåë. 33)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (802 - 811), ôçò äõíáóôåßáò ôïõ Áìïñßïõ. Ãéá ôçí áíÜêáìøç
ôçò ïéêïíïìßáò ôïõ êñÜôïõò ðÞñå ôïëìçñÜ äçìïóéïíïìéêÜ ìÝôñá, ôéò ëåãüìåíåò "êáêþ-
óåéò", ïé ïðïßåò Ýèéãáí êõñßùò ôéò ðëïõóéüôåñåò ôÜîåéò êáé ôïõò êýêëïõò ôçò Åêêëçóßáò.
90
USZR 2CIG
[Ï Íéêçöüñïò áíÝôñåøå ôçí áõôïêñÜôåéñá ÅéñÞíç ôçí Áèçíáßá ìå ðñáîéêüðçìá êáé

áíÝëáâå ôçí åîïõóßá. Ôüôå ç êáôÜóôáóç óôçí áõôïêñáôïñßá Þôáí äñáìáôéêÞ, êáèþò
áõôÞ êëïíéæüôáí áðü ôç äéáìÜ÷ç ãéá ôï æÞôçìá ôùí åéêüíùí, ôá äçìüóéá ôáìåßá Þôáí 717 – 1025
Üäåéá, ç äéïßêçóç êáêÞ, êáé ï óôñáôüò óå ðëÞñç áðïóýíèåóç. Êáé óôïí åîùôåñéêü
ôïìÝá áðåéëïýóáí ïé Âïýëãáñïé êáé ïé ¢ñáâåò, åíþ óôç Äýóç ç óôÝøç ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ
ùò "áõôïêñÜôïñá ôùí Ñùìáßùí" åß÷å äçìéïõñãÞóåé ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá óôï ÂõæÜíôéï.
Ï Íéêçöüñïò áíôéìåôþðéóå ìå èÜññïò ôá ðïëëáðëÜ áõôÜ ðñïâëÞìáôá. Öñüíôéóå ãéá
ôçí åîõãßáíóç ôùí ïéêïíïìéêþí ôïõ êñÜôïõò êáé ãéá ôçí áíáäéïñãÜíùóç ôïõ óôñáôïý.
Ùò ðñïò ôá åêêëçóéáóôéêÜ æçôÞìáôá áêïëïýèçóå ìåôñéïðáèÞ åéêïíüöéëç ðïëéôéêÞ.
Óêïôþèçêå ôï 811 óå ðüëåìï êáôÜ ôùí ÂïõëãÜñùí.]
717 - 802 ÉóáõñéêÞ Þ ÓõñéáêÞ äõíáóôåßá
802 - 867 Äõíáóôåßá Áìïñßïõ
ìÝóá 9ïõ áé. Áíôåðßèåóç Âõæáíôéíþí êáôÜ ÁñÜâùí óôç Ì. Áóßá.
741 - 775 Áõôïêñáôïñßá Êùí/íïõ Å´ ´Éóáõñïõ
802 - 811 Áõôïêñáôïñßá Íéêçöüñïõ Á´ (äõíáóôåßá Áìïñßïõ)
8ïò - 9ïò áé. ÁíÜêáìøç ïéêïíïìßáò Âõæáíôßïõ - áýîçóç ðëçèõóìïý

1. Áöïý ìåëåôÞóåéò ôï ðáñáôéèÝìåíï áðüóðáóìá ôïõ ×ñïíéêïý ôçò Ìïíåìâáóßáò êáé
ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ðñþôçò áðü ôéò "êáêþóåéò", íá áíáöÝñåéò ôá ìÝôñá ðïõ Ýëáâå
ï áõôïêñÜôïñáò Íéêçöüñïò Á´, ãéá íá áðïêáôáóôÞóåé ôç âõæáíôéíÞ êõñéáñ÷ßá óôçí
Ðåëïðüííçóï.
Ôï ðñþôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï "×ñïíéêüí ôçò Ìïíåìâáóßáò" êáé

ðåñéãñÜöåé ôç óôñáôéùôéêÞ áíÜêôçóç êáé áíáäéïñãÜíùóç ôçò Â.Ä. ÐåëïðïííÞóïõ,
óõìðëçñþíïíôáò ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôçí áöïìïßùóç ôùí óëáâéêþí
ðëçèõóìþí. Ôï äåýôåñï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç "×ñïíïãñáößá" ôïõ ÈåïöÜíç
êáé ðåñéãñÜöåé ôá ìÝôñá ôïõ Íéêçöüñïõ Á´, ôéò ëåãüìåíåò "êáêþóåéò". Ç ðñþôç "êÜêùóç"
óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß áíáöÝñåôáé óôïí ôñüðï áíôéìåôþðéóçò ôùí
óëáâéêþí ðëçèõóìþí áðü ôï Íéêçöüñï.
Ìåëåôþíôáò áõôÜ ôá äýï ðáñáèÝìáôá óõìðåñáßíïõìå üôé ï Íéêçöüñïò Á´, ìåôÜ ôç
íßêç ôïõ óôñáôçãïý (ËÝïíôïò Óêëçñïý) åðß ôùí ÓëÜâùí, ðñïêåéìÝíïõ íá áðïêáôáóôÞóåé
ôç âõæáíôéíÞ êõñéáñ÷ßá óôçí Ðåëïðüííçóï, ðÞñå ôá åîÞò ìÝôñá: 1) öñüíôéóå íá áíáíåþóåé
ôéò ðüëåéò, 2) íá áíïéêïäïìÞóåé ôá ãêñåìéóìÝíá óðßôéá êáé ôïõò íáïýò, 3) íá ðëçñïöïñçèåß
ôï ìÝñïò üðïõ êáôïéêïýóáí ïé áðüãïíïé ôùí öõãÜäùí Ðáôñéíþí êáé íá ôïõò áðïêáôáóôÞ- 91
USZR 2CIG
óåé óôéò ðáëéÝò ðáôñßäåò ôïõò ìáæß ìå ôïí åðßóêïðü ôïõò ÁèáíÜóéï, 4) íá áíõøþóåé ôçí
Ç áêìÞ ÐÜôñá óå ìçôñüðïëç êáé 5) íá åê÷ñéóôéáíßóåé ôïõò óëáâéêïýò ðëçèõóìïýò. Ðñïò åíßó÷õ-
ôïõ Âõæáíôßïõ óç ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý êáé ôçò áöïìïßùóçò ôùí ÓëÜâùí áêïëïýèçóå åðïéêéóôéêÞ ðïëéôé-
êÞ, ìåôáöÝñïíôáò ÷ñéóôéáíïýò áðü üëá ôá "èÝìáôá" êáé ôïõò äéÝôáîå íá åãêáôáóôáèïýí
óôéò óêëáâçíßåò.
2. Ðïéåò õðï÷ñåþóåéò åß÷áí ïé áãñüôåò - óôñáôéþôåò, üôáí êçñõóóüôáí åðéóôñÜôåõóç;
Óýìöùíá ìå ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç êáé óå óõíäõáóìü ìå üóá ìÜèáìå óå ðñïçãïýìåíï

êåöÜëáéï, ïé óôñáôéþôåò- áãñüôåò áðïôåëïýóáí ôï èåìáôéêü óôñáôü, ðïõ Þôáí Ýíá åßäïò
åèíéêïý óôñáôïý, åß÷áí äéêÜ ôïõò êôÞìáôá (ôá óôñáôéùôüðéá) êáé óå ðåñßðôùóç
å÷èñéêÞò åðßèåóçò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá ðáñïõóéáóôïýí ãéá õðçñåóßá. Ìå ôá Ýóïäá ôùí
êôçìÜôùí ôïõò üöåéëáí íá óõíôçñïýí ôï Üëïãï êáé ôïí ïðëéóìü ôïõò.
Ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç üìùò óõìðëçñþíåé ôï ðáñÜèåìá ôïõ "Âßïõ ôïõ Áãßïõ ÖéëáñÝôïõ",
ðïõ åßíáé ìßá áãéïëïãéêÞ ðçãÞ, êáé ìáò äéáöùôßæåé ðåñéóóüôåñï ãéá ôéò õðï÷ñåþóåéò ôùí
áãñïôþí - óôñáôéùôþí ôùí èåìÜôùí (åäþ: ôçò Ì. Áóßáò), üôáí åìöáíßæïíôáí å÷èñïß.
¼ôáí ëïéðüí êçñõóóüôáí åðéóôñÜôåõóç, ïé áãñüôåò -óôñáôéþôåò üöåéëáí íá
ðáñïõóéáóôïýí åíþðéïí ôïõ óôñáôçãïý ôïõ èÝìáôïò ìå Ýíá Üëïãï Þ ìßá ðïëåìéêÞ Üìáîá
êáé ôïí ïðëéóìü ôïõ. Ç ðáñáìÝëçóç ôçò õðï÷ñÝùóçò áõôÞò óõíåðáãüôáí âáñéÝò ðïéíÝò
ãéá ôï óôñáôéþôç.
Ìðïñïýìå áêüìç íá óõìðåñÜíïõìå üôé ôï ðéï óçìáíôéêü óþìá ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý
Þôáí ôï éððéêü êáé ç Üìõíá ôïõ êñÜôïõò óõíäåüôáí ìå ôá óôñáôéùôüðéá, ôá ïðïßá üóï ðéï
áðïäïôéêÜ Þôáí, ôüóï ðéï áðïôåëåóìáôéêüò Þôáí êáé ï óôñáôüò.
3. Ïé õðÞêïïé ôïõ Âõæáíôßïõ ðëÞñùíáí ðïëëïýò öüñïõò. Ìðïñåßò, áöïý ìåëåôÞóåéò ôï

äåýôåñï ðáñÜèåìá, íá áíáöÝñåéò ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç "×ñïíïãñáößá" ôïõ ÈåïöÜíç êáé óõìðëçñþíåé

ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôá ìÝôñá ("êáêþóåéò") ðïõ ðÞñå ï Íéêçöüñïò Á´ ãéá íá
áõîÞóåé ôá Ýóïäá ôïõ êñÜôïõò.
Áðü áõôü ôï ðáñÜèåìá ðñïêýðôåé üôé ïé õðÞêïïé ôïõ Âõæáíôßïõ êáëïýíôáí íá
ðëçñþíïõí ôïõò åîÞò öüñïõò: 1) ôï óõëëïãéêü öüñï (áðü ôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÷ùñéïý)
ãéá ôïí åîïðëéóìü êÜèå öôù÷ïý óôñáôéþôç, 2) ôï äéêÝñáôïí, 3) ôïí êáðíéêü öüñï, ðïõ Þôáí
öüñïò ãéá êÜèå íïéêïêõñéü, äçëáäÞ Þôáí öüñïò Ýããåéáò éäéïêôçóßáò êáé 4) ôï êïììÝñêéïí,
ðïõ Þôáí åìðïñéêüò öüñïò 10% åðß ôçò áîßáò ôùí åìðïñåõìÜôùí.
4. Ðïéåò áðü ôéò áíáöåñüìåíåò "êáêþóåéò" áðÝâëåðáí óôçí áýîçóç ôùí åóüäùí ôïõ
êñÜôïõò êáé ðïéåò óôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò íáõôéëßáò;
Áðü ôéò áíáöåñüìåíåò "êáêþóåéò" ôïõ ðáñáèÝìáôïò áðÝâëåðáí óôçí áýîçóç ôùí
åóüäùí ôïõ êñÜôïõò ïé åîÞò:
á) Ç 3ç, ðïõ üñéæå íá áíáèåùñçèïýí ïé öïñïëïãéêïß êáôÜëïãïé êáé íá áõîçèïýí ôá ôÝëç,
ãéáôß êÜèå öïñïëïãïýìåíïò üöåéëå íá ðëçñþóåé êáé ôï äéêÝñáôïí öüñï, äçëáäÞ 2 êåñÜôéá
(1/12 áíÜ íüìéóìá).
â) Ç 4ç, ðïõ üñéæå íá êáôáñãçèïýí ïé êïõöéóìïß, äçëáäÞ ïé öïñïëïãéêÝò áðáëëáãÝò,
ðïõ åß÷å èåóðßóåé ç áõôïêñÜôåéñá ÅéñÞíç (797 - 802, ÉóáõñéêÞ Äõíáóôåßá) ðñéí áðü áõôüí.
92
USZR 2CIG
ã) Ç 5ç, ðïõ üñéæå ôçí åðéâïëÞ ôïõ êáðíéêïý öüñïõ, äçëáäÞ öüñïõ ãéá êÜèå åóôßá ðïõ
êáðíßæåé, óôïõò ðáñïßêïõò, äçëáäÞ óôïõò åîáñôçìÝíïõò ãåùñãïýò, ðïõ êáëëéåñãïýóáí
êôÞìáôá åêêëçóéáóôéêÜ êáé Üëëùí åõáãþí éäñõìÜôùí (ïñöáíïôñïöåßùí, ãçñïêïìåßùí, 717 – 1025
îåíþíùí êëð). Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ï öüñïò áõôüò Ýðëçôôå ôçí Åêêëçóßá, ôá ìïíáóôÞñéá
êáé ôá Üëëá åõáãÞ éäñýìáôá, äéüôé ïé ãåùñãïß äåí ìðïñïýóáí íá ðëçñþóïõí áõôü ôï öüñï
(åîáéôßáò ôçò öôþ÷åéáò) êáé áíáãêÜæïíôáí íá ôïí ðëçñþíïõí ôá åêêëçóéáóôéêÜ ôáìåßá êáé
ôá Üëëá éäñýìáôá.
ä) Ç 10ç, ðïõ õðï÷ñÝùíå ôïõò åöïðëéóôÝò ôçò Êùí/ðïëçò íá äáíåßæïíôáé áðü ôï
êñÜôïò ìå õøçëü åðéôüêéï (êïììÝñêéïí).
Ãéá ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò íáõôéëßáò áðÝâëåðå ç 10ç.
5. Ðïéá ç óçìáóßá ôçò äåýôåñçò êÜêùóçò ãéá ôç óõíï÷Þ ôçò áãñïôéêÞò êïéíüôçôáò;
Ç äåýôåñç "êÜêùóç" üñéæå "íá óôñáôïëïãïýíôáé ïé öôù÷ïß êáé íá åîïðëßæïíôáé ìå Ýîïäá

ôùí óõã÷ùñéáíþí ôïõò, ïé ïðïßïé üöåéëáí íá êáôáâÜëïõí óôï äçìüóéï ôáìåßï êáé 18,5
÷ñõóÜ íïìßóìáôá (ãéá êÜèå öôù÷ü), åðåéäÞ ôï ÷ùñéü ðëÞñùíå óôï äçìüóéï ìå ðíåýìá
áëëçëåããýçò ôïõò öüñïõò ôùí ìåëþí ôïõ".
Ç óçìáóßá áõôÞò ôçò "êÜêùóçò" Þôáí ðïëý ìåãÜëç. Ìå áõôÞ ôá ðëïýóéá ìÝëç ôïõ
÷ùñéïý áíáëÜìâáíáí ôçí õðï÷ñÝùóç íá ðëçñþíïõí ôá Ýîïäá ãéá ôïí åîïðëéóìü êáé ôç
óôñÜôåõóç ôùí öôù÷üôåñùí ìåëþí ôçò êïéíüôçôáò. ¸ôóé åíéó÷õüôáí ç áñéèìçôéêÞ äýíáìç
ôïõ óôñáôïý ôçò áõôïêñáôïñßáò êáé áðü ôçí Üëëç áíáðôõóóüôáí Ýíá áßóèçìá áëëçëåããýçò
ìåôáîý ôùí ìåëþí ôçò áãñïôéêÞò êïéíüôçôáò. Ç óõëëïãéêÞ öïñïëïãéêÞ åõèýíç êáé ç
áëëçëïûðïóôÞñéîç "Ýäåíáí" ôá ìÝëç ôçò ìéêñÞò êïéíùíßáò ôïõ ÷ùñéïý, åöüóïí ï êáèÝíáò
Ýðñåðå íá ëåéôïõñãåß ü÷é ùò Üôïìï, ùò ìïíÜäá, áëëÜ ùò ìÝëïò åíüò óõíüëïõ. ÁõôÞ ç
óõëëïãéêüôçôá åíßó÷õå ôç óõíï÷Þ ôçò êÜèå áãñïôéêÞò êïéíüôçôáò.
ÐÑOÓÈÅÔÅÓ EÑÙÔHÓÅÉÓ
1. Ðïéåò åîåëßîåéò óçìåéþèçêáí óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êáôÜ ôï äéÜóôçìá ôçò
ÉóáõñéêÞò äõíáóôåßáò êáé ôçò äõíáóôåßáò ôïõ Áìïñßïõ ;
ÊáôÜ ôï äéÜóôçìá áõôü: 1) ôá óýíïñá ìåôáîý Âõæáíôßïõ êáé ×áëéöÜôïõ
óôáèåñïðïéÞèçêáí óôéò ðáñõöÝò (= üñéá, Üêñá) ôçò Ì. Áóßáò, óôç óôåñéÜ, êáé êáôÜ ìÞêïò
ôçò ãñáììÞò: Êéëéêßá - Êýðñïò - ÊñÞôç, óôç èÜëáóóá. 2) Óôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé. Üñ÷éóå ç
âõæáíôéíÞ áíôåðßèåóç óôç Ì. Áóßá. 3) Óôá ÂáëêÜíéá, ôï ÂõæÜíôéï áíôéìåôþðéóå ìå åðéôõ÷ßá
ôç âïõëãáñéêÞ áðåéëÞ, åíþ 4) óõã÷ñüíùò Üñ÷éóå íá áöïìïéþíåé ôïõò óëáâéêïýò
ðëçèõóìïýò.
2. Ðïéåò áëëáãÝò óõíôåëÝóôçêáí óôçí åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êáôÜ ôï ßäéï äéÜóôçìá;

ÊáôÜ ôï ßäéï äéÜóôçìá óôïí ôïìÝá ôçò åóùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò: 1) åíéó÷ýèçêå ï åëëçíéêüò
÷áñáêôÞñáò ôçò áõôïêñáôïñßáò, åíþ ç ãíþóç êáé ç ÷ñÞóç ôçò ëáôéíéêÞò ðåñéïñßóôçêå
áéóèçôÜ. 2) Ïñãáíþèçêå ðåñáéôÝñù ç êåíôñéêÞ êáé ç ðåñéöåñåéáêÞ äéïßêçóç. Óôçí êåíôñéêÞ
äéïßêçóç äçìéïõñãÞèçêáí êáé íÝåò õðçñåóßåò ìå óðïõäáéüôåñç áõôÞ ðïõ Þôáí áñìüäéá
ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò, åíþ óôçí ðåñéöåñåéáêÞ ãåíéêåýôçêáí ôá
"èÝìáôá" óôç Ì. Áóßá êáé åðåêôÜèçêáí óôá ÂáëêÜíéá. 93
USZR 2CIG
3. Ðïéåò åîåëßîåéò óçìåéþèçêáí óôçí ðåñéöåñåéáêÞ äéïßêçóç ôçò âõæáíôéíÞò

Ç áêìÞ áõôïêñáôïñßáò êáôÜ ôïí 8ï êáé 9ï áé.
ÊáôÜ ôïí 8ï êáé 9ï áé. óôçí ðåñéöåñåéáêÞ äéïßêçóç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò
óçìåéþèçêáí ïé åîÞò åîåëßîåéò: á) Ãåíéêåýôçêáí ôá "èÝìáôá", ìå äé÷ïôüìçóç ôùí ðáëéþí
ìåãÜëùí óôç Ì. Áóßá êáé äçìéïõñãßá íÝùí óôá ÂáëêÜíéá. â) Ïé óôñáôçãïß - äéïéêçôÝò ôïõ êÜèå
“èÝìáôïò” ìå ôç äýíáìç ðïõ äéÝèåôáí, áðÝâáéíáí ðïëëÝò öïñÝò åðéêßíäõíïé ãéá ôçí êåíôñéêÞ
åîïõóßá. ÐïëëÝò åîåãÝñóåéò ïñãáíþèçêáí áðü óôñáôçãïýò êáé áíôéìåôùðßæïíôáí áðü ôçí
êåíôñéêÞ åîïõóßá. ã) Ï óôñáôüò êáé ó' áõôÞí ôçí ðåñßïäï Þôáí èåìáôéêüò, áðïôåëåßôï äçëáäÞ
áðü áãñüôåò - óôñáôéþôåò, ðïõ åß÷áí äéêÜ ôïõò êôÞìáôá (óôñáôéùôüðéá) êáé óå ðåñßðôùóç
å÷èñéêÞò åðßèåóçò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá ðáñïõóéáóôïýí ãéá õðçñåóßá.
4. Ðïéá Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò áíÜðôõîçò ôùí èåìáôéêþí óôñáôþí;

Ç áíÜðôõîç ôùí èåìáôéêþí óôñáôþí åß÷å óçìáíôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ãéá ôç âõæáíôéíÞ
áõôïêñáôïñßá: 1) Ïé ìéóèïöüñïé ðåñéïñßóôçêáí äñáóôéêÜ êáé óõã÷ñüíùò 2) óôç âõæáíôéíÞ
ýðáéèñï êõñéÜñ÷çóå ç ìéêñÞ êáé ç ìåóáßá áãñïôéêÞ éäéïêôçóßá.
5. Ðïéá Þôáí ç êáôÜóôáóç óôçí ïéêïíïìßá ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò êáôÜ ôïí 8ï
êáé 9ï áé.;
Óôï ìåôáß÷ìéï áðü ôïí 8ï ðñïò ôïí 9ï áé. ðáñïõóéÜóôçêå ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç óôç
âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá. ÁõîÞèçêáí ôá êñáôéêÜ Ýóïäá êáé áíáæùïãïíÞèçêáí ôï åìðüñéï
êáé ç âéïôå÷íßá. Ùóôüóï ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ðáñÝìåéíå êõñßùò áãñïôéêüò. Áêüìç óôï ßäéï
äéÜóôçìá îåðåñÜóôçêå ç äçìïãñáöéêÞ êñßóç ôïõ ðñïçãïýìåíïõ áéþíá (7ïò ) êáé ï
ðëçèõóìüò áõîÞèçêå áéóèçôÜ (Üíïäïò âéïôéêïý åðéðÝäïõ).
6. Ôé Þôáí ïé "êáêþóåéò"´, áðü ðïéïí êáé ãéáôß åðéâëÞèçêáí;

"Êáêþóåéò" ïíïìÜóôçêáí ôá äçìïóéïíïìéêÜ ìÝôñá ôïõ áõôïêñÜôïñá Íéêçöüñïõ Á´
(802 - 811), ðïõ áðÝâëåðáí óôçí áýîçóç ôùí êåñäþí ôïõ êñÜôïõò êáé óôçí áíÜêáìøç ôïõ
åìðïñßïõ. ÏíïìÜóôçêáí Ýôóé áðü ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ êáé áðü ôï ÷ñïíïãñÜöï ÈåïöÜíç.
Ôá ìÝôñá áõôÜ Þôáí ôïëìçñÜ êáé ðñïêÜëåóáí ðïëëÝò áíôéäñÜóåéò áðü ôïõò ðëïýóéïõò
êáé ôçí Åêêëçóßá, ãéáôß èßãïíôáí ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõò.
94
USZR 2CIG
2. Ç ìåôáâáôéêÞ åðï÷Þ: Ïé Ýñéäåò ãéá ôï æÞôçìá ôùí åéêüíùí

717 – 1025
Ðåñßëçøç
á. Ïñéóìüò
Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 8ïõ Ýùò ôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé. ôï ÂõæÜíôéï óõãêëïíßóôçêå áðü ôç
äéáìÜ÷ç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, ðïõ Þôáí ìéá ðíåõìáôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ êßíçóç êáé ó÷åôéæüôáí
ìå ôç ëáôñåßá Þ ü÷é ôùí åéêüíùí.
â. ÐñùôåñãÜôåò êáé ðáñÜãïíôåò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò

ÐñùôåñãÜôåò ôçò åéêïíïìá÷ßáò Þôáí ïé 'Éóáõñïé: ËÝùí Ã´ êáé Êùí/íïò Å´. Ïé êõñéüôåñïé
ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí åéêïíïìá÷ßá Þôáí: á) ïé áíåéêïíéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí êáôïßêùí
ôùí áíáôïëéêþí åðáñ÷éþí, óôïõò ïðïßïõò óôçñéæüôáí ôï âõæáíôéíü êñÜôïò ãéá ôçí Üìõíá
êáôÜ ôùí ÁñÜâùí, â) ïé äåéóéäáéìïíßåò êáé ïé õðåñâïëÝò ó÷åôéêÜ ìå ôç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí,
ã) ç åðéèõìßá ôùí Éóáýñùí íá ðåñéïñßóïõí ôçí åðéññïÞ ôùí ìïíá÷þí êáé ôùí ìïíþí êáé ä)
ç áíôßëçøç üôé ïé áðïôõ÷ßåò ôùí âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí ïöåßëïíôáí óôçí ïñãÞ ôïõ
Èåïý ãéá ôéò õðåñâïëÝò óôç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí.
ã. Ïé öÜóåéò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò

Ç Åéêïíïìá÷ßá ðÝñáóå äýï (2) öÜóåéò:
Ç á´ öÜóç äéÞñêåóå áðü ôï 726 Ýùò ôï 787 êáé åß÷å ìåãÜëç Ýíôáóç. Ôçí ðñïêÜëåóå ï
ËÝùí ï Ã´ ìå ôçí áðïìÜêñõíóç ôçò åéêüíáò ôïõ ×ñéóôïý áðü ôç ×áëêÞ Ðýëç ôçò Ðüëçò,
ðïõ ðõñïäüôçóå ôç äéáìÜ÷ç. Ôï 730 ï ËÝùí Ã´ åîÝäùóå áõôïêñáôïñéêü äéÜôáãìá êáôÜ ôçò
ëáôñåßáò ôùí åéêüíùí. ÌåãÜëïò èåùñçôéêüò õðïóôçñéêôÞò ôçò Åéêïíïëáôñßáò Þôáí ï
ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò. Ç Ýíôáóç êïñõöþèçêå ìå ôçí åêóôñáôåßá ôñïìïêñÜôçóçò ôùí
ìïíá÷þí êáé êáôáóôñïöÞò ôùí ìïíþí ðïõ åîáðÝëõóå ï Êùí/íïò Å´. Ç á´ öÜóç ôåñìáôßóôçêå
ìå ôçí Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôï 787 ðïõ áðïêáôÝóôçóå ôéò åéêüíåò êáé åß÷å óõãêëçèåß ìå
ðñùôïâïõëßá ôçò áõôïêñÜôåéñáò ÅéñÞíçò ôçò Áèçíáßáò.
Ç â´ öÜóç (815 - 843) ðïõ åãêáéíéÜóôçêå áðü ôïí ËÝïíôá Å´ ÁñìÝíéï, äåí åß÷å ôçí ßäéá
Ýíôáóç ìå ôçí á´. Ôåñìáôßóôçêå ìå ôç Óýíïäï ôïõ 843, ðïõ óõãêëÞèçêå áðü ôçí
áõôïêñÜôåéñá Èåïäþñá êáé áðïêáôÝóôçóå êáé áíáóôÞëùóå ïñéóôéêÜ ôéò åéêüíåò.
ä. Óçìáóßá ôçò Þôôáò ôùí åéêïíïêëáóôþí

Ç áðïêáôÜóôáóç ôùí åéêüíùí Þôáí ãåãïíüò ðïëý ìåãÜëçò óçìáóßáò, ãéáôß: á) ôåñìÜôéóå
ôéò èñçóêåõôéêÝò Ýñéäåò ìåôáîý ôùí ðéóôþí, â) åãêáéíßáóå ìßá ðåñßïäï ãüíéìçò óõíåñãáóßáò
ìåôáîý Åêêëçóßáò êáé ÊñÜôïõò êáé ã) ðåñéïñßóôçêáí ïé õðåñâïëÝò óôç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí.
å. ÓõíÝðåéåò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò
Ç Åéêïíïìá÷ßá äß÷áóå ôï âõæáíôéíü ëáü êáé åß÷å ïëÝèñéåò óõíÝðåéåò óôçí åîùôåñéêÞ
ðïëéôéêÞ ôïõ Âõæáíôßïõ êáé óôïí ðïëéôéóìü. Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, ãéáôß äéáêüðçêáí ïé
ó÷Ýóåéò ìå ôçí Åêêëçóßá ôçò Ñþìçò êáé óôïí ðïëéôéóìü, ãéáôß êáôÜ ôç äéÜñêåéÜ ôçò
êáôáóôñÜöçêáí ðïëëÜ Ýñãá ôÝ÷íçò, êÜçêáí ðïëëÜ êåßìåíá êáé Üëëáîå ç äéáêüóìçóç ôùí
åêêëçóéþí, ðïõ ãéíüôáí ìå öõôÜ, æþá êáé óôõëéæáñéóìÝíá äéáêïóìçôéêÜ ìïôßâá.
95
USZR 2CIG
Ó×ÅÄÉAÃÑÁÌÌÁ MÁÈHÌÁÔÏÓ
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ á. Ïñéóìüò
• Áñ÷Ýò 8ïõ - ìÝóá 9ïõ áé. ÅÉÊÏÍÏÌÁ×ÉÁ
• Ïñéóìüò: ðíåõìáôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ äéáìÜ÷ç ðïõ óõãêëüíéóå ôï ÂõæÜíôéï ãéá Ýíá
ðåñßðïõ áéþíá êáé áöïñïýóå ôï æÞôçìá ôçò ëáôñåßáò ôùí åéêüíùí.
â. ÐñùôåñãÜôåò êáé ðáñÜãïíôåò

• ËÅÙÍ Ã´ ÉÓÁÕÑÏÓ (717 - 741)
ÊÙÍ/ÍÏÓ Å´ ÉÓÁÕÑÏÓ (741 - 775)
ÐáñÜãïíôåò (ðïõ åõíüçóáí ôçí Åéêïíïìá÷ßá)

1) Ïé áíåéêïíéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí êáôïßêùí ôùí áíáôïëéêþí åðáñ÷éþí
2) Ïé äåéóéäáéìïíßåò êáé ïé õðåñâïëÝò ó÷åôéêÜ ìå ôç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí
3) Ç åðéèõìßá ôùí Éóáýñùí íá ðåñéïñßóïõí ôçí åðéññïÞ ôùí ìïíá÷þí êáé ôùí ìïíþí.
4) Ç éäÝá üôé ïé Þôôåò ôùí âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí ïöåßëïíôáí óôç èåúêÞ ïñãÞ ãéá
ü,ôé óõíÝâáéíå óôï ÷þñï ôçò ëáôñåßáò.
ã. ÖÜóåéò
Á´ öÜóç: (726 - 787)

– ËÅÙÍ Ã´ áðïìÜêñõíóç åéêüíáò ×ñéóôïý áðü ×áëêÞ Ðýëç Ðüëçò
– äéáìáñôõñßåò ëáïý ðñùôåýïõóáò
– 730: ËÅÙÍ Ã´ áõôïêñáôïñéêü äéÜôáãìá êáôÜ ëáôñåßáò åéêüíùí
– ôéìùñßåò êáôÜ åéêïíïößëùí: åîïñßåò, öõëáêßóåéò, äçìåýóåéò ðåñéïõóéþí
ÉÙÁÍÍÇÓ ÄÁÌÁÓÊÇÍÏÓ èåïëüãïò, èåùñçôéêüò õðïóôçñéêôÞò åéêïíïëáôñþí
ÊÙÍ/ÍÏÓ Å´ óêëçñÜ ìÝôñá êáôÜ åéêïíïëáôñþí:

– åêóôñáôåßá ôñïìïêñÜôçóçò ìïíá÷þí
– êáôáóôñïöÞ ìïíþí (ðñïðýñãéá åéêïíïëáôñßáò)
ÅÉÑÇÍÇ ÁÈÇÍÁÉÁ Æ´ ÏÉÊÏÕÌÅÍÉÊÇ ÓÕÍÏÄÏÓ (787)

– ôåñìÜôéóå ôçí á´ öÜóç Åéêïíïìá÷ßáò
– áðïêáôÝóôçóå ôéò åéêüíåò ôéìçôéêÞ ðñïóêýíçóç
Â´ öÜóç (815 - 843)

– ËÅÙÍ Å´ ÁÑÌÅÍÉÏÓ Ýíáñîç
– Åðé÷åßñçìá: ïé Þôôåò ôùí âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí ïöåßëïíôáé óôçí åéêïíïëáôñßá
843: ÈÅÏÄÙÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ (ÊÙÍ/ÐÏËÇÓ)

– ôåñìáôéóìüò â´ öÜóçò Åéêïíïìá÷ßáò
– ÏñéóôéêÞ áðïêáôÜóôáóç êáé áíáóôÞëùóç åéêüíùí
96
USZR 2CIG
ä. Óçìáóßá ôçò Þôôáò ôùí åéêïíïêëáóôþí

– Ç áðïêáôÜóôáóç ôùí åéêüíùí íßêç ôçò åëëçíéêÞò ðíåõìáôéêÞò ðáñÜäïóçò
– Ç áíáóôÞëùóç: 717 – 1025
1) ôåñìÜôéóå ôéò èñçóêåõôéêÝò Ýñéäåò ìåôáîý ôùí ðéóôþí
2) åãêáéíßáóå ìßá ðåñßïäï ãüíéìçò óõíåñãáóßáò Åêêëçóßáò - ÊñÜôïõò
3) ðïëëáðëáóéÜóôçêáí êáé ðëïýôéóáí ôá ìïíáóôÞñéá
4) ðåñéïñßóôçêáí ïé õðåñâïëÝò óôç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí
å. ÓõíÝðåéåò ôçò åéêïíïìá÷ßáò

– Ç Åéêïíïìá÷ßá:
1) äß÷áóå ôï âõæáíôéíü ëáü
2) åß÷å ïëÝèñéåò óõíÝðåéåò: á) óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
â) óôïí ðïëéôéóìü
á) Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ:

– äéáêüðçêáí ïé ó÷Ýóåéò ìå ôçí Åêêëçóßá ôçò Ñþìçò (ÁíáæÞôçóå õðïóôÞñéîç áðü ôï
Öñáãêéêü êñÜôïò)
â) Óôïí ðïëéôéóìü:
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Åéêïíïìá÷ßáò:
1) áðáãïñåýôçêå ç ðáñÜóôáóç èåßùí ðñïóþðùí óôïõò ôïß÷ïõò ôùí íáþí
2) áðáãïñåýôçêå ç áíÜñôçóç åéêüíùí
3) êáôáóôñÜöçêáí ðïëëÜ Ýñãá ôÝ÷íçò
4) Üëëáîå ç äéáêüóìçóç ôùí íáþí: öõôÜ, æþá, óôõëéæáñéóìÝíá ìïôßâá
5) êáôáóôñÜöçêáí ðïëëÜ óçìáíôéêÜ êåßìåíá åéêïíïìÜ÷ùí
6) õðï÷þñçóå ç åíáó÷üëçóç ìå ôá ãñÜììáôá
Åéêïíïìá÷ßá (óåë. 34)
ÐíåõìáôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ äéáìÜ÷ç ðïõ óõíôÜñáîå ôï ÂõæÜíôéï ãéá ðåñéóóüôåñï áðü
Ýíáí áéþíá (726 - 843) êáé ó÷åôéæüôáí ìå ôç ëáôñåßá Þ ü÷é ôùí åéêüíùí.
ÁíåéêïíéêÝò áíôéëÞøåéò (óåë. 34)
ÁíôéëÞøåéò ðïõ áðÝññéðôáí ôç äõíáôüôçôá áðåéêüíéóçò ôïõ ×ñéóôïý êáé ôùí éåñþí
ìïñöþí óå ðáñáóôÜóåéò. Ôéò áíôéëÞøåéò áõôÝò åß÷áí êõñßùò ïé êÜôïéêïé ôùí áíáôïëéêþí
åðáñ÷éþí ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò (Ì. Áóßá), ïé ïðïßïé Þôáí åðçñåáóìÝíïé áðü
ôçí ÉïõäáúêÞ êáé ÉóëáìéêÞ èñçóêåßá.
åéêïíïêëÜóôåò (óåë. 34) = ïé åéêïíïìÜ÷ïé
97
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
"Ç Åêêëçóßá ôçò Ñþìçò …. áíáæÞôçóå óôÞñéîç óôïõò çãåìüíåò ôùí ÖñÜãêùí…."
(óåë. 35)
Ôïí 8ï áé. ïé ËïããïâÜñäïé ìåãÜëùóáí ôéò êôÞóåéò ôïõò óôçí Éôáëßá êáé åôïéìÜæïíôáí
íá âáäßóïõí êáôÜ ôçò Ñþìçò. Ï ðÜðáò ìðñïóôÜ ó' áõôüí ôïí êßíäõíï, áöïý
áðïãïçôåýôçêå áðü ôç óôÜóç ôùí âõæáíôéíþí åéêïíïìÜ÷ùí áõôïêñáôüñùí, óôñÜöçêå
ðñïò ôïõò ÖñÜãêïõò êáé æÞôçóå ôç âïÞèåéÜ ôïõò. Ï Ðéðßíïò, äÝ÷ôçêå íá âïçèÞóåé,
íßêçóå ôïõò ËïããïâÜñäïõò, ðïõ ôïõò ðåñéüñéóå óôç Â.Á. Éôáëßá êáé ðáñá÷þñçóå óôïí
ðÜðá ôéò ðåñéï÷Ýò ôçò ÑáâÝííáò, ôçò ÐåíôÜðïëçò êáé ôçò Ñþìçò. ´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå
ôï ðáðéêü êñÜôïò êáé ï ðÜðáò åêôüò áðü èñçóêåõôéêüò çãÝôçò Ýãéíå êáé êïóìéêüò
Üñ÷ïíôáò åíüò óõãêåêñéìÝíïõ êñÜôïõò. Ùò áíôÜëëáãìá ï ðÜðáò Ýóôåøå ôïí Ðéðßíï
"åëÝù Èåïý âáóéëÝá" ôùí ÖñÜãêùí (754).Ç ðáðéêÞ åõëïãßá ðñïóÝäùóå óôç öñáãêéêÞ
âáóéëåßá ìåãÜëï çèéêü êýñïò êáé ìå ôç óôÝøç áõôÞ åðéêñÜôçóå óôçí Åõñþðç ç
áíôßëçøç ôçò "åëÝù Èåïý âáóéëåßáò", ðïõ óÞìáéíå üôé ï ìïíÜñ÷çò åß÷å ëÜâåé åíôïëÞ
åîïõóßáò áðü ôï Èåü êáé ìüíï ó' áõôüí ëïãïäïôïýóå.
ËÝùí Ã´ (óåë. 34)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (717 - 741). ÁíÞêå óôç ÓõñéáêÞ Þ ÉóáõñéêÞ äõíáóôåßá, ðïõ
åãêáéíéÜóôçêå áðü áõôüí. Êáôáãüôáí áðü ôç Ãåñìáíßêåéá ôçò Â. Óõñßáò.
´Çôáí ðñùôåñãÜôçò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, ðïõ Üñ÷éóå üôáí ï ßäéïò áðïìÜêñõíå ôçí åéêüíá
ôïõ ×ñéóôïý áðü ôç ×áëêÞ Ðýëç ôçò Ðüëçò. Ôï 730 åîÝäùóå áõôïêñáôïñéêü äéÜôáãìá
êáôÜ ôçò ëáôñåßáò ôùí åéêüíùí.
Êùí/íïò Å´ (óåë. 34 êáé 33)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (741 - 775). ÁíÞêå óôç ÓõñéáêÞ Þ ÉóáõñéêÞ äõíáóôåßá. Ãéïò
ôïõ ËÝïíôïò Ã´.
ÐñùôåñãÜôçò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, ãéáôß åîáðÝëõóå åêóôñáôåßá ôñïìïêñÜôçóçò ôùí
ìïíá÷þí êáé êáôáóôñïöÞò ôùí ìïíþí, ðïõ Þôáí ôá ðñïðýñãéá ôçò åéêïíïëáôñßáò.
ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò (óåë. 34)
(¢ãéïò). ´Åæçóå áðü ôï 680 Ýùò ôï 750 êáé êáôáãüôáí áðü ôç Äáìáóêü ôçò Óõñßáò.
ÌÝãáò èåïëüãïò, åêêëçóéáóôéêüò óõããñáöÝáò êáé ìåëùäüò. ´Çôáí ï êõñéüôåñïò
èåùñçôéêüò õðïóôçñéêôÞò ôçò åéêïíïëáôñßáò. ÓôñÜöçêå åíáíôßïí ôïõ åéêïíïìÜ÷ïõ
áõôïêñÜôïñá ËÝïíôïò Ã´.
[Ôüôå ï ËÝùí Ã´ ôïí äéÝâáëå óôï ×áëßöç ôçò Äáìáóêïý, üðïõ õðçñåôïýóå ùò
ðñùôïóýìâïõëïò, êé áõôüò äéÝôáîå íá ôïõ êüøïõí ôï äåîß ÷Ýñé. Ìå èáýìá üìùò ôçò
Ðáíáãßáò ôï ÷Ýñé ôïõ åðáíáóõãêïëëÞèçêå. Ç ìíÞìç ôïõ ãéïñôÜæåôáé áðü ôçí Åêêëçóßá
óôéò 4 Äåêåìâñßïõ.]
ÅéñÞíç ç Áèçíáßá (óåë. 34)
ÁõôïêñÜôåéñá ôïõ Âõæáíôßïõ (780 - 802). ÁíÞêå óôç ÓõñéáêÞ Þ ÉóáõñéêÞ äõíáóôåßá.
Åéêïíüöéëç. ÓõãêÜëåóå ôçí Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôï 787, ç ïðïßá ôåñìÜôéóå ôçí á´
öÜóç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò êáé áðïêáôÝóôçóå ðáíçãõñéêÜ ôéò åéêüíåò.
ËÝùí Å´ ï ÁñìÝíéïò (óåë. 34)
98
USZR 2CIG
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (813 - 820). ÁíÞêå óôç äõíáóôåßá ôïõ Áìïñßïõ.

Êáôáãüôáí áðü ôçí Áñìåíßá. Åãêáéíßáóå ôç â´ öÜóç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, áðïäßäïíôáò
ôéò Þôôåò ôùí âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí óôçí åéêïíïëáôñßá. 717 – 1025
Èåïäþñá (óåë. 34)
(Áãßá). (Äåí åßíáé ãíùóôü ôï áêñéâÝò Ýôïò ãÝííçóçò, áëëÜ ðÝèáíå ëßãï ìåôÜ ôï 867).
ÂõæáíôéíÞ áõãïýóôá. Óýæõãïò ôïõ áõôïêñÜôïñá Èåüöéëïõ (829 - 842, äõíáóôåßá
Áìïñßïõ) ðïõ Þôáí åéêïíïìÜ÷ïò, êáé ìçôÝñá ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ã´. ÌåôÜ ôï
èÜíáôï ôïõ óõæýãïõ ôçò áíÝëáâå ôéò ôý÷åò ôçò áõôïêñáôïñßáò ùò "óõìâáóéëÝáò" ôïõ
áíÞëéêïõ ãéïõ ôçò. Ôï üíïìÜ ôçò åßíáé óõíäåäåìÝíï ìå ôçí ïñéóôéêÞ áðïêáôÜóôáóç êáé
áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí ôï 843, ìå áðüöáóç ôçò ÏéêïõìåíéêÞò Óõíüäïõ ðïõ
óõãêÜëåóå ç ßäéá óôçí Êùí/ðïëç. [Ç Åêêëçóßá ôçí áíáêÞñõîå áãßá êáé åïñôÜæåé ôç
ìíÞìç ôçò óôéò 11 Öåâñïõáñßïõ.]
726 - 843 Åéêïíïìá÷ßá
726 - 787 Á´ öÜóç Åéêïíïìá÷ßáò
815 - 843 Â´ öÜóç Åéêïíïìá÷ßáò
730 Áõôïêñáôïñéêü äéÜôáãìá ËÝïíôïò Ã´ Éóáýñïõ êáôÜ ëáôñåßáò åéêüíùí.
Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïòo áðïêáôÜóôáóç åéêüíùí
787
(óýãêëçóç áðü áõôïêñÜôåéñá: ÅéñÞíç Áèçíáßá)
ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò Êùí/ðïëçò o ïñéóôéêÞ áðïêáôÜóôáóç êáé
843 áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí.
(óýãêëçóç áðü áõôïêñÜôåéñá: Èåïäþñá)

1. Ðïéá Þôáí ôá êõñéüôåñá åðé÷åéñÞìáôá ôùí åéêïíïìÜ÷ùí êáé ôùí åéêïíïëáôñþí,
óýìöùíá ìå ôá äýï êåßìåíá;
Ôï á´ êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü åðéóôïëÞ ôïõ áõôïêñÜôïñá ËÝïíôïò Ã´ óôïí ðÜðá
ôçò Ñþìçò Ãñçãüñéï Â´, ï ïðïßïò åß÷å áíôéäñÜóåé Ýíôïíá ãéá ôçí åéêïíïìá÷éêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ,
óôçí ïðïßá ï ËÝùí Ã´ åêöñÜæåé ôá êõñéüôåñá åðé÷åéñÞìáôÜ ôïõ ãéá íá ôïõ åîçãÞóåé ãéáôß
áêïëïýèçóå áõôÞ ôçí ðïëéôéêÞ.
Ôï â´ êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôçí Ðñáãìáôåßá ôïõ ÉùÜííç Äáìáóêçíïý "Ðåñß
åéêüíùí", óôï ïðïßï ï ìåãÜëïò èåïëüãïò êáé èåùñçôéêüò ôçò åéêïíïëáôñßáò áíáöÝñåé ôá
êõñéüôåñá åðé÷åéñÞìáôá ôùí åéêïíïëáôñþí.
Êáé ôá äýï êåßìåíá óõìðëçñþíïõí ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ãéáôß ìáò ðáñáèÝôïõí ôá
åðé÷åéñÞìáôá ôùí äýï ðëåõñþí (åéêïíïìÜ÷ùí - åéêïíïëáôñþí) êáé ìáò âïçèïýí íá
ó÷çìáôßóïõìå ðëçñÝóôåñç áíôßëçøç ãéá ôï ìåãÜëï áõôü æÞôçìá ôçò Åéêïíïìá÷ßáò.
Óýìöùíá ìå ôï á´ êåßìåíï, ôá êõñéüôåñá åðé÷åéñÞìáôá ôùí åéêïíïìÜ÷ùí Þôáí:
1) üôé ïé åéêüíåò áíáðëçñþíïõí ôá åßäùëá êáé Üñá áõôïß ðïõ ôá ðñïóêõíïýí åßíáé
åéäùëïëÜôñåò. ÄçëáäÞ ïé åéêïíïìÜ÷ïé èåùñïýóáí ôçí ðñïóêýíçóç ôùí åéêüíùí åéäùëï-
99
USZR 2CIG
ëáôñßá, ãéáôß ïé åéêüíåò åßíáé êáôáóêåõÜóìáôá ôùí áíèñþðéíùí ÷åñéþí êáé äåí Ý÷ïõí êáìßá
Ç áêìÞ ó÷Ýóç ìå ôçí ðíåõìáôéêÞ ïõóßá ôçò èñçóêåßáò.
ôïõ Âõæáíôßïõ 2) Ç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí åßíáé áíôßèåôç ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç, ãéáôß ïé ðñþôïé
÷ñéóôéáíïß äå ÷ñçóéìïðïéïýóáí åéêüíåò.
Óôï â´ êåßìåíï ï ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò ðáñáèÝôåé ôá åðé÷åéñÞìáôá ôïõ êáé êáô' åðÝêôáóç
üëùí ôùí åéêïíïëáôñþí õðÝñ ôçò ÷ñÞóçò ôùí åéêüíùí. Õðïóôçñßæåé üôé:
1) üðùò ç ðñïóêýíçóç ôùí óõìâüëùí ôïõ ìáñôõñßïõ ôïõ ×ñéóôïý (Óôáõñüò, óðüããïò,
êÜëáìïò, ëüã÷ç) ãßíåôáé áðü ôïõò ðéóôïýò ãéá íá áðïäïèåß ôéìÞ óôï ×ñéóôü ðïõ ìáñôýñçóå
ãéá ôç óùôçñßá ôïõò, Ýôóé êáé ç ðñïóêýíçóç ôùí åéêüíùí Ý÷åé Ýíá óõìâïëéóìü. Ïé åéêüíåò
êáôáóêåõÜóôçêáí áðü ôïõò ðéóôïýò ìå áãáèÞ ðñïáßñåóç êáé ìå óêïðü ôç äïîïëïãßá êáé
ôçí áíÜìíçóç ôçò åíóÜñêùóçò ôïõ ×ñéóôïý êáé ôùí ðáèþí ôïõ. ÅðïìÝíùò ìå ôçí
ðñïóêýíçóç ôùí åéêüíùí áðïäßäïõí ôéìÞ óôï ðñüóùðï ðïõ åéêïíßæåôáé êáé ü÷é óôçí ßäéá
ôçí åéêüíá ùò áíôéêåßìåíï (åßäùëï).
2) Ïé åéêïíüöéëïé êÜíïõí äéÜêñéóç ìåôáîý ýëçò êáé ïõóßáò. Äåí ðñïóêõíïýí äçëáäÞ
ôçí ýëç, ôï îýëï, áð' ôï ïðïßï åßíáé öôéáãìÝíç ç åéêüíá, áëëÜ áõôü ðïõ áðåéêïíßæåé êáé
óõìâïëßæåé (ïõóßá ðñïóêýíçóçò). ÅðïìÝíùò ç ôéìçôéêÞ ðñïóêýíçóç óå êáìéÜ ðåñßðôùóç
äåí áðïôåëåß åêäÞëùóç åéäùëïëáôñßáò.
2. Ðïéïõò ëüãïõò åðéêáëåßôáé ï ËÝùí Å´, óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá, ãéá íá åðáíáöÝñåé

óå éó÷ý ôçí Åéêïíïìá÷ßá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü Ýñãï ôïõ ËÝïíôïò Å´, óôï ïðïßï ï áõôïêñÜôïñáò
åêöñÜæåé ôïõò óõëëïãéóìïýò ðïõ ôïí ïäÞãçóáí óôçí áðüöáóç íá áíáíåþóåé ôçí
Åéêïíïìá÷ßá. Óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôç äåýôåñç öÜóç ôçò
Åéêïíïìá÷ßáò, ðïõ åãêáéíéÜóôçêå áð' áõôüí.
Ï ËÝùí ï Å´ ãéá íá äéêáéïëïãÞóåé ôçí áíáíÝùóç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò êáé ôçí Ýíáñîç ôçò
â´ öÜóçò ôçò åðéêáëåßôáé ôïõò åîÞò ëüãïõò:
1) üôé üëïé ïé åéêïíïìÜ÷ïé áõôïêñÜôïñåò åß÷áí åéñçíéêü èÜíáôï, Üñá ç åéêïíïìá÷éêÞ ðï-
ëéôéêÞ ôïõò Þôáí áñåóôÞ óôï Èåü, 2) üôé ïé Þôôåò ôùí âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí ïöåßëï-
íôáí óôçí åéêïíïëáôñßá, 3) üôé ï âßáéïò èÜíáôïò ôùí ìç åéêïíïìÜ÷ùí áõôïêñáôüñùí Þôáí
áðüäåéîç ôçò äõóáñÝóêåéáò ôïõ Èåïý ãéá ôçí åãêáôÜëåéøç ôçò åéêïíïìá÷éêÞò ðïëéôéêÞò.
ÅðåéäÞ ëïéðüí ï ßäéïò åðéèõìïýóå íá ðåèÜíåé åéñçíéêÜ êáé íá åîáóöáëßóåé ôç
ìáêñïâéüôçôá ôçò äõíáóôåßáò ôïõ, áðïöÜóéóå íá åðáíáöÝñåé óå éó÷ý ôçí åéêïíïìá÷ßá.
ÁõôÝò ïé áðüøåéò âÝâáéá áðïôåëïýí äåßãìá ìåóáéùíéêïý ôñüðïõ óêÝøçò.
3. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò åðçñÝáóáí ôïõò Éóáýñïõò ãéá íá åéóçãçèïýí ôçí Åéêïíïìá÷ßá;

Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñÝáóáí ôïõò Éóáýñïõò ãéá íá åéóçãçèïýí ôçí Åéêïíïìá÷ßá
Þôáí: 1) Ïé áíåéêïíéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí êáôïßêùí ôùí áíáôïëéêþí åðáñ÷éþí ôçò
áõôïêñáôïñßáò (Ì. Áóßáò), áðü ôéò ïðïßåò êáôÜãïíôáí êáé ïé ßäéïé. Ïé áíôéëÞøåéò áõôÝò Þôáí
åðçñåáóìÝíåò áðü ôïõò ãåéôïíéêïýò áñáâéêïýò ðëçèõóìïýò êáé áðü ôçí ÉïõäáúêÞ êáé ôçí
ÉóëáìéêÞ èñçóêåßá. Ïé êÜôïéêïé áõôþí ôùí ðåñéï÷þí óÞêùíáí ôï êýñéï âÜñïò ôçò Üìõíáò
êáôÜ ôùí ÁñÜâùí. ÅðïìÝíùò ïé ºóáõñïé åß÷áí êÜèå ëüãï íá åõíïÞóïõí ôïõò ðëçèõóìïýò
áõôïýò. 2) Ïé äåéóéäáéìïíßåò êáé ïé õðåñâïëÝò, ðïõ åß÷áí åêäçëùèåß ãýñù áðü ôç ëáôñåßá
ôùí åéêüíùí êáé ôùí éåñþí ëåéøÜíùí. 3) Ç åðéèõìßá ôùí Éóáýñùí íá ðåñéïñßóïõí ôçí
åðéññïÞ ôùí ìïíá÷þí. 4) Ç éäÝá üôé ïé åðéôõ÷ßåò ôùí å÷èñþí ôïõ Âõæáíôßïõ, ðñïÝñ÷ïíôáí
100 áðü ôç äßêáéç ïñãÞ ôïõ Èåïý ãéá ü,ôé óõíÝâáéíå óôï ÷þñï ôçò ëáôñåßáò.
USZR 2CIG
4. Íá åðéóçìÜíåéò ôéò óõíÝðåéåò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò óôïõò ôïìåßò ôçò åîùôåñéêÞò

ðïëéôéêÞò êáé ôçò ôÝ÷íçò.
Ç Åéêïíïìá÷ßá Þôáí ìéá ðåñéðÝôåéá ãéá ôï ÂõæÜíôéï, ãéáôß äß÷áóå ôï ëáü ôïõ êáé åß÷å 717 – 1025
ïëÝèñéåò óõíÝðåéåò ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ êáé ôçí ôÝ÷íç.
Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, åîáéôßáò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò äéáêüðçêáí ïé ó÷Ýóåéò ìå ôçí
Åêêëçóßá ôçò Ñþìçò, ç ïðïßá óôñÜöçêå óôç Äýóç ãéá íá áíáæçôÞóåé õðïóôÞñéîç êáé
óõíåñãÜóôçêå ìå ìéá íÝá ðïëéôéêÞ äýíáìç ðïõ Üñ÷éóå ôüôå íá áíáäýåôáé, ôï Öñáãêéêü
ÊñÜôïò. Åêåßíç ôçí åðï÷Þ éäñýèçêå êáé ôï Ðáðéêü ÊñÜôïò.
Óôïí ôïìÝá ôçò ÔÝ÷íçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Åéêïíïìá÷ßáò áðáãïñåýôçêå ç ðáñÜóôáóç
èåßùí ðñïóþðùí óôïõò ôïß÷ïõò ôùí åêêëçóéþí êáé ç áíÜñôçóç åéêüíùí êáé äéáôÜ÷èçêå ç
êáôáóôñïöÞ ôïõò. Ãéá ôç äéáêüóìçóç ôùí åêêëçóéþí õéïèåôÞèçêáí ôüôå öõóéïêñáôéêÜ
èÝìáôá êáé óôõëéæáñéóìÝíá äéáêïóìçôéêÜ ìïôßâá.
1. Ôé Þôáí ç Åéêïíïìá÷ßá êáé ðïéïé ïé ðñùôåñãÜôåò ôçò;
Ç Åéêïíïìá÷ßá Þôáí ìéá ðíåõìáôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ äéáìÜ÷ç ðïõ óõíôÜñáîå ôï ÂõæÜíôéï ãéá
ðåñéóóüôåñï áðü Ýíáí áéþíá (726 - 843) êáé ó÷åôéæüôáí ìå ôç ëáôñåßá Þ ü÷é ôùí åéêüíùí.
ÐñùôåñãÜôåò ôçò Þôáí ïé áõôïêñÜôïñåò ËÝùí Ã´ ºóáõñïò (717 - 741) êáé ï ãéïò ôïõ
Êùí/íïò Å´ ((741 - 775).
2. Íá áíáöÝñåôå ôéò öÜóåéò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò êáé ôï ôÝëïò ôçò
êáèåìéÜò.
Ç Åéêïíïìá÷ßá åîåëß÷èçêå óå äýï (2) öÜóåéò.
Ç á´ öÜóç äéÞñêåóå áðü ôï 726 Ýùò ôï 787. ÐñùôáãùíéóôÝò áõôÞò ôçò öÜóçò Þôáí
áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí åéêïíïìÜ÷ùí: ï ËÝùí Ã´ ï ºóáõñïò êáé ï ãéïò ôïõ Êùí/íïò Å´, åíþ áðü
ôçí ðëåõñÜ ôùí åéêïíïëáôñþí ï ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò. ¸ëçîå ìå ôçí Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï,
ðïõ óõãêÜëåóå ç áõôïêñÜôåéñá ÅéñÞíç ç Áèçíáßá, êáé áðïêáôÝóôçóå ôéò åéêüíåò,
äéåõêñéíßæïíôáò üôé èá áðïäßäåôáé ó' áõôÝò ìüíï ôéìçôéêÞ ðñïóêýíçóç.
Ç â´ öÜóç Üñ÷éóå ôï 815 êáé Ýëçîå ôï 843. ÐñùôáãùíéóôÞò áõôÞò ôçò öÜóçò Þôáí ï
áõôïêñÜôïñáò ËÝùí Å´ ï ÁñìÝíéïò. Ç öÜóç áõôÞ Ýëçîå ìå ôçí ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôïõ
843 (óôçí Êùí/ðïëç) ðïõ óõãêÜëåóå ç áõôïêñÜôåéñá Èåïäþñá. Ç Óýíïäïò áõôÞ
áðïêáôÝóôçóå êáé áíáóôÞëùóå ïñéóôéêÜ ôéò åéêüíåò.
3. Ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò áðïêáôÜóôáóçò êáé áíáóôÞëùóçò ôùí åéêüíùí;

Ç áðïêáôÜóôáóç êáé áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí åßíáé ãåãïíüò õøßóôçò óçìáóßáò.
Èåùñåßôáé ùò íßêç ôçò åëëçíéêÞò ðíåõìáôéêÞò ðáñÜäïóçò ðïõ åõíïïýóå ôçí áðüäïóç
ôùí éåñþí ìïñöþí Ýíáíôé ôçò áíåéêïíéêÞò áóéáôéêÞò ðáñÜäïóçò.
Ç áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí ôåñìÜôéóå ôéò Ýñéäåò ìåôáîý ôùí ðéóôþí ôçò áõôïêñáôïñßáò
êáé åãêáéíßáóå ìéá ðåñßïäï ãüíéìçò óõíåñãáóßáò ôïõ êñÜôïõò ìå ôçí Åêêëçóßá, ðïõ
ìðüñåóå óôç óõíÝ÷åéá íá áöïóéùèåß óôï éåñáðïóôïëéêü ôçò Ýñãï. ¸íá áîéïóçìåßùôï
öáéíüìåíï ðïõ ðáñáôçñÞèçêå ìåôÜ ôïí ôåñìáôéóìü ôçò Åéêïíïìá÷ßáò Þôáí ï
ðïëëáðëáóéáóìüò êáé ï ðëïõôéóìüò ôùí ìïíáóôçñéþí. ÐáñÜëëçëá ðåñéïñßóôçêáí ïé
õðåñâïëÝò óôç ëáôñåßá ôùí åéêüíùí. ÃåíéêÜ ìåôÜ áð' áõôÞ ôçí ôáñáãìÝíç ðåñßïäï, Üñ÷éóå 101
ìéá êáéíïýñéá åðï÷Þ áêìÞò óôï ÂõæÜíôéï.
USZR 2CIG
3. Ç âáóéëåßá ôïõ Ìé÷áÞë Ã´ êáé ç áõãÞ ôçò ÍÝáò Åðï÷Þò

Ç áêìÞ
Ðåñßëçøç
á. ¸íáñîç ôçò ÍÝáò Åðï÷Þò
Óôá ÷ñüíéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ Ìé÷áÞë Ã´ Üñ÷éóå ç áíÜðôõîç ôçò äýíáìçò ôïõ Âõæáíôßïõ.
ÌåôÜ ôçí áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí ôï 843 ôï âõæáíôéíü êñÜôïò âåëôßùóå ôçí Üìõíá ôïõ
êáôÜ ôùí ÁñÜâùí êáé áó÷ïëÞèçêå ìå ôá Ýñãá ôïõ ðïëéôéóìïý. ÊïíôÜ óôïí áõôïêñÜôïñá
Þôáí ï êáßóáñáò ÂÜñäáò, ï ïðïßïò Ýðáéîå êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí åóùôåñéêÞ êáé åîùôåñéêÞ
ðïëéôéêÞ, êáèþò åðßóçò êáé óôïí ôïìÝá ôùí ÃñáììÜôùí êáé ôùí Åðéóôçìþí.
â. ºäñõóç ôçò ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò

Ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ ÂÜñäá éäñýèçêå ç áíþôåñç Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò (ÐáíåðéóôÞìéï)
óôçí Êùí/ðïëç, ôç äéåýèõíóç ôçò ïðïßáò áíÝëáâå ï äéÜóçìïò åðéóôÞìïíáò ôçò åðï÷Þò
ôïõ ËÝùí ï Öéëüóïöïò Þ Ìáèçìáôéêüò. Ç Ó÷ïëÞ Ýãéíå ôï åðßêåíôñï Ýíôïíçò ðíåõìáôéêÞò
äñáóôçñéüôçôáò, ðïõ ðñïåôïßìáóå ôçí áíáâßùóç ôùí áñ÷áßùí ãñáììÜôùí óôá ÷ñüíéá ôïõ
Êùí/íïõ Æ´ ÐïñöõñïãÝííçôïõ.
ã. ÅíäéáöÝñïí ãéá ôïõò êëáóéêïýò

Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ïé ëüãéïé åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôïõò êëáóéêïýò óõããñáöåßò, áíáæçôïýí,
óõëëÝãïõí, ìåëåôïýí êáé áíôéãñÜöïõí ÷åéñüãñáöÜ ôïõò. Ï ðéï áîéüëïãïò áð' áõôïýò Þôáí
ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò, ï ïðïßïò óõíÝãñáøå ôç "Ìõñéüâéâëï", Ýíá ëåîéêü, ïìéëßåò êáé
èåïëïãéêÜ Ýñãá êáé õðü ôçí çãåóßá ôïõ Ýãéíå ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÓëÜâùí.
ä. Áñáâéêïß ðüëåìïé êáé åðéêÞ ðïßçóç

Áðü ôïí 7ï Ýùò ôïí 9ï áé. ôï ÂõæÜíôéï âñéóêüôáí óå èÝóç Üìõíáò áðÝíáíôé óôïõò
¢ñáâåò, ïé ïðïßïé Ýêáíáí óõ÷íÝò åðéäñïìÝò êáé ëåçëáóßåò êõñßùò óôéò ìéêñáóéáôéêÝò
åðáñ÷ßåò. ÌåôÜ ôçí Üëùóç ôïõ Áìïñßïõ ôï 838, ï áõôïêñÜôïñáò Èåüöéëïò ðñïóðÜèçóå
íá êÜíåé ìéá ãåíéêÞ óõììá÷ßá ÷ñéóôéáíþí êáôÜ ôïõ ÉóëÜì, áëëÜ ÷ùñßò åðéôõ÷ßá.
Ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç åíßó÷õóå ôçí ÜìõíÜ ôçò óôá áíáôïëéêÜ óýíïñá ìå ôçí
ôïðïèÝôçóç áêñéôþí ó' áõôÜ, ãéá íá ôá õðåñáóðßæïíôáé Üìåóá. Áñãüôåñá Üñ÷éóå ç
âõæáíôéíÞ áíôåðßèåóç ìå óçìáíôéêÝò åðéôõ÷ßåò.
Ïé óõíå÷åßò ðüëåìïé ìå ôïõò ¢ñáâåò êáé ç ãåííáßá áíôéìåôþðéóÞ ôïõò áðü ôïõò áêñßôåò
ðñïêáëïýóáí ôï èáõìáóìü ôïõ ëáïý, ðïõ äéáìüñöùóå ôç âõæáíôéíÞ åðéêÞ ðïßçóç ãéá íá
åîõìíÞóåé ôá êáôïñèþìáôÜ ôïõò. Ôá óçìáíôéêüôåñá Ýðç åßíáé ôïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá êáé ôïõ
Áñìïýñç. Ôá Ýðç áõôÜ ôá Ýøáëëáí ðåñéöåñüìåíïé ôñáãïõäéóôÝò óôéò åðáñ÷ßåò ôçò Ì.Áóßáò
êáé åßíáé ôá ðéï óçìáíôéêÜ äåßãìáôá ôçò äçìþäïõò ëïãïôå÷íßáò ôùí Âõæáíôéíþí, üðùò
ìáò ðëçñïöïñåß ï åðßóêïðïò Êáéóáñåßáò êáé ëüãéïò ÁñÝèáò. ÐáñÜëëçëá áíáðôõóóüôáí
êáé ç ëüãéá Ãñáììáôåßá.
102
USZR 2CIG
á. ¸íáñîç ôçò ÍÝáò Åðï÷Þò 717 – 1025
842 - 867: ÌÉ×ÁÇË Ã´ o áíÜðôõîç äýíáìçò Âõæáíôßïõ
843: ÏñéóôéêÞ áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí

1) ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí Üìõíá êáôÜ ÁñÜâùí
2) " " " " ôá Ýñãá ôïõ ðïëéôéóìïý
855 - 866: Êáßóáñ ÂÁÑÄÁÓ o äéåýèõíóç êñáôéêþí õðïèÝóåùí
â. ºäñõóç ôçò ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò

ºäñõóç Ó×ÏËÇÓ ÌÁÃÍÁÕÑÁÓ ìå ðñùôïâïõëßá ÂÁÑÄÁ
Äéåýèõíóç: ËÅÙÍ Ï ÖÉËÏÓÏÖÏÓ Þ ÌÁÈÇÌÁÔÉÊÏÓ: äéÜóçìïò åðéóôÞìïíáò
Ó×ÏËÅÓ: Öéëïóïößáò, Ãåùìåôñßáò, Áóôñïíïìßáò, ÃñáììáôéêÞò
¸íôïíç ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá o ðñïåôïéìáóßá áíáâßùóçò áñ÷áßùí
ãñáììÜôùí åðß Êùí/íïõ Æ´ ÐïñöõñïãÝííçôïõ.
ã. ÅíäéáöÝñïí ãéá ôïõò êëáóéêïýò

9ïò - 11ïò áé. o åíäéáöÝñïí ãéá ôïõò êëáóéêïýò
ËÏÃÉÏÉ: óõëëïãÞ, ìåëÝôç, áíôéãñáöÞ ÷åéñïãñÜöùí áñ÷áßáò ãñáììáôåßáò
ÖÙÔÉÏÓ o Ýñãá: 1) "Ìõñéüâéâëïò", 2) Ëåîéêü, 3) Ïìéëßåò, 4) èåïëïãéêÜ Ýñãá
o õðü ôçí çãåóßá ôïõ Ýãéíå ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÓëÜâùí
ä. Áñáâéêïß ðüëåìïé êáé åðéêÞ ðïßçóç

7ïò Ýùò ìÝóá 9ïõ áéþíá
ÁÑÁÂÅÓ ÂÕÆÁÍÔÉÏ
- åðéèÝóåéò, åéóâïëÝò, - ¢ìõíá
ëåçëáóßåò óôéò ìéêñáóéá-
ôéêÝò åðáñ÷ßåò
- 838: ¢ëùóç Áìïñßïõ > - ÈÅÏÖÉËÏÓ: ðñïóðÜèåéá ãåíéêÞò óõììá÷ßáò êáôÜ ôïõ
ÉóëÜì, áðü ÷ñéóôéáíïýò ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò o áðïôõ÷ßá
- âõæáíôéíÞ áíôåðßèåóç:
- 859: âõæáíôéíüò óôñáôüò ðÝñáóå ôïí ÅõöñÜôç
- 863: " " íßêçóå ôïí åìßñç ôçò ÌåëéôçíÞò
ÂõæáíôéíÞ åðéêÞ ðïßçóç: áðÞ÷çóç áãþíùí êáôÜ ÁñÜâùí
ÁêñéôéêÜ ôñáãïýäéá: o óõíôÝèçêáí áðü áíþíõìïõò ôñáãïõäïðïéïýò êáé

o åîõìíïýóáí ôá êáôïñèþìáôá ôùí áêñéôþí
o Ôá óçìáíôéêüôåñá: 1) ôï Ýðïò ôïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá, 2) ôï
Üóìá ôïõ Áñìïýñç 103
USZR 2CIG
Áêñßôåò: óôñáôéþôåò ôïõ Âõæáíôßïõ ðïõ ðñïóôÜôåõáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá

Ç áêìÞ (Üêñáé)
ôïõ Âõæáíôßïõ ÁíÜðôõîç ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò:
á) äçìþäçò Þ ëáúêüôñïðç
Ôá óçìáíôéêüôåñá äåßãìáôÜ ôçò:
ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ øÜëëïíôáí áðü ðåñéðëáíþìåíïõò ôñáãïõäéóôÝò óôéò
åðáñ÷ßåò ôçò Ì.Áóßáò
â) Ëüãéá Ãñáììáôåßá
Ôá Ýñãá ôçò äçìéïõñãÞèçêáí áðü ôïõò ëüãéïõò, äçëáäÞ ôïõò ìïñöùìÝíïõò.
ÁÑÅÈÁÓ: åðßóêïðïò Êáéóáñåßáò, óðïõäáßïò ëüãéïò

o ðëçñïöïñßåò ãéá ôá çñùéêÜ ôñáãïýäéá (áêñéôéêÜ)
Ó÷ïëÞ Ìáãíáýñáò (óåë. 36)
Áíþôåñç ó÷ïëÞ (ÐáíåðéóôÞìéï) óôçí Êùí/ðïëç. Éäñýèçêå óôá ÷ñüíéá ôçò âáóéëåßáò
ôïõ Ìé÷áÞë Ã´, ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ èåßïõ ôïõ, êáßóáñá ÂÜñäá. Ôç äéåýèõíóç ôçò
ó÷ïëÞò áíÝëáâå ï ËÝùí ï Öéëüóïöïò Þ Ìáèçìáôéêüò. Ôï ÐáíåðéóôÞìéï ðåñéëÜìâáíå
ôéò ó÷ïëÝò: öéëïóïößáò, ãåùìåôñßáò, áóôñïíïìßáò êáé ãñáììáôéêÞò
Ìõñéüâéâëïò (óåë. 36)
Ôï óðïõäáéüôåñï Ýñãï ôïõ ðáôñéÜñ÷ç Öþôéïõ. ÐåñéÝ÷åé ðåñß ôá 300 öéëïëïãéêÜ äïêßìéá.
Áêñßôåò (óåë. 37)
Óôñáôéþôåò ôïõ Âõæáíôßïõ, ðïõ ðñïóôÜôåõáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá (:Üêñáé) ôçò
âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò, êõñßùò áðü ôïí 9ï áé. Ýùò ôïí 11ï áé., åîáéôßáò ôùí
åðéäñïìþí ôùí ÁñÜâùí.
"Áíáâßùóç ôùí áñ÷áßùí ãñáììÜôùí" (óåë. 36)
Áðü ôçí åðï÷Þ ôçò äõíáóôåßáò ôïõ Áìïñßïõ êáé êõñßùò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò
(9ïò - 11ïò áé.) Ýãéíå ìéá ðñïóðÜèåéá íá ìåëåôçèïýí ôá áñ÷áßá êåßìåíá. Ïé ëüãéïé ôçò
åðï÷Þò îÝèáøáí áðü ôá ìïíáóôÞñéá ôá ÷åéñüãñáöá ôùí êëáóéêþí ãéá íá ôá ìåëåôÞóïõí,
íá ôá ó÷ïëéÜóïõí, íá ôá áíôéãñÜøïõí êáé íá ôá ôáîéíïìÞóïõí óå êþäéêåò. Ïé ó÷ïëéáóôÝò
êáôáãñÜøáíå ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí êëáóéêþí Ýñãùí óå "åãêõêëïðáßäåéåò". Ç áîßá áõôÞò
ôçò åñãáóßáò åßíáé ðïëý ìåãÜëç, ãéáôß Ýôóé óþèçêáí óçìáíôéêÜ áñ÷áßá êåßìåíá.
"äçìþäçò Þ ëáúêüôñïðç ëïãïôå÷íßá" (óåë. 37)
Ëïãïôå÷íßá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ëáü êáé áðïäßäåôáé ìå ôç æùíôáíÞ ïìéëïýìåíç
ãëþóóá ç ïðïßá åßíáé ðéï áðëÞ êáé åêöñáóôéêÞ áðü ôç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ïé
ëüãéïé (: ìïñöùìÝíïé). Ç áñ÷Þ ôçò ôïðïèåôåßôáé óôá ìÝóá ôïõ 9ïõ Ýùò ìÝóá ôïõ 10ïõ
áé., ïðüôå áñ÷ßæåé íá äéáìïñöþíåôáé ç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá êáé ï íåïåëëçíéêüò
ðïëéôéóìüò. Ôá óçìáíôéêüôåñá äåßãìáôá áõôÞò ôçò ëïãïôå÷íßáò åßíáé ôá áêñéôéêÜ
ôñáãïýäéá.
104
USZR 2CIG
Ëüãéá Ãñáììáôåßá (óåë. 37)

Ìå ôïí üñï áõôü åííïïýìå ôá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá (ðïéçôéêÜ Þ ðåæÜ) ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí
áðü ôïõò ëüãéïõò, äçëáäÞ ôïõò ìïñöùìÝíïõò. Áõôïß ÷ñçóéìïðïéïýóáí óôá Ýñãá ôïõò 717 – 1025
áñ÷éêÜ ôçí áñ÷áÀæïõóá ãëþóóá, äçëáäÞ ðñïóðáèïýóáí íá ìéìçèïýí ôçí áñ÷áßá áôôéêÞ
äéÜëåêôï. Áñãüôåñá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí êïéíÞ ãëþóóá ôçò åðï÷Þò, ç ïðïßá åß÷å
áðïêëßóåéò Üëëïôå ðñïò ôç ëüãéá êáé Üëëïôå ðñïò ôç äçìþäç ãëþóóá. Ôï áñ÷áéüôåñï
Ýñãï ôçò ëüãéáò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò åßíáé ôï Ýðïò ôïõ Âáóéëåßïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá.
ÂÜñäáò (óåë. 36)
Âõæáíôéíüò êáßóáñáò (; - 866). Êáôáãüôáí áðü ôçí Ðáöëáãïíßá êáé Þôáí áäåëöüò ôçò
áõôïêñÜôåéñáò Èåïäþñáò êáé èåßïò ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ã´, óôïí ïðïßï áóêïýóå
ìåãÜëç åðéññïÞ. Áíþôáôïò âõæáíôéíüò áîéùìáôïý÷ïò, ìåôÜ ôïí áõôïêñÜôïñá, ðïõ
äéáäñáìÜôéóå óçìáíôéêü ñüëï óôçí åðï÷Þ ôïõ. Ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ éäñýèçêå ç ó÷ïëÞ
ôçò Ìáãíáýñáò, óôçí ïðïßá Þôáí ÷ïñçãüò.
[Ìáæß ìå ôïí Ìé÷áÞë ðÝôõ÷áí þóôå ï çãåìüíáò ôùí ÂïõëãÜñùí Âüñçò íá âáöôéóôåß
÷ñéóôéáíüò áðü âõæáíôéíü áñ÷éåñÝá, êé áõôÞ ç ðñÜîç ôïõ óõìâüëéæå ôçí åîÜñôçóç ôïõ
íÝïõ çãåìüíá áðü ôçí Êùí/ðïëç. Ìáæß ìå ôï Ìé÷áÞë åðßóçò åîåóôñÜôåõóáí Ýíáíôßïí
ôùí ÁñÜâùí óôç Óõñßá êáé åß÷áí óçìáíôéêÝò åðéôõ÷ßåò.]
Ìé÷áÞë Ã´ (óåë. 36)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (842 - 867). Êáôáãüôáí áðü ôï Áìüñéï ôçò Öñõãßáò êáé
áíÞêå óôç äõíáóôåßá ôïõ Áìïñßïõ. Ãéïò ôïõ áõôïêñÜôïñá Èåüöéëïõ (829 - 842) êáé ôçò
Èåïäþñáò.
Åðß ôùí çìåñþí ôïõ: 1) Üñ÷éóå ç áíÜðôõîç ôçò äýíáìçò ôïõ Âõæáíôßïõ, êáèþò
åðéêñÜôçóå ãáëÞíç ìåôÜ ôç ëÞîç ôçò åéêïíïìá÷ßáò, 2) éäñýèçêå ç ó÷ïëÞ ôçò
Ìáãíáýñáò, 3) áíÝêáìøå ç ïéêïíïìßá, 4) åê÷ñéóôéáíßóôçêáí ïé ÓëÜâïé êáé ïé Âïýëãáñïé.
ËÝùí ï Öéëüóïöïò Þ Ìáèçìáôéêüò (óåë. 36)
(ðåñ. 790 - 870). Âõæáíôéíüò óïöüò, äéÜóçìïò óôçí åðï÷Þ ôïõ. Óðïýäáóå êáé äßäáîå
ÃñáììáôéêÞ, Öéëïóïößá, ÑçôïñéêÞ, ÌáèçìáôéêÜ, ÌïõóéêÞ êáé áóôñïíïìßá. ÅðåéäÞ åß÷å
ìåãÜëç öÞìç ðñïóêëÞèçêå áðü ôï ÷áëßöç Áë Ìáìïýí íá äéäÜîåé óôç ÂáãäÜôç, áëëÜ
áñíÞèçêå ôçí ðñüóêëçóç. ÕðÞñîå äéåõèõíôÞò ôçò Ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò êáé
êáèçãçôÞò óôçí ßäéá Ó÷ïëÞ ðïëý óðïõäáßùí ðñïóùðéêïôÞôùí üðùò ï Öþôéïò.
[Ðïëý óðïõäáßá Þôáí ç ðñïóöïñÜ ôïõ óôç äéÜäïóç êáé äéÜóùóç ôùí Ýñãùí ôùí
áñ÷áßùí ÅëëÞíùí ìáèçìáôéêþí êáé áóôñïíüìùí.]
Áë Ìáìïýí (óåë. 36)
(786 - 833). ´Áñáâáò ×áëßöçò, Ýíáò áðü ôïõò áîéïëïãüôåñïõò çãåìüíåò ôçò åðï÷Þò
ôïõ. ¸êáíå ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò ôïõ ôç ÂáãäÜôç. Ðïëéôåýôçêå ìå óýíåóç êé
åíäéáöÝñèçêå ãéá ôç èñçóêåõôéêÞ åéñÞíåõóç óôï ìïõóïõëìáíéêü êüóìï. Èåñìüò
ðñïóôÜôçò ôùí ÃñáììÜôùí, ìåñßìíçóå ãéá ôç äéÜäïóç ôçò åëëçíéêÞò êáé ðåñóéêÞò
öéëïóïöéêÞò êáé åðéóôçìïíéêÞò óêÝøçò óôïí áñáâéêü êüóìï. Óçìáíôéêüôáôï åðßôåõãìÜ
ôïõ Þôáí ç ßäñõóç ôïõ "Ïßêïõ ôçò Óïößáò" óôç ÂáãäÜôç, ðïõ Þôáí óõã÷ñüíùò Áêáäçìßá
åðéóôçìþí, âéâëéïèÞêç êáé ìåôáöñáóôÞñéï óõããñáììÜôùí áðü ôá åëëçíéêÜ êáé ðåñóéêÜ
óôá áñáâéêÜ. ÐñïóêÜëåóå ôï ËÝïíôá ôï Öéëüóïöï Þ Ìáèçìáôéêü íá äéäÜîåé óôç
ÂáãäÜôç, áëëÜ áõôüò áñíÞèçêå ôçí ðñüóêëçóç.
105
USZR 2CIG
Êùí/íïò Æ´ ÐïñöõñïãÝííçôïò (óåë. 36)

Ç áêìÞ Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (913 - 959). ÁíÞêå óôç ÌáêåäïíéêÞ äõíáóôåßá. ¹ôáí ëüãéïò êáé
ôïõ Âõæáíôßïõ óõããñáöÝáò, ï óçìáíôéêüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ âõæáíôéíïý åãêõêëïðáéäéóìïý êáé áðü
ôïõò êýñéïõò åêöñáóôÝò ôïõ ðñþôïõ âõæáíôéíïý áíèñùðéóìïý. Ìåñßìíçóå ãéá ôçí
áíáâßùóç ôùí áñ÷áßùí ãñáììÜôùí. ×Üñç ó' áõôüí äéáóþèçêå ìåãÜëïò áñéèìüò áñ÷áßùí
êåéìÝíùí.
[ÐïëëÜ Ýñãá ãñÜöôçêáí êáô' åíôïëÞ ôïõ êáé Ý÷ïõí åãêõêëïðáéäéêü ÷áñáêôÞñá (ð.÷.: "Ðåñß
èåìÜôùí"). Ôï óðïõäáéüôåñï Ýñãï ôïõ öÝñåé ôï üíïìá: "Åêëïãáß" êáé åßíáé éóôïñéêÞ
åãêõêëïðáßäåéá áðáíèéóìÜôùí áðü ôïõò áñ÷áßïõò éóôïñéêïýò (Èïõêõäßäç, Áñéáíü,
Çñüäïôï ê.Ü.)]
Èåüöéëïò (óåë. 36)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (829 - 842). ÁíÞêå óôç äõíáóôåßá ôïõ Áìïñßïõ. Óýæõãïò ôçò
áõôïêñÜôåéñáò Èåïäþñáò êáé ðáôÝñáò ôïõ Ìé÷áÞë Ã´. ÕðÞñîå ï ôåëåõôáßïò åéêïíïìÜ÷ïò
áõôïêñÜôïñáò êáé ç âáóéëåßá ôïõ óõíïäåýôçêå áðü äéùãìïýò ôùí åéêïíïëáôñþí. Óôá
÷ñüíéá ôïõ ôï ÂõæÜíôéï áíôéìåôþðéæå ôïõò ¢ñáâåò óå ÁíáôïëÞ êáé Äýóç. ÌåôÜ ôçí Üëùóç
ôïõ Áìïñßïõ (éäéáßôåñçò ðáôñßäáò ôïõ) áðü ôïõò ¢ñáâåò (838), ï Èåüöéëïò ðñïóðÜèçóå
íá êéíçôïðïéÞóåé ôïõò ÷ñéóôéáíïýò ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôçò Äýóçò óå ìéá ãåíéêÞ óõììá÷ßá
êáôÜ ôïõ ÉóëÜì, ó÷Ýäéï ðïõ üìùò ôåëéêÜ äåí ðÝôõ÷å.
ÁñÝèáò (óåë. 37)
Âõæáíôéíüò êëçñéêüò êáé ëüãéïò, áñ÷éåðßóêïðïò Êáéóáñåßáò. ÃåííÞèçêå óôçí ÐÜôñá,
ðåñßðïõ ôï 850 êáé ðÝèáíå óôçí Êùí/ðïëç ôï 944 ðåñßðïõ. ÁíÞêåé óôïí "ðñþôï âõæáíôéíü
áíèñùðéóìü" ôïí ïðïßï åãêáéíßáóå ï Öþôéïò. Ìïñöþèçêå óôçí Êùí/ðïëç, üðïõ åß÷å
äÜóêáëï ôï ËÝïíôá ôï Ìáèçìáôéêü. Ï ÁñÝèáò óõãêÝíôñùíå êáé ðáñÜããåëíå íá
áíôéãñáöïýí ãéá ëïãáñéáóìü ôïõ ÷åéñüãñáöá ðïëëþí åêêëçóéáóôéêþí êáé êïóìéêþí
óõããñáöÝùí áðü ðñïóåêôéêïýò êáëëéãñÜöïõò áíôéãñáöåßò, ìå áðïôÝëåóìá íá äéáóþóåé
ðïëëÜ áñ÷áßá êåßìåíá. Óôá ðåñéèþñéá ðïëëþí áíôéãñÜöùí ï ßäéïò ï ÁñÝèáò óçìåßùíå äéêÜ
ôïõ ó÷üëéá, ðïõ ìáñôõñïýí ôç ìåãÜëç ôïõ ìüñöùóç êáé ôï êñéôéêü ôïõ ðíåýìá.
Öþôéïò (óåë. 36)
(820 - 891). ÐáôñéÜñ÷çò Êùí/ðïëçò, ìßá áðü ôéò ðéï óçìáíôéêÝò ìïñöÝò ôïõ ðíåõìáôéêïý
êáé åêêëçóéáóôéêïý âßïõ êáôÜ ôç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï. Ç ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ åðçñÝáóå
áðïöáóé-óôéêÜ ôéò ó÷Ýóåéò Åêêëçóßáò êáé Ðïëéôåßáò óôï ÂõæÜíôéï, ôéò ó÷Ýóåéò Âõæáíôßïõ
êáé ÓëÜâùí ìå ôç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý êáé ôéò ó÷Ýóåéò ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò. Ùò
ëüãéïò åß÷å óðÜíéá ðíåõìáôéêÜ ðñïóüíôá. ÌåëÝôçóå Öéëïóïößá, Èåïëïãßá, ÌáèçìáôéêÜ,
ËïãéêÞ, Öéëïëïãßá, ÑçôïñéêÞ, ÉáôñéêÞ, ÖõóéêÞ êáé ãåíéêüôåñá êÜèå åðéóôÞìç ôçò åðï÷Þò
ôïõ. Ôï óçìáíôéêüôåñï Ýñãï ôïõ åßíáé ç "Ìõñéüâéâëïò", ðïõ ðåñéÝ÷åé ãýñù óôá 300
öéëïëïãéêÜ äïêßìéá. ¸ãñáøå åðßóçò Ýíá ëåîéêü, ïìéëßåò êá èåïëïãéêÜ Ýñãá.
106
USZR 2CIG
717 – 1025
842 - 867 Âáóéëåßá Ìé÷áÞë Ã´ (äõíáóôåßá Áìïñßïõ)
867 - 1025 ÌáêåäïíéêÞ Äõíáóôåßá

855 - 866 Êáßóáñ ÂÜñäáò o äéåýèõíóç êñáôéêþí õðïèÝóåùí
Ðñüóêëçóç ËÝïíôïò Öéëïóüöïõ óôç ÂáãäÜôç áðü ôï ÷áëßöç Áë
830
Ìáìïýí - áðüññéøç ðñüóêëçóçò
829 - 842 Âáóéëåßá Èåüöéëïõ (äõíáóôåßá Áìïñßïõ)
838 ¢ëùóç Áìïñßïõ
- Áíôåðßèåóç âõæáíôéíïý óôñáôïý êáôÜ ÁñÜâùí
859
- äéÜâáóç ôïõ ÅõöñÜôç
863 ¹ôôá åìßñç ÌåëéôçíÞò áðü âõæáíôéíü óôñáôü

1. Ðïéá Þôáí ç åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç ôçò áíþôåñçò ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò êáé ìå
ðïéïõò ôñüðïõò ï êáßóáñ ÂÜñäáò óõíÝâáëå óôçí ðñüïäï ôùí åðéóôçìþí, óýìöùíá
ìå ôï ó÷åôéêü êåßìåíï;
Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôùí Óõíå÷éóôþí ôïõ ÈåïöÜíç êáé óõìðëçñþíåé
ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôç Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò, äßíïíôÜò ìáò åðéðëÝïí
ðëçñïöïñßåò ãéá ôç åóùôåñéêÞ ôçò ïñãÜíùóç êáé ôï ñüëï ôïõ êáßóáñá ÂÜñäá.
Ç Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò Þôáí áíþôåñç ó÷ïëÞ (: ÐáíåðéóôÞìéï), éäñýèçêå óôçí Êùí/ðïëç,
óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ã´ ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ êáßóáñá ÂÜñäá. Áðïôåëïýíôáí
áðü ôìÞìáôá Öéëïóïößáò, Ãåùìåôñßáò, Áóôñïíïìßáò êáé ÁñéèìçôéêÞò. Óýìöùíá ìå ôï
êåßìåíï ôç äéåýèõíóç ôçò Ó÷ïëÞò åß÷å ï ËÝùí ï Öéëüóïöïò. Ôçí Ýäñá ôïõ ôìÞìáôïò ôçò
Ãåùìåôñßáò ôçí åß÷å ï êáèçãçôÞò Èåüäùñïò, ôçí Ýäñá ôïõ ôìÞìáôïò ôçò Áóôñïíïìßáò ï
ÈåïäÞãéïò êáé ôçí Ýäñá ôïõ ôìÞìáôïò ôçò ÃñáììáôéêÞò ï êáèçãçôÞò ÊïìçôÜò. Ïé êáèçãçôÝò
áõôïß óõíåñãÜæïíôáí óôåíÜ ìå ôï ËÝïíôá. Óôï êåßìåíï åðßóçò áíáöÝñåôáé ìå ðïéïõò
ôñüðïõò ï êáßóáñ ÂÜñäáò óõíÝâáëå óôçí ðñüïäï ôùí åðéóôçìþí: Ýêáíå ëïéðüí
ãåííáéüäùñåò ÷ïñçãßåò óôç ó÷ïëÞ êáé åíèÜññõíå ôéò êëßóåéò ôùí ôáëáíôïý÷ùí öïéôçôþí,
êáé ôïõò åíßó÷õå ðñïöáíþò ïéêïíïìéêÜ (:õðïôñïößåò) êáé çèéêÜ (: Ýðáéíïò, âñÜâåõóç).
2. Ï ËÝùí ï Öéëüóïöïò Þ Ìáèçìáôéêüò êáé ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò Þôáí ðáíåðéóôÞìïíåò

ìå ðïëýðëåõñá ðíåõìáôéêÜ åíäéáöÝñïíôá. Ðïý öáßíåôáé áõôü; Ðïéåò ìåãÜëåò
ðñïóùðéêüôçôåò Üëëùí åðï÷þí óáò èõìßæïõí áõôÝò ïé äýï ðíåõìáôéêÝò
ðñïóùðéêüôçôåò;
Ï ËÝùí ï Öéëüóïöïò êáé ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò åßíáé ðñáãìáôéêÜ áîéïèáýìáóôåò

ðñïóùðéêüôçôåò ìå ðïëýðëåõñá ðíåõìáôéêÜ åíäéáöÝñïíôá. ÐáíåðéóôÞìïíåò, ðïõ ìå ôï
Ýñãï ôïõò öþôéóáí ôïí êüóìï. Êé áõôü öáßíåôáé áð' ôá åîÞò: 107
USZR 2CIG
á) Ï ËÝùí óðïýäáóå êáé äßäáîå Öéëïóïößá, ÌáèçìáôéêÜ, Áóôñïíïìßá, ÑçôïñéêÞ êáé

Ç áêìÞ ÌïõóéêÞ. ÕðÞñîå äéåõèõíôÞò ôçò áíþôåñçò Ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò êáé êáèçãçôÞò ðïëý
ôïõ Âõæáíôßïõ óðïõäáßùí ðñïóùðéêïôÞôùí, üðùò ï Öþôéïò.
â) Ï Öþôéïò ìåëÝôçóå Öéëïóïößá, Èåïëïãßá, ÌáèçìáôéêÜ, ËïãéêÞ, Öéëïëïãßá, ÑçôïñéêÞ,
ÉáôñéêÞ, ÖõóéêÞ êáé ãåíéêüôåñá êÜèå åðéóôÞìç ôçò åðï÷Þò ôïõ. ¸ãñáøå ôç "Ìõñéüâéâëï" ðïõ
ðåñéÝ÷åé ðåñß ôá 300 öéëïëïãéêÜ äïêßìéá, Ýíá ëåîéêü, ïìéëßåò êáé èåïëïãéêÜ Ýñãá.
ÁõôÝò ïé äýï ðñïóùðéêüôçôåò ìáò èõìßæïõí êáé êÜðïéåò ðñïóùðéêüôçôåò Üëëùí åðï÷þí
ðïõ Þôáí êé áõôïß ðáíåðéóôÞìïíåò:
Óôçí êëáóéêÞ åðï÷Þ ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá áðïôåëåß ï ÁñéóôïôÝëçò, ï ïðïßïò
Þôáí Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò óôï÷áóôÝò üëùí ôùí åðï÷þí, èåìåëéùôÞò êáé
ðñüäñïìïò ðëÞèïõò ðáëáéüôåñùí êáé íåüôåñùí åðéóôçìïíéêþí êëÜäùí, üðùò: Öéëïóïößá,
ËïãéêÞ, Êïóìïëïãßá, Âéïëïãßá, Æùïëïãßá, Öõôïëïãßá, Øõ÷ïëïãßá, ÐïëéôéêÞ, ÇèéêÞ,
ÌåôáöõóéêÞ, ÑçôïñéêÞ êáé ÐïéçôéêÞ ôÝ÷íç.
Óôçí åðï÷Þ ôçò ÁíáãÝííçóçò åðßóçò ðáíåðéóôÞìïíåò Þôáí ï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé êáé
ï Ìé÷áÞë ¢ããåëïò.
á) Ï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé Þôáí æùãñÜöïò, ãëýðôçò, áñ÷éôÝêôïíáò, ìç÷áíéêüò,
áíáôüìïò, ìïõóéêüò, ðïéçôÞò, óôï÷áóôÞò êáé åñåõíçôÞò.
â) Ï Ìé÷áÞë ¢ããåëïò Þôáí ãëýðôçò, æùãñÜöïò, áñ÷éôÝêôïíáò, ðïëåïäüìïò êáé ðïéçôÞò
Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò äçìéïõñãïýò ôçò ÁíáãÝííçóçò.
ÓÞìåñá, äåí õðÜñ÷ïõí ðáíåðéóôÞìïíåò äéáíïïýìåíïé, ãéáôß ç åðï÷Þ ìáò áðáéôåß
áõóôçñÞ åîåéäßêåõóç.
3. Íá ðåñéãñÜøåéò ôéò ëåðôïìÝñåéåò ôçò åéêüíáò ìå ôçí ðáñÜóôáóç ôïõ âõæáíôéíïý

ëüãéïõ - áíôéãñáöÝá êáé íá óõãêñßíåéò ôá ôå÷íéêÜ ìÝóá ðïõ äéÝèåôå ìå áõôÜ ðïõ
äéáèÝôåé Ýíáò óýã÷ñïíïò ëüãéïò êáé óõããñáöÝáò.
Ç åéêüíá ìå ôçí ðáñÜóôáóç ôïõ ðñïöÞôç ¸óäñá åßíáé ìéêñïãñáößá ÷åéñïãñÜöïõ ôçò
ËáõñåíôéáíÞò ÂéâëéïèÞêçò ôçò Öëùñåíôßáò. Åßíáé ìßá Ýììåóç ðçãÞ ðïõ óõìðëçñþíåé ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôï åíäéáöÝñïí ôùí ëïãßùí êáôÜ ôç ìåóïâõæáíôéíÞ ðåñßïäï
íá ìåëåôïýí êáé íá áíôéãñÜöïõí ÷åéñüãñáöá ìå Ýñãá ôçò áñ÷áßáò ãñáììáôåßáò.
Óôçí åéêüíá âëÝðïõìå Ýíáí âõæáíôéíü ëüãéï - áíôéãñáöÝá íá êÜèåôáé óå Ýíá êÜèéóìá
êáé íá ãñÜöåé. Ç óôÜóç ôïõ äå öáßíåôáé íá åßíáé Üíåôç, ãéáôß Ý÷åé ôï ÷åéñüãñáöï óôá ãüíáôÜ
ôïõ êáé áíáãêÜæåôáé íá óêýâåé ãéá íá ãñÜøåé. Ôá ðüäéá ôïõ óôçñßæïíôáé óå Ýíá óêáìíß.
ÁðÝíáíôß ôïõ Ý÷åé Ýíá áíáëüãéï Þ âéâëéïóôÜôç, ìå ôï âéâëßï ðïõ áíôéãñÜöåé ï ëüãéïò
áíïé÷ôü. Óôï âÜèïò öáßíåôáé Ýíá íôïõëÜðé - âéâëéïèÞêç. Óõìðåñáßíïõìå üôé ïé óõíèÞêåò
åñãáóßáò ôùí ëïãßùí - áíôéãñáöÝùí Þôáí ðïëý äýóêïëåò êáé ç åñãáóßá ôïõò ðïëý
êïõñáóôéêÞ. ÓÞìåñá ïé ëüãéïé êáé óõããñáöåßò äéáèÝôïõí ðïëý Üíåôá ìÝóá åñãáóßáò: Üíåôá
ãñáöåßá êáé åîåëéãìÝíá ìÝóá ãñáöÞò, üðùò ïé çëåêôñïíéêïß õðïëïãéóôÝò.
4. Áöïý ìåëåôÞóåéò ìå ðñïóï÷Þ ôï áðüóðáóìá áðü ôç âéïãñáößá ôïõ Éãíáôßïõ, íá

åðéóçìÜíåéò ôéò áñåôÝò - ðñïûðïèÝóåéò ðïõ åîáóöÜëéæáí êïéíùíéêÞ áíÜäåéîç óôï
ÂõæÜíôéï êáôÜ ôïí 9ï áé. êáé íá ôéò óõãêñßíåéò ìå ôéò ðñïûðïèÝóåéò ðïõ ïäçãïýóáí
óôçí êïéíùíéêÞ êáôáîßùóç óôçí êëáóéêÞ ÁèÞíá, óýìöùíá ìå ôïí ÅðéôÜöéï ôïõ
ÐåñéêëÞ (Èïõêõäßäçò).
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ÍéêÞôá ôïõ Ðáöëáãüíïò "Âßïò ôïõ
108 Éãíáôßïõ" êáé áíáöÝñåôáé óôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ Öùôßïõ. Åßíáé ìßá Üìåóç ðçãÞ ðïõ
USZR 2CIG
óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò ðëçñïöïñåß ëåðôïìåñÝóôåñá ãéá ôç

ìüñöùóç êáé ôá ðíåõìáôéêÜ ðñïóüíôá ôïõ óðïõäáßïõ áõôïý ëüãéïõ.
Óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, óôï ÂõæÜíôéï êáôÜ ôïí 9ï áé. ïé áñåôÝò - ðñïûðïèÝóåéò ðïõ 717 – 1025
åîáóöÜëéæáí óå êÜðïéïí êïéíùíéêÞ êáôáîßùóç êáé áíÜäåéîç Þôáí: ç áñéóôïêñáôéêÞ
êáôáãùãÞ, ï ðëïýôïò, ôï ôáëÝíôï êáé ç áêïßìçôç äñáóôçñéüôçôá (üðùò ï Öþôéïò).
Óôçí êëáóéêÞ ÁèÞíá, óýìöùíá ìå ôá ëåãüìåíá ôïõ ÐåñéêëÞ óôïí "ÅðéôÜöéï", ðïõ
ðåñéëáìâÜíåôáé óôçí Éóôïñßá ôïõ Èïõêõäßäç, óôï êåöÜëáéï 37, ìïíáäéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá
ôçí êïéíùíéêÞ êáôáîßùóç êáé áíÜäåéîç êÜðïéïõ Þôáí ç ðñïóùðéêÞ ôïõ áîßá, ç äéÜêñéóç ðïõ
èá ðåôý÷åé êÜðïéïò óôïí ôïìÝá ôïõ, áñêåß âÝâáéá íá åß÷å ðëÞñç ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá. Ôï
÷ñÞìá êáé ç êáôáãùãÞ äåí Ýðáéæáí êáèïñéóôéêü ñüëï: "êáôÜ äÝ ôÞí áîßùóéí, ùò Ýêáóôïò
åí ôù åõäïêéìåß, ïõê áðü ìÝñïõò ôü ðëÝïí åò ôÜ êïéíÜ Þ áð' áñåôÞò ðñïôéìÜôáé, ïõä'
áõ êáôÜ ðåíßáí, Ý÷ùí ãÝ ôé áãáèüí äñÜóáé ôÞí ðüëéí, áîéþìáôïò áöáíåßá êåêþëõôáé"
(=åíþ ãéá ôç äçìüóéá áíÜäåéîç áíÜëïãá ìå ôçí ðñïêïðÞ ôïõ êáèåíüò óå êÜôé, ðñïôéìÜôáé
óôá äçìüóéá áîéþìáôá, ü÷é ôüóï áðü ôç óåéñÜ (:ôÜîç) ôïõ, üóï áðü ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ, ïýôå
ðÜëé áí êÜðïéïò åßíáé öôù÷üò, åöüóïí âÝâáéá ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé êÜôé êáëü óôçí ðüëç,
åìðïäßæåôáé ëüãù ôçò áóçìüôçôáò ôçò êïéíùíéêÞò ôïõ èÝóçò).
5. Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áêñéôþí êáé ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò ìå
ôïõò ¢ñáâåò ìáò äßíïõí ôï ôñáãïýäé ôïõ Áñìïýñç êáé ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ
ðåñéëáìâÜíåé ôï âéâëßï Êåßìåíá ôçò ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò ôçò Â´ Ãõìíáóßïõ;
Ôï ôñáãïýäé ôïõ Áñìïýñç åßíáé Ýíá óýíôïìï Ýðïò, ðïõ áíáöÝñåôáé óôç äéÜâáóç ôïõ
ðïôáìïý ÅõöñÜôç áðü Ýíá íåáñü ðïëåìéóôÞ ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý, ìåôÜ áðü ìéá
ðñïêëçôéêÞ êáé åéñùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ åíüò ¢ñáâá (Óáñáêçíïý). Óýìöùíá ìå ôï
âõæáíôéíïëüãï Åñ. ÃêñåãêïõÜñ, ôï Üóìá áõôü óõíôÜ÷èçêå áðü ìá÷çôÞ ôïõ âõæáíôéíïý
óôñáôïý êáé áðç÷åß ôç âáèéÜ óõãêßíçóç ôùí âõæáíôéíþí ãéá ôçí çñùéêÞ áíôåðßèåóç êáôÜ
ôùí ÁñÜâùí óôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé.
Åßíáé ìßá Ýììåóç ðçãÞ ðïõ óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôïõò áêñßôåò
êáé ôïõò áãþíåò ôïõò.
Ïé áêñßôåò Þôáí óôñáôéþôåò ðïõ ðñïóôÜôåõáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá (Üêñáé) ôïõ
Âõæáíôßïõ áðü ôïí 9ï Ýùò ôïí 11ï áé. åîáéôßáò ôùí óêëçñþí áãþíùí ôùí âõæáíôéíþí óôéò
ðåñéï÷Ýò áõôÝò êáôÜ ôùí ÁñÜâùí (Óáñáêçíþí).
Ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá ãéá íá áíá÷áéôßóåé ôéò åðéäñïìÝò ôùí ÁñÜâùí, åìðéóôåýèçêå
ôç öñïýñçóç ôùí óõíüñùí óôïõò áêñßôåò. Ôïõò ðáñá÷þñçóå ìåãÜëá áãñïêôÞìáôá ãéá
íá ôá êáëëéåñãïýí, ÷ùñßò íá ðëçñþíïõí öüñïõò, ìå ôçí õðï÷ñÝùóç üìùò íá áðïêñïýïõí
ôéò å÷èñéêÝò åðéèÝóåéò.
Ïé áêñßôåò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé áðü ôéò óõíèÞêåò íá æïõí óå äéáñêÞ ðïëåìéêÞ åôïéìüôçôá.
¼ôáí üìùò äåí ðïëåìïýóáí, ãõìíÜæïíôáí Þ óõììåôåß÷áí óå åðéêßíäõíá êõíÞãéá Üãñéùí
æþùí, üðïõ åðéäåßêíõáí åêôüò áðü äåîéïôå÷íßá, ôüëìç êáé áíäñåßá. Åêôüò áðü ôï êõíÞãé
áó÷ïëïýíôáí êáé ìå ôçí êáëëéÝñãåéá ôùí êôçìÜôùí ôïõò. Ðïëýôéìïé óýíôñïöïß ôïõò ó' áõôÝò
ôéò äñáóôçñéüôçôåò Þôáí ôá üðëá, ôï óêõëß êáé ôï Üëïãï. Ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí Âõæáíôéíþí
êáé ôùí ÁñÜâùí, ãåíéêÜ, Þôáí Üëëïôå å÷èñéêÝò êáé Üëëïôå åéñçíéêÝò. Óôéò åéñçíéêÝò ðåñéüäïõò
áíÝðôõóóáí åìðïñéêÝò êáé ðïëéôéóôéêÝò ó÷Ýóåéò (óåë. 22 ó÷ïë. Âéâëßïõ). ÐïëëÝò öïñÝò
ãßíïíôáí êáé åðéãáìßåò ìåôáîý ôïõò, üðùò ï ÄéãåíÞò Áêñßôáò (ðïõ Þôáí ãéïò ôïõ Åìßñç ôçò
Óõñßáò Ìïõóïýñ êáé ôçò ÅéñÞíçò, êüñçò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôçãïý Áíäñüíéêïõ). Áêüìá êáé
ç ãëþóóá ôùí áêñéôþí Þôáí Ýíá ìåéêôü éäßùìá ìå ðïëëÜ äÜíåéá áðü ôïõò ãåßôïíåò. 109
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Ãéá ðïéïõò ëüãïõò èåùñåßôáé ç âáóéëåßá ôïõ Ìé÷áÞë Ã´ ç áñ÷Þ ìéáò ÍÝáò Åðï÷Þò;
Ç âáóéëåßá ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ã´ (842 - 867) èåùñåßôáé ùò áñ÷Þ ìéáò ÍÝáò
Åðï÷Þò, ãéáôß áðü ôüôå Üñ÷éóå ç áíÜðôõîç ôçò äýíáìçò ôïõ Âõæáíôßïõ (ç ïðïßá Ýöôáóå
óôï áðïêïñýöùìÜ ôçò êáôÜ ôç ÌáêåäïíéêÞ Äõíáóôåßá). ÌåôÜ ôçí áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí
ôï 843 ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç âåëôßùóå ôçí ÜìõíÜ ôçò êáôÜ ôùí ÁñÜâùí êáé áó÷ïëÞèçêå
ìå ôá Ýñãá ôïõ ðïëéôéóìïý. ÓõãêåêñéìÝíá åðß ôçò åðï÷Þò ôïõ Ìé÷áÞë Ã´:
1) Éäñýèçêå ç áíþôåñç Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò (ÐáíåðéóôÞìéï), üðïõ áíáðôýè÷çêå
Ýíôïíç ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
2) Ïé ëüãéïé Üñ÷éóáí íá áíáæçôïýí, íá óõëëÝãïõí, íá ìåëåôïýí êáé íá áíôéãñÜöïõí
÷åéñüãñáöá ìå Ýñãá ôçò áñ÷áßáò ãñáììáôåßáò.
3) ÃñÜöôçêáí óðïõäáßá Ýñãá üðùò ç "Ìõñéüâéâëïò" ôïõ Öùôßïõ.
4) Âåëôéþèçêå ç Üìõíá óôá áíáôïëéêÜ óýíïñá ôçò áõôïêñáôïñßáò ìå ôçí ôïðïèÝôçóç
ôùí áêñéôþí ó’ áõôÜ.
5) ¢ñ÷éóå ç áíôåðßèåóç ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý êáôÜ ôùí ÁñÜâùí.
6) ¢ñ÷éóå íá áíáðôýóóåôáé ç ÍåïåëëçíéêÞ Ëïãïôå÷íßá (äçìþäçò êáé ëüãéá).
×áñáêôçñéóôéêÜ äåßãìáôá ôçò äçìþäïõò ëïãïôå÷íßáò åßíáé ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá.
2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï óõããñáöéêü Ýñãï ôïõ ðáôñéÜñ÷ç Öùôßïõ;
Ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò Þôáí ìéá åîÝ÷ïõóá ðñïóùðéêüôçôá ìå ðïëëáðëÜ åíäéáöÝñïíôá êáé
ðïéêßëï Ýñãï. Ùò ëüãéïò Ýãñáøå ðïëý óçìáíôéêÜ Ýñãá ìå êõñéüôåñï ôç "Ìõñéüâéâëï", ðïõ ðå-
ñéåß÷å ðåñß ôá 300 öéëïëïãéêÜ äïêßìéá. Åðßóçò Ýãñáøå Ýíá ëåîéêü, ïìéëßåò êáé èåïëïãéêÜ Ýñãá.
3. Ðþò áíôÝäñáóáí ïé Âõæáíôéíïß ìåôÜ ôçí Üëùóç ôïõ Áìïñßïõ áðü ôïõò ¢ñáâåò;
Ôï Áìüñéï Þôáí ôï éó÷õñüôåñï âõæáíôéíü öñïýñéï ôçò Ì.Áóßáò êáé ðáôñßäá ôçò
Üñ÷ïõóáò äõíáóôåßáò (Áìïñßïõ). Ôï 838 êáôáóôñÜöçêå áðü ôïõò ¢ñáâåò. Ôï ãåãïíüò áõôü
ðñïêÜëåóå éó÷õñüôáôç åíôýðùóç óôïõò óõã÷ñüíïõò ôïõ Èåüöéëïõ. Ïé Âõæáíôéíïß
áíôÝäñáóáí ùò åîÞò:
1. Ï áõôïêñÜôïñáò Èåüöéëïò ðñïóðÜèçóå íá êéíçôïðïéÞóåé ôïõò ×ñéóôéáíïýò ôçò
ÁíáôïëÞò êáé ôçò Äýóçò óå ìéá ãåíéêÞ óõììá÷ßá êáôÜ ôïõ ÉóëÜì, áëëÜ áðÝôõ÷å.
2. Åíßó÷õóáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá ôïõ êñÜôïõò ìå ôçí ôïðïèÝôçóç áêñéôþí ó' áõôÜ,
ãéá íá ôá õðåñáóðßæïíôáé.
3. Ëßãï áñãüôåñá Üñ÷éóå ç âõæáíôéíÞ áíôåðßèåóç. Ï âõæáíôéíüò óôñáôüò ðÝñáóå ôïí
ÅõöñÜôç (859) êáé íßêçóå ôïí åìßñç ôçò ÌåëéôçíÞò (863).
4. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò áêñßôåò êáé ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá;

Ïé áêñßôåò Þôáí óôñáôéþôåò ôïõ Âõæáíôßïõ, ðïõ ðñïóôÜôåõáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá
(:Üêñáé) ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò, êõñßùò áðü ôïí 9ï áé. Ýùò ôïí 11ï áé., åîáéôßáò
ôùí åðéäñïìþí ôùí ÁñÜâùí.
Ïé óõíå÷åßò ðüëåìïé ôùí áêñéôþí óôá óýíïñá ìå ôïõò ¢ñáâåò êáé ç ãåííáéüôçôÜ ôïõò
ðñïêáëïýóáí ôï èáõìáóìü ôïõ ëáïý ãé' áõôïýò êáé åíÝðíåõóå ðïëëïýò áíþíõìïõò
ôñáãïõäïðïéïýò íá óõíèÝóïõí ôñáãïýäéá ãéá íá åîõìíÞóïõí ôá êáôïñèþìáôÜ ôïõò. ÁõôÜ
ôá ôñáãïýäéá ôá Ýøáëëáí ðåñéöåñüìåíïé ôñáãïõäéóôÝò óôéò åðáñ÷ßåò ôçò Ì. Áóßáò êáé
110 èåùñïýíôáé ôá óçìáíôéêüôåñá äåßãìáôá ôçò äçìþäïõò ëïãïôå÷íßáò ôùí Âõæáíôéíþí, üðùò
ìáò ðëçñïöïñåß ï åðßóêïðïò Êáéóáñåßáò êáé óðïõäáßïò ëüãéïò ÁñÝèáò.
USZR 2CIG
4. Ç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý óôïõò Ìïñáâïýò

êáé ôïõò ÂïõëãÜñïõò
717 – 1025
Ðåñßëçøç
á. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ìïñáâþí
Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÓëÜâùí åßíáé Ýíá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá åðéôåýãìáôá ôïõ
âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý. Ï çãåìüíáò ôùí Ìïñáâþí, ÑáóôéóëÜâïò, æÞôçóå éåñáðïóôüëïõò
áðü ôï ÂõæÜíôéï, ãéá íá äéäÜîïõí óôï ëáü ôïõ ôï ×ñéóôéáíéóìü ôï 862 /3, åðåéäÞ Þèåëå íá
óôçñé÷ôåß ó' áõôü, åîáéôßáò ôçò áðåéëÞò ôùí Ãåñìáíþí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí.
Ï âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò Ìé÷áÞë Ã´ êáé ï Öþôéïò áîéïëüãçóáí ðïëý èåôéêÜ áõôÞ
ôçí ðñüôáóç êáé áíôáðïêñßèçêáí óôï áßôçìá óôÝëíïíôáò éåñáðïóôïëÞ óôç Ìïñáâßá ìå
åðéêåöáëÞò ôïõò áäåëöïýò Êùí/íï (Êýñéëëï) êáé Ìåèüäéï, ïé ïðïßïé åðéôÝëåóáí ôï
éåñáðïóôïëéêü ôïõò Ýñãï ìå ôåñÜóôéá åðéôõ÷ßá. Ï Êùí/íïò ìÜëéóôá åðéíüçóå ôï óëáâéêü
áëöÜâçôï êáé ìåôÝöñáóå ôçí Áãßá ÃñáöÞ óôá óëáâéêÜ.
â. Óçìáóßá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý

Ç óçìáóßá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý Þôáí ðïëý ìåãÜëç êáé ãéá ôïõò ÓëÜâïõò êáé ãéá ôïõò
Âõæáíôéíïýò.
Ãéá ôïõò ÓëÜâïõò, äéüôé: 1) ç ÷ñÞóç ôçò óëáâéêÞò äéåõêüëõíå ôçí êáôáíüçóç ôïõ
êçñýãìáôïò êáé ôçò Èåßáò Ëåéôïõñãßáò, 2) ï åê÷ñéóôéáíéóìüò óõíåôÝëåóå óôçí åíüôçôÜ
ôïõò, ãéáôß åíßóxõóå ôçí êïéíüôçôá ôçò öõëÞò ìå ôçí êïéíüôçôá ôçò ðßóôçò.
Ãéá ôïõò Âõæáíôéíïýò, äéüôé: 1) ðÝôõ÷å ôï éåñáðïóôïëéêü Ýñãï, 2) ïé äýï áäåëöïß
ïñãÜíùóáí ôç óëáâéêÞ åêêëçóßá, 3) ïé ÓëÜâïé ìõÞèçêáí óôï ðïëéôéóôéêü óýóôçìá ôùí
ÅëëÞíùí êáé ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý.
ã. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÂïõëãÜñùí

Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÂïõëãÜñùí äåí Ýãéíå åéñçíéêÜ.
Ï Âüñçò, çãåìüíáò ôùí ÂïõëãÜñùí, áðïöÜóéóå íá åê÷ñéóôéáíßóåé ôïõò õðçêüïõò ôïõ.
Áñ÷éêÜ æÞôçóå éåñáðïóôüëïõò áðü ôçí Åêêëçóßá ôçò Ñþìçò. Ó' áõôü üìùò áíôÝäñáóáí
ïé âõæáíôéíïß, ðïõ Ýóôåéëáí óôñáôü êáé áíÜãêáóáí ôï Âüñç íá äå÷ôåß ôï ×ñéóôéáíéóìü áðü
ôçí Êùí/ðïëç êáé íá âáðôéóôåß ï ßäéïò áðü ôïí áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë.
Áñãüôåñá ï Âüñçò óôñÜöçêå ðÜëé ðñïò ôïí ðÜðá (åðåéäÞ åß÷å äõóáñåóôçèåß áðü ôï
ãåãïíüò üôé ç äéïßêçóç ôçò ÂïõëãáñéêÞò Åêêëçóßáò áíáôÝèçêå óå Ýëëçíá åðßóêïðï) êáé
ï ðÜðáò Ýêáíå íÝá åðÝìâáóç óôá æçôÞìáôá ôçò ÂïõëãáñéêÞò Åêêëçóßáò. Áõôü üìùò
ðñïêÜëåóå ôç óýãêñïõóç ôùí äýï Åêêëçóéþí. Ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò õðåñáóðéæüìåíïò
ôá óõìöÝñïíôá ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò êáôÞããåéëå ôçí åðÝìâáóç ôçò Ñþìçò óôç
Âïõëãáñßá êáé êáôçãüñçóå ôç ñùìáúêÞ åêêëçóßá ãéá ëåéôïõñãéêÜ êáé äïãìáôéêÜ ëÜèç.
Ç óýíïäïò ôïõ Ýôïõò 867 áíáèåìÜôéóå ôïí ðÜðá, áðÝññéøå ôï äüãìá filioque êáé êá-
ôáäßêáóå ôçí åðÝìâáóç ôçò Ñþìçò óôç Âïõëãáñßá. (´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå ôï Ðñþôï Ó÷ßóìá).
Ôï ðñüâëçìá ôçò åîÜñôçóçò ôçò ÂïõëãáñéêÞò Åêêëçóßáò êñßèçêå áðü ôçí ÏéêïõìåíéêÞ
Óýíïäï ôïõ 870, ðïõ áðïöÜóéóå ïñéóôéêÜ ç ÂïõëãáñéêÞ Åêêëçóßá íá õðÜãåôáé óôï
ðáôñéáñ÷åßï ôçò Êùí/ðïëçò. 111
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ á. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ìïñáâþí
Åê÷ñéóôéáíéóìüò ÓëÜâùí: o ãåãïíüò ìÝãéóôçò óçìáóßáò ãéá ôï ÂõæÜíôéï
862/3: ÑÁÓÔÉÓËÁÂÏÓ: æÞôçóå éåñáðïóôüëïõò ãéá íá äéäÜîïõí ôï ×ñéóôéáíéóìü
óôï ëáü ôïõ.
ç åðéèõìßá ôïõ: Þèåëå íá óôçñé÷ôåß óôï ÂõæÜíôéï

ï óêïðüò ôïõ: íá áðïêñïýóåé ôéò áðåéëÝò ôùí Ãåñìáíþí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí.
ÌÉ×ÁÇË Ã´ êáé ÖÙÔÉÏÓ áíôéëÞöèçêáí ôá ïöÝëç ôçò ðñüôáóçò ãéá ôï ÂõæÜíôéï
åðÝêôáóç åðéññïÞò êáé ðíåõìáôéêÞò áêôéíïâïëßáò óôçí êåíôñéêÞ Åõñþðç.
ÁíÜèåóç éåñáðïóôïëÞò óå ÊÙÍ/ÍÏ (ÊÕÑÉËËÏ) êáé ÌÅÈÏÄÉÏ
863: ÊÙÍ/ÍÏÓ êáé ÌÅÈÏÄÉÏÓ o Ìïñáâßá, åðéôÝëåóç éåñáðïóôïëÞò
ÊÙÍ/ÍÏÓ: o åðéíüçóå ôï óëáâéêü áëöÜâçôï
o ìåôÝöñáóå óôá óëáâéêÜ ôç Èåßá Ëåéôïõñãßá êáé ôá éåñÜ âéâëßá
â. Óçìáóßá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý

1. Ç ÷ñÞóç ôçò óëáâéêÞò: o äéåõêüëõíå ôïõò Ìïñáâïýò íá êáôáíïÞóïõí ôï
êÞñõãìá êáé ôç Ëåéôïõñãßá
o åîáóöÜëéóå ôåñÜóôéá åðéôõ÷ßá óôï éåñáðïóôïëéêü Ýñãï
2. Ïé äýï áäåëöïß ïñãÜíùóáí ôç óëáâéêÞ åêêëçóßá (863 - 866)
3. " " " ìýçóáí ôïõò ÓëÜâïõò óôï ðïëéôéóôéêü óýóôçìá ôùí ÅëëÞíùí êáé
ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý
4. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò óõíåôÝëåóå óôçí åíüôçôá ôùí ÓëÜâùí, ãéáôß åíßó÷õóå ôçí
êïéíüôçôá ôçò öõëÞò ìå ôçí êïéíüôçôá ôçò ðßóôçò.
ã) Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÂïõëãÜñùí

Åê÷ñéóôéáíéóìüò ÂïõëãÜñùí: o óýãêñïõóç Âõæáíôßïõ ìå ðÜðá
ÐÁÐÁÓ: o åðÝêôáóç åðéññïÞò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò óôçí Üìåóç ãåéôïíéÜ
Âõæáíôéíüò óôñáôüò: o õðï÷ñÝùóå ôï ÂÏÑÇ (çãåìüíá ôùí ÂïõëãÜñùí):
á) íá äå÷ôåß ôï ×ñéóôéáíéóìü áðü Êùí/ðïëç
â) íá âáðôéóôåß ï ßäéïò áðü ôïí Ìé÷áÞë (864)
Áñãüôåñá:
ÂÏÑÇÓ: o ðñüóêëçóç ðÜðá
ÐÁÐÁÓ: o åðÝìâáóç óôá æçôÞìáôá ôçò ÂïõëãáñéêÞò Åêêëçóßáò
ÖÙÔÉÏÓ o êáôÞããåéëå ôçí åðÝìâáóç ôçò Ñþìçò óôç Âïõëãáñßá
o êáôçãüñçóå ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ãéá ëåéôïõñãéêÜ êáé
äïãìáôéêÜ ëÜèç
óêïðüò ôïõ: ç õðåñÜóðéóç: á) ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò ÂõæáíôéíÞò Åêêëçóßáò êáé
â) ôùí æùôéêþí óõìöåñüíôùí ôïõ âõæ. êñÜôïõò
112
USZR 2CIG
ÓÕÍÏÄÏÓ 867: o 1) áíáèåìÜôéóå ôïí ðÜðá

o 2) áðÝññéøå ôï äüãìá filioque
o 3) êáôáäßêáóå ôçí åðÝìâáóç ôçò Ñþìçò óôç Âïõëãáñßá 717 – 1025
ÓÕÍÏÄÏÓ 870: o ÁðïöÜóéóå: ç ÂïõëãáñéêÞ Åêêëçóßá íá õðÜãåôáé óôï
Ðáôñéáñ÷åßï Êùí/ðïëçò
filioque (óåë. 39)
Ëáôéíéêüò üñïò ðïõ óçìáßíåé: êáé áðü ôïí Õéü, ï ïðïßïò ðñïóôÝèçêå óôï "Óýìâïëï ôçò
Ðßóôåùò" áðü ôç ÄõôéêÞ Åêêëçóßá, ãéá íá äçëþóåé üôé ôï ¢ãéï Ðíåýìá åêðïñåýåôáé ü÷é
ìüíï áðü ôï Èåü áëëÜ êáé áðü ôïí Õéü (äçë. ôï ×ñéóôü). Áõôüò ï üñïò - äüãìá Þôáí ç
êõñéüôåñç áéôßá ðïõ ðñïêëÞèçêå ôï Ðñþôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí. Óôç Óýíïäï ôïõ
867 áðïññßöèçêå áðü ôçí ÁíáôïëéêÞ Åêêëçóßá.
ÑáóôéóëÜâïò (óåë. 39)
Çãåìüíáò ôùí Ìïñáâþí. Ôï 862/3 æÞôçóå áðü ôï ÂõæÜíôéï éåñáðïóôüëïõò ãéá íá
äéäÜîïõí óôï ëáü ôïõ ôï ×ñéóôéáíéóìü. Åðéèõìïýóå íá óôçñé÷ôåß óôï ÂõæÜíôéï ãéá íá
áíôéóôáèìßóåé ôçí áðåéëÞ ôùí Ãåñìáíþí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí. Ôï áßôçìÜ ôïõ
éêáíïðïéÞèçêå, åöüóïí ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç Ýóôåéëå éåñáðïóôüëïõò ìå åðéêåöáëÞò
ôïí Êýñéëëï êáé ôï Ìåèüäéï ãéá ôï óêïðü áõôü.
Êùí/íïò (Êýñéëëïò) êáé Ìåèüäéïò (óåë. 39)
¢ãéïé. Âõæáíôéíïß áäåëöïß áðü ôç Èåóóáëïíßêç, ëüãéïé, éåñáðüóôïëïé ôùí ÓëÜâùí, äýï
áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò ðñïóùðéêüôçôåò ôçò Åêêëçóßáò êáé ãåíéêüôåñá ôçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò. ¸ìðåéñïé äéðëùìÜôåò, ãíþñéæáí Üñéóôá ôç óëáâéêÞ êáé Üëëåò ãëþóóåò.
Ï Êýñéëëïò óå üëç ôç æùÞ ôïõ Ýöåñå ôï âáðôéóôéêü ôïõ üíïìá Êùí/íïò. Ëßãï ðñéí
ðåèÜíåé Ýãéíå ìïíá÷üò êáé ðÞñå ôï üíïìá Êýñéëëïò. ÕðÞñîå ìáèçôÞò ôïõ ËÝïíôá ôïõ
Öéëüóïöïõ Þ Ìáèçìáôéêïý êáé ôïõ Öþôéïõ. Åß÷å åîáéñåôéêÞ ìüñöùóç êáé ìáæß ìå ôïí
áäåëöü ôïõ èåùñïýíôáé äýï áðü ôïõò áíôéðñïóùðåõôéêüôåñïõò åêöñáóôÝò ôïõ
âõæáíôéíïý áíèñùðéóìïý ôïõ 9ïõ áé.
Ôï 863 ôïõò áíáôÝèçêå áðü ôïí áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ã´ ç áðïóôïëÞ íá åê÷ñéóôéáíßóïõí
ôïõò ÓëÜâïõò. Ïé äýï áäåëöïß Ýöåñáí åéò ðÝñáò ôçí áðïóôïëÞ ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá.
Ï Êùí/íïò - Êýñéëëïò åðéíüçóå ôï óëáâéêü áëöÜâçôï, êáé áðÝäùóå ôç Èåßá Ëåéôïõñãßá
êáé ôá éåñÜ âéâëßá óôá óëáâéêÜ
Büñçò (óåë. 39)
(;-907). ÔóÜñïò ôùí âïõëãÜñùí (852-889), áðü ôïõò éêáíüôåñïõò çãåìüíåò ôçò ÷þñáò
ôïõ, ãíùóôüò êõñßùò ãéá ôçí éóôïñéêÞ ôïõ áðüöáóç íá åðéâÜëåé êáé íá åäñáéþóåé ôïí
åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí õðçêüùí ôïõ, áíïßãïíôáò Ýôóé ôï äñüìï óôçí ðíåõìáôéêÞ êáé
ðïëéôéóôéêÞ åðéññïÞ ôïõ Âõæáíôßïõ. (ÌÝ÷ñé ôüôå ïé Âïýëãáñïé åß÷áí ìéá åèíéêÞ -
åéäùëïëáôñéêÞ èñçóêåßá). 113
USZR 2CIG
Áñ÷éêÜ ï Âüñçò óôñÜöçêå ðñïò ôçí Åêêëçóßá ôçò Ñþìçò êáé áõôü ðñïêÜëåóå ôç óý-
Ç áêìÞ ãêñïõóç ôïõ Âõæáíôßïõ ìå ôç Ñþìç êáé ôï Ðñþôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí. Ï Âü-
ôïõ Âõæáíôßïõ ñçò áíáãêÜóôçêå áðü ôï âõæáíôéíü óôñáôü íá åêäéþîåé ôïõò ñùìáßïõò áðåóôáëìÝ-
íïõò êáé íá äå÷ôåß ôïõò âõæáíôéíïýò áðåóôáëìÝíïõò. Âáöôßóôçêå áðü ôïí áõôïêñÜôï-
ñá Ìé÷áÞë êáé ðÞñå ôï üíïìÜ ôïõ. Áñãüôåñá, åðåéäÞ áðïãïçôåýôçêå áðü ôï ãåãïíüò
üôé ç äéïßêçóç ôçò ÂïõëãáñéêÞò Åêêëçóßáò áíáôÝèçêå óå Ýëëçíá åðßóêïðï, óôñÜöçêå
ðÜëé ðñïò ôç Ñþìç, åðéäéþêïíôáò íá áíåîáñôçôïðïéçèåß ç ÂïõëãáñéêÞ Åêêëçóßá áðü
ôï ðáôñéáñ÷åßï ôçò Êùí/ðïëçò. ÔåëéêÜ, ìå áðüöáóç ôçò óõíüäïõ ôïõ 870 ç åêêëçóßá
ôçò Âïõëãáñßáò õðÜ÷èçêå ïñéóôéêÜ óôç äéêáéïäïóßá ôïõ ðáôñéáñ÷åßïõ Êùí/ðïëçò.
Ìïñáâßá (óåë. 39)
Ðåñéï÷Þ óôçí êåíôñéêÞ Åõñþðç. Áðïôåëåß ôï áíáôïëéêü ôìÞìá ôçò Ôóå÷ßáò. Âñßóêåôáé
áíÜìåóá áðü ôç Âïçìßá, ôç Óéëåóßá, Óëïâáêßá êáé Áõóôñßá êáé äéáññÝåôáé áðü ôïí
ðïôáìü ÌïñÜâá.
863 Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÓëÜâùí
864 Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÂïõëãÜñùí
867 Óýíïäïò o áðüññéøç äüãìáôïò filioque
Óýíïäïò o Ç Åêêëçóßá ôçò Âïõëãáñßáò õðÜ÷èçêå ïñéóôéêÜ óôç

870
äéêáéïäïóßá ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ Êùí/ðïëçò.

1. Óå ðïéá Þ ðïéåò ãëþóóåò ðßóôåõáí áíôßóôïé÷á ïé åêðñüóùðïé ôçò ÑùìáúêÞò êáé ôçò
ÂõæáíôéíÞò Åêêëçóßáò üôé Ýðñåðå íá åê÷ñéóôéáíßæïíôáé ïé îÝíïé ëáïß, óýìöùíá ìå ôï
ðñþôï ðáñÜèåìá; Ôé óõìðåñáßíåéò áðü áõôÞ ôç óôÜóç ãéá ôç íïïôñïðßá ôùí äýï
åêêëçóéþí êáé ôç óôÜóç ôïõò áðÝíáíôé óôïõò Üëëïõò ëáïýò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðü ôï "Âßï ôïõ Êùí/íïõ" êáé áíáöÝñåôáé óôç èåùñßá ôùí "ôñéþí
éåñþí ãëùóóþí" ðïõ ðßóôåõå ç ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá êáé óôçí áíáßñåóÞ ôçò áðü ôïí Êùí/íï
- Êýñéëëï. Óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, êáèþò ìáò ðëçñïöïñåß ãéá ôçí áíôßäñáóç
ðïõ ðñïêÜëåóå óôç ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá ç åðéíüçóç ôïõ óëáâéêïý áëöáâÞôïõ áðü ôïí
Êùí/íï êáé ðþò áõôÞ îåðåñÜóôçêå.
Óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, ï Êùí/íïò - Êýñéëëïò üôáí ðÞãå óôç Âåíåôßá, óõíáíôÞèçêå
ìå åêðñïóþðïõò ôïõ ëáôéíéêïý êëÞñïõ, ïé ïðïßïé áíôéäñïýóáí óôçí åðéíüçóç êáé ÷ñÞóç
ôçò óëáâéêÞò ãñáöÞò êáé áíáóêåýáóå ôç èåùñßá ôïõò.
Ï ëáôéíéêüò êëÞñïò åß÷å ôçí Üðïøç üôé ôñåéò åßíáé ïé éåñÝò ãëþóóåò óôéò ïðïßåò
åðéôñÝðåôáé ç ãñáðôÞ äïîïëïãßá ôïõ Èåïý: ç ÅâñáúêÞ, ç ËáôéíéêÞ êáé ç ÅëëçíéêÞ. ÅðïìÝíùò
ç åðéíüçóç êáé ç ÷ñÞóç ïðïéáóäÞðïôå Üëëçò åßíáé áßñåóç. Ãéá íá õðïóôçñßîåé ôçí ÜðïøÞ
114 ôïõ ðñüâáëå ôï åðé÷åßñçìá üôé ðïôÝ êáíÝíáò ùò ôüôå ïýôå áðüóôïëïò ïýôå ðÜðáò ïýôå
USZR 2CIG
êÜðïéïò áðü ôïõò ÌåãÜëïõò ÐáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò äåí åß÷å åðéíïÞóåé ïýôå
÷ñçóéìïðïéÞóåé Üëëç ãëþóóá åêôüò áð' áõôÝò ôéò ôñåéò. ÅðïìÝíùò êáé ïé ÓëÜâïé áëëÜ êáé
êÜèå îÝíïò ëáüò ðïõ åê÷ñéóôéáíßæåôáé èá ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåß ãéá ôç äïîïëïãßá ôïõ Èåïý 717 – 1025
ìßá áðü ôéò ôñåéò éåñÝò ãëþóóåò.
Ï Êùí/íïò - Êýñéëëïò äéáðßóôùóå üôé ç èåùñßá áõôÞ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü åêëåêôéêéóìü,
êáé ôï åðé÷åßñçìá ôïõ ëáôéíéêïý êëÞñïõ Þôáí ðáñÜëïãï. Ãéá íá áíôéêñïýóåé ëïéðüí áõôÞ
ôç èåùñßá ðñüâáëå ôï åîÞò åðé÷åßñçìá: üðùò ç âñï÷Þ Ýñ÷åôáé áðü ôï Èåü êáé åßíáé ãéá
üëïõò ôïõò áíèñþðïõò, üðùò ï Þëéïò öùôßæåé üëïõò ôïõò áíèñþðïõò, üðùò üëïé ïé
Üíèñùðïé áíáðíÝïõìå ôïí ßäéï áÝñá, Ýôóé üëïé ïé ëáïß Ý÷ïõí ôç äéêÞ ôïõò ãëþóóá, ìåñéêïß
ìÜëéóôá Ý÷ïõí êáé ôç äéêÞ ôïõò ãñáöÞ. ÊÜèå ëáüò ëïéðüí, Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá ôéìÜ ôï Èåü
óôç äéêÞ ôïõ ãëþóóá.
Äéáðéóôþíïõìå ëïéðüí üôé ïé äýï åêêëçóßåò åß÷áí äéáöïñåôéêÝò áðüøåéò êáé äéáöïñåôéêÞ
óôÜóç áðÝíáíôé óôïõò Üëëïõò ëáïýò.
Ï ôñüðïò óêÝøçò ôçò ÄõôéêÞò Åêêëçóßáò äéáêñéíüôáí áðü óôåíüôçôá êáé åêëåêôéêéóìü:
äçëáäÞ îå÷þñéæáí ôïõò ëáïýò êáé ôéò ãëþóóåò ôïõò óå áíþôåñåò êáé êáôþôåñåò, óå åêëåêôÝò
ôïõ Èåïý êáé ìç åêëåêôÝò. Ìå áõôÞ ôç íïïôñïðßá üìùò äýóêïëá ðñïóåããßæïíôáé ïé ëáïß.
Áð' ôçí Üëëç äéáðéóôþíïõìå üôé ç ÁíáôïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ïé öïñåßò ôçò (ðáôñéÜñ÷çò,
éåñáðüóôïëïé, êëÞñïò) áëëÜ êáé ïé öïñåßò ôçò êïóìéêÞò åîïõóßáò (áõôïêñÜôïñåò)
óêÝðôïíôáí êáé ëåéôïõñãïýóáí ðéï äçìïêñáôéêÜ: èåùñïýóáí äçëáäÞ üôé üëïé ïé ëáïß åßíáé
ßóïé åíþðéïí ôïõ Èåïý êáé üëåò ïé ãëþóóåò óåâáóôÝò. Ìå áõôü ôï óêåðôéêü õéïèÝôçóáí
Ýíá íÝï ìïíôÝëï åê÷ñéóôéáíéóìïý ôùí ãåéôïíéêþí ëáþí, ðïõ óôçñéæüôáí óôç ãëþóóá ôïõ
åê÷ñéóôéáíéæüìåíïõ êÜèå öïñÜ ëáïý. ÁðÝäåéîáí äçëáäÞ üôé äéÝèåôáí äéïñáôéêüôçôá êáé
ðñïóáñìïóôéêüôçôá óôéò áíÜãêåò êáé ôéò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò ôïõò.
2. Ìðïñåßò íá åðéóçìÜíåéò ôéò äéáöïñÝò ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé óôç äéáäéêáóßá ôïõ

åê÷ñéóôéáíéóìïý ôùí Ìïñáâþí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí;
Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ìïñáâþí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí êáôÜ ôïí 9ï áé. äåí Ýãéíå ìå ôïí
ßäéï ôñüðï. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ìïñáâþí õðÞñîå ìéá äéáäéêáóßá åíôåëþò åéñçíéêÞ. Ï
ÑáóôéóëÜâïò æÞôçóå åðßóçìá éåñáðïóôüëïõò áðü ôï ÂõæÜíôéï ãéá íá åê÷ñéóôéáíßóïõí ôï
ëáü ôïõ êáé ôï ÂõæÜíôéï áíôáðïêñßèçêå ðñüèõìá.
Åíþ óôçí ðåñßðôùóç ôùí ÂïõëãÜñùí, ïé Âõæáíôéíïß áíôéìåôþðéóáí ðñïâëÞìáôá áðü
ôéò óõíå÷åßò ðáñåìâÜóåéò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò êáé áíáãêÜóôçêáí íá áóêÞóïõí
ðéÝóåéò óôïí çãåìüíá ôïõò Âüñç êáé ç êáôÜóôáóç óôç óõíÝ÷åéá åß÷å áðñïóäüêçôç åîÝëéîç,
äçëáäÞ ôç óýãêñïõóç ôùí äýï Åêêëçóéþí ðïõ ïäÞãçóå óôï Ðñþôï Ó÷ßóìá.
3. Ãéáôß ïé ÓëÜâïé ôéìïýí éäéáßôåñá ôï Ìåèüäéï êáé ôïí Êýñéëëï; Ìðïñåßò íá áíáãíùñßóåéò
áðü ôéò åðéãñáöÝò ôçò åéêüíáò ìå ôïõò äýï éåñáðïóôüëïõò ðïéïò åßíáé ï Ìåèüäéïò
êáé ðïéïò ï Êýñéëëïò;
Ïé ÓëÜâïé ôéìïýí éäéáßôåñá ôï Ìåèüäéï êáé ôïí Êýñéëëï, äéüôé áõôïß ôïõò äßäáîáí ôï
×ñéóôéáíéóìü êáé ôïõò ìýçóáí óôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü. Ó' áõôïýò ïöåßëïõí ôï áëöÜâçôü
ôïõò, ìå ôï ïðïßï áíÝðôõîáí ãñáðôü ëüãï, êáé öéëïëïãßá. ×Üñç óôç ìåôÜöñáóç ôçò Èåßáò
Ëåéôïõñãßáò êáé ôùí éåñþí âéâëßùí áðü ôïí Êùí/íï, ìðïñïýóáí íá êáôáíïïýí ôç ëåéôïõñãßá
êáé ôï êÞñõãìá. Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôïõò óõíåôÝëåóå êáé óôçí åíüôçôÜ ôïõò.
Ðáñáôçñþíôáò ôçí åéêüíá ìå ôéò åðéãñáöÝò, äéáðéóôþíïõìå üôé áñéóôåñÜ ìå ôï ìáýñï 115
USZR 2CIG
ñÜóï åßíáé ï Êùí/íïò, ï ïðïßïò ðñïò ôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôïõ Ýãéíå ìïíá÷üò êáé ðÞñå ôï
Ç áêìÞ üíïìá: Êýñéëëïò, åíþ äåîéÜ ìå ôá áñ÷éåñáôéêÜ Üìöéá åßíáé ï Ìåèüäéïò.
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí Ìïñáâþí;
Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ìïñáâþí Ýãéíå ìå ìéá ðïëý åéñçíéêÞ äéáäéêáóßá. Ï çãåìüíáò
ôùí Ìïñáâþí ÑáóôéóëÜâïò, æÞôçóå áðü ôï ÂõæÜíôéï éåñáðïóôüëïõò ãéá íá äéäÜîïõí óôï
ëáü ôïõ ôï ×ñéóôéáíéóìü ôï 862/3. Åðéèõìïýóå íá óôçñé÷ôåß óôï ÂõæÜíôéï ãéá íá
áíôéóôáèìßóåé ôçí áðåéëÞ ôùí Ãåñìáíþí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí. Ï áõôïêñÜôïñáò Ìé÷áÞë Ã´
êáé ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò áíôéëÞöèçêáí ôá ïöÝëç ôçò ðñüôáóçò ôïõ ÑáóôéóëÜâïõ êáé
Ýóôåéëáí ãéá ôï óêïðü áõôü éåñáðïóôïëÞ ìå åðéêåöáëÞò ôïõò äýï áäåëöïýò áðü ôç
Èåóóáëïíßêç Ìåèüäéï êáé Êýñéëëï.
2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï éåñáðïóôïëéêü Ýñãï ôïõ Êùí/íïõ êáé ôïõ Ìåèüäéïõ;

Ïé éåñáðüóôïëïé Êùí/íïò êáé Êýñéëëïò, áðü ôç Èåóóáëïíßêç, Þôáí Ýìðåéñïé äéðëùìÜôåò
êáé ãíùóôïß ëüãéïé. Ãíþñéæáí Üñéóôá ôç óëáâéêÞ êáé Üëëåò ãëþóóåò. Ó' áõôïýò áíáôÝèçêå
áðü ôïí áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ã´ êáé áðü ôïí ðáôñéÜñ÷ç Öþôéï ç áðïóôïëÞ íá
åê÷ñéóôéáíßóïõí ôïõò Ìïñáâïýò. Ïé äýï áäåëöïß Ýöôáóáí óôç Ìïñáâßá ôï èÝñïò ôïõ
863. Ï Êùí/íïò äçìéïýñãçóå Ýíá óëáâéêü áëöÜâçôï ðïõ áðÝäéäå üëåò ôéò öùíçôéêÝò
éäéáéôåñüôçôåò ôçò óëáâéêÞò. Ï Êùí/íïò äåí áñêÝóôçêå ó' áõôü, áëëÜ áðÝäùóå óôá óëáâéêÜ
ôç Èåßá Ëåéôïõñãßá êáé ôá éåñÜ âéâëßá.
3. Ðïéá ç óçìáóßá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý ôùí ÓëÜâùí;

Ç óçìáóßá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý ôùí ÓëÜâùí Þôáí ðïëý ìåãÜëç êáé ãéá ôïõò ÓëÜâïõò
êáé ãéá ôï ÂõæÜíôéï.
1) Ç ÷ñÞóç ôçò óëáâéêÞò äéåõêüëõíå ôïõò Ìïñáâïýò íá êáôáíïÞóïõí ôï êÞñõãìá êáé
ôç Ëåéôïõñãßá.
2) ÅîáóöÜëéóå ôåñÜóôéá åðéôõ÷ßá óôï éåñáðïóôïëéêü Ýñãï.
3) Ïé äýï áäåëöïß ïñãÜíùóáí ôç óëáâéêÞ åêêëçóßá (863 - 866).
4) Ïé äýï áäåëöïß ìýçóáí ôïõò ÓëÜâïõò óôï ðïëéôéóôéêü óýóôçìá ôùí ÅëëÞíùí êáé ôïõ
×ñéóôéáíéóìïý.
5) Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò óõíåôÝëåóå óôçí åíüôçôá ôùí ÓëÜâùí, ãéáôß åíßó÷õóå ôçí
êïéíüôçôá ôçò öõëÞò ìå ôçí êïéíüôçôá ôçò ðßóôçò.
116
USZR 2CIG
5. Ç âõæáíôéíÞ Åðïðïéúá. Åðéêïß áãþíåò êáé åðÝêôáóç

ôçò Áõôïêñáôïñßáò
717 – 1025
Ðåñßëçøç
á. Áãþíåò ìå ôïõò ¢ñáâåò
Óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý (ÌáêåäïíéêÞ Äõíáóôåßá) îåêßíçóå
ç ìåãÜëç óôñáôéùôéêÞ áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí åíáíôßïí ôùí ÁñÜâùí. Ï óôñáôçãüò
ÉùÜííçò Êïõñêïýáò êáôÝëáâå ôçí ¸äåóóá ôçò Óõñßáò êáé óôç óõíÝ÷åéá ïé óðïõäáßïé
áõôïêñÜôïñåò - óôñáôçãïß Íéêçöüñïò ÖùêÜò, ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò êáé Âáóßëåéïò Â´
áíÝêôçóáí ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò, ðïõ Þôáí êáôáêôçìÝíåò áðü ôïõò ¢ñáâåò (ÊñÞôç, Êýðñïò,
Êéëéêßá, ðåñéï÷Ýò Óõñßáò êáé Ðáëáéóôßíçò).
â. Áãþíåò ìå ôïõò ÂïõëãÜñïõò

¼ôáí áíÝâçêå óôï èñüíï ôçò Âïõëãáñßáò ï Óõìåþí, ïé ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï Ýãéíáí
å÷èñéêÝò, äéüôé ï Óõìåþí Þèåëå íá äçìéïõñãÞóåé ìéá âïõëãáñïâõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá,
óôçí ïðïßá íá åßíáé ï ßäéïò âáóéëéÜò, ðÞñå ìÜëéóôá ìüíïò ôïõ ôïí ôßôëï "âáóéëåýò ôùí
ÂïõëãÜñùí êáé ôùí Ñùìáßùí". Ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç, áëëÜ ï èÜíáôïò ìáôáßùóå ôá
ó÷ÝäéÜ ôïõ. Ôïí äéáäÝ÷èçêå ï ãéïò ôïõ ÐÝôñïò, ï ïðïßïò óõíÞøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïõò
Âõæáíôéíïýò. ¼ôáí üìùò áíÝâçêå óôï èñüíï ï ÓáìïõÞë, ïé ó÷Ýóåéò Âõæáíôßïõ - ÂïõëãÜñùí
åíôÜèçêáí êáé ðÜëé. Ï ÓáìïõÞë åß÷å åðåêôáôéêÝò äéáèÝóåéò. Ôïí áíôéìåôþðéóå íéêçöüñá ï
áõôïêñÜôïñáò Âáóßëåéïò Â´ óå äýï ìÜ÷åò: óôï Óðåñ÷åéü (997) êáé óôï Êëåéäß (1014). ÔåëéêÜ
ôï 1018 ç Âïõëãáñßá õðïôÜ÷èçêå ðëÞñùò óôï ÂõæÜíôéï êáé ïñãáíþèçêå óå äýï «èÝìáôá».
ã. ÏéêïíïìéêÝò óõíÝðåéåò ôùí ðïëÝìùí

Ïé êáôáêôÞóåéò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý êáé ç åðÝêôáóç ôùí óõíüñùí åß÷áí ùò
áðïôÝëåóìá ôçí Üíèçóç ôçò ïéêïíïìßáò: áõîÞèçêáí ôá ðáñáãùãéêÜ åäÜöç, êáé ôá Ýóïäá
ôïõ êñÜôïõò. Áíáðôý÷èçêáí ôï åìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá, âåëôéþèçêå ôï åðßðåäï æùÞò,
åíéó÷ýèçêå ôï äéåèíÝò êýñïò ôïõ Âõæáíôßïõ, ôïíþèçêå ç áõôïðåðïßèçóç ôùí Âõæáíôéíþí.
á. Áãþíåò ìå ôïõò ¢ñáâåò
Åðï÷Þ ÑÙÌÁÍÏÕ ËÁÊÁÐÇÍÏÕ o áíôåðßèåóç Âõæáíôéíþí êáôÜ ÁñÜâùí
ÉÙÁÍÍÇÓ ÊÏÕÑÊÏÕÁÓ o êáôÜëçøç ¸äåóóáò Óõñßáò
`
ÍÉÊÇÖÏÑÏÓ ÖÙÊÁÓ o óôñáôçãïß - áõôïêñÜôïñåò
ÉÙÁÍÍÇÓ ÔÆÉÌÉÓÊÇÓ o áðþôåñïò óêïðüò üëùí ôùí åêóôñáôåéþí ôïõò:
ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Â´ o ç áíÜêôçóç üëùí ôùí ñùìáúêþí åðáñ÷éþí ôçò Åããýò
ÁíáôïëÞò
ÍÉÊÇÖÏÑÏÓ ÖÙÊÁÓ o áíÜêôçóç ÊñÞôçò (961) êáé Êýðñïõ (965)
117
ÉÙÁÍÍÇÓ ÔÆÉÌÉÓÊÇÓ o áíÜêôçóç Êéëéêßáò êáé ôìçìÜôùí Óõñßáò êáé Ðáëáéóôßíçò
USZR 2CIG
â. Áãþíåò ìå ôïõò ÂïõëãÜñïõò

Ç áêìÞ ÂÏÕËÃÁÑÉÁ: ÓÕÌÅÙÍ oå÷èñéêÝò ó÷Ýóåéò Âõæáíôéíþí - ÂïõëãÜñùí
ôïõ Âõæáíôßïõ ÓÕÌÅÙÍ: óôü÷ïò oßäñõóç âïõëãáñïâõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò
åíÝñãåéá oÐïëéïñêßá Êùí/ðïëçò
áðïôÝëåóìá oìáôáßùóç ó÷åäßùí ëüãù èáíÜôïõ ôïõ
áõôïôéôëïöïñÞèçêå: "âáóéëåýò ÂïõëãÜñùí êáé Ñùìáßùí"
ÐÅÔÑÏÓ (:äéÜäï÷ïò Óõìåþí) o óõíèÞêç åéñÞíçò ìå Âõæáíôéíïýò

o ãÜìïò ìå ÌÁÑÉÁ (áíåøéÜ Ñùì. Ëáêáðçíïý)
ÓÁÌÏÕÇË o ßäñõóç íÝïõ âïõëãáñéêïý êñÜôïõò, ìå åðßêåíôñï ðåñéï÷Þ Á÷ñßäáò
ÂÕÆÁÍÔÉÏ: o ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Â´ o óýãêñïõóç ìå ÂïõëãÜñïõò
997: ìÜ÷ç Óðåñ÷åéïý o íßêç Âõæáíôéíþí

1014: ìÜ÷ç Êëåéäßïõ o íßêç Âõæáíôéíþí
1018: ïñéóôéêÞ õðïôáãÞ Âïõëãáñßáò óôï ÂõæÜíôéï
ÏñãÜíùóç óå 2 (äýï) "èÝìáôá"
Óýíïñá Âõæáíôßïõ ðñïò âïññÜ o Äïýíáâçò ðïôáìüò
ã. ÏéêïíïìéêÝò óõíÝðåéåò ôùí ðïëÝìùí

ÊáôáêôÞóåéò, åðåêôÜóåéò âõæáíôéíþí óõíüñùí o Üíèçóç ïéêïíïìßáò
1) ÍÝá åäÜöç ðñïóôÝèçêáí óôï âõæáíôéíü êñÜôïò.
2) ÍÝá Ýóïäá " " " "
3) Ç äéáêïðÞ ôùí áñáâéêþí åðéäñïìþí åðÝôñåøå ôçí åéñçíéêÞ êáëëéÝñãåéá ôçò
ãçò.
4) ÐïëëáðëáóéÜóôçêå ç ðáñáãùãÞ.
5) ÐïëëáðëáóéÜóôçêáí ôá íïìéóìáôéêÜ áðïèÝìáôá.
6) Ôïíþèçêå ôï åóùôåñéêü êáé åîùôåñéêü åìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá.
7) Âåëôéþèçêå ôï åðßðåäï æùÞò.
8) ÁõîÞèçêå ç áõôïðåðïßèçóç ôùí Âõæáíôéíþí.
9) Åíéó÷ýèçêå ôï äéåèíÝò êýñïò ôçò áõôïêñáôïñßáò.
10) ÁõîÞèçêáí ïé äõíáôüôçôåò áíÜðôõîçò ôïõ âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý.
Ñùìáíüò Ëáêáðçíüò (óåë. 41)
(870 - 948). Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (920 - 944). ÁíÞêå óôç ÌáêåäïíéêÞ äõíáóôåßá.
Óôá ÷ñüíéá ôïõ åãêáéíéÜæåôáé ç ìåãÜëç óôñáôéùôéêÞ áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ
ôùí ÁñÜâùí. [Óôï åóùôåñéêü Üóêçóå äßêáéç êïéíùíéêÞ ðïëéôéêÞ ðñïóôáôåýïíôáò ôá
êáôþôåñá ëáúêÜ óôñþìáôá.]
ÉùÜííçò Êïõñêïýáò (óåë. 41)
118 (10ïò áé.). Âõæáíôéíüò óôñáôçãüò, èñéáìâåõôÞò óôéò íéêçöüñåò åêóôñáôåßåò êáôÜ ôùí
USZR 2CIG
ÁñÜâùí óôá ÷ñüíéá ôïõ Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý. ÊáôÝëáâå ôçí ¸äåóóá ôçò Óõñßáò (944)
[êáé ðÞñå ôï "éåñü ìáíôÞëé" ðïõ öõëáóóüôáí åêåß. Óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç ó' áõôü
Þôáí áðïôõðùìÝíç ç ìïñöÞ ôïõ ×ñéóôïý. Ôï ôßìéï ëåßøáíï ìåôáöÝñèçêå óôçí 717 – 1025
Êùí/ðïëç.]
Íéêçöüñïò ÖùêÜò (óåë. 41)
(912 - 969). Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò - óôñáôçãüò (963 - 969). ÁíÞêå óôç ÌáêåäïíéêÞ
äõíáóôåßá êáé Þôáí ìßá áðü ôéò óðïõäáéüôåñåò óôñáôçãéêÝò öõóéïãíùìßåò ôçò
âõæáíôéíÞò éóôïñßáò, óôïí ïðïßï ïöåßëåôáé ç ôåñÜóôéá åðÝêôáóç ôçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò êáôÜ ôïí 10ï áé. ÁíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí ÊñÞôç ôï 961 êáé ôçí
Êýðñï ôï 965.
ÉùÜííçò Á´ ÔæéìéóêÞò (óåë. 41)
(925 - 976). Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò - óôñáôçãüò (969 - 976). ÁíÞêå óôç ÌáêåäïíéêÞ
äõíáóôåßá. Áíåøéüò ôïõ Íéêçöüñïõ ÖùêÜ, ðïõ ôïí áêïëïýèçóå áðü ìéêñüò óôéò
åêóôñáôåßåò. ÁíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí Êéëéêßá êáé ôìÞìáôá ôçò Óõñßáò êáé ôçò
Ðáëáéóôßíçò. [Óôï åóùôåñéêü áêïëïýèçóå ðïëéôéêÞ åõíïúêÞ ãéá ôçí áñéóôïêñáôßá åéò
âÜñïò ôùí ìéêñþí êáëëéåñãçôþí ãçò].
Âáóßëåéïò Â´ (óåë. 41)
(958 - 1025). Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò -óôñáôçãüò (976 - 1025). ÁíÞêå óôç ÌáêåäïíéêÞ
äõíáóôåßá êáé Þôáí Ýíáò áðü ôïõò êõñéüôåñïõò ðñùôáãùíéóôÝò ôçò "âõæáíôéíÞò
åðïðïéÀáò". Áíôéìåôþðéóå ôï ÓáìïõÞë (ôóÜñï ôùí ÂïõëãÜñùí) êáé íßêçóå ôï óôñáôü ôïõ
óôç ìÜ÷ç ôïõ Êëåéäßïõ ôï 1014, ôåñìáôßæïíôáò Ýôóé ôïí áãþíá ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ
ôùí ÂïõëãÜñùí.
Óõìåþí (óåë. 41)
Çãåìüíáò ôùí ÂïõëãÜñùí (893 - 927). [Ç ðåñßïäïò ôçò çãåìïíßáò ôïõ ÷áñáêôçñßæåôáé
ùò "÷ñõóïýò áéþí" ôçò Âïõëãáñßáò. Óðïýäáóå óôç Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò óôçí
Êùí/ðïëç êáé åðçñåÜóôçêå áðü ôï âõæáíôéíü ðïëéôéóìü ôïí ïðïßï åéóÞãáãå áñãüôåñá
óôçí ðáôñßäá ôïõ.]
¹ôáí ðïëý öéëüäïîïò. Ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç åðéäéþêïíôáò íá äçìéïõñãÞóåé ìéá
âïõëãáñïâõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá óôç èÝóç ôçò âõæáíôéíÞò êáé íá åßíáé áõôïêñÜôïñáò
ï ßäéïò. ÁõôïôéôëïöïñÞèçêå "âáóéëåýò ôùí ÂïõëãÜñùí êáé ôùí Ñùìáßùí". Ï èÜíáôüò
ôïõ ìáôáßùóå ôéò öéëïäïîßåò ôïõ.
ÐÝôñïò (óåë. 41)
ÔóÜñïò ôçò Âïõëãáñßáò (927 - 969). Ãéïò êáé äéÜäï÷ïò ôïõ ôóÜñïõ Óõìåþí. Ìüëéò
áíÝâçêå óôï èñüíï åãêáôÝëåéøå ôçí åðéèåôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ðáôÝñá ôïõ Ýíáíôé ôïõ
Âõæáíôßïõ, åãêáéíéÜæïíôáò ó÷Ýóåéò ðñïóÝããéóçò. ÕðÝãñáøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôï
ÂõæÜíôéï ðïõ åðéóöñáãßóôçêå ìå ôï ãÜìï ôïõ ìå ôç Ìáñßá ËáêáðçíÞ, áíåøéÜ (Þ åããïíÞ)
ôïõ áõôïêñÜôïñá Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý. [ÐÞñå ôïí ôßôëï: "âáóéëåýò ôçò Âïõëãáñßáò”]
ÓáìïõÞë (óåë. 41)
(; - 1014 ì.×.). ÔóÜñïò ôçò Âïõëãáñßáò. ºäñõóå íÝï âïõëãáñéêü êñÜôïò ìå åðßêåíôñï
ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Á÷ñßäáò. ÕðÞñîå ï ðéï åðéêßíäõíïò áíôßðáëïò ôïõ Âáóéëåßïõ Â´ óôç
×åñóüíçóï ôïõ Áßìïõ, ðïõ üìùò íéêÞèçêå áð' áõôüí óôç ìÜ÷ç ôïõ Êëåéäßïõ ôï 1014,
ãåãïíüò ðïõ åðÝöåñå ôçí êáôÜññåõóÞ ôïõ.
119
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ ×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ
961 ÁíÜêôçóç ÊñÞôçò áðü Íéêçöüñï ÖùêÜ
965 ÁíÜêôçóç Êýðñïõ áðü Íéêçöüñï ÖùêÜ
997 ÌÜ÷ç Óðåñ÷åéïý (Âõæáíôéíïß - Âïýëãáñïé oíßêç Âõæáíôéíþí)
1014 ÌÜ÷ç Êëåéäßïõ (Âõæáíôéíïß - Âïýëãáñïé oíßêç Âõæáíôéíþí)

1018 ÐëÞñçò õðïôáãÞ Âïõëãáñßáò óôï ÂõæÜíôéï.

1. Ðþò Ýâëåðå ôïí ðüëåìï êáôÜ ôùí Óáñáêçíþí ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò; Ðïéá Þôáí ôá
ó÷Ýäéá êáé ïé öéëïäïîßåò ôïõ, óýìöùíá ìå ôçí ðáñáôéèÝìåíç åðéóôïëÞ;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ìßá åðéóôïëÞ ðïõ Ýóôåéëå ï áõôïêñÜôïñáò

Íéêçöüñïò ÖùêÜò óôï ×áëßöç ôùí ÁñÜâùí êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ
ìå ôïõò óôü÷ïõò ôïõ óôñáôçãïý - áõôïêñÜôïñá.
ÄéáâÜæïíôáò ôçí åðéóôïëÞ äéáðéóôþíïõìå üôé ï áõôïêñÜôïñáò Íéêçöüñïò ÖùêÜò åß÷å
ùò Üìåóï ó÷Ýäéï ôçí êáôÜêôçóç ôçò Áéãýðôïõ êáé ìáêñïðñüèåóìá ôçí êáôÜêôçóç üëçò
ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôçò Äýóçò êáé ôçò äéÜäïóçò ôçò èñçóêåßáò ôïõ óôáõñïý ìå ôï óðáèß
ôïõ. ÁðÝâëåðå óôçí áíÜêôçóç üëùí ôùí åäáöþí ðïõ êÜðïôå áíÞêáí óôï ñùìáúêü êñÜôïò
êáé êáôÜ ôïí 7ï áé. êõñéåýèçêáí áðü ôïõò ¢ñáâåò, ïé ïðïßïé Ýêáíáí "éåñü ðüëåìï" êáé
äéÝäùóáí ôï ÉóëÜì. Ï ÖùêÜò ëïéðüí, Ýâëåðå ôïí ðüëåìï êáôÜ ôùí Óáñáêçíþí óáí
óôáõñïöïñßá, óáí áðÜíôçóç ôùí Âõæáíôéíþí óôïí ðüëåìï ôïõ ÉóëÜì êáôÜ ôçò
×ñéóôéáíïóýíçò.
Áðü ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò åðéóôïëÞò öáßíåôáé îåêÜèáñá üôé ï ÖùêÜò ÷ñçóéìïðïéïýóå
ôá ßäéá üðëá ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóáí êÜðïôå ïé ¢ñáâåò, äçëáäÞ ôçí éäÝá ôïõ éåñïý ðïëÝìïõ,
ãéá íá õëïðïéÞóåé ôïõò óôü÷ïõò ôïõ êáé üôé äéÝèåôå ìåãÜëç áõôïðåðïßèçóç.
2. Ðïéá Þôáí ôá êõñéüôåñá åóùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò êáé ðþò
ôá Ýëõóå ï Âáóßëåéïò Â´ óýìöùíá ìå ôï ôñßôï ðáñÜèåìá; Óå ôé äéÝöåñå ï Âáóßëåéïò
áðü Üëëïõò óôñáôéùôéêïýò çãÝôåò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç "×ñïíïãñáößá" ôïõ Ìé÷áÞë Øåëëïý êáé

óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ óôñáôçãïý -
áõôïêñÜôïñá Âáóéëåßïõ Â´. ÓõãêåêñéìÝíá ôï ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé óôçí åóùôåñéêÞ
ðïëéôéêÞ ôïõ Âáóéëåßïõ Â´ êáé óôéò óôñáôéùôéêÝò áñåôÝò ôïõ.
¼ôáí áíÝâçêå óôï èñüíï ï Âáóßëåéïò Â´, óôï åóùôåñéêü ôïõ êñÜôïõò åß÷å íá áíôéìå-
ôùðßóåé äýï ðïëý óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá: á) ôçí áñéóôïêñáôßá ôùí ìåãÜëùí ïéêïãåíåéþí
(äçëáäÞ ôïõò "äõíáôïýò"), ïé ïðïßïé åß÷áí ãßíåé áðåéëçôéêïß ãéá ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá êáé
120
USZR 2CIG
â) ôçí Ýëëåéøç éêáíþí êáé Ýìðéóôùí óõíåñãáôþí. ÁõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá ôá Ýëõóå ìå: 1)
äéÜöïñá ìÝôñá ðïõ ðåñéüñéæáí ôç äýíáìç ôçò áñéóôïêñáôßáò (:ôùí äõíáôþí) êáé 2) ìå ôçí
åðéëïãÞ êáôÜëëçëùí óõíåñãáôþí, ðïõ Þôáí éêáíïß êáé Ýìðéóôïé. 717 – 1025
Áðü ôï ðáñÜèåìá åðßóçò ðñïêýðôïõí ðëçñïöïñßåò êáé ãéá ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ: Þôáí
ôïëìçñüò êáé áðïöáóéóôéêüò. ÄéÝèåôå ìåãÜëç åðéìïíÞ êáé áíôï÷Þ óôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò.
ÄéÝöåñå áðü ôïõò Üëëïõò óôñáôéùôéêïýò çãÝôåò óôï üôé Ýêáíå åêóôñáôåßåò ìáêñÜò
äéáñêåßáò, ÷ùñßò ÷ñïíïäéÜãñáììá. Äå óõíÞèéæå íá óôáìáôÜ ôéò åêóôñáôåßåò ìüëéò åñ÷üôáí
ï ÷åéìþíáò (üðùò Ýêáíáí ïé Üëëïé), áëëÜ ìüíïí üôáí õëïðïéïýóå ôïõò óôü÷ïõò ôïõ.
3. Ðïéåò Þôáí ïé Üìåóåò ïéêïíïìéêÝò óõíÝðåéåò ôçò âõæáíôéíÞò åðïðïéßáò, óýìöùíá ìå

ôï ó÷åôéêü ðáñÜèåìá êáé ðïéåò, êáôÜ ôç ãíþìç óïõ, ïé Ýììåóåò øõ÷ïëïãéêÝò
óõíÝðåéåò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü óõëëïãéêü éóôïñéïãñáöéêü Ýñãï, ðïõ åêäüèçêå ôï

2002 ìå åðéìÝëåéá ôçò Á. ËáÀïõ. Ôï êåßìåíï âáóßæåôáé óå áõèåíôéêÝò ðëçñïöïñßåò
âõæáíôéíþí êáé áñáâéêþí ðçãþí êáé ìáò äßíåé ìéá åéêüíá ãéá ôá ìõèéêÜ ðëïýôç, ðïõ
áðïêüìéóáí ïé Âõæáíôéíïß üôáí êáôÝëáâáí ôá åìðïñéêÜ êÝíôñá ôùí ÁñÜâùí,
óõìðëçñþíïíôáò Ýôóé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôá ïéêïíïìéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôùí
âõæáíôéíþí ðïëÝìùí óôá ìÝóá ôïõ 10ïõ Ýùò ìÝóá 11ïõ áé.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá, ìåôÜ ôçí êáôÜëçøç ôùí áñáâéêþí åìðïñéêþí êÝíôñùí,
óõãêåíôñþèçêáí óôï ÂõæÜíôéï ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò ÷ñõóïý, áñãýñïõ, ìåôáîùôþí êáé
ìðá÷áñéêþí. Ïé Üìåóåò ïéêïíïìéêÝò óõíÝðåéåò ãéá ôï ÂõæÜíôéï Þôáí: 1) ãÝìéóáí ôá ôáìåßá
ôïõ êñÜôïõò, 2) ðïëëáðëáóéÜóôçêáí ôá íïìéóìáôéêÜ áðïèÝìáôá êáé ïé ïéêïíïìéêÝò
äõíáôüôçôåò, 3) ôá ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ áíôéêåßìåíá ðïõ ìåôáöÝñèçêáí óôçí Êùí/ðïëç
áýîçóáí ôéò ðïóüôçôåò ôùí ðïëýôéìùí ìåôÜëëùí ðïõ êõêëïöïñïýóáí êáé áõôü åíßó÷õóå
ôï åìðüñéï (åóùôåñéêü êáé åîùôåñéêü).
Áíôéëáìâáíüìáóôå üôé üëïò áõôüò ï ðëïýôïò åß÷å êáé Ýììåóåò óõíÝðåéåò óôç øõ÷ïëïãßá
ôùí Âõæáíôéíþí: áõîÞèçêå ç áõôïðåðïßèçóÞ ôïõò êáé ç õðåñçöÜíåéÜ ôïõò. Ó' áõôü
óõíÝâáëáí êáé ïé èñßáìâïé ðïõ ôåëÝóôçêáí óôçí Êùí/ðïëç ãéá íá ãéïñôáóôïýí ïé ìåãÜëåò
íßêåò óôçí ÁíáôïëÞ.
121
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Ðïéïé Þôáí ïé ðñùôáãùíéóôÝò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò óôïí áãþíá êáôÜ ôùí
ÁñÜâùí êáé ðïéåò ïé åðéôõ÷ßåò ôïõò ;

Óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý (ÌáêåäïíéêÞ äõíáóôåßá) Üñ÷éóå ç
ìåãÜëç óôñáôéùôéêÞ áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí åíáíôßïí ôùí ÁñÜâùí, ðïõ óôÝöèçêå áðü
ìåãÜëç åðéôõ÷ßá. ¸ãéíáí ðïëëÝò êáé óêëçñÝò åêóôñáôåßåò ìå åðéêåöáëÞò éêáíüôáôïõò
óôñáôçãïýò.
Áñ÷éêÜ ï óôñáôçãüò ÉùÜííçò Êïõñêïýáò êáôÝëáâå ôçí ¸äåóóá ôçò Óõñßáò. Ç åðéôõ÷ßá
ôïõ áõôÞ ðñïåôïßìáóå ôéò íßêåò ôùí åðüìåíùí óôñáôçãþí - áõôïêñáôüñùí: Íéêçöüñïõ
ÖùêÜ, ÉùÜííç ÔæéìéóêÞ êáé Âáóéëåßïõ Â´.
Ïé ôñåéò áõôïß Üíäñåò åß÷áí ùò áðþôåñï óêïðü ôïõò ôçí áíÜêôçóç üëùí ôùí ðáëáéþí
ñùìáúêþí åäáöþí ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò.
Ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò áíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí ÊñÞôç (961) êáé ôçí Êýðñï (965),
åíþ ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò ôçí Êéëéêßá êáé ôìÞìáôá ôçò Óõñßáò êáé ôçò Ðáëáéóôßíçò.
2. Íá ðåñéãñÜøåôå óõíïðôéêÜ ôïí áãþíá ôùí Âõæáíôéíþí åíáíôßïí ôùí ÂïõëãÜñùí.

¼ôáí áíÝâçêå óôï âïõëãáñéêü èñüíï ï Óõìåþí, ïé ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï Ýãéíáí
å÷èñéêÝò. Ï Óõìåþí öéëïäïîïýóå íá äçìéïõñãÞóåé ìéá âïõëãáñïâõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá
óôçí ïðïßá íá åßíáé ï ßäéïò áõôïêñÜôïñáò, ãé' áõôü ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç, áëëÜ ï
èÜíáôïò ìáôáßùóå ôá ó÷ÝäéÜ ôïõ.
ÌåôÜ áð' áõôüí áíÝâçêå óôï èñüíï ï ãéïò ôïõ ÐÝôñïò, ï ïðïßïò äåí áêïëïýèçóå ôçí
åðéèåôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ðáôÝñá ôïõ, áëëÜ áíôßèåôá óõíÞøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïõò
Âõæáíôéíïýò ðïõ ôçí åðéóöñÜãéóå ìå ôï ãÜìï ôïõ ìå ôç Ìáñßá, áíåøéÜ (Þ åããïíÞ) ôïõ
Ñùìáíïý ôïõ Ëáêáðçíïý.
Ç êáôÜóôáóç üìùò Üëëáîå, üôáí áíÞëèå óôï èñüíï ï ôóÜñïò ÓáìïõÞë, ï ïðïßïò Ýãéíå
ðïëý åðéêßíäõíïò ãéá ôçí áõôïêñáôïñßá. Ï áãþíáò ôùí Âõæáíôéíþí åíáíôßïí ôïõ Þôáí
ìáêñüò êáé äýóêïëïò êáé Ýãéíå áðü ôïí Âáóßëåéï Â´ ðïõ íßêçóå ôá âïõëãáñéêÜ óôñáôåýìáôá
óôéò ìÜ÷åò ôïõ Óðåñ÷åéïý ôï 997 êáé ôïõ Êëåéäßïõ ôï 1014. Ç Âïõëãáñßá õðïôÜ÷èçêå
ðëÞñùò óôï ÂõæÜíôéï ôï 1018 êáé ïñãáíþèçêå óå äýï "èÝìáôá". ´Åôóé ôá óýíïñá ôïõ
Âõæáíôßïõ ðñïò âïññÜ Ýöôáóáí êáé ðÜëé óôï Äïýíáâç.
3. Ðïéá Þôáí ôá ïéêïíïìéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôùí ðïëÝìùí;

Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò óôï ó÷åäéÜãñáììá ôïõ ðáñüíôïò ìáèÞìáôïò.
122
USZR 2CIG
6. Ç ßäñõóç, ç åîÝëéîç êáé ï åê÷ñéóôéáíéóìüò

ôïõ Ñùóéêïý ÊñÜôïõò
717 – 1025
Ðåñßëçøç
á. Ç äéáìüñöùóç ôïõ Ýèíïõò ôùí Ñþóùí
Ôïí 9ï áé. åìöáíßæïíôáé óôï ðñïóêÞíéï ôçò éóôïñßáò ïé ÂÜñáããïé Þ Ñùò, ðïõ Þôáí
óêáíäéíáâéêÜ öýëá êáé åðéäßäïíôáí óå åìðïñéêÝò êáé ðåéñáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. Ïé äõôéêïß
ôïõò ïíüìáæáí Âßêéãêò Þ Íïñìáíäïýò. Áõôïß áíáìåß÷èçêáí ìå ôïõò áíáôïëéêïýò ÓëÜâïõò
êáé äçìéïýñãçóáí Ýíá íÝï Ýèíïò: ôï ñùóéêü, óôï ïðïßï ïé Ñùò Ýäùóáí ôï üíïìá êáé ôçí
êñáôéêÞ ïñãÜíùóç, åíþ ïé ÓëÜâïé ôç ãëþóóá êáé ôç ëáúêÞ âÜóç.
â. ºäñõóç êñÜôïõò - Ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï

Óôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé. äçìéïõñãÞèçêå ôï ðñþôï ñùóéêü êñÜôïò: ç çãåìïíßá ôïõ ÊéÝâïõ,
ðïõ Ýëåã÷å ôï äñüìï ôïõ ðïôáìïý Íôïí êáé Ýêáíå åìðüñéï ìå ôï ÂõæÜíôéï êáé ôï ×áëéöÜôï.
Ôï 10ï áé. ïé Ñþóïé ìåôÜ áðü äýï áðïôõ÷çìÝíåò åêóôñáôåßåò êáôÜ ôçò Êùí/ðïëçò,
õðÝãñáøáí äýï åìðïñéêÝò óõíèÞêåò, ôï 911 êáé ôï 944, ðïõ ôïõò åðÝôñåðáí íá
ôáîéäåýïõí êáé íá åìðïñåýïíôáé óôçí Êùí/ðïëç. Ïé åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ðñïåôïßìáóáí ôïí
åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí Ñþóùí ðïõ Ýãéíå ôï 10ï áé.
ã. Åê÷ñéóôéáíéóìüò Ñþóùí
Ï áõôïêñÜôïñáò Âáóßëåéïò Â´ ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé ôçí åîÝãåñóç ôùí
âõæáíôéíþí ãáéïêôçìüíùí óôç Ì. Áóßá, æÞôçóå âïÞèåéá áðü ôï Ñþóï çãåìüíá Âëáäßìçñï
êáé ôïõ õðïó÷Ýèçêå íá ôïõ äþóåé ùò óýæõãï ôçí áäåëöÞ ôïõ ¢ííá. Ï Âëáäßìçñïò Ýóôåéëå
Ýíá åðéêïõñéêü óôñáôéùôéêü óþìá êáé óõíÝôñéøå ôçí áíôáñóßá. ¼ìùò ï Âáóßëåéïò Â´ äåí
åêðëÞñùóå ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ êáé ï Âëáäßìçñïò êáôÝëáâå ôç ×åñóþíá. ÔåëéêÜ ï Âáóßëåéïò
Â´ óõíáßíåóå óôï ãÜìï ìå ôçí ðñüóèåôç ðñïûðüèåóç íá áóðáóôåß ï Âëáäßìçñïò ôï
×ñéóôéáíéóìü. Ï Âëáäßìçñïò äÝ÷ôçêå êé Ýãéíå ï ãÜìïò êáé ïìáäéêÞ âÜðôéóç ôùí Ñþóùí.
Ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ñþóùí åß÷å ðïëý èåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ãéá ôéò äýï ÷þñåò óôïí
ðíåõìáôéêü, õëéêü, åìðïñéêü êáé óôñáôéùôéêü ôïìÝá.
á) Ç äéáìüñöùóç ôïõ Ýèíïõò ôùí Ñþóùí
• 9ïò áé.: ÂÁÑÁÃÃÏÉ Þ ÑÙÓ Þ ÂÉÊÉÃÊÓ Þ ÍÏÑÌÁÍÄÏÉ
p
óêáíäéíáâéêÜ öýëá o åìðïñéêÝò êáé ðåéñáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò
• ÂÁÑÁÃÃÏÉ + ÁÍÁÔÏËÉÊÏÉ ÓËÁÂÏÉ = ÑÙÓÏÉ (íÝïò ëáüò, íÝï Ýèíïò)
• óôï íÝï Ýèíïò: o ïé ÑÙÓ Ýäùóáí: ôï üíïìá êáé ôçí êñáôéêÞ ïñãÜíùóç
o ïé ÓËÁÂÏÉ ": ôç ãëþóóá êáé ôç ëáúêÞ âÜóç
123
USZR 2CIG
â. ºäñõóç êñÜôïõò - Ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï

Ç áêìÞ • 9ïò áé.: Çãåìïíßá ôïõ ÊéÝâïõ (ðñþôï ñùóéêü êñÜôïò)
ôïõ Âõæáíôßïõ o Ýëåã÷å ôï äñüìï ôïõ ðïôáìïý Íôïí
o Ýêáíå åìðüñéï ìå ôï ÂõæÜíôéï êáé ôï ×áëéöÜôï
• 10ïò áé.: ÑÙÓÏÉ o 2 áðïôõ÷çìÝíåò åêóôñáôåßåò åíáíôßïí Êùí/ðïëçò
o 2 åìðïñéêÝò óõíèÞêåò ìå ÂõæÜíôéï (911 êáé 944)
• ¸ìðïñïé êáé äéðëùìÜôåò o öïñåßò éäåþí êáé ðåðïéèÞóåùí
• ÅìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò o ðñïåôïßìáóáí ôïí åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí Ñþóùí (10ïò áé.)
ã. Åê÷ñéóôéáíéóìüò Ñþóùí
• ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Â´o áßôçóç âïÞèåéáò áðü ÂËÁÄÉÌÇÑÏ (:Ñþóïò çãåìüíáò)
óêïðüò: áíôéìåôþðéóç áíôáñóßáò âõæáíôéíþí ãáéïêôçìüíùí
áíôáìïéâÞ: ôçí áäåëöÞ ôïõ ÁÍÍÁ ùò óýæõãï óôï ÂËÁÄÉÌÇÑÏ
áðÜíôçóç ÂËÁÄÉÌÇÑÏÕ: èåôéêÞ
åíÝñãåéåò ÂËÁÄÉÌÇÑÏÕ: o áðïóôïëÞ åðéêïõñéêïý óôñáôéùôéêïý óþìáôïò
o óõíôñéâÞ áíôáñóßáò âõæáíôéíþí ãáéïêôçìüíùí
• ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Â´ o ìç åêðëÞñùóç õðüó÷åóçò
• ÂËÁÄÉÌÇÑÏÓ o êáôÜëçøç ×åñóþíáò
• ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Â´ o óõíáßíåóç ãÜìïõ ìå ðñüóèåôç ðñïûðüèåóç: íá áóðáóôåß ï
Âëáäßìçñïò ôï ×ñéóôéáíéóìü
• ÂËÁÄÉÌÇÑÏÓ: óõìöþíçóå
• 989: ×ÅÑÓÙÍÁ o ÂÜðôéóç Âëáäßìçñïõ
o ÃÜìïò ÂËÁÄÉÌÇÑÏÕ - ÁÍÍÁÓ
o ÏìáäéêÞ âÜðôéóç Ñþóùí
ÁðïôåëÝóìáôá åê÷ñéóôéáíéóìïý Ñþóùí:
1) ¸íôáîç ìéáò ôåñÜóôéáò Ýêôáóçò õðü ôçí åðéññïÞ ôçò Ïñèïäïîßáò êáé ôïõ âõæ.
ðïëéôéóìïý
2) ìåôáâïëÞ íïïôñïðßáò Ñþóùí, åðéññïÞ óôïí ðíåõìáôéêü êáé õëéêü ðïëôéóìü
3) åíôáôéêïðïßçóç åìðïñéêþí óõíáëëáãþí ìå ôï ÂõæÜíôéï
4) áýîçóç áñéèìïý Ñþóùí ìéóèïöüñùí óôçí áõôïêñáôïñéêÞ öñïõñÜ êáé óôï
âõæáíôéíü óôñáôü.
Âëáäßìçñïò (óåë. 43)
(959 - 1015). ÌÝãáò çãåìüíáò ôïõ ÊéÝâïõ (980 - 1015), ï åê÷ñéóôéáíéóôÞò ôùí Ñþóùí.
Åíßó÷õóå ìå åêóôñáôåõôéêü óþìá ôïí áõôïêñÜôïñá Âáóßëåéï Â´ óôïí áãþíá ôïõ êáôÜ ôçò
áíôáñóßáò ôùí "äõíáôþí", ìå áíôÜëëáãìá íá ðáíôñåõôåß ôçí ðñéãêßðéóóá ¢ííá. ¼ìùò åðåéäÞ
ï Âáóßëåéïò Â´ êáèõóôåñïýóå íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ, ï Âëáäßìçñïò
êáôÝëáâå ôç ×åñóþíá (âõæáíôéíü öñïýñéï). ÔåëéêÜ ï áõôoêñÜôïñáò óõíáßíåóå óôï ãÜìï
ìå ôçí ðñïûðüèåóç üôé ï Âëáäßìçñïò èá áóðáóôåß ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé ï Âëáäßìçñïò
äÝ÷ôçêå. Ç âÜðôéóç êáé ï ãÜìïò Ýãéíáí óôç ×åñóþíá. Åðáêïëïýèçóå ïìáäéêÞ âÜðôéóç
124 Ñþóùí óôá íåñÜ ôïõ Äíåßðåñïõ.
USZR 2CIG
[Óôá åðüìåíá ÷ñüíéá ï Âëáäßìçñïò åñãÜóôçêå ìå æÞëï ãéá ôçí åðÝêôáóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý
óå üëç ôç Ñùóßá, åíþ ìåñßìíçóå ãéá ôçí áíÝãåñóç ðïëëþí åêêëçóéþí.]
¢ííá (óåë. 43) 717 – 1025
(â´ ìéóü 10ïõ áé.). ÂõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá, ìåãÜëç äïýêéóóá ôïõ ÊéÝâïõ, áäåëöÞ ôïõ
Âáóéëåßïõ Â´. Ôï 989 ðáíôñåýôçêå óôç ×åñóþíá ôïí çãåìüíá ôïõ ÊéÝâïõ Âëáäßìçñï
óå åêðëÞñùóç ôçò õðüó÷åóçò ðïõ ï Âáóßëåéïò ôïõ åß÷å äþóåé ãéá íá ôïí âïçèÞóåé êáôÜ
ôçò áíôáñóßáò ôùí äõíáôþí.
Ï ãÜìïò áõôüò áðïôåëåß óôáèìü óôçí éóôïñßá ôçò Ñùóßáò, ãéáôß óýìöùíá ìå ôïõò
üñïõò ôçò óõìöùíßáò ï Âëáäßìçñïò ðñéí ðáíôñåõôåß ôçí ¢ííá âáöôßóôçêå ÷ñéóôéáíüò
êáé áíÝëáâå ôçí õðï÷ñÝùóç íá åê÷ñéóôéáíßóåé êáé ôïõò õðçêüïõò ôïõ Ñùò. Áðü ôüôå
ç ÷þñá ôïõ ðÝñáóå óôç óöáßñá åðéññïÞò ôïõ Âõæáíôßïõ êáé ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ
Êùí/ðïëçò.
9ïò áé. ÅìöÜíéóç ÂáñÜããùí (Ñùò) óôï ðñïóêÞíéï ôçò éóôïñßáò
ìÝóá 9ïõ Ó÷çìáôéóìüò ðñþôïõ ñùóéêïý êñÜôïõò
911 ÅìðïñéêÞ óõíèÞêç Âõæáíôéíþí - Ñþóùí
914 ÅìðïñéêÞ óõíèÞêç Âõæáíôéíþí - Ñþóùí
ìÝóá Ýùò ôÝëç
Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ñþóùí
10ïõ áé.
989 ÃÜìïò Âëáäßìçñïõ - ¢ííáò êáé ïìáäéêÞ âÜðôéóç Ñþóùí

1. ÅèíïãÝíåóç ïíïìÜæåôáé ç äéáìüñöùóç åíüò Ýèíïõò. Óå ôé ìïéÜæåé ç åèíïãÝíåóç ôùí
Ñþóùí ìå áõôÞ ôùí ÂïõëãÜñùí;
Ç åèíïãÝíåóç ôùí Ñþóùí ìïéÜæåé ìå ôçí åèíïãÝíåóç ôùí ÂïõëãÜñùí óôá åîÞò:
á) êáé óôçí åèíïãÝíåóç ôùí Ñþóùí, üðùò êáé óôçí åèíïãÝíåóç ôùí ÂïõëãÜñùí, õðÜñ÷åé
Ýíá õðüóôñùìá éèáãåíïýò óëáâéêïý ðëçèõóìïý.
â) ç îÝíç êõñßáñ÷ç ïìÜäá ðïõ Ýñ÷åôáé áð' Ýîù (Ñùò êáé Ðñùôïâïýëãáñïé áíôßóôïé÷á)
óõã÷ùíåýïíôáé ìå ôï óëáâéêü ðëçèõóìü.
ã) Ç êõñßáñ÷ç ïìÜäá êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò äßíåé ôï üíïìá êáé ôçí êñáôéêÞ ïñãÜíùóç
óôï íÝï Ýèíïò, åíþ ïé ðïëõÜñéèìïé ÓëÜâïé ôç ãëþóóá êáé ôç ëáúêÞ âÜóç.
2. ÄéáâÜóôå ìå ðñïóï÷Þ ôïõò üñïõò ôçò óõíèÞêçò ôïõ 944. Óå ðïéïõò ðåñéïñéóìïýò
õðÝêåéôï ç ðáñáìïíÞ ôùí ñþóùí åìðüñùí óôçí Êùí/ðïëç;
125
USZR 2CIG
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï "Ðáëáéïñùóéêü ×ñïíéêü" ôïõ ÍÝóôïñïò êáé

Ç áêìÞ áíáöÝñåôáé óå ïñéóìÝíïõò üñïõò ôçò â´ âõæáíôéíïñùóéêÞò óõíèÞêçò (944). Åßíáé ìßá
ôïõ Âõæáíôßïõ Üìåóç ðçãÞ, ðïõ óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, êáèþò ìáò äéáöùôßæåé ðåñéóóüôåñï
ãéá ôéò åìðïñéêÝò óõìöùíßåò ôùí Âõæáíôéíþí êáé ôùí Ñþóùí.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá ïé Ñþóïé Ýìðïñïé ðïõ åðéóêÝðôïíôáí ôçí Êùí/ðïëç õðÝêåéíôï
óå ïñéóìÝíïõò ðåñéïñéóìïýò: á) üöåéëáí íá êáôáëýïõí êïíôÜ óôï íáü ôïõ Áãßïõ ÌÜìáíôá,
â) Ýðñåðå íá ìðáßíïõí óôçí Ðüëç áðü ïñéóìÝíç Ðýëç, óõíïäåõüìåíïé áðü õðáëëÞëïõò,
Üïðëïé, áíÜ 50 Üíäñåò êÜèå öïñÜ, (ãéá íá åßíáé åýêïëïò ï Ýëåã÷üò ôïõò), ã) åðéôñåðüôáí
íá åìðïñåýïíôáé áíÜëïãá ìå ôéò áíÜãêåò ôïõò êáé íá åðéóôñÝöïõí ðÜëé óôç ÷þñá ôïõò,
ä) äåí åðéôñåðüôáí íá îå÷åéìùíéÜæïõí êïíôÜ óôï íáü ôïõ Áãßïõ ÌÜìáíôá.
¼ëïé áõôïß ïé ðåñéïñéóìïß åðéâÜëëïíôáí åðåéäÞ áêüìç äåí åß÷áí óôáèåñïðïéçèåß ïé
öéëéêÝò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí äýï ëáþí.
3. ÄéáâÜóôå ìå ðñïóï÷Þ ôá ó÷åôéêÜ ðáñáèÝìáôá. Ðïéá ðñïúüíôá äéáêéíïýóáí ïé ñþóïé

Ýìðïñïé;
Ôï á´ ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ¢ñáâá ãåùãñÜöïõ ºìðí
×ïñíôáíôìðÝ "Ôï âéâëßï ôùí äñüìùí êáé ôùí âáóéëåßùí" êáé áíáöÝñåôáé óôá äñïìïëüãéá
ôùí ñþóùí åìðüñùí.
Ôï â´ ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ÏìðïëÝíóêé "Ç âõæáíôéíÞ
Êïéíïðïëéôåßá" êáé áíáöÝñåôáé óôç öýóç ôïõ ñùóïâõæáíôéíïý åìðïñßïõ.Êáé ôá äýï
ðáñáèÝìáôá óõìðëçñþíïõí ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, êáèþò ìáò äßíïõí åðéðëÝïí
ðëçñïöïñßåò ãéá ôï âõæáíôéíü - ñùóéêü åìðüñéï, Ýíáí ôïìÝá ðïõ åðÝôñåøå ôç ãíùñéìßá
êáé ôç óõíåñãáóßá ìåôáîý ôùí äýï ëáþí.
Óýìöùíá ìå ôá ðáñáèÝìáôá ïé Ñþóïé Ýìðïñïé äéáêéíïýóáí ôá åîÞò ðñïúüíôá:
ÌåôÝöåñáí óôçí Êùí/ðïëç äÝñìáôá, îßöç, ìÝëé, êåñß êáé óêëÜâïõò, åíþ åéóÞãáí óôç ÷þñá
ôïõò áðü ôï ÂõæÜíôéï ìåôáîùôÜ, ÷ñõóÜöé, êñáóß, öñïýôá êáé äéÜöïñá óôïëßäéá.
4. Ðþò óõíäÝåôáé óôï Ëáõñåíôéáíü ×ñïíéêü ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ñþóùí ìå ôïõò

ãÜìïõò Âëáäßìçñïõ - ¢ííáò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï "Ëáõñåíôéáíü ×ñïíéêü" êáé áíáöÝñåôáé óôçí
êáôÜëçøç ôçò ×åñóþíáò áðü ôïí Âëáäßìçñï êáé ôïí åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí Ñþóùí.
Óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, êáèþò ìáò ðëçñïöïñåß ãéáôß Ýãéíå ç êáôÜëçøç ôçò
×åñóþíáò êáé ðþò ôåëéêÜ ï Âáóßëåéïò Â´ ðéÝóôçêå íá óõíáéíÝóåé ãéá ôï ãÜìï ôçò áäåëöÞò
ôïõ ìå ôï Âëáäßìçñï.
Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôï ðáñÜèåìá, ï Âëáäßìçñïò ïñãßóôçêå åðåéäÞ ï Âáóßëåéïò äåí
êñÜôçóå ôçí õðüó÷åóç ðïõ ôïõ åß÷å äþóåé, üôé èá ôïõ äþóåé ãéá óýæõãï ôçí áäåëöÞ ôïõ,
áí ôïí âïçèÞóåé. Èåþñçóå ðñïóâëçôéêÞ ôç óôÜóç ôïõ Âáóéëåßïõ êáé ãé' áõôü áðïöÜóéóå
íá áíôéäñÜóåé äõíáìéêÜ. Ðïëéüñêçóå êáé êáôÝëáâå ôç ×åñóþíá, ðïõ Þôáí ìéá ðüëç
óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò ãéá ôï ÂõæÜíôéï óôá âüñåéá ðáñÜëéá ôïõ Åýîåéíïõ Ðüíôïõ. Ôüôå ï
Âáóßëåéïò Â´ ðéÝóôçêå íá ôçñÞóåé ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ, áëëÜ Ýèåóå ìßá âáóéêÞ ðñïûðüèåóç:
íá áóðáóôåß ôï ×ñéóôéáíéìü. Ôï åðé÷åßñçìá ðïõ åðéêáëÝóôçêå Þôáí üôé äåí ôáéñéÜæåé óå
×ñéóôéáíïýò íá ðáíôñåýïõí ôéò êüñåò ôïõò ìå åèíéêïýò. Ï Âëáäßìçñïò óõãêáôáôÝèçêå êé
Ýôóé Ýãéíå ç âÜðôéóÞ ôïõ êáé ï ãÜìïò.
126
USZR 2CIG
Óôï Ëáõñåíôéáíü ×ñïíéêü ëïéðüí ï åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí Ñþóùí ðáñïõóéÜæåôáé ùò

âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôï ãÜìï ôïõ Âëáäßìçñïõ êáé ôçò ¢ííáò, åðåéäÞ ôá ìÝëç ôçò
âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñéêÞò ïéêïãÝíåéáò äåí åðéôñåðüôáí íá óõíÜøïõí ãÜìïõò ìå åèíéêïýò 717 – 1025
(= ìç ×ñéóôéáíïýò).
1. Ðþò äéáìïñöþèçêå ôï Ýèíïò ôùí Ñþóùí;
Ôï Ýèíïò ôùí Ñþóùí äéáìïñöþèçêå áðü ôçí áíÜìåéîç ôùí ÂáñÜããùí Þ Ñùò ìå ôïõò
áíáôïëéêïýò ÓëÜâïõò. Óôï Ýèíïò áõôü ïé Ñùò Ýäùóáí ôï üíïìá êáé ôçí êñáôéêÞ ïñãÜíùóç,
åíþ ïé ÓëÜâïé ôç ãëþóóá êáé ôç ëáúêÞ âÜóç.
2. Ðïéï Þôáí ôï ðñþôï ñùóéêü êñÜôïò, ðüôå éäñýèçêå êáé ðïéåò ïé ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôï
ÂõæÜíôéï;
Ôï ðñþôï óçìáíôéêü ñùóéêü êñÜôïò Þôáí ç çãåìïíßá ôïõ ÊéÝâïõ. Éäñýèçêå óôá ìÝóá
ôïõ 9ïõ áé. Ç çãåìïíßá ôïõ ÊéÝâïõ Ýëåã÷å ôï äñüìï ôïõ ðïôáìïý Íôïí êáé Ýêáíå åìðüñéï
ìå ôï ÂõæÜíôéï êáé ôï ×áëéöÜôï.
Ïé Ñþóïé Ýêáíáí äýï áðïôõ÷çìÝíåò åêóôñáôåßåò åíáíôßïí ôçò Êùí/ðïëçò, áëëÜ ôï 911
êáé ôï 944 õðÝãñáøáí äýï åìðïñéêÝò óõíèÞêåò ìå ôï ÂõæÜíôéï, ðïõ ôïõò åðÝôñåðáí íá
ôáîéäåýïõí êáé íá åìðïñåýïíôáé óôçí Êùí/ðïëç. Ïé Ýìðïñïé êáé ïé äéðëùìÜôåò ðïõ
ôáîßäåõáí ìåôáîý ÊéÝâïõ êáé Âõæáíôßïõ Þôáí öïñåßò éäåþí êáé ðåðïéèÞóåùí. ¸ôóé ïé
åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ôùí äýï êñáôþí ðñïåôïßìáóáí ôïí åê÷ñéóôéáíéóìü ôùí Ñþóùí ðïõ
Ýãéíå ôï 10ï áé.
3. Ðïéá Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý ôùí Ñþóùí ãéá ôï ÂõæÜíôéï;

Ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ åê÷ñéóôéáíéóìïý ôùí Ñþóùí ãéá ôï ÂõæÜíôéï Þôáí ðïëý óçìáíôéêÜ,
äéüôé ìå ôïí åê÷ñéóôéáíéóìü:
1) Ìéá ôåñÜóôéá Ýêôáóç åíôÜ÷èçêå óôç óöáßñá åðéññïÞò ôçò Ïñèïäïîßáò êáé ôïõ
âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý.
2) Ç ìåôáâïëÞ áõôÞ åðçñÝáóå êáèïñéóôéêÜ ôç íïïôñïðßá êáé ôïí ðíåõìáôéêü êáé õëéêü
ðïëéôéóìü ôùí Ñþóùí.
3) Ïé åìðïñéêÝò áíôáëëáãÝò ìå ôï ÂõæÜíôéï åíôáôéêïðïéÞèçêáí êáé
4) áõîÞèçêå êáôÜ ðïëý ï áñéèìüò ôùí âáñÜããùí êáé ñþóùí ìéóèïöüñùí ðïõ õðçñåôïýóáí
óôçí áõôïêñáôïñéêÞ öñïõñÜ êáé ôï âõæáíôéíü óôñáôü.
127
USZR 2CIG
7. Ó÷Ýóåéò Âõæáíôßïõ - Äýóçò

Ç áêìÞ
Áãþíåò ãéá ôç äéáôÞñçóç ôùí éôáëéêþí êôÞóåùí
Ðåñßëçøç
á. Ï åëëçíéóìüò ôçò Éôáëßáò
Óôçí áñ÷áéüôçôá (8ïò - 6ïò áé. ð.×.) ïé ¸ëëçíåò åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ðïëëÝò áðïéêßåò
(â´ åëëçíéêüò áðïéêéóìüò) óôç Óéêåëßá êáé ôç Í. Éôáëßá êáé ãé' áõôü ïé ðåñéï÷Ýò áõôÝò
ïíïìÜæïíôáí ÌåãÜëç ÅëëÜò. Ôïí 7ï êáé 8ï áé. ì. ×. ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï åíéó÷ýèçêå ìå
ôéò ìåôïéêåóßåò ðëçèõóìþí áðü ôçí ÅëëÜäá, ëüãù óëáâéêþí åðéäñïìþí. Ôï 10ï áé. ïé
¢ñáâåò êáôÝëáâáí ôç Óéêåëßá êáé ãé' áõôü ïé Óéêåëéþôåò ìåôáêéíÞèçêáí óôç Í. Éôáëßá êáé
ðýêíùóáí ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï ôçò ðåñéï÷Þò. Ç âõæáíôéíÞ Í. Éôáëßá ðåñéëÜìâáíå ôñßá
"èÝìáôá": 1) ôçò Ëïããïâáñäßáò, 2) ôçò Êáëáâñßáò êáé 3) ôçò Ëïõêáíßáò.
â. Ç éôáëéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Ìáêåäüíùí - ó÷Ýóåéò ìå ôï Ãåñìáíéêü ÊñÜôïò

Ç äõôéêÞ Þ éôáëéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí áõôïêñáôüñùí ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò
áðïóêïðïýóå: á) óôç äéáôÞñçóç êáé åðÝêôáóç ôùí êôÞóåþí ôïõò óôçí Éôáëßá êáé â) óôçí
áðüêñïõóç ôùí áñáâéêþí åðéèÝóåùí êáé ôçò ãåñìáíéêÞò áðåéëÞò. Ãé' áõôü:
1) Ï Êùí/íïò Æ´ áíôÜëëáîå ðñåóâåßåò ìå äõôéêïýò çãåìüíåò, ãéá åîáóöÜëéóç
óõììÜ÷ùí, áëëÜ çôôÞèçêå áðü ôïõò ¢ñáâåò (ìÝóá 10ïõ áé.).
2) Ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò: á) Ýíáíôé ôùí ÁñÜâùí áêïëïýèçóå áìõíôéêÞ ðïëéôéêÞ, åíþ
â) Ýíáíôé ôùí Ãåñìáíþí áêïëïýèçóå óêëçñÞ óôÜóç óôéò äéáðñáãìáôåýóåéò.
Ôï 10ï áé. ï ãåñìáíüò çãåìüíáò ¼èùí Á´ ßäñõóå ôçí "Áãßá ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá
ôïõ Ãåñìáíéêïý ¸èíïõò" êáé ôï 962 óôÝöèçêå áðü ôïí ðÜðá "áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí". Áõôü
èåùñÞèçêå óêÜíäáëï áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò êáé áñíïýíôáí ôçí áíáãíþñéóÞ ôïõ. Ôï 968
ï ¼èùí Á´ Ýóôåéëå ôïí åðßóêïðï Êñåìþíáò, ËéïõôðñÜíäï, ùò ðñåóâåõôÞ óôçí Êùí/ðïëç,
ãéá íá ðñïôåßíåé åéñÞíç êáé ãÜìï ôïõ äéáäü÷ïõ ôïõ ìå ìéá âõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá ìå ðñïßêá
ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò ôçò Í. Éôáëßáò. Ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò áðÝññéøå áõôÝò ôéò ðñïôÜóåéò
êáé áðÝðåìøå ôï ËéïõôðñÜíäï.
3) Ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò ßäñõóå ôï êáôåðáíÜôï ôçò Éôáëßáò êáé Ýäåéîå ðéï äéáëëáêôéêÞ
óôÜóç Ýíáíôé ôùí Ãåñìáíþí. Óõíáßíåóå óôï ãÜìï ôçò áíåøéÜò ôïõ Èåïöáíþò ìå ôïí
¼èùíá Â´ (äéáäü÷ïõ ôïõ ¼èùíá Á´). Ï ãÜìïò áõôüò åß÷å ìåãÜëç ðïëéôéóôéêÞ óçìáóßá,
ãéáôß ç Èåïöáíþ Ýãéíå öïñÝáò ôïõ âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý óôç Ãåñìáíßá.
4) Ï Âáóßëåéïò ï Â´ áíôéìåôþðéóå áðïôåëåóìáôéêÜ ôïõò åîùôåñéêïýò êéíäýíïõò ìå ôç
âïÞèåéá ôùí Âåíåôþí êáé ôùí Ðéóáôþí. Óôïõò Âåíåôïýò ìÜëéóôá ðáñá÷þñçóå ôá ðñþôá
åìðïñéêÜ ðñïíüìéá.
Óôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé. åìöáíßóôçêáí ïé Íïñìáíäïß ðïõ êáôÝêôçóáí ðïëëÜ åäÜöç ôçò
Í. Éôáëßáò êáé áðïôÝëåóáí áðåéëÞ ãéá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò ôçò Íüôéáò Éôáëßáò.
128
USZR 2CIG
á. Ï åëëçíéóìüò ôçò Éôáëßáò 717 – 1025
• 8ïò - 6ïò áé. ð.×.: â´ åëëçíéêüò áðïéêéóìüò
¸ëëçíåò óôç Óéêåëßá êáé Í. Éôáëßá o ÌåãÜëç ÅëëÜò
• 7ïò - 8ïò áé. ì.×.: ìåôïéêåóßåò ÅëëÞíùí áðü ôçí ÅëëÜäá óôç Óéêåëßá êáé
Í.Éôáëßá, ëüãù óëáâéêþí åðéäñïìþí o åíßó÷õóç åëëçíéêïý
óôïé÷åßïõ óôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò
• 10ïò áé. ì.×.: ÁÑÁÂÅÓ o êáôÜêôçóç Óéêåëßáò
- óôï ÂõæÜíôéï Ýìåéíå ìüíï ç Í. Éôáëßá
- ïé Óéêåëéþôåò ðýêíùóáí ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï ôçò Í. Éôáëßáò.
• ÂÕÆÁÍÔÉÍÇ ÍÏÔÉÁ ÉÔÁËÉÁ o 3 "èÝìáôá":
1) "èÝìá" Ëïããïâáñäßáò
2) "èÝìá" Êáëáâñßáò
3) "èÝìá" Ëïõêáíßáò
Óõíüñåõå ðñïò âïññÜ ìå êñáôßäéá ðïõ ðñïóðáèïýóáí íá êñáôÞóïõí ôçí áõôïíïìßá
ôïõò Ýíáíôé Âõæáíôßïõ êáé Ãåñìáíéêïý êñÜôïõò
â. Ç éôáëéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Ìáêåäüíùí - ó÷Ýóåéò ìå ôï Ãåñìáíéêü ÊñÜôïò

ÄõôéêÞ Þ éôáëéêÞ ðïëéôéêÞ áõôïêñáôüñùí ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò:
á) äéáôÞñçóç êáé åðÝêôáóç ôùí êôÞóåùí óôçí Éôáëßá
â) áðüêñïõóç: o áñáâéêþí åðéèÝóåùí êáé
o ãåñìáíéêÞò áðåéëÞò
1) ÊÙÍ/ÍÏÓ Æ´:
o áíôÜëëáîå ðñåóâåßåò ìå äõôéêïýò çãåìüíåò ãéá åîáóöÜëéóç óõììÜ÷ùí
o çôôÞèçêå áðü ôïõò ¢ñáâåò (10ïò áé.)
2) ÍÉÊÇÖÏÑÏÓ ÖÙÊÁÓ:
– Ýíáíôé ÁÑÁÂÙÍ: o áìõíôéêÞ ðïëéôéêÞoÓõììá÷ßåò ìå éôáëïýò çãåìüíåò
oâïÞèåéá áðü íôüðéï ðëçèõóìü
– Ýíáíôé ÃÅÑÌÁÍÙÍ: o óêëçñÞ ðïëéôéêÞ óôéò äéáðñáãìáôåýóåéò
o áðÝññéøå ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ ËÉÏÕÔÐÑÁÍÄÏÕ
(: ðñåóâåôÞ ôïõ ÏÈÙÍÁ Á´)
• ÏÈÙÍ Á´: ãåñìáíüò çãåìüíáò o ßäñõóå ôç ÃåñìáíïñùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá
• 951: áíáêõñÞ÷èçêå “âáóéëåýò ôçò Éôáëßáò”
• 962: óôÝöèçêå “áõôïêñÜôùñ ôùí Ñùìáßùí” (áðü ôïí ðÜðá óôç Ñþìç)
(èåùñÞèçêå óêÜíäáëï áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò)
• 968: Ýóôåéëå ôïí ðñåóâåõôÞ ôïõ ËÉÏÕÔÐÑÁÍÄÏ óôçí Êùí/ðïëç
129
USZR 2CIG
Ïé ðñïôÜóåéò ôïõ: 1) ãÜìïò ôïõ äéáäü÷ïõ ôïõ ìå âõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá

Ç áêìÞ 2) ðñïßêá äéáäü÷ïõ: ïé âõæáíôéíÝò êôÞóåéò óôç Í. Éôáëßá
ôïõ Âõæáíôßïõ – ÍÉÊÇÖÏÑÏÓ ÖÙÊÁÓ o áðÝññéøå ôéò ðñïôÜóåéò
– ËÉÏÕÔÐÑÁÍÄÏÓ o åðÝóôñåøå Üðñáêôïò óôç Äýóç
3) ÉÙÁÍÍÇÓ ÔÆÉÌÉÓÊÇÓ
o óõíÝíùóå ôá 3 éôáëéêÜ èÝìáôá êáé ôï 975 ßäñõóå ôï êáôåðáíÜôï Éôáëßáò.
o Áêïëïýèçóå ìåôñéïðáèÞ ðïëéôéêÞ Ýíáíôé ôùí ÃÅÑÌÁÍÙÍ:
o ÅðÝôñåøå ôï ãÜìï ôçò áíåøéÜò ôïõ ÈÅÏÖÁÍÙÓ ìå ôïí ÏÈÙÍÁ Â´ (äéÜäï÷ï
ôïõ ÏÈÙÍÁ Á´) o Ýììåóç áíáãíþñéóç ôïõ ¼èùíá Á´.
o Ïé êôÞóåéò óôç Í. Éôáëßá ðáñÝìåéíáí óôï ÂõæÜíôéï.
• 972: ãÜìïò ÈÅÏÖÁÍÙÓ ìå ÏÈÙÍÁ Â´ o ìåãÜëç ðïëéôéêÞ êáé ðïëéôéóôéêÞ
óçìáóßá
ÈÅÏÖÁÍÙ o öïñÝáò ôïõ âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý óôç Ãåñìáíßá
ÏÈÙÍ Â´: o áëëáæïíéêÞ óõìðåñéöïñÜ
o äéÝó÷éóå ôç Í. Éôáëßá (ðïõ áðïôåëïýóå âõæáíôéíü Ýäáöïò)
o óõãêñïýóôçêå ìå ôïõò ¢ñáâåò óôïí Êñüôùíá (ëéìÜíé ôçò Í. Éôáëßáò)
o çôôÞèçêå áð' áõôïýò ôï 982.
4) ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Â´:o áíôéìåôþðéóå ôéò åîùôåñéêÝò áðåéëÝò ìå âïÞèåéá ôùí:
Âåíåôþí êáé ôùí Ðéóáôþí.
oðáñá÷þñçóå ôá ðñþôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò
• ìÝóá 11ïõ áé.: ÍÏÑÌÁÍÄÏÉ: o êáôÝêôçóáí ðïëëÜ åäÜöç ôçò Í. Éôáëßáò
o áðåéëÞ ãéá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò ôçò Í. Éôáëßáò
Êùí/íïò Æ´ (ÐïñöõñïãÝííçôïò) (óåë. 45)
(905 - 959). ÁõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ (913 - 959). ÁíÞêå óôç ÌáêåäïíéêÞ äõíáóôåßá.
¹ôáí ëüãéïò, óõããñáöÝáò, êáé ï óçìáíôéêüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ âõæáíôéíïý
åãêõêëïðáéäéóìïý.
Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ÁñÜâùí ðñïóðÜèçóå íá åîáóöáëßóåé óõììÜ÷ïõò óôç Äýóç
êé Ýôóé áíôÜëëáîå ðñåóâåßåò ìå ôïõò çãÝôåò ôçò. Ùóôüóï çôôÞèçêå óôñáôéùôéêÜ áðü
ôïõò ¢ñáâåò óôá ìÝóá ôïõ 10ïõ áé.
Íéêçöüñïò ÖùêÜò (óåë. 45)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (963 - 969) (ÌáêåäïíéêÞ äõíáóôåßá).
¸íáíôé ôùí ÁñÜâùí ôçò Óéêåëßáò áêïëïýèçóå áìõíôéêÞ ôáêôéêÞ óôçñéæüìåíïò óå
óõììá÷ßåò ìå éôáëïýò çãåìüíåò êáé óôç âïÞèåéá ôïõ ôïðéêïý ðëçèõóìïý. ¸íáíôé ôïõ
ãåñìáíïý çãåìüíá ¼èùíá Á´ êñÜôçóå óêëçñÞ óôÜóç óôéò äéáðñáãìáôåýóåéò, äéüôé
åß÷å óöåôåñéóôåß ôïí ôßôëï "áõôïêñÜôùñ ôùí Ñùìáßùí" êáé áðÝññéøå ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ
ðñåóâåõôÞ ôïõ ËéïõôðñÜíäïõ.
130
USZR 2CIG
ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò (óåë. 46)

Ó÷åôéêÜ ìå ôç äõôéêÞ ðïëéôéêÞ: 717 – 1025
- óõíÝíùóå ôá 3 éôáëéêÜ "èÝìáôá" êáé ßäñõóå ôï êáôåðáíÜôï ôçò Éôáëßáò ôï 975. Ï
êáôåðÜíù åß÷å ôçí Ýäñá ôïõ óôï ÌðÜñé.
- ¸íáíôé ôùí Ãåñìáíþí áêïëïýèçóå ìåôñéïðáèÞ ðïëéôéêÞ. Óõíáßíåóå óôï ãÜìï ôçò
áíåøéÜò ôïõ Èåïöáíþò ìå ôïí ¼èùíá Â´ (äéÜäï÷ï ôïõ ¼èùíá Á´), áëëÜ äåí éêáíïðïßçóå
áðüëõôá ôéò ãåñìáíéêÝò áðáéôÞóåéò.
Âáóßëåéïò Â´ (Âïõëãáñïêôüíïò) (óåë. 46)
Ó÷åôéêÜ ìå ôç äõôéêÞ ðïëéôéêÞ:
Áíôéìåôþðéóå áðïôåëåóìáôéêÜ ôéò åîùôåñéêÝò áðåéëÝò ìå ôç âïÞèåéá ôùí Âåíåôþí êáé
ôùí Ðéóáôþí. Óôïõò Âåíåôïýò ðáñá÷þñçóå ôá ðñþôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá.
¼èùí Á´ (óåë. 45)
(912 - 973). ÂáóéëéÜò ôçò Ãåñìáíßáò (936 - 961) êáé ôçò Éôáëßáò (961 - 973), ï éäñõôÞò
êáé ðñþôïò áõôïêñÜôïñáò ôçò ÃåñìáíïñùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò ("Áãßá ÑùìáúêÞ
Áõôïêñáôïñßá ôïõ Ãåñìáíéêïý ¸èíïõò"), ìßá áðü ôéò êïñõöáßåò öõóéïãíùìßåò ôçò
ìåóáéùíéêÞò Åõñþðçò.
Ôï 962 óôÝöèçêå áðü ôïí ðÜðá óôç Ñþìç "áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí".
Åðåäßùîå ôçí åðÝêôáóÞ ôïõ óôç Í. Éôáëßá óå âÜñïò ôùí Âõæáíôéíþí. ÅðåéäÞ üìùò
äéáðßóôùóå üôé áõôü Þôáí áíÝöéêôï óôñáôéùôéêÜ, ðñïóðÜèçóå íá ôï åðéôý÷åé
äéðëùìáôéêÜ, åðéêáëïýìåíïò ôçí áíÜãêç óõììá÷ßáò åíáíôßïí ôùí Óáñáêçíþí êáé
ðñüôåéíå óõíïéêÝóéï áíÜìåóá óôï ãéï ôïõ ¼èùíá Â´ êáé ôçí ðñéãêßðéóóá Èåïöáíþ, ìå
ðñïßêá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò ôçò Í. Éôáëßáò êáé áðþôåñï óêïðü ôç ìåëëïíôéêÞ Ýíùóç
ôçò ÁíáôïëéêÞò êáé ÄõôéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Ôéò ðñïôÜóåéò áõôÝò áðÝññéøå ï
áõôïêñÜôïñáò Íéêçöüñïò ÖùêÜò ðïõ êáôÜëáâå ôçí ðáñåëêõóôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ¼èùíá.
Ùóôüóï, üôáí áíÝâçêå óôï èñüíï ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò, åðåéäÞ ðéåæüôáí áðü ôéò
êáôáóôÜóåéò, áðïäÝ÷ôçêå ôï óõíïéêÝóéï, áëëÜ äåí éêáíïðïßçóå áðüëõôá ôéò ãåñìáíéêÝò
áðáéôÞóåéò.
ËéïõôðñÜíäïò (óåë. 45)
(920 - 970). Åðßóêïðïò Êñåìþíáò (961 - 970). ËïããïâÜñäïò ðïëéôéêüò, åêêëçóéáóôéêüò
êáé äéðëùìáôéêüò ðáñÜãïíôáò ôïõ 10ïõ áé. êáé óõããñáöÝáò. Ôá Ýñãá ôïõ áðïôåëïýí
ðïëýôéìç ðçãÞ ðëçñïöïñéþí ãéá ôá ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé Üóêçóáí ìåãÜëç
åðßäñáóç óôçí ðïëéôéêÞ óêÝøç ôïõ Ìåóáßùíá êáé óôç ìåôáãåíÝóôåñç éóôïñéêÞ êáé
öéëïëïãéêÞ Ýñåõíá.
×ñçìÜôéóå ùò óýìâïõëïò ôïõ âáóéëéÜ ôùí Ãåñìáíþí ¼èùíá Á´ êáé õðçñÝôçóå ðéóôÜ
ôá ðïëéôéêÜ ó÷ÝäéÜ ôïõ. Ãé áõôü ï ¼èùí ôïí ïíüìáóå óôá ôÝëç ôïõ 961 åðßóêïðï ôçò
Êñåìþíáò.
Ï ËéïõôðñÜíäïò óôÜëèçêå ùò ðñåóâåõôÞò óôçí Êùí/ðïëç ôï 968 ãéá
äéáðñáãìáôåýóåéò. Ðñüôåéíå ãÜìï ôïõ ¼èùíá Â´ (äéáäü÷ïõ ôïõ ¼èùíá Á´) ìå ôç
âõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá Èåïöáíþ, ìå ðñïßêá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò ôçò Í. Éôáëßáò.
Ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò áðÝññéøå ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ åðéêáëïýìåíïò ôç ãåñìáíéêÞ
åðéèåôéêüôçôá åíáíôßïí ôùí âõæáíôéíþí éôáëéêþí êôÞóåùí êáé åðéöýëáîå ðïëëÝò
ôáðåéíþóåéò óôï ËéïõôðñÜíäï. Ç ðáñáìïíÞ ôïõ óôçí Êùí/ðïëç êñÜôçóå 4 ìÞíåò. Óôï
äéÜóôçìá áõôü ðñïÝêõøáí ðïëëÝò äéåíÝîåéò êáé ãéá ôï áêáíèþäåò èÝìá ôïõ áõôïêñá- 131
USZR 2CIG
ôïñéêïý ôßôëïõ. ÔåëéêÜ ç ðñåóâåßá áõôÞ Ýëçîå Üäïîá êáé ï ËéïõôðñÜíäïò åðÝóôñåøå
Ç áêìÞ Üðñáêôïò óôç Äýóç.
ôïõ Âõæáíôßïõ ¼èùí Â´ (ï Åñõèñüò Þ ×ùëüò) (óåë. 46)
(955 -983). ÂáóéëéÜò ôçò Ãåñìáíßáò (961 -983) êáé áõôïêñÜôïñáò ôçò ÃåñìáíïñùìáúêÞò
Áõôïêñáôïñßáò (973 -983). Ãéïò êáé äéÜäï÷ïò ôïõ ¼èùíá Á´. Ôï 972 óõíÞøå ãÜìï
ðïëéôéêÞò óêïðéìüôçôáò ìå ôç âõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá Èåïöáíþ. Ôï 980 ï ¼èùí Â´
åðé÷åßñçóå ìéá ìïéñáßá åêóôñáôåßá óôçí Éôáëßá ìå óôü÷ï ôçí åêäßùîç ôùí Âõæáíôéíþí
êáé ôùí ÁñÜâùí ôçò Óéêåëßáò. ÔåëéêÜ üìùò óõíôñßöôçêå áðü ôïõò ¢ñáâåò óå íáõìá÷ßá
óôïí Êñüôùíá ôï 982. Åí ôù ìåôáîý åß÷å êëïíéóôåß ç õãåßá ôïõ êáé Ýíá ÷ñüíï áñãüôåñá
ðÝèáíå óôç Ñþìç óå çëéêßá 28 åôþí.
Èåïöáíþ (óåë. 46)
(950 -991). ÂõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá, áíåøéÜ ôïõ ÉùÜííç ÔæéìéóêÞ. Ôï 972 íõìöåýèçêå ôïí
¼èùíá Â´ (äéÜäï÷ï ôïõ ¼èùíá Á´) êáé Ýãéíå áõôïêñÜôåéñá ôçò Ãåñìáíßáò (972 -991).
¹ôáí åîáéñåôéêÜ üìïñöç êáé êáëëéåñãçìÝíç.
Ï ãÜìïò ôçò åß÷å ìåãÜëç ðïëéôéêÞ êáé ðïëéôéóôéêÞ óçìáóßá.
ÐïëéôéêÞ, äéüôé: âåëôéþèçêáí ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôçò ÃåñìáíéêÞò êáé ôçò ÂõæáíôéíÞò
Áõôïêñáôïñßáò. Ïé Ãåñìáíïß Ýðáøáí íá ðñïâÜëëïõí äéåêäéêÞóåéò óôéò âõæáíôéíÝò
êôÞóåéò ôçò Í. Éôáëßáò êáé áðÝöåõãáí íá ÷ñçóéìïðïéïýí óôá äçìüóéá Ýããñáöá ôïí
ôßôëï ôïõ "áõôïêñÜôïñá ôùí Ñùìáßùí".
ÐïëéôéóôéêÞ, äéüôé: Ç ðáñïõóßá ôçò Èåïöáíþò êáé ôçò ðïëõìåëïýò óõíïäåßáò ôçò óôç
ãåñìáíéêÞ áõëÞ Ýäùóå íÝá þèçóç óôá ÃñÜììáôá êáé óôéò ÔÝ÷íåò, åíþ ôï åèéìïôõðéêü
ôçò åðçñåÜóôçêå áðü ôï Âõæáíôéíü. Ç óõìâïëÞ ôçò Èåïöáíþò óôçí ðïëéôéóôéêÞ åîÝëéîç
ôçò Ãåñìáíßáò èåùñåßôáé êåöáëáéþäïõò óçìáóßáò.
[Ï ¼èùí áãÜðçóå ðïëý ôç Èåïöáíþ êáé ôçò ðáñá÷þñçóå ìå åðßóçìç ðñÜîç ïëüêëçñåò
åðáñ÷ßåò óôçí Éôáëßá, ôç Ãåñìáíßá êáé ôçí Ïëëáíäßá. ÁðÝêôçóáí 4 ðáéäéÜ].
Êñåìþíá (óåë. 45)
Ðüëç ôçò Â. Éôáëßáò
ÊáôåðÜíù (óåë. 46)
(< êáôÜ + åðÜíù) = äéïéêçôÞò, áíþôáôïò óôñáôéùôéêüò êáé ðïëéôéêüò áîéùìáôïý÷ïò óå
âõæáíôéíÝò åðáñ÷ßåò. ¹ôáí ï ýðáôïò åêðñüóùðïò ôïõ áõôïêñÜôïñá óôçí êÜèå åðáñ÷ßá.
êáôåðáíÜôï (óåë. 45)
ÂõæáíôéíÞ åðáñ÷ßá. Äéïéêïýíôáí áðü ôïí êáôåðÜíù.
Ï áõôïêñÜôïñáò ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò ôï 975 ßäñõóå ôï êáôåðáíÜôï ôçò Éôáëßáò, ìå Ýäñá
ôï ÌðÜñé.
132
USZR 2CIG
×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ 717 – 1025
7ïò - 8ïò áé. ì.×. Ìåôïéêåóßåò ðëçèõóìþí áðü ÅëëÜäá óôç Óéêåëßá êáé Í. Éôáëßá
- êáôÜêôçóç Óéêåëßáò áðü ¢ñáâåò
áñ÷Ýò 10ïõ áé. - ìåôáêßíçóç Óéêåëéùôþí óôç Í. Éôáëßá
- ðýêíùóç åëëçíéêïý óôïé÷åßïõ óôç Í. Éôáëßá
ìÝóá 10ïõ áé. ¹ôôá Êùí/íïõ Æ´ áðü ¢ñáâåò
951 ¼èùí Á´: "âáóéëåýò Éôáëßáò"
962 ¼èùí Á´: "áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí"
Ï ËéïõôðñÜíäïò óôçí Êùí/ðïëç
968
- äéðëùìáôéêü åðåéóüäéï
975 ºäñõóç êáôåðáíÜôïõ Éôáëßáò áðü ÉùÜííç ÔæéìéóêÞ
972 ÃÜìïò ¼èùíá Â´ ìå ðñéãêßðéóóá Èåïöáíþ
¹ôôá ¼èùíá Â´ áðü ¢ñáâåò óôïí Êñüôùíá
982
(ëéìÜíé Í. Éôáëßáò)
- ÅìöÜíéóç Íïñìáíäþí óôç Í. Éôáëßá
ìÝóá 11ïõ áé.
- áðåéëÞ ãéá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò
ÁÐÁÍÔHÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ

1. ÌåëÝôçóå óôï ðñþôï ðáñÜèåìá ôéò áéôßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ôùí Óéêåëéùôþí êáé
ðáñáêïëïýèçóå óôï ÷Üñôç ôç äéáäñïìÞ ðïõ áêïëïýèçóáí ïé öõãÜäåò. Ðïéåò Þôáí
ïé óõíÝðåéåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ãéá ôç Óéêåëßá êáé ôç Í. Éôáëßá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü áãéïëïãéêü êåßìåíï (âßïò áãßùí ÓÜâá êáé Ìáêáñßïõ)
êáé áíáöÝñåôáé óôç ìåôáíÜóôåõóç åíüò ìÝñïõò ôïõ óéêåëéêïý ðëçèõóìïý ðñïò ôçí
Êáëáâñßá. Ïé áéôßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò áõôÞò Þôáí ïé áñáâéêÝò åðéèÝóåéò êáé ëåçëáóßåò
êáé ç ìåãÜëç ðåßíá ðïõ åðáêïëïýèçóå. Ç ðåßíá ïäÞãçóå ôïõò êáôïßêïõò óå áðüãíùóç êáé
Ýöôáóáí ìÝ÷ñé êáé óå áíèñùðïöáãßá.
Ïé Óéêåëéþôåò õðü ôçí çãåóßá ôïõ áãßïõ ÓÜââá, Ýöõãáí ðñïò ôï áíáôïëéêü ìÝñïò ôïõ
íçóéïý, äéáó÷ßæïíôáò åñçìéêÜ âïõíÜ êáé åãêáôáóôÜèçêáí óå ðïëý ï÷õñÜ êÜóôñá óôçí
ðåñéï÷Þ ôçò ÑáìÝôôáò. Óôç óõíÝ÷åéá ìå ðëïßá ðÝñáóáí óôçí Êáëáâñßá.
Ïé óõíÝðåéåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò áõôÞò Þôáí êõñßùò äçìïãñáöéêÝò: äçëáäÞ ìåéþèçêå
ï ðëçèõóìüò ôçò Óéêåëßáò êáé åíéó÷ýèçêå ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï ôçò Êáëáâñßáò.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò äßíåé ðåñéóóüôåñåò
ðëçñïöïñßåò ãéá ôéò óõíÝðåéåò ôçò êáôÜêôçóçò ôçò Óéêåëßáò áðü ôïõò ¢ñáâåò êáé ôéò
áéôßåò ðïõ ïäÞãçóáí ôïõò Óéêåëéþôåò íá åãêáôáëåßøïõí ôéò åóôßåò ôïõò êáé íá ìåôáêéíçèïýí
óôç Í. Éôáëßá.
133
USZR 2CIG
2. ÁíáæÞôçóå óôï äåýôåñï ðáñÜèåìá ôéò áéôßåò ôçò åîÝãåñóçò ôïõ ðëçèõóìïý ôïõ
Ç áêìÞ Rossano Êáëáâñßáò. Ðþò åêöñÜóôçêå ç äõóáñÝóêåéá ôùí åîåãåñìÝíùí;
ôïõ Âõæáíôßïõ Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü áãéïëïãéêü êåßìåíï (Âßïò Íåßëïõ ôïõ ÍÝïõ) êáé
áíáöÝñåôáé óôçí åîÝãåñóç ôùí êáôïßêùí ôïõ ÑïóÜíïõ / Rossano, óõìðëçñþíïíôáò ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ Âõæáíôßïõ Ýíáíôé ôùí ÁñÜâùí óôá ÷ñüíéá
ôçò âáóéëåßáò ôïõ Íéêçöüñïõ ÖùêÜ.
Óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, êáôÜ ôá Ýôç 965 -966 ìÜãéóôñïò (: óôñáôçãüò-äéïéêçôÞò) ôçò
Êáëáâñßáò Þôáí ï Íéêçöüñïò Åîáêéïíßôçò. Áõôüò áðïöÜóéóå íá êáôáóêåõÜóåé ÷åëÜíäéá,
äçëáäÞ ðïëåìéêÜ ðëïßá ìå ðñïóùðéêÞ åñãáóßá ôùí êáôïßêùí ôçò ðåñéï÷Þò, ãéá íá
ðñïóôáôåýóåé ìå áõôÜ ôéò ðáñáëéáêÝò ðüëåéò áðü ôéò åðéèÝóåéò ôùí ÁñÜâùí ðïõ åß÷áí ùò
ïñìçôÞñéï ôç Óéêåëßá, êáé íá áöáíßóåé ôçí ßäéá.
¼ôáí ôá ðëïßá êáôáóêåõÜóôçêáí êáé Þôáí Ýôïéìïé íá ôá êáèåëêýóïõí óôç èÜëáóóá, ïé
êÜôïéêïé ôïõ Rossanï ôá ðõñðüëçóáí êáé êñÝìáóáí ôïõò êáðåôÜíéïõò ôïõò. Ç áéôßá ôçò
åîÝãåñóçò áõôÞò, óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, Þôáí üôé äåí Þèåëáí íá õðçñåôÞóïõí óôá
÷åëÜíäéá, -ãéáôß áõôïß èá áðïôåëïýóáí ôá ðëçñþìáôÜ ôïõò-, êáèþò äåí åß÷áí ôÝôïéá
åìðåéñßá êáé áðü ôçí Üëëç Þèåëáí íá åìðïäßóïõí ôç âõæáíôéíÞ áíôåðßèåóç åíáíôßïí ôçò
Óéêåëßáò.
Áíôéëáìâáíüìáóôå âÝâáéá üôé áõôÞ ç åîÝãåñóç Þôáí ìéá ðïëéôéêÞ óýãêñïõóç ôùí
êáôïßêùí ôçò Êáëáâñßáò, ðïõ Þèåëáí íá åìðïäßóïõí ôá åðåêôáôéêÜ ó÷Ýäéá ôçò âõæáíôéíÞò
êõâÝñíçóçò.
3. Ðïéåò óçìåñéíÝò ëÝîåéò ðñïÞëèáí áðü ôïõò üñïõò êáôåðÜíù êáé ìÜãéóôñïò; Ðþò åßíáé
ïé ëÝîåéò áõôÝò ó' Üëëåò åõñùðáúêÝò ãëþóóåò;
Áðü ôïõò ìåóáéùíéêïýò üñïõò ìÜãéóôñïò êáé êáôåðÜíù ðñïÞëèáí ïé åîÞò óçìåñéíÝò
ëÝîåéò:
ÅËËÇÍÉÊÁ ÁËËÅÓ ÅÕÑÙÐÁÚÊÅÓ ÃËÙÓÓÅÓ
ÌáÝóôñïò Master (áããëéêÜ)
ìÜãéóôñïò
ÌÜóôïñáò Meister (ãåñìáíéêÜ)
Captain (áããëéêÜ)
êáôåðÜíù êáðåôÜíéïò
Kapitan (ãåñìáíéêÜ)
4. Ãéáôß ïé âõæáíôéíÝò áñ÷Ýò äåí áíáãíþñéæáí óôï ãåñìáíü çãåìüíá ôïí ôßôëï imperator
-âáóéëåýò, áëëÜ ìüíï ôïí ôßôëï rex -ñÞãáò; Ôé êáôáëïãßæåé ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò óôï
ãåñìáíü ðñåóâåõôÞ êáé óôç ãåñìáíéêÞ ðïëéôéêÞ;
Áðü ôï ðáñÜèåìá " ËéïõôðñÜíäïò êáé âõæáíôéíÝò áñ÷Ýò", ðïõ åßíáé áðüóðáóìá áðü
Ýêèåóç ôïõ ËéïõôðñÜíäïõ ãéá ôçí ðñåóâåßá ôïõ óôçí Êùí/ðïëç, ðñïêýðôåé üôé ôï
áêáíèþäåò èÝìá ðïõ äçëçôçñßáæå ôéò ó÷Ýóåéò âõæáíôéíïý êáé ãåñìáíéêïý êñÜôïõò, Þôáí
ï ôßôëïò "imperator Romanorum" (= áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí) Þ "âáóéëåýò Ñùìáßùí".
Ïé âõæáíôéíÝò áñ÷Ýò äåí áíáãíþñéæáí óôï ãåñìáíü çãåìüíá ôïí ôßôëï imperator, ãéáôß
åß÷áí ôçí áíôßëçøç üôé ðÜíù óôç ãç äå ìðïñïýóå íá õðÜñîåé ðáñÜ ìüíï ìßá áõôïêñáôïñßá,
134
USZR 2CIG
ç ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá, êáé ìüíï Ýíáò áõôïêñÜôïñáò, ðïõ Ýöåñå ôïí ôßôëï "imperator
Romanorum". Ôï íá õðÜñ÷ïõí äýï áõôïêñÜôïñåò, ãéá ôïõò Âõæáíôéíïýò Þôáí êÜôé ôï
åîùðñáãìáôéêü, ðïõ äåí ìðïñïýóå íá Ý÷åé ïýôå éó÷ý, ïýôå äéÜñêåéá. Áðïôåëïýóå ãé' 717 – 1025
áõôïýò óêÜíäáëï êáé óöåôåñéóìüò ôùí íïìßìùí äéêáéùìÜôùí ôïõò. Ïé Âõæáíôéíïß
èåùñïýóáí üôé óôïõò çãåìüíåò ôçò Äýóçò ôáßñéáæå ðåñéóóüôåñï ï ôßôëïò rex - ñÞãáò, ðïõ
äÞëùíå çãåìüíá êáôÜ ðïëý êáôþôåñï áðü ôï "âáóéëÝá ôùí Ñùìáßùí", ðïõ åß÷å ôçí Ýäñá
ôïõ óôçí Êùí/ðïëç.
Ãé' áõôü ôï ëüãï óõãêñïýóôçêáí äýï öïñÝò ìå ôïõò çãåìüíåò ôçò Äýóçò: Ôçí ðñþôç
öïñÜ ôï Ýôïò 800 ìå ôïí ÊáñëïìÜãíï, ðïõ ßäñõóå ôï öñáãéêü êñÜôïò êáé óôÝöèçêå
áðü ôïí ðÜðá óôç Ñþìç "imperator Romanorum", êáé ôç äåýôåñç öïñÜ ôï 962 ìå ôïí
¼èùíá Á´, ðïõ ßäñõóå ôçí ÃåñìáíïñùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá ("Áãßá ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá
ôïõ Ãåñìáíéêïý ¸èíïõò") êáé óôÝöèçêå êé áõôüò "imperator Romanorum", áðü ôïí ðÜðá
óôç Ñþìç.
Áðü ôï ðáñÜèåìá ðñïêýðôåé üôé ïé Âõæáíôéíïß Þôáí åîïñãéóìÝíïé ìå ôïí óöåôåñéóìü
ôïõ ôßôëïõ áðü ôïí ¼èùíá Á´ êáé ìå ôçí éôáëéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Ãåñìáíþí. Ãé' áõôü ï
Íéêçöüñïò ÖùêÜò êáôáëïãßæåé óôï ãåñìáíü çãåìüíá áóÝâåéá, åðåéäÞ êáôÝëáâå ôç Ñþìç
ìå å÷èñéêÞ åéóâïëÞ êáé öÝñèçêå ìå âÜñâáñï ôñüðï óôïõò êáôïßêïõò ôçò Éôáëßáò. Åðßóçò
êáôáëïãßæåé óôïí ¼èùíá Á´ üôé åðéäßùîå íá êáèõðïôÜîåé âßáéá ôéò ðüëåéò ôïõ âõæáíôéíïý
êñÜôïõò (âõæáíôéíÝò êôÞóåéò) êáé åðåéäÞ äåí ôá êáôÜöåñå, Ýóôåéëå ôï ËéïõôðñÜíäï ãéá
äéáðñáãìáôåýóåéò ìå ðñüó÷çìá ôçí åéñÞíç, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ùò êáôÜóêïðï.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò äéáöùôßæåé ãéáôß ï
Íéêçöüñïò ÖùêÜò åðéêáëÝóôçêå ôç ãåñìáíéêÞ åðéèåôéêüôçôá åíáíôßïí ôùí éôáëéêþí êôÞóåùí
êáé áðÝññéøå ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ ËéïõôðñÜíäïõ.
1. Ðþò äéáìïñöþèçêå ï åëëçíéóìüò ôçò Í. Éôáëßáò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 10ïõ áé.;
Óôç Í. Éôáëßá êáé óôç Óéêåëßá, Þäç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá (8ïò - 6ïò áé. ð.×.) ìå ôï â´
åëëçíéêü áðïéêéóìü æïýóáí ðïëëïß ¸ëëçíåò, ãé' áõôü êáé ç ðåñéï÷Þ áõôÞ ëåãüôáí ÌåãÜëç
ÅëëÜò. Ôïí 7ï êáé 8ï áé. ì.×. ï åëëçíéêüò ðëçèõóìüò ôùí ðåñéï÷þí áõôþí åíéó÷ýèçêå áðü
ôéò ìåôïéêåóßåò ôùí åëëçíéêþí ðëçèõóìþí áðü ôçí ÅëëÜäá, åîáéôßáò ôùí óëáâéêþí
åðéèÝóåùí.
Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 10ïõ áé. ïé ¢ñáâåò êáôÝêôçóáí ôç Óéêåëßá, ðïõ Þôáí âõæáíôéíÞ êôÞóç
êáé åîáéôßáò áõôïý ôïõ ãåãïíüôïò ïé Óéêåëéþôåò åãêáôÝëåéøáí ôéò åóôßåò ôïõò êáé
ìåôáêéíÞèçêáí óôç Íüôéá Éôáëßá, ðõêíþíïíôáò Ýôóé ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï ôçò ðåñéï÷Þò.
ÌåôÜ ôçí êáôÜêôçóç ôçò Óéêåëßáò áðü ôïõò ¢ñáâåò óôï ÂõæÜíôéï áðÝìåéíå ìüíï ç
Íüôéá Éôáëßá ðïõ ðåñéëÜìâáíå 3 èÝìáôá: 1) ôçò Ëïããïâáñäßáò, 2) ôçò Êáëáâñßáò êáé 3)
ôçò Ëïõêáíßáò.
2. Ðïý áðïóêïðïýóå ç äõôéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí áõôïêñáôüñùí ôçò ÌáêåäïíéêÞò

äõíáóôåßáò;
Ç äõôéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí áõôïêñáôüñùí ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò áðïóêïðïýóå:
á) óôç äéáôÞñçóç êáé åðÝêôáóç ôùí êôÞóåþí ôïõò óôçí Éôáëßá êáé â) óôçí áðüêñïõóç 135
ôùí áñáâéêþí åðéèÝóåùí êáé ôçò ãåñìáíéêÞò áðåéëÞò.
USZR 2CIG
3. Ðïéá ôáêôéêÞ áêïëïýèçóå ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò Ýíáíôé ôùí ÁñÜâùí êáé ôùí Ãåñìáíþí;
Ç áêìÞ Ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò Ýíáíôé ôùí ÁñÜâùí ôçò Óéêåëßáò áêïëïýèçóå áìõíôéêÞ ðïëéôéêÞ,
ôïõ Âõæáíôßïõ óôçñéæüìåíïò óå óõììá÷ßåò ìå éôáëïýò çãåìüíåò êáé óôç âïÞèåéá ôïõ ôïðéêïý ðëçèõóìïý.
¸íáíôé ôùí Ãåñìáíþí üìùò áêïëïýèçóå óêëçñÞ ðïëéôéêÞ óôéò äéáðñáãìáôåýóåéò ìå
ôïí áðåóôáëìÝíï ôïõ ¼èùíá Á´, ËéïõôðñÜíäï. ÅîÝöñáóå ôçí ïñãÞ ôùí Âõæáíôéíþí ãéá ôïí
ôßôëï "âáóéëåýò Ñùìáßùí" êáé áðÝññéøå ôçí ðñüôáóç ãéá ôï ãÜìï ôïõ äéáäü÷ïõ ¼èùíá Â´
ìå ôçí ðñéãêßðéóóá Èåïöáíþ, ìå ðñïßêá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò ôçò Íüôéáò Éôáëßáò êáé
åðéöýëáîå ðïëëÝò ôáðåéíþóåéò óôï ËéïõôðñÜíäï, ðïõ åðÝóôñåøå Üðñáêôïò óôç Äýóç.
4. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç äõôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ÉùÜííç ÔæéìéóêÞ;

Ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò óõíÝíùóå ôá ôñßá "èÝìáôá" ôçò Éôáëßáò êáé ßäñõóå ôï êáôåðáíÜôï
ôçò Éôáëßáò (975). ¼ñéóå ùò Ýäñá ôïõ êáôåðÜíù (:äéïéêçôÞ) ôçò Éôáëßáò ôï ÌðÜñé.
Óõã÷ñüíùò ï ÔæéìéóêÞò áêïëïýèçóå ìåôñéïðáèÞ ðïëéôéêÞ Ýíáíôé ôùí Ãåñìáíþí. Óõíáßíåóå
óôï ãÜìï ôçò áíåøéÜò ôïõ Èåïöáíþò ìå ôïí ¼èùíá Â´ (äéÜäï÷ï ôïõ ¼èùíá Á´), áëëÜ äåí
éêáíïðïßçóå áðüëõôá ôéò ãåñìáíéêÝò áðáéôÞóåéò.
5. Ðïéá Þôáí ç éôáëéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ Âáóéëåßïõ Â´;

Ï Âáóßëåéïò Â´ áíôéìåôþðéóå áðïôåëåóìáôéêÜ ôéò åîùôåñéêÝò áðåéëÝò ìå ôç âïÞèåéá ôùí
Âåíåôþí êáé ôùí Ðéóáôþí. Óôïõò Âåíåôïýò ðáñá÷þñçóå ôá ðñþôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá, ðïõ
áñãüôåñá äéåõñýíèçêáí áðü ôïõò Êïìíçíïýò.
136
USZR 2CIG

717 – 1025
1. Ïé åîåëßîåéò óôçí ïéêïíïìßá êáé ôçí êïéíùíßá
Ðåñßëçøç
Óôá ÷ñüíéá ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò óôáèåñïðïéÞèçêå ç äçìïãñáöéêÞ åîÝëéîç
(äçëáäÞ áõîÞèçêå ï ðëçèõóìüò) êáé âåëôéþèçêå ç ïéêïíïìßá, êõñßùò ç áóôéêÞ.
á. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíßá ôçò õðáßèñïõ

Óôçí áñ÷Þ ôçò åðï÷Þò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò (8ïò - 9ïò áé.) Üñ÷éóå íá
ó÷çìáôßæåôáé ìéá íÝá áñéóôïêñáôßá ôçò ãçò (åðáñ÷éáêÞ), åíþ ðáñÜëëçëá õðÜñ÷åé êáé ç
áñéóôïêñáôéßá ôùí áîéùìÜôùí (áóôéêÞ). Ç âõæáíôéíÞ áñéóôïêñáôßá óõíäÝåôáé ìå ôçí
åìöÜíéóç ïéêïãåíåéáêþí åðùíýìùí (8ïò - 11ïò áé. ). Ïé äýï áõôÝò ïìÜäåò óõíäÝïíôáé ìå
åðéãáìßåò êáé óõã÷ùíåýïíôáé óå åíéáßá ôÜîç óôá ôÝëç ôïõ 10ïõ áé. Åßíáé ç ôÜîç ôùí
"äõíáôþí", ðïõ áðïôåëåß ôçí Üñ÷ïõóá ôÜîç ôçò åðï÷Þò.
Óôçí ýðáéèñï æïõí êáé ïé ðÝíçôåò, äçëáäÞ áãñïôéêÝò ìÜæåò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü
åëåýèåñïõò ãáéïêôÞìïíåò, áêôÞìïíåò ãåùñãïýò êáé ðáñïßêïõò.
Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ Ýùò ôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé. ç áãñïôéêÞ êïéíüôçôá êáé ïé
áíåîÜñôçôïé áãñüôåò ðëÞôôïíôáé áðü ôïõò ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò, ðïõ ôïõò áðïóðïýí ôá
êôÞìáôá êáé áðü ôï êñÜôïò ðïõ ôïõò åðéâÜëëåé âáñéÜ öïñïëïãßá. Áð' ôçí Üëëç ïé åõãåíåßò
åßíáé áðñüèõìïé íá äáðáíÞóïõí ÷ñÞìáôá ãéá ôç âåëôßùóç ôùí ìÝóùí êáé ôå÷íéêþí
ðáñáãùãÞò. Ãé' áõôïýò ôïõò ëüãïõò ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ óôï ÂõæÜíôéï ðáñáìÝíåé
óôÜóéìç êáé åõÜëùôç óôéò êñßóåéò ðïõ Üñ÷éóáí íá åêäçëþíïíôáé óôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé.
â. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíßá ôùí ðüëåùí

Ôçí ßäéá ðåñßïäï óôéò ðüëåéò, ðáñïõóéÜæåé ìåãÜëç áíÜðôõîç ç áóôéêÞ ïéêïíïìßá. Áðü
ôïí 9ï Ýùò ôïí 11ï áé. áíïéêïäïìïýíôáé ðáëáéÝò ðüëåéò, (üðùò ç ÐÜôñá, ç ÓðÜñôç ê.Ü.)
êáé ïéêïäïìïýíôáé íÝåò ìå Ýíôïíç ïéêïíïìéêÞ ëåéôïõñãßá, üðùò ç ¸öåóïò, ç Ôñáðåæïýíôá
ê.Ü., üðïõ äéåîÜãïíôáé åôÞóéåò åìðïñïðáíçãýñåéò. Åðßóçò áñêåôÜ êÜóôñá, Ýãéíáí áóôéêÜ
êÝíôñá ìå çìéáãñïôéêü ÷áñáêôÞñá (áóôõêþìáé Þ áãñïôïðüëåéò).
Óôéò ðüëåéò ôçí åðï÷Þ áõôÞ æïõí: á) ïé åõãåíåßò, â) ç ìåóáßá ôÜîç êáé ã) ï äÞìïò.
á) Ïé åõãåíåßò åßíáé ç íÝá áñéóôïêñáôéêÞ ôÜîç, ðïõ Ý÷åé ðñïêýøåé áðü ôç óõã÷þíåõóç
ôçò áñéóôïêñáôßáò ôçò ãçò ìå ôçí áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí.
â) Ç ìåóáßá ôÜîç åßíáé ç ôÜîç ôùí åðé÷åéñçìáôéþí, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü
åìðïñïâéïôÝ÷íåò, íáõêëÞñïõò êáé ôñáðåæßôåò. Åßíáé ïñãáíùìÝíç óå óõíôå÷íßåò êáé áóêåß
ìåãÜëç êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ åðéññïÞ. Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 10ïõ áé. áíáðôý÷èçêáí ðïëý
ïé âéïôå÷íßåò êáé êõñßùò ôï åîùôåñéêü åìðüñéï.
ã) Ï äÞìïò, äçëáäÞ ïé ðïëõÜñéèìåò ëáúêÝò ìÜæåò, áðïôåëåßôáé áðü öôù÷ïýò ðïõ
åñãÜæïíôáí ðåñéóôáóéáêÜ Þ Þôáí Üíåñãïé.
137
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
Åðï÷Þ ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò: oóôáèåñïðïßçóç äçìïãñáöéêÞò åîÝëéîçò
o âåëôßùóç ïéêïíïìßáò
á. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíßá ôçò õðáßèñïõ
• 8ïò - 9ïò áé. o íÝá áñéóôïêñáôßá ãçò (åðáñ÷éáêÞ)
o íÝá áñéóôïêñáôßá áîéùìÜôùí (áóôéêÞ)
• 8ïò - 11ïò: åðÝêôáóç ïéêïãåíåéáêþí åðùíýìùí o íÝá áñéóôïêñáôßá
Åðéãáìßåò: áñéóôïêñáôßá ãçò + áñéóôïêñáôßá áîéùìÜôùí o íÝá áñéóôïêñáôßá

(äõíáôïß)
äõíáôïß: ðïëéôéêïß, óôñáôéùôéêïß êáé èñçóêåõôéêïß Üñ÷ïíôåò, äéá÷åéñéóôÝò êñáôéêÞò,

áõôïêñáôïñéêÞò, åêêëçóéáóôéêÞò êáé ìïíáóôéêÞò ðåñéïõóßáò.
ðÝíçôåò: áãñïôéêÝò ìÜæåò: o á) åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò

o â) áêôÞìïíåò ãåùñãïß
o ã) ðÜñïéêïé
• áñ÷Ýò 9ïõ áé.: áãñïôéêÞ êïéíüôçôá êáé áíåîÜñôçôïé áãñüôåò ðëÞôôïíôáé áðü:
á) ôïõò ìåãáëïêôçìáôßåò o áðïóðïýí ôá êôÞìáôá ôùí
ìéêñïìåóáßùí (ìå íüìéìïõò êáé ðáñÜíïìïõò ôñüðïõò)
â) ôï êñÜôïò o öïñïëïãéêÝò ðéÝóåéò
ìåãÜëá êôÞìáôá: o äåí Þôáí åíéáßá
o áðïôåëïýíôáí áðü ðïëõÜñéèìåò äéÜóðáñôåò åêôÜóåéò, ôá
÷ùñßá Þ ðñïÜóôåéá
p
Êáëëéåñãïýíôáé áðü åëåýèåñïõò åíïéêéáóôÝò Þ ðáñïßêïõò
Åõãåíåßò: o æïõí Üíåôç æùÞ
o Ý÷ïõí åéóïäÞìáôá áðü êôÞìáôá êáé ìéóèïýò
o åßíáé áðñüèõìïé íá åðåíäýóïõí ãéá âåëôßùóç ðáñáãùãÞò
ÁðïôÝëåóìá: óôÜóéìç ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ
â. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíßá ôùí ðüëåùí

ðüëåéò o áóôéêÞ ïéêïíïìßá o ìåãÜëç áíÜðôõîç
• 9ïò - 11ïò áé.: o áíïéêïäüìçóç ðáëáéþí ðüëåùí (ð.÷. ÐÜôñá, ÓðÜñôç ê.Ü.)
o ïéêïäüìçóç íÝùí ðüëåùí
o ÊÜóôñá o áóôéêÜ êÝíôñá ìå çìéáãñïôéêü ÷áñáêôÞñá:
(áóôõêþìáé Þ áãñïôïðüëåéò)
Åìðïñïðáíçãýñåéò: åôÞóéåò, óå ìåãÜëåò ðüëåéò (ð.÷.: ¸öåóïò, Ôñáðåæïýò ê.Ü.)
ÓõóôÞìáôá: åðáããåëìáôéêÜ óùìáôåßá (óõíôå÷íßåò) åìðüñùí êáé âéïôå÷íþí.
138
USZR 2CIG
Åðáñ÷éêüí âéâëßïí: óõëëïãÞ íïìéêþí äéáôÜîåùí o êáèüñéæå ôç ëåéôïõñãßá ôùí

"óõóôçìÜôùí" óôçí Êùí/ðïëç, áðü ôïí 10ï áé.
Âéïôå÷íßåò: o ôñïößìùí êáé åðåîåñãáóßáò åéäþí ðïëõôåëåßáò (ìåôÜîé, ìðá÷áñéêÜ, 717 – 1025
êëð.)
Åìðüñéï: o åóùôåñéêü êáé åîùôåñéêü
o åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ìå: Âïýëãáñïõò, Ñþóïõò, Éôáë.ðüëåéò, ×áëéöÜôï
o ìáêñéíÜ ôáîßäéá åìðüñùí ãéá ìðá÷áñéêÜ, âáöéêÝò ýëåò, áñþìáôá
o åêôåëùíéóìüò ðñïúüíôùí o Ôñáðåæïýíôá
Ìåóáßá ôÜîç: oôÜîç åðé÷åéñçìáôéþí.
oÁðïôåëåßôáé áðü: - åìðïñïâéïôÝ÷íåò, íáýêëçñïõò, ôñáðåæßôåò
o Þôáí ïñãáíùìÝíç óå óõíôå÷íßåò Þ áäåëöüôçôåò
o õðïêéíïýóå ëáúêÜ êéíÞìáôá êáôÜ ôùí åõãåíþí
o áóêïýóå ìåãÜëç ðïëéôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ åðéññïÞ (êõñßùò 11ï áé)
ÄÞìïò: ðïëõÜñéèìåò ëáúêÝò ìÜæåò. Áðïôåëïýíôáí áðü: öôù÷ïýò êáé Üíåñãïõò
Ó×ÅÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÂÕÆÁÍÔÉÍÇÓ ÏÉÊÏÍÏÌÉÁÓ

(8Ïò - 11Ïò ÁÉ.)
ÕÐÁÉÈÑÏÓ ÐÏËÅÉÓ
- áãñïôéêÞ ïéêïíïìßá o åê÷ñçìáôéóìÝíç - áóôéêÞ ïéêïíïìßá o åê÷ñçìáôéóìÝíç
p p
ÐåñéïñéóìÝíç áíÜðôõîç ÌåãÜëç áíÜðôõîç
- áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ - Åìðüñéï: åóùôåñéêü êáé åîùôåñéêü

p
óôÜóéìç - Âéïôå÷íßåò: ôñïößìùí êáé
………………………………………………….......... åðåîåñãáóßáò åéäþí ðïëõôåëåßáò
[9ïò - 10ïò áé.: áíÜðôõîç âéïôå÷íßáò ó÷åôéêÞò ìå
áãñïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (ð.÷.: óéäçñïõñãåßá, - Íáõóéðëïúá
êáôáóêåõÝò áãñïôéêþí åñãáëåßùí ê.ë.ð.)]
- Õðçñåóßåò: ôñÜðåæåò ê.Ü.
139
USZR 2CIG
Ó×ÅÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÂÕÆÁÍÔÉÍÇÓ ÊÏÉÍÙÍÉÁÓ

Ç áêìÞ (8Ïò - 11Ïò ÁÉ.)
8ïò - 9ïò áé.: áñéóôïêñáôßá ãçò 8ïò - 9ïò áé.: áñéóôïêñáôßá áîéùìÜôùí
(åðáñ÷éáêÞ) (áóôéêÞ)
ÔÝëç 10ïõ áé.: áñéóôïêñáôßá ãçò + áñéóôïêñáôßá áîéùìÜôùí (ìå åðéãáìßåò)

o íÝá âõæáíôéíÞ áñéóôïêñáôßá: äõíáôïß
- Äõíáôïß: ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò - Äõíáôïß: ðïëéôéêïß, óôñáôéùôéêïß, èñçóêåõôéêïß
Üñ÷ïíôåò, êáé äéá÷åéñéóôÝò êñáôéêÞò,
- ðÝíçôåò: - åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò áõôïêñáôïñéêÞò, åêêëçóéáóôéêÞò êáé ìïíáóôéêÞò
- áêôÞìïíåò ãåùñãïß ðåñéïõóßáò.
- ðÜñïéêïé
- Ìåóáßá ôÜîç: (10ïò - 11ïò áé.)
- (Äïýëïé) - åðé÷åéñçìáôßåò
- Ýìðïñïé
- âéïôÝ÷íåò
- íáýêëçñïé
- ôñáðåæßôåò
- äÞìïò: (ðïëõÜñéèìåò ëáúêÝò ìÜæåò)

- öôù÷ïß êáé Üíåñãïé
- (Äïýëïé)
Áñéóôïêñáôßá ãçò (åðáñ÷éáêÞ) (óåë. 48)
Éó÷õñÞ ïéêïíïìéêÞ ôÜîç óôï ÂõæÜíôéï. Åßíáé ïé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò, áõôïß äçëáäÞ ðïõ
Ý÷ïõí ìåãÜëç êôçìáôéêÞ ðåñéïõóßá (áðü ôá ôÝëç ôïõ 8ïõ áé.)
Áñéóôïêñáôßá áîéùìÜôùí (áóôéêÞ) (óåë. 48)
Éó÷õñÞ ðïëéôéêÞ ôÜîç óôï ÂõæÜíôéï. ¼óïé áíÞêïõí ó' áõôÞ ôçí ôÜîç êáôÝ÷ïõí õøçëÜ
áîéþìáôá, óôñáôéùôéêÜ êáé ðïëéôéêÜ, êáé ìéóèïäïôïýíôáé áðü ôï êñÜôïò.
ÍÝá áñéóôïêñáôßá: Äõíáôïß (óåë. 48)
Ç Üñ÷ïõóá ôÜîç óôï ÂõæÜíôéï, ðïõ ðñïÝêõøå óôá ôÝëç ôïõ 10ïõ áé. áðü ôç óõã÷þíåõóç
ìå åðéãáìßåò ôçò áñéóôïêñáôßáò ôçò ãçò ìå ôçí áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí. Åßíáé ïé
äõíáôïß.
Ïé äõíáôïß êáôåß÷áí ðëïýôï êáé ðïëéôéêÞ äýíáìç êáé ìåôåß÷áí Üìåóá Þ Ýììåóá óôçí
140 åîïõóßá. Åðåäßùêáí: 1) ôçí åðÝêôáóç ôçò ãçò ðïõ êáôåß÷áí, 2) ôïí Ýëåã÷ï ôïõ áãñïôéêïý
USZR 2CIG
êüóìïõ, 3) ôçí áðüóðáóç üëï êáé ðåñéóóïôÝñùí ðñïíïìßùí áðü ôï êñÜôïò, 4) ôçí
åíßó÷õóç ôçò ðáñïõóßáò ôïõò óôçí Üóêçóç ôçò åîïõóßáò, ìå ìïíïðþëçóç êÜðïéùí
êñáôéêþí èÝóåùí. 717 – 1025
Óôçí ôÜîç áõôÞ ðåñéëáìâÜíïíôáé ðïëéôéêïß, óôñáôéùôéêïß êáé èñçóêåõôéêïß Üñ÷ïíôåò
êáé ïé äéá÷åéñéóôÝò ôçò êñáôéêÞò, ôçò áõôïêñáôïñéêÞò, ôçò åêêëçóéáóôéêÞò êáé
ìïíáóôéêÞò ðåñéïõóßáò.
Óõ÷íÜ ïé äõíáôïß ãßíïíôáí åðéêßíäõíïé êáé ãéá ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá, ãé' áõôü ÷ñåéÜóôçêå
íá ðáñèïýí áõóôçñÜ ìÝôñá áðü ôï âõæáíôéíü êñÜôïò ãéá íá ðåñéïñéóôåß ç äýíáìÞ
ôïõò.
ÐÝíçôåò Þ "öôù÷ïß" (óåë. 48)
Ïé áãñïôéêÝò ìÜæåò óôï ÂõæÜíôéï, ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãáéïêôÞìïíåò,
ôïõò áêôÞìïíåò ãåùñãïýò êáé ôïõò ðáñïßêïõò (8ïò - 11ïò áé.).
Åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò (óåë. 48)
Öôù÷Þ áãñïôéêÞ ôÜîç, óôçí ïðïßá áíÞêáí áãñüôåò, ðïõ ìç Ý÷ïíôáò ôá ìÝóá íá
ðëçñþóïõí ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõò, åãêáôÝëåéðáí ôç ãç ôïõò. Ç "åëåõèåñßá" ôïõò
óõíßóôáôï óôï üôé äåí ôïõò Ýðéáíå ç öïñïëïãßá. Áõôïß ãéá ôï êñÜôïò èåùñïýíôáí
áíýðáñêôïé (8ïò - 11ïò áé.).
ÁêôÞìïíåò ãåùñãïß (óåë. 48)
Öôù÷ïß áãñüôåò, ðïõ äåí åß÷áí äéêÜ ôïõò êôÞìáôá, áëëÜ ìßóèùíáí (:íïßêéáæáí) ãç ãéá
êáëëéÝñãåéá êáé ðëÞñùíáí åíïßêéï óôïí éäéïêôÞôç.
ÐÜñïéêïé (óåë. 48)
×ùñéêïß åãêáôåóôçìÝíïé ó' Ýíá êëÞñï ãçò, ðïõ äåí ôïõò áíÞêåé êáé ðïõ ôïí åêìåôáëëåý-
ïíôáé âÜóåé åíüò óõìâïëáßïõ ðïõ õðÝãñáøáí ìå ôïí éäéïêôÞôç ôïõ êôÞìáôïò. "¹ôáí äå-
ìÝíïé ìå ôç ãç Þ åß÷áí ðñïóùðéêÞ åîÜñôçóç áðü ôïõò êõñßïõò ôïõò" ìå ôçí Ýííïéá ôçò
äÝóìåõóçò ôïõ óõìâïëáßïõ, ðïõ üñéæå íá êáëëéåñãïýí ôá êôÞìáôÜ ôïõò õðï÷ñåùôéêÜ
êáé íá ðëçñþíïõí öüñï Þ íá êÜíïõí áããáñåßåò óôïõò éäéïêôÞôåò ôïõò (áðü ôïí 9ï áé.).
×ùñßá Þ ðñïÜóôåéá (óåë. 48)
Áðü ôéò áñ÷Ýò 9ïõ Ýùò ôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé.: ÐïëõÜñéèìåò äéÜóðáñôåò áãñïôéêÝò
åêôÜóåéò, ðïõ êáëëéåñãïýóáí åëåýèåñïé åíïéêéáóôÝò Þ ðÜñïéêïé.
Ãåíéêüôåñá ÷ùñßïí åßíáé ç áãñïôéêÞ êïéíüôçôá. Ç áêìÞ ôçò ÷ñïíïëïãåßôáé óôïí 8ï êáé
9ï áé. Ôá èåìÝëéÜ ôçò õðïíïìåýôçêáí áðü ôçí åðÝêôáóç ôùí äõíáôþí.
Ðüëåéò (óåë. 49)
Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé. óôç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá áíïéêïäïìïýíôáé ðáëáéÝò ðüëåéò,
åíþ éäñýïíôáé êáé íÝåò êáé ãßíïíôáé ôï åðßêåíôñï ôçò áíÜðôõîçò ôçò áóôéêÞò ïéêïíïìßáò.
ÐáñïõóéÜæïõí ìåãÜëç åìðïñéêÞ êßíçóç êáé óå ìåñéêÝò ãßíïíôáé êÜèå ÷ñüíï
åìðïñïðáíçãýñåéò.
Åìðïñïðáíçãýñåéò (óåë. 49)
Åìðïñéêüò èåóìüò ðïõ êáèéåñþèçêå áðü ôïí 9ï áé. óå ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò. ¹ôáí óõãêåíôñþóåéò åìðüñùí óå êÜðïéá ðüëç ìå ôçí åõêáéñßá ôçò
ãéïñôÞò êÜðïéïõ áãßïõ. Ïé ìåãáëýôåñåò åìðïñïðáíçãýñåéò ãßíïíôáí óôçí ¸öåóï, óôçí
Åõ÷Üúôá, óôçí Ôñáðåæïýíôá ê.á.
Áóôõêþìáé Þ Áãñïôïðüëåéò (óåë. 49)
Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé. óôï ÂõæÜíôéï, êÜðïéá êÜóôñá üðùò ôï ¢ñôæå (óôç Ãåùñãßá)
êáé ôï ¢íéïí (óôçí Áñìåíßá) Ýãéíáí áóôéêÜ êÝíôñá ìå çìéáãñïôéêü ÷áñáêôÞñá. Óõíäýáæáí
äçëáäÞ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ôùí áãñïôéêþí êïéíïôÞôùí êáé ôùí ðüëåùí. 141
USZR 2CIG
ÓõóôÞìáôá (óåë. 49)

Ç áêìÞ ÅðáããåëìáôéêÜ óùìáôåßá åìðüñùí êáé âéïôå÷íþí óôï ÂõæÜíôéï êáé êõñßùò óôçí
ôïõ Âõæáíôßïõ Êùí/ðïëç. Ôá óùìáôåßá áõôÜ êáèüñéæáí ôçí ðïóüôçôá ôçò ðáñáãùãÞò ôùí ðñïúüíôùí
êáé ôéò ôéìÝò ôïõò. Ç ëåéôïõñãßá ôùí "óõóôçìÜôùí" óôçí Êùí/ðïëç êáèïñéæüôáí áðü ôï
"Åðáñ÷éêüí Âéâëßïí".
Åðáñ÷éêüí âéâëßïí (óåë. 49)
ÓõëëïãÞ íïìéêþí äéáôÜîåùí, Ýíá åßäïò êþäéêá, ðïõ êáèüñéæå ôç ëåéôïõñãßá ôùí
"óõóôçìÜôùí" (:åðáããåëìáôéêþí óùìáôåßùí) óôçí Êùí/ðïëç (áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 10ïõ áé.).
Ìåóáßá ôÜîç (óåë. 49)
Ç ôÜîç ôùí åðé÷åéñçìáôéþí ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óôï ÂõæÜíôéï êáôÜ ôïí 10ï êáé 11ï áé.
áðü ôç óõíå÷Þ áíÜðôõîç ôçò áóôéêÞò ïéêïíïìßáò. Áðïôåëåßôï áðü åìðïñïâéïôÝ÷íåò,
íáõêëÞñïõò êáé ôñáðåæßôåò. ¹ôáí ïñãáíùìÝíç óå óõíôå÷íßåò Þ áäåëöüôçôåò. Áóêïýóå
ìåãÜëç êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ åðéññïÞ, êõñßùò óôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé. êáé óõ÷íÜ
õðïêéíïýóå ëáúêÜ êéíÞìáôá êáôÜ ôùí åõãåíþí.
ÄÞìïò (óåë. 49)
Ïé ðïëõÜñéèìåò ëáúêÝò ìÜæåò ôùí ðüëåùí óôï ÂõæÜíôéï (8ïò - 11ïò áé.). Áðïôåëïýíôáí
êõñßùò áðü öôù÷ïýò, ðïõ åñãÜæïíôáí ðåñéóôáóéáêÜ Þ Üíåñãïõò.

1. Ðïéåò êáôçãïñßåò áãáèþí ðåñéëÜìâáíå êáé ðïý ïöåéëüôáí ç åõöïñßá ôùí êôçìÜôùí
ôïõ ÖéëÜñåôïõ;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï "Âßï ôïõ áãßïõ ÖéëáñÝôïõ" (áãéïëïãéêü êåßìåíï)
êáé áíáöÝñåé ôçí ðåñéïõóßá åíüò ìéêñáóéÜôç ìåãáëïãáéïêôÞìïíá áðü ôçí Ðáöëáãïíßá. Ç
ðåñéïõóßá ôïõ ðåñéëÜìâáíå: á) áãÝëåò ðïëëþí æþùí, â) äåêÜäåò áãñïêôÞìáôá (48), ã)
÷éëéÜäåò õðçñÝôåò êáé ä) ðÜñá ðïëëÜ Üëëá ðëïýôç. Ôá êôÞìáôÜ ôïõ Þôáí ðïëý åýöïñá,
äéüôé åß÷áí ôï ðëåïíÝêôçìá íá ðïôßæïíôáé, êáèþò âñßóêïíôáí êïíôÜ óå ðçãÝò.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò äéáöùôßæåé ðåñéóóüôåñï
ó÷åôéêÜ ìå ôïí ðëïýôï ôùí äõíáôþí. ÌÝóá áðü ôï óõãêåêñéìÝíï ðáñÜäåéãìá ó÷çìáôßæïõìå
ìéá åéêüíá ãéá ôï ðëÞèïò ôùí áãáèþí ðïõ åß÷áí êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõò äýíáìç.
2. Ìå âÜóç ôá äåäïìÝíá ôïõ ðßíáêá, íá åêöñÜóåéò ôç ãíþìç óïõ ãéá ôéò áëëáãÝò ðïõ
óçìåéþèçêáí óôïõò ñõèìïýò äéáìüñöùóçò ôçò ìåóïâõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò.
Ìåëåôþíôáò ôïí ðßíáêá ðïõ äåß÷íåé ôçí åðÝêôáóç ôùí ïéêïãåíåéáêþí åðùíýìùí êáé ôç
óõãêñüôçóç ôçò âõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò áðü ôïí 8ï Ýùò ôïí 11ï áé., äéáðéóôþíïõìå ôá
åîÞò:
1) Áðü ôïí 8ï Ýùò ôïí 9ï áé. ïé ñõèìïß äéáìüñöùóçò ôçò âõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò
áõîÜíïíôáé áéóèçôÜ êáôÜ ôïí 9ï, äéüôé ôïí 8ï áé. õðÜñ÷ïõí 6 ïéêïãåíåéáêÜ åðþíõìá, åíþ
êáôÜ ôïí 9ï õðÜñ÷ïõí 10 -11 íÝá åðþíõìá (óýíïëï 16 -17).
2) Áðü ôï Ýôïò 900 - 976 óõíå÷ßæåôáé ç áíïäéêÞ ôÜóç, êáèþò ìáñôõñïýíôáé Üëëá 7 - 8
íÝá åðþíõìá (óýíïëï 25).
142
USZR 2CIG
3) Áðü ôï Ýôïò 976 - 1025, äçëáäÞ ôçí ðåñßïäï ôçò âáóéëåßáò ôïõ Âáóéëåßïõ Â´, Ý÷ïõìå
ó÷åäüí äéðëáóéáóìü ôùí åðùíýìùí, öôÜíïíôáò ôá 45 - 50 óõíïëéêÜ.
4) Áðü ôï Ýôïò 1025 - 1100, åìöáíßæïíôáé ìüíï 10 íÝá åðþíõìá. 717 – 1025
Óõìðåñáßíïõìå ëïéðüí üôé ïé ñõèìïß äéáìüñöùóçò ôçò âõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò
Þôáí ðéï Ýíôïíïé êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò âáóéëåßáò ôïõ Âáóéëåßïõ Â´.
3. Áîéïðïéþíôáò ôá äåäïìÝíá ôïõ ó÷åôéêïý ðáñáèÝìáôïò êáé ôéò ëåðôïìÝñåéåò ôçò

åéêüíáò ôïõ äåßðíïõ, íá åíôïðßóåéò ôá óôïé÷åßá ðïõ äåß÷íïõí ôçí ðïëõôÝëåéá ôçò
æùÞò ôçò âõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò (öáãçôÜ, óåñâßôóéá, óêåýç, Ýðéðëá).
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï "Âßï ôïõ áãßïõ ÖéëáñÝôïõ" (áãéïëïãéêü êåßìåíï)
êáé ðåñéãñÜöåé ìå ëåðôïìÝñåéåò ôï ðïëõôåëÝò ãåýìá ðïõ ðáñÝèåóå ï ìåãáëïãáéïêôÞìïíáò
ÖéëÜñåôïò óôïõò âáóéëéêïýò áðåóôáëìÝíïõò. Óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, êáèþò
ìáò äßíåé ìéá åéêüíá ôçò ÷ëéäÞò ðïõ ÷áñáêôÞñéæå ôç æùÞ ôçò âõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò.
Ôá óôïé÷åßá ðïõ äåß÷íïõí ôçí ðïëõôÝëåéá ôçò æùÞò ôïõò åßíáé: 1) ç ýðáñîç ðáëáôéïý
ìå ôñßêëéíï, äçëáäÞ ðïëõôåëÞ áßèïõóá äåîéþóåùí, 2) ôï õðåñâïëéêÜ ìåãÜëï áñ÷áßï
óôñïããõëü ôñáðÝæé, áðü åëåöáíôüäïíôï, ìå ÷ñõóÞ åðÝíäõóç, ðïõ äÝóðïæå óôç ìÝóç ôçò
áßèïõóáò êáé ÷ùñïýóå 36 Üíäñåò, 3) ôá ðëïýóéá öáãçôÜ ðïõ óåñâßñïíôáí.
Ôçí éäÝá ðïõ ó÷çìáôßæïõìå ãéá ôçí ðïëõôÝëåéá ôçò æùÞò ôçò âõæáíôéíÞò áñéóôïêñáôßáò,
óõìðëçñþíïõí ïé åéêüíåò: "Äåßðíï ðëïõóßùí" êáé "ðáëÜôé ðëïõóßïõ". Ðáñáôçñþíôáò ôåò
äéáðéóôþíïõìå üôé: á) ôï íôýóéìï ôùí óõíäáéôçìüíùí Þôáí ðïëõôåëÝò, â) ôá Ýðéðëá, ôá
óêåýç êáé ôá óåñâßôóéá Þôáí ðïëõôåëÝóôáôá, ã) ôá öáãçôÜ ðëïõóéüôáôá êáé ä) ïé õðçñÝôåò
ðïõ óôÝêïíôáé áñéóôåñÜ êáé äåîéÜ äåß÷íïõí Ýôïéìïé íá éêáíïðïéÞóïõí ôçí åðéèõìßá êÜèå
óõíäáéôçìüíá.
4. Áöïý øÜîåéò óôá ëåîéêÜ êáé ôéò åãêõêëïðáßäåéåò, êáôÜôáîå óå ôñåéò óôÞëåò ìå
åðéêåöáëßäåò ôá ïõóéáóôéêÜ ÁÑÙÌÁÔÁ, ÌÐÁ×ÁÑÉÊÁ, ÂÁÖÉÊÁ, ôá åîùôéêÜ ðñïúüíôá
ðïõ åß÷áí ôï äéêáßùìá íá åéóÜãïõí óôï ÂõæÜíôéï ïé Ýìðïñïé ôçò Ôñáðåæïýíôáò Þ ôçò
åõñýôåñçò ðåñéï÷Þò (×áëäßáò).
Ôá åîùôéêÜ ðñïúüíôá ðïõ åß÷áí ôï äéêáßùìá íá åéóÜãïõí óôï ÂõæÜíôéï ïé Ýìðïñïé ôçò
Ôñáðåæïýíôáò Þ ôçò åõñýôåñçò ðåñéï÷Þò (×áëäßáò) Þôáí:
ÁÑÙÌÁÔÁ ÌÐÁ×ÁÑÉÊÁ ÂÁÖÉÊÁ

Îõëáëüç Íáñäüóôá÷õ Âáñæß
¢ìâáñ ÐéðÝñé ËïõëÜêé
Ìüó÷ïò ÊáíÝëëá ËÜêá
ËéâÜíé Ëáæïýñé
Óìýñíá ×ñõóüîõëï
Æõãáßá
143
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Ðþò äéáìïñöþíåôáé ç âõæáíôéíÞ êïéíùíßá ôçò õðáßèñïõ áðü ôïí 8ï Ýùò ôïí 11ï áé.;
Áðü ôïí 8ï ðñïò ôïí 9ï áé. óôï âõæÜíôéï Üñ÷éóå íá äéáìïñöþíåôáé ìéá íÝá áñéóôïêñáôßá
ôçò ãçò (Þ åðáñ÷éáêÞ). Óôá ôÝëç ôïõ 10ïõ áé. ç áñéóôïêñáôßá ôçò ãçò óõã÷ùíåýôçêå ìå
ôçí áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí (ìå åðéãáìßåò) êáé Ýôóé äéáìïñöþèçêå ç íÝá âõæáíôéíÞ
áñéóôïêñáôßá, äçëáäÞ ïé "äõíáôïß". Ïé äõíáôïß óôçí ýðáéèñï åßíáé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò,
ðïõ áðïêôïýí ôá êôÞìáôá ôùí ìéêñïìåóáßùí ãáéïêôçìüíùí, ìå íüìéìïõò (áãïñÜ Þ
êëçñïäïóßá) Þ êáé ðáñÜíïìïõò ôñüðïõò. ÐáñÜëëçëá ìðïñïýí íá Ý÷ïõí êáé êÜðïéá
áîéþìáôá. Ìå ôá Ýóïäá áðü ôá êôÞìáôÜ ôïõò êáé ìå ôïõò ìéóèïýò ðïõ Ýðáéñíáí áðü ôï
êñÜôïò ùò áîéùìáôïý÷ïé, ïé åõãåíåßò (:äõíáôïß) æïýóáí æùÞ ãåìÜôç ÷ëéäÞ.
Óôçí ýðáéèñï åðßóçò æïõí ïé áãñïôéêÝò ìÜæåò, ïé "ðÝíçôåò" Þ "öôù÷ïß" ðïõ áðïôåëïýíôáí
áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãáéïêôÞìïíåò, ôïõò áêôÞìïíåò ãåùñãïýò, ðïõ ìßóèùíáí ãç ãéá
êáëëéÝñãåéá êáé ôïõò ðáñïßêïõò, ðïõ Þôáí äåìÝíïé ìå ôç ãç Þ åß÷áí ðñïóùðéêÞ åîÜñôçóç
áðü ôïõò êõñßïõò ôçò. Ç æùÞ ôùí "ðåíÞôùí" Þôáí ðïëý äýóêïëç. Ïé áíåîÜñôçôïé áãñüôåò
(:åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò), êéíäýíåõáí áðü ôç óõíÞèåéá ôùí ìåãáëïêôçìáôéþí íá áñðÜæïõí
ôá êôÞìáôÜ ôïõò, áëëÜ êáé áðü ôç öïñïëïãéêÞ ðßåóç ðïõ áóêïýóå ôï êñÜôïò. Ðïëëïß áð'
áõôïýò ìç ìðïñþíôáò íá áíôáðåîÝëèïõí, åãêáôÝëåéðáí ôçí ýðáéèñï êáé óõíÝññåáí óôéò
ðüëåéò åëðßæïíôáò óå ìéá êáëýôåñç æùÞ.
2. Ðþò äéáìïñöþíåôáé ç âõæáíôéíÞ êïéíùíßá ôùí ðüëåùí áðü ôïí 8ï Ýùò ôïí 11ï áé.;
Áðü ôïí 8ï áé. óôï ÂõæÜíôéï Üñ÷éóå íá äéáìïñöþíåôáé ìéá áñéóôïêñáôßá áîéùìÜôùí
(:áóôéêÞ). Óôá ôÝëç ôïõ 10ïõ áé. ç áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí óõã÷ùíåýôçêå ìå ôçí
áñéóôïêñáôßá ôçò ãçò (ìå åðéãáìßåò) êáé Ýôóé äéáìïñöþèçêå ç íÝá âõæáíôéíÞ áñéóôïêñáôßá,
äçëáäÞ ïé "äõíáôïß". Óôéò ðüëåéò ïé "äõíáôïß" Þôáí ðïëéôéêïß, óôñáôéùôéêïß, êáé èñçóêåõôéêïß
Üñ÷ïíôåò, äéá÷åéñéóôÝò ôçò êñáôéêÞò, áõôïêñáôïñéêÞò, ôçò åêêëçóéáóôéêÞò êáé ìïíáóôéêÞò
ðåñéïõóßáò.
ÊáôÜ ôïí 10ï êáé 11ï áé. äçìéïõñãÞèçêå ç "ìåóáßá ôÜîç", ç ôÜîç ôùí åðé÷åéñçìáôéþí,
ðïõ ðåñéëÜìâáíå ôïõò åìðüñïõò, ôéò âéïôÝ÷íåò, ôïõò íáõêëÞñïõò, êáé ôïõò ôñáðåæßôåò.
Ç ôÜîç áõôÞ Þôáí ïñãáíùìÝíç óå óõíôå÷íßåò Þ áäåëöüôçôåò êáé áóêïýóå ìåãÜëç êïéíùíéêÞ
êáé ðïëéôéêÞ åðéññïÞ. Óõ÷íÜ õðïêéíïýóå ëáúêÜ êéíÞìáôá êáôÜ ôùí åõãåíþí.
ÔÝëïò óôéò ðüëåéò õðÞñ÷áí ðïëõÜñéèìåò ëáúêÝò ìÜæåò (ï äÞìïò) ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü
öôù÷ïýò ðïõ åñãÜæïíôáí ðåñéóôáóéáêÜ êáé áðü áíÝñãïõò.
3. Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò âõæáíôéíÞò ïéêïíïìßáò óôçí åðï÷Þ ôùí Ìáêå-
äüíùí;
Óôçí åðï÷Þ ôùí Ìáêåäüíùí: á) óôçí ýðáéèñï ç áãñïôéêÞ ïéêïíïìßá åßíáé
åê÷ñçìáôéóìÝíç êáé ðáñïõóéÜæåé ðåñéïñéóìÝíç áíÜðôõîç. Ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ ðáñáìÝíåé
óôÜóéìç êáé åõÜëùôç óôéò êñßóåéò ðïõ Üñ÷éóáí íá åêäçëþíïíôáé óôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé. â)
Áíôßèåôá óôéò ðüëåéò ç áóôéêÞ ïéêïíïìßá ðáñïõóéÜæåé ìåãÜëç áíÜðôõîç, êáé åßíáé êé áõôÞ
åê÷ñçìáôéóìÝíç. Áíáðôýóóåôáé ðïëý ôï åìðüñéï êáé êõñßùò ôï åîùôåñéêü. Áíáðôý÷èçêáí
åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ìå ôïõò ÂïõëãÜñïõò, ôïõò Ñþóïõò, ôéò éôáëéêÝò ðüëåéò (éäßùò ìå ôç
144 Âåíåôßá) êáé ôï ×áëéöÜôï. Óå ìåãÜëåò ðüëåéò ãßíïíôáé åôÞóéåò åìðïñïðáíçãýñåéò, åíþ
USZR 2CIG
êÜðïéá êÜóôñá åîåëßóóïíôáé óå áóôéêÜ êÝíôñá ìå çìéáãñïôéêü ÷áñáêôÞñá. ÌåãÜëç

áíÜðôõîç ðáñïõóéÜæïõí êáé ïé âéïôå÷íßåò. Ïé ðåñéóóüôåñåò áöïñïýóáí ôïí ôïìÝá ôùí
ôñïößìùí. Áðü ôï 10ï áé. åìöáíßóôçêáí åðé÷åéñÞóåéò ó÷åôéêÝò ìå ôçí åðåîåñãáóßá êáé 717 – 1025
åìðïñßá åéäþí ðïëõôåëåßáò (ìåôÜîé, ìðá÷áñéêÜ, ðïëýôéìïé ëßèïé). Ôçí ßäéá ðåñßïäï ìåãÜëç
áíÜðôõîç åß÷áí åðßóçò ç íáõóéðëïúá êáé ïé äéÜöïñåò õðçñåóßåò, üðùò ïé ôñÜðåæåò ê.Ü.
4. Ãéá ðïéïõò ëüãïõò ðáñÝìåéíå óôÜóéìç ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ óôï ÂõæÜíôéï Ýùò ôá
ìÝóá ôïõ 11ïõ áé.;
Ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ óôï ÂõæÜíôéï ðáñÝìåéíå óôÜóéìç Ýùò ôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé.,
äéüôé: á) Ðïëëïß áãñüôåò, åîáéôßáò ôçò áñðáêôéêüôçôáò ôùí "äõíáôþí" êáé ôùí öïñïëïãéêþí
ðéÝóåùí, åãêáôÝëåéðáí ôçí ýðáéèñï êáé óõíÝññåáí óôéò ðüëåéò. â) Ïé åõãåíåßò äåí Ýêáíáí
åðåíäýóåéò ãéá ôç âåëôßùóç ôùí ìÝóùí êáé ôùí ôå÷íéêþí ðáñáãùãÞò. ã) ÕðÞñ÷å Ýëëåéøç
íåñïý êáé ëéðáóìÜôùí.
5. Ãéá ðïéïõò ëüãïõò áõîÞèçêå ï ðëçèõóìüò ôùí ðüëåùí óôï ÂõæÜíôéï áðü ôïí 9ï
Ýùò ôïí 11ï áé.;
Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ðáñáôçñåßôáé áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý ôùí ðüëåùí óôï ÂõæÜíôéï
åðåéäÞ ðïëëïß áãñüôåò åãêáôÝëåéøáí ôçí ýðáéèñï êáé êáôÝöõãáí óôéò ðüëåéò, åëðßæïíôáò
óå ìéá êáëýôåñç æùÞ. Ïé ëüãïé ðïõ ôïõò áíÜãêáæáí íá ìåôáíáóôåýóïõí óôéò ðüëåéò Þôáí:
á) ç áñðáêôéêüôçôá ôùí "äõíáôþí", ðïõ ôïõò áðïóðïýóáí ôá êôÞìáôÜ ôïõò êáé â) ïé
öïñïëïãéêÝò ðéÝóåéò ðïõ áóêïýóå ôï êñÜôïò.
145
USZR 2CIG
2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας

Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ και η σύγκρουσή της με τους "δυνατούς"
Ðåñßëçøç
á. Ç íïìïèåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá
Ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò ðñïêåéìÝíïõ íá âåëôéþóïõí ôç
ëåéôïõñãßá ôçò äéïßêçóçò êáé íá ëýóïõí ôá åðåßãïíôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá, áíáèåþñçóáí
ôç íïìïèåóßá ôùí Éóáýñùí êáé åîÝäùóáí íÝïõò íüìïõò ðïõ Þôáí ðñïóáñìïóìÝíïé óôéò
ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò. Ïé äýï ðñþôïé Ìáêåäüíåò áõôïêñÜôïñåò
(Âáóßëåéïò Á´ êáé ËÝùí ÓÔ´) åîÝäùóáí ôéò åîÞò óõëëïãÝò Þ íüìïõò: 1) Ðñü÷åéñïò Íüìïò,
2) ÅðáíáãùãÞ, 3) ÂáóéëéêÜ, 4) Åðáñ÷éêüí Âéâëßïí, 5) ÍåáñÝò.
â. Íüìïé êáé áãþíáò êáôÜ ôùí äõíáôþí

Ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò Þñèáí óå óýãêñïõóç ìå ôïõò
"äõíáôïýò" êáèþò áõôïß åðéäßùêáí: á) íá éäéïðïéçèïýí ôç ãç ôùí öôù÷þí, â) íá
áðïóðÜóïõí ðñïíüìéá êáé ã) íá êáôáêôÞóïõí ôçí ðïëéôéêÞ åîïõóßá.
Ôï Âõæáíôéíü ÊñÜôïò äåí áíå÷üôáí áõôÝò ôéò åðéäéþîåéò, äéüôé ÷ñåéáæüôáí ôïõò
åëåýèåñïõò áãñüôåò, êáèþò áõôïß õðçñåôïýóáí óôïõò èåìáôéêïýò óôñáôïýò êáé ðëÞñùíáí
öüñïõò. ¸ôóé ãéá 80 ÷ñüíéá (922 - 1002) ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò ìå ôïõò íüìïõò ôïõò
ðñïóðáèïýóáí íá ðñïóôáôÝøïõí ôçí áãñïôéêÞ êïéíüôçôá êáé ôïõò åëåýèåñïõò
êáëëéåñãçôÝò áðü ôéò êáôá÷ñÞóåéò ôùí "äõíáôþí".
Ìå ôïõò íüìïõò ôïõò åðÝâáëáí Þ ðÝôõ÷áí: 1) ôçí ðñïôßìçóç ôùí ãåéôüíùí Þ óõããåíþí
ãéá áãïñÜ êïéíïôéêÞò ãçò, 2) ôçí áðüäïóç ôùí ÷ùñáöéþí óôïõò éäéïêôÞôåò ôïõò,
3) ôçí áðáãüñåõóç ðþëçóçò Þ áãïñÜò ôùí óôñáôéùôïðßùí, 4) ôïí ðåñéïñéóìü ôçò áýîçóçò
ôçò åêêëçóéáóôéêÞò ðåñéïõóßáò, 5) ôçí õðï÷ñÝùóç íá ðëçñþíïõí ïé "äõíáôïß" ôïõò öüñïõò
ôùí öôù÷þí ìå ôï "áëëçëÝããõïí" (1002).
á. Ç íïìïèåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá
ÁõôïêñÜôïñåò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò o íïìïèåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá
p
óêïðüò:
á) åýñõèìç ëåéôïõñãßá äéïßêçóçò
â) ëýóç åðåéãüíôùí êïéíùíéêþí ðñïâëçìÜôùí
Ôï íïìïèåôéêü ôïõò Ýñãï: o á) áíáèåþñçóç ôçò íïìïèåóßáò ôùí Éóáýñùí
o â) Ýêäïóç íÝùí íüìùí
×áñáêôçñéóôéêü íÝùí íüìùí: o ðñïóáñìïóìÝíïé óôéò ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò
óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò
146
USZR 2CIG
ÂÁÓÉËÅÉÏÓ Á´ êáé ËÅÙÍ ÓÔ´: o ðïëý Ýíôïíç íïìïèåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá

• Ïé íüìïé:
1) Ðñü÷åéñïò Íüìïò (: åý÷ñçóôï áðÜíèéóìá íüìùí - áíôéêáôÝóôçóå ôçí ÅêëïãÞ 717 – 1025
ôùí Éóáýñùí )
2) ÅðáíáãùãÞ (: åéóáãùãÞ óôïí Ðñü÷åéñï Íüìï ðïõ êáèüñéæå ìå áêñßâåéá ôéò
áñìïäéüôçôåò ôïõ áõôïêñÜôïñá êáé ôïõ ðáôñéÜñ÷ç).
3) ÂáóéëéêÜ (: óõëëïãÞ íüìùí, ç ïðïßá áíôëåß êõñßùò áðü ôéò íïìéêÝò óõëëïãÝò ôïõ
Éïõóôéíéáíïý) (60 âéâëßá)
4) Åðáñ÷éêüí Âéâëßïí (:äéáôÜîåéò ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí óõíôå÷íéþí Êùí/ðïëçò)
5) ÍåáñÝò (: íÝïé íüìïé ðïõ áðÝâëåðáí êõñßùò óôïí ðåñéïñéóìü ôçò ìåãÜëçò
ãáéïêôçóßáò)
â. Íüìïé êáé áãþíáò êáôÜ ôùí äõíáôþí

ÁõôïêñÜôïñåò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò: o áãþíáò êáôÜ ôùí "äõíáôþí"
Ïé "äõíáôïß" åðéäßùêáí: o1) íá éäéïðïéçèïýí ôç ãç ôùí öôù÷þí

o2) íá áðïóðÜóïõí ðñïíüìéá
o3) íá êáôáêôÞóïõí ôçí ðïëéôéêÞ åîïõóßá
Ôï Âõæáíôéíü ÊñÜôïò: o áíôÝäñáóå ó' áõôÝò ôéò åðéäéþîåéò, äéüôé:
÷ñåéáæüôáí ôïõò åëåýèåñïõò áãñüôåò:
á) óôçí Üìõíá: Ïé åëåýèåñïé áãñüôåò õðçñåôïýóáí óôïõò èåìáôéêïýò óôñáôïýò
â) óôçí ïéêïíïìßá: ïé åëåýèåñïé áãñüôåò ðëÞñùíáí öüñïõò
Ïé Ìáêåäüíåò áõôïêñÜôïñåò: ìå ÍåáñÝò o ðñïóôáóßá áãñïôþí áðü "äõíáôïýò"

Ìå ôïõò íüìïõò ôïõò åðÝâáëáí Þ ðÝôõ÷áí ôá åîÞò:
• Ôçí ðñïôßìçóç ôùí ãåéôüíùí Þ óõããåíþí ãéá áãïñÜ êïéíïôéêÞò ãçò
• Ôçí áðüäïóç ôùí ÷ùñáöéþí óôïõò éäéïêôÞôåò ôïõò
• Ôçí áðáãüñåõóç ðþëçóçò Þ áãïñÜò óôñáôéùôïðßùí
• Ôïí ðåñéïñéóìü ôçò áýîçóçò ôçò åêêëçóéáóôéêÞò ðåñéïõóßáò
• Ôï "áëëçëÝããõïí" (1002): íüìïò ðïõ åðÝâáëå óôïõò "äõíáôïýò" íá ðëçñþíïõí
ôïõò öüñïõò ôùí öôù÷þí.
Ðñü÷åéñïò Íüìïò (óåë. 50)
Íüìïò ôïõ áõôïêñÜôïñá Âáóéëåßïõ Á´.
Åý÷ñçóôï áðÜíèéóìá íüìùí ðïõ áíôéêáôÝóôçóå ôçí ÅêëïãÞ, íïìéêÞ óõëëïãÞ ôùí
Éóáýñùí. [ÐåñéëÜìâáíå äéáôÜîåéò ôïõ Äçìïóßïõ êáé ôïõ Áóôéêïý Äéêáßïõ].
ÅðáíáãùãÞ (óåë. 50)
Íüìïò ôïõ Âáóéëåßïõ Á´. ÅéóáãùãÞ óôïí Ðñü÷åéñï Íüìï, ðïõ êáèüñéæå ìå áêñßâåéá ôéò
áñìïäéüôçôåò ôïõ áõôïêñÜôïñá êáé ôïõ ðáôñéÜñ÷ç.
ÂáóéëéêÜ (óåë. 50)
ÓõëëïãÞ íüìùí, ç ïðïßá áíôëåß êõñßùò áðü ôéò íïìéêÝò óõëëïãÝò ôïõ Éïõóôéíéáíïý (60
âéâëßá). (ËÝùí ÓÔ´). [ÐåñéëÜìâáíå äéáôÜîåéò ôïõ Áóôéêïý êáé Äçìïóßïõ Äéêáßïõ]. 147
USZR 2CIG
Åðáñ÷éêüí Âéâëßïí (óåë. 50)

Ç áêìÞ ÄéáôÜîåéò ðïõ ñýèìéæáí ôç ëåéôïõñãßá ôùí óõíôå÷íéþí ôçò Êùí/ðïëçò (áðü ôéò áñ÷Ýò
ôïõ Âõæáíôßïõ ôïõ 10ïõ áé.).
ÍåáñÝò (óåë. 50)
ÍÝïé íüìïé ôùí áõôïêñáôüñùí ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò, ðïõ áðÝâëåðáí êõñßùò
óôïí ðåñéïñéóìü ôçò ìåãÜëçò ãáéïêôçóßáò.
ÁëëçëÝããõïí (óåë. 50)
Íüìïò ôïõ Âáóéëåßïõ Â´. Åêäüèçêå ôï 1002. Õðï÷ñÝùíå ôïõò "äõíáôïýò" íá ðëçñþíïõí
ôïõò öüñïõò ôùí öôù÷þí ôïõ ÷ùñéïý, õðï÷ñÝùóç ðïõ âÜñáéíå ðáëéüôåñá ôçí
êïéíüôçôá óõëëïãéêÜ.

1. Íá åíôïðßóåéò ôá âáóéêÜ óçìåßá ôçò ÍåáñÜò ôïõ 996, áöïý ëÜâåéò õðüøç üôé áõôÞ
êáôáñãïýóå ôï íüìï, ï ïðïßïò, ìåôÜ áðü ðáñÝëåõóç 40åôßáò áðÞëëáóóå ôïõò
äõíáôïýò áðü ôçí õðï÷ñÝùóç íá áðïäþóïõí óôïõò ðÝíçôåò ôá êôÞìáôá ðïõ åß÷áí
óöåôåñéóôåß.
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ÍåáñÜ (:íÝï íüìï) ôïõ Ýôïõò 996, ðïõ åîÝäùóå ï
áõôïêñÜôïñáò Âáóßëåéïò Â´ êáé áíáöÝñåôáé óôéò õðï÷ñåþóåéò ôùí "äõíáôþí" Ýíáíôé ôùí
ðåíÞôùí ó÷åôéêÜ ìå ôá êôÞìáôá ðïõ ôïõò åß÷áí áðïóðÜóåé.
Ôá âáóéêÜ óçìåßá ôçò ÍåáñÜò ôïõ 996 Þôáí ôá åîÞò: 1) Ç õðï÷ñÝùóç ôùí "äõíáôþí"
íá åðéóôñÝøïõí üëá ôá êôÞìáôá ôùí öôù÷þí ðïõ åß÷áí áðïêôÞóåé ðáñÜíïìá ìåôáîý ôùí
åôþí 922 êáé 996. 2) Ç áðüäïóç ôùí êôçìÜôùí óôïõò íüìéìïõò éäéïêôÞôåò Ýðñåðå íá ãßíåé
÷ùñßò áðáßôçóç áðü ôïõò "äõíáôïýò" ãéá áðïæçìßùóç ãéá ôá ÷ñÞìáôá ðïõ Ýäùóáí ïé ßäéïé
åßôå ãéá ôçí áãïñÜ ôïõ êôÞìáôïò, åßôå ãéá âåëôéùôéêÜ Ýñãá ó' áõôü. 3) Ç ÍåáñÜ èá åß÷å
áíáäñïìéêÞ éó÷ý ùò ôï Ýôïò 922. Áõôü óçìáßíåé üôé äåí éó÷ýåé êáé êáôáñãåßôáé ï íüìïò ôçò
äéáãñáöÞò ðïõ åß÷å èåóðßóåé ðñïçãïõìÝíùò ï áõôïêñÜôïñáò Íéêçöüñïò ÖùêÜò. ÄçëáäÞ:
ï ðñïçãïýìåíïò íüìïò üñéæå üôé ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç 40 åôþí, ïé "äõíáôïß" áðáëëÜóóïíôáí
áðü ôçí õðï÷ñÝùóç íá áðïäþóïõí óôïõò ðÝíçôåò ôá êôÞìáôá ðïõ åß÷áí óöåôåñéóôåß (:
äéáãñÜöåôáé ç õðï÷ñÝùóÞ ôïõò). Ï íÝïò íüìïò êáôáñãåß áõôüí êáé åðïìÝíùò õðï÷ñåþíåé
ôïõò äõíáôïýò íá åðéóôñÝøïõí óôïõò ðÝíçôåò ôá êôÞìáôá ðïõ ôïõò åß÷áí áðïóðÜóåé,
üóá ÷ñüíéá êé áí Ý÷ïõí ðåñÜóåé.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, êáèþò ìáò äéáöùôßæåé ðåñéóóüôåñï
ãéá ôá ìÝôñá ðïõ ðÞñáí ïé Ìáêåäüíåò áõôïêñÜôïñåò, ðñïêåéìÝíïõ íá ðñïóôáôÝøïõí
ôïõò åëåýèåñïõò êáëëéåñãçôÝò áðü ôéò êáôá÷ñÞóåéò ôùí äõíáôþí.
2. Ó÷ïëßáóå ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí äõíáôþí, Ýíáíôé ôùí ðåíÞôùí, üðùò áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé
óôç ÍåáñÜ ôïõ Ýôïõò 934. Ðïéåò åðéðôþóåéò åß÷å áõôÞ óôç æùÞ ôùí åëåýèåñùí
áãñïôþí;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ÍåáñÜ (:íÝï íüìï) ôïõ Ýôïõò 934, (ôïõ
áõôïêñÜôïñá Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý) êáé áíáöÝñåôáé óôç óõìðåñéöïñÜ ôùí "äõíáôþí"
Ýíáíôé ôùí ðåíÞôùí, óôá ïöÝëç ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò áðü ôçí ýðáñîç ôùí
ìéêñïúäéïêôçôþí êáé óôçí áíÜãêç ðÜôáîçò ôùí ôáñáîéþí áðü ôéò áñ÷Ýò.
148 Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí "äõíáôþí" Ýíáíôé ôùí ðåíÞôùí Þôáí âßáéç êáé áñðáêôéêÞ. ¼ðùò ðëç-
USZR 2CIG
ñïöïñïýìáóôå êáé áðü ôï ðáñÜèåìá, ìå ðëÞèïò äïýëùí êáé áêïëïýèùí ïé "äõíáôïß"

ôñïìïêñáôïýóáí ôïõò ìéêñïýò êáëëéåñãçôÝò êáé ôïõò õðï÷ñÝùíáí íá ðáñáéôçèïýí áðü
ôçí ðåñéïõóßá ôïõò. 717 – 1025
Ïé åðéðôþóåéò ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõò áõôÞò åß÷å ðïëý äõóÜñåóôåò óõíÝðåéåò óôç
æùÞ ôùí åëåýèåñùí áãñïôþí: õðåñâïëéêÞ áýîçóç ôçò ôáëáéðùñßáò ôïõò, âßáéåò åðéèÝóåéò
åíáíôßïí ôïõò, äéþîåéò, áããáñåßåò (:õðï÷ñåùôéêÝò õðçñåóßåò óôïõò äõíáôïýò) êáé Üëëåò
èëßøåéò êáé óôåíá÷þñéåò.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò äéáöùôßæåé ðåñéóóüôåñï
ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ôñüðïõò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé äõíáôïß ãéá íá éäéïðïéçèïýí ôç ãç ôùí
öôù÷þí.
3. Ðïéá óçìáóßá åß÷å ãéá ôï êñÜôïò ç äéáôÞñçóç ôçò ôÜîçò ôùí åëåýèåñùí áãñïôþí áðü
ôçí áñðáêôéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôùí äõíáôþí;
¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôï ðáñÜèåìá: “ÍåáñÜ” ôïõ 934, áëëÜ êáé áðü ôçí éóôïñéêÞ
áöÞãçóç, ç äéáôÞñçóç êáé ç ðñïóôáóßá ôçò ôÜîçò ôùí åëåýèåñùí áãñïôþí åß÷å ìåãÜëç
óçìáóßá ãéá ôï âõæáíôéíü êñÜôïò, äéüôé áõôïß ðëÞñùíáí öüñïõò êáé õðçñåôïýóáí óôïõò
èåìáôéêïýò óôñáôïýò. ÅðïìÝíùò ôá ïöÝëç áõôÜ èá åîÝëåéðáí áí ìåéùíüôáí ï áñéèìüò ôùí
ìéêñïêáëëéåñãçôþí. Ïé öüñïé ðïõ ðëÞñùíáí ïé åëåýèåñïé áãñüôåò áðïôåëïýóå ôçí êýñéá
ðçãÞ ôùí êñáôéêþí åóüäùí. Áõôü óçìáßíåé üôé ç Üìõíá êáé ç ïéêïíïìßá ôïõ Âõæáíôßïõ
óôçñéæüôáí óôçí ôÜîç áõôÞ. Ãé' áõôü ëïéðüí ï áõôïêñÜôïñáò Ñùìáíüò Ëáêáðçíüò êáëåß
ôéò áñ÷Ýò íá ðáôÜîïõí ôïõò ôáñáîßåò êáé íá äéáóöáëßóïõí ôç äçìüóéá óùôçñßá êáé ôï
êýñïò ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò.
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï íïìïèåôéêü Ýñãï ôùí áõôïêñáôüñùí ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò;
Íá áíáöÝñåôå ôïõò êõñéüôåñïõò íüìïõò.
Ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò åðéôÝëåóáí óðïõäáßï íïìïèåôéêü Ýñ-
ãï. Óêïðüò ôïõò Þôáí íá âåëôéþóïõí ôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò êáé íá ëýóïõí ôá åðåßãï-
íôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ åß÷áí ðñïêýøåé. Ãé' áõôü ÷ñåéÜóôçêå íá áíáèåùñÞóïõí ôç
íïìïèåóßá ôùí Éóáýñùí êáé íá åêäþóïõí íÝïõò íüìïõò, ïé ïðïßïé Þôáí ðñïóáñìïóìÝíïé
óôéò óõíèÞêåò êáé ôéò áíÜãêåò ôçò åðï÷Þò ôïõò. Ïé êõñéüôåñïé íüìïé ôïõò Þôáí: 1) ï Ðñü-
÷åéñïò Íüìïò, 2) ç ÅðáíáãùãÞ, 3) ôá ÂáóéëéêÜ, 4) ôï Åðáñ÷éêüí Âéâëßïí êáé 5) ïé ÍåáñÝò.
2. Ôé åðÝâáëáí Þ ðÝôõ÷áí ïé Ìáêåäüíåò áõôïêñÜôïñåò ìå ôïõò íüìïõò ôïõò êáôÜ ôùí

"äõíáôþí";
Ïé Ìáêåäüíåò áõôïêñÜôïñåò ìå ôéò ÍåáñÝò ôïõò (:íÝïõò íüìïõò) åðéäßùîáí ôçí ðñïóôáóßá
áãñïôþí áðü ôïõò "äõíáôïýò". Ìå áõôïýò ôïõò íüìïõò åðÝâáëáí Þ ðÝôõ÷áí ôá åîÞò:
1) Ôçí ðñïôßìçóç ùò áãïñáóôþí ôùí ãåéôüíùí Þ ôùí óõããåíþí ãéá áãïñÜ êïéíïôéêÞò ãçò.
2) Ôçí áðüäïóç ôùí ÷ùñáöéþí óôïõò éäéïêôÞôåò ôïõò ÷ùñßò áðïæçìßùóç.
3) Ôçí áðáãüñåõóç ðþëçóçò Þ áãïñÜò óôñáôéùôïðßùí.
4) Ôïí ðåñéïñéóìü ôçò áýîçóçò ôçò åêêëçóéáóôéêÞò ðåñéïõóßáò.
5) Ôçí õðï÷ñÝùóç ôùí äõíáôþí íá ðëçñþíïõí ôïõò öüñïõò ôùí öôù÷þí, ìå ôïí íüìï
149
"áëëçëÝããõïí" (1002). ÁõôÞ ç õðï÷ñÝùóç âÜñáéíå ðáëéüôåñá ôçí êïéíüôçôá óõëëïãéêÜ.
USZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÔÑÉÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ
á/á ÏÍÏÌÁ
Bõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (802 - 811). ÐÞñå ôïëìçñÜ ïéêïíïìéêÜ

1
ìÝôñá ãéá ôçí áíÜêáìøç ôçò ïéêïíïìßáò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (717 - 741). ÐñùôåñãÜôçò ôçò
2 Åéêïíïìá÷ßáò. Ôï 730 åîÝäùóå äéÜôáãìá êáôÜ ôçò ëáôñåßáò ôùí
åéêüíùí.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (741 - 775). ÅéêïíïìÜ÷ïò. ÅîáðÝëõóå
3 åêóôñáôåßá ôñïìïêñÜôçóçò ôùí ìïíá÷þí êáé êáôáóôñïöÞò ôùí
ìïíáóôçñéþí.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (813 - 820). Åãêáéíßáóå ôç â´ öÜóç
4
ôçò Åéêïíïìá÷ßáò.
ÌÝãáò èåïëüãïò, ï êõñéüôåñïò èåùñçôéêüò õðïóôçñéêôÞò ôçò
5
Åéêïíïëáôñßáò.
ÂõæáíôéíÞ áõôïêñÜôåéñá. ÓõãêÜëåóå ôç Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï
6 ðïõ ôåñìÜôéóå ôçí á´ öÜóç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò êáé áðïêáôÝóôçóå
ðáíçãõñéêÜ ôéò åéêüíåò.
ÂõæáíôéíÞ áõôïêñÜôåéñá. ÓõãêÜëåóå ôï 843 ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï
(óôçí Êùí/ðïëç), ç ïðïßá ôåñìÜôéóå ôç â´ öÜóç ôçò
7
Åéêïíïìá÷ßáò, áðïêáôÝóôçóå êáé áíáóôÞëùóå ïñéóôéêÜ ôéò
åéêüíåò.
Âõæáíôéíüò êáßóáñáò. Ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ éäñýèçêå ç áíþôåñç
8
Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò.
Âõæáíôéíüò óïöüò, äéÜóçìïò åðéóôÞìïíáò. ¹ôáí äéåõèõíôÞò êáé

9
êáèçãçôÞò ôçò Ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÌåôÜ ôçí Üëùóç ôïõ Áìïñßïõ

10 ðñïóðÜèçóå íá êéíçôïðïéÞóåé ôïõò ×ñéóôéáíïýò ôçò ÁíáôïëÞò
êáé ôçò Äýóçò óå ìéá ãåíéêÞ óõììá÷ßá êáôÜ ôïõ ÉóëÜì.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Óôá ÷ñüíéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ Üñ÷éóå

11
ç áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí.
ÓëÜâïò çãåìüíáò. ÆÞôçóå áðü ôï ÂõæÜíôéï éåñáðïóôüëïõò ãéá

12
íá äéäÜîïõí óôï ëáü ôïõ ôï ×ñéóôéáíéóìü.
150
USZR 2CIG
á/á ÏÍÏÌÁ
Âïýëãáñïò çãåìüíáò. ÈÝëçóå íá åðéâÜëåé óôç ÷þñá ôïõ ôï
13 ÷ñéóôéáíéóìü. Âáöôßóôçêå áðü ôïí áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë êáé ðÞñå
717 – 1025
ôï üíïìÜ ôïõ.
14 Éåñáðüóôïëïò ôùí ÓëÜâùí. Åðéíüçóå ôï óëáâéêü áëöÜâçôï.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (920 - 944), ôçò ÌáêåäïíéêÞò

15 äõíáóôåßáò. Óôá ÷ñüíéá ôïõ åãêáéíéÜæåôáé ç ìåãÜëç óôñáôéùôéêÞ
áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí.
Âõæáíôéíüò óôñáôçãüò. Óôá ÷ñüíéá ôïõ Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý
16 êáôÝëáâå ôçí ¸äåóóá ôçò Óõñßáò (êáé ðÞñå ðßóù ôï "éåñü
ìáíôÞëé" ôïõ ×ñéóôïý).
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò - óôñáôçãüò (963 - 969) ôçò
17 ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò. ÁíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí ÊñÞôç
(961) êáé ôçí Êýðñï (965).
18 ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò. ÁíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôìÞìáôá
áðü ôçí Êéëéêßá êáé ðåñéï÷Ýò ôçò Óõñßáò êáé ôçò Ðáëáéóôßíçò.
Çãåìüíáò ôùí ÂïõëãÜñùí (893 - 927). Èáýìáæå ôï âõæáíôéíü
ðïëéôéóìü, åß÷å óðïõäÜóåé óôçí Êùí/ðïëç êáé åðéèõìïýóå íá
19
äçìéïõñãÞóåé ìéá âïõëãáñïâõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá, óôçí ïðïßá
íá åßíáé ï ßäéïò áõôïêñÜôïñáò.
Çãåìüíáò ôùí ÂïõëãÜñùí. Ãéïò êáé äéÜäï÷ïò ôïõ Óõìåþí. Ìüëéò
áíÝâçêå óôï èñüíï óõíÞøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïõò
20
Âõæáíôéíïýò êáé íõìöåýèçêå ôç Ìáñßá, áíåøéÜ (Þ åããïíÞ) ôïõ
Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý.
ÔóÜñïò ôùí ÂïõëãÜñùí. ´Éäñõóå íÝï âïõëãáñéêü êñÜôïò ìå

21 åðßêåíôñï ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Á÷ñßäáò. ÕðÞñîå ï ðéï åðéêßíäõíïò
áíôßðáëïò ôïõ Âáóéëåßïõ Â´, ðïõ üìùò ôïí áíôéìåôþðéóå íéêçöüñá.

ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò. Íßêçóå ôá âïõëãáñéêÜ óôñáôåýìáôá
22
óôéò ìÜ÷åò ôïõ Óðåñ÷åéïý (997) êáé ôïõ Êëåéäßïõ (1014) êé Ýôóé
ôåñìáôßóôçêå ï áãþíáò ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ ôùí ÂïõëãÜñùí.
Ñþóïò çãåìüíáò. ÁóðÜóôçêå ôï ÷ñéóôéáíéóìü êáé ðáíôñåýôçêå

23
ôçí áäåëöÞ ôïõ Âáóéëåßïõ Â´, ¢ííá.
24 Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÁðÝññéøå ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ
ðñåóâåõôÞ ôïõ ¼èùíá Á´, ËéïõôðñÜíäïõ.
25 Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ºäñõóå ôï êáôåðáíÜôï ôçò Éôáëßáò.
151
USZR 2CIG
á/á ÏÍÏÌÁ
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ðáñá÷þñçóå ôá ðñþôá åìðïñéêÜ
26 ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò, ùò áíôáìïéâÞ ãéá ôç âïÞèåéÜ ôïõò
óôçí áíôéìåôþðéóç ôùí åîùôåñéêþí áðåéëþí.
ÂõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá. Ðáíôñåýôçêå óôç Ñþìç ôï ãåñìáíü
27
âáóéëéÜ ¼èùíá Â´ ôï 972.
Ãåñìáíüò áõôïêñÜôïñáò (912 - 973). Áíáêçñý÷èçêå "âáóéëéÜò
ôçò Éôáëßáò" ôï 951 êáé óôÝöèçêå áðü ôïí ðÜðá óôç Ñþìç
28
"áõôïêñÜôùñ ôùí Ñùìáßùí" ôï 962. Åðéäßùîå ôçí åðÝêôáóÞ ôïõ
óôç Íüôéá Éôáëßá óå âÜñïò ôùí Âõæáíôéíþí.
Åðßóêïðïò Êñåìþíáò. Ôáîßäåøå óôçí Êùí/ðïëç ôï 968 ùò
29 ðñåóâåõôÞò ôïõ ¼èùíá Á´ ãéá äéáðñáãìáôåýóåéò, áëëÜ
åðÝóôñåøå Üðñáêôïò óôç Äýóç.
2. Óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò âÜëôå Ýíá × óôçí áíôßóôïé÷ç óôÞëç, áíÜëïãá áí ôéò
èåùñåßôå óùóôÝò Þ ëáíèáóìÝíåò.
1 ÊáôÜ ôïí 8ï êáé 9ï áé. äéáìïñöþèçêå ôï ìåóáéùíéêü åëëçíéêü êñÜôïò.
Óôá ÷ñüíéá ôïõ Êùí/íïõ Å´ ôï âõæáíôéíü êñÜôïò áíôéìåôþðéæå ìåãÜëç

2
ïéêïíïìéêÞ êñßóç.
¸íáò áðü ôïõò ðáñÜãïíôåò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò Þôáí ç åðéèõìßá ôùí

3
Éóáýñùí íá ðåñéïñßóïõí ôçí åðéññïÞ ôùí ìïíá÷þí.
4 Ç â´ öÜóç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò åãêáéíéÜóôçêå áðü ôïí Êùí/íï Å´.
Ç Åéêïíïìá÷ßá åß÷å ïëÝèñéåò óõíÝðåéåò óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ

5
Âõæáíôßïõ.
Ï ËÝùí ï Öéëüóïöïò, åðåéäÞ åß÷å ìåãÜëç öÞìç ðñïóêëÞèçêå

6
áðü ôï ÷áëßöç Ìáìïýí íá äéäÜîåé óôç ÂáãäÜôç.
Ç Ó÷ïëÞ ôçò Ìáãíáýñáò éäñýèçêå ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ ðáôñéÜñ÷ç
7
Öùôßïõ.
Ï áõôïêñÜôïñáò Èåüöéëïò ðñïóðÜèçóå íá êéíçôïðïéÞóåé ôïõò
8 ÷ñéóôéáíïýò ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò óå ìéá ãåíéêÞ óõììá÷ßá êáôÜ ôïõ
ÉóëÜì.
Ï ÑáóôéóëÜâïò (çãåìüíáò ôùí Ìïñáâþí) æÞôçóå áðü ôï ÂõæÜíôéï

9
éåñáðïóôüëïõò, ãéá íá äéäÜîïõí óôï ëáü ôïõ ôï ×ñéóôéáíéóìü.
152
USZR 2CIG
10 Ï Ìåèüäéïò äçìéïýñãçóå ôï óëáâéêü áëöÜâçôï.
Ï âõæáíôéíüò óôñáôüò õðï÷ñÝùóå ôï Âïýëãáñï çãåìüíá Âüñç, íá äå÷ôåß 717 – 1025
11
ôï ×ñéóôéáíéóìü áðü ôçí Êùí/ðïëç.
Ìå áðüöáóç óõíüäïõ ôïõ 867 ç Åêêëçóßá ôçò Âïõëãáñßáò

12
õðÜ÷èçêå ïñéóôéêÜ óôç äéêáéïäïóßá ôïõ ðáôñéáñ÷åßïõ ôçò Êùí/ðïëçò.
Óôá ÷ñüíéá ôïõ Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý åãêáéíéÜóôçêå ç ìåãÜëç

13
óôñáôéùôéêÞ áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí.
14 Ï ÉùÜííçò Êïõñêïýáò áíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí ÊñÞôç (961).
Ï ôóÜñïò ôùí ÂïõëãÜñùí Óõìåþí åðéäßùêå íá äçìéïõñãÞóåé ìéá
15 âïõëãáñïâõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá, óôçí ïðïßá íá åßíáé ï ßäéïò
áõôïêñÜôïñáò.
Ï äéÜäï÷ïò ôïõ ôóÜñïõ Óõìåþí ßäñõóå íÝï âïõëãáñéêü êñÜôïò ìå
16
åðßêåíôñï ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Á÷ñßäáò.
Ï ôóÜñïò ÓáìïõÞë óõíÞøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïõò âõæáíôéíïýò êáé
17
íõìöåýèçêå ôç Ìáñßá, áíåøéÜ (Þ åããïíÞ) ôïõ Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý.
Ç Âïõëãáñßá õðïôÜ÷èçêå ðëÞñùò óôï ÂõæÜíôéï ôï 1018 êáé
18
ïñãáíþèçêå óå äýï "èÝìáôá".
19 Ï Âáóßëåéïò Â´ áíÝêôçóå áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí Êýðñï.
Ï Âáóßëåéïò Â´ íßêçóå ôïõò ÂïõëãÜñïõò óôéò ìÜ÷åò ôïõ Óðåñ÷åéïý
20
(997) êáé ôïõ Êëåéäßïõ (1014).
Ïé êáôáêôÞóåéò ôùí âõæáíôéíþí óôñáôåõìÜôùí êáé ç åðÝêôáóç ôùí
21
âõæáíôéíþí óõíüñùí åõíüçóáí ôçí Üíèçóç ôçò ïéêïíïìßáò.
Ïé ÂÜñáããïé áíáìåß÷èçêáí ìå ôïõò áíáôïëéêïýò ÓëÜâïõò êáé
22
äçìéïýñãçóáí âáèìéáßá Ýíá ëáü, ôï ñùóéêü.
Ïé åìðïñéêÝò óõíèÞêåò ôïõ 911 êáé 944 åðÝôñåðáí óôïõò ÂïõëãÜñïõò
23
íá ôáîéäåýïõí êáé íá åìðïñåýïíôáé óôçí Êùí/ðïëç.
24 Ï Âëáäßìçñïò, çãåìüíáò ôùí Ñþóùí, âïÞèçóå ôï Âáóßëåéï Â´ íá
áíôéìåôùðßóåé ôçí áíôáñóßá ôùí âõæáíôéíþí ãáéïêôçìüíùí.
25 Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 10ïõ áé. ïé Óéêåëéþôåò åãêáôÝëåéøáí ôéò åóôßåò ôïõò
ëüãù ôùí áñáâéêþí åðéèÝóåùí êáé ìåôáêéíÞèçêáí óôç Í. Éôáëßá.
26 Ï Êùí/íïò Æ´ Ýíáíôé ôùí ÁñÜâùí ôçò Óéêåëßáò áêïëïýèçóå áìõíôéêÞ
ðïëéôéêÞ, óôçñéæüìåíïò óå óõììá÷ßåò ìå éôáëïýò çãåìüíåò êáé óôç
âïÞèåéá ôïõ ôïðéêïý ðëçèõóìïý.
153
USZR 2CIG
Ç áêìÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ Ï ãåñìáíüò çãåìüíáò ¼èùí Á´ óôÝöèçêå ôï 962 áðü ôïí ðÜðá óôç
27
Ñþìç "áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí".
Ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò óõíÝíùóå ôá ôñßá èÝìáôá ôçò Éôáëßáò êáé ßäñõóå
28
ôï êáôåðáíÜôï ôçò Éôáëßáò (975).
Ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé áðïôåëåóìáôéêÜ
29 ôéò åîùôåñéêÝò áðåéëÝò, æÞôçóå ôç âïÞèåéá ôùí Âåíåôþí êáé ôïõò
ðáñá÷þñçóå ùò áíôáìïéâÞ ôá ðñþôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá.
Ç ðñéãêßðéóóá Èåïöáíþ, áíåøéÜ ôïõ ÉùÜííç ÔæéìéóêÞ, íõìöåýèçêå ôïí
30
¼èùíá Â´, äéÜäï÷ï ôïõ ãåñìáíéêïý èñüíïõ.
Óôá ÷ñüíéá ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ìáêåäüíùí ç ïéêïíïìßá ôçò õðáßèñïõ
31
áíáðôý÷èçêå ðåñéóóüôåñï áðü ôçí áóôéêÞ ïéêïíïìßá.
Ç íÝá âõæáíôéíÞ áñéóôïêñáôßá (8ïò - 11ïò ) ðñïÝêõøå áðü ôç
32 óõã÷þíåõóç ìå åðéãáìßåò ôçò áñéóôïêñáôßáò ôçò ãçò ìå ôçí
áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí.
33 Óïõò “äõíáôïýò” åíôÜóóïíôáé êáé ïé åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò.
Ïé ðÜñïéêïé Þôáí äåìÝíïé ìå ôç ãç Þ åß÷áí ðñïóùðéêÞ åîÜñôçóç áðü
34
ôïõò êõñßïõò ôïõò.
Ïé åõãåíåßò äáðáíïýóáí ðïëëÜ ÷ñÞìáôá ãéá íá âåëôéþóïõí ôá ìÝóá
35
êáé ôéò ôå÷íéêÝò ôçò ðáñáãùãÞò. (8ïò - 11ïò áé.)
Ç ìåóáßá ôÜîç õðïêéíïýóå ëáúêÜ êéíÞìáôá êáôÜ ôùí åõãåíþí (10ïò -
36
11ïò áé.).
Ôá "óõóôÞìáôá" Þôáí åðáããåëìáôéêÜ óùìáôåßá ôùí åìðïñïûðáëëÞëùí
37
êáé ôùí õðáëëÞëùí ôùí âéïôå÷íéþí.
Ï "Ðñü÷åéñïò Íüìïò" êáèüñéæå ìå áêñßâåéá ôéò áñìïäéüôçôåò ôïõ
38
áõôïêñÜôïñá êáé ôïõ ðáôñéÜñ÷ç.
Ôá "ÂáóéëéêÜ" Þôáí äéáôÜîåéò ðïõ ñýèìéæáí ôç ëåéôïõñãßá ôùí
39
óõíôå÷íéþí ôçò Êùí/ðïëçò.
Ïé "ÍåáñÝò" ôùí Ìáêåäüíùí Þôáí íÝïé íüìïé ðïõ áðÝâëåðáí êõñßùò
40
óôïí ðåñéïñéóìü ôçò ìåãÜëçò ãáéïêôçóßáò.
Ôï "áëëçëÝããõïí" Þôáí íüìïò ðïõ õðï÷ñÝùíå ôïõò "äõíáôïýò" íá
41
ðëçñþíïõí ôïõò öüñïõò ôùí öôù÷þí.
154
USZR 2CIG
1. Ç êáôÜóôáóç êáé ïé áíÜãêåò ôçò âõæáíôéíÞò ïéêïíïìßáò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé. 717 – 1025
öáíåñþíïíôáé óô.. ……………. ôïõ Íéêçöüñïõ Á´, üðùò ïíïìÜóôçêáí áðü ôïõò å÷èñïýò
ôïõ ôá ôïëìçñÜ ïéêïíïìéêÜ ôïõ ìÝôñá.
2. Ç Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò (787) áðïêáôÝóôçóå ðáíçãõñéêÜ ôéò åéêüíåò, äéåõêñéíßæïíôáò
üôé áðïíÝìåôáé ó' áõôÝò ìüíï ……………. ………………….
3. Ïé …………………….. ……………………… Þôáí äéáäåäïìÝíåò óôïõò áãñüôåò ôçò
ãåéôïíéêÞò ìå ôï ÉóëÜì Ì. Áóßáò, ðïõ óÞêùíáí ôï êýñéï âÜñïò ôçò Üìõíáò êáôÜ ôùí
ÁñÜâùí.
4. Ç ßäñõóç ôçò áíþôåñçò ……………… …………………… áðïôÝëåóå óôáèìü óôçí éóôïñßá
ôçò âõæáíôéíÞò åêðáßäåõóçò.
5. Ôï óçìáíôéêüôåñï Ýñãï ôïõ Öùôßïõ åßíáé ………………………..
6. Ïé óõíå÷åßò ðüëåìïé óôá óýíïñá ìå ôïõò ¢ñáâåò ðñïìÞèåõóáí ðëïýóéï õëéêü ãéá ôç
äéáìüñöùóç ôçò …………………. …………………. ……………
7. Ç óýíïäïò ôïõ Ýôïõò 867 áíáèåìÜôéóå ôïí ðÜðá, áðÝññéøå ôï äüãìá
……………………………………………………….. êáé êáôáäßêáóå ôçí åðÝìâáóç ôçò Ñþìçò
óôç Âïõëãáñßá.
8. Óôá ÷ñüíéá ôïõ Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý åãêáéíéÜóôçêå ç ìåãÜëç ………………….
………………….. ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí.
9. Ï Óõìåþí ðïëéüñêçóå ôçí ðñùôåýïõóá (Êùí/ðïëç), åðéäéþêïíôáò íá éäñýóåé ìéá
…………………………………. ……………………………… óôç èÝóç ôçò âõæáíôéíÞò.
10. Ï Óõìåþí áõôïôéôëïöïñÞèçêå……………………………………… …………………………………
11. Ïé êáôáêôÞóåéò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý êáé ç åðÝêôáóç ôùí âõæáíôéíþí óõíüñùí
åõíüçóáí ôçí Üíèçóç ôçò ïéêïíïìßáò.
12. Ïé …………….., ôïõò ïðïßïõò ïé áíáôïëéêïß ÓëÜâïé ïíüìáæáí ……………., Þôáí
óêáíäéíáâéêÜ öýëá, ðïõ åìöáíßóôçêáí óôï éóôïñéêü ðñïóêÞíéï ôïí 9ï áé.
13. Óôá ìÝóá ôïõ 9ïõ áé. ó÷çìáôßóôçêå ôï ðñþôï ñùóéêü êñÜôïò: ……………. …….
………………..
14. Ç âõæáíôéíÞ Íüôéá Éôáëßá ðåñéëÜìâáíå ôá "èÝìáôá": 1) ………………..............….,
2) …………………… êáé 3) …………………….
15. Ï ãåñìáíüò çãåìüíáò ¼èùí Á´ ôï 951 áíáêçñý÷èçêå ……………… êáé ôï 962 óôÝöèçêå
áðü ôïí ðÜðá óôç Ñþìç …………………………..
16. Ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò óõíÝíùóå ôá ôñßá "èÝìáôá" ôçò Éôáëßáò êáé ßäñõóå
……………………….. ôçò Éôáëßáò. Ï ……………….. (:äéïéêçôÞò) ôçò Éôáëßáò åß÷å ôçí Ýäñá
ôïõ óôï ÌðÜñé.
17. Óôï ìåôáß÷ìéï áðü ôïí 8ï ðñïò ôïí 9ï áé. Üñ÷éóå íá ó÷çìáôßæåôáé ìéá íÝá 155
………………………………….., êïíôÜ óôçí ïðïßá õðÞñ÷å êáé …………..…………… ……………
USZR 2CIG
18. Ïé áãñïôéêÝò ìÜæåò, ïé …………………, áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò:

Ç áêìÞ á) ……..………………………….., â) ……………………………. êáé ã) ……………………
19. ÌåãÜëç áíÜðôõîç, ìå åðßêåíôñï ôéò ðüëåéò, óôá ÷ñüíéá ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò
ãíþñéóå ç ………………… ïéêïíïìßá.
20. Áðü ôïí 9ï Ýùò ôïí 11ï áé. ìåãÜëç åìðïñéêÞ êßíçóç åß÷áí ïé ðüëåéò ¸öåóïò, Åõ÷Üúôá,
Ôñáðåæïýíôá ê.Ü., üðïõ äéåîÜãïíôáí åôÞóéåò ………….............
21. Ç ëåéôïõñãßá ôùí "óõóôçìÜôùí" óôçí Êùí/ðïëç êáèïñéæüôáí áðü ôï ……………………
………………, óõëëïãÞ äéáôÜîåùí ôùí áñ÷þí ôïõ 10ïõ áé.
22. Ç óõíå÷Þò áíÜðôõîç ôçò áóôéêÞò ïéêïíïìßáò ïäÞãçóå óôç äçìéïõñãßá ôçò ……………..
………….., áðïôåëïýìåíçò áðü åìðïñïâéïôÝ÷íåò, íáõêëÞñïõò êáé ôñáðåæßôåò.

1. ´Åôóé ïíïìÜóôçêáí ôá ôïëìçñÜ ïéêïíïìéêÜ ìÝôñá ôïõ Íéêçöüñïõ Á´ áðü ôïõò
áíôéðÜëïõò ôïõ: …………………….
2. ÐíåõìáôéêÞ êáé ðïëéôéêÞ äéáìÜ÷ç ðïõ óõíôÜñáîå ôï ÂõæÜíôéï ãéá ðåñéóóüôåñï áðü
Ýíáí áéþíá (726 - 843): ……………………….
3. ËÝãïíôáí áëëéþò ïé åéêïíïìÜ÷ïé: …………………………..
4. ÁíôéëÞøåéò ðïõ åßíáé áíôßèåôåò ìå ôçí áðåéêüíéóç ôïõ ×ñéóôïý êáé ôùí éåñþí ìïñöþí
óå ðáñáóôÜóåéò: ……………………
5. Âõæáíôéíïß óôñáôéþôåò ðïõ ðñïóôÜôåõáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá ôïõ êñÜôïõò:
………………………
6. Áíþôáôïò óôñáôéùôéêüò êáé ðïëéôéêüò áîéùìáôïý÷ïò (: äéïéêçôÞò) óå âõæáíôéíÝò
åðáñ÷ßåò. ¾ðáôïò åêðñüóùðïò ôïõ áõôïêñÜôïñá óå êÜèå åðáñ÷ßá: ……………………….
7. Öôù÷ïß áãñüôåò, óôï ÂõæÜíôéï, ðïõ äåí åß÷áí äéêÜ ôïõò êôÞìáôá, áëëÜ ìßóèùíáí ãç
ãéá êáëëéÝñãåéá êáé ðëÞñùíáí åíïßêéï óôïí éäéïêôÞôç: ………………………..
8. ÐïëõÜñéèìåò áãñïôéêÝò åêôÜóåéò, ðïõ êáëëéåñãïýóáí åëåýèåñïé åíïéêéáóôÝò Þ
ðÜñïéêïé: ………………………….
9. ÊÜóôñá óôï ÂõæÜíôéï, ðïõ áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé. Ýãéíáí áóôéêÜ êÝíôñá ìå
çìéáãñïôéêü ÷áñáêôÞñá: ………………………….
10. ÅðáããåëìáôéêÜ óùìáôåßá åìðüñùí êáé âéïôå÷íþí óôï ÂõæÜíôéï êáé êõñßùò óôçí
Êùí/ðïëç.: ………………………….
11. Ïé ðïëõÜñéèìåò ëáúêÝò ìÜæåò ôùí ðüëåùí óôï ÂõæÜíôéï (8ïò - 11ïò áé.).:
………………………
12. ÅéóáãùãÞ óôïí "Ðñü÷åéñï Íüìï" ðïõ êáèüñéæå ìå áêñßâåéá ôéò áñìïäéüôçôåò ôïõ
áõôïêñÜôïñá êáé ôïõ ðáôñéÜñ÷ç: ………………………..
156 13. Íüìïò ôïõ 1002 ðïõ õðï÷ñÝùíå ôïõò äõíáôïýò íá ðëçñþíïõí ôïõò öüñïõò ôùí
öôù÷þí ôïõ ÷ùñéïý.: ………………………..
USZR 2CIG
14. Åý÷ñçóôï áðÜíèéóìá íüìùí ðïõ áíôéêáôÝóôçóå ôçí ÅêëïãÞ, íïìéêÞ óõëëïãÞ ôùí
Éóáýñùí.: …………………………..
15. ÍÝïé íüìïé ôùí Ìáêåäüíùí áõôïêñáôüñùí ðïõ áðÝâëåðáí êõñßùò óôïí ðåñéïñéóìü 717 – 1025
ôçò ìåãÜëçò ãáéïêôçóßáò.: ……………………………
5. á) Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ÷ñïíïëïãßåò ìå ôá ãåãïíüôá

1 730 Á) ¢ëùóç Áìïñßïõ áðü ¢ñáâåò
Â) Áõôïêñáôïñéêü äéÜôáãìá ËÝïíôïò Ã´
2 787
êáôÜ ôçò ëáôñåßáò ôùí åéêüíùí
3 843 Ã) Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÓëÜâùí
4 838 Ä) Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò
5 863 Å) ÌÜ÷ç óôï Êëåéäß
Æ) ÏñéóôéêÞ áðïêáôÜóôáóç êáé
6 864
áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí
7 961 Ç) Åê÷ñéóôéáíéóìüò ôùí ÂïõëãÜñùí
È) ÏñéóôéêÞ õðïôáãÞ ôçò Âïõëãáñßáò óôï

8 997
ÂõæÜíôéï
9 1014 É) ÁíÜêôçóç ÊñÞôçò
10 1018 Ê) ÌÜ÷ç Óðåñ÷åéïý
5. â) Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ÷ñïíïëïãßåò ìå ôá ãåãïíüôá

Á) Ï ¼èùí Á´ óôÝöåôáé "áõôïêñÜôùñ
1 944
Ñùìáßùí"
Â) ÃÜìïò ¼èùíá Â´ ìå ðñéãêßðéóóá
2 989
Èåïöáíþ
3 962 Ã) ÅìðïñéêÞ óõíèÞêç Âõæáíôéíþí Ñþóùí
4 972 Ä) ºäñõóç êáôåðáíÜôïõ Éôáëßáò

Å) ÃÜìïò Âëáäßìçñïõ - ¢ííáò êáé ïìáäéêÞ
5 975
âÜðôéóç Ñþóùí
157
USZR 2CIG

Ç áêìÞ (Óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò õðïãñáììßóôå ôç óùóôÞ áðÜíôçóç):
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé. ðÞñå ôïëìçñÜ ìÝôñá ãéá ôçí
áíÜêáìøç ôçò ïéêïíïìßáò.
á) Êùí/íïò Å´, â) Íéêçöüñïò Á´, ã) ËÝùí Ã´
2. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò, ðñùôåñãÜôçò ôçò Åéêïíïìá÷ßáò. Ôï 730 åîÝäùóå
äéÜôáãìá êáôÜ ôçò ëáôñåßáò ôùí åéêüíùí:
á) ËÝùí Ã´, â) Êùí/íïò Å´, ã) ËÝùí Å´ ï ÁñìÝíéïò
3. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Åãêáéíßáóå ôç â´ öÜóç ôçò Åéêïíïìá÷ßáò:
á) Êùí/íïò Å´, â) ËÝùí Å´, ã) Ìé÷áÞë Ã´
4. ÂõæáíôéíÞ áõôïêñÜôåéñá. ÓõãêÜëåóå ôï 843 ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï, ðïõ áðïêáôÝóôçóå
êáé áíáóôÞëùóå ïñéóôéêÜ ôéò åéêüíåò.
á) ÅéñÞíç ç Áèçíáßá, â) Èåïäþñá, ã) Üëëç
5. Ç ßäñõóç ôçò áíþôåñçò Ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò Ýãéíå ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ:
á) êáßóáñá ÂÜñäá, â) ðáôñéÜñ÷ç Öùôßïõ,
ã) áõôïêñÜôïñá Êùí/íïõ ÐïñöõñïãÝííçôïõ
6. ÐñïóêëÞèçêå áðü ôï ÷áëßöç Ìáìïýí ãéá íá äéäÜîåé óôç ÂáãäÜôç:
á) ï Öþôéïò, â) ï ËÝùí ï Öéëüóïöïò, ã) ï ÂÜñäáò
7. Êéíçôïðïßçóå ôïõò ÷ñéóôéáíïýò ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôçò Äýóçò óå ìéá ãåíéêÞ óõììá÷ßá
êáôÜ ôïõ ÉóëÜì.
á) ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò, â) ï åðßóêïðïò ÁñÝèáò, ã) ï áõôïêñÜôïñáò Èåüöéëïò
8. Âáöôßóôçêå áð' ôïí áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë êáé ðÞñå ôï üíïìÜ ôïõ:
á) ï ÑáóôéóëÜâïò, â) ï Âüñçò, ã) ï Óõìåþí
9. Åê÷ñéóôéáíßóôçêáí åéñçíéêÜ:
á) ïé ÓëÜâïé, â) ïé Âïýëãáñïé, ã) ïé Ñþóïé
10. Êáôáäßêáóå ôï äüãìá filioque:
á) ç óýíïäïò ôïõ 867, â) ç óýíïäïò ôïõ 870, ã) Üëëç
11. Ç ìåãÜëç óôñáôéùôéêÞ áíôåðßèåóç ôùí Âõæáíôéíþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí åãêáéíéÜæåôáé
óôá ÷ñüíéá ôïõ:
á) Ìé÷áÞë Ã´, â) ËÝïíôá Ã´, ã) Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý
12. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò -óôñáôçãüò. ÁíÝêôçóå ôçí ÊñÞôç áðü ôïõò ¢ñáâåò ôï
961:
á) ï ÉùÜííçò Êïõñêïýáò, â) ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò, ã) ï Âáóßëåéïò Â´
13. Âïýëãáñïò çãåìüíáò ðïõ áõôïôéôëïöïñÞèçêå: "âáóéëåýò ôùí ÂïõëãÜñùí êáé ôùí
Ñùìáßùí":
á) ï Óõìåþí, â) ï ÐÝôñïò, ã) ï ÓáìïõÞë
14. Âïýëãáñïò çãåìüíáò ðïõ óõíÞøå óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïõò Âõæáíôéíïýò êáé
158 íõìöåýèçêå ôç Ìáñßá, áíåøéÜ (Þ åããïíÞ) ôïõ Ñùìáíïý Ëáêáðçíïý.
USZR 2CIG
15. ÔóÜñïò ôùí ÂïõëãÜñùí. ºäñõóå íÝï âïõëãáñéêü êñÜôïò ìå åðßêåíôñï ôçí ðåñéï÷Þ
ôçò Á÷ñßäáò. ÕðÞñîå ï ðéï åðéêßíäõíïò å÷èñüò ôïõ Âõæáíôßïõ óôéò áñ÷Ýò ôïõ 11ïõ
áéþíá. 717 – 1025
16. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò -óôñáôçãüò, ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò. ÁíÝêôçóå
áðü ôïõò ¢ñáâåò ôçí Êéëéêßá êáé ðåñéï÷Ýò ôçò Óõñßáò êáé ôçò Ðáëáéóôßíçò.
á) ï ÉùÜííçò Êïõñêïýáò, â) ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò, ã) ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò
17. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò -óôñáôçãüò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò. ÔåñìÜôéóå
ôïí áãþíá êáôÜ ôùí ÂïõëãÜñùí áöïý ôïõò íßêçóå óôéò ìÜ÷åò ôïõ Óðåñ÷åéïý (997)
êáé ôïõ Êëåéäßïõ (1014):
á) ï ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò, â) ï Íéêçöüñïò ÖùêÜò, ã) ï Âáóßëåéïò Â´
18. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÆÞôçóå ôç âïÞèåéá ôïõ Ñþóïõ çãåìüíá Âëáäßìçñïõ
ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôçí áíôáñóßá ôùí âõæáíôéíþí ãáéïêôçìüíùí (äõíáôþí):
á) ï Ìé÷áÞë Ã´, â) ï Âáóßëåéïò Â´, ã) ï Êùí/íïò Å´
19. Ãåñìáíüò çãåìüíáò, ðïõ óôÝöèçêå "áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí":
á) ï ¼èùí Á´, â) ï ¼èùí Â´, ã) Üëëïò
20. ÂõæáíôéíÞ ðñéãêßðéóóá. Íõìöåýèçêå ôï äéÜäï÷ï ôïõ ãåñìáíéêïý èñüíïõ ¼èùíá Â´
êáé "ìåôÝöåñå" ôï âõæáíôéíü ðïëéôéóìü óôç Ãåñìáíßá.
á) ç ¢ííá, â) ç Èåïöáíþ, ã) Üëëç.
21. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Ðáñá÷þñçóå ôá ðñþôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò
Âåíåôïýò.:
á) Íéêçöüñïò ÖùêÜò, â) É. ÔæéìéóêÞò, ã) Âáóßëåéïò Â´
22. Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ¸íùóå ôá ôñßá éôáëéêÜ èÝìáôá êáé ßäñõóå ôï êáôåðáíÜôï
ôçò Éôáëßáò.
á) Êùí/íïò Æ´, â) Íéêçöüñïò ÖùêÜò, ã) ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò.
23. Ç íÝá âõæáíôéíÞ áñéóôïêñáôßá (8ïò - 11ïò áé.) åßíáé:
á) ç áñéóôïêñáôßá ôçò ãçò,
â) ç áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí,
ã) íÝá, ðïõ äéáìïñöþèçêå áðü ôç óõã÷þíåõóç ôùí äýï ðñïçãïýìåíùí
24. Ç áãñïôéêÞ êïéíüôçôá êáé ïé áíåîÜñôçôïé áãñüôåò áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé.
êéíäýíåõáí áðü:
á) ôïõò ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò,
â) ôï êñÜôïò
ã) êáé áðü ôïõò äýï.
25. Ïé åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò áíÞêáí:
á) óôïõò äõíáôïýò,
â) óôïõò ðÝíçôåò
ã) óôç ìåóáßá ôÜîç
26. Ôá "óõóôÞìáôá" Þôáí:
á) óõíôå÷íßåò Þ åðáããåëìáôéêÜ óùìáôåßá åìðïñïâéïôå÷íþí 159
USZR 2CIG
â) åðáããåëìáôéêÜ óùìáôåßá åìðïñïûðáëëÞëùí êáé åñãáæïìÝíùí óôéò âéïôå÷íßåò

Ç áêìÞ ã) áãñïôéêïß óýëëïãïé
ôïõ Âõæáíôßïõ 27. ÍÝïé íüìïé ôùí Ìáêåäüíùí áõôïêñáôüñùí ðïõ áðÝâëåðáí êõñßùò óôïí ðåñéïñéóìü
ôçò ìåãÜëçò ãáéïêôçóßáò:
á) ÍåáñÝò, â) ÅðáíáãùãÞ, ã) ÁëëçëÝããõïí
28. Íüìïò ôïõ Âáóéëåßïõ Â´ ðïõ õðï÷ñÝùíå ôïõò äõíáôïýò íá ðëçñþíïõí ôïõò öüñïõò
ôùí öôù÷þí:
á) Ðñü÷åéñïò Íüìïò, â) ÁëëçëÝããõïí, ã) ÂáóéëéêÜ.
7. Áíôéóôïé÷ßóôå ôá ïíüìáôá ôçò óôÞëçò Á ìå ôéò öñÜóåéò ôçò óôÞëçò Â.
A B ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
Ôåñìáôéóìüò áãþíá Âõæáíôéíþí êáôÜ
1 Íéêçöüñïò Á´ á
ÂïõëãÜñùí
2 ËÝùí Ã´ â Óëáâéêü áëöÜâçôï

ÅéñÞíç ç
3 ã Ó÷ïëÞ Ìáãíáýñáò
Áèçíáßá
4 Èåïäþñá ä "Ìõñéüâéâëïò"
ÉùÜííçò
5 å ¸íáñîç â´ öÜóçò Åéêïíïìá÷ßáò
Äáìáóêçíüò
6 ËÝùí Å´ æ ÕðåñÜóðéóç åéêïíïëáôñþí
ÏñéóôéêÞ áðïêáôÜóôáóç êáé
7 Öþôéïò ç
áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí
ËÝùí
8 è Æ´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò
Öéëüóïöïò
Êùí/íïò -
9 é ¸íáñîç Åéêïíïìá÷ßáò
Êýñéëëïò
10 Âáóßëåéïò Â´ ê "êáêþóåéò"

A B ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
Ðáñá÷þñçóç åìðïñéêþí
1 Âëáäßìçñïò´ á
ðñïíïìßùí óôïõò Âåíåôïýò.
2 ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò â Åê÷ñéóôéáíéóìüò Ñþóùí
3 Âáóßëåéïò Â´ ã ºäñõóç êáôåðáíÜôïõ Éôáëßáò
160
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÔÑÉÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

1ç Üóêçóç 717 – 1025
1) Íéêçöüñïò Á´, 2) ËÝùí Ã´ ºóáõñïò,
3) Êùí/íïò Å´, 4) ËÝùí Å´ ÁñìÝíéïò,
5) ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò, 6) ÅéñÞíç ç Áèçíáßá,
7) Èåïäþñá, 8) ÂÜñäáò,
9) ËÝùí ï Öéëüóïöïò Þ Ìáèçìáôéêüò, 10) Èåüöéëïò,
11) Ìé÷áÞë Ã´, 12) ÑáóôéóëÜâïò,
13) Âüñçò, 14) Êùí/íïò - Êýñéëëïò,
15) Ñùìáíüò Ëáêáðçíüò, 16) ÉùÜííçò Êïõñêïýáò,
17) Íéêçöüñïò ÖùêÜò, 18) ÉùÜííçò Á´ ÔæéìéóêÞò,
19) Óõìåþí, 20) ÐÝôñïò,
21) ÓáìïõÞë, 22) Âáóßëåéïò Â´,
23) Âëáäßìçñïò, 24) Íéêçöüñïò ÖùêÜò,
25) ÉùÜííçò ÔæéìéóêÞò, 26) Âáóßëåéïò Â´,
27) Èåïöáíþ, 28) ¼èùí Á´,
29) ËéïõôðñÜíäïò
2ç Üóêçóç
1Ó 2Ë 3Ó 4Ë 5Ó 6Ó 7Ë 8Ó 9Ó 10Ë 11Ó 12Ë 13Ó 14Ë 15Ó 16Ë 17Ë 18Ó 19Ë
20Ó 21Ó 22Ó 23Ë 24Ó 25Ó 26Ë 27Ó 28Ë 29Ë 30Ó 31Ë 32Ó 33Ë 34Ó 35Ë 36Ó 37Ë 38Ë
39Ë 40Ó 41Ó
3ç Üóêçóç
1) óôéò êáêþóåéò,
2) ôéìçôéêÞ ðñïóêýíçóç,
3) áíåéêïíéêÝò áíôéëÞøåéò,
4) ó÷ïëÞò ôçò Ìáãíáýñáò,
5) ç Ìõñéüâéâëïò,
6) âõæáíôéíÞò åðéêÞò ðïßçóçò,
7) ðåñß åêðïñåýóåùò ôïõ Áãßïõ Ðíåýìáôïò êáé åê ôïõ Õéïý (filioque),
8) óôñáôéùôéêÞ áíôåðßèåóç,
9) âïõëãáñïâõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá,
10) âáóéëåýò ôùí ÂïõëãÜñùí êáé ôùí Ñùìáßùí,
11) Üíèçóç ôçò ïéêïíïìßáò,
12) ÂÜñáããïé, Ñùò,
13) ç çãåìïíßá ôïõ ÊéÝâïõ,
14) 1. Ëïããïâáñäßáò, 2. Êáëáâñßáò, 3. Ëïõêáíßáò,
161
USZR 2CIG
15) âáóéëåýò Éôáëßáò, / áõôïêñÜôùñ Ñùìáßùí,

Ç áêìÞ 16) êáôåðáíÜôï / êáôåðÜíù,
ôïõ Âõæáíôßïõ 17) áñéóôïêñáôßá ôçò ãçò / áñé-óôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí,
18) á) åëåýèåñïõò ãáéïêôÞìïíåò, â) áêôÞìïíåò ãåùñãïýò, ã) ðáñïßêïõò,
19) áóôéêÞ,
20) åìðïñïðáíçãýñåéò,
21) Åðáñ÷éêüí âéâëßïí,
22) ìåóáßáò ôÜîçò
4ç Üóêçóç
1) êáêþóåéò, 2) Åéêïíïìá÷ßá,
3) åéêïíïêëÜóôåò, 4) áíåéêïíéêÝò,
5) Áêñßôåò, 6) êáôåðÜíù,
7) áêôÞìïíåò ãåùñãïß, 8) ðñïÜóôåéá Þ ÷ùñßá,
9) áóôõêþìáé Þ áãñïôïðüëåéò, 10) óõóôÞìáôá,
11) äÞìïò, 12) ÅðáíáãùãÞ,
13) ÁëëçëÝããõïí, 14) Ðñü÷åéñïò Íüìïò,
15) ÍåáñÝò
5ç á) Üóêçóç
1-Â 2-Ä 3-Æ 4-Á 5-Ã 6-Ç 7-É 8-Ê 9-Å 10-È
5ç â) Üóêçóç
1-Ã 2-Å 3-Á 4-Â 5-Ä
6ç Üóêçóç
1 -â 2-á 3 -â 4-â 5-á 6-â 7-ã 8-â 9-á 10-á
11-ã 12-â 13-á 14-â 15-ã 16-â 17 -ã 18 - â 19- á 20- â
21-ã 22-ã 23-ã 24- ã 25-â 26- á 27-á 28-â
7ç Üóêçóç
1-ê 2-é 3-è 4-ç 5-æ 6-å 7-ä 8-ã 9-â 10-á
8ç Üóêçóç
1-â 2-ã 3-á
162
USZR 2CIG
ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÊÑÉÓÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ
(1025 -1453)
É. Ç ÅÎÁÓÈÅÍÇÓÇ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ ÊÁÉ ÔÏ ÓÉÓÌÁ ÌÅ ÔÇ

ÄÕÓÇ
ÉÉ. ÏÉ ÓÔÁÕÑÏÖÏÑÉÅÓ ÊÁÉ ÏÉ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ ÔÏÕÓ ÃÉÁ ÔÏ
ÂÕÆÁÍÔÉÏ
USZR 2CIG
USZR 2CIG
ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÊÑÉÓÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ
(1025 - 1453)
1025 èÜíáôïò Âáóéëåßïõ Â´

1025 - 1081 ðåñßïäïò êñßóçò
áíôéìåôþðéóç êñßóçò
1081 - 1185 ÊÏÌÍÇÍÏÉ
áíáóõãêñüôçóç ôïõ êñÜôïõò
åîùôåñéêÝò áðåéëÝò
1185 - 1204 ÁÃÃÅËÏÉ êáôÜëõóç Âõæáíôßïõ áðü óôáõñïöüñïõò
(1204)
åëëçíéêþí êñáôþí
ëáôéíéêþí êñáôþí
ÌåôÜ ôï 1204 äçìéïõñãßá: óçìáíôéêüôåñï: ç áõôïêñáôïñßá ôçò Íßêáéáò
áðïêáôÝóôçóå ôç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá
(áñ÷Ýò 14ïõ áé.)
Áñ÷Ýò
áñ÷Þ áðïóýíèåóçò ôïõ Âõæáíôßïõ
14ïõ áéþíá
åðéôÜ÷õíóç áðïóýíèåóçò ôïõ Âõæáíôßïõ

ôá áßôéá: ôá áðïôåëÝóìáôá:
1. ïé åìöýëéïé 1) åõíïÞèçêå ç åðÝêôáóç ôùí ÓÝñâùí
ÌÝóá ðüëåìïé 2) åõíïÞèçêå ç åðÝêôáóç ôùí Ïèùìáíþí
2. ç åîáóèÝ- 3) áðïäõíáìþèçêå ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá
14ïõ áéþíá
íçóç ôïõ
óôñáôïý
êáé ôçò ïé-
êïíïìßáò
ôáðåéíþóåéò êáé áãùíßá ãéá ôï ìÝëëïí ôçò áõôïêñáôïñßáò
1204 - 1453
äéáìüñöùóç ôçò óõíåßäçóçò ôïõ ÍÝïõ Åëëçíéóìïý
1453 êáôÜëõóç âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò áðü ôïõò Ôïýñêïõò
165
USZR 2CIG
É. Ç ÅÎÁÓÈÅÍÇÓÇ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ ÊÁÉ ÔÏ Ó×ÉÓÌÁ ÌÅ ÔÇ ÄÕÓÇ

Ç êñßóç
1. Ç êñßóç êáé ïé áðþëåéåò ôçò áõôïêñáôïñßáò êáôÜ ôïí 11ï
áéþíá (1025 - 1081)
Ðåñßëçøç
á. Ç åóùôåñéêÞ êñßóç
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Âáóéëåßïõ Â´ ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá Þôáí íéêÞôñéá óôá ðåäßá
ôùí ìá÷þí êáé åß÷å åîåëé÷èåß óå ðáãêüóìéá äýíáìç. Óôï åðüìåíï äéÜóôçìá äçìéïõñãÞèçêå
óôïõò Âõæáíôéíïýò ìéá øåõäáßóèçóç üôé ôá óýíïñá åßíáé áóöáëÞ êáé üôé ç åéñÞíç èá åßíáé
äéáñêÞò êáé áäéáôÜñáêôç. Ç øåõäáßóèçóç áõôÞ ïäÞãçóå ôç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç óå ðïëëÜ
ëÜèç óå üëïõò ôïõò ôïìåßò: á) óôï óôñáôéùôéêü ôïìÝá ðÞñå ïëÝèñéá ìÝôñá
áðïóôñáôéùôéêïðïßçóçò, â) óôïí êïéíùíéêü ôïìÝá, ç åðéâïëÞ íÝùí öüñùí áðü ìéá
áõôáñ÷éêÞ êåíôñéêÞ êõâÝñíçóç óôïõò áãñïôéêïýò åðáñ÷éáêïýò ðëçèõóìïýò, ôïõò ïäÞãçóå
óå åîåãÝñóåéò êáé ôáñá÷Ýò, ã) óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá ðñïÝêõøå êñßóç (õðïôßìçóç ôïõ
íïìßóìáôïò) êáé óôïí ðïëéôéêü ôïìÝá, åêäçëþèçêå ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá ãýñù óôá 1060. ¼ëá
áõôÜ ïäÞãçóáí ôçí áõôïêñáôïñßá óå ìßá ãåíéêåõìÝíç êñßóç.
â. Ïé óôñáôéùôéêÝò áðïôõ÷ßåò
Óôï äéÜóôçìá 1025 - 1081 íÝïé å÷èñïß áðåéëïýí ôçí åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá ôçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò. Óôá áíáôïëéêÜ, åìöáíßóôçêáí ïé Óåëôæïýêïé Ôïýñêïé ðïõ íßêçóáí ôá
âõæáíôéíÜ óôñáôåýìáôá óôç ìÜ÷ç ôïõ ÌáôæéêÝñô (1071), ìå áðoôÝëåóìá íá ÷Üóåé ôï
ÂõæÜíôéï ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò Ì. Áóßáò. Óôá äõôéêÜ ïé Íïñìáíäïß ôï ßäéï Ýôïò (1071)
áöáßñåóáí áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò ôéò éôáëéêÝò êôÞóåéò. Óôá âüñåéá åðßóçò, åðéêßíäõíïé
áíôßðáëïé áðïäåß÷èçêáí ïé Ïýããñïé êáé ïé ÓÝñâïé. ÃåíéêÜ ç ðåñßïäïò 1025 - 1081 Þôáí
êñßóéìç êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü óôáóéìüôçôá êáé õðï÷þñçóç ôçò âõæáíôéíÞò äýíáìçò.
á. Ç åóùôåñéêÞ êñßóç
• 1025: èÜíáôïò Âáóéëåßïõ Â´
• ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá: íéêÞôñéá óôá ðåäßá ôùí ìá÷þí

ðáãêüóìéá äýíáìç, ìå åõñýôáôï äéåèíÞ ñüëï
• ÌåôÜ ôïõò ðïëåìéêïýò èñéÜìâïõò: äçìéïõñãÞèçêå ìßá øåõäáßóèçóç üôé:
ôá óýíïñá åßíáé áóöáëÞ êáé üôé
åß÷å äéáóöáëéóôåß äéáñêÞò åéñÞíç
• Ç øåõäáßóèçóç áõôÞ ïäÞãçóå ôç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç óå ëÜèç óå üëïõò ôïõò
ôïìåßò:
166
USZR 2CIG
á) óôñáôéùôéêüò ôïìÝáò: ìÝôñá áðïóôñáôéùôéêïðïßçóçò:

Ç ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá:
1) ðáñáìÝëçóå ôï óôüëï 1025 - 1453
2) äéÝëõóå óôáäéáêÜ ôá èÝìáôá êáé ôïõò èåìáôéêïýò óôñáôïýò
3) áíôéêáôÝóôçóå ôçí õðï÷ñåùôéêÞ óôñáôéùôéêÞ èçôåßá ìå Ýíá öüñï
4) óôñáôïëüãçóå îÝíïõò ìéóèïöüñïõò
5) ÷ñçóéìïðïßçóå îÝíïõò óå áíþôåñåò èÝóåéò
`
â) êïéíùíéêüò ôïìÝáò:
ôáñá÷Ýò êáé
- áõôáñ÷éóìüò êáé áëáæïíåßá êåíôñéêÞò êõâÝñíçóçò
åîåãÝñóåéò
- ðáñáìÝëçóç åðáñ÷éþí êáé
áãñïôéêþí
- åðéâïëÞ íÝùí öüñùí óôïõò áãñïôéêïýò ðëçèõóìïýò
ðëçèõóìþí

øõ÷éêü ó÷ßóìá
êÝíôñïõ - åðáñ÷éþí
`
ã) ïéêïíïìéêüò ôïìÝáò:
- óõãêÝíôñùóç áãáèþí óôçí Êùí/ðïëç åõçìåñßá
- ðáñáìÝëçóç êáé õðåñöïñïëüãçóç åðáñ÷éþí êñßóç
- Ýëëåéøç ÷ñõóïý õðïôßìçóç íïìßóìáôïò
`
ä) ðïëéôéêüò ôïìÝáò:
- êáôáðéåóôéêÞ ðïëéôéêÞ êåíôñéêÞò êõâÝñíçóçò Ýíáíôé åðáñ÷éþí êñßóç êáé
- êÜôïéêïé åðáñ÷éþí: áäéáöïñßá ãéá Üìõíá êñÜôïõò ðïëéôéêÞ
åîåãÝñóåéò, óõãêñïýóåéò áóôÜèåéá
â. Ïé óôñáôéùôéêÝò áðïôõ÷ßåò
• 1025 - 1081: íÝïé å÷èñïß - áðåéëÝò
• 1) ÓÅËÔÆÏÕÊÏÉ ÔÏÕÑÊÏÉ áðåéëÞ óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò

1071: ìÜ÷ç ÌáôæéêÝñô óýãêñïõóç Âõæáíôéíþí - Óåëôæïýêùí
ÁðïôåëÝóìáôá: Þôôá Âõæáíôéíþí
áðþëåéá ìåãáëõôÝñïõ ìÝñïõò Ì. Áóßáò
Áßôéá: Ýëëåéøç: á) ïðëéóìïý, â) ðåéèáñ÷ßáò, ã) çèéêïý
• 2) ÍÏÑÌÁÍÄÏÉ: áðåéëÝò óôéò äõôéêÝò åðáñ÷ßåò (Éôáëßá)
1071 óýãêñïõóç Âõæáíôéíþí - Íïñìáíäþí óôï ÌðÜñé
ÁðïôåëÝóìáôá: Þôôá Âõæáíôéíþí
áðþëåéá âõæáíôéíþí éôáëéêþí êôÞóåùí
• 3) ÏÕÃÃÑÏÉ êáé ÓÅÑÂÏÉ áðåéëÝò óôá âüñåéá
• 1025 - 1081 (:Üíïäïò Êïìíçíþí) óôáóéìüôçôá êáé õðï÷þñçóç âõæ. äýíáìçò
167
USZR 2CIG
Ç êñßóç
ôïõ Âõæáíôßïõ ×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ
1025 - 1081 Êñßóç êáé áðþëåéåò ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò

1060 ðåñßðïõ ÐïëéôéêÞ áóôÜèåéá
1071 ÌÜ÷ç óôï ÌáôæéêÝñô
1071 ÌÜ÷ç óôï ÌðÜñé - ïñéóôéêÞ áðþëåéá âõæáíôéíþí éôáëéêþí êôÞóåùí

1. Ðïéá Üðïøç ðñåóâåýåé ï óôñáôçãüò ÊåêáõìÝíïò ãéá ôïõò îÝíïõò êáé ðïý ôç
óôçñßæåé;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï «Óôñáôçãéêüí» ôïõ óôñáôçãïý ÊåêáõìÝíïõ,

ðïõ áðåõèýíåôáé ðñïò ôéò âõæáíôéíÝò áñ÷Ýò êáé åêöñÜæåé ôçí ÜðïøÞ ôïõ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò
îÝíïõò êáé ôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò.
Ç Üðïøç ôïõ óôñáôçãïý Þôáí üôé ïé âõæáíôéíÝò áñ÷Ýò äåí èá ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéïýí
óôéò áíþôåñåò äéïéêçôéêÝò èÝóåéò, ïýôå íá åìðéóôåýïíôáé îÝíïõò êáé ìÜëéóôá Üóçìïõò.
Ôçí ÜðïøÞ ôïõ áõôÞ ôç óôçñßæåé ìå ôá åîÞò åðé÷åéñÞìáôá:
1) Ç ôïðïèÝôçóç îÝíùí óå ôÝôïéåò èÝóåéò èá ìåéþóåé ôçí ßäéá ôçí Üñ÷ïõóá ôÜîç ôïõ
Âõæáíôßïõ êáé èá ðñïêáëÝóåé ôç äõóáñÝóêåéÜ ôçò. 2) Ìéá ôÝôïéá ôáêôéêÞ èá ðñïêáëÝóåé
åðßóçò ôá åéñùíéêÜ ó÷üëéá ôùí îÝíùí, ïé ïðïßïé èá ïäçãçèïýí óôï óõìðÝñáóìá üôé ôï
ÂõæÜíôéï äå äéáèÝôåé éêáíïýò áíèñþðïõò ãéá ôéò áíþôåñåò èÝóåéò.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá
êáôáëÜâïõìå ôé áðÞ÷çóç åß÷áí óôï óôñÜôåõìá ôá ìÝôñá áðïóôñáôéùôéêïðïßçóçò ðïõ
ðÞñå ç âõæáíôéíÞ êõâÝñíçóç êáé êõñßùò ôï ìÝôñï ôçò ôïðïèÝôçóçò îÝíùí óôéò áíþôåñåò
èÝóåéò. Óõìðåñáßíïõìå üôé ôï ìÝôñï áõôü ðñïêáëïýóå äõóáñÝóêåéá, áíçóõ÷ßá êáé áðï-
ãïÞôåõóç.
2. Ðïéá Þôáí, óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá, ç êáôÜóôáóç ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý óôéò

ðáñáìïíÝò ôçò ìÜ÷çò ôïõ ÌáôæéêÝñô; Ðïý áðïäßäåôáé áðü ôï ÷ñïíïãñÜöï
Êåäñçíü;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç «×ñïíïãñáößá» ôïõ Ã. Êåäñçíïý êáé ðåñéãñÜöåé

ôçí êáôÜóôáóç ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý ôéò ðáñáìïíÝò ôçò ìÜ÷çò ôïõ ÌáôæéêÝñô (1071),
óõìðëçñþíïíôáò Ýôóé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß ìáò ðëçñïöïñåß ðëçñÝóôåñá ãéá ôá áßôéá
ôçò Þôôáò.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá, ç êáôÜóôáóç ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý Þôáí Üèëéá, äéüôé:
1) Áðïôåëåßôï áðü ðïëëïýò îÝíïõò ìéóèïöüñïõò (ÂïõëãÜñïõò, Ïýæïõò, ÖñÜãêïõò
êáé ÂáñÜããïõò). ÅðïìÝíùò äåí åß÷å åèíéêü ÷áñáêôÞñá.
2) Ï âõæáíôéíüò óôñáôüò Þôáí ôóáêéóìÝíïò áðü ôç öôþ÷åéá êáé ôï Üã÷ïò êáé ôï
168 êõñéüôåñï: Þôáí Üïðëïò, ãåãïíüò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí ðáñáìÝëçóç ôïõ óôñáôïý
USZR 2CIG
áðü ôéò âõæáíôéíåò áñ÷Ýò.

3) Ïé óôñáôéþôåò Þôáí áíåêðáßäåõôïé êáé Üðåéñïé, êáèþò äåí åß÷áí ðñïçãïýìåíç
ðïëåìéêÞ åìðåéñßá êáé äåí åß÷áí åêðáéäåõôåß êáôÜëëçëá ãéá Ýíá ôÝôïéï óêïðü. 1025 - 1453
4) ¹ôáí äåéëïß êáé öõãüìá÷ïé, åöüóïí Þôáí ìéóèïöüñïé êáé ðïëåìïýóáí ÷ùñßò
áãùíéóôéêü öñüíçìá, ðáñÜ ìüíï ãéá ôï ÷ñÞìá êáé äåí åß÷áí êáìßá äéÜèåóç íá
èõóéÜóïõí ôç æùÞ ôïõò ãéá êáíÝíáí Üñ÷ïíôá.
Áíôßèåôá ïé óôñáôéþôåò ôùí Ôïýñêùí Þôáí ãåííáßïé, ôïëìçñïß, Ýìðåéñïé êáé áñéèìçôéêÜ
ðåñéóóüôåñïé. ÁõôÞ ç êáôÜóôáóç Þôáí öõóéêü íá ïäçãïýóå ôï âõæáíôéíü óôñáôü óôçí
Þôôá.
Áí óõó÷åôßóïõìå ôá óôïé÷åßá áõôÜ ìå ôï ðñþôï ðáñÜèåìá êáé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç,
äéáðéóôþíïõìå ðüóï ïëÝèñéá Þôáí ç ðáñáìÝëçóç ôïõ óôñáôïý áðü ôéò âõæáíôéíÝò áñ÷Ýò
êáé ðüóï åðéêßíäõíç áðïäåß÷èçêå ç ôïðïèÝôçóç îÝíùí óôéò áíþôåñåò èÝóåéò.
3. Íá åíôïðßóåéò ôá öáéíüìåíá ðïõ ïäÞãçóáí óôçí êñßóç ôïõ 11ïõ áé., óôï åðßðåäï
ôçò ïéêïíïìßáò, ôçò êïéíùíßáò, ôçò ðïëéôéêÞò êáé ôïõ óôñáôïý.
Ôá öáéíüìåíá ðïõ ïäÞãçóáí óôçí êñßóç ôïõ 11ïõ áé. Þôáí ôá åîÞò:
á) Óôï åðßðåäï ôçò ïéêïíïìßáò: ¼ëá ôá áãáèÜ êáé ôá ðëïýôç áðü ôéò êáôáêôÞóåéò Þôáí
óõãêåíôñùìÝíá óôçí Êùí/ðïëç, üðïõ åðéêñáôïýóå åõçìåñßá. Áíôßèåôá
ðáñáìåëÞèçêáí êáé õðåñöïñïëïãÞèçêáí ïé åðáñ÷ßåò. Óôç óõíÝ÷åéá ðñïÝêõøå
Ýëëåéøç ÷ñõóïý, ðïõ ïäÞãçóå óôçí õðïôßìçóç ôïõ ÷ñõóïý íïìßóìáôïò. ÁõôÜ
ðñïêÜëåóáí ïéêïíïìéêÞ êñßóç.
â) Óôï åðßðåäï ôçò êïéíùíßáò: Ç êåíôñéêÞ êõâÝñíçóç åðÝäåéîå áëáæïíåßá êáé
áõôáñ÷éóìü êáé ðáñáìÝëçóå ôïõò êáôïßêïõò ôùí åðáñ÷éþí. ÅðéðëÝïí åðÝâáëå ó'
áõôïýò íÝïõò öüñïõò, ìå áðïôÝëåóìá íá ðñïêáëÝóåé ôáñá÷Ýò êáé åîåãÝñóåéò ôùí
êáôïßêùí ôùí áãñïôéêþí ðëçèõóìþí. ¸ôóé äçìéïõñãÞèçêå Ýíá øõ÷éêü ó÷ßóìá
ìåôáîý êÝíôñïõ êáé åðáñ÷éþí.
ã) Óôï åðßðåäï ôçò ðïëéôéêÞò: ÐáñáôçñÞèçêå åðßóçò êñßóç êáé áóôÜèåéá, äéüôé ç
êåíôñéêÞ êõâÝñíçóç áóêïýóå ðïëý êáôáðéåóôéêÞ ðïëéôéêÞ óôïõò êáôïßêïõò ôùí
åðáñ÷éþí, êé áõôü ïäÞãçóå óå ôáñá÷Ýò êáé óõãêñïýóåéò. ¸ôóé ïé êÜôïéêïé ôùí
åðáñ÷éþí Üñ÷éóáí íá áäéáöïñïýí ãéá ôçí Üìõíá ôïõ êñÜôïõò.
ä) Óôï åðßðåäï ôïõ óôñáôïý: ¸ãéíáí ôá ðåñéóóüôåñá ëÜèç, êáèþò ç âõæáíôéíÞ
êõâÝñíçóç ðáñáóõñìÝíç áðü ìéá øåõäáßóèçóç üôé ç åéñÞíç èá åßíáé äéáñêÞò êáé
áäéáôÜñáêôç êáé üôé ôá óýíïñá ôïõ êñÜôïõò èá åßíáé ãéá ðÜíôá áóöáëÞ, ðñï÷þñçóå
óå ìÝôñá áðïóôñáôéùôéêïðïßçóçò. ¸ôóé: ðáñáìÝëçóå ôï óôüëï, äéÝëõóå ôá «èÝìáôá»
êáé ôïõò èåìáôéêïýò óôñáôïýò, áíôéêáôÝóôçóå ôçí õðï÷ñåùôéêÞ óôñáôéùôéêÞ èçôåßá
ìå Ýíá öüñï, óôñáôïëüãçóå îÝíïõò ìéóèïöüñïõò êáé ÷ñçóéìïðïßçóå îÝíïõò óå
áíþôåñåò èÝóåéò.
¼ëá áõôÜ ôá öáéíüìåíá ïäÞãçóáí ôçí áõôïêñáôïñßá ôïí 11ï áé. óôçí êñßóç êáé óôçí
áäõíáìßá.
169
USZR 2CIG
Ç êñßóç
ôïõ Âõæáíôßïõ 1. Ðïéïé Þôáí ïé øõ÷ïëïãéêïß ëüãïé ðïõ ïäÞãçóáí ôç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá óå êñßóç
ôïí 11ï áé. ;
¼ôáí ðÝèáíå ï Âáóßëåéïò Â´ Üöçóå ìéá áõôïêñáôïñßá éó÷õñÞ. Ôï ÂõæÜíôéï åß÷å

èñéáìâåýóåé óôá ðåäßá ôùí ìá÷þí êáé åß÷å åîåëé÷èåß óå ðáãêüóìéá äýíáìç ìå åõñýôáôï
äéåèíÞ ñüëï. Óôç óõíÝ÷åéá üìùò ïé Âõæáíôéíïß áíÝðôõîáí ôï óýìðëåãìá ôïõ íéêçôÞ, ðïõ
åêäçëþèçêå ìå áëáæïíåßá, åðáíÜðáõóç êáé ìéá øåõäáßóèçóç üôé äåí êéíäõíåýïõí áðü
êáíÝíáí, üôé ôá óýíïñá ôïõ êñÜôïõò èá åßíáé áóöáëÞ ãéá ðÜíôá êáé üôé ç åéñÞíç èá åßíáé
äéáñêÞò êáé áäéáôÜñáêôç. ÁõôÞ ç øõ÷ïëïãßá ôïõò ïäÞãçóå óå ìéá óåéñÜ áðü ëÜèç óôï
óôñáôéùôéêü ôïìÝá (:ìÝôñá áðïóôñáôéùôéêïðïßçóçò), óôïí ïéêïíïìéêü (:íïìéóìáôéêÞ êñßóç),
óôïí êïéíùíéêü (:ðáñáìÝëçóç åðáñ÷éþí) êáé óôïí ðïëéôéêü (:ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá). ´Åôóé
ïäçãÞèçêå óå ìéá ãåíéêåõìÝíç êñßóç ôïí 11ï áé.
2. Ðïéïé å÷èñïß áðåßëçóáí ôçí åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò

êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1025 - 1081 êáé ìå ðïéá áðïôåëÝóìáôá;
ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï 1025 - 1081 íÝïé å÷èñïß Üñ÷éóáí íá áðåéëïýí ôçí åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá
ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò. Áõôïß Þôáí:
1) Ïé Óåëôæïýêïé Ôïýñêïé, ðïõ áðåéëïýóáí ôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò. Ôï 1071,
óõíÝôñéøáí ôá âõæáíôéíÜ óôñáôåýìáôá óôç ìÜ÷ç ôïõ ÌáôæéêÝñô êé Ýôóé ôï ÂõæÜíôéï
Ý÷áóå ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò Ì. Áóßáò.
2) Ïé Íïñìáíäïß, ðïõ áðåéëïýóáí ôéò äõôéêÝò åðáñ÷ßåò óôçí Éôáëßá. Ìå óõíå÷åßò
åðéèÝóåéò áöáßñåóáí áðü ôï ÂõæÜíôéï ôéò éôáëéêÝò ôïõ êôÞóåéò. Ôï 1071 êáôÝëáâáí
ôï ÌðÜñé, ôï ôåëåõôáßï âõæáíôéíü ï÷õñü ôçò Éôáëßáò. Ôï ãåãïíüò áõôü óÞìáíå ôï
ôÝëïò ôçò ÂõæáíôéíÞò Éôáëßáò.
3) Ïé Ïýããñïé êáé ïé ÓÝñâïé, ðïõ áðïäåß÷èçêáí åðéêßíäõíïé áíôßðáëïé óôá âüñåéá
óýíïñá ôïõ êñÜôïõò.
170
USZR 2CIG
2. Ïé Êïìíçíïß êáé ç ìåñéêÞ áíáäéïñãÜíùóç

ôçò áõôïêñáôïñßáò
1025 - 1453
Ðåñßëçøç
á. ÊáôÜóôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò

Áðü ôï 1081 Ýùò ôï 1185 êõâåñíÜ ôï âõæáíôéíü êñÜôïò ç äõíáóôåßá ôùí Êïìíçíþí.
¼ôáí áíÞëèå óôï èñüíï ï ÁëÝîéïò Á´ ç áõôïêñáôïñßá äå÷üôáí åðéèÝóåéò áðü ðïëëïýò
å÷èñïýò: á) ôïõò Íïñìáíäïýò, ðïõ áðåéëïýóáí ôéò áêôÝò ôçò Çðåßñïõ, â) ôïõò
ÐáôæéíÜêåò êáé ôïõò ÊïõìÜíïõò, ðïõ ëåçëáôïýóáí ôá ÂáëêÜíéá, êáé ã) ôïõò
Óåëôæïýêïõò Ôïýñêïõò, ðïõ êáôÝêôçóáí ìÝñïò ôçò Ì. Áóßáò.
Óôï åóùôåñéêü ïé Êïìíçíïß óôçñß÷èçêáí óôïõò åõãåíåßò êáé åöÜñìïóáí ôï èåóìü
ôçò «Ðñüíïéáò», äçëáäÞ ôçò éóüâéáò ðáñá÷þñçóçò áãñïêôçìÜôùí êáé öïñïëïãéêþí
åóüäùí óôïõò åõãåíåßò ìå áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí õðçñåóéþí. Ïé
ðñïíïéÜñéïé Ýãéíáí ç Üñ÷ïõóá ôÜîç, åíþ ïé áðëïß áãñüôåò ðáñáìåëÞèçêáí åíôåëþò.
ã. ÅîùôåñéêÝò åðéôõ÷ßåò
1) Ï ÁëÝîéïò Á´ óôçí ÁíáôïëÞ áíÝêôçóå ôç ÄõôéêÞ Ì. Áóßá, áöïý åêìåôáëëåýôçêå
ôéò åðé÷åéñÞóåéò ôùí óôáõñïöüñùí, åíþ óôá ÂáëêÜíéá áðáëëÜ÷ôçêå áðü ôéò
åðéèÝóåéò ôùí Ðáôæéíáêþí êáé ôùí ÊïõìÜíùí.
2) Ï ÉùÜííçò Êïìíçíüò óôçí ÁíáôïëÞ êáôÝêôçóå îÝíá êñáôßäéá êáé óôá ÂáëêÜíéá
åðÝâáëå ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ óôïõò ÓÝñâïõò êáé ðñïóðÜèçóå íá èÝóåé õðü âõæáíôéíÞ
êçäåìïíßá ôï Ïõããñéêü âáóßëåéï.
3) Ï ÌáíïõÞë Êïìíçíüò áêïëïýèçóå öéëïäõôéêÞ åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êáé óôçñß÷èçêå
óôçí õðçñåóßá ôùí Ëáôßíùí, ôïðïèåôþíôáò ôïõò óå êáßñéåò èÝóåéò. ÓõíÞ-øå åéñÞíç
ìå ôïõò Ïýããñïõò, êõñéÜñ÷çóå óôá âïñåéïäõôéêÜ ÂáëêÜíéá, ôáðåßíùóå ôïõò
ÓÝñâïõò êáé Ýêáíå åêóôñáôåßåò óôç Ì. Áóßá êáôÜ ôùí Óåëôæïýêùí.
ä. Ç óôñáôéùôéêÞ êáôÜññåõóç
Ç åìðëïêÞ ôïõ ÌáíïõÞë óôï éôáëéêü ìÝôùðï Ýäùóå ôçí åõêáéñßá óôïõò Óåëôæïýêïõò
íá áñ÷ßóïõí åðéèÝóåéò êáôÜ ôùí âõæáíôéíþí åäáöþí. Ôï 1176 Ýãéíå ç ìÜ÷ç óôï
ÌõñéïêÝöáëï (Öñõãßáò), üðïõ ï âõæáíôéíüò óôñáôüò íéêÞèçêå áðü ôïõò Óåëôæïýêïõò.
ÁõôÞ ç Þôôá åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí ïñéóôéêÞ áðþëåéá ôçò âõæáíôéíÞò Ì. Áóßáò êáé
ðïëëïß êÜôïéêïé åîéóëáìßóôçêáí.
171
USZR 2CIG
Ç êñßóç
ôïõ Âõæáíôßïõ á. ÊáôÜóôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò
• 1081 - 1118: ÁËÅÎÉÏÓ Á´ ÊÏÌÍÇÍÏÓ áõôïêñÜôïñáò Âõæáíôßïõ
• ÔÝëç 11ïõ áé.: å÷èñïß Âõæáíôßïõ:
1) Íïñìáíäïß áðåéëïýí ôéò áêôÝò ôçò Çðåßñïõ
2) ÊïõìÜíïé & ÐáôæéíÜêåò ëåçëáôïýí ôá ÂáëêÜíéá
3) Óåëôæïýêïé Ôïýñêïé êáôáêôïýí ìÝñïò ôçò Ì. Áóßáò.
• ÊÏÌÍÇÍÏÉ: óôçñß÷ôçêáí óôïõò åõãåíåßò
åöÜñìïóáí ôï èåóìü ôçò «ðñüíïéáò*»
• *Ðñüíïéá: éóüâéá ðáñá÷þñçóç áãñïêôçìÜôùí êáé öïñïëïãéêþí åóüäùí óôïõò
åõãåíåßò (ðñïíïéÜñéïé) ìå áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí
õðçñåóéþí.
• ÐñïíïéÜñéïé Þ óôñáôéþôåò Üñ÷ïõóá ôÜîç ôïõ Âõæáíôßïõ, åíþ:
• ïé áðëïß áãñüôåò - óôñáôéþôåò ðáñáìåëÞèçêáí åíôåëþò
ã. ÅîùôåñéêÝò åðéôõ÷ßåò
• ÁËÅÎÉÏÓ Á´ (1081 - 1118):
á) óôçí ÁíáôïëÞ:
- åêìåôáëëåýôçêå ôéò åðé÷åéñÞóåéò ôùí óôáõñïöüñùí óôç Ì. Áóßá
- õðÝãñáøå óõìöùíßåò ìå ôïõò áñ÷çãïýò ôïõò (Êùí/ðïëç)
- áíÝêôçóå ôç ÄõôéêÞ Ì. Áóßá (Íßêáéá, Óìýñíç, ¸öåóï, ÓÜñäåéò)
â) óôá ÂáëêÜíéá: áðáëëÜ÷ôçêå áðü ôïõò ÐáôæéíÜêåò & ôïõò ÊïõìÜíïõò (ìå
äéðëùìáôßá êáé ðüëåìï)
• ÉÙÁÍÍÇÓ ÊÏÌÍÇÍÏÓ (1118 - 1143):
á) óôçí ÁíáôïëÞ: êáôÝêôçóå îÝíá êñáôßäéá óôç Ì. Áóßá
â) óôá ÂáëêÜíéá: åðÝâáëå ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ óôïõò ÓÝñâïõò
ðñïóðÜèçóå íá èÝóåé õðü âõæáíôéíÞ êçäåìïíßá ôï Ïõããñéêü
âáóßëåéï
• ÌÁÍÏÕÇË ÊÏÌÍÇÍÏÓ (1143 - 1180):
á) åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ: öéëïäõôéêÞ
óôçñß÷èçêå óôéò õðçñåóßåò ôùí Ëáôßíùí
â) åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ: óõíÞøå åéñÞíç ìå ôïõò Ïýããñïõò
êõñéÜñ÷çóå óôá âïñåéïäõôéêÜ ÂáëêÜíéá
ôáðåßíùóå ôïõò ÓÝñâïõò
óõíÝ÷éóå ôéò åêóôñáôåßåò ôïõ ðáôÝñá ôïõ êáôÜ ôùí
óåëôæïõêéêþí êôÞóåùí óôç Ì. Áóßá
ä. Ç óôñáôéùôéêÞ êáôÜññåõóç
• ÅìðëïêÞ ÌÁÍÏÕÇË óôï éôáëéêü ìÝôùðï.
172 • ÅðéèÝóåéò ÓÅËÔÆÏÕÊÙÍ êáôÜ åäáöþí Âõæáíôßïõ.
USZR 2CIG
• 1176: ÌÜ÷ç óôï ÌõñéïêÝöáëï (Öñõãßáò).

• Óõãêñïýóôçêáí: Âõæáíôéíïß - Óåëôæïýêïé Ôïýñêïé
• ÁðïôåëÝóìáôá: 1) Þôôá Âõæáíôéíþí 1025 - 1453
2) ïñéóôéêÞ áðþëåéá Ì. Áóßáò ãéá ôï ÂõæÜíôéï
3) åîéóëáìéóìüò ìéêñáóéáôéêþí åðáñ÷éþí
• Áßôéá åîéóëáìéóìïý: 1) ç Þôôá ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý,
2) ïé êáôáëÞøåéò ôùí ðüëåùí,
3) ïé óöáãÝò,
4) ç ðåßíá,
5) ïé áóèÝíåéåò (ðáíïýêëá)
ÁÍAÐÔÕÎÇ OÑÙÍ
«Ðñüíïéá» (óåë. 55)
Èåóìüò ðïõ êáèéåñþèçêå óôç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá áðü ôïí 11ï áé. óýìöùíá ìå
ôïí ïðïßï ï áõôïêñÜôïñáò ðáñá÷ùñïýóå, éóüâéá, áãñïêôÞìáôá êáé öïñïëïãéêÜ Ýóïäá
óôïõò åõãåíåßò, ìå áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí õðçñåóéþí.
[Ç «ðñüíïéá» äåí áðïôåëïýóå éäéïêôçóßá ôïõ ðñïíïéÜñéïõ, áëëÜ ôïõ êñÜôïõò êáé
åðïìÝíùò ïýôå ìåôáâéâáæüôáí ïýôå êëçñïíïìïýíôáí. Áðü ôïí 13ï áé. üìùò Ýôåéíå íá
ãßíåé êëçñïíïìéêÞ.]
«ÐñïíïéÜñéïé» (óåë. 55)
Ïé ðñïíïéÜñéïé Þôáí åõãåíåßò (óôñáôéùôéêïß) óôïõò ïðïßïõò ðáñá÷ùñïýíôáí áðü ôïí
áõôïêñÜôïñá, éóüâéá, «ðñüíïéåò», äçëáäÞ áãñïêôÞìáôá êáé öïñïëïãéêÜ Ýóïäá, ìå
áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí õðçñåóéþí. Ïé ðñïíïéÜñéïé Þôáí Ýöéððïé
ðïëåìéóôÝò, ðïõ óõììåôåß÷áí óôïí ðüëåìï åðéêåöáëÞò ïìÜäáò, ðïõ ç áñéèìçôéêÞ ôçò
äýíáìç Þôáí áíÜëïãç ìå ôçí Ýêôáóç ðïõ ôïõò åß÷å ðáñá÷ùñçèåß.
ÅÐÅÎHÃÇÓÇ ÖÑAÓÅÙÍ
«Ï ÁëÝîéïò Á´ åêìåôáëëåýôçêå åðéäÝîéá ôéò åðé÷åéñÞóåéò ôùí óôáõñïöüñùí» (óåë. 55):
Óôç äéÜñêåéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ ÁëÝîéïõ Á´ îåêßíçóå ç á´ óôáõñïöïñßá* (1096 - 1099).
Ïé óôáõñïöüñïé ðçãáßíïíôáò ãéá ôïõò Áãßïõò Ôüðïõò, Ýöôáóáí óôçí Êùí/ðïëç. Åêåß
Ýäåéîáí áñðáêôéêÝò äéáèÝóåéò êáé áíÜãêáóáí ôïí ÁëÝîéï íá ëÜâåé áìõíôéêÜ ìÝôñá.
ÔåëéêÜ ïé óôáõñïöüñïé äåóìåýôçêáí ìå ôïí êáèéåñùìÝíï óôç Äýóç «üñêï ôçò ðßóôçò»
êáé áíÝëáâáí ôçí õðï÷ñÝùóç íá áðïäþóïõí óôï ÂõæÜíôéï üóåò âõæáíôéíÝò ðåñéï÷Ýò
èá êáôáêôïýóáí, åíþ ï ÁëÝîéïò óå áíôÜëëáãìá èá ôïõò åíßó÷õå ïéêïíïìéêÜ êáé
óôñáôéùôéêÜ êáé èá ôïõò âïçèïýóå íá ðåñÜóïõí óôçí Áóßá, üðùò êáé Ýãéíå.
[*Óôáõñïöïñßåò Þôáí ïé Ýíïðëåò ðïñåßåò ôùí äõôéêþí ëáþí áñ÷éêÜ ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç
ôùí Áãßùí Ôüðùí áðü ôïõò Óåëôæïýêïõò, áñãüôåñá üìùò ãéá ôçí êáèõðüôáîç
ïëüêëçñçò ôçò ÁíáôïëÞò.]
«Ç åìðëïêÞ ôïõ ÌáíïõÞë óôï éôáëéêü ìÝôùðï…» (óåë. 55)
Ï ÌáíïõÞë Þôáí ðïëý öéëüäïîïò êáé ïíåéñåýôçêå ôçí áíáóýóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò
Áõôïêñáôïñßáò. Ãéá ôçí ðñáãìÜôùóç ôçò ÑùìáúêÞò ÉäÝáò åðé÷åßñçóå ðüëåìï óôçí
Éôáëßá (1147). Áñ÷éêÜ åðéäßùîå íá êáôáëÜâåé ôçí Áãêþíá, üìùò óôñÜöçêáí åíáíôßïí ôïõ
ïé Âåíåôïß êáé ôåëéêÜ íéêÞèçêå óôï Ðñßíôåæé. Ç åêóôñáôåßá áõôÞ Þôáí Üóêïðç êáé 173
äáðáíçñÞ êáé åîÜíôëçóå ôï êñÜôïò óôñáôéùôéêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ.
USZR 2CIG
Ç êñßóç
ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò (óåë. 55)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1081 - 1118), éäñõôÞò ôçò äõíáóôåßáò ôùí Êïìíçíþí.
ÄéÝèåôå ðïëëÝò ðïëéôéêÝò, äéðëùìáôéêÝò êáé óôñáôéùôéêÝò áñåôÝò. Ç åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
ôïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò áñéóôïêñáôéêüò ðáôñéùôéóìüò. Ôï êõñéüôåñï óôïé÷åßï ôçò
ðïëéôéêÞò ôïõ Þôáí ï èåóìüò ôçò «ðñüíïéáò». Óôï åîùôåñéêü óôçñß÷èçêå óôç äéðëùìáôßá
êáé ôïí ðüëåìï êé Ýôóé êáôÜöåñå íá áðáëëáãåß áðü ôéò åðéèÝóåéò ôùí ÐáôæéíÜêùí êáé
ôùí ÊïõìÜíùí. Óôá ÷ñüíéá ôïõ Ýãéíå ç á´ óôáõñïöïñßá. Ï ÁëÝîéïò åêìåôáëëåýôçêå
åðéäÝîéá ôïõò óôáõñïöüñïõò êáé áíÝêôçóå ôç ÄõôéêÞ Ì. Áóßá, ðïõ ðåñéëÜìâáíå
óçìáíôéêÝò ðüëåéò (Íßêáéá, Óìýñíç, ¸öåóïò, ÓÜñäåéò).
ÉùÜííçò Â´ Êïìíçíüò (óåë. 55)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1118 - 1143). ÄéÝèåôå ðíåõìáôéêÞ êáëëéÝñãåéá,
ãåííáéïöñïóýíç, åõãÝíåéá êáé éó÷õñÞ èÝëçóç. ÊáôÝêôçóå îÝíá êñáôßäéá óôç Ì. Áóßá
êáé Ýöôáóå ùò ôçí Áíôéü÷åéá. Óôá ÂáëêÜíéá åðÝâáëå ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõò óôïõò ÓÝñâïõò
êáé ðñïóðÜèçóå íá èÝóåé õðü âõæáíôéíÞ êçäåìïíßá ôï Ïõããñéêü âáóßëåéï.
ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò (óåë. 55)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1143 - 1180). ÔÝôáñôïò ãéïò ôïõ ÉùÜííç Â´ Êïìíçíïý. ¹ôáí
ðïëý äñáóôÞñéïò êáé öéëüäïîïò. Ïíåéñåýôçêå ôçí áíáóýóôáóç ôçò ÑùìáúêÞò
Áõôïêñáôïñßáò. Ãïçôåýôçêå áðü ôá éððïôéêÜ Þèç êáé åß÷å ùò ðñüôõðÜ ôïõ ôïõò éððüôåò.
Ðáíôñåýôçêå ôç Ãáëëßäá ðñéãêßðéóóá Ìáñßá êáé áêïëïýèçóå öéëïäõôéêÞ åóùôåñéêÞ
ðïëéôéêÞ, ôïðïèåôþíôáò Ëáôßíïõò óôéò êáßñéåò ðïëéôéêÝò êáé óôñáôéùôéêÝò èÝóåéò.
Óôçí åðï÷Þ ôïõ Ýãéíå ç â´ óôáõñïöïñßá. Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ óõíÞøå åéñÞíç ìå ôïõò
Ïýããñïõò, êõñéÜñ÷çóå óôá âïñéïäõôéêÜ ÂáëêÜíéá êáé ôáðåßíùóå ôïõò ÓÝñâïõò. Åðßóçò
óõíÝ÷éóå ôéò åêóôñáôåßåò ôïõ ðáôÝñá ôïõ óôç Ì. Áóßá. Ùóôüóï ç åìðëïêÞ ôïõ óôï
éôáëéêü ìÝôùðï åíèÜññõíå ôïõò Óåëôæïýêïõò íá åðéôåèïýí óå âõæáíôéíÜ åäÜöç. Ç
ìÜ÷ç óôï ÌõñéïêÝöáëï ïäÞãçóå óå êáôÜññåõóç ôá âõæáíôéíÜ óôñáôåýìáôá, ïñéóôéêÞ
áðþëåéá ôçò Ì. Áóßáò ãéá ôï ÂõæÜíôéï êáé åîéóëáìéóìü ôùí ìéêñáóéáôéêþí åðáñ÷éþí.
ÐáôæéíÜêåò (óåë. 55)
Ëáüò ôïõñêéêÞò êáôáãùãÞò. Ôïí 8ï áé. êéíÞèçêå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Âüëãá êáé
åãêáôáóôÜèçêå óôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý Äïýíáâç êáé Äíåßðåñïõ.
ÊïõìÜíïé (óåë. 55)
Ëáüò ôïõñêéêÞò êáôáãùãÞò. Êáôïéêïýóå óôéò óôÝðåò ôçò íüôéáò Ñùóßáò. Ïé ÊïõìÜíïé êáé
ïé ÐáôæéíÜêåò Ýêáíáí åðéäñïìÝò óôá ÂáëêÜíéá êáé áðåéëïýóáí ôï ÂõæÜíôéï. Ï ÁëÝîéïò Á´
Êïìíçíüò ðÝôõ÷å ìå ôç äéðëùìáôßá êáé ôïí ðüëåìï íá áðáëëáãåß áðü ôéò åðéäñïìÝò ôïõò.
1081 - 1118 Áõôïêñáôïñßá Áëåîßïõ Á´ Êïìíçíïý
1118 - 1143 Áõôïêñáôïñßá ÉùÜííç Â´ Êïìíçíïý
1143- 1180 Áõôïêñáôïñßá ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíïý
174 1176 ÌÜ÷ç óôï ÌõñéïêÝöáëï (Öñõãßáò)

USZR 2CIG

1. Ðïéá ìÝóá ÷ñçóéìïðïßçóå ï ÁëÝîéïò Á´, ãéá íá áíáêôÞóåé ôá åäÜöç ðïõ åß÷áí 1025 - 1453
êáôáêôÞóåé ïé å÷èñïß ôïõ Âõæáíôßïõ óôéò åõñùðáúêÝò êáé áóéáôéêÝò åðáñ÷ßåò ôïõ;
¼ôáí áíÞëèå óôï èñüíï ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò (1081 - 1118), ôï ÂõæÜíôéï äå÷üôáí
åðéèÝóåéò êáé êéíäýíåõå óå üëá ôá ìÝôùðá: 1) ïé Íïñìáíäïß áðåéëïýóáí ôéò áêôÝò ôçò
Çðåßñïõ, 2) ïé ÊïõìÜíïé êáé ïé ÐáôæéíÜêåò ëåçëáôïýóáí ôá ÂáëêÜíéá êáé 3) ïé Óåëôæïýêïé
Ôïýñêïé åß÷áí êáôáêôÞóåé ìÝñïò ôçò Ì. Áóßáò. Ï ÁëÝîéïò Á´ ãéá íá ôïõò áíôéìåôùðßóåé,
÷ñçóéìïðïßçóå ôá åîÞò ìÝóá: 1) ôïõò Íïñìáíäïýò: á) ìå ðïëåìéêÝò åðé÷åéñÞóåéò, êáé â)
ìå äéðëùìáôéêÜ ìÝóá (:ðáñï÷Þ åìðïñéêþí ðñïíïìßùí óôïõò Âåíåôïýò ãéá íá ôïí âïçèÞóïõí
êáé ðáñï÷Þ ÷ñçìÜôùí óôïõò äõóáñåóôçìÝíïõò Íïñìáíäïýò, ãéá íá äéáëýóåé ôï óôñáôü
ôïõò). 2) Ôïõò ÐáôæéíÜêåò êáé ôïõò ÊïõìÜíïõò: á) ìå äéðëùìáôßá (:ôáêôéêÞ
áíôéðåñéóðáóìïý) êáé â) ìå ðüëåìï. 3) Ôïõò Óåëôæïýêïõò Ôïýñêïõò: ìå ôçí åðéäÝîéá
åêìåôÜëëåõóç ôùí óôáõñïöüñùí, ôïõò áñ÷çãïýò ôùí ïðïßùí õðï÷ñÝùóå ìå Ýíïñêç
óõìöùíßá íá ôïõ áðïäþóïõí ôá âõæáíôéíÜ åäÜöç ðïõ èá êáôáëÜìâáíáí óôç Ì. Áóßá. Ï
ßäéïò ôïõò âïÞèçóå ïéêïíïìéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ.
2. Ç ðïëéôéêÞ ôùí Êïìíçíþí ÷áñáêôçñßæåôáé ùò áñéóôïêñáôéêüò ðáôñéùôéóìüò. Íá

åîçãÞóåéò ôïí üñï êáé íá óõãêñßíåéò ôçí åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Éóáýñùí êáé ôùí
Ìáêåäüíùí, åðéóçìáßíïíôáò óå ðïéåò ôÜîåéò óôçñß÷ôçêáí áíôßóôïé÷á ïé ôñåéò áõôÝò
äõíáóôåßåò.
Ï üñïò áñéóôïêñáôéêüò ðáôñéùôéóìüò óçìáßíåé üôé ïé Êïìíçíïß óôçñß÷ôçêáí êõñßùò
óôç óôñáôéùôéêÞ áñéóôïêñáôßá, óôçí ïðïßá óõìðåñéëáìâÜíïíôáí êáé ðñüóùðá Üëëçò
åèíéêüôçôáò (Ëáôßíïé ê.Ü.) êáé ü÷é óôéò áãñïôéêÝò ìÜæåò, ðñïêåéìÝíïõ íá áðïôñÝøïõí ôéò
åîùôåñéêÝò åðéèÝóåéò.
Áíôßèåôá ïé ºóáõñïé ãéá íá áðïöýãïõí ôïí ßäéï êßíäõíï åß÷áí óôçñé÷ôåß óôïõò áãñüôåò
- óôñáôéþôåò ôùí «èåìÜôùí», äçëáäÞ óôï ëáúêü åèíéêü óôïé÷åßï.
Ïé áõôïêñÜôïñåò åðßóçò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò óôçñß÷ôçêáí óôïõò áãñüôåò -
óôñáôéþôåò ôùí «èåìÜôùí» êáé óôïõò «áêñßôåò» ðïõ ðñïóôÜôåõáí ôá áíáôïëéêÜ óýíïñá
(«Üêñáé») ôïõ Âõæáíôßïõ êáé ïäÞãçóáí ôçí áõôïêñáôïñßá óôçí áêìÞ ôçò.
3. Ðïéá Þôáí ç ôáõôüôçôá ôùí ðñïíïéáñßùí êáé ðïéåò óõíÝðåéåò åß÷å ç åðÝêôáóç ôïõ
èåóìïý ôçò ðñüíïéáò óôá ÷ñüíéá ôïõ ÌáíïõÞë Êïìíçíïý, óýìöùíá ìå ôï äåýôåñï
ðáñÜèåìá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç «×ñïíéêÞ ÄéÞãçóç» ôïõ éóôïñéêïý ÍéêÞôá ×ùíéÜôç
êáé áíáöÝñåôáé óôéò «ðñüíïéåò», óôïõò ðñïíïéÜñéïõò êáé óôçí êáôÜóôáóç ôùí
áãñïôþí ôùí âõæáíôéíþí åðáñ÷éþí óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíïý,
ðïõ ôïí åðéêñßíåé ãéá ôç óõ÷íüôçôá ðáñá÷þñçóçò ðñïíïìßùí. Óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ
áöÞãçóç, ãéáôß ìáò ðëçñïöïñåß ãéá ôá ôñáãéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôçò êáôÜ÷ñçóçò áõôïý ôïõ
èåóìïý áðü ôïí áõôïêñÜôïñá.
Ïé ðñïíïéÜñéïé Þôáí åõãåíåßò (óôñáôéùôéêïß) óôïõò ïðïßïõò ðáñá÷ùñïýíôáí áðü ôïí
áõôïêñÜôïñá, éóüâéá, «ðñüíïéåò», äçëáäÞ áãñïêôÞìáôá êáé öïñïëïãéêÜ Ýóïäá, ìå
áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí õðçñåóéþí.
Ïé ðñïíïéÜñéïé Þôáí Ýöéððïé ðïëåìéóôÝò, ðïõ óõììåôåß÷áí óôïí ðüëåìï åðéêåöáëÞò
ïìÜäáò, ðïõ ç áñéèìçôéêÞ ôçò äýíáìç Þôáí áíÜëïãç ìå ôçí Ýêôáóç ðïõ ôïõò åß÷å ðáñá- 175
USZR 2CIG
÷ùñçèåß. Óôá ÷ñüíéá ôùí Êïìíçíþí ï óôñáôüò Ýãéíå ç êõñßáñ÷ç ôÜîç óôï ÂõæÜíôéï êáé
Ç êñßóç æïýóå åéò âÜñïò ôïõ åîáèëéùìÝíïõ ðëçèõóìïý. Ãé' áõôü ðïëëïß Ýóðåõäáí íá êáôáôáãïýí
ôïõ Âõæáíôßïõ óôï óôñáôü. Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá üðïéïò Ýöåñíå ìáæß ôïõ Ýíá Üëïãï Þ êáôÝèåôå ëßãá
÷ñõóÜ íïìßóìáôá, åããñáöüôáí óôéò óôñáôéùôéêÝò ßëåò êáé åöïäéáæüôáí áìÝóùò ìå
áõôïêñáôïñéêÞ åðéóôïëÞ ìå «ðñüíïéåò» êáé ñùìáßïõò öïñïëïãïýìåíïõò.
Ôï 12ï áé. (åðï÷Þ ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíïý) ï èåóìüò áõôüò åðåêôÜèçêå êáé óå ðñüóùðá
ëáôéíéêÞò êáé âáñâáñéêÞò ðñïÝëåõóçò, ôá ïðïßá êáôáëÞóôåõáí ôéò åðáñ÷ßåò. Ïé ðñïíïéÜñéïé
áõôïß Þôáí áäßóôáêôïé êáé Üðëçóôïé.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá ïé óõíÝðåéåò ôçò åðÝêôáóçò ôïõ èåóìïý ôçò ðñüíïéáò óôá
÷ñüíéá ôïõ ÌáíïõÞë Þôáí ïëÝèñéåò: á) ãéá ôçí ôáõôüôçôá ôïõ óôñáôïý, â) ãéá ôïõò
áãñüôåò êáé ã) ãéá ôéò âõæáíôéíÝò åðáñ÷ßåò. ÓõãêåêñéìÝíá:
á) Ãéá ôï óôñáôü: Äåí Þôáí ðéá åèíéêüò, áëëÜ ìéóèïöïñéêüò. Äåí åìðíåüôáí áðü õøçëü
áãùíéóôéêü öñüíçìá, áëëÜ åíäéáöåñüôáí ìüíï ãéá ôï êÝñäïò (÷ñÞìáôá êáé êôÞìáôá)
êáé ôçí åîïõóßá. ÅðéðëÝïí Þôáí áðåéèÜñ÷çôïò.
â) Ãéá ôïõò áãñüôåò: ïé óõíÝðåéåò Þôáí ôñáãéêÝò, ãéáôß õðÝóôçóáí ôá ðÜíäåéíá áðü ôçí
áðëçóôßá ôùí ðñïíïéÜñéùí ðïõ ôïõò Üñðáæáí ôá ÷ñÞìáôá ùò ôï ôåëåõôáßï ïâïëü
ìÝ÷ñé êáé ôá ñïý÷á ôïõò êáé åðéðëÝïí ôïõò õðï÷ñÝùíáí íá õðçñåôïýí ùò äïýëïé ôïõò
ðñïíïéÜñéïõò. ´Åôóé âõèßóôçêáí óôçí áèëéüôçôá.
ã) Ãéá ôéò åðáñ÷ßåò: ïé óõíÝðåéåò Þôáí ïëÝèñéåò, äéüôé ðïëëÝò ëåçëáôÞèçêáí áðü ôïõò
å÷èñïýò êáé åíóùìáôþèçêáí óôï êñÜôïò ôïõò, åíþ Üëëåò êáôáóôñÜöçêáí êáé
åñçìþèçêáí óáí å÷èñéêÞ ÷þñá áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ðñïíïéÜñéïõò.
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ÉùÜííç Êïìíçíïý ;
Ï ÉùÜííçò Êïìíçíüò (1118 - 1143) êáôÝêôçóå äéÜöïñá îÝíá êñáôßäéá óôç Ì. Áóßá êáé
Ýöôáóå ùò ôç óõñéáêÞ Áíôéü÷åéá. Óôá ÂáëêÜíéá åðÝâáëå ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ óôïõò ÓÝñâïõò
êáé ðñïóðÜèçóå íá èÝóåé õðü âõæáíôéíÞ êçäåìïíßá ôï Ïõããñéêü âáóßëåéï ðïõ áðïôåëïýóå
ìéá áíáäõüìåíç äýíáìç.
2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíïý;
Óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ï ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò óõíÞøå åéñÞíç ìå ôïõò Ïýããñïõò,
êõñéÜñ÷çóå óôá âïñåéïäõôéêÜ âáëêÜíéá êáé ôáðåßíùóå ôïõò ÓÝñâïõò. Åðßóçò óõíÝ÷éóå
ôéò åêóôñáôåßåò ôïõ ðáôÝñá ôïõ êáôÜ ôùí óåëôæïõêéêþí êôÞóåùí óôç Ì. Áóßá. Ç åìðëïêÞ
ôïõ üìùò óôï éôáëéêü ìÝôùðï åíèÜññõíå ôï óïõëôÜíï ôùí Óåëôæïýêùí íá áíáíåþóåé ôéò
åðéèÝóåéò ôïõ êáôÜ ôùí åäáöþí ôïõ Âõæáíôßïõ. Ï ÌáíïõÞë óõãêñïýóôçêå óôï
ÌõñéïêÝöáëï (Öñõãßáò) ôï 1176 ìå ôïõò Óåëôæïýêïõò, áëëÜ çôôÞèçêå.
3. Ðïéá Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò Þôôáò óôï ÌõñéïêÝöáëï ôçò Öñõãßáò;
Ç Þôôá óôï ÌõñéïêÝöáëï åß÷å ôñáãéêÜ áðïôåëÝóìáôá, äéüôé:
1) Ðáãéþèçêå ç èÝóç ôùí Ôïýñêùí êáé åðçñåÜóôçêå êáèïñéóôéêÜ ç öõóéïãíùìßá ôçò
Ì. Áóßáò.
2) Ïé êáôáëÞøåéò ðüëåùí, ïé óöáãÝò êáé ç öõãÞ ôùí ÷ñéóôéáíþí óôéò ãåéôïíéêÝò ÷þñåò,
óå óõíäõáóìü ìå ôéò óõíÝðåéåò ôçò ðåßíáò êáé ôçò ðáíïýêëáò, åðÝöåñáí ôïí
åîéóëáìéóìü ôùí ìéêñáóéáôéêþí åðáñ÷éþí, ðïõ Üëëïôå áðïôåëïýóáí ôïõò ðíåýìïíåò
176 ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò.
USZR 2CIG
3. Ç åíåôéêÞ ïéêïíïìéêÞ äéåßóäõóç êáé ôï ó÷ßóìá

ôùí Åêêëçóéþí 1025 - 1453
Ðåñßëçøç
á. ÅìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò

Ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé ôïõò Íïñìáíäïýò ðïõ
áðåéëïýóáí ôéò áêôÝò ôçò Çðåßñïõ æÞôçóå ôç óõíäñïìÞ ôùí Âåíåôþí. Áõôïß áíôáðïêñßèçêáí
êé Ýóôåéëáí ðáíßó÷õñï óôüëï ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ïðïßïõ ïé Âõæáíôéíïß íßêçóáí ôïõò
Íïñìáíäïýò. Óå áíôáìïéâÞ ôùí óõììÜ÷ùí ôïõ ï ÁëÝîéïò ðáñá÷þñçóå ìå ôï ÷ñõóüâïõëï
ôïõ 1082 åìðïñéêÜ ðñïíüìéá: ôßôëïõò, ÷ñçìáôéêÝò ÷ïñçãßåò, åìðïñéêÜ êáôáóôÞìáôá êáé
áðïâÜèñåò óôçí ðñïêõìáßá ôçò ðñùôåýïõóáò êáé áêüìç ôïõò åðÝôñåøå íá åìðïñåýïíôáé
åëåýèåñá ÷ùñßò íá ðëçñþíïõí äáóìïýò.
Ç óõíèÞêç áõôÞ Þôáí ðïëý åðéæÞìéá ãéá ôïõò Âõæáíôéíïýò, äéüôé Ý÷áíáí ôá öïñïëïãéêÜ,
íáõôéëéáêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ äéêáéþìáôÜ ôïõò êáé ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ åìðïñßïõ óôç Ìåóüãåéï,
ôá ïðïßá äüèçêáí óôïõò Âåíåôïýò. ¸ôóé ïé Âåíåôïß äéåßóäõóáí ïéêïíïìéêÜ óôçí ÁíáôïëÞ
êáé äçìéïýñãçóáí ìéá ðáíßó÷õñç áðïéêéáêÞ áõôïêñáôïñßá. Ïé äéÜäï÷ïé ôïõ Áëåîßïõ,
ðñïêåéìÝíïõ íá ðåñéïñßóïõí ôç íáõôéêÞ ðáíôïäõíáìßá ôùí Âåíåôþí, áíôÝäñáóáí áñãüôåñá
ó' áõôÞ ôç óõíèÞêç ìå äçìåýóåéò ðåñéïõóéþí ôùí Âåíåôþí, ìå õðïêßíçóç âéáéïôÞôùí ôùí
êáôïßêùí, êáé ìå ðáñá÷þñçóç åìðïñéêþí ðñïíïìßùí êáé óå Üëëåò éôáëéêÝò íáõôéëéáêÝò
ðüëåéò: Ðßæá êáé ÃÝíïõá ãéá äçìéïõñãßá áíôáãùíéóìïý. Ôï ôåëåõôáßï ìÝôñï
åöÜñìïóå êõñßùò ï ÌáíïõÞë Êïìíçíüò.
â. Ôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí

Óôá ÷ñüíéá ôïõ Êùí/íïõ È´ (Ìáêåä. Äõíáóôåßá) Ýãéíå ôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí,
ðïõ äß÷áóå ôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï. ÕðÞñ÷áí áñêåôÝò äéáöïñÝò, ç êõñéüôåñç üìùò Þôáí ôï
æÞôçìá ôçò êõñéáñ÷ßáò åðß ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ïéêïõìÝíçò. Ôï 1054 óõíáíôÞèçêáí óôçí
Êùí/ðïëç ï êáñäéíÜëéïò ÏõìâÝñôï êáé ï ðáôñéÜñ÷çò Ìé÷áÞë ÊçñïõëÜñéïò, ãéá íá
åðéëýóïõí ëåéôïõñãéêÜ êáé äïãìáôéêÜ æçôÞìáôá. ¼ìùò ôï ðåßóìá êáé ç áëáæïíåßá ôùí äýï
äéáðñáãìáôåõôþí ïäÞãçóå óôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí (Ïñèüäïîçò êáé Ñùìáéïêáèï-
ëéêÞò). Ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ Ó÷ßóìáôïò Þôáí: ç ðëÞñçò äéáêïðÞ ôùí ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôùí
äýï Åêêëçóéþí êáé ç äçìéïõñãßá áíôéðáëüôçôáò êáé ìßóïõò ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò.
ÅéäéêÜ ãéá ôï ÂõæÜíôéï ïé åðéðôþóåéò Þôáí ôñáãéêÝò, ãéáôß âñÝèçêå áâïÞèçôï áð' ôïõò
Äõôéêïýò, üôáí áðåéëåßôï áðü ôïõò Ôïýñêïõò.
177
USZR 2CIG
Ç êñßóç
ôïõ Âõæáíôßïõ á. ÅìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò
• ÁËÅÎÉÏÓ Á´: æÞôçóå ôç âïÞèåéá ôùí Âåíåôþí
Ýäùóå åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò ìå ÷ñõóüâïõëï*
Óêïðüò: íá áðïêñïýóåé ôïõò Íïñìáíäïýò: åß÷áí áðïâéâáóôåß óôçí ¹ðåéñï
áðåéëïýóáí ôçí Êùí/ðïëç
ÁðïôåëÝóìáôá: áíôáðüêñéóç Âåíåôþí
áðïóôïëÞ ðáíßó÷õñïõ óôüëïõ
íßêç Âõæáíôéíþí Ýíáíôé Íïñìáíäþí
• *×ñõóüâïõëï: åðßóçìç Ýããñáöç óõìöùíßá, õðïãåãñáììÝíç êáé óöñáãéóìÝíç áðü
ôïí áõôïêñÜôïñá ìå ôç ÷ñõóÞ ôïõ âïýëá.
• ×ñõóüâïõëï 1082: ðáñá÷þñçóç åìðïñéêþí ðñïíïìßùí óôïõò Âåíåôïýò.
Ìå áõôü ðáñá÷ùñÞèçêáí:
1) Ôßôëïé êáé ÷ñçìáôéêÝò ÷ïñçãßåò óå êïóìéêïýò êáé åêêëçóéáóô. Üñ÷ïíôåò ôçò
Âåíåôßáò
2) ÓêÜëåò (:áðïâÜèñåò) & åìðïñéêÜ êáôáóôÞìáôá óôçí ðñïêõìáßá ôçò Êùí/ðïëçò
3) Åëåõèåñßá åìðïñßïõ óôïõò Âåíåôïýò, ÷ùñßò öïñïëïãéêÝò õðï÷ñåþóåéò óå üëá
ôá óçìáíôéêÜ âõæáíôéíÜ ëéìÜíéá.
• Óçìáóßá ÷ñõóüâïõëïõ 1082:
á) Ãéá ôï ÂõæÜíôéï:
- ðáñáéôÞèçêå åêïýóéá áðü ôá äéêáéþìáôÜ ôïõ (öïñïëïãéêÜ, ïéêïíïìéêÜ,
íáõôéëéáêÜ)
- Ý÷áóå ôï ñüëï ôïõ ìåóÜæïíôá ìåôáîý ÁñÜâùí êáé ÄõôéêÞò Åõñþðçò
- Ý÷áóå ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ óôï åìðüñéï ôçò Ìåóïãåßïõ.
â) Ãéá ôïõò Âåíåôïýò:
- äéåßóäõóáí ïéêïíïìéêÜ óôçí ÁíáôïëÞ
- ßäñõóáí ðáíßó÷õñç áðïéêéáêÞ áõôïêñáôïñßá (óôçí ÁíáôïëÞ)
- áðüêôçóáí ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ åìðïñßïõ óôç Ìåóüãåéï.
• ÄÉÁÄÏ×ÏÉ ÁËÅÎÉÏÕ Á´ áíôßäñáóç óôçí ðáñï÷Þ ðñïíïìßùí:

1) äÞìåõóáí ðåñéïõóßåò Âåíåôþí
2) õðïêéíïýóáí âéáéüôçôåò ôïõ ðëçèõóìïý åíáíôßïí ôïõò
3) ðáñá÷ùñïýóáí ðñïíüìéá êáé óå Üëëåò éôáëéêÝò ðüëåéò ãéá íá äçìéïõñãçèåß
áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôïõò.
• ÌÁÍÏÕÇË ÊÏÌÇÍÏÓ:
- ðáñá÷þñçóå åìðïñéêÜ ðñïíüìéá êáé óôïõò åìðüñïõò ôçò Ðßæáò êáé ÃÝíïõáò
- ðÝôõ÷å íá äé÷Üóåé ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ êáé Ýôóé:
- ðáñåíÝâç óôñáôéùôéêÜ óôçí Éôáëßá, åðáíáöÝñïíôáò óôç æùÞ ôç öéëüäïîç ðïëéôéêÞ
ôïõ Éïõóôéíéáíïý Á´.
178
USZR 2CIG
â. Ôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí

• Åðï÷Þ ÊÙÍ/ÍÏÕ È´ (Ìáêåä. äõíáóôåßá) 1042 - 1055.
p 1025 - 1453
• Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí (1054)
• Êýñéá áéôßá: ôï æÞôçìá ôçò êõñéáñ÷ßáò åðß ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ïéêïõìÝíçò
• Ôá ãåãïíüôá:
- ×ÑÏÍÏÓ: 1054
- ÔÏÐÏÓ: Êùí/ðïëç
- ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ: ÏõìâÝñôïõ (: êáñäéíÜëéïò, áñ÷çãüò ðáðéêÞò ðñåóâåßáò)
Ìé÷áÞë ÊçñïõëÜñéïõ (: ðáôñéÜñ÷çò Êùí/ðüëåùò)
- ÓÊÏÐÏÓ: åðßëõóç ëåéôïõñãéêþí êáé äïãìáôéêþí äéáöïñþí ìåôáîý ôùí äýï
Åêêëçóéþí.
- ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁ ÓÕÍÁÍÔÇÓÇÓ: áóõìöùíßá, ñÞîç
Ó÷ßóìá äýï Åêêëçóéþí (:Ïñèüäïîç - ÊáèïëéêÞ)
- Áéôßá áðïôõ÷ßáò óõíÜíôçóçò: ç áëáæïíåßá êáé ôï ðåßóìá ôùí äýï
äéáðñáãìáôåõôþí
ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁÔÁ Ó×ÉÓÌÁÔÏÓ:
1) ðëÞñçò äéáêïðÞ ôùí ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôùí äýï Åêêëçóéþí
2) äçìéïõñãßá áíôéðáëüôçôáò êáé ìßóïõò ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò
3) ÅéäéêÜ ãéá ôï ÂõæÜíôéï: âñÝèçêå áâïÞèçôï áðü ôïõò Äõôéêïýò ôçí þñá ôïõ
êéíäýíïõ áðü ôçí åîÜðëùóç ôùí Ôïýñêùí.
×ñõóüâïõëï (óåë. 57)
Åðßóçìç Ýããñáöç óõìöùíßá, õðïãåãñáììÝíç áðü ôïí áõôüêñÜôïñá êáé óöñáãéóìÝíç
ìå ôç ÷ñõóÞ ôïõ âïýëá.
«Ôï ÂõæÜíôéï Ý÷áóå ôï ñüëï ôïõ ìåóÜæïíôá ìåôáîý ÁñÜâùí êáé ÄõôéêÞò Åõñþðçò.»
(óåë. 55)
ÌÝ÷ñé ôüôå ïé Âåíåôïß ðáñÝäéäáí óôïõò Âõæáíôéíïýò ôá åìðïñåýìáôá ðïõ ðñïïñßæïíôáí
ãéá ôçí ÁíáôïëÞ êáé áõôïß óôç óõíÝ÷åéá ôá ðñïùèïýóáí óôïí ðñïïñéóìü ôïõò. Ïé
Âõæáíôéíïß äçëáäÞ áóêïýóáí äéáìåôáêïìéóôéêü åìðüñéï êáé áðïêüìéæáí ìåãÜëá êÝñäç
áðü ôïõò öüñïõò.
Ìå ôç óõíèÞêç üìùò ôïõ 1082 ïé Âåíåôïß ìðïñïýóáí ìüíïé ôïõò íá äéáêéíÞóïõí ôá
åìðïñåýìáôÜ ôïõò óôá ëéìÜíéá êáé óôéò ðüëåéò ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò ìç
ðëçñþíïíôáò äáóìïýò, ïðüôå ìåãéóôïðïéïýóáí ôá êÝñäç ôïõò.
179
USZR 2CIG
Ç êñßóç ÏõìâÝñôï (óåë. 58)
ôïõ Âõæáíôßïõ ÊáñäéíÜëéïò ôçò Ñþìçò. Ôï 1054 åðéóêÝöèçêå ôçí Êùí/ðïëç, ùò áñ÷çãüò ôçò ðáðéêÞò
ðñåóâåßáò, ãéá íá óõæçôÞóåé ìå ôïí ðáôñéÜñ÷ç Ìé÷áÞë ÊçñïõëÜñéï ôçí åðßëõóç ôùí
ëåéôïõñãéêþí êáé äïãìáôéêþí äéáöïñþí ìåôáîý ôùí äýï Åêêëçóéþí.
Ìé÷áÞë Á´ ÊçñïõëÜñéïò (óåë. 58)
(; - 1058). ÐáôñéÜñ÷çò Êùí/ðüëåùò (1043 - 1058). Ôï üíïìÜ ôïõ óõíäÝèçêå ìå ôï Ó÷ßóìá
ôùí äýï Åêêëçóéþí.
Êáôáãüôáí áðü ðëïýóéá áñéóôïêñáôéêÞ ïéêïãÝíåéá ôçò Êùí/ðïëçò. ¼ôáí Þôáí íÝïò
êáôåõèõíüôáí êõñßùò ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ äñÜóç. ÊáôçãïñÞèçêå ãéá óõíùìïóßá åíáíôßïí
ôïõ áõôïêñÜôïñá Ìé÷áÞë Ä´ êáé åîïñßóôçêå ìå ôïí áäåëöü ôïõ, ðïõ áõôoêôüíçóå óôçí
åîïñßá. Ôï ãåãïíüò áõôü ôïí Ýêáíå íá óôñáöåß óôï ìïíá÷éóìü.
Ôï 1042 áíÝâçêå óôï èñüíï ôïõ Âõæáíôßïõ ï Êùí/íïò È´, ï ïðïßïò ôïí Ýêáíå óýìâïõëü
ôïõ. Áðü ôüôå Üñ÷éóå íá äéáäñáìáôßæåé óðïõäáßï ñüëï óôç äéïßêçóç ôçò áõôïêñáôïñßáò
êáé ôï 1043 áíáäåß÷èçêå ðáôñéÜñ÷çò Êùí/ðïëçò.
¹ôáí ãíþóôçò ôùí ðïëéôéêþí êáé åêêëçóéáóôéêþí ðñïâëçìÜôùí ôïõ Âõæáíôßïõ êáé
áãùíßóôçêå ìå áðïöáóéóôéêüôçôá ãéá: á) ôïí êáèïñéóìü ôùí óôáèåñþí êáíïíéêþí
ðëáéóßùí óôéò ó÷Ýóåéò Ñþìçò êáé Êùí/ðïëçò êáé â) ãéá ôçí êáôï÷ýñùóç ôçò äéïéêçôéêÞò
áõôïíïìßáò ôçò Åêêëçóßáò áðü ðïëéôåéáêÝò åðåìâÜóåéò.
Ðáñá÷þñçóç åìðïñéêþí ðñïíïìßùí óôïõò Âåíåôïýò áðü ôïí ÁëÝîéï
1082
Á´ Êïìíçíü (÷ñõóüâïõëï 1082)
1054 Ôï ïñéóôéêü Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí
1. Ãéáôß ç åìðïñéêÞ åîáóèÝíçóç ôïõ Âõæáíôßïõ, áðïôÝëåóìá ôçò óõìöùíßáò ôïõ 1082,
óå óõíäõáóìü ìå Üëëïõò ðáñÜãïíôåò (äåò êáé óåëßäá 57), óõíÝâáëå êáôÜ ôç ãíþìç
óïõ óôç óôñáôéùôéêÞ ôïõ åîáóèÝíçóç ôï 12ï áé;
Ìå ôçí åìðïñéêÞ óõíèÞêç ôïõ 1082 ðáñá÷ùñÞèçêáí óôïõò Âåíåôïýò ðïëëÜ åìðïñéêÜ,
ïéêïíïìéêÜ êáé íáõôéëéáêÜ ðñïíüìéá. Ôï óðïõäáéüôåñï Þôáí üôé ïé Âåíåôïß áðÝêôçóáí ôï
ðñïíüìéï íá åìðïñåýïíôáé óå üëá ôá ëéìÜíéá ôçò âõæáíôéíÞò åðéêñÜôåéáò, ÷ùñßò íá
ðëçñþíïõí êáíÝíá äáóìü. Áõôü åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí ïéêïíïìéêÞ êáé åìðïñéêÞ
ãéãÜíôùóç ôùí Âåíåôþí, ïé ïðïßïé ðëïýôéæáí åéò âÜñïò ôùí âõæáíôéíþí åìðüñùí êáé
180 ôáõôü÷ñïíá ôçí ïéêïíïìéêÞ êáé åìðïñéêÞ åîáóèÝíçóç ôïõ Âõæáíôßïõ. ÁõôÞ ç åîáóèÝíçóç
USZR 2CIG
óôÝñçóå ôçí áõôïêñáôïñßá áðü áíõðïëüãéóôá Ýóïäá êé Ýôóé ïäÞãçóå óôçí ïéêïíïìéêÞ
ðáñáêìÞ êáé óôçí ðáñáìÝëçóç ôïõ óôñáôïý êáé ôïõ óôüëïõ, åöüóïí ç óõíôÞñçóÞ ôïõò
áðáéôïýóå ôåñÜóôéá Ýîïäá. Ôñáãéêü áðïôÝëåóìá ôçò ðáñáìÝëçóçò ôïõ óôñáôïý (êáèþò 1025 - 1453
êáé Üëëùí ðáñáãüíôùí ) Þôáí ç Þôôá óôï ÌõñéïêÝöáëï ôï 1176.
2. Ðïéåò äéáöïñÝò ìåôáîý ôùí äýï Åêêëçóéþí åðéóçìáßíïíôáé óôï äåýôåñï ðáñÜèåìá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü åðéóôïëÞ ôïõ ðáôñéÜñ÷ç Êùí/ðüëåùò Ìé÷áÞë

ÊçñïõëÜñéïõ ðñïò ôïí ðáôñéÜñ÷ç Éåñïóïëýìùí êáé áíáöÝñåôáé óôéò äéáöïñÝò ôùí
Áíáôïëéêþí ìå ôïõò Ëáôßíïõò. Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç, ãéáôß
ìáò äßíåé ðéï óõãêåêñéìÝíåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôéò ëåéôïõñãéêÝò êáé äïãìáôéêÝò äéáöïñÝò
ìåôáîý ôùí äýï Åêêëçóéþí.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá ïé äéáöïñÝò Þôáí: 1) ç ÷ñÞóç ôùí áæýìùí óôç Èåßá
Ëåéôïõñãßá, 2) ç èåùñßá üôé ôï ¢ãéï Ðíåýìá åêðïñåýåôáé êáé áðü ôïí Õéü (filioque), 3) ç
áãáìßá ôïõ êëÞñïõ êáé 4) ç óõììåôï÷Þ ôïõ êëÞñïõ óôïí ðüëåìï.
3. Ðïéåò åîåëßîåéò ôùí ðñïçãïýìåíùí áéþíùí åðÝöåñáí, êáôÜ ôç ãíþìç óïõ, ôç

âáèìéáßá áðïîÝíùóç ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò;
Ç áðïîÝíùóç ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò ðñïÝêõøå âáèìéáßá áðü ïñéóìÝíá ãåãïíüôá
ôùí ðñïçãïõìÝíùí áéþíùí. Ôá ãåãïíüôá áõôÜ Þôáí:
1) Ôïí 8ï áé. (726) îÝóðáóå óôï ÂõæÜíôéï ôï êßíçìá ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, ðïõ äéÞñêåóå
ðåñßðïõ Ýíáí áéþíá, äß÷áóå ôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï êáé äçìéïýñãçóå ðñïâëÞìáôá
óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ Âõæáíôßïõ. ÓõãêåêñéìÝíá ïäÞãçóå óôç äéáêïðÞ ôùí
ó÷Ýóåùí ìå ôç Ñþìç, äéüôé ôï ÂõæÜíôéï, áðïññïöçìÝíï áðü ôá ðñïâëÞìáôá ôçò
Åéêïíïìá÷ßáò, äå âïÞèçóå ôïí ðÜðá ÓôÝöáíï, áðÝíáíôé óôïõò ËïããïâÜñäïõò ðïõ
áðåéëïýóáí íá êáôáëÜâïõí ôç Ñþìç. Áõôüò ôüôå óôñÜöçêå óôï âáóéëéÜ ôùí
ÖñÜãêùí, Ðéðßíï, ï ïðïßïò áíôáðïêñßèçêå óôï áßôçìá.
2) Ôï 756 ï âáóéëéÜò Ðéðßíïò õðï÷ñÝùóå ôïõò ËïããïâÜñäïõò íá äþóïõí óôï ðÜðá
ôá åäÜöç ôïõ âõæáíôéíïý åîáñ÷Üôïõ ôçò ÑáâÝííáò. ¸ôóé äçìéïõñãÞèçêå ï ðñþôïò
ðõñÞíáò ôïõ ðáðéêïý êñÜôïõò êáé ç âÜóç ôçò êïóìéêÞò ôïõ åîïõóßáò.
3) Ôï 800 ï ÊáñëïìÜãíïò åíþíïíôáò ôç Äýóç êáé äßíïíôÜò ôçò åíéáßá ðïëéôéêÞ
ïíôüôçôá, óôÝöèçêå áðü ôïí ðÜðá ôçò Ñþìçò ËÝïíôá Ã´ «áõôïêñÜôùñ ôùí Ñùìáßùí».
´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå ôï «ðñüâëçìá ôùí äýï áõôïêñáôïñéþí». Ãéá ôïõò Âõæáíôéíïýò
ç óôÝøç èåùñÞèçêå óêÜíäáëï êáé óöåôåñéóìüò ôïõ äéêáéþìáôïò ôçò ÷ñÞóçò ôïõ
áõôïêñáôïñéêïý ôßôëïõ: «áõôïêñÜôùñ Þ âáóéëåýò Ñùìáßùí».
4) Ôïí 9ï áé. (867) äçìéïõñãÞèçêå ôï «Ðñþôï Ó÷ßóìá» Þ «Öùôßåéï» åîáéôßáò ôçò
óýãêñïõóçò ôùí äýï Åêêëçóéþí ãéá ôçí ðíåõìáôéêÞ êçäåìïíßá ôùí
åê÷ñéóôéáíéóìÝíùí ÓëÜâùí, éäßùò ôùí ÂïõëãÜñùí.
5) Ôï 10ï áé. (962) ï ¼èùí Á´ äçìéïýñãçóå ôç ÃåñìáíéêÞ ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá
(Áãßá ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá ôïõ Ãåñìáíéêïý ¸èíïõò) êáé óôÝöèçêå «áõôïêñÜôùñ
ôùí Ñùìáßùí» áðü ôïí ðÜðá ôçò Ñþìçò, ãåãïíüò ðïõ ðñïêÜëåóå ôçí ßäéá óýã÷õóç
êáé äõóáñÝóêåéá óôïõò Âõæáíôéíïýò, üðùò êáé ìå ôïí ÊáñëïìÜãíï.
6) Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 11ïõ áé. (1014) ï ðÜðáò áðïäÝ÷èçêå ôçí ðñïóèÞêç ôïõ filioque óôï
«Óýìâïëï ôçò Ðßóôåùò», ðñÜãìá ðïõ åß÷áí êÜíåé ðñïçãïõìÝíùò ïé ÖñÜãêïé.
7) Ùóôüóï ç êýñéá áéôßá ôïõ Ó÷ßóìáôïò äçìéïõñãÞèçêå ôï 1054, üôáí ï ðÜðáò 181
USZR 2CIG
äéåêäßêçóå ôçí ðñùôïêáèåäñßá óôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï. Áõôü åßíáé ôï ëåãüìåíï

Ç êñßóç «ðñùôåßï», ôï ïðïßï äåí Ýãéíå äåêôü áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò.
4. Íá åðéóçìÜíåéò óôï ÷Üñôç êáé íá ôïðïèåôÞóåéò óå åõñýôåñåò ãåùãñáöéêÝò ðåñéï÷Ýò
(ë.÷. Óõñßá, ÈñÜêç) ôéò âõæáíôéíÝò ðüëåéò, üðïõ ïé Âåíåôïß ìðïñïýóáí íá
áóêïýí åëåýèåñï åìðüñéï (åñãáóßá).
Ðáñáôçñþíôáò ôï ÷Üñôç êáé ìåëåôþíôáò ôï ðáñÜèåìá: «Áðü ôï ÷ñõóüâïõëï ôïõ Ýôïõò

1082», äéáðéóôþíïõìå üôé ïé Âåíåôïß ìðïñïýóáí ìå ôï ÷ñõóüâïõëï áõôü íá áóêïýí
åëåýèåñï åìðüñéï ó÷åäüí óå üëç ôçí åðéêñÜôåéá ôïõ Âõæáíôßïõ. ÓõãêåêñéìÝíá ïé ðüëåéò
üðïõ ìðïñïýóáí ïé Âåíåôïß íá áóêïýí åëåýèåñï åìðüñéï Þôáí:
Êùíóôáíôéíïýðïëç.
Óõñßá: Ëáïäßêåéá, Áíôéü÷åéá, ÌÜìéóôñá
Êéëéêßá: ¢äáíá
Ñùìáíßá: Ôáñóüò, ÁôôÜëåéá
Ì. Áóßá: Öþêáéá, ¸öåóïò, ¢âõäïò
ÍçóéÜ Áéãáßïõ: ×ßïò
ÐáñÜëéá Áäñéáôéêïý ðåëÜãïõò: ÄõññÜ÷éï, Áõëþíá (óçì. Áëâáíßá)
ÍçóéÜ Éïíßïõ ðåëÜãïõò: ÊÝñêõñá
Ðåëïðüííçóïò: Ìåèþíç, Êïñþíç, Íáýðëéï, Êüñéíèïò
ÓôåñåÜ ÅëëÜäá: ÁèÞíá, ÈÞâá
Åýâïéá: ×áëêßäá
Èåóóáëßá: ÄçìçôñéÜäá (óçì. íïìüò Ìáãíçóßáò)
Ìáêåäïíßá: Èåóóáëïíßêç
ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç: Ñáéäåóôüò, Áäñéáíïýðïëç, Óçëõìâñßá
ÐáñÜëéá Åýîåéíïõ Ðüíôïõ: ×ñõóüðïëç, ÇñÜêëåéá.
ÐÑOÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ
1. Ãéá ðïéï ëüãï ðáñá÷ùñÞèçêáí ôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò áðü ôïí
ÁëÝîéï Á´ Êïìíçíü ;
Ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò ðáñá÷þñçóå ìå ÷ñõóüâïõëï ôï 1082 åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò

Âåíåôïýò ùò áíôáìïéâÞ ãéá ôç âïÞèåéá ðïõ ôïõ ðñïóÝöåñáí óôïí ðüëåìï åíáíôßïí ôùí
Íïñìáíäþí. Ïé Íïñìáíäïß ôçò Éôáëßáò åß÷áí áðïâéâáóôåß åêåßíç ôçí åðï÷Þ óôá ðáñÜëéá
ôçò Çðåßñïõ êáé Þôáí Ýôïéìïé íá âáäßóïõí êáôÜ ôçò âõæáíôéíÞò ðñùôåýïõóáò. Ôüôå ï ÁëÝ-
îéïò áíáãêÜóôçêå íá æçôÞóåé ôç óõíäñïìÞ ôùí Âåíåôþí, ïé ïðïßïé áíôáðïêñßèçêáí óôï áß-
ôçìÜ ôïõ. ¸óôåéëáí ðáíßó÷õñï óôüëï êáé Ýôóé ôï ÂõæÜíôéï êáôáíßêçóå ôïõò Íïñìáíäïýò.
2. Ðïéá ç óçìáóßá ôçò ðáñá÷þñçóçò ôùí åìðïñéêþí ðñïíïìßùí óôïõò Âåíåôïýò;
Ç åìðïñéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ óõíèÞêç ôïõ 1082 åß÷å ìåãÜëç óçìáóßá êáé ãéá ôïõò
Âõæáíôéíïýò êáé ãéá ôïõò Âåíåôïýò.
Ïé Âõæáíôéíïß ãëßôùóáí áðü ôïí êßíäõíï ôçò ÍïñìáíäéêÞò êáôÜêôçóçò. Áð' ôçí Üëëç
182 üìùò æçìéþèçêáí ðÜñá ðïëý ïéêïíïìéêÜ, äéüôé ðáñáéôÞèçêáí åêïýóéá áðü ôá öïñïëïãéêÜ,
USZR 2CIG
íáõôéëéáêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ äéêáéþìáôÜ ôïõò, ôá ïðïßá äüèçêáí ùò ðñïíüìéá óôïõò

Âåíåôïýò. ¸ôóé ïé Âåíåôïß äéåßóäõóáí ïéêïíïìéêÜ êáé ßäñõóáí ìéá ðáíßó÷õñç áðïéêéáêÞ
áõôïêñáôïñßá óôçí ÁíáôïëÞ, åíþ ôï ÂõæÜíôéï Ý÷áóå ôï ñüëï ôïõ ìåóÜæïíôá ìåôáîý 1025 - 1453
ÁñÜâùí êáé ÄõôéêÞò Åõñþðçò êáé ôçí êõñßáñ÷ç èÝóç ôïõ óôï åìðüñéï ôçò Ìåóïãåßïõ.
3. Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôïõ Ó÷ßóìáôïò ôùí äýï Åêêëçóéþí;
Ïé óõíÝðåéåò ôïõ Ó÷ßóìáôïò ôùí äýï Åêêëçóéþí Þôáí ïé åîÞò: 1) Äéáêüðçêáí ðëÞñùò
ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí äýï Åêêëçóéþí. 2) ÄçìéïõñãÞèçêå ìßóïò êáé áíôéðáëüôçôá ìåôáîý
ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò. 3) ÅéäéêÜ ãéá ôï ÂõæÜíôéï: âñÝèçêå áâïÞèçôï áðü ôïõò Äõôéêïýò ôçí
þñá ôïõ êéíäýíïõ áðü ôçí åîÜðëùóç ôùí Ôïýñêùí.
183
USZR 2CIG
ÉÉ. ÏÉ ÓÔÁÕÑÏÖÏÑÉÅÓ ÊÁÉ ÏÉ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ ÔÏÕÓ ÃÉÁ ÔÏ ÂÕÆÁÍÔÉÏ

Ç êñßóç
1. Ïé óôáõñïöïñßåò êáé ç ðñþôç Üëùóç ôçò Ðüëçò
Ðåñßëçøç
á. Ïñéóìüò êáé ðáñÜãïíôåò

Ïé óôáõñïöïñßåò Þôáí ìéá êßíçóç áñ÷éêÜ ìå èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá, áöïý áðÝâëåðå
óôçí áðåëåõèÝñùóç ôùí Áãßùí Ôüðùí ðïõ åß÷áí ðåñÜóåé óôïõò Ôïýñêïõò. Ç
óôáõñïöïñéêÞ éäÝá ãåííÞèçêå óôç äéÜñêåéá ôïõ 11ïõ áé. áðü ôï óõíäõáóìü äéáöüñùí
éäåþí áëëÜ êáé õðü ôçí åðßäñáóç äéáöüñùí áíôéêåéìåíéêþí ðáñáãüíôùí.
â. Ïé ôñåéò ðñþôåò óôáõñïöïñßåò

Ôï 1095 ï ðÜðáò Ïõñâáíüò Â´ óôçí Êëåñìüí (Ãáëëßáò) êÞñõîå ôçí Ýíáñîç ôùí
óôáõñïöïñéþí. Ç á´ óôáõñïöïñßá åß÷å êõñßùò èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá. Óçìáíôéêü ñüëï
üìùò Ýðáéîáí êáé ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá. Äéáêñßíåôáé óå äýï öÜóåéò:
á) Ç á´ áðïôåëåßôï áðü áíïñãÜíùôåò ëáúêÝò ìÜæåò, ðïõ åîïëïèñåýôçêáí áðü ôïõò
Ôïýñêïõò.
â) Ç â´ Þôáí ìéá åêóôñáôåßá öåïõäáñ÷þí, ðïõ íßêçóáí ôïõò Ôïýñêïõò êáé ßäñõóáí
äéÜöïñá êñáôßäéá óôç Óõñßá êáé óôçí Ðáëáéóôßíç.
Ïé äýï åðüìåíåò áðÝôõ÷áí. Ùò Ýììåóç óõíÝðåéá ôçò ã´ óôáõñïöïñßáò Þôáí ç áðþëåéá
ôçò Êýðñïõ.
ã. Ç ôÝôáñôç óôáõñïöïñßá
Ç ä´ óôáõñïöïñßá åß÷å êõñßùò õëéêÜ êßíçôñá. Ïé óôáõñïöüñïé åíþ áñ÷éêÜ åß÷áí ùò
óôü÷ï ôçí Áßãõðôï êáé ôç Óõñßá, ðáñåîÝêëéíáí áðü áõôüí êáé êáôÝëáâáí ôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç ôï 1204.
á. Ïñéóìüò êáé ðáñÜãïíôåò
• Óôáõñïöïñßåò: êßíçóç ðïõ åêäçëþèçêå óôç Äýóç, ôïí 11ï áé.
ðñïÞëèå áðü ðñùôïâïõëßá ðáðþí
áðÝâëåðå óôçí áðåëåõèÝñùóç ôïõ Ðáíáãßïõ ÔÜöïõ êáé ôùí
Áãßùí Ôüðùí (: åß÷áí êáôáêôçèåß áðü Óåëôæïýêïõò ôï 1077)
• ÐáñÜãïíôåò óôáõñïöïñéþí:
1) ç öçìïëïãßá ãéá ùìüôçôåò ÁñÜâùí êáé Ôïýñêùí êáôÜ ôùí ðñïóêõíçôþí
2) ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Äýóçò
3) ôï êÜëåóìá ãéá âïÞèåéá ôïõ Áëåîßïõ Á´ Êïìíçíïý ðñïò çãåìüíåò ôçò Äýóçò
184
USZR 2CIG
â. Ïé ôñåéò ðñþôåò óôáõñïöïñßåò

• Á´ óôáõñïöïñßá (1096 - 1099)
1025 - 1453
- 1095: Êëåñìüí (Ãáëëßáò) - ðÜðáò ÏÕÑÂÁÍÏÓ Â´ êÞñõîç óôáõñïöïñéþí
- ×áñáêôÞñáò: èñçóêåõôéêüò
- 2 öÜóåéò
p
- Á´ öÜóç: ÁíïñãÜíùôåò ëáúêÝò ìÜæåò åîïëïèñåýôçêáí áðü ôïõò Ôïýñêïõò
- Â´ öÜóç: åêóôñáôåßá öåïõäáñ÷þí: íßêçóáí ôïõò Ôïýñêïõò
áíÝêôçóáí ôá åäÜöç ôçò Äõô. Ì. Áóßáò
ôá ðáñá÷þñçóáí óôï ÂõæÜíôéï
ßäñõóáí çãåìïíßåò êáé êñáôßäéá
(óôç Óõñßá êáé Ðáëáéóôßíç)
– ÓõìðåñéöïñÜ óôñáôéùôþí: - ìá÷çôéêüôçôá êáé èñçóêåõôéêü ðÜèïò
• Â´ êáé Ã´ óôáõñïöïñßá: äåí åðÝôõ÷áí
– ¸ììåóç óõíÝðåéá ã´ óôáõñïöïñßáò: áðþëåéá Êýðñïõ
– 1191: ÑÉ×ÁÑÄÏÓ ËÅÏÍÔÏÊÁÑÄÏÓ êáôÜëçøç Êýðñïõ
– 1192: » » ðáñÜäïóç óôï öñÜãêï ËÏÕÆÉÍÉÁÍ
– ÊÕÐÑÏÓ: 4 áéþíåò õðü ôçí åîïõóßá ôùí Äõôéêþí
ã. Ç ôÝôáñôç óôáõñïöïñßá (1203 - 1204)

Êßíçôñá: õëéêÜ
Áñ÷éêüò óôü÷ïò Áßãõðôïò & Óõñßá
ÐáñÝêêëéóç - êáôÜëçøç Êùí/ðïëçò (1204)
ÐIÍÁÊÁÓ ÏÍÏÌÁÔÙÍ
Ñé÷Üñäïò Ëåïíôüêáñäïò (óåë. 59)
(1157 - 1199). ÂáóéëéÜò ôçò Áããëßáò, áðü ôïõò áñ÷çãïýò ôçò Ã´ óôáõñïöïñßáò.
Öéëüäïîïò êáé áñ÷ïìáíÞò ìå óôñáôéùôéêÝò êáé ðïëéôéêÝò éêáíüôçôåò. ÊáôÜ ôç ã´
óôáñõñïöïñßá êáôÝëáâå êáé ëåçëÜôçóå ôçí Êýðñï (1191) êáé ôï 1192 ôçí ðáñá÷þñçóå
(ðïýëçóå) óôï öñÜãêï âáóéëéÜ Ãïõßäï ËïõæéíéÜí.
¢ããåëïé (óåë. 60, ðáñÜèåìá)
Äõíáóôåßá âõæáíôéíþí áõôïêñáôüñùí, ðïõ äéáäÝ÷èçêå ôïõò Êïìíçíïýò (1185 - 1204).
Ôï ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé óôïõò äýï ðñþôïõò: ÉóáÜêéï Â´ êáé ÁëÝîéï Ã´.
Ãïõßäïò ËïõæéíéÜí (óåë. 58)
(ðåñ. 1129 - 1194). ÖñÜãêïò âáóéëéÜò, éäñõôÞò ôçò äõíáóôåßáò ôùí ËïõæéíéÜí. ÂáóéëéÜò
ôçò ÉåñïõóáëÞì (1186 - 1192) êáé ôçò Êýðñïõ (1192 - 1194). ÐÞñå ìÝñïò óôç ã´
óôáõñïöïñßá (1189 - 1192) êáé ìåôÜ ôçí êáôÜëõóç ôçò Ðáëáéóôßíçò (1192) áðü ôïí
Óáëáäßíï, áãüñáóå ôçí Êýðñï áðü ôï âáóéëéÜ ôçò Áããëßáò Ñé÷Üñäï Ëåïíôüêáñäï, áíôß
100.000 âõæáíôßùí. Ï Ãïõßäïò äéáßñåóå ôï íçóß óå 350 ôéìÜñéá, ðÞñå áðü ôïõò êáôïßêïõò
üëá ôá êôÞìáôá, ìåôáôñÝðïíôÜò ôïõò óå äïõëïðÜñïéêïõò êáé ïñãÜíùóå öåïõäáñ÷éêÜ 185
USZR 2CIG
ôçí ðïëéôåßá. Ç Êýðñïò Ýìåéíå õðü ôçí åîïõóßá ôùí ËïõæéíéÜí ôÝóóåñéò áéþíåò, êáôÜ
Ç êñßóç ôïõò ïðïßïõò ç ôÜîç ôùí åõãåíþí ãíþñéóå åõìÜñåéá, åíþ ç ìÜæá ôïõ êõðñéáêïý ëáïý
ôïõ Âõæáíôßïõ Ýæçóå êÜôù áðü ôáðåéíùôéêÝò êáé åîáéñåôéêÜ äýóêïëåò óõíèÞêåò.
ÊáôÜëçøç Ðáíáãßïõ ÔÜöïõ êáé Áãßùí Ôüðùí áðü ôïõò Óåëôæïýêïõò
1077
Ôïýñêïõò.
1096 - 1099 Á´ óôáõñïöïñßá
12ïò áé. B´ êáé Ã´ óôáõñïöïñßá
1204 Ä´ óôáõñïöïñßá – ¢ëùóç Êùí/ðïëçò áðü óôáõñïöüñïõò

1. Ðïéåò éäÝåò êáé ðïéïé ðáñÜãïíôåò åðçñÝáóáí ôç ãÝíåóç ôçò óôáõñïöïñéêÞò éäÝáò;
Ç óôáõñïöïñéêÞ êßíçóç åêäçëþèçêå êáôÜ ôïí 11ï áé. óôç Äýóç. Ïé éäÝåò ðïõ
åðçñÝáóáí ôç ãÝíåóÞ ôçò Þôáí: á) ç éäÝá ôïõ ðñïóêõíÞìáôïò ôùí Áãßùí Ôüðùí êáé ôïõ
Ðáíáãßïõ ÔÜöïõ ðïõ áíáâßùóå êáôÜ ôïí 11ï áé. êáé â) ç éäÝá ôïõ éåñïý ðïëÝìïõ, ùò
÷ñéóôéáíéêÞ áðÜíôçóç óôï éóëáìéêü ôæé÷Üíô.
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíÝâáëáí óôç äéáìüñöùóÞ ôçò Þôáí:
1) ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Äýóçò, ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý
êáé ôçí Ýëëåéøç ãçò.
2) Ç Ýíôïíç öçìïëïãßá ðïõ áíáðôý÷èçêå óôç Äýóç ãéá ôéò ùìüôçôåò ÁñÜâùí êáé
Ôïýñêùí êáôÜ ôùí ðñïóêõíçôþí ôùí Áãßùí Ôüðùí.
3) Ôï êÜëåóìá ãéá âïÞèåéá ðïõ áðçýèõíå ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò óôïõò çãåìüíåò ôçò
Äýóçò.
4) Ôï éððïôéêü ðíåýìá ðïõ Þôáí äéÜ÷õôï ôüôå óôçí Åõñþðç, ïé åõãåíåßò öéëïäïîßåò
äçëáäÞ ïñéóìÝíùí ðñïóþðùí, ðïõ Þèåëáí íá óõíäÝóïõí ôï üíïìÜ ôïõò ìå ëáìðñÜ
êáôïñèþìáôá êáôÜ ôùí áðßóôùí.
5) Ï èñýëïò ãéá ôá áìýèçôá ðëïýôç ôçò ÁíáôïëÞò êÝíôñéæå ôç öáíôáóßá ôùí Äõôéêþí,
ðïõ èåþñçóáí ôéò óôáõñïöïñßåò ùò ìÝóï ãéá íá åîáóöáëßóïõí ðëïýôç ãéá ôçí åðßãåéá
æùÞ, áëëÜ êáé óùôçñßá ôçò øõ÷Þò, ìåôÜ ôï èÜíáôï, üðùò äéáêÞñõóóå ï ðÜðáò.
6) Ç ðáñáêìÞ ôçò öåïõäáñ÷ßáò. Óå ìåñéêÝò ÷þñåò, êõñßùò óôç Ãáëëßá ëüãù
éó÷õñïðïßçóçò ôçò ìïíáñ÷ßáò, ðïëëïß åõãåíåßò Ý÷áóáí ôá öÝïõäÜ ôïõò êáé
åðéæçôïýóáí ìÝóù ôùí óôáõñïöïñéþí ôçí êáôÜêôçóç íÝùí åäáöþí.
7) Åìðïñéêïß ëüãïé: ïé Ýìðïñïé ôéò Äýóçò êáé êõñßùò ïé éôáëéêÝò åìðïñéêÝò ðüëåéò
åõíüçóáí ôéò óôáõñïöïñßåò, ìå óêïðü íá èÝóïõí õðü ôïí Ýëåã÷ü ôïõò ôï åìðüñéï
ôçò ÁíáôïëÞò.
8) Ïé öéëïäïîßåò ôùí ðáðþí, ïé ïðïßïé åðéèõìïýóáí íá åðéâÜëïõí ôçí åêêëçóéáóôéêÞ
ôïõò êõñéáñ÷ßá óôçí ÁíáôïëÞ. Ðßóôåõáí äçëáäÞ üôé ìðïñïýóáí íá äçìéïõñãÞóïõí
186
USZR 2CIG
ìéá áðÝñáíôç èåïêñáôéêÞ áõôïêñáôïñßá, óôçí ïðïßá èá Þôáí ïé ßäéïé åðéêåöáëÞò êáé
ðñùôåýïõóá ç Ñþìç.
2. Ðþò öÝñèçêå óôïõò óôáõñïöüñïõò ï ÁëÝîéïò Á´ êáé ôé ïöÝëç åîáóöÜëéóå ãéá ôï 1025 - 1453
êñÜôïò ôïõ;
Ãéá ôç óôÜóç ôïõ ÁëÝîéïõ Á´ Êïìíçíïý áðÝíáíôé óôïõò óôáõñïöüñïõò,

ðëçñïöïñïýìáóôå áðü ôï ðáñÜèåìá, ðïõ åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ éóôïñéêïý
ôïõ 13ïõ áé. Èåüäùñïõ Óêïõôáñéþôç, êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå
«ôï êÜëåóìá ãéá âïÞèåéá ðïõ áðçýèõíå ï ÁëÝîéïò Á´ óôïõò çãåìüíåò ôçò Äýóçò».
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá ï ÁëÝîéïò óêÝöôçêå üôé äåí Þôáí äõíáôü íá áíôéìåôùðßóåé
ìüíïò ôïõ ôïõò Óåëôæïýêïõò Ôïýñêïõò, ðïõ áðåéëïýóáí ôçí áõôïêñáôïñßá êáé
óõíåéäçôïðïßçóå üôé Ýðñåðå íá óõììá÷Þóåé ìå ôïõ äõôéêïýò. Åêìåôáëëåýôçêå åðéäÝîéá ôï
åíäéáöÝñïí ôçò Äýóçò ãéá ôïõò Áãßïõò Ôüðïõò, ðïõ èåùñïýóáí áíõðüöïñï íá åëÝã÷ïõí
ïé Ôïýñêïé ôá Éåñïóüëõìá êáé ôï æùïðïéü ôÜöï ôïõ ÓùôÞñá ×ñéóôïý. Áöïý Ýóôåéëå
ðñåóâåßåò óôïí ðÜðá êáé óôïõò êïóìéêïýò çãåìüíåò ôçò Äýóçò, ôïõò Ýðåéóå ìå êáôÜëëçëá
åðé÷åéñÞìáôá íá ïñãáíþóïõí åêóôñáôåßá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôùí Áãßùí Ôüðùí.
¼ôáí Ýöôáóáí ÷éëéÜäåò óôáõñïöüñïé óôçí Êùí/ðïëç, ï ÁëÝîéïò Á´ áíôÜëëáîå ìå ôïõò
áñ÷çãïýò ôïõò üñêïõò ðßóôçò êáé õðÝãñáøå óõíèÞêåò ðïõ ðñïÝâëåðáí âïÞèåéá ðñïò ôïõò
óôáõñïöüñïõò ìå ðëïßá, ÷ñÞìáôá êáé ôñüöéìá, õðü ôïí üñï üôé ïé óôáõñïöüñïé èá
áðÝäéäáí óôïõò Âõæáíôéíïýò ôéò ðáëáéüôåñåò êôÞóåéò ôïõò ðïõ èá áíáêôïýóáí áðü ôïõò
Ôïýñêïõò.
Óôç óõíÝ÷åéá ïé óôáõñïöüñïé ðÝñáóáí óôçí Áóßá, áëëÜ êáé ï âõæáíôéíüò óôñáôüò
åîåóôñÜôåõóå óôçí ÁíáôïëÞ êáé áíÜãêáóå ãñÞãïñá ôïõò Óåëôæïýêïõò íá åãêáôáëåßøïõí
ôéò êôÞóåéò ôùí Âõæáíôéíþí. Ôï áðïôÝëåóìá áõôþí ôùí åðé÷åéñÞóåùí Þôáí èåôéêü ãéá ôï
ÂõæÜíôéï, ãéáôß áíÝêôçóå ôç äõôéêÞ Ì. Áóßá ðïõ ðåñéëÜìâáíå óçìáíôéêÝò ðüëåéò (Íßêáéá,
Óìýñíç, ¸öåóïò, ÓÜñäåéò).
3. Ôß ðåñéëÜìâáíå ç óõìöùíßá ðïõ êëåßóôçêå ìåôáîý ôùí ÁããÝëùí áöåíüò êáé ôùí
óôáõñïöüñùí êáé ôùí Âåíåôþí áöåôÝñïõ;
Ãéá ôïõò üñïõò ôçò óõìöùíßáò ìåôáîý ôùí ÁããÝëùí áöåíüò êáé ôùí óôáõñïöüñùí êáé
Âåíåôþí áöåôÝñïõ, ðëçñïöïñïýìáóôå áðü ôï äåýôåñï ðáñÜèåìá, ðïõ åßíáé áðüóðáóìá
áðü ôï Ýñãï ôïõ ÷ñïíïãñÜöïõ ÃïõëéÝëìïõ Âéëëåáñäïõßíïõ êáé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ
áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôç ä´ óôáõñïöïñßá, êáôÜ ôçí ïðïßá ïé óôáõñïöüñïé «ðáñåîÝêëéíáí
áðü ôïí áñ÷éêü ôïõò óôü÷ï (Áßãõðôï êáé Óõñßá) êáé êáôÝëáâáí ôçí Êùí/ðïëç ôï 1204».
Ðéï óõãêåêñéìÝíá ôï ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé óôç óõìöùíßá ìåôáîý ôïõ Âåíåôïý äüãç
(Åññßêïõ ÄÜíäïëïõ) êáé ôùí åêðñïóþðùí ôïõ Ýêðôùôïõ âõæáíôéíïý áõôïêñÜôïñá
ÉóáÜêéïõ Â´ ÁããÝëïõ (1185 - 1195 êáé â´ âáóéëåßá 1203) êáé ôïõ ãéïý ôïõ ÁëÝîéïõ Ã´ (1195
- 1203).
Ç óõìöùíßá ðñïÝâëåðå ôá åîÞò: á) Ïé Âåíåôïß êáé ïé óôáõñïöüñïé èá âïçèïýóáí ôïõò
ÁããÝëïõò íá áíáêôÞóïõí ôï èñüíï. â) Ïé ¢ããåëïé èá Ýäéíáí óôïõò Âåíåôïýò êáé ôïõò
óôáõñïöüñïõò: 1) ÷ñÞìáôá (200.000 áñãõñÜ ìÜñêá) êáé ôñüöéìá óôï óôñáôü ôùí
óôáõñïöüñùí, 2) åíßó÷õóç ìå óôñáôü êáé ÷ñÞìáôá óôç ó÷åäéáæüìåíç åêóôñáôåßá ôùí
óôáõñïöüñùí óôçí Áßãõðôï, 3) õðïôáãÞ ôçò ÁíáôïëéêÞò Åêêëçóßáò óôç Ñþìç.
[Ç óõíÝ÷åéá ôùí ãåãïíüôùí Þôáí ôñáãéêÞ. Ïé óôáõñïöüñïé áðïêáôÝóôçóáí óôï èñüíï ôïí 187
USZR 2CIG
ÉóáÜêéï ¢ããåëï êáé æçôïýóáí üóá ôïõò õðïó÷Ýèçêå. ¼ìùò Þôáí áäýíáôï íá ðñáãìáôïðïé-
Ç êñßóç çèïýí áõôÝò ïé õðïó÷Ýóåéò. ¸ôóé ïé óôáõñïöüñïé êáôÝëáâáí ôçí Êùí/ðïëç ôï 1204. Áêïëïý-
ôïõ Âõæáíôßïõ èçóáí óöáãÝò êáé ëåçëáóßåò. Ðïëýôéìá Ýñãá ôÝ÷íçò äéï÷åôåýôçêáí óôç Äýóç ãéá íá êïóìÞ-
óïõí ôïõò êáèåäñéêïýò íáïýò êáé ôïõò ðýñãïõò ôùí åõãåíþí.]
4. ´Åíáò ÷ùñéêüò - óôáõñïöüñïò áðü ôç Äýóç, óõíïìéëåß ìåôÜ ôçí ðôþóç ôùí
Éåñïóïëýìùí (1199), ìå êÜðïéï Üñáâá áé÷ìÜëùôï êáé ðñïóðáèåß íá ôïõ åîçãÞóåé
ãéáôß ðÞñå ìÝñïò óôçí ðñþôç óôáõñïöïñßá. (Íá ëÜâåéò õðüøç ôéò ðëçñïöïñßåò ôçò
áöÞãçóçò êáé ôá óôïé÷åßá ôçò ïìéëßáò ôïõ ðÜðá óôçí Êëåñìüí).
Ãéá ôçí õðïôéèÝìåíç áõôÞ óõæÞôçóç ìåôáîý åíüò ÷ùñéêïý - óôáõñïöüñïõ áðü ôç Äýóç
ìå êÜðïéïí Üñáâá áé÷ìÜëùôï, ìåôÜ ôçí ðôþóç ôùí Éåñïóïëýìùí (1099)*, üðïõ ï
óôáõñïöüñïò åîçãåß ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ðÞñå ìÝñïò óôçí á´ óôáõñïöïñßá,
÷ñÞóéìá åßíáé ôá óôïé÷åßá ôçò éóôïñéêÞò áöÞãçóçò êáé ôïõ ðáñáèÝìáôïò áðü ôï Ýñãï ôïõ
éóôïñéêïý ÃïõëéÝëìïõ áðü ôçí Ôýñï, ðïõ ðåñéÝ÷åé Ýíá áðüóðáóìá ôçò ïìéëßáò ôïõ ðÜðá
óôçí Êëåñìüí ôçò Ãáëëßáò ôï 1095.:
"Ãåííáéüôáôïé óôñáôéþôåò… Ìçí áöÞíåôå íá óáò êñáôÞóåé óôçí ðáôñßäá ïýôå ç éäéïêôçóßá
ïýôå ç ïéêïãåíåéáêÞ öñïíôßäá. Ãéáôß áõôÞ ç ÷þñá, ðïõ ðåñéâÜëëåôáé áðü üëåò ôéò ìåñéÝò áðü
èÜëáóóá êáé ïñïóåéñÝò, åßíáé õðåñðëÞñçò áðü óáò. Äåí ôçò ðåñéóóåýïõí ôá ðëïýôç. Ìüëéò
êáé ìåôÜ âßáò ìðïñåß íá èñÝøåé áõôïýò ðïõ ôçí êáëëéåñãïýí. Ãé' áõôü áëëçëïôñþãåóôå êáé
óðáñÜæåôå ìåôáîý óáò. ÁöÞóôå êÜèå ìßóïò êáé äé÷ïãíùìßá íá êïéìçèïýí. ÐÜñôå ôï äñüìï
ãéá ôïõò Áãßïõò Ôüðïõò, åëåõèåñþóôå áõôÞ ôç ãç áðü ôï ãÝíïò ôïõ Äéáâüëïõ êáé õðïôÜîôå
ôç óå óáò. Ç âáóéëéêÞ ðüëç (ÉåñïõóáëÞì)…. åßíáé ôþñá áé÷ìÜëùôç áðü ôïõò å÷èñïýò ôçò
êáé Ý÷åé õðïöÝñåé ôüóï… þóôå íá Ý÷åé êáôáñãçèåß ç ëáôñåßá… Ãé' áõôü ôï ëüãï áíáëÜâåôå
áõôü ôï ôáîßäé ãéá ôçí Üöåóç ôùí áìáñôéþí óáò êáé åîáóöáëßóôå ôçí áèÜíáôç äüîá ôïõ
Âáóéëåßïõ ôùí Ïõñáíþí».
[Áðü ôï Ýñãï ôïõ éóôïñéêïý ÃïõëéÝëìïõ áðü ôçí Ôýñï: Historia rerum in partibus
transmarinis gestarum, óôï: Select Documents of European History, åêä. Laffan, ÍÝá Õüñêç
1929, 55 - 56]
Öáíôáæüìáóôå ëïéðüí üôé ï ÷ùñéêüò -óôáõñïöüñïò èá åßðå ôá åîÞò ðåñßðïõ óôïí
Üñáâá áé÷ìÜëùôï:
"Áöïý ìå ñùôÜò ãéáôß Þñèáìå åäþ èá óïõ ðù.
Åãþ êáé ïé óýíôñïöïß ìïõ åßìáóôå öôù÷ïß Üíèñùðïé. Æïýóáìå ó' Ýíá ÷ùñéü ôçò Ãáëëßáò,
üðïõ ìáò åêìåôáëëåýïíôáí ïé öåïõäÜñ÷åò. Ç æùÞ ìáò Þôáí ìßæåñç êáé ðéêñáìÝíç. ¹ìáóôå
óõíå÷þò ÷ñåùìÝíïé êáé äåí áíôÝ÷áìå Üëëï áõôÞ ôçí Üèëéá æùÞ. ¸ðåéôá Ýöôáóáí óô' áõôéÜ
ìáò äéÜöïñåò öÞìåò ãéá ôçí ÁíáôïëÞ, üôé åßíáé Ýíáò åðßãåéïò ðáñÜäåéóïò ìå áìýèçôá
ðëïýôç. Áõôü ìáò Ýêáíå íá ëá÷ôáñÞóïõìå áõôüí ôïí ôüðï êáé íá åëðßóïõìå óå ìéá êáëýôåñç
æùÞ. Ôç óðßèá ðïõ åß÷áìå ìÝóá ìáò üìùò ôçí Ýêáíå öùôéÜ ï ðÜðáò ìå ôçí ïìéëßá ôïõ óôçí
Êëåñìüí. Åêåß ìáæåõôÞêáìå ÷éëéÜäåò êáé ôïí áêïýãáìå óá ìáãåìÝíïé. Ìå ôá ëüãéá ôïõ ìáò
ðáñáêßíçóå íá Ýñèïõìå åäþ ãéá íá åëåõèåñþóïõìå áõôüí ôïí ¢ãéï Ôüðï (ÉåñïõóáëÞì) ðïõ
Þôáí áé÷ìÜëùôïò. Áí ìðáßíáìå ó' áõôÞ ôçí åêóôñáôåßá èá óõã÷ùñïýíôáí ïé áìáñôßåò ìáò
êáé èá óùíüôáí ç øõ÷Þ ìáò. Êé Ýêëåéóå ôï ëüãï ôïõ ìå ôç öñÜóç: «ï Èåüò ôï èÝëåé». Å! Ôé
Þôáí íá ôï ðåé áõôü! ÁìÝóùò ìåãÜëïò åíèïõóéáóìüò ìáò Ýðéáóå üëïõò êé áñ÷ßóáìå íá
öùíÜæïõìå: «åßíáé èÝëçìá Èåïý, åßíáé èÝëçìá Èåïý». Ôé Üëëï èÝëáìå;
188
USZR 2CIG
Áð' ôçí Üëëç ìÝñá áñ÷ßóáìå íá åôïéìáæüìáóôå. ÖôéÜîáìå êüêêéíïõò óôáõñïýò êáé ôïõò
ñÜâáìå ðÜíù óôá ñïý÷á ìáò. Ðåôáëþóáìå ôá âïõâÜëéá ìáò, æÝøáìå ôá êÜñá ìáò,
öïñôþóáìå ðÜíù ü,ôé åß÷áìå êáé äåí åß÷áìå êáé ôéò ïéêïãÝíåéÝò ìáò êáé îåêéíÞóáìå. Äåí 1025 - 1453
åß÷áìå üìùò üðëá. Íïìßæáìå üôé ðçãáßíáìå óå ðáíçãýñé. Ôï ôáîßäé Þôáí ìåãÜëï.
Ðñï÷ùñïýóáìå ìÝñåò êáé íý÷ôåò. Äåí îÝñáìå ðüóï ìáêñéÜ Þôáí ç ÉåñïõóáëÞì. ÊÜèå ðüëç
ðïõ óõíáíôïýóáìå íïìßæáìå üôé Þôáí áõôÞ. ¼ìùò äéáðéóôþíáìå üôé êÜíáìå ëÜèïò. Ôá
ôñüöéìá óéãÜ -óéãÜ ìáò ôÝëåéùóáí. Ðïëëïß áññþóôçóáí êáé ðÝèáíáí óôï äñüìï. ¼óïé
áíôÝîáìå, öôÜóáìå óôçí Êùí/ðïëç óå åëååéíÞ êáôÜóôáóç. Ìüëéò ìáò áíôßêñõóå ï ÁëÝîéïò
Êïìíçíüò áíçóý÷çóå. Åßíáé üìùò Ýîõðíïò Üíèñùðïò êáé äåí áíáäåß÷ôçêå. Ìáò Ýäùóå
ôñüöéìá, ñïý÷á êáé üðëá êáé ìáò ðÝñáóå ìå ôá ðëïßá ôïõ áðÝíáíôé óôçí Áóßá. Åêåß üìùò
ìáò âñÞêáí ôá ÷åéñüôåñá. Ìáò åðéôÝèçêáí ïé Ôïýñêïé êáé ìáò ðåôóüêïøáí. Ëßãïé ôá
êáôáöÝñáìå íá óùèïýìå êáé íá öôÜóïõìå ùò åäþ. ÄïîÜæù ôï Èåü ðïõ ìå áîßùóå íá åßìáé
Ýíáò áð' áõôïýò.
Äåí îÝñù ôé óêÝöôåóáé üóç þñá ìå áêïýò, üìùò èÝëù íá óïõ ðù êáé ôïýôï. Ôï ôáîßäé,
ïé ðåñéðÝôåéåò, ïé êßíäõíïé êáé ç ãíùñéìßá ìå åóÜò êáé ôïí ðïëéôéóìü óáò ìå äßäáîáí ðïëëÜ.
Ôþñá íéþèù ðéï óïöüò».
[*Óôï ó÷ïëéêü âéâëßï ç ÷ñïíïëïãßá äßíåôáé ëáíèáóìÝíá 1199]
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí á´ óôáõñïöïñßá;
Ç á´ óôáõñïöïñßá êçñý÷èçêå ôï 1095 óôçí Êëåñìüí ôçò Ãáëëßáò áðü ôïí ðÜðá
Ïõñâáíü Â´.
Ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Äýóçò (õðåñðëçèõóìüò êáé Ýëëåéøç ãçò) Ýðáéîáí
óçìáíôéêü ñüëï, áëëÜ ç ðñþôç óôáõñïöïñßá åß÷å êõñßùò èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá. ¸ãéíå
óå äýï öÜóåéò. Ç ðñþôç öÜóç Ýãéíå áðü ïíïñãÜíùôåò ëáúêÝò ìÜæåò, ïé ïðïßåò üìùò
åîïëïèñåýôçêáí áðü ôïõò Ôïýñêïõò. Ç äåýôåñç Ýãéíå áðü ôïõò öåïõäÜñ÷åò, Þôáí êáëÜ
ïñãáíùìÝíç êáé åß÷å óôñáôéùôéêü ÷áñáêôÞñá. Áõôïß íßêçóáí ôïõò Ôïýñêïõò, áíÝêôçóáí
ôá åäÜöç ôçò äõôéêÞò Ì.Áóßáò êáé ôá ðáñá÷þñçóáí óôï ÂõæÜíôéï, âÜóåé Ýíïñêçò
óõìöùíßáò, êáé ßäñõóáí çãåìïíßåò êáé êñáôßäéá óôç Óõñßá êáé Ðáëáéóôßíç. Ïé óôñáôéþôåò
ó' üëç ôç äéÜñêåéá ôùí óõãêñïýóåùí Ýäåéîáí ìåãÜëç ìá÷çôéêüôçôá ìÝ÷ñéò áõôáðÜñíçóçò
êáé ãíÞóéï èñçóêåõôéêü ðÜèïò.
4. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ä´ óôáõñïöïñßá;
Ç ä´ óôáõñïöïñßá åß÷å êõñßùò õëéêÜ êßíçôñá. Ïé óôáõñïöüñïé åß÷áí ùò áñ÷éêü óôü÷ï

ôçí Áßãõðôï êáé ôç Óõñßá. Óôç óõíÝ÷åéá üìùò ðáñåîÝêëéíáí ôçò ðïñåßáò ôïõò êáé ðÞãáí
óôçí Êùí/ðïëç. Ï ëüãïò ôçò ÜöéîÞò ôïõò åêåß Þôáí üôé ïé ¢ããåëïé (ÉóáÜêéïò Â´ êáé ÁëÝîéïò
Ã´) ôïõò æÞôçóáí âïÞèåéá ãéá íá áíáêôÞóïõí ôï èñüíï, ôÜæïíôÜò ôïõò ðïëëÜ ÷ñÞìáôá,
óôñáôéùôéêÞ âïÞèåéá êáé õðïôáãÞ ôçò áíáôïëéêÞò Åêêëçóßáò óôç Ñþìç. Ïé óôáõñïöüñïé
(ïé Âåíåôïß êõñßùò) áíôáðïêñßèçêáí óôï áßôçìá êáé áðïêáôÝóôçóáí ôïí ÉóáÜêéï óôï èñüíï.
ÅðåéäÞ üìùò äåí ôïõò áðÝäéäå üóá ôïõò åß÷å ôÜîåé, êáôÝëáâáí ôçí Êùí/ðïëç ôï 1204. Óôç
óõíÝ÷åéá ìïßñáóáí ôçí áõôïêñáôïñßá (Ñùìáíßá) óå äéÜöïñá êñáôßäéá.
189
USZR 2CIG
2. Ç ðåñßïäïò ôçò Ëáôéíïêñáôßáò êáé ôá åëëçíéêÜ êñÜôç

Ç êñßóç
ôïõ Âõæáíôßïõ Ðåñßëçøç
á. Ôá ëáôéíéêÜ êñÜôç
Ìå ôç óõíèÞêç ôçò äéáíïìÞò ôçò Ñùìáíßáò, äçìéïõñãÞèçêáí ëáôéíéêÜ êáé åëëçíéêÜ
êñÜôç. Áðü ôç äéáíïìÞ ôç ìåñßäá ôïõ ëÝïíôïò ðÞñáí ïé Âåíåôïß (:êõñßùò íçóéÜ Áéãáßïõ êáé
Éïíßïõ). Ôá ëáôéíéêÜ êñÜôç Þôáí öåïõäáñ÷éêÜ êáé åîáñôçìÝíá áëõóéäùôÜ ôï Ýíá áðü ôï
Üëëï. ¸ôóé ï êüìçò Âáëäïõßíïò ôçò ÖëÜíäñáò ðÞñå ôçí áõôïêñáôïñßá ôçò Êùí/ðïëçò
áð' ôçí ïðïßá åîáñôéüôáí ôï Âáóßëåéï ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé ó' áõôü Þôáí õðïôåëÞ ôï
äïõêÜôï ôùí Áèçíþí êáé ç Çãåìïíßá ôçò Á÷áÀáò.
â. Ôá åëëçíéêÜ êñÜôç
ÌåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Ðüëçò (1204) ïé äõíÜìåéò ôïõ Åëëçíéóìïý âñÞêáí êáôáöýãéï óå
ôñßá åëëçíéêÜ êñÜôç: 1) áõôïêñáôïñßá ôçò Ôñáðåæïýíôáò, 2) áõôïêñáôïñßá ôçò Íßêáéáò
êáé 3) äåóðïôÜôï ôçò Çðåßñïõ. ÌåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò Ðåëáãïíßáò (1259) ïé ¸ëëçíåò íßêçóáí
ôïõò ÖñÜãêïõò êáé áðÝóðáóáí ôá êÜóôñá: ÌÜíç, ÃåñÜêé, Ìïíåìâáóßá êáé ÌõóôñÜ, ôá
ïðïßá äçìéïýñãçóáí ôïí ðõñÞíá ôïõ ôÝôáñôïõ åëëçíéêïý êñáôéäßïõ: ôïõ ÄåóðïôÜôïõ ôïõ
ÌõóôñÜ, ôï ïðïßï áíáðôý÷èçêå ïéêïíïìéêÜ êáé ðïëéôéóìéêÜ. ÐñùôåýïõóÜ ôïõ Þôáí ï
ÌõóôñÜò.
ã. Ëáôßíïé êáé ¸ëëçíåò

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Ëáôéíïêñáôßáò ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý Ëáôßíùí êáé ÅëëÞíùí
÷áñáêôçñßæïíôáí áðü Ýíôïíç áíôéðáëüôçôá. Ïé Ëáôßíïé öÝñïíôáí êáôáðéåóôéêÜ êáé
ðåñéöñïíçôéêÜ ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò, ãé' áõôü êáé åêäçëþíïíôáí ðïëëÝò åîåãÝñóåéò.
ä. ÍÝá éäåïëïãßá êáé áíÜêôçóç ôçò Ðüëçò

ÌåôÜ ôï 1204 ï Åëëçíéóìüò áðÝêôçóå íÝá éäåïëïãßá, ðïõ âáóéæüôáí óôçí áñ÷áßá
åëëçíéêÞ êëçñïíïìéÜ êáé óôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç. ¸ôóé áöõðíßóôçêå ôï åèíéêü óõíáßóèçìá
ôùí ÅëëÞíùí, ïé ïðïßïé åðéäüèçêáí ó' Ýíáí áãþíá áíÜêôçóçò ôçò Ðüëçò êáé áíáóýóôáóçò
ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò. Ôï Ýñãï áõôü ðñáãìáôïðïéÞèçêå ôåëéêÜ áðü ôïí
áõôïêñÜôïñá ôçò Íßêáéáò Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãï ôï 1261.
á. Ôá ëáôéíéêÜ êñÜôç
• 1204: Üëùóç ôçò Ðüëçò (áðü óôáõñïöüñïõò)
óõíèÞêç äéáíïìÞò âõæáíôéíþí åäáöþí (Ñùìáíßáò)
Ëáôéíïêñáôßá
• ËáôéíéêÜ êñÜôç: öåïõäáñ÷éêÜ, åîáñôçìÝíá áëõóéäùôÜ ôï Ýíá áðü ôï Üëëï
• ÂÅÍÅÔÏÉ: ôá ðåñéóóüôåñá åäÜöç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò
190 ôá óçìáíôéêüôåñá íçóéÜ Áéãáßïõ êáé Éïíßïõ ðåëÜãïõò.
USZR 2CIG
ÔÁ ËÁÔÉÍÉÊÁ ÊÑÁÔÇ:
1) Áõôïêñáôïñßá Êùí/ðïëçò (Âáëäïõßíïò ôçò ÖëÜíäñáò)
n 1025 - 1453
2) Â á ó ß ë å é ï ô ç ò È å ó ó á ë ï í ß ê ç ò
n n
3) ÄïõêÜôï ôùí Áèçíþí êáé 4) Çãåìïíßá Á÷áÀáò (äåóðïôÜôï ÌõóôñÜ)
p
- Êáôáëáíïß (14ïò áé.)
- öëùñåíôéáíÞ ïéêïãÝíåéá ôñáðåæéôþí (Ýùò 1456)
â. Ôá åëëçíéêÜ êñÜôç
• 1204: ¢ëùóç Ðüëçò áðü óôáõñïöüñïõò
óõóðåßñùóç äõíÜìåùí Åëëçíéóìïý óå 3 åëëçíéêÜ êñÜôç
ÔÁ ÅËËÇÍÉÊÁ ÊÑÁÔÇ:
1) Áõôïêñáôïñßá Ôñáðåæïýíôáò (óôéò Í.Á. áêôÝò ôïõ Åõîåßíïõ Ðüíôïõ)
2) Áõôïêñáôïñßá Íßêáéáò (óôï Â.Ä. ôìÞìá ôçò Ì.Áóßáò)
3) ÊñÜôïò Çðåßñïõ (¹ðåéñïò êáé Áéôùëïáêáñíáíßá)
4) ÄåóðïôÜôï ÌõóôñÜ (áñãüôåñá)
• 1259: ÌÜ÷ç Ðåëáãïíßáò (: ðåñéï÷Þ ôçò Ìáêåäïíßáò)
íßêç ÅëëÞíùí êáôÜ ÖñÜãêùí
áðüóðáóç êÜóôñùí áðü Çãåìïíßá Á÷áÀáò
p
ÌÜíç, ÃåñÜêé, Ìïíåìâáóßá êáé ÌõóôñÜò äåóðïôÜôï ÌõóôñÜ*
• *äåóðïôÜôï ÌõóôñÜ: Ðñùôåýïõóá: ÌõóôñÜò
ÊõâåñíÞôçò: äåóðüôçò
ðïëéôéóôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç
(ðáëÜôéá, áñ÷ïíôéêÜ, åêêëçóßåò)
ã. Ëáôßíïé êáé ¸ëëçíåò

• ÅëëçíéêÜ êñÜôç: óõóðåßñùóç äõíÜìåùí êáôÜ Ëáôßíùí
• ÊáôáêôçôÝò: õðåñïøßá, ðåñéöñüíçóç êáé êáôáðßåóç ðñïò ¸ëëçíåò
• ÊáôáêôçìÝíïé: åîÝãåñóç êáé áíôßóôáóç êáôÜ Ëáôßíùí (ðëçí åëá÷ßóôùí åîáéñÝóåùí)
ä. ÍÝá éäåïëïãßá êáé áíÜêôçóç ôçò Ðüëçò

• ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ: íÝá éäåïëïãßá (ìåôÜ ôï 1071 êáé êõñßùò ìåôÜ ôï 1204): óýíäåóç
áñ÷áßáò åëëçíéêÞò êëçñïíïìéÜò êáé ÷ñéóôéáíéêÞò ðßóôçò
áöýðíéóç åèíéêïý áéóèÞìáôïò Åëëçíéóìïý
• ÔÁ ÅËËÇÍÉÊÁ ÊÑÁÔÇ: ïñãáíþèçêáí óôñáôéùôéêÜ êáé ðïëéôéêÜ
ðñüêïøáí óôçí ïéêïíïìßá êáé ôïí ðïëéôéóìü
åðéäüèçêáí ó' Ýíáí áãþíá ãéá:
á) áíÜêôçóç ôçò Ðüëçò 191
â) áíáóýóôáóç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò
USZR 2CIG
• 1261: ÁíÜêôçóç ôçò Ðüëçò áðü ÌÉ×ÁÇË Ç´ ÐÁËÁÉÏËÏÃÏ (: áõôïêñÜôïñáò Íß-

Ç êñßóç êáéáò)
Ëáôéíïêñáôßá (óåë. 62)
Ç ðåñßïäïò ðïõ áêïëïýèçóå ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò áðü ôïõò óôáõñïöüñïõò ôï
1204 Ýùò ôï 1453.
Ñùìáíßá (óåë. 62)
Ç åðéêñÜôåéá ôïõ âõæáíôéíïý êñÜôïõò.
ÄéáíïìÞ ôçò Ñùìáíßáò (óåë. 62)
Óõìöùíßá äéáíïìÞò ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò ôçí ïðïßá óõíõðÝãñáøáí ïé
óôáõñïöüñïé óôá ôÝëç Ìáñôßïõ 1204, åíþ ç Üëùóç ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôéò 13 Áðñéëßïõ
1204.
Âáëäïõßíïò ôçò ÖëÜíäñáò (óåë. 62)
(1172 - 1205;). Êüìçò ôçò ÖëÜíäñáò. Ï ðñþôïò Ëáôßíïò áõôïêñÜôïñáò ôçò Êùí/ðïëçò
(1204 - 1205), ìåôÜ ôçí ÜëùóÞ ôçò áðü ôïõò óôáõñïöüñïõò. ¹ôáí Ýíáò áðü ôïõò
ìåãáëýôåñïõò ÃÜëëïõò öåïõäÜñ÷åò ôïõ 12ïõ / 13ïõ áé. Óõììåôåß÷å óôç ä´
óôáõñïöïñßá. ÓôÝöèçêå áõôïêñÜôïñáò Êùí/ðïëçò óôçí Áãßá Óïößá (16/5/1204). Áðü
ôïõò äõôéêïýò áíáãíùñéæüôáí ùò ï áíþôáôïò áñ÷çãüò ôùí ÷ñéóôéáíþí óôïí áãþíá
ôïõò åíáíôßïí ôùí ìïõóïõëìÜíùí êáôáêôçôþí ôùí Áãßùí Ôüðùí.
Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãïò (óåë. 63)
(1224 - 1282). ÁõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ, ï áðåëåõèåñùôÞò ôçò Êùí/ðïëçò (1261)
áðü ôï ëáôéíéêü æõãü êáé ï éäñõôÞò ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ðáëáéïëüãùí.
[Åõíüçóå éäéáßôåñá ôïõò äõíáôïýò, êáôÜñãçóå ôá óôñáôéùôüðéá ôùí áêñéôþí, óôçñß÷èçêå
óôïõò ìéóèïöüñïõò êáé åðáíÝöåñå ôá ðñïíüìéá ôùí Âåíåôþí. Óôï åîùôåñéêü ðÝôõ÷å
ðïëëÝò íßêåò. Ðåñéüñéóå ôç äýíáìç ôùí ÓÝñâùí êáé ôùí ÂïõëãÜñùí êáé ôïõò áíÜãêáóå
íá äå÷ôïýí ôçí åêêëçóéáóôéêÞ åðéêõñéáñ÷ßá ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ.
Ôï 1274 õðÝãñáøå óôç óýíïäï ôçò Ëõþí ôçí «Ýíùóç» ôùí äýï Åêêëçóéþí. ÐÝèáíå ìéóçôüò
áðü ôï ëáü. Ï ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïò Â´, äåí ôÝëåóå íåêñþóéìç áêïëïõèßá, ãéáôß ï Ìé÷áÞë
ðïôÝ äåí áðïêÞñõîå åðßóçìá ôï êáèïëéêü äüãìá.]
ÉùÜííçò Äïýêáò ÂáôÜôæçò (óåë. 63, ðáñÜèåìá)
ÁõôïêñÜôïñáò ôçò Íßêáéáò (1222 - 1254). Êáôüñèùóå íá åðåêôåßíåé ôçí áõôïêñáôïñßá
ôïõ êáé íá ôçí êáôáóôÞóåé ìßá äéåèíþò õðïëïãßóéìç äýíáìç óôçí åðï÷Þ ôïõ. Óôçí
åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ðñïóðÜèçóå íá ðáôÜîåé ôéò êáôá÷ñÞóåéò óôç äéïßêçóç êáé ßäñõóå
ðïëëÜ öéëáíèñùðéêÜ éäñýìáôá. Ìå ôç äçìéïõñãßá óôñáôéùôéêþí êôçìÜôùí åîáóöÜëéóå
Ýíá áðïôåëåóìáôéêü óýóôçìá Üìõíáò ôùí áíáôïëéêþí óõíüñùí ôçò áõôïêñáôïñßáò. Óôï
ðëáßóéï ôïõ ïéêïíïìéêïý ôïõ ðñïãñÜììáôïò áðÝäùóå éäéáßôåñç óçìáóßá óôçí áíüñèùóç
ôçò áãñïôéêÞò ïéêïíïìßáò. Óôü÷ïò ôïõ ôçò ïéêïíïìéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Þôáí ç áõôÜñêåéá
êáé ãé' áõôü áðáãüñåõóå ôçí åéóáãùãÞ åéäþí ðïëõôåëåßáò áðü Üëëåò ÷þñåò.
ÖëÜíäñá (óåë. 62 )
×þñá ôçò êåíôñéêÞò Åõñþðçò êïíôÜ óôç Âüñåéá èÜëáóóá. ÓÞìåñá åßíáé ìïéñáóìÝíç
192 áíÜìåóá óôï ÂÝëãéï êáé óôçí Ïëëáíäßá.
USZR 2CIG
Êáôáëáíïß (óåë. 62): Éóðáíïß.

ÓÜëùíá (óåë. 63, ðáñÜèåìá)
ÌåóáéùíéêÞ ïíïìáóßá ôçò áñ÷áßáò êáé íåïåëëçíéêÞò ¢ìöéóóáò. 1025 - 1453
Ðåëáãïíßá (óåë. 63): Ðåñéï÷Þ ôçò Ìáêåäïíßáò.
14ïò áé. Êõñéáñ÷ßá Êáôáëáíþí óôï äïõêÜôï ôùí Áèçíþí
1259 ÌÜ÷ç Ðåëáãïíßáò
1261 ÁíÜêôçóç Êùí/ðïëçò áðü ôï Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãï

1. Ðþò óõíäÝïíôáé, óýìöùíá ìå ôï äåýôåñï ðáñÜèåìá, ç Öñáãêïêñáôßá ìå ôçí
ïèùìáíéêÞ êáôÜêôçóç óôï ãåùãñáöéêü ÷þñï ôçò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï «×ñïíéêü ôïõ Ãáëáîåéäéïý» ôïõ Åõèýìéïõ

Ðåíôáãéþôç êáé áíáöÝñåôáé óôç öñáãêéêÞ êáôáðßåóç óôç ÓôåñåÜ ÅëëÜäá. Óõìðëçñþíåé ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôéò ó÷Ýóåéò Ëáôßíùí êáé ÅëëÞíùí, êáèþò áðü ôç óõãêåêñéìÝíç
áíáöïñÜ óôçí ¢ìöéóóá, ó÷çìáôßæïõìå ðëçñÝóôåñç åéêüíá ãéá ôçí áëáæïíéêÞ êáé
êáôáðéåóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôùí Ëáôßíùí êáé áíôéëáìâáíüìáóôå åõêïëüôåñá ãéáôß óå
ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò ïé ¸ëëçíåò ðñïôßìçóáí ôçí ôïõñêéêÞ êõñéáñ÷ßá áðü ôç ëáôéíéêÞ.
ÓõãêåêñéìÝíá ôï ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé óôéò áõèáéñåóßåò (êëïðÝò, áããáñåßåò) êáé óôç
âßá ðïõ áóêïýóå ï öñÜãêïò öåïõäÜñ÷çò Êüíôïò ðñïò ôïõò êáôïßêïõò ôùí Óáëþíùí
(¢ìöéóóáò) êáé óôïí åðßóêïðü ôïõò Óåñáöåßì. Ï Óåñáöåßì áãáíáêôéóìÝíïò áðü ôç
óõìðåñéöïñÜ ôïõ êüìç (åß÷å êëÝøåé ôçí áíåøéÜ ôïõ) êáé ôùí Ëáôßíùí ãåíéêüôåñá, îåóÞêùóå
ôïõò êáôïßêïõò ôùí Óáëþíùí åíáíôßïí ôïõ ôõñÜííïõ êáé êÜëåóå ôïõò Ôïýñêïõò íá
êáôáêôÞóïõí ôçí ðåñéï÷Þ, åðéëÝãïíôáò óõíåéäçôÜ ôçí ôïõñêéêÞ áðü ôç ëáôéíéêÞ êõñéáñ÷ßá.
Óõìðåñáßíïõìå ëïéðüí üôé ç Öñáãêïêñáôßá ìå ôçí ïèùìáíéêÞ êáôÜêôçóç óôï ãåùãñáöéêü
÷þñï ôçò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò óõíäÝïíôáé ìå áéôéþäç ó÷Ýóç (:áßôéï - áðïôÝëåóìá).
2. Ãéáôß ï ÉùÜííçò Äïýêáò ÂáôÜôæçò (1222 - 1254) áðáãüñåõóå, êáôÜ ôç ãíþìç óáò
êáé óýìöùíá ìå ôï ó÷åôéêü êåßìåíï, ôçí åéóáãùãÞ êáé ÷ñÞóç ðïëõôåëþí äõôéêþí êáé
áíáôïëßôéêùí åíäõìÜôùí;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ Âõæáíôéíïý éóôïñéêïý Íéêçöüñïõ

ÃñçãïñÜ: «ÑùìáúêÞ Éóôïñßá» êáé áíáöÝñåôáé óå íüìï ðïõ åîÝäùóå ï áõôïêñÜôïñáò ôçò
Íßêáéáò ÉùÜííçò Äïýêáò ÂáôÜôæçò, óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï áðáãïñåõüôáí ç åéóáãùãÞ êáé
ç ÷ñÞóç ðïëõôåëþí åíäõìÜôùí áðü Üëëåò ÷þñåò.
Ôï ìÝôñï áõôü ðñïöáíþò áðÝâëåðå óôïí ðåñéïñéóìü ôçò îåíïìáíßáò ôïõ ðëçèõóìïý
ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ êáé óôçí ôüíùóç ôçò íôüðéáò âéïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò êáé ôçò 193
USZR 2CIG
åèíéêÞò ïéêïíïìßáò. Ìå ôçí ðñïôßìçóç ôùí åã÷þñéùí åíäõìÜôùí êáé ðñïúüíôùí èá áíÝêïðôå
Ç êñßóç ôçí åêñïÞ ôïõ óõíáëëÜãìáôïò óôï åîùôåñéêü êáé èá ôüíùíå ôçí áõôïðåðïßèçóç ôùí
ôïõ Âõæáíôßïõ êáôïßêùí ôçò Íßêáéáò, åöüóïí èá Þôáí áõôÜñêåéò.
Ôï ðáñÜèåìá óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôá åëëçíéêÜ êñÜôç, ôá
ïðïßá «áöïý åäñáßùóáí ôç èÝóç ôïõò, … ðñüêïøáí óôçí ïéêïíïìßá».
3. Ç ðåñéãñáöÞ ôïõ Üñáâá ãåùãñÜöïõ ÏõìÜñé ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí ãåíïõÜôç Ýìðïñï
ÌðÝëìðáí. Ðïý öáßíåôáé áõôü; Ðïý ïöåéëüôáí ç åõçìåñßá êáé ç äýíáìç ôïõ êñÜôïõò
ôçò Ôñáðåæïýíôáò; (á´ ðáñÜèåìá)
Ôï á´ ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ìáñïêéíïý ãåùãñÜöïõ êáé éóôïñéêïý
Áë - ÏõìÜñé, ðïõ áíôëåß ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ áðü ôï ãåíïõÜôç Ýìðïñï ÌðÝëìðáí, êáé
áíáöÝñåôáé óôï êñÜôïò ôçò Ôñáðåæïýíôáò óõìðëçñþíïíôáò ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ãéá ôá
åëëçíéêÜ êñÜôç.
Óôï áðüóðáóìá ï ÏõìÜñé ìáò äßíåé ïñéóìÝíåò ðëçñïöïñßåò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ãéá ôçí
ôáõôüôçôá ôçò áõôïêñáôïñßáò ôçò Ôñáðåæïýíôáò. ÁíáöÝñåôáé óôçí åîáéñåôéêÞ ãåùãñáöéêÞ
êáé åìðïñéêÞ ôçò èÝóç, óôï äéåèíÝò êýñïò ôçò, óôçí ïéêïíïìéêÞ ôçò äýíáìç êáé óôïõò
ãåííáßïõò óôñáôéþôåò ôçò.
Ç ðñïÝëåõóç ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ÏõìÜñé áðü ôïí ãåíïõÜôç Ýìðïñï ÌðÝëìðáí,
öáßíåôáé áðü ôïí èåôéêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áíáöÝñåôáé óôá ÷ñéóôéáíéêÜ êñÜôç êáé áðü
ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ ìáò äßíåé ãéá ôïí áõôïêñÜôïñá, ôïõò õðçêüïõò êáé ôïõò óôñáôéþôåò
ôçò Ôñáðåæïýíôáò êáé ãéá ôï äéåèíÝò êýñïò ôçò.
Ç åõçìåñßá êáé ç äýíáìç ôçò áõôïêñáôïñßáò áðïäßäåôáé Ýììåóá óôçí åõíïúêÞ
ãåùãñáöéêÞ ôçò èÝóç: åêôåéíüôáí óôéò Í. Á. áêôÝò ôïõ Åõîåßíïõ Ðüíôïõ. Ç èÝóç Þôáí
ðïëý óçìáíôéêÞ êáé áðü åìðïñéêÞ Üðïøç, ãéáôß Þôáí óôáõñïäñüìé áð' üðïõ ðåñíïýóáí ïé
Ýìðïñïé êáé ïé ôáîéäåõôÝò ðïõ ðÞãáéíáí ðñïò ôï Êñéâí, ôçí Ýñçìï ÊáìðôóÜê êáé Üëëåò
÷þñåò ôïõ ÂïññÜ. Ïé Ýìðïñïé áõôïß äéáêéíïýóáí ìðá÷áñéêÜ êáé Üëëá åßäç ðïëõôåëåßáò êáé
Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá ðëçñþíïõí äáóìïýò ãéá ôá ðñïúüíôá áõôÜ. ¸ôóé ç áõôïêñáôïñßá
ôçò Ôñáðåæïýíôáò áðÝêôçóå ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ äýíáìç.
4. ÓõãêÝíôñùóå, ðáñïõóßáóå êáé ó÷ïëßáóå ëïãïôå÷íéêÝò ðåñéãñáöÝò, ó÷Ýäéá, åéêüíåò

êáé åéêáóôéêÜ Ýñãá ó÷åôéêÜ ìå ôïõò íáïýò êáé ôçí ðüëç ôïõ ÌõóôñÜ.
«ÔÏ ÊÁÓÔÑÏ ÔÏÕ ÌÕÓÔÑÁ»

«Ôï êÜóôñï ôïõ ÌõóôñÜ óôÜèçêå Ýíá áðü ôá äõíáôüôåñá êáóôÝëéá ôïõ ÌïñéÜ ãéá ôç
óôñáôçãéêÞ ôïõ èÝóç ôï Ý÷ôéóå ìå ðïëý ìåñÜêé ï öñÜãêïò ðñßãêçðáò ÃïõëéÝëìïò
Âéëëåáñäïõßíïò ôï 1249, ýóôåñá áðü ôçí êáôÜëçøç ôçò Ìïíåìâáóßáò. ¸âáëå ìÝóá
ðýñãïõò ãéá ôïõò éððüôåò, óðßôéá ãéá ôïõò öýëáêåò, áðïèÞêåò, ðëáêüóôñùôåò áõëÝò,
ôï óôüëéóå ìå øçëÝò ôïîïèõñßäåò êáé ôï Ýêáíå «êÜóôñïí éó÷õñüí, ìå Üíäñáò
áíäñåéùìÝíïõò», ãéá íá ðñïóÝ÷åé áð' åäþ ôéò áíõðüôá÷ôåò öõëÝò ðïõ åß÷áí ðëçììõñßóåé
ôïí Ôáàãåôï…»
(Á. Ôáñóïýëç: ÊÜóôñá êáé Ðïëéôåßåò ôïõ ÌïñéÜ, óåë. 71 - 72)
194
USZR 2CIG
«Ç ÐÏËÇ ÔÏÕ ÌÕÓÔÑÁ"

«Ï ÌõóôñÜò Þôáí äéáéñåìÝíïò óå äéÜöïñåò óõíïéêßåò, ç ìßá åðÜíù áðü ôçí Üëëç,
åñåßðéá ôùí ïðïßùí óþæïíôáé êáé óÞìåñá. Ç óõíïéêßá ôçò Ìçôñüðïëçò, ôçí ïðïßá 1025 - 1453
åîõðçñåôïýóå Ýíáò óôñùìÝíïò ìå ðïôáìßóéåò ðÝôñåò äñüìïò, ìå ôï êáèåäñéêü íáü
ôïõ Áãßïõ Äçìçôñßïõ, ðïõ ïéêïäïìÞèçêå ôï 1302, êáé ìå ôï ìïíáóôÞñé ôçò ÐåñéâëÝðôïõ,
ôïõ äåýôåñïõ ìéóïý ôïõ 14ïõ áéþíá, ç ðëïõóéüôåñç, üðùò öáßíåôáé óõíïéêßá ôçò
Åõáããåëßóôñéáò, ðåñéâáëëüìåíç áñéóôåñÜ áðü ôï ëüöï ôçò ÐáíôÜíáóóáò, äåîéÜ áðü
ôçí åêêëçóßá ôïõ Âñïíôï÷ßïõ êáé áðü åêåßíç ôùí Áãßùí Èåïäþñùí, ç Üíù ðüëç, ðïõ
êáôáëáìâáíüôáí áðü ôï ìåãÜëï ðáëÜôé… Åäþ äÝóðïæå ç âáóéëéêÞ ìå íÜñèçêá ôçò
Áãßáò Óïößáò, ôçò åêêëçóßáò ôçò áõëÞò, êôéóìÝíç áðü ôï äåóðüôç ÌáíïõÞë
Êáíôáêïõæçíü ôï 1350. Ôï ðáëÜôé Þôáí ðåñéôñéãõñéóìÝíï áðü äéþñïöá óðßôéá ìå
ìðáëêüíéá. Åêáôü ìÝôñá ðéï øçëÜ ïñèþíïíôáí ïé ãêñßæïé ôïß÷ïé êáé ôá ìåãÜëá ñÞãìáôá
ôïõ êÜóôñïõ ôïõ Âéëëåáñäïõßíïõ…»
(A. Guillou: Ï Âõæáíôéíüò Ðïëéôéóìüò, ìåôÜöñ. Ñ. Odorico - Óì. Ôóï÷áíôáñßäïõ, ÁèÞíá

1996, óåë. 351)
1. Ðïéá ëáôéíéêÜ êñÜôç äçìéïõñãÞèçêáí ìå ôç óõíèÞêç äéáíïìÞò ôùí âõæáíôéíþí
åäáöþí;
Ìå ôç óõíèÞêç äéáíïìÞò ôùí âõæáíôéíþí åäáöþí (Ñùìáíßá) äçìéïõñãÞèçêáí ëáôéíéêÜ

êñÜôç åîáñôçìÝíá ôï Ýíá áðü ôï Üëëï êáôÜ ôï óýóôçìá ôçò áëõóéäùôÞò åîÜñôçóçò,
÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá ôçò öåïõäáñ÷ßáò. Ôá êñÜôç áõôÜ Þôáí:
1) Ç áõôïêñáôïñßá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, óôçí ïðïßá áõôïêñÜôïñáò óôÝöèçêå ï
êüìçò Âáëäïõßíïò ôçò ÖëÜíäñáò. 2) Ôï Âáóßëåéï ôçò Èåóóáëïíßêçò, ðïõ åîáñôéüôáí áðü
ôçí áõôïêñáôïñßá ôçò Êùí/ðïëçò, êáé ðåñéëÜìâáíå èñáêéêÜ êáé ìáêåäïíéêÜ åäÜöç. Óôç
Í. ÅëëÜäá õðÞñ÷áí äýï áêüìç ëáôéíéêÜ êñÜôç, ôá ïðïßá Þôáí õðïôåëÞ óôï Âáóßëåéï ôçò
Èåóóáëïíßêçò: 3) ôï äïõêÜôï ôùí Áèçíþí êáé 4) ç çãåìïíßá ôçò Á÷áÀáò. Óôï ðñþôï
êõñéÜñ÷çóáí êáôÜ ôï 14ï áé. áñ÷éêÜ ïé Êáôáëáíïß êáé áñãüôåñá ìéá öëùñåíôéíÞ ïéêïãÝíåéá
ôñáðåæéôþí, åíþ áðü ôï äåýôåñï ãåííÞèçêå ôï äåóðïôÜôï ôïõ ÌõóôñÜ.
2. Íá áíáöÝñåôå ôá åëëçíéêÜ êñÜôç ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò
ôï 1204.
ÌåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Ðüëçò ôï 1204, äçìéïõñãÞèçêáí ôñßá åëëçíéêÜ êñÜôç: 1) ç
áõôïêñáôïñßá ôçò Ôñáðåæïýíôáò, ðïõ åêôåéíüôáí óôéò Í.Á. áêôÝò ôïõ Åõîåßíïõ Ðüíôïõ,
2) ç áõôïêñáôïñßá ôçò Íßêáéáò, óôï Â.Ä. ôìÞìá ôçò Ì.Áóßáò êáé 3) ôï êñÜôïò ôçò Çðåßñïõ,
ðïõ ðåñéëÜìâáíå ôçí ¹ðåéñï êáé ôçí Áéôùëïáêáñíáíßá. 4) ÌåôÜ ôï 1259, äçìéïõñãÞèçêå
êáé ôï ôÝôáñôï åëëçíéêü êñÜôïò: ôï äåóðïôÜôï ôïõ ÌõóôñÜ.
3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï äåóðïôÜôï ôïõ ÌõóôñÜ;
ÌåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò Ðåëáãïíßáò (1259), êáôÜ ôçí ïðïßá ïé ¸ëëçíåò íßêçóáí ôïõò ÖñÜ-
195
USZR 2CIG
ãêïõò (çãåìüíåò ôçò Á÷áÀáò), ôá êÜóôñá ÌÜíç, ÃåñÜêé, Ìïíåìâáóßá êáé ÌõóôñÜò ðáñá-
Ç êñßóç ÷ùñÞèçêáí áðü ôïõò ÖñÜãêïõò óôï ÂõæÜíôéï êáé áðïôÝëåóáí ôïí ðõñÞíá åíüò ìéêñïý êñÜ-
ôïõ Âõæáíôßïõ ôïõò ðïõ áðïññüöçóå âáèìéáßá ôéò öñáãêéêÝò êôÞóåéò êáé åîåëß÷èçêå óôï äåóðïôÜôï ôïõ
ÌõóôñÜ. Áõôü êõâåñíéüôáí áðü Ýíá äåóðüôç, áäåëöü ôïõ âõæáíôéíïý áõôïêñÜôïñá.
ÐñùôåýïõóÜ ôïõ Þôáí ï ÌõóôñÜò. Ç ðüëç, ðïõ Ý÷åé óÞìåñá åãêáôáëåéöèåß, áðïôåëåß
ìå ôá ðáëÜôéá, ôá áñ÷ïíôéêÜ êáé ôéò åêêëçóßåò ôçò æùíôáíÞ ìáñôõñßá ãéá ôï ìåãáëåßï ôïõ
ðïëéôéóìïý êáé ôçò ôÝ÷íçò ôïõ äåóðïôÜôïõ.
4. Ðïéåò Þôáí ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý Ëáôßíùí êáé ÅëëÞíùí êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò
Ëáôéíïêñáôßáò;
ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Ëáôéíïêñáôßáò ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý Ëáôßíùí êáé ÅëëÞíùí
÷áñáêôçñßæïíôáí áðü Ýíôïíç áíôéðáëüôçôá. Ïé êáôáêôçôÝò Ýäåéîáí õðåñïøßá êáé
ðåñéöñüíçóç ðñïò ôïõò «ó÷éóìáôéêïýò» ¸ëëçíåò êáé ôïõò êáôáðßåæáí. Ãé' áõôü ïé ¸ëëçíåò,
ðëçí åëá÷ßóôùí åîáéñÝóåùí, óõóðåéñùìÝíïé ãýñù áð' ôá åëëçíéêÜ êñÜôç åîåãåßñïíôáí
óõ÷íÜ åíáíôßïí ôïõò. Óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò ìÜëéóôá åðÝëåîáí óõíåéäçôÜ ôçí ôïõñêéêÞ
êõñéáñ÷ßá áðü ôç ËáôéíéêÞ, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ïé êÜôïéêïé ôçò ¢ìöéóóáò (üðùò åßäáìå
óôï ðáñÜèåìá).
5. Ðþò äéáìïñöþèçêå ç íÝá éäåïëïãßá ôïõ Åëëçíéóìïý ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò ôï
1204 êáé ðïý óôü÷åõå;
¹äç áðü ôï 1071 (ÌÜ÷ç ôïõ ÌáôæéêÝñô), êõñßùò üìùò ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò áðü
ôïõò óôáõñïöüñïõò ôï 1204, ïé äõíÜìåéò ôïõ Åëëçíéóìïý Üñ÷éóáí íá óõóðåéñþíïíôáé
ãýñù áðü ôá åëëçíéêÜ êñÜôç, üðïõ Ýâñéóêáí êáôáöýãéï. Áðü áõôÞ ôçí åðï÷Þ ïé Âõæáíôéíïß
Üñ÷éóáí íá äéáìïñöþíïõí ìéá íÝá éäåïëïãßá, âáóéóìÝíç óôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ êëçñïíïìéÜ
êáé óôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç. Ç íÝá áõôÞ éäåïëïãßá éóïäõíáìåß ìå ôï îýðíçìá åíüò åèíéêïý
áéóèÞìáôïò óôïí Åëëçíéóìü, ðïõ áðïôåëåß ðëÝïí ôï ìïíáäéêü óôÞñéãìá ôïõ Âõæáíôßïõ.
Ôá åëëçíéêÜ êñÜôç, áöïý åäñáßùóáí ôç èÝóç ôïõò, ïñãáíþèçêáí óôñáôéùôéêÜ êáé
ðïëéôéêÜ, ðñüêïøáí óôçí ïéêïíïìßá êáé ôïí ðïëéôéóìü êáé åðéäüèçêáí óå Ýíáí áãþíá ãéá
ôçí áíÜêôçóç ôçò Ðüëçò êáé ôçí áíáóýóôáóç ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò. Ôï Ýñãï
áõôü ôåëéêÜ ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôïí áõôïêñÜôïñá ôçò Íßêáéáò Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãï,
ôï 1261.
196
USZR 2CIG
ÉÉÉ. ÁÍÁÓÕÓÔÁÓÇ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ ÊÁÉ ÕÐÏÔÁÃÇ ÓÔÏÕÓ ÏÈÙÌÁÍÏÕÓ
1. ÅîÜðëùóç ôùí Ôïýñêùí êáé ôåëåõôáßåò ðñïóðÜèåéåò 1025 - 1453

ãéá áíÜó÷åóÞ ôïõò
Ðåñßëçøç
á. Ç áäõíáìßá ôïõ Âõæáíôßïõ

Ôï âõæáíôéíü êñÜôïò ìåôÜ ôçí áíáóýóôáóÞ ôïõ áðü ôï Ìé÷áÞë Ç´ ãíþñéóå ìéá ôåëåõôáßá
áíáëáìðÞ, ðïõ äéÞñêåóå ùò ôá ìÝóá ôïõ 14ïõ áé. ¼ìùò åîáéôßáò ôùí åìöõëßùí ðïëÝìùí
ïäçãÞèçêå óôç óôñáôéùôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ êáôÜññåõóç. Ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé
ç ãåíéêüôåñç åîáèëßùóç ðñïêÜëåóáí óõ÷íÝò åðáíáóôÜóåéò ôïõ ëáïý êáé ôçò ìåóáßáò
ôÜîçò. Óôá ÷ñüíéá ôïõ Áíäñüíéêïõ Â´ ìåéþèçêå ç äýíáìç ôïõ óôñáôïý êáé ôïõ óôüëïõ êé
Ýôóé ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá Ýãéíå ìéá áäýíáìç áõôïêñáôïñßá ôùí Óôåíþí.
â. Ïèùìáíïß êáé ïé êáôáêôÞóåéò ôïõò

Ïé Ïèùìáíïß Þôáí ìßá ôïõñêéêÞ öõëÞ, ðïõ ìåôáíÜóôåõóå êïíôÜ óôçí Ðñïýóá.
Ïñãáíþèçêå áðü ôïí óïõëôÜíï ÏèìÜí Þ ÏóìÜí. Ï óôñáôüò ôïõò áðïôåëïýìåíïò êõñßùò
áðü ãáæÞäåò Ýêáíå ôéò ðñþôåò êáôáêôÞóåéò óôç Ì. Áóßá. Áñãüôåñá ìå ôï ðáéäïìÜæùìá
ï óôñáôüò ôïõò åíéó÷ýèçêå ìå ôï åðßëåêôï óþìá ôùí ãåíéôóÜñùí. Óôá ìÝóá ôïõ 14ïõ áé.
ïé Ïèùìáíïß ðÝñáóáí óôçí Åõñþðç, åöüóïí ïé äéáéñåìÝíïé âáëêáíéêïß ëáïß äå ìðüñåóáí
íá áíôéóôáèïýí.
ã. ÐñïóðÜèåéåò áíÜó÷åóçò ôùí Ïèùìáíþí

Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 15ïõ áé. ïé Ïèùìáíïß íéêÞèçêáí áðü ôïõò Ìïããüëïõò óôç ìÜ÷ç ôçò
¢ãêõñáò (1402). Ç Þôôá áõôÞ ðñïêÜëåóå âáèéÜ êñßóç óôï ïèùìáíéêü êñÜôïò.
ÊáôÜ ôïí ôåëåõôáßï áéþíá ðñéí ôçí Üëùóç ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò ôáîßäåøáí óôç
Äýóç æçôþíôáò âïÞèåéá ãéá ôçí Üìõíá ôçò áõôïêñáôïñßáò. Ùóôüóï ïé ðñïóðÜèåéÝò ôïõò
áðÝâçóáí Üêáñðåò, ìïëïíüôé Ýêáíáí ôç ìåãáëýôåñç õðï÷þñçóç, íá õðïôÜîïõí äçëáäÞ
ôçí Ïñèüäïîç Åêêëçóßá óôç ÑùìáúêÞ, ìå ôç Óýíïäï ôçò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò 1438 / 9.
Ôï ÂõæÜíôéï Ýìåéíå áðñïóôÜôåõôï áðü ôïõò Ïèùìáíïýò.
á. Ç áäõíáìßá ôïõ Âõæáíôßïõ
ÌÉ×ÁÇË Ç´: áíáóýóôáóç âõæáíôéíïý êñÜôïõò
äéðëùìáôéêÝò åíÝñãåéåò
ôåëåõôáßá áíáëáìðÞ Âõæáíôßïõ Ýùò ìÝóá 14ïõ áé.
ÂÕÆÁÍÔÉÏ åìöýëéïé ðüëåìïé óôñáôéùôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ êáôÜññåõóç
`
1) ç õðïôßìçóç ôïõ íïìßóìáôïò ðñïêÜëåóáí åðáíáóôÜóåéò ôïõ ëáïý
2) ç âáñéÜ öïñïëïãßá êáé ôçò ìåóáßáò ôÜîçò êáôÜ ôùí åõãå-
3) ç ãåíéêüôåñç åîáèëßùóç íþí (Èåóóáëïíßêç êáé Áíäñéáíïýðïëç)
197
USZR 2CIG
ÁÍÄÑÏÍÉÊÏÓ Â´ (1282 - 1328) ìåßùóå ôç äýíáìç ôïõ óôñáôïý & ôïõ óôüëïõ
Ç êñßóç • ÊõñéÜñ÷çóáí ïé îÝíïé ìéóèïöüñïé
ôïõ Âõæáíôßïõ • ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá áõôïêñáôïñßá ôùí Óôåíþí
â. Ïèùìáíïß êáé ïé êáôáêôÞóåéò ôïõò

ÏÉ ÏÈÙÌÁÍÏÉ: ôïõñêéêÞ öõëÞ, áóéÜôåò íïìÜäåò
ìåôáíÜóôåõóáí êïíôÜ óôçí Ðñïýóá
ïñãáíþèçêáí áðü ôï óïõëôÜíï ÏèìÜí Þ ÏóìÜí
åêìåôáëëåýôçêáí ôçí êáôÜñãçóç ôùí áêñéôþí ìåôÜ ôï 1261
áîéïðïßçóáí ôï èåóìü ôùí ãáæÞäùí
áðÝêëåéóáí êáé êáôÝêôçóáí üëç ôç Ì. Áóßá
óôñáôïëüãçóáí ÷ñéóôéáíüðïõëá (ðáéäïìÜæùìá)
óõãêñüôçóáí åðßëåêôï ôÜãìá ãåíéôóÜñùí («íÝïò óôñáôüò»)
ðÝñáóáí óôçí Åõñþðç (ìÝóá 14ïõ áé.)
êáôÝêôçóáí ôçí Êáëëßðïëç (1354)
õðÝôáîáí ôïõò âáëêáíéêïýò ëáïýò
íßêçóáí ôïõò ÓÝñâïõò (ìÜ÷ç Êïóóõöïðåäßïõ, 1389)
ã. ÐñïóðÜèåéåò áíÜó÷åóçò ôùí Ïèùìáíþí

• Áñ÷Ýò 15ïõ áé.: ïé ÌÏÃÃÏËÏÉ åéóÝâáëáí óôç Ì.Áóßá
íßêçóáí ôï óïõëôÜíï ÂÁÃÉÁÆÉÔ
(ìÜ÷ç ¢ãêõñáò 1402)
• Ç Þôôá: ðñïêÜëåóå êñßóç óôï ïèùìáíéêü êñÜôïò
Ýäùóå ðáñÜôáóç æùÞò óôï ÂõæÜíôéï
• Ïé áõôïêñÜôïñåò: ÉÙÁÍÍÇÓ Å´
ÌÁÍÏÕÇË Â´
ÉÙÁÍÍÇÓ Ç´
` ôáîßäåøáí ãéá áíá-
æÞôçóç âïÞèåéáò
óôç Äýóç
• 1274: óýíïäïò ËÕÙÍ õðïôáãÞ Ïñèüäïîçò óôç ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá

• 1438 /9: óýíïäïò ÖÅÑÑÁÑÁÓ - ÖËÙÑÅÍÔÉÁÓ ÉÙÁÍÍÇÓ Ç´: áíáíÝùóå ôçí
«Ýíùóç"
• Ç õðï÷þñçóç áõôÞ: äåí Ýãéíå äåêôÞ áð' ôï ëáü
áðïäåß÷èçêå ìÜôáéç, äéüôé: ôï ÂõæÜíôéï Ýìåéíå áðñïóôÜ-
ôåõôï áð' ôïõò Ïèùìáíïýò
198
USZR 2CIG
ãáæÞäåò (óåë. 65)
Öáíáôéêïß ðïëåìéóôÝò ôçò ðßóôçò. Áðïôåëïýóáí áñ÷éêÜ ôç âÜóç êáé ôç äýíáìç ôïõ 1025 - 1453
ïèùìáíéêïý óôñáôïý.
ãåíßôóáñïé (óåë. 65)
(< ãåíéôóåñß = íÝïò óôñáôüò). Óôñáôéùôéêü óþìá ôïõ ïèùìáíéêïý óôñáôïý áðïôåëïý-
ìåíï áðü ÷ñéóôéáíéêïýò ðëçèõóìïýò âßáéá óôñáôïëïãçìÝíïõò ìå ôï ðáéäïìÜæùìá.
Óýíïäïò Ëõþí (óåë. 66)
ÕðïãñÜöôçêå ôï 1274. Ï Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãïò áíáãêÜóôçêå íá äå÷ôåß ôçí õðïôáãÞ
ôçò Ïñèüäïîçò Åêêëçóßáò óôç äõôéêÞ. Ç áíôßäñáóç ôïõ êëÞñïõ êáé ôïõ ëáïý óôï
ÂõæÜíôéï õðÞñîå Ýíôïíç êáé êáôÝóôçóå áíÝöéêôç ôçí õðïôáãÞ.
Óýíïäïò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò (óåë. 66)
1438/9. Ï ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöáëßóåé âïÞèåéá áðü ôç Äýóç,
áíáíÝùóå ôçí «Ýíùóç», äçëáäÞ ôçí õðïôáãÞ ôçò Ïñèüäïîçò óôç ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá.
Ï âõæáíôéíüò ëáüò üìùò äå äÝ÷èçêå ôéò óõìöùíßåò áõôÝò.
Ç óýíïäïò áõôÞ Üñ÷éóå óôçí ðüëç ÖåññÜñá ôï 1438 êáé óõíå÷ßóôçêå óôç Öëùñåíôßá
ôï 1439.
[Ç õðüèåóç áõôÞ Ýâëáøå ðïëý ôïí Åëëçíéóìü, ãéáôß äé÷Üóôçêå óå äýï áíôéìá÷üìåíåò
ðáñáôÜîåéò, ôïõò åíùôéêïýò êáé ôïõò áíèåíùôéêïýò. Ôá êÝñäç ðïõ áðïêüìéóå ï ÉùÜííçò
áð' áõôÞ ôç óýíïäï Þôáí áóÞìáíôá: 300 Üíäñåò, 2 ãáëÝñåò êáé ðïëëÝò õðïó÷Ýóåéò.]
Áíäñüíéêïò Â´ Ðáëáéïëüãïò (óåë. 65)
(1258 - 1332). Bõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1282 - 1328). Ãéïò ôïõ Ìé÷áÞë Ç´
Ðáëáéïëüãïõ. ÂáèéÜ èñçóêåõüìåíïò. ÁðïêÞñõîå ôçí «Ýíùóç» ôùí Åêêëçóéþí, ðïõ
åß÷å áðïäå÷ôåß ï ðáôÝñáò ôïõ. Óôéò ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôïõò Äõôéêïýò áêïëïýèçóå áìõíôéêÞ
ðïëéôéêÞ. ¸äåéîå åíäéáöÝñïí ãéá ôá ÃñÜììáôá êáé ôéò ÅðéóôÞìåò. Ìåßùóå ôç äýíáìç ôïõ
óôñáôïý êáé ôïõ óôüëïõ êé Ýôóé êõñéÜñ÷çóáí ïé îÝíïé ìéóèïöüñïé.
ÉùÜííçò Å´ Ðáëáéïëüãïò (óåë. 66)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1341 - 1391). ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò 50÷ñïíçò âáóéëåßáò ôïõ
óõíÝâçóáí ðïëëÜ ãåãïíüôá. Êáô' áñ÷Þí Þñèå óå ñÞîç ìå ôïí åðßôñïðü ôïõ ÉùÜííç
Êáíôáêïõæçíü êáé áñãüôåñá ìå ôï ãéï ôïõ êáé ôïí åããïíü ôïõ ïé ïðïßïé äéåêäßêçóáí ôï
èñüíï ôïõ.
Åðß ôçò åðï÷Þò ôïõ ï Ïñ÷Üí êáôÝëáâå ôçí Êáëëßðïëç, ôï Äéäõìüôåé÷ï êáé åäñáéþèçêå
óôç ÈñÜêç. Åðßóçò ï çãåìüíáò ôùí ÓÝñâùí ÓôÝöáíïò ÄïõóÜí êáôÝëáâå ôçí ¹ðåéñï,
ôç Èåóóáëßá, ôç Ìáêåäïíßá, êáé ôç ÈñÜêç.
Ôï 1359 áíÝâçêå óôï èñüíï ï óïõëôÜíïò ÌïõñÜô Á´, ï ïðïßïò êáôÝëáâå ôçí
Áäñéáíïýðïëç (ôçí Ýêáíå ðñùôåýïõóÜ ôïõ), ôç Öéëéððïýðïëç êáé ôéò ÓÝññåò. Ï ÉùÜííçò
ôüôå áíáãêÜóôçêå íá ôáîéäÝøåé óôç Äýóç ãéá íá æçôÞóåé âïÞèåéá áðü ôïí ðÜðá êáé ôïõò
Âåíåôïýò, áëëÜ ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ áðÝâç Üêáñðç. ÅðéóôñÝöïíôáò, ÷ñåéÜóôçêå íá
áíôéìåôùðßóåé ôï ÌïõñÜô, ðïõ ôïí áíÜãêáóå (ï ÌïõñÜô) íá êáôáâÜëåé åôÞóéï öüñï.
Ï ÌïõñÜô óôç óõíÝ÷åéá ïëïêëÞñùóå ôçí õðïôáãÞ üëçò ôçò ÂáëêáíéêÞò. Ôï 1389 199
USZR 2CIG
äéáäÝ÷èçêå ôï ÌïõñÜô ï Âáãéáæßô, ï ïðïßïò ôï 1391 ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç. Ôç

Ç êñßóç ÷ñïíéÜ åêåßíç ðÝèáíå ï ÉùÜííçò.
ôïõ Âõæáíôßïõ ÌáíïõÞë Â´ Ðáëáéïëüãïò (óåë. 66)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1391 - 1425) êáé óõããñáöÝáò. ÐïëõäéÜóôáôç
ðñïóùðéêüôçôá: ðïëéôéêüò, óôñáôéùôéêüò, êõâåñíÞôçò, ëüãéïò êáé Èåïëüãïò. ¼ôáí
ðÝèáíå ï ðáôÝñáò ôïõ, âñéóêüôáí óôçí Ðñïýóá, üìçñïò ôïõ óïõëôÜíïõ. ÔåëéêÜ
äñáðÝôåõóå, ðÞãå óôçí Êùí/ðïëç êáé êáôÝëáâå ôçí åîïõóßá. ÅðåéäÞ üìùò áñíÞèçêå
íá éêáíïðïéÞóåé ôéò áîéþóåéò ôïõ Âáãéáæßô ãéá áíÝãåñóç ôæáìéïý óôçí Êùí/ðïëç, áõôüò
ïñãßóôçêå êáé áðÝêëåéóå ôçí Ðüëç ãéá 7 ÷ñüíéá. Ï ÌáíïõÞë ôüôå êáôÝöõãå óôç Äýóç
ãéá íá æçôÞóåé âïÞèåéá, êáé óôï èñüíï áíÝâçêå ðáñÜíïìá ï áíåøéüò ôïõ ÉùÜííçò Æ´, ï
ïðïßïò éêáíïðïßçóå ôéò áîéþóåéò ôïõ Âáãéáæßô. Ôï 1403 ï ÌáíïõÞë åðÝóôñåøå áðü ôç
Äýóç, åîüñéóå ôï óöåôåñéóôÞ áíåøéü ôïõ êáé áíÝêôçóå ôç Èåóóáëïíßêç, ôç Èåóóáëßá
êáé ïñéóìÝíåò ðüëåéò ôçò Ì. Áóßáò. Ôï 1422 ï ÌïõñÜô Â´ ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç áëëÜ
ïé Âõæáíôéíïß áíôéóôÜèçêáí çñùéêÜ.
ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò (óåë. 66)
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1425 - 1448). Óôá ÷ñüíéá ôïõ (1430) êõñéåýèçêå ç
Èåóóáëïíßêç áðü ôï ÌïõñÜô Â´. Ôï 1438/9 ï ÉùÜííçò åðéêåöáëÞò ìåãÜëçò áðïóôïëÞò
óôçí ïðïßá ìåôåß÷áí ï ðáôñéÜñ÷çò êáé ðïëëïß ëüãéïé, ðÞãå óôçí Éôáëßá ãéá íá æçôÞóåé
âïÞèåéá, ðñïóöÝñïíôáò ùò áíôÜëëáãìá ôçí õðïôáãÞ ôçò Ïñèüäïîçò Åêêëçóßáò óôç
ÑùìáéïêáèïëéêÞ (Óýíïäïò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò). Ç óýíïäïò áõôÞ åß÷å ðïëý
äõóÜñåóôåò óõíÝðåéåò ãéá ôï âõæáíôéíü ëáü, ï ïðïßïò äå äÝ÷ôçêå ôéò óõìöùíßåò áõôÝò.
¢ëëùóôå ç õðï÷þñçóç áõôÞ áðïäåß÷èçêå ìÜôáéç, êáé ôï ÂõæÜíôéï Ýìåéíå áðñïóôÜôåõôï
óôá êáôáêôçôéêÜ ó÷Ýäéá ôùí Ïèùìáíþí.
Êáëëßðïëç (óåë. 66)
ÐáñáëéáêÞ ðüëç ôçò ÈñÜêçò, óôá óôåíÜ ôïõ Åëëçóðüíôïõ.
Ðñïýóá (óåë. 66)
ÌåãÜëç ðüëç ôçò âïñåéïáíáôïëéêÞò Ì. Áóßáò, êïíôÜ óôá óôåíÜ ôïõ Åëëçóðüíôïõ.
XÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ
1354 ÊáôÜêôçóç Êáëëßðïëçò áðü Ïèùìáíïýò
ÌÜ÷ç Êïóóõöïðåäßïõ - Þôôá ÓÝñâùí, áíáãíþñéóç ïèùìáíéêÞò
1389
åðéêõñéáñ÷ßáò
1400 ÌÜ÷ç ¢ãêõñáò - Þôôá Âáãéáæßô áðü Ìïããüëïõò
Óýíïäïò Ëõþí > Ýíùóç 2 Åêêëçóéþí
1274
(Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãïò)
Óýíïäïò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò > áíáíÝùóç «Ýíùóçò» (:õðïôáãÞ

1438 / 9
ôçò Ïñèüäïîçò óôç ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá) (ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò)
200
USZR 2CIG

1. Ãéá ðïéïõò êõñßùò ëüãïõò ïé ðüëåéò ôçò Ì. Áóßáò ðáñáäüèçêáí óôïõò Ôïýñêïõò 1025 - 1453
óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ×ñïíéêü ôïõ Ôïýñêïõ éóôïñéêïý Áóßê ÐáóÜæáíôå:
«Éóôïñßá êáé èñýëïé ôùí ðáëáéþí óïõëôÜíùí» êáé áíáöÝñåôáé óôïõò ëüãïõò ðáñÜäïóçò ôçò
Ðñïýóáò (1326), óõìðëçñþíïíôáò ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôùí
Ïèùìáíþí óôç Ì. Áóßá. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ìáñôõñßá åíüò âõæáíôéíïý áîéùìáôïý÷ïõ, ïíüìáôé
Óáñüò, ï ïðïßïò áðáíôÜ óôï óïõëôÜíï Ïñ÷Üí, ãéá ðïéïõò ëüãïõò ðáñÝäùóáí ôçí ðüëç.
Óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá ïé ëüãïé Þôáí ïé åîÞò: 1) ç óõíå÷Þò åðÝêôáóç ôùí Ïèùìáíþí
êáé ç ôáõôü÷ñïíç áðïäõíÜìùóç ôïõ Âõæáíôßïõ. 2) Ôá ÷ùñéÜ ãýñù áðü ôçí Ðñïýóá ðïõ
åß÷áí õðïôá÷èåß óôïõò Ôïýñêïõò, ü÷é ìüíï äåí õðÝöåñáí áðü ôçí êáôï÷Þ, áëëÜ åß÷áí âñåé
ôçí çóõ÷ßá ôïõò. 3) Ïé êáôáêôÞóåéò ôùí ãýñù ÷ùñéþí åß÷áí óáí áðïôÝëåóìá ôç âáèìéáßá
áðïìüíùóç ôùí ï÷õñùìÝíùí ðüëåùí êáé ôçò Ðñïýóáò. 4) Ç áðïìüíùóç êáé ï áðïêëåéóìüò
ôïõò Ýöåñáí ôçí ðáñáêìÞ ôïõ åìðïñßïõ, ðñÜãìá ðïõ ïäÞãçóå ôïõò êáôïßêïõò óå öôþ÷åéá
êáé áðåëðéóßá. 5) Ïé êÜôïéêïé ôçò Ðñïýóáò åðçñåÜóôçêáí áðü ôïí Üñ÷ïíôá ôçò ðüëçò
Êßôå, ðïõ ôïõò Ýðåéóå íá ðáñáäïèïýí. 6) Óõíåéäçôïðïßçóáí üôé ï âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò
åß÷å åîáóèåíÞóåé êáé äåí ìðïñïýóå ðëÝïí íá ôïõò ðñïóôáôÝøåé, 7) ÁðïäÝ÷ôçêáí ôï ãåãïíüò
üôé óôïí êüóìï õðÜñ÷ïõí óõíå÷þò áëëáãÝò êé Ýôóé õðÝêõøáí.
Åßíáé öáíåñü üôé ç ìáñôõñßá áõôÞ åêèÝôåé ôá ãåãïíüôá áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí êáôáêôçôþí.
Ùóôüóï, ìå âÜóç ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýóáí ôüôå óôéò ðüëåéò ôçò Ì. Áóßáò, êáé
êõñßùò ìå ôçí êáôÜñãçóç ôùí áêñéôþí, áíôéëáìâáíüìáóôå üôé áñêåôÜ áð' áõôÜ ôá ãåãïíüôá
ðñÝðåé íá Þôáí ðïëý êïíôÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
2. ÓõíäõÜæïíôáò ôá óôïé÷åßá ôïõ ÷Üñôç êáé ôïõ ðñþôïõ ðáñáèÝìáôïò, íá

÷ñïíïëïãÞóåéò ôï èåóìü ôïõ ðáéäïìáæþìáôïò.
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ×ñïíéêü ôïõ Ôïýñêïõ éóôïñéêïý Áóßê ÐáóÜæáíôå:
«Éóôïñßá êáé èñýëïé ôùí ðáëáéþí óïõëôÜíùí» êáé áíáöÝñåôáé óôï èåóìü ôïõ
ðáéäïìáæþìáôïò, óõìðëçñþíïíôáò ìå ôá óôïé÷åßá ôïõ ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç.
Óýìöùíá ìå ôá óôïé÷åßá ôïõ ðáñáèÝìáôïò êáé ôïõ ÷Üñôç (óåë. 66), óõìðåñáßíïõìå üôé ï
èåóìüò áõôüò êáèéåñþèçêå óôá ÷ñüíéá ôïõ Ïñ÷Üí (1326 - 1362) êáé óôéò áñ÷Ýò ôçò
äéáêõâÝñíçóçò ôïõ ÌïõñÜô (1362 - 1389), äçëáäÞ ãýñù óôï 1370. Åßíáé ç åðï÷Þ ðïõ ïé
Ïèùìáíïß êáôÝëáâáí ôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÈñÜêçò: Äéäõìüôåé÷ï (1360), Áäñéáíïýðïëç êáé
Öéëéððïýðïëç (1368 / 9) êáé Ýêáíáí ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò ôïõò ôçí Áäñéáíïýðïëç.
3. Óôï ðáñáôéèÝìåíï ëáúêü ôñáãïýäé ï ÊùíóôáíôÞò áíôéðñïóùðåýåé ôïõò âõæáíôéíïýò

áõôïêñÜôïñåò. Ðïéá ç óôÜóç ôïõ ðïéçôÞ áðÝíáíôß ôïõò;
Áðü ôï ëáúêü áõôü ôñáãïýäé äéáêñßíåôáé ç åéñùíéêÞ êáé óáôéñéêÞ óôÜóç ôïõ ðïéçôÞ áðÝíáíôé
óôïõò âõæáíôéíïýò áõôïêñÜôïñåò (Ðáëáéïëüãïõò), ïé ïðïßïé âñÝèçêáí óôçí áíÜãêç íá
æçôÞóïõí ðïëëÝò öïñÝò âïÞèåéá áðü ôç Äýóç ìðñïóôÜ óôïí ïèùìáíéêü êßíäõíï. Ï ðïéçôÞò
åðéëÝãåé óêüðéìá ôï ñÞìá «åäéêïíßæåíôïí» (< äéáêïíßæïìáé = ðåñéöÝñïìáé óá æçôéÜíïò) ãéá íá
êáõôçñéÜóåé ôçí õðï÷ùñçôéêüôçôá óôéò ðñïóðÜèåéåò ôùí áõôïêñáôüñùí ãéá åîáóöÜëéóç
âïÞèåéáò áðü ôïõò äõôéêïýò, êáé íá áéóèçôïðïéÞóåé ôïí åìðáéãìü ôùí Äõôéêþí. Èåùñåß üôé ïé
åíÝñãåéåò áõôÝò Þôáí ôáðåéíùôéêÝò êáé åîåõôåëéóôéêÝò ãéá ôïõò âõæáíôéíïýò áõôïêñÜôïñåò, äéüôé
ïé Äõôéêïß áäéáöïñïýóáí ãéá ôç äåéíÞ èÝóç êáé ôçí áíÜãêç ôùí Âõæáíôéíþí. 201
USZR 2CIG
Ôï ôñáãïýäé óõìðëçñþíåé ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç ó÷åôéêÜ ìå ôçí áäéáöïñßá ôùí äõôéêþí
Ç êñßóç óôéò ðáñáêëÞóåéò ôùí âõæáíôéíþí áõôïêñáôüñùí ãéá âïÞèåéá êáé ôç ìáôáéüôçôá ôçò
ôïõ Âõæáíôßïõ õðï÷þñçóçò êáé ôçò õðïãñáöÞò ôçò «Ýíùóçò» óôç óýíïäï ôçò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò.
4. ÐáñÜãïíôåò ôçò ïèùìáíéêÞò åðÝêôáóçò (åñãáóßá)
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðÝôñåøáí ôçí ïèùìáíéêÞ åðÝêôáóç Þôáí ïé åîÞò:
1) Ïé Ïèùìáíïß Þôáí ëáüò ðïëåìéêüò êáé êýñéá áðáó÷üëçóÞ ôïõò Þôáí ï ðüëåìïò.
2) Ìå ôçí áîéïðïßçóç ôïõ èåóìïý ôùí ãáæÞäùí êáé ôç óõãêñüôçóç ôïõ åðßëåêôïõ
ôÜãìáôïò ôùí ãåíéôóÜñùí åîáóöÜëéóáí Ýíá óôñáôü ðïõ ðïëåìïýóå ìå èñçóêåõôéêü
öáíáôéóìü.
3) Ïé éêáíüôçôåò ôùí óïõëôÜíùí ôïõò.
4) Ç ìåßùóç ôçò äýíáìçò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý êáé óôüëïõ êáé ç êõñéáñ÷ßá ôùí
îÝíùí ìéóèïöüñùí.
5) Ç êáôÜñãçóç ôùí áêñéôþí óôç Ì.Áóßá.
6) Ç ñáãäáßá åîáóèÝíéóç ôïõ Âõæáíôßïõ.
7) Ïé åóùôåñéêÝò ÷ñéóôéáíéêÝò äéáìÜ÷åò.
8) Ïé åìöýëéïé ðüëåìïé ìåôáîý ôùí âõæáíôéíþí áõôïêñáôüñùí ãéá ôï èñüíï.
9) Ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜññåõóç ôïõ Âõæáíôßïõ.
10) Ç áäõíáìßá ôùí âáëêáíéêþí ëáþí íá åíùèïýí êáé íá áíôéìåôùðßóïõí áðü êïéíïý
ôïõò Ïèùìáíïýò.
11) Ç Ýëëåéøç éêáíþí çãåôþí óôá ÂáëêÜíéá.
12) Ç áäõíáìßá ôçò Äýóçò íá áíôéëçöèåß Ýãêáéñá ôïí êßíäõíï ôçò ïèùìáíéêÞò
åðÝêôáóçò êáé ç áðáèÞò óôÜóç ôçò.
1. Ãéá ðïéïõò ëüãïõò ìåôáôñÜðçêå ç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá óå áõôïêñáôïñßá ôùí Óôåíþí;
Ôï Âõæáíôéíü êñÜôïò ðïõ áíáóõóôÞèçêå áðü ôï Ìé÷áÞë Ç´, ãíþñéóå ìéá ôåëåõôáßá
áíáëáìðÞ, ðïõ äéÞñêåóå ùò ôá ìÝóá ôïõ 14ïõ áé. ¼ìùò óôç óõíÝ÷åéá åðÞëèå ïéêïíïìéêÞ
êáé óôñáôéùôéêÞ êáôÜññåõóç åîáéôßáò: 1) ôùí åìöõëßùí ðïëÝìùí, 2) ôùí ïéêïíïìéêþí
ðñïâëçìÜôùí, 3) ôçò âáñéÜò öïñïëïãßáò, 4) ôçò ãåíéêüôåñçò åîáèëßùóçò ðïõ ðñïêÜëåóå
åðáíáóôÜóåéò ôïõ ëáïý êáé ôçò ìåóáßáò ôÜîçò åíáíôßïí ôùí åõãåíþí, 5) ôçò êáôÜñãçóçò
ôùí áêñéôþí (ìåôÜ ôï 1261), 6) ôçò áðïäõíÜìùóçò ôïõ âõæáíôéíïý óôñáôïý êáé ôïõ óôüëïõ
êáé ôçò êõñéáñ÷ßáò ôùí îÝíùí ìéóèïöüñùí. ¼ëá áõôÜ óõíÝâáëáí þóôå íá ìåôáôñáðåß ç
Üëëïôå êñáôáéÜ âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá óå áõôïêñáôïñßá ôùí Óôåíþí.
2. Ðïéåò ðñïóðÜèåéåò áíÜó÷åóçò ôùí Ïèùìáíþí Ýãéíáí êáé ìå ðïéá áðïôåëÝóìáôá;

Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 15ïõ áé. ïé Ìïããüëïé åéóÝâáëáí óôç Ì.Áóßá êáé êáôáíßêçóáí ôï óïõëôÜíï
Âáãéáæßô óôç ìÜ÷ç ôçò ¢ãêõñáò (1402). Ç Þôôá ðñïêÜëåóå âáèéÜ êñßóç óôï Ïèùìáíéêü
ÊñÜôïò êáé Ýäùóå ìéá ðáñÜôáóç æùÞò 50 ÷ñüíùí óôï ÂõæÜíôéï. ÊáôÜ ôïí ôåëåõôáßï áéþíá
ðñéí ôçí Üëùóç, ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò ÉùÜííçò Å´ (1369 - 71), ÌáíïõÞë Â´ (1399 -
1402) êáé ÉùÜííçò Ç´ ôáîßäåøáí óôç Äýóç ãéá âïÞèåéá. Ï ôåëåõôáßïò áíáíÝùóå óôç óýíïäï
ôçò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò ôçí «Ýíùóç», äçëáäÞ ôçí õðïôáãÞ ôçò Ïñèüäïîçò óôç
ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá (1438 / 9), ðïõ åß÷å ðñþôïò áðïäå÷ôåß óôç óýíïäï ôçò Ëõþí (1274) ï
202 Ìé÷áÞë Ç´. Ç õðï÷þñçóç áõôÞ äåí Ýãéíå äåêôÞ áðü ôï ëáü, êáé áðïäåß÷èçêå ìÜôáéç, åöüóïí
ôï ÂõæÜíôéï Ýìåéíå áðñïóôÜôåõôï áðü ôïõò Ïèùìáíïýò.
USZR 2CIG
2. Ç ¢ëùóç ôçò Ðüëçò

Ðåñßëçøç 1025 - 1453
á. Ðïëéïñêßá êáé Üëùóç ôçò Ðüëçò

ÌåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò ¢ãêõñáò (1402) ç ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá ðåñéÞëèå óå êñßóç. ¼ôáí
áíÝâçêå óôï óïõëôáíéêü èñüíï ï ÌïõñÜô Â´, ôçí áíáäéïñãÜíùóå êáé Üñ÷éóå ôéò åðéèÝóåéò.
ÊáôÝëáâå ôá ÃéÜííåíá êáé ôç Èåóóáëïíßêç (1430) êáé íßêçóå ôï óôáõñïöïñéêü óôñáôü óôç
ÂÜñíá (1444). Ôï 1451 ôïí äéáäÝ÷èçêå ï ÌùÜìåè Â´ ï ÐïñèçôÞò, ï ïðïßïò ðïëéüñêçóå
ôçí Êùí/ðïëç ãéá 54 çìÝñåò êáé áíÝêïøå ôïí áíåöïäéáóìü ôçò ìå ôçí áíÝãåñóç ôïõ
öñïõñßïõ ôçò Ñïýìåëçò. Ï Êùí/íïò ÉÁ´ äéÝèåôå åëÜ÷éóôåò äõíÜìåéò, åíþ ïé Ôïýñêïé
õðåñßó÷õáí êáé óå óôñáôéþôåò êáé óå ïðëéóìü. Ç ôåëéêÞ Ýöïäïò êáé ç Üëùóç ôçò Ðüëçò
Ýãéíáí óôéò 29 Ìáúïõ. Ï áõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ Ýðåóå óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò, åíþ ï
ÌùÜìåè Â´ Ýãéíå êýñéïò ôçò Ðüëçò êáé ôçí áíáêÞñõîå ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò ôïõ.
â. Ïé óõíÝðåéåò
Ç Üëùóç ôçò Ðüëçò åß÷å áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò óôçí øõ÷ïëïãßá ôùí ÅëëÞíùí, êáèþò
ôñáõìáôßóôçêå ç ðåñçöÜíåéá ôïõò, áëëÜ óýíôïìá Üñ÷éóáí íá åëðßæïõí óôçí áíáóýóôáóç
ôïõ ÃÝíïõò.
Ôï ðíåýìá ôïõ Âõæáíôßïõ ìåôáöÝñèçêå óôç Äýóç áðü ôïõò ëïãßïõò.
ÓõíÜìá ïé Ôïýñêïé Ýêëåéóáí ôïõò åìðïñéêïýò äñüìïõò ôçò ÁíáôïëÞò, ãåãïíüò ðïõ
Ýììåóá þèçóå ôïõò Åõñùðáßïõò óôéò ìåãÜëåò ãåùãñáöéêÝò áíáêáëýøåéò.
ã. Ç âõæáíôéíÞ ðíåõìáôéêÞ êëçñïíïìéÜ

Ç ðíåõìáôéêÞ êëçñïíïìéÜ ôïõ Âõæáíôßïõ äåí Ýóâçóå ìå ôçí ¢ëùóç ôçò Ðüëçò. Ç
âõæáíôéíÞ éäåïëïãßá Üóêçóå ìåãÜëç åðßäñáóç óôçí éäåïëïãßá ôùí âáëêáíéêþí ëáþí êáé
éäßùò ôçò Ñùóßáò. ÅðçñÝáóå áêüìç êáé ôïõò Ïèùìáíïýò óôçí êñáôéêÞ ïñãÜíùóç êáé óôçí
áñ÷éôåêôïíéêÞ. Ï âõæáíôéíüò ðïëéôéóìüò Üóêçóå ìåãÜëç åðßäñáóç óôïí ðïëéôéóìü ôçò
äõôéêÞò Åõñþðçò, üðïõ ìåôáöÝñèçêå ìÝóù ôùí ëïãßùí. Ç âõæáíôéíÞ ôÝ÷íç åðçñÝáóå ôç
Äýóç êáé ôçí ÁíáôïëÞ. Ôï ÂõæÜíôéï äéáöýëáîå, êáëëéÝñãçóå êáé ìåôÝäùóå óôçí Åõñþðç
ôçí êëáóéêÞ êëçñïíïìéÜ, óôçí ïðïßá áíÞêå êáé ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç. ÓõíïëéêÜ ç
óõíåéóöïñÜ ôïõ Âõæáíôßïõ óôïí åõñùðáúêü êáé óôïí ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü Þôáí ðïëý
óçìáíôéêÞ.
á. Ðïëéïñêßá êáé Üëùóç ôçò Ðüëçò
• 1402: ÌÜ÷ç ôçò ¢ãêõñáò áíáñ÷ßá óôçí ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá
ÌÏÕÑÁÔ Â´ (1421 - 1451) åðáíÝöåñå ôçí ôÜîç óôçí ïèùì. Áõôïêñáôïñßá
êáôÝëáâå ôá ÃéÜííåíá êáé ôç Èåóóáëïíßêç (1430)
íßêçóå ôï óôáõñïöïñéêü óôñáôü óôç ÂÜñíá (1444)
ðñïåôïßìáóå ôçí ðïëéïñêßá ôçò Ðüëçò
203
USZR 2CIG
ÌÙÁÌÅÈ Â´ (ÐïñèçôÞò): (1451 - 1481)

Ç êñßóç Ý÷ôéóå ôï öñïýñéï Ñïýìåëç (óôçí åõñùðáúêÞ áêôÞ Âïóðüñïõ)
ôïõ Âõæáíôßïõ Óêïðüò: íá åìðïäßóåé ôïí åðéóéôéóìü ôçò Ðüëçò áðü Åýîåéíï Ðüíôï
ÊÙÍ/ÍÏÓ ÉÁ´ (Ðáëáéïëüãïò): (1449 - 1453)

ïñãÜíùóå ôçí áíôßóôáóç ôïõ âõæáíôéíïý ëáïý
æÞôçóå âïÞèåéá áðü ôç Äýóç & Üëëá ÷ñéóôéáíéêÜ êñÜôç
• ÂÕÆÁÍÔÉÍÏÉ: åëÜ÷éóôåò äõíÜìåéò

áâïÞèçôïé áðü ôá ÷ñéóôéáíéêÜ êñÜôç
áãùíßóôçêáí çñùéêÜ ó' Ýíáí Üíéóï áãþíá
• ÏÈÙÌÁÍÏÉ: õðåñï÷Þ óå óôñáôéþôåò êáé ïðëéóìü (:êáíüíéá íÝï üðëï)

óôñáôéùôéêÞ õðåñäýíáìç ôçò åðï÷Þò
• Ðïëéïñêßá Êùí/ðïëçò: 54 çìÝñåò (6 Áðñéëßïõ - 29 Ìáúïõ 1453)
- ÔåëéêÞ Ýöïäïò: 29 Ìáúïõ
- Óöïäñüò âïìâáñäéóìüò ñÞãìáôá óôá ôåß÷ç ôçò Ðüëçò
- Åßóïäïò ãåíéôóÜñùí óôçí Ðüëç
- ÈÜíáôïò ôïõ áõôïêñÜôïñá
- ÐáñÜäïóç ôçò Ðüëçò
- ÓöáãÝò, ëåçëáóßåò åðß 3 çìÝñåò
ÌÙÁÌÅÈ Â´: åßóïäïò óôçí Ðüëç
ðñïóåõ÷Þ óôçí Áãßá Óïößá
áíáêÞñõîç Êùí/ðïëçò ùò ðñùôåýïõóáò ôïõ êñÜôïõò ôïõ.
â. Ïé óõíÝðåéåò
• ¢ëùóç:
1. ÓõíÝðåéåò óôçí øõ÷ïëïãßá ôùí ÅëëÞíùí:
ôñáõìÜôéóå ôçí ðåñçöÜíåéá ôïõò
èñÞíïò óå üëïõò ôïõò ôüíïõò
äéáìüñöùóç åëðßäáò ãéá áíáóýóôáóç ôïõ ÃÝíïõò
2. Ôï ðíåýìá ôïõ Âõæáíôßïõ ìåôáöÝñèçêå óôç Äýóç áðü ôïõò ëïãßïõò
3. Ïé Ïèùìáíïß Ýêëåéóáí ôïõò åìðïñéêïýò äñüìïõò ôçò ÁíáôïëÞò, ãé' áõôü:
Ïé Åõñùðáßïé áíáæÞôçóáí íÝïõò êé Ýêáíáí ìåãÜëåò ãåùãñáöéêÝò áíáêáëýøåéò.
ã. Ç âõæáíôéíÞ ðíåõìáôéêÞ êëçñïíïìéÜ

• Ç âõæáíôéíÞ éäåïëïãßá: åðçñÝáóå ôçí éäåïëïãßá ôïõ Ìïó÷ïâßôéêïõ êñÜôïõò
• ÑÙÓÏÉ: èåþñçóáí üôé Þôáí ìïíáäéêïß êëçñïíüìïé ôçò ðíåõìáôéêÞò êáé ðïëéôéêÞò
ðáñÜäïóçò ôïõ Âõæáíôßïõ
áñ÷Ýò 16ïõ áé: èåùñßá: Ìüó÷á Ôñßôç Ñþìç.
• Ïñèüäïîïé âáëêáíéêïß ëáïß: åðçñåÜóôçêáí áðü ôï âõæáíôéíü ðïëéôéóìü
ç Ïñèïäïîßá óõíÝâáëå óôç äéáôÞñçóç ôçò ðíåõ-
ìáôéêÞò ôïõò ôáõôüôçôáò êáôÜ ôçí ôïõñêïêñáôßá
204
USZR 2CIG
• ÓõíåéóöïñÜ âõæáíôéíïý óôïí åõñùðáúêü êáé ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü:

1) ÄéÜóùóç ôïõ åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý áðü ôïõò ¢ñáâåò (7ïò - 8ïò áé.).
2) ÁíÜðôõîç ðñùôüôõðçò ôÝ÷íçò. 1025 - 1453
3) Äéáöýëáîç, êáëëéÝñãåéá êáé ìåôÜäïóç êëáóéêÞò êëçñïíïìéÜò óôçí Åõñþðç.
4) ÁíÜðôõîç íÝùí ãñáììáôåéáêþí åéäþí êáé èåôéêþí åðéóôçìþí.
5) Ôåëåéïðïßçóç ïñãÜíùóçò êñáôéêþí õðçñåóéþí.
6) ÓõìâïëÞ óôç äéáìüñöùóç: èñçóêåõôéêÞò ìïõóéêÞò, ìïíáóôéóìïý êáé
áíèñùðéóôéêþí óðïõäþí
(Ï ÌïõñÜô Â´) «êáôáíßêçóå Ýíá óôáõñïöïñéêü óôñáôü …» (óåë. 67)
Ðñüêåéôáé ãéá ÷ñéóôéáíïýò çãåìüíåò ôçò Äýóçò ðïõ óõíáóðßóôçêáí ãéá íá áíá÷áéôßóïõí
ôçí ðñïÝëáóç ôùí Ôïýñêùí. Ï óôñáôüò ôïõò üìùò óõíôñßöèçêå óôç ÂÜñíá (1444).
«Ç õðåñï÷Þ ôùí Ôïýñêùí óå óôñáôéþôåò êáé ïðëéóìü Þôáí óõíôñéðôéêÞ». (óåë. 65)
Ïé Ôïýñêïé äéÝèåôáí ôá ðéï óýã÷ñïíá üðëá ôçò åðï÷Þò, ôá êáíüíéá (ôçëåâüëá). Ôï
ôçëåâüëï êáôáóêåõÜóôçêå áðü ôïí Ïýããñï ìç÷áíéêü Ïõñâáíü ãéá ôïõò Ïèùìáíïýò.
Åðßóçò äéÝèåôáí ôï «âáóéëéêü» ðõñïâüëï, ðïõ åß÷å ôç äõíáôüôçôá íá åêôïîåýåé óå
ìåãÜëç áðüóôáóç âëÞìáôá ìå ðåñéöÝñåéá 2,45 ì. ´Åôóé ç Ôïõñêßá áíôéðñïóþðåõå ôç
óôñáôéùôéêÞ õðåñäýíáìç ôçò åðï÷Þò.
ÌïõñÜô Â´ (óåë. 67)
ÓïõëôÜíïò ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò (1421 - 1444, 1446 - 1451). Ãéïò êáé
äéÜäï÷ïò ôïõ ÌùÜìåè Á´, ïñãÜíùóå ôï óôñáôü êáé ôç äéïßêçóç ôïõ êñÜôïõò,
ðñïåôïéìÜæïíôÜò ôï Ýôóé ãéá ôéò êáôáêôÞóåéò ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ï ãéïò ôïõ ÌùÜìåè
Â´.
ÊáôÝóôåéëå ôá åðáíáóôáôéêÜ êéíÞìáôá óôç Ì.Áóßá, ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç,
êáôÝóôñåøå ôá ï÷õñùìáôéêÜ Ýñãá ôçò Êïñßíèïõ (Åîáìßëéïí), áíáêáôÝëáâå áðü ôïõò
Âõæáíôéíïýò ôç Ìáêåäïíßá êáé ôç Èåóóáëßá êáé ìå ìéá óåéñÜ áðü óõíèÞêåò (1424)
õðï÷ñÝùóå ôï ÂõæÜíôéï, ôç Óåñâßá, ôç Âëá÷ßá êáé ôçí Ïõããáñßá íá ãßíïõí öüñïõ
õðïôåëåßò. Ôï 1430 êáôÝëáâå ôá ÃéÜííåíá êáé ôç Èåóóáëïíßêç. Ôï 1444 íßêçóå óôç
ìÜ÷ç ôçò ÂÜñíáò Ýíá óôáõñïöïñéêü óôñáôü áðü ÷ñéóôéáíïýò çãåìüíåò ôçò Äýóçò
ðïõ åß÷áí óõíáóðéóôåß åíáíôßïí ôùí Ïèùìáíþí.
ÌùÜìåè Â´ ÐïñèçôÞò (óåë. 67)
ÓïõëôÜíïò ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò (1444 - 1446 & 1451 - 1481). ¸íáò áðü ôïõò
óçìáíôéêüôåñïõò êáôáêôçôÝò óôçí åõñùðáúêÞ êáé ìåóáíáôïëéêÞ éóôïñßá. Öéëüäïîïò êáé
éêáíüôáôïò óôñáôéùôéêüò, ïñáìáôéæüôáí ìéá êïóìïêñáôïñßá óáí áõôÞ ôùí Ñùìáßùí.
Ðñþôïò óôü÷ïò ôïõ ç Êùí/ðïëç, ôçí ïðïßá Ýâëåðå ùò ìåëëïíôéêÞ ðñùôåýïõóá ôïõ
êñÜôïõò ôïõ. Êáôáóêåýáóå ôï öñïýñéï Ñïýìåëç óôçí åõñùðáúêÞ áêôÞ ôïõ Âïóðüñïõ,
ãéá íá áíáêüøåé ôïí åðéóéôéóìü ôçò áðü ôïí Åýîåéíï Ðüíôï. Åîïðëßóôçêå ìå óôüëï êáé
êáíüíéá. Ðïëéüñêçóå ôçí Êùí/ðïëç ãéá 54 çìÝñåò (6 Áðñéëßïõ - 28 Ìáúïõ 1453). Óôéò 29
Ìáúïõ ìå ãåíéêÞ åðßèåóç êáôÝëáâå ôçí Ðüëç êáé ìåôÝâáëå ôçí Áãßá Óïößá óå ôæáìß.
205
USZR 2CIG
[ Óå üëç ôç æùÞ ôïõ ðñïóðÜèçóå íá êáôáóôÞóåé ôçí Êùí/ðïëç, ðïõ Þôáí êáôåóôñáììÝíç
Ç êñßóç êáé Üäåéá áðü ðëçèõóìü, ðñáãìáôéêÞ ðñùôåýïõóá ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ, éäñýïíôáò
ôïõ Âõæáíôßïõ ôæáìéÜ, ðáëÜôéá, áãïñÝò êáé Üëëá êôßñéá êáé åðïéêßæïíôÜò ôç ìå ðëçèõóìü áðü üëåò ôéò
ðüëåéò ðïõ êáôáëÜìâáíå êáé åðáíáöÝñïíôáò ôïõò ðáëéïýò êáôïßêïõò ¸ëëçíåò êáé
ÃåíïõÜôåò óôïõò ïðïßïõò ðáñá÷ùñïýóå åããõÞóåéò ãéá ôéò ðåñéïõóßåò ôïõò.
Óôç óõíÝ÷åéá êáôÝêôçóå ôçí Áõôïêñáôïñßá ôçò Ôñáðåæïýíôáò (1461), ôï ÄåóðïôÜôï ôïõ
ÌõóôñÜ (1460), êáé ôï ÄïõêÜôï ôùí Áèçíþí (1458). ¹ñèå áíôéìÝôùðïò ìå ôïõò Âåíåôïýò,
ôïõò Ïýããñïõò, ôïõò Áëâáíïýò ê.Ü.
Óôïí åóùôåñéêü ôïìÝá áíáäéïñãÜíùóå ôï êñÜôïò. ¹ôáí êÜôï÷ïò åõñýôáôçò ðáéäåßáò êáé
ï ßäéïò ðïéçôÞò. Èáýìáæå ôç äõôéêÞ ôÝ÷íç êáé ôå÷íïëïãßá. Óôçí áõëÞ ôïõ óõãêÝíôñùóå
ðïëëïýò Éôáëïýò áíèñùðéóôÝò êáé êáëëéôÝ÷íåò, üðùò ï Ìðåëëßíé, ðïõ öéëïôÝ÷íçóå ìå
ôïé÷ïãñáößåò ôï áíÜêôïñü ôïõ, êáèþò êáé ¸ëëçíåò ëüãéïõò êáé óõãêñüôçóå óôï ðáëÜôé
ôïõ âéâëéïèÞêåò ìå óõããñÜììáôá ÅëëÞíùí êáé Ëáôßíùí óïöþí. Ìåñßìíçóå ãéá ôçí Ðáéäåßá,
éäñýïíôáò 8 êïëëÝãéá, óõìâÜëëïíôáò óôçí ðñïáãùãÞ ôçò ÅðéóôÞìçò (êõñßùò ôùí
Ìáèçìáôéêþí êáé ôçò Áóôñïíïìßáò) óôç ÷þñá ôïõ.
Ç áóöÜëåéá ðïõ åðéêñáôïýóå ìÝóá óôï êñÜôïò ôïõ åðÝôñåøå ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ.
Ç Ðñïýóá, ç Áäñéáíïýðïëç êáé ç Êùí/ðïëç åðß ôùí çìåñþí ôïõ Ýãéíáí óðïõäáßá
åìðïñéêÜ êÝíôñá. ÐÝèáíå îáöíéêÜ óå çëéêßá 49 åôþí (ßóùò äçëçôçñéáóìÝíïò) êáé ôïí
äéáäÝ÷èçêå ï ãéïò ôïõ Âáãéáæßô Â´. ]
Êùí/íïò ÉÁ´ Ðáëáéïëüãïò (óåë. 67)
Ï ôåëåõôáßïò âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò (1449 - 1453), ôïõ ïðïßïõ ç çñùéêÞ áíôßóôáóç
êáôÜ ôùí Ïèùìáíþí, óöñÜãéóå ôéò ýóôáôåò óôéãìÝò ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò.
¼ôáí ðÝèáíå ï áäåëöüò ôïõ ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò, áíÝâçêå óôï èñüíï ï Êùí/íïò
ÉÁ´, ðïõ ìÝ÷ñé ôüôå Þôáí äåóðüôçò ôïõ ÌõóôñÜ. ÓôÝöèçêå áõôïêñÜôïñáò óôç
ìçôñüðïëç ôïõ ÌõóôñÜ êáé áíá÷þñçóå áìÝóùò ãéá ôçí Êùí/ðïëç. Åðéäüèçêå áìÝóùò
óå óýíôïíç ðñïóðÜèåéá áíáäéïñãÜíùóçò ôïõ êñÜôïõò, ðñïâëÝðïíôáò ôïí åðåñ÷üìåíï
êßíäõíï. ÂëÝðïíôáò ôï ÌùÜìåè Â´ íá êáôáóêåõÜæåé ôï öñïýñéï ôçò Ñïýìåëçò êáé íá
åîïðëßæåôáé ìå êáíüíéá êáé óôüëï, õðï÷ñåþèçêå íá æçôÞóåé âïÞèåéá áðü ôç Äýóç. Ï
ðÜðáò æÞôçóå êáé ðÜëé ôçí «Ýíùóç» ôùí äýï Åêêëçóéþí. Ï Êùí/íïò áíáãêáóôéêÜ ôï
áðïäÝ÷èçêå, áëëÜ áõôü äß÷áóå ðÜëé ôïí Åëëçíéóìü.
Åí ôù ìåôáîý ï ÌùÜìåè áðü ôéò 6 Áðñéëßïõ (1453) åß÷å ðïëéïñêÞóåé ôçí Êùí/ðïëç.
Óôéò 23 Ìáúïõ ï ÌùÜìåè Ýóôåéëå ðñåóâåßá óôçí Êùí/ðïëç áîéþíïíôáò áðü ôïí
áõôïêñÜôïñá íá ðáñáäþóåé ôçí Ðüëç ìå ôçí õðüó÷åóç íá åðéôñÝøåé ôçí áóöáëÞ Ýîïäï
ôùí ðïëéïñêçìÝíùí. Ï Êùí/íïò üìùò Ýäùóå õðåñÞöáíç áñíçôéêÞ áðÜíôçóç. ÌåôÜ
áð' áõôÞ ôçí Üñíçóç ï óïõëôÜíïò åôïéìÜóôçêå ãéá ôçí ôåëéêÞ åðßèåóç.
Óôéò 28 Ìáúïõ ï Êùí/íïò áöïý Ýâãáëå ëüãï óôçí ÁãéÜ ÓïöéÜ êáé êïéíþíçóå ôá Ü÷ñáíôá
ìõóôÞñéá, Ýëáâå èÝóç ìÜ÷çò óôçí ðýëç ôïõ Ñùìáíïý. ¸ðåóå çñùéêÜ ìá÷üìåíïò ó' Ýíáí
Üíéóï áãþíá. Êáíåßò äåí åßäå ôéò ôåëåõôáßåò óôéãìÝò ôïõ. Ç ôñáãéêÞ ôý÷ç ôïõ ôåëåõôáßïõ
âõæáíôéíïý áõôïêñÜôïñá äçìéïýñãçóå ôï èñýëï ãéá ôïí «ìáñìáñùìÝíï âáóéëéÜ».
206
USZR 2CIG
XÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ
×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ 1025 - 1453
1430 ÊáôÜëçøç Éùáííßíùí êáé Èåóóáëïíßêçò áðü ÌïõñÜô Â´
1444 ÌÜ÷ç ÂÜñíáò - íßêç ÌïõñÜô Â´ åðß óôáõñïöïñéêïý óôñáôïý
1453 ¢ëùóç Êùí/ðïëçò áðü ÌùÜìåè Â´ ÐïñèçôÞ.

1. Ãéáôß, êáôÜ ôç ãíþìç óïõ, ç Äýóç, ðáñ' üëåò ôéò õðï÷ùñÞóåéò ôùí Âõæáíôéíþí óôï
èñçóêåõôéêü ôïìÝá, äå âïÞèçóå áðïôåëåóìáôéêÜ ôï ÂõæÜíôéï, ãéá íá áðïêñïýóåé
ôïí êßíäõíï ôùí Ïèùìáíþí;
Ç Äýóç ðáñ' üëåò ôéò õðï÷ùñÞóåéò ôùí Âõæáíôéíþí óôï èñçóêåõôéêü ôïìÝá, äå âïÞèçóå
áðïôåëåóìáôéêÜ ôï ÂõæÜíôéï ãéá íá áðïêñïýóåé ôïí êßíäõíï ôùí Ïèùìáíþí. Áõôü ìðïñåß
íá áðïäïèåß óôá åîÞò: 1) Ïé Äõôéêïß äåí åß÷áí óõíåéäçôïðïéÞóåé ôç óïâáñüôçôá ôïõ
ôïõñêéêïý êéíäýíïõ. 2) ¹ôáí áðïññïöçìÝíïé áðü ôéò åíäïåõñùðáúêÝò äéáìÜ÷åò, ðïõ
áðïêïñõöþèçêáí ìå ôïí åêáôïíôáåôÞ ðüëåìï (1337 - 1453) êáé Ýëçîå ôç ÷ñïíéÜ ôçò
¢ëùóçò ôçò Ðüëçò. 3) ¹ôáí äõóáñåóôçìÝíïé áðü ôá å÷èñéêÜ áéóèÞìáôá ðïõ Ýôñåöáí ãé'
áõôïýò ïé Ïñèüäïîïé, ôá ïðïßá åêöñÜóôçêáí ìå ôç öñÜóç ôïõ ìåãÜëïõ äïýêá ËïõêÜ
ÍïôáñÜ: «Åßíáé ðñïôéìüôåñï íá äù íá êõñéáñ÷åß óôçí áãïñÜ ôçò Ðüëçò ôï öáêéüëé
(ôïõñìðÜíé) ôùí Ôïýñêùí ðáñÜ ç êáëýðôñá ôùí Ëáôßíùí.»
2. Ðïéåò Þôáí êáôÜ ôç ãíþìç óáò ïé êõñéüôåñåò óõíÝðåéåò ôçò ðôþóçò ôïõ Âõæáíôéíïý
ÊñÜôïõò;
Ïé óõíÝðåéåò ôçò ðôþóçò ôïõ Âõæáíôéíïý ÊñÜôïõò Þôáí ïé åîÞò:
1) Ç Üëùóç ôñáõìÜôéóå ôçí õðåñçöÜíåéá ôùí ÅëëÞíùí, ðïõ óýíôïìá üìùò Üñ÷éóáí
íá äéáìïñöþíïõí ôçí åëðßäá ôçò áíáóýóôáóçò ôïõ ÃÝíïõò.
2) Ôáõôü÷ñïíá åîõøþèçêå ôï çèéêü ôùí Ïèùìáíþí.
3) Ç Í.Á. Åõñþðç ïðéóèïäñüìçóå ðíåõìáôéêÜ ãéá ôÝóóåñéò áéþíåò.
4) Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé êáôÝöõãáí ìåôÜ ôçí Üëùóç óôç Äýóç, ìåôáöÝñïíôáò ôï ðíåýìá
ôïõ Âõæáíôßïõ åêåß êáé óõìâÜëëïíôáò óôï Ýñãï ôçò ÁíáãÝííçóçò.
5) Ïé Ïèùìáíïß Ýêëåéóáí ôïõò åìðïñéêïýò äñüìïõò ôçò ÁíáôïëÞò ùèþíôáò ôïõò
Åõñùðáßïõò óå áíáæÞôçóç íÝùí äñüìùí, ãåãïíüò ðïõ óõíÝâáëå Ýììåóá óôéò íÝåò
ãåùãñáöéêÝò áíáêáëýøåéò.
3. Ìå ðïéï óêåðôéêü ðñïâáëëüôáí ç Ìüó÷á ùò "Ôñßôç Ñþìç";

Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áé. Üñ÷éóå íá áíáðôýóóåôáé ç èåùñßá ôçò Ìüó÷áò ùò Ôñßôçò
Ñþìçò êáé ìïíáäéêÞò êëçñïíüìïõ ôïõ Âõæáíôßïõ. ÈåùñÞèçêå äçëáäÞ üôé ç Ìüó÷á èá
óõíå÷ßóåé ôéò ðáñáäüóåéò, ôéò ðïëéôéêÝò éäÝåò êáé ôçí ðíåõìáôéêüôçôá ôïõ Âõæáíôßïõ. ¸ôóé
üðùò ç Êùí/ðïëç èåùñÞèçêå ùò Äåýôåñç Ñþìç, óõíÝ÷åéá ôçò (Ðñþôçò) Ñþìçò ìåôÜ ôï
330, ç Ìüó÷á èá ãéíüôáí ìåôÜ ôçí Üëùóç ç Ôñßôç Ñþìç, ðïõ èá óõíÝ÷éæå ôçí ðáñÜäïóç
ôçò Äåýôåñçò (Êùí/ðïëçò). 207
USZR 2CIG
Ç éäÝá áõôÞ åêöñÜóôçêå åýóôï÷á ìå ôá ëüãéá ôïõ ìïíá÷ïý ÖéëïèÝïõ ðñïò ôïí çãåìüíá
Ç êñßóç ôçò Ìüó÷áò Âáóßëåéï: «Äýï Ñþìåò Ý÷ïõí ðÝóåé, áëëÜ ç Ôñßôç óôÝêåé áêëüíçôç êáé ôÝôáñôç
ôïõ Âõæáíôßïõ äåí ðñüêåéôáé íá õðÜñîåé.»
Ç éäÝá ôçò Ìüó÷áò ùò Ôñßôçò Ñþìçò óôçñéæüôáí óôï üôé ïé Ñþóïé êáé ïé ¸ëëçíåò Þôáí
êáé åßíáé ïìüäïîïé êáé óôï üôé ïé Ñþóïé åß÷áí äå÷ôåß ôçí Ïñèïäïîßá áðü ôï ÂõæÜíôéï.
Ç Ìüó÷á ëïéðüí ðñïâáëëüôáí ùò «Ôñßôç Ñþìç» ìå ôï óêåðôéêü üôé èá áíáóõóôÞóåé êáé
èá áðïêáôáóôÞóåé ôç ×ñéóôéáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá. Ç ðßóôç êáé ç åëðßäá áõôÞ ó÷åôßæåôáé êáé
ìå äéÜöïñåò ðñïöçôåßåò êáé ÷ñçóìïýò ðïõ êõêëïöïñïýóáí óôçí ôïõñêïêñáôïýìåíç
ÅëëÜäá, üôé äçëáäÞ ç Áõôïêñáôïñßá èá áíáóõóôáèåß ìå ðñùôïâïõëßá ôçò Ìüó÷áò. Ïé
ðñïöçôåßåò áõôÝò óå óõíäõáóìü ìå ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá (ñùóïôïõñêéêïß ðüëåìïé)
ãÝííçóáí óôïõò ¸ëëçíåò ìåãÜëåò ðñïóäïêßåò ãéá ôï ìÝëëïí.
1. Óå ðïéåò åíÝñãåéåò ðñïÝâç ï ÌïõñÜô Â´ üôáí áíÞëèå óôï óïõëôáíéêü èñüíï;
ÌåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò ¢ãêõñáò, ç ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá âõèßóôçêå óôçí áíáñ÷ßá. Ï
ÌïõñÜô Â´ (1421 - 1451) åðáíÝöåñå ôçí ôÜîç ó' áõôÞ êáé áíáíÝùóå ôçí åðéèåôéêüôçôÜ ôçò:
êáôÝëáâå ôá ÃéÜííåíá êáé ôç Èåóóáëïíßêç (1430) êáé êáôáíßêçóå Ýíá óôáõñïöïñéêü óôñáôü
óôç ÂÜñíá (1444). ¸ôóé ðñïåôïßìáóå ôçí ðïëéïñêßá ôçò Ðüëçò, ôçí ïðïßá äéåîÞãáãå ìå
åðéôõ÷ßá ï äéÜäï÷üò ôïõ ÌùÜìåè Â´ ï ÐïñèçôÞò.
2. Ðïéïò Þôáí ï óõó÷åôéóìüò ôùí äõíÜìåùí ìåôáîý Âõæáíôéíþí êáé Ïèùìáíþí ôéò
ðáñáìïíÝò ôçò ¢ëùóçò;
Ôéò ðáñáìïíÝò ôçò Üëùóçò ïé Âõæáíôéíïß äéÝèåôáí åëÜ÷éóôåò äõíÜìåéò. ¼ëåò ïé
ðñïóðÜèåéåò ôïõ áõôïêñÜôïñá Êùí/íïõ ÉÁ´ ãéá åîáóöÜëéóç âïÞèåéáò áðü ôç Äýóç êáé ôá
Üëëá ÷ñéóôéáíéêÜ êñÜôç áðÝâçóáí Üêáñðåò. Ïé Âõæáíôéíïß áãùíßóôçêáí çñùéêÜ óå Ýíáí
Üíéóï áãþíá.
Áíôßèåôá ïé Ïèùìáíïß õðåñåß÷áí óå óôñáôéþôåò êáé ïðëéóìü. ÄéÝèåôáí ìÜëéóôá Ýíá
êáéíïýñéï üðëï, ôï êáíüíé, êáèþò êáé ôï «âáóéëéêü» ðõñïâüëï. Ç ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá
Þôáí ç óôñáôéùôéêÞ õðåñäýíáìç ôçò åðï÷Þò.
3. Ðïéá Þôáí ç ðñïóöïñÜ ôïõ Âõæáíôßïõ óôïí åõñùðáúêü êáé ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü;
ÓõíïëéêÜ ç ðñïóöïñÜ ôïõ Âõæáíôßïõ óôïí åõñùðáúêü êáé ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü Þôáí
ðïëý óçìáíôéêÞ, äéüôé:
1) ÄéÝóùóå ôïí åõñùðáúêü ðïëéôéóìü áðü ôçí áðåéëÞ ôùí ÁñÜâùí (7ïò - 8ïò áé.).
2) ÁíÝðôõîå ìéá ìåãÜëç êáé ðñùôüôõðç ôÝ÷íç, ðïõ åðçñÝáóå ÁíáôïëÞ & Äýóç. (ð.÷.
ðñïáíáãåííçóéáêÞ ôÝ÷íç êáé ïèùìáíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ).
3) Äéáöýëáîå, êáëëéÝñãçóå êáé ìåôÝäùóå óôçí Åõñþðç ôçí êëáóéêÞ êëçñïíïìéÜ, óôçí
ïðïßá áíÞêåé êáé ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç.
4) ÁíÝðôõîå íÝá ãñáììáôåéáêÜ åßäç (üðùò ôç ×ñïíïãñáößá êáé ôç ëåéôïõñãéêÞ ðïßçóç)
êáé ôéò èåôéêÝò åðéóôÞìåò (üðùò ôçí Áóôñïíïìßá êáé ôá ÌáèçìáôéêÜ).
5) Ôåëåéïðïßçóå ôçí ïñãÜíùóç êñáôéêþí õðçñåóéþí, áðü ôçí ïðïßá åðçñåÜóôçêáí ôï
×áëéöÜôï, ôá ìåóáéùíéêÜ âáëêáíéêÜ êñÜôç, ç Ñùóßá êáé ôï ïèùìáíéêü ÊñÜôïò.
6) ÓõíÝâáëå åðßóçò óôç äéáìüñöùóç ôçò èñçóêåõôéêÞò ìïõóéêÞò, ôïõ ìïíáóôéóìïý,
208
ôùí ïõìáíéóôéêþí Þ áíèñùðéóôéêþí óðïõäþí êáé Üëëùí åêöÜíóåùí ôïõ ðïëéôéóìïý
óôç äõôéêÞ Åõñþðç.
USZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÔÅÔÁÑÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ 1025 - 1453
á/á ÏÍÏÌÁ
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. Åêìåôáëëåýôçêå åðéäÝîéá ôïõò

1
óôáõñïöüñïõò êáé áíÝêôçóå ôç ÄõôéêÞ Ì.Áóßá.
2 Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÊáèéÝñùóå ôï èåóìü ôçò ðñüíïéáò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÕðÝóôç Þôôá áðü ôïõò Óåëôæïýêïõò
3
Ôïýñêïõò óôï ÌõñéïêÝöáëï ôçò Öñõãßáò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò ôçò äõíáóôåßáò ôùí Êïìíçíþí.
4
Ðáñá÷þñçóå åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò ôï 1082.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò. Óôá ÷ñüíéá
5
ôïõ Ýãéíå ôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí.
ÐáôñéÜñ÷çò Êùí/ðüëåùò. Ôï üíïìÜ ôïõ åßíáé óõíäåäåìÝíï ìå ôï
6
ïñéóôéêü Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí.
ÐÜðáò. ÊÞñõîå ôçí Ýíáñîç ôùí óôáõñïöïñéþí óôçí Êëåñìüí ôçò
7
Ãáëëßáò ôï 1095.
¢ããëïò âáóéëéÜò. ÊáôÝëáâå ôçí Êýðñï ôï 1191 êáé ôï 1192 ôçí
8
ðáñÝäùóå óôï öñÜãêï Ãïõßäï ËïõæéíéÜí.
9 Ï ðñþôïò Ëáôßíïò áõôïêñÜôïñáò ôçò Êùí/ðïëçò.
ÁõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ, áðåëåõèåñùôÞò ôçò Êùí/ðïëçò áðü
10
ôï ëáôéíéêü æõãü.
11 ÉäñõôÞò ôïõ Ïèùìáíéêïý ÊñÜôïõò.
Âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ÕðÝãñáøå ôçí «Ýíùóç» ôùí äýï

12
Åêêëçóéþí óôç Óýíïäï ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò (1438/9).
ÓïõëôÜíïò ôçò ÏèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Íßêçóå ôï

13
óôáõñïöïñéêü óôñáôü óôç ìÜ÷ç ôçò ÂÜñíáò (1444).
14 ÓïõëôÜíïò ôçò ÏèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Êõñßåõóå ôçí Êùí/ðïëç.
Ï ôåëåõôáßïò âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò. ¸ðåóå óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò

15
êáôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò (1453) 209
USZR 2CIG
2. Óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò âÜëôå Ýíá × óôçí áíôßóôïé÷ç óôÞëç,

Ç êñßóç áíÜëïãá áí ôéò èåùñåßôå óùóôÝò Þ ëáíèáóìÝíåò.
Ôï Âõæáíôéíü êñÜôïò êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1025 - 1081 äéÝëõóå ôá

1
«èÝìáôá» êáé ôïõò èåìáôéêïýò óôñáôïýò.
Ôï âõæáíôéíü êñÜôïò êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1025 - 1081 ÷ñçóéìïðïßçóå
2
ðïëëïýò îÝíïõò óå áíþôåñåò èÝóåéò.
Óôç ìÜ÷ç ôïõ ÌáôæéêÝñô (1071) ïé Âõæáíôéíïß íßêçóáí ôïõò
3
Óåëôæïýêïõò.
Ïé Âõæáíôéíïß Ý÷áóáí ôéò âõæáíôéíÝò éôáëéêÝò êôÞóåéò ôïõò áðü ôïõò
4
Íïñìáíäïýò (1071).
Óôï åóùôåñéêü ïé Êïìíçíïß óôçñß÷èçêáí óôïõò åõãåíåßò (óôñáôéùôéêÞ
5
áñéóôïêñáôßá).
Ï ÉùÜííçò Êïìíçíüò ìå ôç äéðëùìáôßá êáé ôïí ðüëåìï ðÝôõ÷å íá

6
áðáëëáãåß áðü ôéò åðéäñïìÝò ôùí Ðáôæéíáêþí êáé ôùí ÊïõìÜíùí.
Ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò áêïëïýèçóå öéëïäõôéêÞ åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ

7
êáé óôçñß÷èçêå óôéò õðçñåóßåò ôùí Ëáôßíùí.
Ï ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò íéêÞèçêå óôï ÌõñéïêÝöáëï (1176) áðü ôïõò

8
Óåëôæïýêïõò Ôïýñêïõò.
Ìßá áðü ôéò óõíÝðåéåò ôçò Þôôáò ôùí Âõæáíôéíþí óôï ÌõñéïêÝöáëï
9
Þôáí ï åîéóëáìéóìüò ôùí ìéêñáóéáôéêþí åðáñ÷éþí.
Ìå ôï ÷ñõóüâïõëï ôïõ 1082 ï ÌáíïõÞë Êïìíçíüò ðáñá÷þñçóå

10
åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò.
¸íá áðü ôá ðñïíüìéá ôùí Âåíåôþí (÷ñõóüâïõëï 1082) Þôáí üôé
11 ìðïñïýóáí íá åìðïñåýïíôáé åëåýèåñá êáé ÷ùñßò íá ðëçñþíïõí
äáóìïýò óå üëá ôá óçìáíôéêÜ âõæáíôéíÜ ëéìÜíéá.
12 Óôá ÷ñüíéá ôïõ Âáóéëåßïõ Â´ Ýãéíå ôï Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí.
Ç óçìáóßá ôïõ Ó÷ßóìáôïò äåí Ýãéíå áíôéëçðôÞ áðü ôïõò óõã÷ñüíïõò,
13 áëëÜ ðïëý áñãüôåñá êáé êõñßùò ôéò ðáñáìïíÝò ôçò Üëùóçò ôçò
Êùí/ðïëçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò.
210
USZR 2CIG
¸íáò áðü ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíÝâáëáí óôéò óôáõñïöïñßåò Þôáí

14
ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Äýóçò.
1025 - 1453
15 Ç êÞñõîç ôçò á´ óôáõñïöïñßáò Ýãéíå áðü ôïí ðÜðá ÉííïêÝíôéï Ã´.
16 Ç á´ óôáõñïöïñßá äéáêñßíåôáé óå ìéá ëáúêÞ êáé ìéá öåïõäáñ÷éêÞ öÜóç.
Ç Êýðñïò êáôáëÞöèçêå áðü ôï ÖñÜãêï ËïõæéíéÜí êáé ðáñáäüèçêå óôïí

17
Üããëï âáóéëéÜ Ñé÷Üñäï Ëåïíôüêáñäï (1192).
18 Ìå ôç ã´ óôáõñïöïñßá ïé äõôéêïß êáôÝëáâáí ôçí Êùí/ðïëç.
Áðü ôç äéáíïìÞ ôùí âõæáíôéíþí åäáöþí (Ñùìáíßá) ôç ìåñßäá ôïõ

19
ëÝïíôïò ðÞñáí ïé ÖñÜãêïé.
Ï ðñþôïò Ëáôßíïò áõôïêñÜôïñáò ôçò Êùí/ðïëçò Þôáí ï Âáëäïõßíïò
20
ôçò ÖëÜíäñáò.
Ôá ëáôéíéêÜ êñÜôç ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí ìå ôç óõíèÞêç äéáíïìÞò ôçò

21 Ñùìáíßáò Þôáí åîáñôçìÝíá ôï Ýíá áðü ôï Üëëï ìå ôï óýóôçìá ôçò
áëõóéäùôÞò åîÜñôçóçò.
Óôï äïõêÜôï ôùí Áèçíþí êõñéÜñ÷çóáí ôï 14ï áé. ïé ÖñÜãêïé êáé

22
áñãüôåñá ïé Âåíåôïß.
Ïé Ëáôßíïé êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Ëáôéíïêñáôßáò, ôÞñçóáí áíåêôéêÞ
23
óôÜóç áðÝíáíôé óôïõò ¸ëëçíåò.
24 Óôç ìÜ÷ç ôçò Ðåëáãïíßáò (1259) ïé ¸ëëçíåò íßêçóáí ôïõò ÖñÜãêïõò.
25 Ç áíÜêôçóç ôçò Êùí/ðïëçò (1261) Ýãéíå áðü ôïí ÉùÜííç Ç´ Ðáëáéïëüãï.
Ï Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãïò ìåßùóå ôç äýíáìç ôïõ óôñáôïý êáé ôïõ

26
óôüëïõ êáé êõñéÜñ÷çóáí ïé îÝíïé ìéóèïöüñïé.
Óôç ìÜ÷ç ôïõ Êïóóõöïðåäßïõ (1389) ïé ÓÝñâïé íéêÞèçêáí êáé
27
áíáãíþñéóáí ôçí ïèùìáíéêÞ åðéêõñéáñ÷ßá.
211
USZR 2CIG
Ç êñßóç
ôïõ Âõæáíôßïõ 28 Óôç ìÜ÷ç ôçò ¢ãêõñáò (1402) ïé Ìïããüëïé íßêçóáí ôï óïõëôÜíï Âáãéáæßô.
Ï ÌáíïõÞë Â´ Ðáëáéïëüãïò áíáíÝùóå óôç óýíïäï ÖåññÜñáò -

29
Öëùñåíôßáò ôçí «Ýíùóç» ôùí äýï Åêêëçóéþí.
Ï ÌùÜìåè Â´ ï ÐïñèçôÞò íßêçóå ôï óôáõñïöïñéêü óôñáôü óôç ìÜ÷ç ôçò
30
ÂÜñíáò (1444).
Ï ÌïõñÜô Â´ Ý÷ôéóå óôçí åõñùðáúêÞ áêôÞ ôïõ Âïóðüñïõ ôï öñïýñéï ôçò
31 Ñïýìåëçò, ãéá íá åìðïäßóåé ôïí åðéóéôéóìü ôçò Ðüëçò áðü ôïí Åýîåéíï
Ðüíôï.
Ï ôåëåõôáßïò áõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ Þôáí ï ÉùÜííçò Ç´
32
Ðáëáéïëüãïò.
ÌåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò ïé Ïèùìáíïß Ýêëåéóáí ôïõò äñüìïõò ôçò
33 ÁíáôïëÞò, ùèþíôáò ôïõò Åõñùðáßïõò óôéò ìåãÜëåò ãåùãñáöéêÝò
áíáêáëýøåéò.
ÌåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò ïé Ñþóïé èåþñçóáí üôé Þôáí ïé ìïíáäéêïß
34 êëçñïíüìïé ôçò âõæáíôéíÞò ðíåõìáôéêÞò êáé ðïëéôéêÞò ðáñÜäïóçò êáé
äéáôýðùóáí ôç èåùñßá (16ïò áé.) üôé ç Ìüó÷á Þôáí ç Ôñßôç Ñþìç.
Ôï ÂõæÜíôéï äéáöýëáîå, êáëëéÝñãçóå êáé ìåôÝäùóå óôçí Åõñþðç ôçí

35
êëáóéêÞ êëçñïíïìéÜ, óôçí ïðïßá áíÞêåé êáé ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç.
Ç ×ñïíïãñáößá êáé ç ëåéôïõñãéêÞ ðïßçóç Þôáí íÝá ãñáììáôåéáêÜ åßäç

36
ðïõ áíÝðôõîå ôï ÂõæÜíôéï.
1. ÌåôÜ ôï 1025 äçìéïõñãÞèçêå óôïõò Âõæáíôéíïýò ç øåõäáßóèçóç üôé åß÷å

åîáóöáëéóôåß áäéáôÜñáêôç êáé äéáñêÞò åéñÞíç êé áõôü ïäÞãçóå ôç âõæáíôéíÞ
êõâÝñíçóç óå ìÝôñá …………………………..
2. ÊáôÜ ôïí 11ï áé. åìöáíßóôçêáí óôçí ÁíáôïëÞ ïé …………………, ðïõ óõíÝôñéøáí óôç
ìÜ÷ç ………………………… (1071) ôá âõæáíôéíÜ óôñáôåýìáôá.
3. Ïé ………………………. ôï 1071 áöáßñåóáí áðü ôï ÂõæÜíôéï ôéò éôáëéêÝò ôïõ êôÞóåéò.
4. Åðéêßíäõíïé áíôßðáëïé áðïäåß÷èçêáí óôá âüñåéá ïé ……………….. êáé ïé ………………..
êáôÜ ôïí 11ï áé.
5. Óôï åóùôåñéêü ïé Êïìíçíïß óôçñß÷ôçêáí óôïõò …………….., åöáñìüæïíôáò ôï èåóìü
ô.. …………….
212
USZR 2CIG
6. Ïé åõãåíåßò óôïõò ïðïßïõò ðáñá÷ùñïýíôáí «ðñüíïéåò» ëÝãïíôáí ……………. ………….

Þ ………………. … êáé Ýãéíáí ç Üñ÷ïõóá ôÜîç ôïõ Âõæáíôßïõ.
7. Ç åìðëïêÞ ôïõ ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíïý óôï éôáëéêü ìÝôùðï åíèÜññõíå ôï 1025 - 1453
……………………… íá áíáíåþóåé ôéò åðéèÝóåéò ôïõ êáôÜ ôùí åäáöþí ôïõ Âõæáíôßïõ.
8. Óôá ÂáëêÜíéá ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò ðÝôõ÷å ìå ôç äéðëùìáôßá êáé ôïí ðüëåìï íá
áðáëëáãåß áðü ôéò åðéäñïìÝò ôùí ……………… êáé ôùí …………..
9. Ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò ãéá íá áíôáìåßøåé ôïõò Âåíåôïýò ðïõ ôïí âïÞèçóáí íá íéêÞóåé
ôïõò Íïñìáíäïýò, ôïõò ðáñá÷þñçóå ìå ôï ……..............ôïõ 1082 åìðïñéêÜ ðñïíüìéá.
10. Ï ÁëÝîéïò Á´ ðáñá÷þñçóå óôïõò åìðüñïõò ôçò Âåíåôßáò ……….. êáé åìðïñéêÜ
êáôáóôÞìáôá óôçí ðñïêõìáßá ôçò ðñùôåýïõóáò.
11. Ïé Âåíåôïß äéåßóäõóáí ïéêïíïìéêÜ êáé ßäñõóáí ìéá ðáíßó÷õñç …………………óôçí
ÁíáôïëÞ.
12. Óôá ÷ñüíéá ôïõ Êùí/íïõ È´ ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý ðáôñéáñ÷åßùí Ñþìçò êáé Êùí/ðïëçò,
ïäçãÞèçêáí óå ñÞîç. Ôï ãåãïíüò áõôü åßíáé ãíùóôü ùò ………………………………
13. Ïé ………………… Þôáí ìéá êßíçóç ðïõ åêäçëþèçêå óôç Äýóç ôïí 11ï áé., ðñïÞëèå áðü
ðñùôïâïõëßá ôùí ðáðþí êáé áðÝâëåðå óôçí áðåëåõèÝñùóç ôïõ …………… ……… êáé
ôùí ………. …….. ðïõ åß÷áí êáôáêôÞóåé ïé Óåëôæïýêïé (1077).
14. Ç á´ óôáõñïöïñßá (1096 - 1099) êçñý÷èçêå áðü ôïí ðÜðá…………..óôçí ………………
ôï 1095.
15. Ç á´ óôáõñïöïñßá åß÷å êõñßùò ……………….. ÷áñáêôÞñá.
16. ¸ììåóç óõíÝðåéá ôçò ã´ óôáõñïöïñßáò ãéá ôï ÂõæÜíôéï Þôáí ç áðþëåéá ô.. ……………
17. Óôéò óôáõñïöïñßåò ðïõ äéáäÝ÷èçêáí ôçí ðñþôç óôáõñïöïñßá õðï÷þñçóáí âáèìéáßá
ôá …………………….. êáé êõñéÜñ÷çóáí ôá…………. êßíçôñá.
18. Ìå ôç äéáíïìÞ ôùí âõæáíôéíþí åäáöþí (Ñùìáíßá) áñ÷ßæåé ç ðåñßïäïò ô..
………………………..
19. Áðü ôçí áõôïêñáôïñßá ôçò Êùí/ðïëçò åîáñôéüôáí ô.. ……………….…..
………………………..
20. Óôç Í. ÅëëÜäá õðÞñ÷áí äýï ëáôéíéêÜ êñÜôç, åîáñôçìÝíá áðü ôï Âáóßëåéï ôçò
Èåóóáëïíßêçò, ô.. ………………………. êáé …………………….
21. ÌåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Ðüëçò (1204) ïé äõíÜìåéò ôïõ Åëëçíéóìïý âñÞêáí êáôáöýãéï
óå ôñßá åëëçíéêÜ êñÜôç. ÁõôÜ Þôáí: 1) ……………………., 2) ………………………, 3)
……………………………
22. ÌåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò Ðåëáãïíßáò (1259) ôá êÜóôñá …………, ………….., ……………….., êáé
……………. ðáñá÷ùñÞèçêáí áðü ôïõò ÖñÜãêïõò óôï ÂõæÜíôéï êáé áðïôÝëåóáí ôïí
ðõñÞíá åíüò ìéêñïý êñÜôïõò ðïõ åîåëß÷èçêå óô. ………………………….
23. Ïé ……………. Þôáí ìéá ôïõñêéêÞ öõëÞ äéáöïñåôéêÞ áðü ôïõò Óåëôæïýêïõò, áóéÜôåò
íïìÜäåò ðïõ ìåôáíÜóôåõóáí óå ìéá ðåñéï÷Þ êïíôÜ óôçí Ðñïýóá. 213
USZR 2CIG
24. Ïé Ïèùìáíïß åêìåôáëëåýôçêáí ôçí êáôÜñãçóç ôùí âõæáíôéíþí ………. êáé áîéïðïßçóáí
Ç êñßóç ôïí éóëáìéêü èåóìü ôùí ………………. ãéá íá áðïêëåßóïõí êáé íá åîáíáãêÜóïõí ôéò
ôïõ Âõæáíôßïõ åëëçíéêÝò ðüëåéò ôçò Ì. Áóßáò óå ðáñÜäïóç.
25. Ç áíÜãêç åíßó÷õóçò ôïõ óôñáôïý ôùí Ïèùìáíþí ïäÞãçóå óôç óôñáôïëüãçóç ôùí
÷ñéóôéáíïðáßäùí (ïíïìÜóôçêå ………………….) êáé ôç óõãêñüôçóç ôïõ åðßëåêôïõ
ôÜãìáôïò ôùí ………………….
26. Óôç ìÜ÷ç ôïõ ………………………… (1389) ïé ÓÝñâïé íéêÞèçêáí êáé áíáãíþñéóáí ôçí
ïèùìáíéêÞ åðéêõñéáñ÷ßá.
27. Ïé Ìïããüëïé åéóÝâáëáí óôç Ì. Áóßá êáé êáôáíßêçóáí ôï óïõëôÜíï ………………… óôç
ìÜ÷ç ôçò ……………… (1402).
28. Ï ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò áíáíÝùóå óôç óýíïäï ……………………… ôçí «Ýíùóç»,
äçëáäÞ ôçí õðïôáãÞ ôçò Ïñèïäïîçò óôç ÑùìáúêÞ Åêêëçóßá (1438/9).
29. Ï ÌùÜìåè Â´ ï ÐïñèçôÞò Ý÷ôéóå óôçí åõñùðáúêÞ áêôÞ ôïõ Âïóðüñïõ ôï öñïýñéï
ô.. ……………, ãéá íá åìðïäßóåé ôïí åðéóéôéóìü ôçò Ðüëçò áðü ôïí Åýîåéíï Ðüíôï.
30. Ç âõæáíôéíÞ éäåïëïãßá åðçñÝáóå Ýíôïíá ôçí éäåïëïãßá ô.. …………...…………………
31. Ïé Ñþóïé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áé. äéáôýðùóáí ôç èåùñßá üôé ç Ìüó÷á Þôáí..
……………… ………………, ç ðüëç ðïõ Ýìåëëå íá áíáóõóôÞóåé ôç âõæáíôéíÞ
áõôïêñáôïñßá.
32. Ôï ÂõæÜíôéï äéáöýëáîå, êáëëéÝñãçóå êáé ìåôÝäùóå óôçí Åõñþðç ôçí ……………
………………….., óôçí ïðïßá áíÞêåé êáé ç ………………
1. Èåóìüò ðïõ êáèéåñþèçêå óôï ÂõæÜíôéï åðß ôçò åðï÷Þò ôùí Êïìíçíþí, óýìöùíá ìå
ôïí ïðïßï ï áõôïêñÜôïñáò ðáñá÷ùñïýóå, éóüâéá, áãñïêôÞìáôá êáé öïñïëïãéêÜ Ýóïäá
óôïõò åõãåíåßò ìå áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí õðçñåóéþí:
………………………..
2. Ïé åõãåíåßò óôï ÂõæÜíôéï (áðü ôçí åðï÷Þ ôùí Êïìíçíþí) óôïõò ïðïßïõò ï
áõôïêñÜôïñáò ðáñá÷ùñïýóå «ðñüíïéåò» ìå áíôÜëëáãìá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôéùôéêþí
õðçñåóéþí.: ………………………
3. Åðßóçìç Ýããñáöç óõìöùíßá, õðïãåãñáììÝíç áðü ôïí áõôïêñÜôïñá êáé óöñáãéóìÝíç
ìå ôç ÷ñõóÞ ôïõ âïýëá.: ……………………….
4. Öáíáôéêïß ìá÷çôÝò ôïõ ÉóëÜì: …………………..
5. Âßáéç óôñáôïëüãçóç ÷ñéóôéáíïðáßäùí ðïõ êáèéåñþèçêå áðü ôïõò Ïèùìáíïýò:
……………………
6. Óýíïäïò ôïõ 1438 /9 êáôÜ ôçí ïðïßá ï áõôïêñÜôïñáò ôïõ Âõæáíôßïõ ÉùÜííçò Ç´
Ðáëáéïëüãïò áíáíÝùóå ôçí «Ýíùóç» ôùí äýï Åêêëçóéþí: …….
214
USZR 2CIG
×ÑÏÍÏ– ÁÍÔÉ-
ËÏÃÉÁ
ÃÅÃÏÍÏÓ ÓÔÏÉ×ÉÓÇ 1025 - 1453
1 1071 Á) ÊÞñõîç á´ óôáõñïöïñßáò áðü ðÜðá Ïõñâáíü Â´

Â) - ÌÜ÷ç ÌáôæéêÝñô
2 1176
- áðþëåéá âõæáíôéíþí éôáëéêþí êôÞóåùí
3 1082 Ã) ÌÜ÷ç Ðåëáãïíßáò
4 1095 Ä) ÌÜ÷ç óôï ÌõñéïêÝöáëï
5 1204 Å) ÁíÜêôçóç Êùí/ðïëçò áðü Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãï
Æ) Ðáñá÷þñçóç åìðïñéêþí ðñïíïìßùí óôïõò Âåíåôïýò
6 1259
(ìå ÷ñõóüâïõëï)
7 1261 Ç) Óýíïäïò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò
8 1402 È) ¢ëùóç Êùí/ðïëçò áðü óôáõñïöüñïõò
9 1438/9 É) ¢ëùóç ôçò Ðüëçò áðü ÌùÜìåè Â´
10 1453 Ê) ÌÜ÷ç ¢ãêõñáò - Þôôá Âáãéáæßô

1. Óôç ìÜ÷ç ôïõ ÌáôæéêÝñô ôá âõæáíôéíÜ óôñáôåýìáôá íéêÞèçêáí áðü ôïõò:
á) Óåëôæïýêïõò, â) Íïñìáíäïýò, ã) Ïýããñïõò
2. Óôç ìÜ÷ç ôïõ ÌõñéïêÝöáëïõ (Öñõãßáò) íéêÞèçêå ï:
á) ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò, â) ÉùÜííçò Êïìíçíüò, ã) ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò
3. Áêïëïýèçóå öéëïäõôéêÞ åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êáé óôçñß÷èçêå óôéò õðçñåóßåò ôùí Ëáôßíùí:
á) ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò, â) ÉùÜííçò Êïìíçíüò, ã) ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò
4. Ìå ôï ÷ñõóüâïõëï ôïõ 1082 ðáñá÷þñçóå åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò:
á) ï ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò, â) ï ÉùÜííçò Êïìíçíüò, ã)ï ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò
5. Ôï ïñéóôéêü Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí (1054) Ýãéíå üôáí Þôáí ðáôñéÜñ÷çò Êùí/ðüëåùò:
á) ï Öþôéïò, â) ï Íéêüëáïò Ìõóôéêüò, ã) ï Ìé÷áÞë ÊçñïõëÜñéïò
6. Ç êÞñõîç ôçò á´ óôáõñïöïñßáò Ýãéíå ôï 1095 óôçí Êëåñìüí ôçò Ãáëëßáò áðü ôïí ðÜðá:
á) ËÝïíôá Ã, â) ÉííïêÝíôéï Ã´, ã) Ïõñâáíü Â´.
7. ÊáôÜ ôç ã´ óôáõñïöïñßá êáôáëÞöèçêå ç Êýðñïò áðü ôïí:
á) Ñé÷Üñäï Ëåïíôüêáñäï, â) Ãïõßäï ËïõæéíéÜí, ã) Öñåéäåñßêï Âáñâáñüóóá.
8. Ç Üëùóç ôçò Êùí/ðïëçò áðü ôïõò Äõôéêïýò Ýãéíå ìå ôçí:
á) â´ óôáõñïöïñßá, â) ã´ óôáõñïöïñßá, ã) ä´ óôáõñïöïñßá
9. Ìå ôç óõíèÞêç äéáíïìÞò ôùí âõæáíôéíþí åäáöþí (Ñùìáíßá) ï êüìçò Âáëäïõßíïò ôçò 215
ÖëÜíäñáò ðÞñå:
USZR 2CIG
á) Ôï âáóßëåéï ôçò Èåóóáëïíßêçò, â) ôçí áõôïêñáôïñßá ôçò Êùí/ðïëçò,

Ç êñßóç ã) ôï äïõêÜôï ôùí Áèçíþí.
ôïõ Âõæáíôßïõ 10. Ç áíÜêôçóç ôçò Êùí/ðïëçò (1261) Ýãéíå áðü ôïí:
á) Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãï, â) ÉùÜííç Ç´ Ðáëáéïëüãï,
ã) ÌáíïõÞë Â´ Ðáëáéïëüãï
11. ÌåôÜ ôçí ìÜ÷ç ôçò Ðåëáãïíßáò (1259) äçìéïõñãÞèçêå:
á) ôï äåóðïôÜôï ôçò Çðåßñïõ, â) ôï äåóðïôÜôï ôïõ ÌõóôñÜ,
ã) ôï äïõêÜôï ôùí Áèçíþí.
12. Óôç ìÜ÷ç ôçò ¢ãêõñáò (1402) ïé Ìïããüëïé íßêçóáí ôï óïõëôÜíï:
á) ÏèìÜí, â) ÌïõñÜô Â´, ã) Âáãéáæßô
13. ÕðÝãñáøå óôç Óýíïäï ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò ôçí «Ýíùóç» ôùí äýï Åêêëçóéþí ï
âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò:
á) ÌáíïõÞë Â´ Ðáëáéïëüãïò, â) ÉùÜííçò Å´ Ðáëáéïëüãïò,
ã) ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò
14. Íßêçóå óôç ìÜ÷ç ôçò ÂÜñíáò (1444) ôï óôáõñïöïñéêü óôñáôü:
á)ï ÌïõñÜô Á´, â) ï ÌïõñÜô Â´, ã) ï ÌùÜìåè Â´
15. ÊáôÝëáâå óôéò 29 / 5 / 1453 ôçí Êùí/ðïëç:
á) ï ÌïõñÜô Á´, â) ï ÌïõñÜô Â´, ã) ï ÌùÜìåè Â´
16. Ï ôåëåõôáßïò âõæáíôéíüò áõôïêñÜôïñáò:
á) ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò, â) Êùí/íïò É´, ã) Êùí/íïò ÉÁ´

ÁÍÔÉ-
Á Â
ÓÔÏÉ×ÉÓÇ
1 ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò á ×ñõóüâïõëï 1082
ÊáôÜëçøç Êýðñïõ
2 ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò â
(ã´ óôáõñïöïñßá)
3 ÐÜðáò Ïõñâáíüò Â´ ã ¹ôôá óôï ÌõñéïêÝöáëï
4 Ñé÷Üñäïò Ëåïíôüêáñäïò ä ÊÞñõîç á´ óôáõñïöïñßáò
5 Âáëäïõßíïò ôçò ÖëÜíäñáò å ÁíÜêôçóç Êùí/ðïëçò (1261)
6 Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãïò æ ËáôéíéêÞ áõôïêñáôïñßá Êùí/ðïëçò
7 ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò ç Íßêç óôç ìÜ÷ç ôçò ÂÜñíáò (1444)

8 ÌïõñÜô Â´ è Óýíïäïò ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò
Ôåëåõôáßïò âõæáíôéíüò
9 ÌùÜìåè Â´ ÐïñèçôÞò é
áõôïêñÜôïñáò
10 Êùí/íïò ÉÁ´ ê ¢ëùóç ôçò Êùí/ðïëçò
216
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÔÅÔÁÑÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

1ç Üóêçóç 1025 - 1453
1) ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò 2) ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò
3) ÌáíïõÞë Á´ Êïìíçíüò 4) ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò
5) Êùí/íïò È´ (ÌïíïìÜ÷ïò) 6) Ìé÷áÞë ÊçñïõëÜñéïò
7) Ïõñâáíüò Â´ 8) Ñé÷Üñäïò Ëåïíôüêáñäïò
9) Âáëäïõßíïò ôçò ÖëÜíäñáò 10) Ìé÷áÞë Ç´ Ðáëáéïëüãïò
11) ÏèìÜí Þ ÏóìÜí 12) ÉùÜííçò Ç´ Ðáëáéïëüãïò
13) ÌïõñÜô Â´ 14) ÌùÜìåè Â´ ÐïñèçôÞò
15) Êùí/íïò ÉÁ´ Ðáëáéïëüãïò
2ç Üóêçóç
1Ó 2Ó 3Ë 4Ó 5Ó 6Ë 7Ë 8Ó 9Ó 10Ë 11Ó 12Ë 13Ó 14Ó 15Ë
16Ó 17Ë 18Ë 19Ë 20Ó 21Ó 22Ë 23Ë 24Ó 25Ë 26Ë 27Ó 28Ó 29Ë 30Ë
31Ë 32Ë 33Ó 34Ó 35Ó 36Ó
3ç Üóêçóç
1) áðïóôñáôéùôéêïðïßçóçò 2) Óåëôæïýêïé / ÌáôæéêÝñô
3) Íïñìáíäïß 4) Ïýããñïé / ÓÝñâïé
5) åõãåíåßò / ôçò ðñüíïéáò 6) ðñïíïéÜñéïé Þ óôñáôéþôåò
7) óïõëôáíÜôï ôùí Óåëôæïýêùí 8) Ðáôæéíáêþí / ÊïõìÜíùí
9) ÷ñõóüâïõëï 10) óêÜëåò (áðïâÜèñåò)
11) áðïéêéáêÞ áõôïêñáôïñßá 12) Ó÷ßóìá ôùí äýï Åêêëçóéþí
13) óôáõñïöïñßåò, / Ðáíáãßïõ ÔÜöïõ, / Áãßùí Ôüðùí
14) ðÜðá Ïõñâáíü Â´ / Êëåñìüí (Ãáëëßáò)
15) èñçóêåõôéêü
16) ôçò Êýðñïõ 17) èñçóêåõôéêÜ / õëéêÜ
18) ôçò Ëáôéíïêñáôßáò 19) ôï Âáóßëåéï ôçò Èåó/íßêçò
20) ôï äïõêÜôï ôùí Áèçíþí / ç çãåìïíßá ôçò Á÷áÀáò
21) áõôïêñáôïñßá ôçò Ôñáðåæïýíôáò / áõôïêñáôïñßá ôçò Íßêáéáò / êñÜôïò ôçò Çðåßñïõ
22) ÌÜíç, ÃåñÜêé, ÌïíåìâáóéÜ êáé ÌõóôñÜò / äåóðïôÜôï ôïõ ÌõóôñÜ
23) Ïèùìáíïß 24) áêñéôþí / ãáæÞäùí
25) ðáéäïìÜæùìá / ãåíéôóÜñùí 26) Êïóóõöïðåäßïõ
27) Âáãéáæßô / ¢ãêõñáò 28) ÖåññÜñáò- Öëùñåíôßáò
29) ôçò Ñïýìåëçò 30) ôïõ Ìïó÷ïâßôéêïõ ÊñÜôïõò
31) ç Ôñßôç Ñþìç
32) êëáóéêÞ êëçñïíïìéÜ / ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç
217
USZR 2CIG
4ç Üóêçóç
Ç êñßóç
1) Ðñüíïéá 2) ðñïíïéÜñéïé Þ óôñáôéþôåò
3) ×ñõóüâïõëï 4) ãáæÞäåò
5) ðáéäïìÜæùìá 6) ÖåññÜñáò - Öëùñåíôßáò
5ç Üóêçóç
1-Â 2-Ä 3-Æ 4-Á 5-È 6-Ã 7-Å 8-Ê 9-Ç 10-É
6ç Üóêçóç
1-á 2-ã 3-ã 4-á 5-ã 6-ã 7-á 8-ã
9-â 10-á 11-â 12-ã 13-ã 14-â 15-ã 16-ã
7ç Üóêçóç
1-ã 2-á 3-ä 4-â 5-æ 6-å 7-è 8-ç 9-ê 10-é
218
USZR 2CIG
Ï ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ
USZR 2CIG
USZR 2CIG
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ
ÌÅÓÏÃÅÉÏÓ
Ôüðïò óõíÜíôçóçò ôùí ðïëéôéóìþí
ÂÕÆÁÍÔÉÏ
•óõíäåôéêüò êñßêïò ìåôáîý ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò

•óõíäåôéêüò êñßêïò ìåôáîý éóëáìéêïý êáé ÷ñéóôéáíéêïý êüóìïõ
•áîéüëïãç ðíåõìáôéêÞ Üíèçóç
•áëëçëåðßäñáóç ìå éóëáìéêÞ ÁíáôïëÞ êáé ÷ñéóôéáíéêÞ Äýóç
¸ëëçíåò ëüãéïé & óôáõñïöüñïé
Ìåôáäßäïõí ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü óôç Äýóç

(áðü 11ï áé.)
Âõæáíôéíüò ðïëéôéóìüò
ÐñïåôïéìÜæåé ôçí ðíåõìáôéêÞ

êáé êáëëéôå÷íéêÞ áíáãÝííçóç ôçò Åõñþðçò
221
USZR 2CIG
1. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôï ÂõæÜíôéï

Ï ðïëéôéóìüò
ôïõ Ðåñßëçøç
Âõæáíôßïõ
á. Ç ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ
Óôç âõæáíôéíÞ êïéíùíßá ï ãÜìïò åðéôñåðüôáí áðü ôçí çëéêßá ôùí 12 åôþí ãéá ôá êïñßôóéá
êáé 14 ãéá ôá áãüñéá. Ðñïçãåßôï ï áññáâþíáò, üðïõ õðïãñáöüôáí óõìâüëáéï ãéá ôçí
ðñïßêá ôçò íýöçò êáé ôá äþñá ôïõ ãáìðñïý. Ôï (óõíáéíåôéêü) äéáæýãéï ôï åðÝôñåðå ôï
ÊñÜôïò, åíþ ç Åêêëçóßá åß÷å áíôßèåôç èÝóç.
Ôá äýï öýëá äåí åß÷áí ôá ßäéá äéêáéþìáôá. Ïé ãõíáßêåò Þôáí ðåñéïñéóìÝíåò êõñßùò
óôéò öñïíôßäåò ôùí ðáéäéþí êáé ôïõ óðéôéïý. ÌåôÜ ôïí 11ï áé. ìðïñïýóáí íá ëáìâÜíïõí
ìÝñïò óôá êïéíÜ êáé íá Ý÷ïõí ðñüóâáóç óôçí ðáéäåßá.
Ç ãÝííçóç ôùí ðáéäéþí Þôáí ðïëý åõ÷Üñéóôï ãåãïíüò. Áñ÷éêÜ äßðëá óôï üíïìÜ ôïõò
Ýöåñáí êáé ôï üíïìá ôïõ ðáôÝñá ôïõò. Áñãüôåñá êáèéåñþèçêå ç ÷ñÞóç ôïõ åðùíýìïõ. Ç
öñïíôßäá êáé ç áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí Þôáí Ýñãï ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé êõñßùò ôçò ìçôÝñáò.
Ç âõæáíôéíÞ íïìïèåóßá Þôáí åõíïúêÞ ãéá ôéò ìçôÝñåò êáé ôá ðáéäéÜ.
â. Ôï ó÷ïëåßï
Óôï âõæáíôéíü åêðáéäåõôéêü óýóôçìá õðÞñ÷å ç âáóéêÞ åêðáßäåõóç êáé ç áíþôáôç
(ÐáíåðéóôÞìéï). Óôç âáóéêÞ åêðáßäåõóç õðÞñ÷áí äýï êýêëïé óðïõäþí: á) ôïõ ãñáììáôéóôÞ
(áðü 7 åôþí) êáé â) ôïõ ãñáììáôéêïý (áðü 12 åôþí).
Ôá ó÷ïëåßá äéáêñßíïíôáí óå êïóìéêÜ êáé åêêëçóéáóôéêÜ. Ïé ðüñïé ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí
êïóìéêþí ó÷ïëåßùí ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôá äßäáêôñá ðïõ êáôÝâáëáí ïé ìáèçôÝò, åíþ ãéá ôá
ïñöáíÜ ëåéôïõñãïýóáí äùñåÜí ó÷ïëåßá.
ã. Ç áóèÝíåéá, ç éáôñéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç, ï èÜíáôïò

Ïé áóèÝíåéåò óôç âõæáíôéíÞ êïéíùíßá áíôéìåôùðßæïíôáí éáôñéêþò áëëÜ êáé ìå êáôáöõãÞ
óå ìáãåßåò. Ôï ÊñÜôïò åß÷å ïñãáíùìÝíåò éáôñéêÝò õðçñåóßåò. Óå êÜèå ðüëç, õðÞñ÷áí
íïóïêïìåßá, êáèþò êáé ãéáôñïß ðïõ ðáñåß÷áí ôéò õðçñåóßåò ôïõò óôá éáôñåßá ôïõò Þ óôá
óðßôéá ôùí áóèåíþí. Óå êÜèå ðüëç õðÞñ÷áí åðßóçò ðôù÷ïêïìåßá êáé ïñöáíïôñïöåßá ðïõ
ëåéôïõñãïýóáí ìå äáðÜíåò ôçò Åêêëçóßáò.
ä. Ç êáôïéêßá
Óôéò ðüëåéò, ïé åõêáôÜóôáôïé Ýìåíáí óå ìåãÜëá äéþñïöá óðßôéá ìå ðïëëÝò áíÝóåéò, åíþ
ïé öôù÷ïß óå ôáðåéíÝò êáôïéêßåò ìå åëÜ÷éóôåò Ýùò áíýðáñêôåò áíÝóåéò. Óôá ÷ùñéÜ åðßóçò ïé
ðéï åõêáôÜóôáôïé æïýóáí óå äéþñïöåò êáôïéêßåò, (ìå äéáöïñåôéêÞ äéáññýèìéóç ôùí ÷þñùí),
åíþ ïé öôù÷ïß óå öôù÷éêÝò, áðïôåëïýìåíåò áðü Ýíá ìïíáäéêü óôåãáóìÝíï ÷þñï. Ïé
ìåãáëïêôçìáôßåò ðïõ æïýóáí ìáêñéÜ áð' ôá ÷ùñéÜ, æïýóáí óå ðïëõôåëåßò åðáýëåéò.
å. Ç åíäõìáóßá êáé ç ìüäá

Ïé Âõæáíôéíïß Ýäåé÷íáí éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ãéá ôç ìüäá êáé ôá êïóìÞìáôá. ¢íäñåò êáé
ãõíáßêåò öïñïýóáí ìáêñéïýò ÷éôþíåò (óôé÷Üñéá). Ïé ãõíáßêåò üìùò ðÜíù áð' áõôïýò
Ýöåñáí êáé ìáíäýá, ðïõ êÜëõðôå êáé ôï êåöÜëé. Ç õðüäõóç, Þôáí öñïíôßäá ìüíï ãéá ôïõò
222 ðëïýóéïõò, åíþ ïé öôù÷ïß êõêëïöïñïýóáí îõðüëõôïé Þ ìå ðïëý ôáðåéíÜ ðáðïýôóéá. Ïé
ðëïýóéåò ãõíáßêåò öïñïýóáí ðïëõôåëÞ åíäýìáôá.
USZR 2CIG
óô. Ç äéáôñïöÞ
Ç äéáôñïöÞ ôùí ðëïõóßùí åß÷å ðïëý ìåãÜëç ðïéêéëßá, åíþ ôùí öôù÷þí Þôáí áíáãêáóôéêÜ Ï ðïëéôéóìüò
ëéôÞ. ôïõ
Âõæáíôßïõ
æ. Ç øõ÷áãùãßá
Ïé Âõæáíôéíïß øõ÷áãùãïýíôáí ìå èñçóêåõôéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé ëáúêÝò ãéïñôÝò. Ïé áóôïß
åéäéêÜ ìðïñïýóáí íá øõ÷áãùãçèïýí êáé óôïí Éððüäñïìï, åíþ óôçí åðáñ÷ßá, ìåãÜëç ÷áñÜ
Ýäéíáí ôá åôÞóéá ðáíçãýñéá.
ç. Ï ìïíá÷éóìüò
ÊáôÜ ôïí 4ï áé. áíáðôý÷èçêå ôï ìïíá÷éêü êßíçìá áñ÷éêÜ óôçí Áßãõðôï, üðïõ
áðïêñõóôáëëþèçêáí ïé äýï êëáóéêÝò ôïõ ìïñöÝò, ç ìïíá÷éêÞ êáé ç êïéíïâéáêÞ. Óôç
óõíÝ÷åéá ï ìïíá÷éóìüò åîáðëþèçêå óå üëï ôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï.
Ïé ìïíá÷ïß Þ áíá÷ùñçôÝò Þ åñçìßôåò Þ áóêçôÝò áêïëïõèïýóáí Ýíáí Üëëï ôñüðï æùÞò
ìå áõóôçñïýò êáíüíåò.
ÌåôÜ ôçí áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí ï ìïíá÷éóìüò ãíþñéóå ìåãÜëç áêìÞ. Ïëüêëçñåò
ðåñéï÷Ýò êáëýöèçêáí ìå ìïíáóôÞñéá. Ôï óðïõäáéüôåñï ìïíáóôéêü êÝíôñï Þôáí ôï ¢ãéï
¼ñïò, ðïõ åîåëß÷èçêå óå ìïíáóôéêÞ ðïëéôåßá, ÷Üñç óôá ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷þñçóáí
ðïëëïß âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò.
á. Ç ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ
• ÃÜìïò áðü 12 åôþí (êïñßôóéá) êáé 14 (áãüñéá)
– Áññáâþíáò õðïãñáöÞ óõìâïëáßïõ ðñïßêá íýöçò - äþñá ãáìðñïý
– ÃáìÞëéï ãëÝíôé
– Äéáæýãéï: ôï ÊñÜôïò ôï åðÝôñåðå (óõíáéíåôéêü)
ç Åêêëçóßá ôï êáôáäßêáæå
• Äéêáéþìáôá: äåí Þôáí ôá ßäéá ãéá ôá äýï öýëá
– Ãõíáßêåò: ðåñéïñéóìÝíá äéêáéþìáôá
ðåñéïñéóìÝíç óõììåôï÷Þ óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ
êõñéáñ÷ïýóáí óôçí ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ
äåí ìåôåß÷áí óå äçìüóéåò ôåëåôÝò
üöåéëáí íá óêåðÜæïõí ôï ðñüóùðü ôïõò (Ýîù)
ïé ðëïýóéåò Ýðñåðå íá óõíïäåýïíôáé áðü Ýíá äïýëï (Ýîù)
ÌåôÜ ôïí 11ï áé.: ìðïñïýóáí íá ëáìâÜíïõí ìÝñïò óôá êïéíÜ
åß÷áí ðñüóâáóç óôçí ðáéäåßá
• Ôá ðáéäéÜ:
– Ç ãÝííçóç: åõ÷Üñéóôï ãåãïíüò
– Ôï üíïìá: ôï äéêü ôïõò êáé ôï üíïìá ôïõ ðáôÝñá óå ðôþóç ãåíéêÞ
ôï åðþíõìï êáèéåñþèçêå áñãüôåñá
– Öñïíôßäá ðáéäéþí: ïéêïãÝíåéá êáé êõñßùò ç ìçôÝñá çèéêÞ êáé ÷ñéóôéáíéêÞ
äéáðáéäáãþãçóç
– Ôá ðáéäéÜ: åõíïïýíôáí áðü ôç âõæáíôéíÞ íïìïèåóßá 223
USZR 2CIG
â. Ôï ó÷ïëåßï
Ï ðïëéôéóìüò • Âõæáíôéíü åêðáéäåõôéêü óýóôçìá: É) ÂÁÓÉÊÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ
ôïõ ÉÉ) ÁÍÙÔÁÔÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ
Âõæáíôßïõ É) ÂÁÓÉÊÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ: 2 êýêëïé óðïõäþí
á) ôïõ ãñáììáôéóôÞ (áðü 7 åôþí)
â) ôïõ ãñáììáôéêïý (áðü 12 åôþí)
- ÌáèÞìáôá: áíÜãíùóç, ãñáöÞ, ãñáììáôéêÞ, ñçôïñéêÞ, öéëïóïößá, áñéèìçôéêÞ,
ãåùìåôñßá, áóôñïíïìßá, ìïõóéêÞ. Åðßóçò äéäÜóêïíôáí: ¼ìçñï, êëáóéêïýò
êáé ìåôáãåíÝóôåñïõò óõããñáöåßò
- Ó÷ïëåßá: êïóìéêÜ
åêêëçóéáóôéêÜ
- Ëåéôïõñãßá ó÷ïëåßùí: á) ìå äßäáêôñá (êáôáâÜëëïíôáí áðü ôïõò ìáèçôÝò)
â) äùñåÜí (ãéá ôá ïñöáíÜ)
ÉÉ) ÁÍÙÔÁÔÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ ÐáíåðéóôÞìéï
ã. Ç áóèÝíåéá, ç éáôñéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç, ï èÜíáôïò

• ÁóèÝíåéåò: áíôéìåôùðßæïíôáé: éáôñéêþò
ìå ìáãåßá êáé äåéóéäáéìïíßåò
• ÉáôñéêÞ ðåñßèáëøç: ìå äáðÜíåò ôïõ ÊñÜôïõò
íïóïêïìåßá (óå êÜèå ðüëç)
ãéáôñïß: ðáñï÷Þ õðçñåóéþí óå éáôñåßá
óå óðßôéá áóèåíþí
•ÊïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç: ìå äáðÜíåò ôçò Åêêëçóßáò
(ïñöáíïôñïöåßá êáé ðôù÷ïêïìåßá)
ä. Ç êáôïéêßá
• Óôéò ðüëåéò: á) åõêáôÜóôáôïé äéþñïöåò êáôïéêßåò ìå ðïëëÝò áíÝóåéò
â) öôù÷ïß óå ôáðåéíÝò êáôïéêßåò ìå åëÜ÷éóôåò áíÝóåéò
• Óôá ÷ùñéÜ: á) åõêáôÜóôáôïé äéþñïöåò êáôïéêßåò (äéáöïñåôéêÞ äéáññýèìéóç)
â) öôù÷ïß óðßôéá ìéêñÜ (Ýíáò óôåãáóìÝíïò ÷þñïò)
ã) ìåãáëïêôçìáôßåò ðïëõôåëåßò åðáýëåéò (ìáêñéÜ áðü ôá ÷ùñéÜ)
å. Ç åíäõìáóßá êáé ç ìüäá

• Âõæáíôéíïß: åíäéáöÝñïí ãéá ôç ìüäá
áãÜðç ãéá ôá êïóìÞìáôá
• Åíäõìáóßá áóôþí áíäñþí: ìáêñïß ÷éôþíåò ìå ðïëëÝò ðôõ÷þóåéò
Õðüäõóç äåñìÜôéíåò ìðüôåò (÷åéìþíá) - áíáôïëßôéêá ðáðïýôóéá (êáëïêáßñé)
• Åíäõìáóßá ÷ùñéêþí áíäñþí: ìáêñïß ÷éôþíåò (óôé÷Üñéá) - âñÜêåò
Õðüäõóç îõðüëõôïé Þ ðáðïýôóéá áíïé÷ôÜ óôéò öôÝñíåò
• Åíäõìáóßá ãõíáéêþí: ìáêñïß ÷éôþíåò+ éìÜôéï (ìáíäýáò) ðïõ êÜëõðôå êáé ôï
êåöÜëé.
Ðëïýóéåò ðïëõôåëÞ åíäýìáôá (ìåôáîùôÜ êáé ëéíÜ) - åðéìÝëåéá ìáëëéþí - ìáêéãéÜæ
224
USZR 2CIG
óô. Ç äéáôñïöÞ
• Âõæáíôéíïß: ðëïýóéïé: ðëïýóéá åäÝóìáôá (ìåãÜëç ðïéêéëßá) Ï ðïëéôéóìüò
öôù÷ïß: ëéôÞ äéáôñïöÞ (åîáéôßáò: å÷èñéêþí åðéäñïìþí, áõèáéñåóéþí ôïõ
äõíáôþí & áîéùìáôïý÷ùí, åðéäçìéþí êáé Âõæáíôßïõ
èåïìçíéþí)
æ. Ç øõ÷áãùãßá
– Éåñïôåëåóôßåò
– ÈñçóêåõôéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé ëáúêÝò ãéïñôÝò
– Éððüäñïìïò (ãéá ôïõò áóôïýò) áñìáôïäñïìßåò
èñçóêåõôéêÝò ðïìðÝò
äçìüóéåò ôåëåôÝò
èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò
– Áðüêñéåò ìåôáìöéÝóåéò & ðáñåëÜóåéò
– ÍÝá óåëÞíç ëáúêÜ Ýèéìá
– ÔáâÝñíåò
– Ðáíçãýñéá åôÞóéá (êõñßùò óôçí åðáñ÷ßá)
ç. Ï ìïíá÷éóìüò
• Ìïíá÷ïß, áíá÷ùñçôÝò, åñçìßôåò, áóêçôÝò
• 4ïò áé. - Áßãõðôïò ìïíá÷éêü êßíçìá
• ÌïñöÝò ìïíá÷éêïý êéíÞìáôïò:
á) ìïíá÷éêÞ (ðñüôõðï: ¢ãéïò Áíôþíéïò)
â) êïéíïâéáêÞ (éäñõôÞò: Ðá÷þìéïò)
– Ìïíá÷éóìüò:ÅîÜðëùóç óå üëï ôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï
– ºäñõóç ðïëëþí ìïíáóôçñéþí
– ÅðéêåöáëÞò ìïíáóôçñéïý: çãïýìåíïò õðåýèõíïò ãéá ôçí ôÞñçóç êáíüíùí
– ÌåãÜëç áêìÞ ìïíá÷éóìïý ìåôÜ ôçí áíáóôÞëùóç ôùí åéêüíùí
– ÌåãÜëá ìïíáóôéêÜ êÝíôñá: ¼ëõìðïò Âéèõíßáò, Êáððáäïêßá, ¢ãéï ¼ñïò.
¢ãéïò Áíôþíéïò (óåë. 72)
(250 - 356). ¢ãéïò êáé ìåãÜëç ìïñöÞ óôçí éóôïñßá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò Åêêëçóßáò.
ÃåííÞèçêå áðü ðëïýóéïõò ÷ñéóôéáíïýò ãïíåßò óôçí ÊïìÜ ôçò ¢íù Áéãýðôïõ. Ç ðåñéï÷Þ
áõôÞ èåùñåßôáé ç êïéôßäá ôïõ âõæáíôéíïý ìïíá÷éóìïý, åíüò öáéíïìÝíïõ ðïõ óöñÜãéóå
ôçí éóôïñßá ôçò ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò êáé ôçí êáèçìåñéíüôçôá ôïõ âõæáíôéíïý
áíèñþðïõ, åíþ êáé ç åðßäñáóÞ ôïõ öèÜíåé ìÝ÷ñé ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ. ÌåôÜ ôï èÜíáôï
ôùí ãïíéþí ôïõ ï Áíôþíéïò, óå çëéêßá 20 åôþí, ìïßñáóå üëá ôá õðÜñ÷ïíôÜ ôïõ óôïõò
öôù÷ïýò êáé Ýãéíå áóêçôÞò, éäñýïíôáò Ýíá ìïíáóôéêü êÝíôñï, ôï Öáãéïýì. ÈåùñÞèçêå
ðáôÝñáò ôçò ìïíá÷éêÞò æùÞò, ï åìðíåõóôÞò ôïõ áíá÷ùñçôéóìïý êáé ôïõ áóêçôéóìïý.
ÐïëëÝò Þôáí ïé åðéóôïëÝò ðïõ Ýãñáøå ï ÌÝãáò Êùíóôáíôßíïò êáé ôá ðáéäéÜ ôïõ óôïí
Áíôþíéï (äå óþèçêáí). Ç ìíÞìç ôïõ ôéìÜôáé áðü ôçí Åêêëçóßá ìáò óôéò 17 Éáíïõáñßïõ.
225
USZR 2CIG
¢ãéïò Ðá÷þìéïò (óåë. 72)

Ï ðïëéôéóìüò (ìåôáîý 292 êáé 294 - 347). Áéãýðôéïò ìïíá÷üò, áðü ôïõò êõñéüôåñïõò èåìåëéùôÝò ôïõ
ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý êïéíïâéáêïý ìïíá÷éóìïý. ÁíÞêå óå ïéêïãÝíåéá åèíéêþí áëëÜ, õðçñåôþíôáò
Âõæáíôßïõ ùò óôñáôéþôçò, èáýìáóå ôç öéëáíèñùðßá êáé ôï Þèïò ôùí ÷ñéóôéáíþí êáé ôï 312
ìåôáóôñÜöçêå óôï ÷ñéóôéáíéóìü. Ôï 320 õðü ôçí åðßäñáóç èåßïõ ïñÜìáôïò, ßäñõóå óôçí
Ôáâåííçóßá, áíáôïëéêÜ ôïõ Íåßëïõ, êïéíïâéáêü ìïíáóôÞñé óôï ïðïßï ðñïóåßëêõóå
ðïëëïýò ìïíá÷ïýò. Óôç óõíÝ÷åéá ßäñõóå êáé Üëëá áíÜëïãá ìïíáóôÞñéá óôéò ãýñù
ðåñéï÷Ýò. Ãéá ôçí åýñõèìç ëåéôïõñãßá ôùí êïéíïâßùí áõôþí ï Ðá÷þìéïò óõíÝôáîå ôïí
ðåñßöçìï Êáíüíá, óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï ïé ìïíá÷ïß, ìåôÜ ôç ó÷åôéêÞ äïêéìáóßá êáé
åßóïäï óôç ìïíÞ, õðï÷ñåþíïíôáí íá ìÜèïõí ãñÜììáôá, åÜí äå ãíþñéæáí, íá ôçñïýí
áõóôçñÞ íçóôåßá, ðáñèåíßá, áêôçìïóýíç, õðáêïÞ óôïí çãïýìåíï êáé íá áóêïýí êÜðïéá
åñãáóßá. Ï Êáíþí ôïõ Ðá÷ùìßïõ êáé ôï êïéíïâéáêü ôïõ óýóôçìá åß÷å éó÷õñÞ åðßäñáóç
óôç ìåôÝðåéôá äéáìüñöùóç ôïõ êïéíïâéáêïý ìïíá÷éóìïý ôüóï óôçí ÁíáôïëÞ, üóï êáé
óôç Äýóç. ÐÝèáíå óôç äéÜñêåéá ìåãÜëïõ ëïéìïý, ðïõ åíÝóêçøå ôüôå óôçí ðåñéï÷Þ.
ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ áíáãíùñßóôçêå ùò Üãéïò êáé ç ìíÞìç ôïõ ôéìÜôáé áðü ôçí Ïñèüäïîç
Åêêëçóßá óôéò 15 ÌáÀïõ, ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ óôéò 14 êáé ôçí ÊïðôéêÞ ôçí 9ç ôïõ ßäéïõ
ìÞíá.
ÁÐÁÍÔHÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔHÓÅÉÓ ÔÙÍ ÐÇÃÙÍ

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.ËÐ.)
• ÐÁÑÁÈÅÌÁ: «Ðáßæïíôáò ðÜíù ó' Ýíá ðáãüâïõíï» (óåë. 70)

Åñþôçóç: Ðþò ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðáéäéþí êáé ôùí ìåãÜëùí
áðÝíáíôé óôï óõãêåêñéìÝíï öõóéêü ãåãïíüò;
Ôï óõãêåêñéìÝíï öõóéêü ãåãïíüò ðïõ ðåñéãñÜöåé ï ÈåïöÜíçò óôç «×ñïíïãñáößá»
ôïõ, åßíáé Ýíá áêñáßï öõóéêü öáéíüìåíï: õðåñâïëéêü ÷éüíé, ðïõ Ý÷åé ðñïêáëÝóåé ôçí
êáôÜðëçîç ôïõ êüóìïõ. Ãéá ôá ðáéäéÜ áõôü Þôáí ìéá èáõìÜóéá åõêáéñßá ãéá ðáé÷íßäé. Ïé
ìåãÜëïé üìùò Ýâëåðáí ôï ãåãïíüò áðü ôçí áñíçôéêÞ ôïõ üøç: äçëáäÞ ôéò êáôáóôñïöÝò
óôç ãåùñãßá êáé ãåíéêüôåñá óôçí ïéêïíïìéêÞ æùÞ. ÅðéðëÝïí ôçí åðï÷Þ áõôÞ êõñéáñ÷ïýóå
ç èñçóêïëçøßá êáé ôÝôïéá öáéíüìåíá åñìçíåýïíôáí ùò áðïôÝëåóìá ôçò ïñãÞò ôïõ Èåïý
êáé ðñïêáëïýóáí ìåãÜëï öüâï.
226
USZR 2CIG

Ó÷Ýäéï Åñãáóßáò: ôïõ
Âõæáíôßïõ
Íá óõãêåíôñþóåôå êáé íá ðáñïõóéÜóåôå ÷áñáêôçñéóôéêÝò åéêüíåò êáé êåßìåíá ðïõ
áíáöÝñïíôáé óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí âõæáíôéíþí (ãÝííçóç, ãÜìïò, èÜíáôïò,
ãéïñôÝò, äéáóêÝäáóç, äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò, Ýíäõóç, ìïíáóôéêÞ æùÞ ê.Ü.)
«ÓÐÉÔÉ ÖÔÙ×ÙÍ»
«Ç êïõæßíá áðïôåëïýóå ôï êýñéï äùìÜôéï, áí ü÷é ôï ìïíáäéêü. Ç åóôßá Þôáí ðïëý ÷áìçëÞ
… êáé Üíáâå ìå îýëá. Ïé êáðíïß Ýâñéóêáí äéÝîïäï ðñïò ôá Ýîù, áðü ôçí êáðíïäü÷ï. Ïé
ðëïýóéïé Ýøçíáí óðßôé ôïõò ùñáßï ëåõêü øùìß. Ïé öôù÷ïß ðïõ äåí åß÷áí ôç äõíáôüôçôá íá
Ý÷ïõí äéêü ôïõò öïýñíï, áãüñáæáí áðü ôïí áñôïðïéü øùìß áðü ðßôïõñï.
Ç âáóéêÞ åðßðëùóç Þôáí Ýíá ôåôñÜãùíï Þ ïñèïãþíéï ôñáðÝæé ðïõ óôçñéæüôáí óå ôÝóóåñá
ðüäéá, ôá ïðïßá ïñéóìÝíåò öïñÝò óõíäÝïíôáí ìå óáíßäåò. Ãéá êáèßóìáôá åß÷áí ðÜãêïõò êáé
óêáìíéÜ. Óôï ãåýìá Ýâáæáí óôï ôñáðÝæé ìéá ìüíï ÷ùìÜôéíç, ãáâÜèá, áð' üðïõ ï êáèÝíáò
Ýðáéñíå ôç ôñïöÞ ôïõ ìå ôá ÷Ýñéá. Ôá êñåâÜôéá, ðïõ óôçñßæïíôáí óå ôÝóóåñá ðüäéá, Þôáí
åëáöñÜ áíõøùìÝíá óôï ðñïóêÝöáëï. …. Ôá åíäýìáôá êáé ôá áóðñüñïõ÷á ôá öýëáãáí óå
îýëéíåò êáóÝëåò. Ôï öùò ôçò çìÝñáò Ýìðáéíå öåéäùëÜ áðü ôïí öåããßôç ôïõ ôïß÷ïõ. ¼ôáí
åñ÷üôáí ôï âñÜäõ, ðñïóðáèïýóáí íá ìçí áíÜøïõí ôï ëõ÷íÜñé. ÁëëÜ ðáíôïý, áêüìç êáé óôá
ðéï öôù÷Ü óðßôéá, Ýíá öõôßëé ôïðïèåôçìÝíï ó' Ýíá äï÷åßï ìå ëÜäé, Ýêáéãå ìÝñá íýêôá ìðñïóôÜ
óôï óôïé÷åéþäåò åéêïíïóôÜóéï, ðïõ êáôåß÷å ôçí ôéìçôéêÞ ãùíéÜ ôïõ óðéôéïý.»
[ÆÅÑÁÑ ÂÁËÔÅÑ: Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôï ÂõæÜíôéï,
ìåôÜöñ.:Ê. Ðáíáãéþôïõ, óåë. 175]
«ÈÅÁÌÁÔÁ ÊÁÉ ËÁÚÊÅÓ ÄÉÁÓÊÅÄÁÓÅÉÓ»

«Åýèõìïò ðåñéóóüôåñï áðü åóùôåñéêÞ äéÜèåóç ðáñÜ áðü áíÜãêç, ï ìÝóïò Âõæáíôéíüò,
åßíáé Üíèñùðïò ðïõ äåí ôïí ôñáâÜåé ôï óðßôé. Áðü ôçí ðñþôç áíáëáìðÞ ôçò çìÝñáò âéÜæåôáé
íá åãêáôáëåßøåé ôçí Üâïëç êáôïéêßá ôïõ, óôçí ïðïßá ôïí êñáôÜåé êëåéóìÝíï áðü ôç äýóç ôïõ
çëßïõ ìÝ÷ñé ôçí áíáôïëÞ, ï öüâïò ôùí êáêïðïéþí, ðïõ åßíáé êõñßáñ÷ïé ôçò ðüëåùò ôéò
íõêôåñéíÝò þñåò.
Áí äåí Ý÷åé êáíïíéêÞ êáé óôáèåñÞ åñãáóßá ðïõ íá êÜíåé õðï÷ñåùôéêÞ ôçí ðáñïõóßá ôïõ óôï
åñãáóôÞñéï Þ óôï êáôÜóôçìá, óåñéáíÜåé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò, óôéò êýñéåò áñôçñßåò
ôçò ðñùôåýïõóáò. ¸÷åé ôï áßóèçìá üôé ðåñðáôÜåé ìÝóá ó' Ýíá áðÝñáíôï ðáíçãýñé. Ðáíôïý,
óå êÜèå äçìüóéá ðëáôåßá, óå êÜèå ãùíéÜ ôïõ äñüìïõ, ïé ðéï ðïéêßëåò áôôñáîéüí ðñïóöÝñïíôáé
óôá ãåìÜôá áðü èáõìáóìü ìÜôéá ôïõ. Ï êüóìïò öôéÜ÷íåé êýêëïõò, ãýñù áðü ãåëùôïðïéïýò
êáé áðü ôóáñëáôÜíïõò êÜèå åßäïõò. Åêåß åßíáé Ýíáò ôá÷õäáêôõëïõñãüò, ðéï ðÝñá Ýíáò ðïõ
ëÝåé ôç ìïßñá. Åäþ óêïéíïâÜôåò êÜíïõí ÷ïñåõôéêÝò öéãïýñåò ðÜíù ó´ Ýíá ôåíôùìÝíï óêïéíß,
Üëëïé ðÜëé ìÝíïíôáò áìåôáêßíçôïé, óõóôñÝöïíôáé, êÜíïíôáò íá áíáêéíçèïýí ôï Ýíá ìåôÜ ôï
Üëëï ôá äéÜöïñá ìÝëç ôïõ óþìáôüò ôïõò. ÂëÝðåé êáíåßò áíèñþðïõò óêáñöáëùìÝíïõò óå
îõëïðüäáñá íá ðåñðáôïýí ìå ãéãáíôéáßá âÞìáôá, ðÜíù áðü ôá êåöÜëéá ôùí ðåñáóôéêþí,
åãêáóôñßìõèïõò ðïõ ìéìïýíôáé ôéò öùíÝò ôùí æþùí. ¢ëëïé óïößæïíôáé íá ðáñùäÞóïõí ôç
ãëþóóá êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí áãùãéÜôçäùí, ôùí ãéáôñþí, ôùí ðáðÜäùí. Ìåñéêïß
âñßæïíôáé, ðñïóðáèþíôáò íá îåðåñÜóïõí ï Ýíáò ôïí Üëëïí óå ðëïýôï êáé óå ç÷çñüôçôá 227
USZR 2CIG
âùìïëï÷éþí, ðïõ áíôáëëÜóóïõí. Âñéóêüìáóôå ìðñïóôÜ ó' Ýíá ó÷åäüí ðñáãìáôéêü èÝáôñï.
Ï ðïëéôéóìüò Äåí ëåßðåé ðáñÜ ìüíï ç óêçíÞ.»
ôïõ [ÆÅÑÁÑ ÂÁËÔÅÑ: Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôï ÂõæÜíôéï,
Âõæáíôßïõ ìåôÜöñ.:Ê. Ðáíáãéþôïõ, óåë. 241]
1. Ðïéá Þôáí ç èÝóç ôçò ãõíáßêáò óôï ÂõæÜíôéï;
Ïé ãõíáßêåò óôï ÂõæÜíôéï äåí åß÷áí ôá ßäéá äéêáéþìáôá ìå ôïõò Üíäñåò êáé ç óõììåôï÷Þ
ôïõò óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ Þôáí ðåñéïñéóìÝíç. Áí êáé ãåíéêüôåñá Ýðáéæáí äåõôåñåýïíôá
ñüëï óôá êïéíÜ, ðïëëÝò öïñÝò êõñéáñ÷ïýóáí óôçí ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ. ¼öåéëáí íá
óêåðÜæïõí ôï ðñüóùðü ôïõò, üôáí Ýâãáéíáí Ýîù, êáé äåí åß÷áí ôï äéêáßùìá íá ìåôÝ÷ïõí
óå äçìüóéåò ôåëåôÝò. Ïé ðëïýóéåò ãõíáßêåò óõíïäåýïíôáí áðü Ýíá äïýëï êáôÜ ôéò åîüäïõò
ôïõò.
Ùóôüóï, ðáñÜ ôïõò ðåñéïñéóìïýò, ïé ãõíáßêåò ìåôÜ ôïí 11ï áé. ìðïñïýóáí íá ëÜâïõí
ìÝñïò óôá êïéíÜ êáé åß÷áí ðñüóâáóç óôçí ðáéäåßá.
Ó÷åôéêÜ ìå ôï ãÜìï, ï íüìïò äåí åðÝôñåðå íá ðáíôñåýïíôáé ôá êïñßôóéá êÜôù áðü
äþäåêá ÷ñïíþí êáé ôá áãüñéá êÜôù áðü äåêáôÝóóåñá. Ðñéí áðü ôï ãÜìï ôåëïýíôáí ïé
áññáâþíåò êáé õðïãñáöüôáí óõìâüëáéï ðïõ êáèüñéæå ôçí ðñïßêá ôçò íýöçò êáé ôá äþñá
ôïõ ãáìðñïý. Ôï êñÜôïò, åðÝôñåðå ôï äéáæýãéï åöüóïí óõíáéíïýóáí êáé ôá äýï ìÝñç.
Ç öñïíôßäá ôùí ðáéäéþí Þôáí ôï êýñéï ìÝëçìá ôçò ïéêïãÝíåéáò. Ïé ìçôÝñåò ôá
êáèçóý÷áæáí ìå ðáñáìýèéá Þ ìå áöçãÞóåéò áðü ôçí Áãßá ÃñáöÞ, üðùò ç ðáéäéêÞ çëéêßá
ôïõ ÉóáÜê êáé ôïõ Éáêþâ.
2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï âõæáíôéíü åêðáéäåõôéêü óýóôçìá;

Ôï âõæáíôéíü åêðáéäåõôéêü óýóôçìá ðáñåß÷å: É) ôç âáóéêÞ åêðáßäåõóç êáé ÉÉ) ôçí áíþôáôç
(ÐáíåðéóôÞìéï).
É) Ãéá ôç âáóéêÞ åêðáßäåõóç, óõíå÷ßæïíôáò ôçí åëëçíéóôéêÞ ðáñÜäïóç, áêïëïõèïýóå
äýï êýêëïõò óðïõäþí: á) ôïõ ãñáììáôéóôÞ (áðü 7 åôþí) êáé â) ôïõ ãñáììáôéêïý (áðü 12
åôþí). Ôá ðáéäéÜ ìÜèáéíáí óôáäéáêÜ: áíÜãíùóç, ãñáöÞ, ãñáììáôéêÞ, ñçôïñéêÞ, öéëïóïößá,
áñéèìçôéêÞ, ãåùìåôñßá, áóôñïíïìßá, ìïõóéêÞ. Åðßóçò äéäÜóêïíôáí: ¼ìçñï, êëáóéêïýò êáé
ìåôáãåíÝóôåñïõò óõããñáöåßò.
Ôá ó÷ïëåßá äéáêñßíïíôáí óå êïóìéêÜ êáé åêêëçóéáóôéêÜ.
Ç ëåéôïõñãßá ôùí ó÷ïëåßùí ãéíüôáí: á) ìå äßäáêôñá (ðïõ êáôáâÜëëïíôáí áðü ôïõò
ìáèçôÝò) êáé â) äùñåÜí (ãéá ôá ïñöáíÜ).
ÉÉ) Áíþôáôç åêðáßäåõóç: ÌåôÜ ôéò âáóéêÝò óðïõäÝò üóïé åß÷áí ôçí Ýöåóç êáé ôéò
ïéêïíïìéêÝò äõíáôüôçôåò ìðïñïýóáí íá óõíå÷ßóïõí ôéò óðïõäÝò ôïõò óôï ÐáíåðéóôÞìéï.
3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç óôï ÂõæÜíôéï;

Óôï ÂõæÜíôéï ç éáôñéêÞ ðåñßèáëøç Þôáí ìÝñéìíá ôïõ ÊñÜôïõò. Óå êÜèå ðüëç õðÞñ÷å
íïóïêïìåßï, ìå áñéèìü ãéáôñþí áíÜëïãá ìå ôïí ðëçèõóìü ôçò. ÕðÞñ÷áí êáé ãéáôñïß ðïõ
äÝ÷ïíôáí áóèåíåßò óôá éáôñåßá ôïõò Þ åðéóêÝðôïíôáí ôïõò áóèåíåßò óôá óðßôéá ôïõò. Óå
êÜèå ðüëç åðßóçò õðÞñ÷áí ðôù÷ïêïìåßá êáé ïñöáíïôñïöåßá ôá ïðïßá éäñýïíôáí êáé
228 óõíôçñïýíôáí áðü ôçí Åêêëçóßá.
USZR 2CIG
2. ÂõæáíôéíÞ Ãñáììáôåßá
Ðåñßëçøç ôïõ
Âõæáíôßïõ
Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ôçò ÂõæáíôéíÞò Ãñáììáôåßáò åìöáíßæåôáé ìå ôñåéò ìïñöÝò: á) ôç
äçìþäç, â) ôçí áôôéêÞ êáé ã) ôçí áôôéêßæïõóá, óôçí ïðïßá ãñÜöïõí ïé ðåñéóóüôåñïé ëüãéïé.
Áðü ôï 12ï áé. áíáðôýóóåôáé ç äçìþäçò ëïãïôå÷íßá ðïõ ãñÜöåôáé óå ëáúêÞ Þ ëáúêüôñïðç
ãëþóóá.
Ôá åßäç ôùí êåéìÝíùí ôçò ÂõæáíôéíÞò Ãñáììáôåßáò åßíáé: 1) ç ÈñçóêåõôéêÞ ðïßçóç, 2)
ç ÈåïëïãéêÞ Ãñáììáôåßá, 3) ç Ëüãéá ÊïóìéêÞ Ãñáììáôåßá, 4) ç Äçìþäçò Ëïãïôå÷íßá, êáé
5) ç Öéëïóïößá.
1. Ç ÈñçóêåõôéêÞ ðïßçóç: äéáêñßíåôáé óå: á) ëåéôïõñãéêÞ êáé â) ìç ëåéôïõñãéêÞ.
2. Ç ÈåïëïãéêÞ ãñáììáôåßá: áíáðôý÷èçêå ìå ôçí åðéêñÜôçóç ôùí èñçóêåõôéêþí
áíôéëÞøåùí, ôùí áéñÝóåùí êáé ôùí äïãìáôéêþí äéáìá÷þí. ÌåãÜëç õðÞñîå åðßóçò ç
óõìâïëÞ ôçò Áãéïëïãßáò.
3. Ç Ëüãéá êïóìéêÞ ãñáììáôåßá: ÊáôÜ ôïõò ðñþôïõò âõæáíôéíïýò áéþíåò äåí Ý÷åé íá
åðéäåßîåé áîéüëïãá Ýñãá. Áñãüôåñá üìùò áíáðôýóóïíôáé ôá åîÞò åßäç:
É) Ç Ðïßçóç, ÉÉ) ç Éóôïñéïãñáößá êáé ÉÉÉ) ç ×ñïíïãñáößá.
É) Ç Ðïßçóç: Ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò åßíáé ï Ãåþñãéïò Ðéóßäçò, ðïõ åîýìíçóå ôá
êáôïñèþìáôá ôïõ áõôïêñÜôïñá Çñáêëåßïõ.
- Ôï êõñéüôåñï êïóìéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï õðÞñîå ç «ÅëëçíéêÞ Áèïëïãßá», ðïõ ðåñéÝ÷åé
4000 åðéãñÜììáôá áðü ôïí 6ï - 10ï áé.
- Óçìáíôéêü ðïéçôéêü Ýñãï ôïõ 11ïõ áé. åßíáé ôï Ýðïò: «Âáóßëåéïò ÄéãåíÞò Áêñßôáò», óôï
ïðïßï äéáêñßíïíôáé ïé áìïéâáßåò åðéññïÝò ôùí ðëçèõóìþí ôïõ áñáâïâõæáíôéíïý êüóìïõ
óôá áíáôïëéêÜ óýíïñá ôçò áõôïêñáôïñßáò.
ÉÉ) Ç Éóôïñéïãñáößá: Ïé âõæáíôéíïß éóôïñéïãñÜöïé åß÷áí ùò ðñüôõðÜ ôïõò ôïõò áñ÷áßïõò
¸ëëçíåò éóôïñéïãñÜöïõò.
ÉÉÉ) Ç ×ñïíïãñáößá: ÍÝï ëïãïôå÷íéêü åßäïò, üðïõ áöçãïýíôáé éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ìå
ëáúêü ôñüðï, ÷ùñßò ðñïóðÜèåéá áíáæÞôçóçò ôçò áëÞèåéáò êáé ìå Ýìöáóç óôá èáýìáôá Þ
óôéò öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò.
Ðïëý ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôùí Âõæáíôéíþí óôï íåüôåñï ðïëéôéóìü õðÞñîå ç äéÜóùóç ôùí
êëáóéêþí ãñáììÜôùí. Áõôü Ýãéíå óôá ìïíáóôÞñéá üðïõ õðÞñ÷áí âéâëéïèÞêåò êáé
åñãáóôÞñéá áíôéãñáöÞò êáé åêåß åîåéäéêåõìÝíïé ìïíá÷ïß áíôÝãñáöáí ôá áñ÷áßá ÷åéñüãñáöá.
Áðü ôïí 9ï áé. Üñ÷éóå ç ÷ñÞóç ôçò ìéêñïãñÜììáôçò ãñáöÞò (ÌïíÞ Óôïõäßïõ), ãåãïíüò
ðïõ äéåõêüëõíå ðÜñá ðïëý ôçí áíôéãñáöÞ ôùí ÷åéñïãñÜöùí.
Ðñùôáñ÷éêü ñüëï óôç äéÜóùóç ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò êëçñïíïìéÜò äéáäñáìÜôéóå ï
ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò (9ïò áé.). ¢ëëïò äéáêåêñéìÝíïò åêðñüóùðïò ôùí êëáóéêþí ãñáììÜôùí
õðÞñîå ï ÁñÝèáò (10ïò áé.).
4. Äçìþäçò ëïãïôå÷íßá: Ôï 10ï áé. åìöáíßæïíôáé ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá, ôá ïðïßá
áíáöÝñïíôáé óôïõò áãþíåò ôùí áêñéôþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí êáé ìå áõôÜ áñ÷ßæåé ç
íåïåëëçíéêÞ äçìïôéêÞ ðïßçóç.
Ôï 12ï áé. äéáìïñöþíåôáé ç äçìþäçò ëïãïôå÷íßá ôçò ïðïßáò êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò
åßíáé ï Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò Þ Ðôù÷ïðñüäñïìïò ìå ôá «Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ» ðïéÞìáôÜ
ôïõ.
229
USZR 2CIG
Áðü ôï 13ï áé., ìåôÜ ôï 1204, åõäïêéìåß ôï Ýììåôñï éððïôéêü ìõèéóôüñçìá, óå äçìþäç
Ï ðïëéôéóìüò ãëþóóá, ìå öñáãêéêÝò, áíáôïëéêÝò êáé ëáúêÝò åðéäñÜóåéò. Ôï ÷áñáêôçñéóôéêüôåñï
ôïõ ðáñÜäåéãìá ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò ôçò Öñáãêïêñáôßáò åßíáé ôï «×ñïíéêüí ôïõ ÌïñÝùò»,
Âõæáíôßïõ üðïõ åîéóôïñåßôáé ç öñáãêéêÞ êõñéáñ÷ßá óôçí Ðåëïðüííçóï (ÌïñéÜ).
5. Öéëïóïößá: Ìå ôçí áëëáãÞ ôçò èñçóêåßáò ðåñéïñßóôçêå ç åíáó÷üëçóç ìå ôç
öéëïóïößá. Óôç äéÜñêåéá ôçò âõæáíôéíÞò ðåñéüäïõ åîáêïëïõèïýí íá ìåëåôþíôáé ôá Ýñãá
ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí öéëïóüöùí, êõñßùò ôïõ ÐëÜôùíá êáé ôïõ ÁñéóôïôÝëç.
• ÂÕÆÁÍÔÉÍÇ ÃÑÁÌÌÁÔÅÉÁ: ôï óýíïëï ôùí ãñáðôþí ìíçìåßùí ôçò âõæáíôéíÞò
ðåñéüäïõ.
• Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ôçò âõæáíôéíÞò ãñáììáôåßáò:
á) äçìþäçò (: áðü ôï 12ï áé. óå ëáúêÞ Þ ëáúêüôñïðç ãëþóóá)
â) áôôéêÞ
ã) áôôéêßæïõóá: ìßìçóç áñ÷áßáò áôôéêÞò äéáëÝêôïõ (ó' áõôÞ ãñÜöïõí ïé ðåñéóóüôåñïé
ëüãéïé óõããñáöåßò)
• ÅÉÄÇ ÊÅÉÌÅÍÙÍ: 1) ÈñçóêåõôéêÞ ðïßçóç
2) ÈåïëïãéêÞ ãñáììáôåßá
3) Ëüãéá ÊïóìéêÞ Ãñáììáôåßá
4) Äçìþäçò Ëïãïôå÷íßá
5) Öéëïóïößá
1. ÈñçóêåõôéêÞ ðïßçóç
• Áíáðôý÷èçêå ìåôÜ ôçí åðéêñÜôçóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý
• Äéáêñßíåôáé óå: á) ëåéôïõñãéêÞ: ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôéò ëáôñåõôéêÝò ôåëåôÝò
(õìíïãñáößá)
â) ìç ëåéôïõñãéêÞ (:çèéêïäéäáêôéêÜ ðïéÞìáôá)
2. ÈåïëïãéêÞ ãñáììáôåßá
• Åêêëçóéáóôéêïß óõããñáöåßò: áíáäåß÷èçêáí ìå ôçí åðéêñÜôçóç èñçóêåõôéêþí
áíôéëÞøåùí, áéñÝóåùí êáé äïãìáôéêþí äéáìá÷þí.
• Áãéïëïãßá: ìåëÝôç æùÞò Áãßùí êáé
ìåëÝôç èñçóêåõôéêþí êéíçìÜôùí (ìõóôéêéóìüò, çóõ÷áóìüò)
3. Ëüãéá êïóìéêÞ ãñáììáôåßá

• Ðñþôïé áéþíåò Âõæáíôßïõ: ìç áîéüëïãá Ýñãá êïóìéêÞò ëïãïôå÷íßáò
• ÅÉÄÇ ÊÅÉÌÅÍÙÍ: É) ÐÏÉÇÓÇ
ÉÉ) ÉÓÔÏÑÉÏÃÑÁÖÉÁ
ÉÉÉ) ×ÑÏÍÏÃÑÁÖÉÁ
É) ÐÏÉÇÓÇ: á) ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÉÓÉÄÇÓ (7ïò áé.)
â) «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá» (6ïò - 10ïò áé.)
ã) ¸ðïò Âáóéëåßïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá (11ïò áé.)
230
USZR 2CIG
á) ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÉÓÉÄÇÓ: ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôçò ðåñéüäïõ

ýìíçóå ìå ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ ôá êáôïñèþìáôá ôïõ Ï ðïëéôéóìüò
áõôïêñÜôïñá Çñáêëåßïõ (óå áñ÷áßï ìÝôñï) ôïõ
â) «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá»: ôï êõñéüôåñï êïóìéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï Âõæáíôßïõ
ðåñéÝ÷åé 4000 åðéãñÜììáôá áðü 6ï - 10ï áé. óå
áñ÷áßá ìÝôñá
ïé âõæáíôéíïß ðïéçôÝò óõíÝ÷éóáí ôçí áñ÷áßá
ðáñÜäïóç êáé óôç ìïñöÞ êáé óôï ðåñéå÷üìåíï ôùí
ðïéçìÜôùí, ðáñÜ ôçí áëëáãÞ ôçò èñçóêåßáò
ã) «¸ðïò Âáóéëåßïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá»: Üãíùóôïò ï ðïéçôÞò
éóôïñéêÜ óôïé÷åßá: áìïéâáßåò åðéññïÝò
ðëçèõóìþí áñáâïâõæáíôéíïý êüóìïõ óôá
áíáôïëéêÜ óýíïñá ôçò áõôïêñáôïñßáò.
• ÄéÜóùóç êëáóéêþí ãñáììÜôùí

p
ÌïíáóôÞñéá: ßäñõóç âéâëéïèçêþí
ßäñõóç åñãáóôçñßùí áíôéãñáöÞò (êáëëéãñáößá, áêñßâåéá)
- 9ïò áé.: ÷ñÞóç ìéêñïãñÜììáôçò ãñáöÞò (ÌïíÞ Óôïõäßïõ)
- Ëüãéïé, öéëüóïöïé, éóôïñéêïß, ñÞôïñåò, ãñáììáôéêïß: ìßìçóç ýöïõò êáé ãëþóóáò
áñ÷áßùí.
- ÄéÜäïóç áñ÷áéïìÜèåéáò
- ÖÙÔÉÏÓ (ðáôñéÜñ÷çò, 9ïò áé.):
- äéáäñáìÜôéóå ðñùôáñ÷éêü ñüëï: óôçí ðíåõìáôéêÞ Üíèçóç ôçò åðï÷Þò ôïõ
óôç äéÜóùóç ôçò áñ÷áßáò åëë. êëçñïíïìéÜò
óôá Ýñãá ôïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óçìáíôéêÝò
ðëçñïöïñßåò ãéá ðïëëÜ Ýñãá áñ÷áßùí åëëÞíùí
êáé ÷ñéóôéáíþí óõããñáöÝùí
• ÁÑÅÈÁÓ (áñ÷éåðßóêïðïò Êáéóáñåßáò, 10ïò áé.): äéáêåêñéìÝíïò åêðñüóùðïò ôùí
êëáóéêþí ãñáììÜôùí
ÉÉ) ÉÓÔÏÑÉÏÃÑÁÖÉÁ: ïé âõæáíôéíïß éóôïñéêïß åß÷áí ùò ðñüôõðÜ ôïõò ôïõò áñ÷áßïõò
Ýëëçíåò éóôïñéïãñÜöïõò
ÉÉÉ) ×ÑÏÍÏÃÑÁÖÉÁ: ëáúêÞ éóôïñéêÞ áöÞãçóç ÷ùñßò ðñïóðÜèåéá áíáæÞôçóçò ôçò
áëÞèåéáò ìå Ýìöáóç óôá èáýìáôá Þ ôéò öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò.
4. Äçìþäçò ëïãïôå÷íßá
• 10ïò áé.: ÁêñéôéêÜ ôñáãïýäéá áíáöÝñïíôáé óôïõò áãþíåò ôùí áêñéôþí êáôÜ ôùí
ÁñÜâùí
óçìáôïäïôïýí ôçí áñ÷Þ ôçò íåïåëëçíéêÞò
äçìïôéêÞò ðïßçóçò
• 12ïò áé.: Äçìþäçò Ëïãïôå÷íßá: óå ëáúêÞ Þ ëáúêüôñïðç ãëþóóá
Êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò: ÈÅÏÄÙÑÏÓ ÐÑÏÄÑÏÌÏÓ Þ ÐÔÙ×ÏÐÑÏÄÑÏÌÏÓ
¸ñãï ôïõ : «Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ ðïéÞìáôá»: äéåêôñáãùäåß ôá âÜóáíÜ ôïõ
áóêåß êïéíùíéêÞ êñéôéêÞ
231
USZR 2CIG
• 13ïò - 15ïò áé. (1204 - 1453):

Ï ðïëéôéóìüò á) ¸ììåôñï éððïôéêü ìõèéóôüñçìá
ôïõ - óå äçìþäç ãëþóóá
Âõæáíôßïõ - ìå öñáãêéêÝò, áíáôïëéêÝò & ëáúêÝò åðéäñÜóåéò
â) «×ñïíéêüí ôïõ ÌïñÝùò» (ðåñßðïõ 1300)
- åîéóôïñåß ôç öñáãêéêÞ êõñéáñ÷ßá óôï ÌïñéÜ
- äåí Ý÷åé ëïãïôå÷íéêÞ áîßá
- Ý÷åé éóôïñéêü êáé ãëùóóéêü åíäéáöÝñïí
- ï óôé÷ïõñãüò ôïõ: åîåëëçíéóìÝíïò öñÜãêïò ìå å÷èñéêÜ áéóèÞìáôá êáôÜ ôùí ÅëëÞíùí
5. Öéëïóïößá
• ÁëëáãÞ èñçóêåßáò ðåñéïñéóìüò öéëïóïößáò
• ÌåëÝôç áñ÷áßùí åëëÞíùí öéëïóüöùí (ÐëÜôùíá, ÁñéóôïôÝëç)
Çóõ÷áóìüò (óåë. 74)
Èåïëïãéêü êßíçìá. Óýìöùíá ìå ôïõò Çóõ÷áóôÝò, ç åðéêïéíùíßá ìå ôï Èåü åðéôõã÷Üíåôáé
ìå ôç ìïíáîéÜ, ôç óéùðÞ, ôïí áóêçôéóìü êáé ôçí ðñïóåõ÷Þ.
Ìõóôéêéóìüò (óåë. 74)
Öéëïóïöéêü êáé èåïëïãéêü äüãìá, ðïõ äÝ÷åôáé üôé ç ôåëåéüôçôá êáôïñèþíåôáé ìå óõíå÷Þ
äéáëïãéóìü, ìå ôçí êáôÜäõóç ôçò øõ÷Þò óôç èåßá ôçò áñ÷Þ.
BYZANTINH ÃÑAMMATEIA
ÓÕÃÊÅÍÔÑÙÔÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ
ÅÉÄÇ ÊÅÉÌÅÍÙÍ ÅÑÃÁ ÅÊÐÑÏÓÙÐÏÉ
á) ËåéôïõñãéêÞ 1) Ñùìáíüò ï Ìåëùäüò (5ïò - 6ïò áé.)
(õìíïãñáößá) 2) ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò (675 - 754)
3) ÊïóìÜò ï Ìåëùäüò (675 - 754)
4) ÉùóÞö ï ÕìíïãñÜöïò (9ïò áé.)
5) Èåüäùñïò Óôïõäßôçò (759 - 826)
1) ÈÑÇÓÊÅÕÔÉÊÇ 6) Êáóóßá Þ ÊáóóéáíÞ (9ïò áé.)
ÐÏÉÇÓÇ ..............................................................
â) Ìç ëåéôïõñãéêÞ 1) Åõäïêßá (5ïò áé.)
2) Êùí/íïò Ñüäéïò (10ïò áé.)
3) ÉùÜííçò ï ÃåùìÝôñçò (10ïò áé.)
4) ×ñéóôüöïñïò Ìõôéëçíáßïò (11áé.)
1) ÉùÜííçò ï ôçò Êëßìáêïò Þ ï
Ó÷ïëáóôéêüò (6ïò áé.)
2) ÈÅÏËÏÃÉÊÇ 2) ÌÜîéìïò ï ÏìïëïãçôÞò (580 - 662)
Áãéïëïãßá 3) Óõìåþí ÍÝïò ï Èåïëüãïò (949 -
ÃÑÁÌÌÁÔÅÉÁ
1022)
4) Ãñçãüñéïò ÐáëáìÜò (1296 - 1359)
232
USZR 2CIG
ÅÉÄÇ ÊÅÉÌÅÍÙÍ ÅÑÃÁ ÅÊÐÑÏÓÙÐÏÉ

É) ÐÏÉÇÓÇ 1) Ãåþñãéïò Ðéóßäçò (7ïò áé.) ôïõ
2) «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá» Âõæáíôßïõ
3) «¸ðïò Âáóéëåßïõ ÄééãåíÞ Áêñßôá«
ÉÉ) ÉÓÔÏÑÉÏÃÑÁÖÉÁ ……………………………………………..
1) ÅõóÝâéïò Êáéóáñåßáò (263 - 340)
¸ñãï: «ÅêêëçóéáóôéêÞ Éóôïñßá»
2) Ðñïêüðéïò (490 - 562).
¸ñãá: á) ÕðÝñ ôùí ðïëÝìùí ëü-ãïé
ïêôþ, â) Ðåñß êôéóìÜôùí, ã) ÁíÝêäïôá
3) ËÏÃÉÁ ÊÏÓÌÉÊÇ 3) ¢ííá ÊïìíçíÞ (11ïò - 12ïò áé.).
ÃÑÁÌÌÁÔÅÉÁ ¸ñãï: «ÁëåîéÜò»
4) Íéêçöüñïò ÂñõÝííéïò (1062 - 1137)
5) ÍéêÞôáò ×ùíéÜôçò (118; - 1206)
6) Ìé÷áÞë Êñéôüâïõëïò (15ïò áé.)
7) Ëáüíéêïò ×áëêïêïíäýëçò (15ïò áé.)
8) Ãåþñãéïò ÓöñáíôæÞò (15ïò áé.)
……………………………………………
1) ÉùÜííçò ÌáëÜëáò (491 - 578)
ÉÉÉ) ×ÑÏÍÏÃÑÁÖÉÁ
2) ÈåïöÜíçò ï ÏìïëïãçôÞò (752 -818)
á) áêñéôéêÜ
ôñáãïýäéá
â) Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ > Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò Þ

ðïéÞìáôá Ðôù÷ïðñüäñïìïò
4) ÄÇÌÙÄÇÓ
ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ
ã) ¸ììåôñï éððïôéêü
ìõèéóôüñçìá
ä) «×ñïíéêüí > åîåëëçíéóìÝíïò öñÜãêïò

ÌïñÝùò«
1) Ìé÷áÞë Øåëëüò (1018 - 1096)
2) Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò Þ ÐëÞèùí
ÌåëÝôç áñ÷áßùí
5) ÖÉËÏÓÏÖÉÁ (1360 - 1452)
åëëÞíùí öéëïóüöùí
3) Ãåþñãéïò Ó÷ïëÜñéïò (1405 - 1468)
233
USZR 2CIG
Ï ðïëéôéóìüò Ãåþñãéïò Ðéóßäçò (óåë. 74)
ôïõ (; - ìåôÜ ôï 634). Âõæáíôéíüò ðïéçôÞò êáé åðéãñáììáôïðïéüò. Êáôáãüôáí áðü ôçí
Âõæáíôßïõ Áíôéü÷åéá ôçò Ðéóéäßáò. Óõíüäåõóå ôïí áõôïêñÜôïñá ÇñÜêëåéï óôçí ðñþôç åêóôñáôåßá
ôïõ êáôÜ ôùí Ðåñóþí (622 - 623). ÕðÞñîå êáôåîï÷Þí áõëéêüò ðïéçôÞò. ÓõãêåêñéìÝíá,
äéçãÞèçêå Ýììåôñá ôá êáôïñèþìáôá ôïõ Çñáêëåßïõ, åãêáéíéÜæïíôáò Ýôóé ôï âõæáíôéíü
ðáíçãõñéêü Ýðïò. Ç ðïéçôéêÞ äçìéïõñãßá ôïõ äéáêñßíåôáé óå äýï ðåñéüäïõò: á) óôçí
åðéêÞ - åãêùìéáóôéêÞ êáé â) óôç èåïëïãéêÞ - çèéêÞ. Óôç èåïëïãéêÞ - çèéêÞ öÜóç ôçò
ðïßçóÞò ôïõ ãñÜöåé ðïéÞìáôá èåïëïãéêïý êáé äïãìáôéêïý ÷áñáêôÞñá. Ó' Ýíá ìÜëéóôá
óôñÝöåôáé åíáíôßïí ôçò áßñåóçò ôïõ ìïíïèåëçôéóìïý. ´Åãñáøå åðßóçò åðéãñÜììáôá ðïõ
áíáöÝñïíôáé óå áãßïõò, åéêüíåò, åïñôÝò, èÝìáôá ôçò Áãßáò ÃñáöÞò, éåñÜ áíôéêåßìåíá
êáé êôßóìáôá, åêêëçóéáóôéêïýò Üíäñåò êëð. ¼óïí áöïñÜ ôá ìÝôñá ï Ðéóßäçò
÷ñçóéìïðïßçóå ôïí ßáìâï óôçí áñ÷áßá ôïõ ìïñöÞ. ¸ôóé èåùñåßôáé ùò ï ôåëåõôáßïò
ôùí êëáóéêþí éáìâïãñÜöùí, óôïõò óôß÷ïõò ôïõ üìùò äéáêñßíåôáé ç ôÜóç ðåñéïñéóìïý
ôùí óõëëáâþí óå 12 (åéóáãùãÞ äùäåêáóýëëáâïõ óôß÷ïõ).
Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò Þ Ðôù÷ïðñüäñïìïò (óåë. 76)
(Êùí/ðïëç, ðåñ. 1100 - 1158). Âõæáíôéíüò ðïéçôÞò êáé ðåæïãñÜöïò. Êáôáãüôáí áðü
áñéóôïêñáôéêÞ ïéêïãÝíåéá êáé áíáôñÜöçêå óå ëüãéï ðåñéâÜëëïí. Óðïýäáóå êëáóéêÞ
öéëïëïãßá, öéëïóïößá êáé èåïëïãßá êáé õðÞñîå êáèçãçôÞò óôçí Ðáôñéáñ÷éêÞ Ó÷ïëÞ
ôçò Êùí/ðïëçò (ÐáíåðéóôÞìéï). ¸æçóå óôçí áõôïêñáôïñéêÞ áõëÞ ôùí Êïìíçíþí êáé Ýíá
ìÝñïò ôïõ Ýñãïõ ôïõ Ý÷åé Üìåóç ó÷Ýóç ìå ãåãïíüôá ðïõ áöïñïýóáí ôïí áõôïêñÜôïñá
êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. ¸ãñáøå èåïëïãéêÜ Ýñãá êáèþò êáé èñçóêåõôéêÞ ðïßçóç ç ïðïßá
êáôÜ ôçí åðï÷Þ ôçò Ôïõñêïêñáôßáò áðïôåëïýóå ôç âÜóç ãéá ôçí åêìÜèçóç ôùí
ãñáììÜôùí áðü ôïõò ìáèçôÝò. Ôï Ýñãï üìùò ãéá ôï ïðïßï êáôÝ÷åé åîÝ÷ïõóá èÝóç óôçí
åëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá åßíáé ôá «Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ» ðïéÞìáôÜ ôïõ. Åßíáé ãñáììÝíá óôç
äçìïôéêÞ ãëþóóá ìå 15óýëëáâï óôß÷ï. Ó' áõôÜ ï ðïéçôÞò äéåêôñáãùäåß ôá âÜóáíÜ
ôïõ, óáôéñßæåé ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ êáé æçôÜåé ôç óõíäñïìÞ ôïõ áõôïêñÜôïñá. Ç åðßêëçóç
ôùí öéëáíèñùðéêþí áéóèçìÜôùí ôïõ áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá, ç éêåôåõôéêÞ êáé ìéêñïðñåðÞò
äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ - Þñùá Ýäùóå óôïí üñï «ðñïäñïìéóìüò» Þ «öôù÷ïðñïäñïìéóìüò»
ôçí Ýííïéá ôçò êáêïìïéñéÜò, ôçò áíáîéïðñÝðåéáò êáé ôïõ áõôïäéáóõñìïý. ¼ìùò ï
ðïéçôÞò óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáõôçñéÜæåé ôçí êïéíùíéêÞ æùÞ, êáé äåß÷íåé êáèáñÜ ôá
áðïôåëÝóìáôá ôçò áíÝ÷åéáò ðïõ ìÜóôéæå ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ âõæáíôéíïý ðëçèõóìïý. Ôï
üôé åðéêáëåßôáé ôá áãáèÜ áéóèÞìáôá ôïõ áõôïêñÜôïñá äåí ðñÝðåé íá îåíßæåé: ï
Ðñüäñïìïò, üðùò êáé üëïé ïé Âõæáíôéíïß, ðßóôåõå üôé ãéá ôï êáëü Þ ôï êáêü õðåýèõíïò
Þôáí ï êÜôï÷ïò ôçò áðüëõôçò ðïëéôéêÞò åîïõóßáò. Ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ, ìå ôéò æùíôáíÝò
êáé ëåðôïìåñåßò åéêüíåò ôùí óõíèçêþí ôçò êáèçìåñéíÞò êáé ôçò äçìüóéáò æùÞò êáé ôïí
ôïíéóìü ôùí çèþí ðïõ åðéêñáôïýóáí, äßíïõí ðÝñá áðü êÜèå Üëëï âõæáíôéíü êåßìåíï,
ìéá óáöÞ åéêüíá ôçò âõæáíôéíÞò êïéíùíßáò.
234
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔHÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔHÓÅÉÓ ÔÙÍ ÐÇÃÙÍ

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.ËÐ.) ôïõ
• ÅÉÊÏÍÁ: «ÅëåöÜíôéíï äßðôõ÷ï» (ôÝëïò 5ïõ áé.) (óåë. 74) Âõæáíôßïõ
Åñþôçóç: Ôé áðåéêïíßæåôáé óôï äßðôõ÷ï; Áðü ðïõ åßíáé åðçñåáóìÝíç ç âõæáíôéíÞ

ëïãïôå÷íßá;
Óôï äßðôõ÷ï (: Ýñãï ôÝ÷íçò ðïõ áðïôåëåßôáé áðü äýï ðßíáêåò) áðåéêïíßæïíôáé äéÜöïñïé
ðïéçôÝò ìå ôéò ìïýóåò ôïõò, ðïõ ôïõò åìðíÝïõí óôï Ýñãï ôïõò.
Ç êïóìéêÞ âõæáíôéíÞ ëïãïôå÷íßá, éäéáßôåñá êáôÜ ôïõò ðñþôïõò áéþíåò, åßíáé
åðçñåáóìÝíç áðü ôçí êëáóéêÞ ãñáììáôåßá. Ïé âõæáíôéíïß ëïãïôÝ÷íåò óõíÝ÷éóáí ôçí áñ÷áßá
ðáñÜäïóç ü÷é ìüíï óôç ìïñöÞ áëëÜ êáé óôï ðåñéå÷üìåíï, ðáñÜ ôçí áëëáãÞ ôçò èñçóêåßáò.
• ÅÉÊÏÍÁ: «Ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò Ýíèñïíïò óå äçìüóéá óõæÞôçóç». (óåë.76)
Åñþôçóç: ÐñïóðÜèçóå íá åîçãÞóåéò ãéáôß ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò èåùñåßôáé ç ìåãáëýôåñç

öõóéïãíùìßá ôçò åðï÷Þò ôïõ.
Ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò Þôáí ç ìåãáëýôåñç öõóéïãíùìßá ôçò åðï÷Þò ôïõ, äéüôé
äéáäñáìÜôéóå ðñùôáñ÷éêü ñüëï óôçí ðíåõìáôéêÞ ÜíèçóÞ ôçò êáé óôç äéÜóùóç ôçò áñ÷áßáò
åëëçíéêÞò êëçñïíïìéÜò. Ùò ëüãéïò åß÷å óðÜíéá ðíåõìáôéêÜ ðñïóüíôá. ÌåëÝôçóå ðïëëÝò
åðéóôÞìåò: Öéëïóïößá, Èåïëïãßá, ÌáèçìáôéêÜ, ËïãéêÞ, Öéëïëïãßá, ÑçôïñéêÞ, ÉáôñéêÞ,
ÖõóéêÞ êáé ãåíéêüôåñá êÜèå åðéóôÞìç ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ôï óçìáíôéêüôåñï Ýñãï ôïõ åßíáé
ç «Ìõñéüâéâëïò», ðïõ ðåñéÝ÷åé ãýñù óôá 300 öéëïëïãéêÜ äïêßìéá. ¸ãñáøå åðßóçò Ýíá
ëåîéêü, ïìéëßåò êáé èåïëïãéêÜ Ýñãá.
Ç ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ åðçñÝáóå áðïöáóéóôéêÜ ôéò ó÷Ýóåéò Åêêëçóßáò êáé Ðïëéôåßáò óôï
ÂõæÜíôéï, ôéò ó÷Ýóåéò Âõæáíôéíþí êáé ÓëÜâùí ìå ôç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý êáé ôéò
ó÷Ýóåéò ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò. Áõôüò åðåóÞìáíå ôéò ðíåõìáôéêÝò êáé ëáôñåõôéêÝò äéáöïñÝò
áíÜìåóá óôçí ÁíáôïëéêÞ êáé ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá.
• ÐÏÉÇÌÁ: «Ôïõ ìéêñïý Âëá÷üðïõëïõ» (óåë. 77)
Åñþôçóç: Ðïéåò éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò áíôëïýìå ãéá ôç æùÞ ôùí áêñéôþí áðü ôï
áðüóðáóìá áõôü;
Ïé éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò ðïõ áíôëïýìå ãéá ôç æùÞ ôùí áêñéôþí áðü ôï áðüóðáóìá
áõôü åßíáé ïé åîÞò:
1) Ïé áêñßôåò æïýóáí óôéò Üêñåò ôùí áíáôïëéêþí óõíüñùí ôçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò êáé äéÝôñå÷áí óõíå÷þò ôïí êßíäõíï ôùí å÷èñéêþí åðéäñïìþí, ãé'
áõôü Ýðñåðå íá âñßóêïíôáé óå óõíå÷Þ ðïëåìéêÞ åôïéìüôçôá.
2) Åß÷áí áíáëÜâåé ôçí åõèýíç ãéá ôç öýëáîç ôùí óõíüñùí êáé ôçí áíá÷áßôéóç ôùí
ÁñÜâùí êáé ôùí Óáñáêçíþí.
3) Ïé Óáñáêçíïß Þôáí ¢ñáâåò ðåéñáôÝò ðïõ ëõìáßíïíôáí ôéò ðáñáëéáêÝò ðüëåéò êáé
ôá íçóéÜ ü÷é ìüíï ôçò ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò áëëÜ êáé ïëüêëçñçò ôçò
Ìåóïãåßïõ. ¸êáíáí áéöíßäéåò åðéäñïìÝò, êáôÝóôñåöáí, ëÞóôåõáí êáé áé÷ìáëþôéæáí.
4) Ïé áêñßôåò, ãéá íá ìðïñïýí íá áíôáðïêñéèïýí óôçí áðïóôïëÞ ôïõò áóêïýíôáí
235
USZR 2CIG
óõíå÷þò óôá üðëá êáé ãõìíÜæïíôáí. ¸ôóé Þôáí Þôáí åîáéñåôéêÜ ãåííáßïé, åðåéäÞ
Ï ðïëéôéóìüò óõíÞèùò áíôéìåôþðéæáí äõíÜìåéò êáôÜ ðïëý õðÝñôåñåò óå áñéèìü áðü ôéò äéêÝò
ôïõ ôïõò.
Âõæáíôßïõ 5) Ãéá ôéò ðïëåìéêÝò áíÜãêåò ôïõò Ýôñåöáí Üëïãá, þóôå íá êéíïýíôáé ãñÞãïñá êáé
áðïôåëåóìáôéêÜ óôá óçìåßá ðïõ åêäçëþíïíôáí åðéèÝóåéò Þ åðéäñïìÝò ôùí å÷èñþí.
Ôá ÜëïãÜ ôïõò Þôáí êé áõôÜ ðïëý êáëÜ ãõìíáóìÝíá êáé åîïéêåéùìÝíá óôç ìÜ÷ç.
• ÐÁÑÁÈÅÌÁ: «ÂõæÜíôéï êáé åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá» (óåë. 77)
Åñþôçóç: Ðïéåò äéáðéóôþóåéò êÜíåé ç óõããñáöÝáò ôïõ êåéìÝíïõ; Ãíùñßæåéò óôïé÷åßá

ðïõ íá ôéò åðéâåâáéþíïõí;
Ç óõããñáöÝáò ôïõ êåéìÝíïõ ÅëÝíç Ãëýêáôæç - ÁñâåëÝñ êÜíåé ôéò åîÞò äéáðéóôþóåéò
ó÷åôéêÜ ìå ôï ÂõæÜíôéï êáé ôçí åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá:
- Óôçí åðï÷Þ ôçò áêìÞò ôïõ Âõæáíôßïõ (10ïò - 11ïò áé.) ôï âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò
ðíåõìáôéêÞò æùÞò Þôáí ôï åíäéáöÝñïí ãéá ôçí åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá, ôéò áîßåò êáé ôá
åðéôåýãìáôÜ ôçò.
- Ôçí ßäéá ðåñßïäï êáèéåñþèçêáí ïé üñïé: «¸ëëçíáò» êáé «Åëëçíéóìüò». Ðáëéüôåñá ïé
üñïé áõôïß óÞìáéíáí: «åéäùëïëÜôñçò» êáé «åéäùëïëáôñßá». Áðü ôïí 10ï áé. êáé åîÞò ç ëÝîç
«¸ëëçíáò» óçìáßíåé ôïí áñ÷áßï ¸ëëçíá êáé ôçí ðáéäåßá ôïõ, ðïõ Ýãéíáí ðçãÝò íÝùí áñåôþí.
- Ïé üñïé áõôïß äéáôÞñçóáí ôçí åõãåíéêÞ óçìáóßá ôïõò ùò ôï ôÝëïò ôçò âõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò.
ÐñÜãìáôé óôçí åðï÷Þ ôçò áêìÞò ôïõ Âõæáíôßïõ (10ïò - 11ïò áé.) Þôáí ðïëý Ýíôïíï ôï
åíäéáöÝñïí ôùí Âõæáíôéíþí ãéá ôçí åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá êáé êõñßùò ãéá ôçí êëáóéêÞ
ãñáììáôåßá. Ãé' áõôü ìåëåôïýóáí ôá áñ÷áßá êåßìåíá êáé ðïëëïß ëüãéïé ôá ó÷ïëßáæáí. ÐïëëÜ
ìïíáóôÞñéá ßäñõóáí âéâëéïèÞêåò êáé åñãáóôÞñéá áíôéãñáöÞò áñ÷áßùí ÷åéñïãñÜöùí, üðïõ
åîåéäéêåõìÝíïé ìïíá÷ïß áíôÝãñáöáí ôá áñ÷áßá êåßìåíá äåß÷íïíôáò ìåãÜëç åðéìÝëåéá ôüóï
ãéá ôçí êáëëéãñáößá üóï êáé ãéá ôçí áêñßâåéá ôçò áíôéãñáöÞò. ¸ôóé äéÝóùóáí ôá êëáóéêÜ
ãñÜììáôá, ãåãïíüò ðïõ áðïôåëåß ìßá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò ðñïóöïñÝò ôùí Âõæáíôéíþí
óôï íåüôåñï ðïëéôéóìü.
ÅðéðëÝïí ïé ëüãéïé (öéëüóïöïé, ñÞôïñåò, ãñáììáôéêïß), êáôÝâáëëáí ìåãÜëåò
ðñïóðÜèåéåò ãéá íá ìéìçèïýí ôï ýöïò êáé ôç ãëþóóá ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí. Ïé
ðåñéóóüôåñïé ãñÜöïõí óôçí áôôéêßæïõóá ãëþóóá. Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ ðñïûðÝèåôå
ó÷ïëáóôéêÞ ìåëÝôç êáé óõ÷íÜ áðïóôÞèéóç ôùí áñ÷áßùí êåéìÝíùí. ¸ôóé, ç áñ÷áéïìÜèåéá
êÝñäéæå óõíå÷þò ðåñéóóüôåñïõò õðïóôçñéêôÝò.
236
USZR 2CIG

ôïõ
1. Íá âñåßôå üóá ðåñéóóüôåñá ìðïñåßôå áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá. Íá óõãêåíôñþóåôå ôéò Âõæáíôßïõ
éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé ó’ áõôÜ êáé íá ôéò ó÷ïëéÜóåôå. Ðïéåò, åðßóçò,
ðëçñïöïñßåò ãëùóóéêÝò ìðïñïýìå íá áíôëÞóïõìå áðü áõôÜ;
«Ç ÁÑÐÁÃÇ ÔÇÓ ÃÕÍÁÉÊÁÓ ÔÏÕ ÄÉÃÅÍÇ»

ÊÜôù óôá ñïýóéá ÷þìáôá êáé óå âáèý ëéâÜäé
åêåß óðÝñíåé ï ÄéãåíÞò ìå ô' þñéïí ôïõ æåõãÜñé.
ÖáêÞí êáé ñüâéí Ýóðåñíå, ôáÞí ôïõ æåõãáñéïý ôïõ.
ÐïõëÜêéí ðÞãåí êé Þêáôóåí óôçí üóêåñçí ô' áëÝôñïõ.
-«Åóý óðÝñíåéò, âñå ÄéãåíÞ, ìá ôçí êáëÞ óïõ êëÝøáí».
-«Áí ôçí åêëÝøáíå å÷ôÝò, íá ðá' íá ôçí ãõñåýù,
Áí ôçí åêëÝøáí óÞìåñá íá êÜìù ôçí óðïñéÜ ìïõ».
-«Åãþ óïõ ëÝù, ÄéãåíÞ, ðùò ôçí êáëÞ óïõ êëÝøáí».
Êáé ôï æåõãÜñéí 'íÝöçêå, óôïí óôÜâëïí ôïõ ðçãáßíåé.
Ðáßñíåé ô' áñãõñïêëåßäéá ôïõ, ôïí óôÜâëïí îåêëåéäþíåé.
Ôïõò óôÜâëïõò åîåêëåßäùóå, ôïõò ìáýñïõò åíåñþôá.
¼óïé ìáýñïé ôïí åßäáíå áßìáí åêáôïõñïýóáí,
¼óïé ôïí åêáëüäáíå åðÝóáí êé åøïöïýóáí.
¸íáò ìáýñïò, ðáëéüìáõñïò, ÷ßëéù ÷ñïíþ êïíôéÜñçò
ÅóôÜèçí êáé 'ðïêñßèçí ôïõ óáí êÜëëéï ðáëéêÜñé.
-«Áí åßí' ãéá ôçí êõñÜ êáëÞ, åãþ íá óïõ ôçí öÝñù,
Ãéáôß ìå êñïõöïôÜéæå áö' ô' áêñéâü êñéèÜñé,
Ãéáôß ìå êñõöïðüôéæå ìåò ó' áñãõñÞ ëåãÝíç.
ÄÝóå ìïõ ôç ìåóßôóá ìïõ ìå ëá÷ïõñß æùíÜñé
óößîå ìïõ ôï êåöÜëé ìïõ ìå óõñìáôÝíéá ôñß÷á
êé áìÝóùò ôçí êõñÜ êáëÞ åãþ èá óïõ ôçí åýñù».
ÂéôóéÜ äßíåé ôïõ ìáýñïõ ôïõ êáé óôá âëïÀäéá öôÜíåé.
Ï ìáýñïò óéëéìïýíôñçóå, êé ç êüñç ãíþñéóÝí ôï.
-«ÐÜøå, ðáðÜ, ôá ãñÜììáôá êáé äéÜêï ôá âáããÝëéá
êé ï ìáýñïò ìïõ óéëéìïõíôñÜ êé ï ÄéãåíÞò åßí' êé Þñôå«.
Êé ï ìáýñïò åãïíÜôéóå êé åðÜíù ôïõ ôçí ðÞñå.
Êé üóï íá ðïõí, ãéá äåßôå ôï! ðáßñíåé óáñÜíôá ìßëéá
êé üóï íá ðïýíå, ðéÜôå ôï! ìÞô' Þôï ìÞô' åöÜíç.
ÉóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò:
(äåò êáé ôçí áðÜíôçóç óôï ðïßçìá: «Ôïõ ìéêñïý Âëá÷üðïõëïõ»
ÅðéðëÝïí éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò

(áðü ôï ðïßçìá «ç áñðáãÞ ôçò ãõíáßêáò ôïõ ÄéãåíÞ»):
- Ïé áêñßôåò üôáí äåí ðïëåìïýóáí áó÷ïëïýíôáí ìå Ýñãá åéñçíéêÜ.

237
USZR 2CIG
- Êáëëéåñãïýóáí ìüíïé ôïõò ôïõò áãñïýò ôïõò.

Ï ðïëéôéóìüò - Åß÷áí æþá êáé áãñïôéêÜ åñãáëåßá.
ôïõ - ¹ôáí ãáéïêôÞìïíåò, áëëÜ ü÷é ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò.
Âõæáíôßïõ - Ðáíôñåýïíôáí, Ýêáíáí ïéêïãÝíåéåò êáé áãùíßæïíôáí ãéá ôçí ôéìÞ ôïõò.
- Ãéá ôïõò ¢ñáâåò Þôáí èåóìüò ç áñðáãÞ îÝíùí ãõíáéêþí êáé ï ãÜìïò ìå ôçí áñðáãÞ
ãõíáßêáò åß÷å íïìéêÞ êÜëõøç.
- Ôá «áñãõñïêëåßäéá», ç «áñãõñÞ ëåãÝíç», êáé ôï «ëá÷ïõñß æùíÜñé» áðïäåéêíýïõí ôïí
ðëïýôï ôùí áêñéôþí. Èá ðñÝðåé íá åß÷áí êÜðïéá éäéáßôåñá ðñïíüìéá áðü ôï êñÜôïò.
ÃëùóóéêÝò ðëçñïöïñßåò:
Óôá ðïéÞìáôá áõôÜ õðÜñ÷ïõí ëÝîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí óôç âõæáíôéíÞ åðï÷Þ, áëëÜ
äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óÞìåñá. Åßíáé ëÝîåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé åßôå óå ðñüóùðá êáé ôéò
éäéüôçôÝò ôïõò: áíôñåéùìÝíïò, êáóôñïðïëåìßôçò, êïõñóÜñïò, åßôå óå åíÝñãåéÝò ôïõò:
÷áñïêïðïýóáí, ëéáíïôñáãïõäÜôå, êïõñóåýïõíå, âéãëßóåé, äéáìåôñÜåé, «Ýêïøå», åßôå óå
ðñÜãìáôá: ôÜâëá, üóêåñç ô' áëÝôñïõ, ëá÷ïõñß æùíÜñé, åßôå óå ôüðïõò: âßãëá, åßôå óå æþá:
ìáýñïò.
ÓÞìåñá ïé ëÝîåéò áõôÝò äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé Þ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óðÜíéá, åðåéäÞ Ý÷ïõí
áëëÜîåé ïé óõíèÞêåò æùÞò êáé ïé åðéêïéíùíéáêÝò ìáò áíÜãêåò åßíáé äéáöïñåôéêÝò.
2. Ìå áöåôçñßá ôï ðáñÜèåìá "ÂõæÜíôéï êáé ÅëëçíéêÞ Áñ÷áéüôçôá" íá åîåôÜóåôå (ìå ôç

âïÞèåéá ëåîéêïý êáé åãêõêëïðáßäåéáò) ôç óçìáóßá êáé ôç íïçìáôéêÞ åîÝëéîç ôùí
üñùí: ¸ëëçíáò, Åèíéêüò, Ñùìáßïò - Ñùìéüò, Ãñáéêüò.
Ìå áöåôçñßá ôï ðáñÜèåìá "ÂõæÜíôéï êáé ÅëëçíéêÞ Áñ÷áéüôçôá" (ôçò ÅëÝíçò Ãëýêáôæç

ÁñâåëÝñ), êáé ìå ôç âïÞèåéá ôùí ëåîéêþí:1) Ôåãüðïõëïõ – ÖõôñÜêç êáé 2) Ìðáìðéíéþôç
êáé ôùí Åãêõêëïðáéäåéþí: «ÄïìÞ» êáé «¢ëöá», äéáðéóôþíïõìå ôá åîÞò ãéá ôç óçìáóßá
êáé ôç íïçìáôéêÞ åîÝëéîç ôùí üñùí:
• ¸ëëçíåò:
«Óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá, ¸ëëçíáò ïíïìáæüôáí ï ãåíÜñ÷çò ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíéêïý
Ýèíïõò. Ôï üíïìá áõôü óõíáíôÜôáé óôïí ¼ìçñï, ï ïðïßïò áðïêáëåß ¸ëëçíåò ôïõò
êáôïßêïõò ìéáò ðåñéï÷Þò óôç Öèéþôéäá, óå áíôßèåóç ìå ôçí ïíïìáóßá ôùí Üëëùí öõëþí
(Á÷áéïß, Äáíáïß, Áñãåßïé).
Ç ðñïÝëåõóç ôïõ ïíüìáôïò äåí åßíáé ãíùóôÞ. ÏñéóìÝíïé ìåëåôçôÝò õðïóôçñßæïõí üôé
ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïõò áñ÷áßïõò Óåëëïýò Þ Åëëïýò, êáôïßêïõò ôçò Äùäþíçò. ÔåëéêÜ ç
ïíïìáóßá áõôÞ åðéêñÜôçóå ãéá üëïõò ôïõò êáôïßêïõò ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ, ìÝ÷ñé ôçí
êáôÜêôçóç ôçò ÅëëÜäáò áðü ôïõò Ñùìáßïõò.
Ìå ôçí åîÜðëùóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý, ôï üíïìá «¸ëëçíáò» áðÝêôçóå õðïôéìçôéêÞ Ýííïéá,
ãéáôß ÷áñáêôÞñéæå ôïõò åéäùëïëÜôñåò. ÌåôÜ ôïí 11ï áéþíá ç ïíïìáóßá ¸ëëçíáò óõíáíôÜôáé
üëï êáé ðéï óõ÷íÜ óå éóôïñéêÜ êåßìåíá».
Ç óçìáóßá «¸ëëçíåò» ùò äçëùôéêÞ ôïõ Ýèíïõò ôùí ÅëëÞíùí åðáíÞëèå ìå ôçí ßäñõóç
ôïõ ÍÝïõ Åëëçíéêïý ÊñÜôïõò.
238
USZR 2CIG
• Ãñáéêïß:
Ìå ôï üíïìá áõôü åßíáé ãíùóôïß ïé ¸ëëçíåò óôç ËáôéíéêÞ Ãñáììáôåßá (Graeci) êé Ýôóé Ï ðïëéôéóìüò
ôïõò ïíïìÜæïõí ùò ôþñá üëïé ïé åõñùðáúêïß ëáïß. ôïõ
Ðñüêåéôáé êõñßùò ãéá ìéá óôåíÞ ðåñéï÷Þ êïíôÜ óôç Äùäþíç, ðïõ ïé êÜôïéêïß ôçò Óåëëïß Âõæáíôßïõ
(=Åëëïß > ¸ëëçíåò) ëÝãïíôáí êáé Ãñáéêïß.
Ï üñïò «Ãñáéêïß» ãåíéêåýôçêå óôá âõæáíôéíÜ ÷ñüíéá (ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôïõ 9ïõ áé.), äß÷ùò
íá åêôïðßóåé ôï üíïìá «Ñùìáßïé» ðïõ åðéêñáôïýóå êáé êÜëõðôå ôï óýíïëï ôùí õðçêüùí
ôïõ Âõæáíôßïõ, åíþ ìå ôï «Ãñáéêïß» îå÷þñéæáí ïé êáèáõôü ¸ëëçíåò.
ÌåôÜ ôï Ó÷ßóìá (1054) ãßíåôáé óõ÷íÜ ÷ñÞóç ôïõ Ãñáéêüò = Ïñèüäïîïò, óå áíôßèåóç
ìå ôïí üñï Ëáôßíïò =Êáèïëéêüò.
Óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò ðïëëïß ëüãéïé (üðùò ï ÊïñáÞò) ÷ñçóéìïðïéïýí ôïí üñï
«Ãñáéêïß».
Áðü ôï 1821 åðéêñÜôçóå ôï üíïìá «¸ëëçíåò» êáé åãêáôáëåßöèçêå ôåëåßùò ôï Ãñáéêïß.
• Åèíéêïß
Óôá ðñþôá ÷ñéóôéáíéêÜ ÷ñüíéá óÞìáéíå: åéäùëïëÜôñåò. ÓÞìåñá «åèíéêüò» óçìáßíåé:
áõôüò ðïõ áíÞêåé óôï Ýèíïò.
• Ñùìáßïò - Ñùìéüò
Ç ëÝîç áñ÷éêÜ óÞìáéíå: ðïëßôçò ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò, êõñßùò ôçò âõæáíôéíÞò
ðåñéüäïõ êáé ìÜëéóôá ï åëëçíüöùíïò.
ÊáôÜ ôçí õóôåñïâõæáíôéíÞ ðåñßïäï êáé ôçí ôïõñêïêñáôßá óÞìáéíå: ï ïñèüäïîïò
÷ñéóôéáíüò.
ÊáôÜ ôïí 19ï áéþíá óÞìáéíå: ï ÍåïÝëëçíáò, áõôüò ðïõ Ý÷åé äéáôçñÞóåé ôçí ïñèüèïîç
ðáñÜäïóç ôïõ Âõæáíôßïõ.
ÓÞìåñá óçìáßíåé: ï ôýðïò ôïõ ÍåïÝëëçíá ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò
¸ëëçíåò ìå åéñùíéêÞ êáé õðïôéìçôéêÞ äéÜèåóç ùò äïõëïðñåðÞò ðñïò ôçí åîïõóßá,
ôåìðÝëçò, êïõôïðüíçñïò Þ áöåëÞò.
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ãëþóóá ôçò ÂõæáíôéíÞò Ãñáììáôåßáò;
Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ôçò ÂõæáíôéíÞò Ãñáììáôåßáò, äçëáäÞ ôïõ óõíüëïõ ôùí ãñáðôþí
ìíçìåßùí ôçò âõæáíôéíÞò ðåñéüäïõ, åìöáíßæåôáé ìå ôñåéò ìïñöÝò: á) ôç äçìþäç, â) ôçí
áôôéêÞ êáé ã) ôçí áôôéêßæïõóá. Ïé ðåñéóóüôåñïé ëüãéïé óõããñáöåßò ãñÜöïõí óôçí áôôéêßæïõóá
ãëþóóá, äçëáäÞ äå ÷ñçóéìïðïéïýí áêñéâþò ôçí áôôéêÞ äéÜëåêôï áëëÜ ôç ìéìïýíôáé, åíþ
áðü ôï 12ï áé. áíáðôýóóåôáé ðáñÜëëçëá ç äçìþäçò ëïãïôå÷íßá, ðïõ ãñÜöåôáé óå ëáúêÞ
Þ ëáúêüôñïðç ãëþóóá.
2. Ôé Þôáí ç «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá»;

Ç «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá« Þôáí ôï êõñéüôåñï êïóìéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï ôùí Âõæáíôéíþí.
ÐåñéÝ÷åé ôÝóóåñéò ÷éëéÜäåò ðåñßðïõ åðéãñÜììáôá óå áñ÷áßá ìÝôñá ÷ñïíïëïãçìÝíá áðü
ôïí 6ï Ýùò ôïí 10ï áé. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé óôï åßäïò áõôü ôçò êïóìéêÞò ðïßçóçò ïé 239
USZR 2CIG
Âõæáíôéíïß óõíÝ÷éóáí ôçí áñ÷áßá ðáñÜäïóç ü÷é ìüíï óôç ìïñöÞ áëëÜ êáé óôï ðåñéå÷üìåíï
Ï ðïëéôéóìüò ðáñÜ ôçí áëëáãÞ ôçò èñçóêåßáò.
ôïõ
Âõæáíôßïõ 3. Ðïéïò ï ñüëïò ôùí Âõæáíôéíþí óôç äéÜóùóç ôùí êëáóéêþí ãñáììÜ-ôùí;
Ìéá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò ðñïóöïñÝò ôùí Âõæáíôéíþí óôï íåüôåñï ðïëéôéóìü õðÞñîå
ç äéÜóùóç ôùí êëáóéêþí ãñáììÜôùí. ÐïëëÜ ìïíáóôÞñéá ßäñõóáí âéâëéïèÞêåò êáé
åñãáóôÞñéá áíôéãñáöÞò, üðïõ åîåéäéêåõìÝíïé ìïíá÷ïß áíôÝãñáöáí ôá áñ÷áßá êåßìåíá
äåß÷íïíôáò ìåãÜëç åðéìÝëåéá ôüóï óôçí êáëëéãñáößá üóï êáé óôçí áêñßâåéá ôçò áíôéãñáöÞò.
ÌÜëéóôá ç ÷ñÞóç ôçò ìéêñïãñÜììáôçò ãñáöÞò, ðïõ îåêßíçóå áðü ôïí 9ï áéþíá óôç ìïíÞ
Óôïõäßïõ, äéåõêüëõíå ôçí áíôéãñáöÞ ôùí ÷åéñïãñÜöùí.
Ðñùôáñ÷éêü ñüëï óôçí ðíåõìáôéêÞ Üíèçóç ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé óôç äéÜóùóç ôçò
áñ÷áßáò åëëçíéêÞò êëçñïíïìéÜò äéáäñáìÜôéóå ï ðáôñéÜñ÷çò Öþôéïò (9ïò áé.).
Ðïëý ìåãÜëç õðÞñîå ç óõìâïëÞ óôç äéÜóùóç ôùí áñ÷áßùí êåéìÝíùí, ôïõ
áñ÷éåðéóêüðïõ Êáéóáñåßáò ÁñÝèá (10ïò áé.) êáé Üëëùí ëïãßùí.
4. Ôé Þôáí ç «×ñïíïãñáößá»; Íá áíáöÝñåôå ôïõò êõñéüôåñïõò åêðñïóþðïõò ôçò.

Ç ×ñïíïãñáößá Þôáí Ýíá íÝï ëïãïôå÷íéêü åßäïò ðïõ áíáðôý÷èçêå óôï ÂõæÜíôéï.
Ðñüêåéôáé ãéá ëáúêÞ áöÞãçóç ÷ùñßò ðñïóðÜèåéá áíáæÞôçóçò ôçò áëÞèåéáò ìå Ýìöáóç
óôá èáýìáôá Þ ôéò öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò.
Êõñéüôåñïé åêðñüóùðïé Þôáí: ï ÉùÜííçò ÌáëÜëáò (491 - 578) êáé ï ÈåïöÜíçò ï
ÏìïëïãçôÞò (752 - 818).
5. Ðïéá Þôáí ôá êõñéüôåñá åßäç êåéìÝíùí ôçò äçìþäïõò ëïãïôå÷íßáò ôïõ Âõæáíôßïõ;
Ôá êõñéüôåñá åßäç êåéìÝíùí ôçò äçìþäïõò ëïãïôå÷íßáò ôïõ Âõæáíôßïõ Þôáí:
á) ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá, â) ôá «ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ» ðïéÞìáôá, ã) ôï Ýììåôñï éððïôéêü
ìõèéóôüñçìá êáé ä) ôï «×ñïíéêüí ôïõ ÌïñÝùò».
á) Ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá åìöáíßæïíôáé ôï 10ï áéþíá êáé áíáöÝñïíôáé óôïõò áãþíåò
ôùí áêñéôþí êáôÜ ôùí ÁñÜâùí. Ìå áõôÜ áñ÷ßæåé ç íåïåëëçíéêÞ äçìïôéêÞ ðïßçóç.
â) Ôá «Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ» ðïéÞìáôá ãñÜöôçêáí ôï 12ï áé. áðü ôï Èåüäùñï Ðñüäñïìï
Þ Ðôù÷ïðñüäñïìï, óå ëáúêÞ Þ ëáúêüôñïðç ãëþóóá. Ó' áõôÜ ï ðïéçôÞò äéåêôñáãùäåß ôá
âÜóáíÜ ôïõ áóêþíôáò ôáõôü÷ñïíá êïéíùíéêÞ êñéôéêÞ.
ã) Ôï Ýììåôñï éððïôéêü ìõèéóôüñçìá Üêìáóå êáôÜ ôçí åðï÷Þ ôùí Ðáëáéïëüãùí. Åßíáé
ãñáììÝíï óå äçìþäç ãëþóóá ìå öñáãêéêÝò, áíáôïëéêÝò êáé ëáúêÝò åðéäñÜóåéò.
ä) Ôï «×ñïíéêüí ôïõ ÌïñÝùò» åßíáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêüôåñï ðáñÜäåéãìá ôçò
ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò ôçò Öñáãêïêñáôßáò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá éóôïñéêü ðïßçìá ðïõ
ãñÜöôçêå ðåñßðïõ ôï 1300 êáé åîéóôïñåß ôç öñáãêéêÞ êõñéáñ÷ßá óôï ÌïñéÜ (Ðåëïðüííçóï)
(1204 -1292). Äåí Ý÷åé ëïãïôå÷íéêÞ áîßá, Ý÷åé üìùò éóôïñéêü êáé ãëùóóéêü åíäéáöÝñïí. Ï
óôé÷ïõñãüò ôïõ, åßíáé êÜðïéïò åîåëëçíéóìÝíïò ÖñÜãêïò, ï ïðïßïò Ý÷åé áñíçôéêÜ
óõíáéóèÞìáôá ãéá ôïõò ¸ëëçíåò.
240
USZR 2CIG
3. ÅðéóôÞìç êáé Ôå÷íïëïãßá

ôïõ
Ðåñßëçøç Âõæáíôßïõ
Ç ðïéêéëßá ôùí Ýñãùí ôùí Âõæáíôéíþí ëïãßùí ìáñôõñåß ôçí áãÜðç ãéá ôç ãíþóç êáé ôçí
ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ðïõ êëçñïíüìçóáí áðü ôïí êëáóéêü êüóìï.
Ç áíÜðôõîç ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí äåí åõíïÞèçêå éäéáßôåñá, ëüãù ôïõ Ýíôïíïõ
èñçóêåõôéêïý ÷áñáêôÞñá ôïõ âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý.
Óôçí Êùí/ðïëç ïé áõôïêñÜôïñåò ßäñõóáí áíþôáôá åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá
(ÐáíåðéóôÞìéá) èÝëïíôáò íá êáôáóôÞóïõí ôçí ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò ôïõò ü÷é ìüíï
ðïëéôéêü áëëÜ êáé ðïëéôéóôéêü êÝíôñï ôïõ êüóìïõ.
Ó÷åôéêÜ ìå ôéò åðéóôÞìåò, éäéáßôåñç áíÜðôõîç ãíþñéóå ôï Äßêáéï, ëüãù ôçò áíÜãêçò
ðñïóáñìïãÞò óôá íÝá äåäïìÝíá ðïõ äéáìïñöþíïíôáí êÜèå öïñÜ.
Óôï ÂõæÜíôéï áíáäåß÷èçêáí óðïõäáßïé åðéóôÞìïíåò: ãéáôñïß, áóôñïíüìïé, ìáèçìáôéêïß,
ëüãéïé êáé öéëüóïöïé. Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí Ýäåéîáí ïé Âõæáíôéíïß ãéá ôç Ãåùãñáößá.
Óôïí ôïìÝá ôçò ôå÷íïëïãßáò, ïé ëßãåò åöåõñÝóåéò ôùí Âõæáíôéíþí áöïñïýóáí êõñßùò
óôñáôéùôéêïýò óêïðïýò. Ç óðïõäáéüôåñç Þôáí ôï «õãñüí ðõñ». Ìéá Üëëç åðßóçò óçìáíôéêÞ
åðéíüçóç Þôáí ï ïðôéêüò ôçëÝãñáöïò.
Ó÷åôéêÜ ìå ôç íáõôéêÞ ôå÷íïëïãßá áîéïðïßçóáí êáé âåëôßùóáí ôçí Þäç õðÜñ÷ïõóá. Ïé
Âõæáíôéíïß åß÷áí ðïëåìéêÜ ðëïßá (äñüìùíåò) êáé åìðïñéêÜ.
- Ðïéêéëßá Ýñãùí âõæáíôéíþí ëïãßùí áãÜðç ãéá ôç ãíþóç êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ äñáóôç-
ñéüôçôá (êëçñïíïìéÜ áðü ôïí êëáóéêü êüóìï)
- Äåí åõíïÞèçêå éäéáßôåñá ç áíÜðôõîç ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí
Áéôßá ï Ýíôïíïò èñçóêåõôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý
•Êùí/ðïëç ðïëéôéóôéêü êÝíôñï ôïõ êüóìïõ
p
Áíþôáôá åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá:
1) Ðáôñéáñ÷éêÞ Áêáäçìßá Þ ÈåïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ (5ïò áé.)
2) ÐáíäéäáêôÞñéï Þ ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Êùí/ðïëçò (5ïò áé.) Þ ÐáíåðéóôÞìéï ôçò
Ìáãíáýñáò (áðü ôïí 9ï áé.)
3) Äéäáóêáëåßïí Íüìùí Þ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ (11ïò áé.)
ÅÐÉÓÔÇÌÅÓ
– ÄÉÊÁÉÏ ìåãÜëç áíÜðôõîç
– ÃÅÙÃÑÁÖÉÁ: éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò
õðÜñ÷ïõí êÜðïéåò áíáêñßâåéåò óôá âéâëßá ôïõò
ïñéóìÝíá áðïôåëïýí óçìáíôéêÞ ðçãÞ ðëçñïöïñéþí ãéá ôéò ó÷Ýóåéò
ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò ìå ôïõò ãåéôïíéêïýò ëáïýò
– ÁÎÉÏËÏÃÏÉ ÅÐÉÓÔÇÌÏÍÅÓ: ãéáôñïß, áóôñïíüìïé, ìáèçìáôéêïß, äéáðñåðåßò ëüãéïé
êáé öéëüóïöïé
241
USZR 2CIG
ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁ:
Ï ðïëéôéóìüò – ÅöåõñÝóåéò áöïñïýí êõñßùò óôñáôéùôéêïýò óêïðïýò
ôïõ •Ôï õãñüí ðõñ ìßãìá áðü åýöëåêôá õëéêÜ ðïõ åêôïîåõüôáí ìå åéäéêïýò óùëÞíåò
Âõæáíôßïõ åíáíôßïí ôùí å÷èñéêþí ðëïßùí Þ Üëëùí óôü÷ùí.
•Ï ïðôéêüò ôçëÝãñáöïò óýóôçìá ôá÷åßáò ðñïåéäïðïßçóçò ôùí Âõæáíôéíþí
ãéá ôéò áñáâéêÝò åðéäñïìÝò. (ËÝùí ï Öéëüóïöïò)
– ÍáõôéêÞ ôå÷íïëïãßá: áîéïðïßçóç êáé âåëôßùóç ôçò Þäç õðÜñ÷ïõóáò
– Ðëïßá: á) ðïëåìéêÜ (äñüìùíåò)
â) åìðïñéêÜ
á) ðïëåìéêÜ äñüìùíåò: ìå ìßá óåéñÜ êïõðéþí êáé áñãüôåñá ìå äýï
â) åìðïñéêÜ ìïíïêÜôáñôá Þ äéêÜôáñôá ìå ôñéãùíéêÜ ðáíéÜ êáé ìïíü ðçäÜëéï.
ÌÞêïò: 21 ìÝôñá, ðëÜôïò: 7 ìÝôñá, ÷ùñçôéêüôçôá: 7 ôüíïé.
Ïðôéêüò ôçëÝãñáöïò (óåë. 79)
Óýóôçìá ìåôÜäïóçò óçìÜôùí ìå öùôéÝò (öñõêôùñßåò) óå ìáêñéíÝò áðïóôÜóåéò. Ç
åðéíüçóç áõôïý ôïõ óõóôÞìáôïò áðïäßäåôáé óôï ËÝïíôá ôï Öéëüóïöï Þ Ìáèçìáôéêü.
Ôï óýóôçìá áõôü áðïôåëåßôï áðü äýï êáëÜ óõã÷ñïíéóìÝíá ñïëüãéá ìå åíäéÜìåóïõò
óôáèìïýò öñõêôùñéþí óå óõãêåêñéìÝíá óçìåßá ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò ìåôáîý
ôùí ïðïßùí õðÞñ÷å ïðôéêÞ åðáöÞ. Óôá äýï Üêñá áõôÞò ôçò áëõóßäáò Þôáí ôá ñïëüãéá.
Ôï ðñþôï ñïëüé âñéóêüôáí óôçí Ôáñóü ôçò Êéëéêßáò êáé ôï Üëëï óôï «çëéáêüí ôïõ
ÖÜñïõ» óôçí Êùí/ðïëç. ÊÜèå ìßá áðü ôéò 12 þñåò ôùí ñïëïãéþí áíôéóôïé÷ïýóå óå Ýíá
ìÞíõìá. Ð.÷: ç ðñþôç þñá óÞìáéíå áñáâéêÞ åðéäñïìÞ, ç äåýôåñç þñá: ðüëåìïò, ç
ôñßôç: ðõñêáãéÜ êëð. Áðü ôçí Ôáñóü ùò ôçí Êùí/ðïëç ìå ôç ìÝèïäï ôùí öñõêôùñéþí
ôï ìÞíõìá ìåôáäéäüôáí óå ìßá þñá. Áí ëïéðüí ïé ¢ñáâåò åéóÝâáëëáí óôï âõæáíôéíü
Ýäáöïò ç ðñþôç öñõêôùñßá Ýìðáéíå óå ëåéôïõñãßá ôçí ðñþôç þñá, ìå áðïôÝëåóìá ìåôÜ
áðü ìßá þñá íá Ý÷åé ìåôáäïèåß ôï ìÞíõìá óôçí Êùí/ðïëç.

1. Ìå áöåôçñßá ôï ðáñÜèåìá: "Ìüíç óùôçñßá ç áíáäñïìéêÞ éó÷ýò ôùí íüìùí"
ðñïóðÜèçóå íá èõìçèåßò óôïé÷åßá ôçò âõæáíôéíÞò íïìïèåóßáò ðïõ äéêáéïëïãïýí
ôçí Üðïøç üôé ôï êñÜôïò Ýðñåðå íá áíôéìåôùðßæåé ôá äåäïìÝíá ðïõ äéáìïñöþíïíôáí
êÜèå öïñÜ ìå íÝïõò íüìïõò Þ ìå ôç âåëôßùóç üóùí õðÞñ÷áí.
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç ÍåáñÜ ôïõ 996 ôïõ áõôïêñÜôïñá Âáóéëåßïõ Â´
êáé áíáöÝñåôáé óôçí áíáãêáéüôçôá ôçò áíáäñïìéêÞò éó÷ýïò ôùí íüìùí ãéá ôçí ðÜôáîç ôçò
áõèáéñåóßáò ôùí äõíáôþí. Ìå áõôÞ ôç íïìïèåôéêÞ ñýèìéóç ï áõôïêñÜôïñáò èÝëçóå íá
áêõñþóåé ôçí ôáêôéêÞ ôùí äõíáôþí, ïé ïðïßïé ãéá íá ìçí áðïäþóïõí óôïõò ìéêñïúäéïêôÞôåò
ôç ãç ðïõ ôïõò Üñðáîáí, åðéêáëïýíôáí ðáñáãñáöÞ ôçò ðáñÜíïìçò ðñÜîçò ôïõò, åðåéäÞ
åß÷å ðáñÝëèåé ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá êáé áõôïß ôçí åß÷áí áðïêôÞóåé ìå êëçñïíïìéêÞ
äéáäï÷Þ. Ìå Üëëá ëüãéá ï íüìïò áõôüò Ýäéíå ôç äõíáôüôçôá óôïõò ìéêñïúäéïêôÞôåò íá
242 äéåêäéêÞóïõí áíáäñïìéêÜ ôçí ðåñéïõóßá ðïõ ôïõò åß÷áí áñðÜîåé ïé äõíáôïß.
USZR 2CIG
Ãíùñßæïõìå üôé ôï âõæáíôéíü ÊñÜôïò Ýðñåðå íá áíôéìåôùðßæåé ôá äåäïìÝíá ðïõ

äéáìïñöþíïíôáí êÜèå öïñÜ ìå íÝïõò íüìïõò Þ ìå ôç âåëôßùóç üóùí õðÞñ÷áí. Ï ðïëéôéóìüò
¸ôóé ï áõôïêñÜôïñáò Èåïäüóéïò Â´ ôï 425 åîÝäùóå ôï Èåïäïóéáíü Êþäéêá, óôïí ôïõ
ïðïßï ðåñéëÞöèçêáí üëá ôá áôõôïêñáôïñéêÜ äéáôÜãìáôá ðïõ åß÷áí åêäïèåß ìåôÜ ôï 312. Âõæáíôßïõ
Ç Ýêäïóç ôïõ êþäéêá áõôïý äéåõêüëõíå óçìáíôéêÜ ôçí áðïíïìÞ ôçò äéêáéïóýíçò.
Áñãüôåñá ï Éïõóôéíéáíüò êùäéêïðïßçóå ôï Ñùìáúêü Äßêáéï. ÅðåéäÞ õðÞñ÷áí ðïëëïß êáé
áíôéöáôéêïß íüìïé ðïõ äõóêüëåõáí ôçí áðïíïìÞ äéêáéïóýíçò, óõíÝóôçóå ìßá åðéôñïðÞ
åéäêþí ãéá ôçí áíáèåþñçóç ôïõ éó÷ýïíôïò Äéêáßïõ. Åðßóçò åîÝäùóå ôéò ÍåáñÝò (=íÝïé
íüìïé), ðïõ ãñÜöôçêáí óôá åëëçíéêÜ, ãéáôß ïé õðÞêïïé ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò ôçò
áõôïêñáôïñßáò äåí êáôáíïïýóáí ôç ëáôéíéêÞ (íÝá äåäïìÝíá).
ÅðåéäÞ ïé «äõíáôïß» áðïôåëïýóáí Ýíá áêáíèþäåò æÞôçìá ãéá ôç âõæáíôéíÞ
áõôïêñáôïñßá, ïé áõôïêñÜôïñåò: Éïõóôéíéáíüò, ºóáõñïé êáé Ìáêåäüíåò åöÜñìïóáí Þ
ðñïóÜñìïóáí áõóôçñïýò íüìïõò ãéá ôïí ðåñéïñéóìü ôçò áõèáéñåóßáò ôïõò.
2. Ðþò ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ôçí åíáó÷üëçóç áñêåôþí âõæáíôéíþí ìå ðïëëÝò åðéóôÞìåò

ðáñÜëëçëá; ÓÞìåñá ìðïñåß íá ãßíåé áõôü;
Ç åíáó÷üëçóç áñêåôþí Âõæáíôéíþí ìå ðïëëÝò åðéóôÞìåò ðáñÜëëçëá, áðïôåëåß
ãíþñéóìá ôïõ åëëçíéêïý áíèñùðéóìïý, ðïõ áíáðôý÷èçêå áðü ôïí 9ï Ýùò ôïí 11ï áé. êáé
áíáâßùóå óôç Äýóç êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò ÁíáãÝííçóçò.
Ç åíáó÷üëçóç ìå ðïëëÝò åðéóôÞìåò ðáñÜëëçëá Þôáí äõíáôÞ óôç âõæáíôéíÞ åðï÷Þ êáé
óôçí áñ÷áéüôçôá, äéüôé äåí õðÞñ÷å åîåéäßêåõóç ôçò ãíþóçò êáé ôùí åðéóôçìþí. ÓÞìåñá
üìùò ç ñáãäáßá åîÝëéîç ôçò ãíþóçò êáé ç (áêñáßá ìåñéêÝò öïñÝò) åîåéäßêåõóç êáèéóôïýí
áäýíáôç ôçí åíáó÷üëçóç êÜðïéïõ ìå ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá åðéóôÞìåò.
1. Ïé Âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò Þèåëáí íá êáôáóôÞóïõí ôçí Êùí/ðïëç åêôüò áðü
ðïëéôéêü êáé ðïëéôéóôéêü êÝíôñï ôïõ êüóìïõ. Ðþò áðïäåéêíýåôáé áõôü;
Ôï üôé ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò Þèåëáí íá êáôáóôÞóïõí ôçí Êùí/ðïëç åêôüò áðü
ðïëéôéêü êáé ðïëéôéóôéêü êÝíôñï ôïõ êüóìïõ, áðïäåéêíýåôáé áðü ôï üôé ðñï÷þñçóáí óôçí
ßäñõóç áíùôÜôùí åêðáéäåõôéêþí éäñõìÜôùí ìüíï ó' áõôÞ. Ìå ôç óõìâïëÞ äéáðñåðþí
ëïãßùí ëåéôïýñãçóáí óôáäéáêÜ: ç Ðáôñéáñ÷éêÞ Áêáäçìßá Þ ÈåïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ (5ïò áé.), ôï
ÐáíäéäáêôÞñéï Þ ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò (5ïò áé.) Þ ÐáíåðéóôÞìéï ôçò
Ìáãíáýñáò (áðü ôïí 9ï áé.) êáé ôï Äéäáóêáëåßï ôùí Íüìùí Þ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ (11ïò áé.).
2. Ãéá ðïéï ëüãï äåí åõíïÞèçêå éäéáßôåñá ç áíÜðôõîç ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí óôï
ÂõæÜíôéï;
Ç áíÜðôõîç ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí äåí åõíïÞèçêå éäéáßôåñá óôï ÂõæÜíôéï, ëüãù ôïõ
Ýíôïíïõ èñçóêåõôéêïý ÷áñáêôÞñá ôïõ ðïëéôéóìïý ôïõ. Ùóôüóï áíáäåß÷èçêáí áîéüëïãïé
ãéáôñïß, áóôñïíüìïé êáé ìáèçìáôéêïß. Ïé Âõæáíôéíïß Ýäåéîáí éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ãéá ôç
Ãåùãñáößá. ÐáñÜ ôéò ôõ÷üí áíáêñßâåéåò ðïõ õðÜñ÷ïõí óôá âéâëßá ôïõò, ïñéóìÝíá
áðïôåëïýí óçìáíôéêÞ ðçãÞ ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò ìå ôïõò
ãåéôïíéêïýò ëáïýò (ð.÷. Éíäéþí êáé ôçò ÓéíéêÞò èáëáóóáò).
243
USZR 2CIG
4. ÅéêáóôéêÝò ÔÝ÷íåò êáé ÌïõóéêÞ

ôïõ
Âõæáíôßïõ Ðåñßëçøç
Óôç äéÜñêåéá ôçò âõæáíôéíÞò éóôïñßáò áíáðôý÷èçêáí: Á) ïé ÅéêáóôéêÝò ÔÝ÷íåò êáé Â) Ç

ÌïõóéêÞ.
• Á) ÅÉÊÁÓÔÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ
1. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ: Êáèéåñþèçêáí ïé åîÞò ñõèìïß íáþí: 1) ÂáóéëéêÞ ìå ôñïýëï, 2)
ÓôáõñïåéäÞò ìå ôñïýëï (ìå ðáñáëëáãÝò: á) ôïí áãéïñåßôéêï ôýðï êáé â) ôïí ðåíôÜôñïõëï
ñõèìü) êáé 3) ï ïêôáãùíéêüò ôýðïò (11ïò áé.).
Ç åîùôåñéêÞ åìöÜíéóç ôùí íáþí äåí Þôáí éäéáßôåñá åðéìåëçìÝíç, óå áíôßèåóç ìå ôçí
åóùôåñéêÞ ðïõ åß÷å ðëïýóéï äéÜêïóìï, ëüãù ôïõ üôé ç ëáôñåßá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò
ôåëåßôáé óôï åóùôåñéêü ôùí íáþí.
2. Ç ÃëõðôéêÞ: äåí åõíïÞèçêå áðü ôçí Åêêëçóßá. Áíôß ãéá ãëõðôÜ õðÞñ÷áí ï
áñ÷éôåêôïíéêüò äéÜêïóìïò êáé ïé áíÜãëõöåò ðáñáóôÜóåéò.
3. Ç æùãñáöéêÞ (ôïé÷ïãñáößåò, øçöéäùôÜ, öïñçôÝò åéêüíåò)
Óôç æùãñáöéêÞ ôá èÝìáôá åßíáé êõñßùò èñçóêåõôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ. ÐáñéóôÜíïíôáé
êõñßùò éåñÜ ðñüóùðá êáé óêçíÝò áð' ôç æùÞ ôïõò (áãéïãñáößá). ÁõôÝò ïé ìïñöÝò êáé ïé
óêçíÝò ðáñéóôÜíïíôáé åßôå óôïõò ôïß÷ïõò ôùí íáþí (ôïé÷ïãñáößá), åßôå óå öïñçôÝò åéêüíåò,
åßôå óå øçöéäùôÜ. Óå ðåñéüäïõò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ç äéáêüóìçóç ãéíüôáí êõñßùò ìå
ôïé÷ïãñáößåò êáé öïñçôÝò åéêüíåò, ãéáôß ôá øçöéäùôÜ Þôáí äáðáíçñÜ.
ÊáôÜ ôçí åðï÷Þ ôçò ÌáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò êáèéåñþèçêå Ýíá ôõðéêü ó÷Þìá óôçí
åéêïíïãñÜöçóç, ðïõ åöáñìïæüôáí ó' üëïõò ôïõò íáïýò ôçò áõôïêñáôïñßáò.
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò âõæáíôéíÞò áãéïãñáößáò Þôáí: ç áäéáöïñßá ãéá ôéò óùóôÝò á-
íáëïãßåò ôùí ìïñöþí, ç áðïõóßá ôçò ðñïïðôéêÞò êáé ôçò êßíçóçò êáé ç üñèéá ìåôùðéêÞ
áðåéêüíéóç ôùí ìïñöþí ãéá íá äçìéïõñãåßôáé ç áßóèçóç ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò, ôçò áõóôç-
ñüôçôáò êáé ôçò åðéóçìüôçôáò. Ï óêïðüò ôçò âõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò Þôáí íá åêöñÜóåé ôç ìá-
ôáéüôçôá ôïõ öõóéêïý êüóìïõ êáé íá ðñïâÜëåé ôçí áéùíéüôçôá ôçò ìåôÜ èÜíáôïí æùÞò.
4. Ç Ìéêñïãñáößá: Ïé Âõæáíôéíïß äéáêïóìïýóáí ôá ÷åéñüãñáöÜ ôïõò ìå åéêüíåò, ðïõ
ó÷åôßæïíôáí ìå ôï êåßìåíï. Ïé ìéêñïãñáößåò ðëçñïöïñïýí ãéá ôéò êáëëéôå÷íéêÝò ôÜóåéò
ôçò åðï÷Þò ôïõ ÷åéñïãñÜöïõ.
5. Ìéêñïôå÷íßá, ÌéêñïãëõðôéêÞ: Áîéüëïãç åßíáé ç ðáñáãùãÞ åêêëçóéáóôéêþí êáé
êïóìéêþí Ýñãùí áðü ðïëýôéìá ìÝôáëëá, óìÜëôï, îýëï êáé åëåöáíôüäïíôï.
6. ÍïìéóìáôéêÞ: Ôá âõæáíôéíÜ íïìßóìáôá ìå ôéò áðåéêïíßóåéò ôùí áõôïêñáôüñùí êáé ôùí
óõìâüëùí ôçò åîïõóßáò ôïõò, áðïôåëïýí óçìáíôéêÞ ðçãÞ ðëçñïöïñéþí ãéá ôçí éäåïëïãßá
ôïõ Âõæáíôßïõ.
• Â) ÌÏÕÓÉÊÇ
Ç ìïõóéêÞ ôùí Âõæáíôéíþí äéáêñßíåôáé óå: á) ÅêêëçóéáóôéêÞ êáé â) ÊïóìéêÞ.
á) Ç åêêëçóéáóôéêÞ ëåéôïõñãéêÞ ðïßçóç, áöïý ìåëïðïéüôáí, ðñïïñéæüôáí ãéá íá øÝëíåôáé
óôç Èåßá Ëåéôïõñãßá êáé óå Üëëåò ëáôñåõôéêÝò ôåëåôÝò. Áñ÷éêÜ ç ëåéôïõñãéêÞ ðïßçóç êáé
ìïõóéêÞ ÷áñáêôçñßæïíôáí áðü áðëüôçôá, áñãüôåñá üìùò ïé ýìíïé êáé ç ìåëùäßá ôïõò ãßíïíôáé
ðéï óýíèåôá. Ç ìïõóéêÞ ãñáöÞ ôùí Âõæáíôéíþí óôá ðñþôá ÷ñüíéá Þôáí áëöáâçôéêÞ, åíþ êáôÜ
244 ôïí 8ï áé. áñ÷ßæïõí íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé Üëëïé ôñüðïé ìïõóéêÞò ãñáöÞò.
USZR 2CIG
â) Ç êïóìéêÞ ìïõóéêÞ ðñïïñßæåôáé ãéá ëáúêÝò äéáóêåäÜóåéò. Ôá ôñáãïýäéá êáé ç ìïõóéêÞ

åßíáé ðñïóáñìïóìÝíá óôï ÷ñéóôéáíéêü ðíåýìá. Ï ÷þñïò ðïõ áêïýãïíôáí ôá ðåñéóóüôåñá Ï ðïëéôéóìüò
Üóìáôá Þôáí ï Éððüäñïìïò, üðïõ ãßíïíôáí ðïëëÝò åïñôáóôéêÝò åêäçëþóåéò. Ïé Âõæáíôéíïß ôïõ
÷ñçóéìïðïéïýóáí êáé ìïõóéêÜ üñãáíá óôéò äéáóêåäÜóåéò ôïõò. Âõæáíôßïõ
ÅÉÊÁÓÔÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ: 1) Áñ÷éôåêôïíéêÞ
2) ÃëõðôéêÞ
3) ÆùãñáöéêÞ (ôïé÷ïãñáößåò, øçöéäùôÜ, öïñçôÝò åéêüíåò)
4) Ìéêñïãñáößá
5) Ìéêñïôå÷íßá - ÌéêñïãëõðôéêÞ
6) ÍïìéóìáôéêÞ
1) Áñ÷éôåêôïíéêÞ
ÑÕÈÌÏÉ ÍÁÙÍ:
1) ÂáóéëéêÞ ìå ôñïýëï Þ ôñïõëáßá ÂáóéëéêÞ (Áãßá Óïößá, 6ïò áé.)
2) ÓôáõñïåéäÞò ìå ôñïýëï (: ìïñöÞ åíüò óôáõñïý åããåãñáììÝíïõ óå ôåôñÜãùíï)
(ðåñßïäïò Ìáêåä. Äõíáóôåßáò)
ÐáñáëëáãÝò: á) Áãéïñåßôéêïò ôýðïò (ìå ôñåéò êüã÷åò)
â) ÐåíôÜôñïõëïò ñõèìüò
3) Ïêôáãùíéêüò ôýðïò (11ïò áé.)
—ÅîùôåñéêÞ åìöÜíéóç íáþí: ü÷é éäéáßôåñá åðéìåëçìÝíç
—ÅóùôåñéêÞ åìöÜíéóç íáþí: åßíáé éäéáßôåñá åðéìåëçìÝíç äéáêüóìçóç ìå
ôïé÷ïãñáößåò, øçöéäùôÜ, áíÜãëõöåò ðáñáóôÜóåéò, Ýñãá ãëõðôéêÞò êáé öïñçôÝò
åéêüíåò.
—ÅîÞãçóç äéáöïñïðïßçóçò:
Ç ëáôñåßá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò ôåëåßôáé óôï åóùôåñéêü ôùí íáþí (óå
áíôßèåóç ìå ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá).
2) ÃëõðôéêÞ:
– Äåí åõíïÞèçêå áðü ôçí Åêêëçóßá (èýìéæå ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá)
– Áñ÷éôåêôïíéêüò äéÜêïóìïò ìå Ýñãá ãëõðôéêÞò
– ÁíÜãëõöåò ðáñáóôÜóåéò ìå äéáêïóìçôéêÜ èÝìáôá
3) ÆùãñáöéêÞ (ôïé÷ïãñáößåò, øçöéäùôÜ, öïñçôÝò åéêüíåò):
• Ôïé÷ïãñáößåò êáé øçöéäùôÜ
– åßíáé ïé êõñéüôåñåò ìïñöÝò Ýêöñáóçò óôïí åóùôåñéêü ÷þñï
– êõñéáñ÷ïýí óå üëç ôçí ðåñßïäï ôçò âõæáíôéíÞò éóôïñßáò (åêôüò áðü ôçí
ðåñßïäï ôçò Åéêïíïìá÷ßáò)
– óå ðåñéüäïõò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò äéáêüóìçóç ìå ôïé÷ïãñáößåò êáé åéêüíåò
– ôá øçöéäùôÜ äáðáíçñÜ
• Ôõðéêü ó÷Þìá åéêïíïãñÜöçóçò (åðï÷Þ ÌáêåäïíéêÞò Äõíáóôåßáò):
• ÊïñõöÞ ôñïýëïõ ï ÐáíôïêñÜôïñáò, ðåñéóôïé÷éæüìåíïò áðü áããÝëïõò êáé
ÐñïöÞôåò
• Áøßäá éåñïý ç Èåïôüêïò, áíÜìåóá óôïõò áñ÷áããÝëïõò Ìé÷áÞë êáé ÃáâñéÞë 245
USZR 2CIG
• Ëïößá ôñïýëïõ ïé ôÝóóåñéò ÅõáããåëéóôÝò

Ï ðïëéôéóìüò • Ôïß÷ïé äåóðïôéêÝò ãéïñôÝò, ¢ãéïé êáé ÌÜñôõñåò
ôïõ • Ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò âõæáíôéíÞò áãéïãñáößáò:
Âõæáíôßïõ – Áäéáöïñßá ãéá ôéò óùóôÝò áíáëïãßåò ôùí ìïñöþí
– Áðïõóßá ôïõ âÜèïõò (ðñïïðôéêÞò)
– Áðïõóßá êßíçóçò
– ÌïñöÝò: ëéðüóáñêåò
üñèéá, ìåôùðéêÞ áðåéêüíéóç ðíåõìáôéêüôçôá, áõóôçñüôçôá,
åðéóçìüôçôá
– Ç åëåõèåñßá ôïõ êáëëéôÝ÷íç ðåñéïñßæåôáé óôï åëÜ÷éóôï (êáé ôüôå ÷ñçóéìïðïéåß
óôïé÷åßá êëáóéêÞò ôå÷íïôñïðßáò)
• Óêïðüò ÂõæáíôéíÞò ÔÝ÷íçò:

á) íá åêöñÜóåé ôç ìáôáéüôçôá ôïõ öõóéêïý êüóìïõ êáé
â) íá ðñïâÜëåé ôçí áéùíéüôçôá ôçò ìåôÜ èÜíáôïí æùÞò.
4) Ìéêñïãñáößá: ç äéáêüóìçóç ôùí ÷åéñïãñÜöùí ìå åéêüíåò.
—Ïé ìéêñïãñáößåò:
– ðáñéóôÜíïõí äéÜöïñá åðåéóüäéá ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óôï êåßìåíï
– äçìéïõñãïýí óôåíÞ óýíäåóç ìåôáîý ëüãïõ êáé åéêüíáò
– ðëçñïöïñïýí ãéá ôéò êáëëéôå÷íéêÝò ôÜóåéò ôçò åðï÷Þò ôïõ ÷åéñïãñÜöïõ
5) Ìéêñïôå÷íßá - ÌéêñïãëõðôéêÞ:
– Ýñãá åêêëçóéáóôéêÜ êáé êïóìéêÜ áðü ðïëýôéìá ìÝôáëëá, óìÜëôï, îýëï êáé
åëåöáíôüäïíôï.
– ×áñáêôçñéóôéêÜ õøçëÞ ôå÷íéêÞ êáé ðïéüôçôá, åíôõðùóéáêÞ ðïéêéëßá
6) ÍïìéóìáôéêÞ - Íïìßóìáôá
– ¸÷ïõí áéóèçôéêÞ áîßá (:Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò)
– Áðïôåëïýí óçìáíôéêÝò ðçãÝò ðëçñïöüñçóçò ãéá: éóôïñéêÜ ðñüóùðá,
ðïëéôéêÞ, ïéêïíïìßá, ðïëßôåõìá, èñçóêåßá.
– Ôá âõæáíôéíÜ: áðåéêïíßóåéò áõôïêñáôüñùí ìå ôá óýìâïëá ôçò åîïõóßáò ôïõò
äéáöùôßæïõí ãéá ôçí éäåïëïãßá ôïõ Âõæáíôßïõ.
ÌÏÕÓÉÊÇ: á) ÅêêëçóéáóôéêÞ, â) ÊïóìéêÞ
• á) ÅêêëçóéáóôéêÞ ìïõóéêÞ
Ìåëïðïßçóç åêêëçóéáóôéêÞò ëåéôïõñãéêÞò ðïßçóçò êáé ýìíùí.
Óêïðüò: íá øÝëíïíôáé óôç Èåßá Ëåéôïõñãßá êáé Üëëåò ëáôñåõôéêÝò ôåëåôÝò
– ¾ìíïé: ëåéôïõñãéêÜ Üóìáôá ìå åãêùìéáóôéêü ðåñéå÷üìåíï ãéá ôï Èåü êáé ãåíéêüôåñá
ôá éåñÜ ðñüóùðá
– ÐïéçôÝò êáé ìåëùäïß: Ýãñáöáí êáé ôï ðïéçôéêü êåßìåíï êáé ôç ìåëùäßá
(Ñùìáíüò ï Ìåëùäüò)
– 8ïò áé.: õìíïãñÜöïò - ìåëïðïéüò äéáöïñåôéêÜ ðñüóùðá
– ÅêêëçóéáóôéêÞ ìïõóéêÞ ìïíïöùíéêÞ êáé öùíçôéêÞ
– Óçìåéïãñáößá (= ìïõóéêÞ ãñáöÞ) áëöáâçôéêÞ
– 8ïò áé.: áñ÷ßæåé ç ÷ñÞóç Üëëùí ôýðùí ìïõóéêÞò ãñáöÞò
246 – Ëåéôïõñãéêü äñÜìá äåí åõäïêßìçóå óôçí ÁíáôïëéêÞ Åêêëçóßá
USZR 2CIG
• â) ÊïóìéêÞ ìïõóéêÞ
– Áðïôåëåß óõíÝ÷åéá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò Ï ðïëéôéóìüò
– Ôñáãïýäéá: åðéôñáðÝæéá, åñùôéêÜ, ãáìÞëéá êëð. ðñïóáñìüæïíôáé óôç íÝá ðßóôç ôïõ
êáé ëáôñåßá Âõæáíôßïõ
– ÌïõóéêÜ üñãáíá óôéò äéáóêåäÜóåéò:
Ïñ÷Þóôñåò ìå êñïõóôÜ, ðíåõóôÜ êáé Ýã÷ïñäá üñãáíá
– ËáúêÞ ìïõóéêÞ: äåí Þôáí îåêïììÝíç áðü ôç èñçóêåõôéêÞ (áëëçëåðßäñáóç)
– Éððüäñïìïò: ðïëëÝò åïñôáóôéêÝò åêäçëþóåéò, ðïëëÜ Üóìáôá
ïé øÜëôåò ôñáãïõäïýóáí ìáæß ìå ôïõò äÞìïõò (åðåõöçìßåò
ðñïò áõôïêñÜôïñá êáé öñïõñïýò óõíüñùí ôïõ Âõæáíôßïõ)
ðïëëÝò áðü áõôÝò ôéò øáëìùäßåò ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí áõôïýóéåò
êáé óôç èñçóêåõôéêÞ õìíïãñáößá
ãéíüôáí ÷ñÞóç ôïõ áåñüöùíïõ ïñãÜíïõ (äéáäüèçêå óôç Äýóç
áðü Êùí/íï Å:äþñï óôïí Ðéðßíï ôï Âñá÷ý)
ðñïïðôéêÞ (óåë. 82)
Ç ôå÷íéêÞ ìå ôçí ïðïßá ïé æùãñÜöïé äßíïõí ôçí øåõäáßóèçóç ôçò ôñßôçò äéÜóôáóçò,
äçëáäÞ ôïõ âÜèïõò ôçò óýíèåóçò, ðÜíù óôç äéóäéÜóôáôç (ìÞêïò, ýøïò) åðéöÜíåéá
ôïõ ðßíáêá.
Ìéêñïãñáößá (óåë. 82)
ÆùãñáöéêÞ ìéêñþí äéáóôÜóåùí ðÜíù óå âéâëßï (ìéíéáôïýñá).
Ïé Âõæáíôéíïß äéáêïóìïýóáí ôá ÷åéñüãñáöÜ ôïõò ìå ìéêñïãñáößåò, ðïõ ðáñßóôáíáí
äéÜöïñá åðåéóüäéá ðïõ ðåñéãñÜöïíôáí óôï êåßìåíï, äçìéïõñãþíôáò Ýôóé óôåíÞ
óýíäåóç ìåôáîý ëüãïõ êáé åéêüíáò. Áðü ôéò ìéêñïãñáößåò áíôëïýìå ðëçñïöïñßåò ãéá
ôéò êáëëéôå÷íéêÝò ôÜóåéò ôçò åðï÷Þò ôïõ ÷åéñïãñÜöïõ.
Ìéêñïôå÷íßá (óåë. 82)
Êáôçãïñßá Ýñãùí ôÝ÷íçò ðïõ Ý÷ïõí ìéêñÝò äéáóôÜóåéò.
ÌíçìåéáêÞ æùãñáöéêÞ (óåë. 82)
ÆùãñáöéêÞ ìåãÜëùí äéáóôÜóåùí, óå íáïýò êáé êôÞñéá
¾ìíïé (óåë. 83)
ËåéôïõñãéêÜ Üóìáôá ìå åãêùìéáóôéêü ðåñéå÷üìåíï ãéá ôï Èåü êáé ãåíéêüôåñá ôá éåñÜ
ðñüóùðá.
Óçìåéïãñáößá (óåë. 83)
Ç ìïõóéêÞ ãñáöÞ.
ÍïìéóìáôéêÞ (óåë. 80)
ÊëÜäïò ôùí Åéêáóôéêþí Ôå÷íþí ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôá íïìßóìáôá.
Áåñüöùíï üñãáíï (óåë. 84)
Ðáëéü ìïõóéêü üñãáíï, ðïõ ìïéÜæåé ìå ëáôÝñíá. Ëåéôïõñãïýóå ìå ðåðéåóìÝíï áÝñá.
Ïé Þ÷ïé ôïõ ðñïêáëïýíôáí ìå ôçí ðåñéóôñïöéêÞ êßíçóç ìéáò ÷åéñïëáâßäáò. Ìðïñïýóå
íá ðáßæåé 5 Ýùò 6 äéáöïñåôéêïýò óêïðïýò. Ëåãüôáí êáé «âáñâáñéêü üñãáíï», ãéáôß üôáí
÷áëïýóå, ðñïêáëïýóå áðáßóéïõò èïñýâïõò. Ç áíáêÜëõøÞ ôïõ áíÜãåôáé óôïõò
âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò.
247
USZR 2CIG
ôïõ Ñùìáíüò ï Ìåëùäüò (óåë. 83)
Âõæáíôßïõ (Üãéïò) (áñ÷Ýò 6ïõ áé. - 560 ì.×.). Âõæáíôéíüò ðïéçôÞò êáé õìíïãñÜöïò, ï ìåãáëýôåñïò
ôçò ÁíáôïëéêÞò Åêêëçóßáò, ðïõ ÷áñáêôçñßóôçêå ùò ï Ðßíäáñïò ôçò åêêëçóéáóôéêÞò
ðïßçóçò.
Ï Ñùìáíüò êáëëéÝñãçóå ôï åßäïò ôçò õìíïãñáößáò, ôï ïðïßï ïíïìÜæåôáé ýìíïò Þ
êïíôÜêéï. Ìå ôï üíïìÜ ôïõ Ý÷ïõí äéáóùèåß ðåñßðïõ 85 êïíôÜêéá, ðïëëþí üìùò ç
ãíçóéüôçôá áìöéóâçôåßôáé.
Ôá èÝìáôá ôùí ýìíùí ôïõ Ñùìáíïý åßíáé ðïéêßëá êáé áíáöÝñïíôáé óå ãåãïíüôá êáé
ðñüóùðá ôçò ÐáëáéÜò êáé ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò êáé éäßùò óôï ×ñéóôü êáé ôç Èåïôüêïˆ
åðßóçò óôç æùÞ ôùí áðïóôüëùí, ôùí áãßùí êáé ôùí ìáñôýñùí áëëÜ êáé óôá èáýìáôá
ôïõ Êõñßïõ.
Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé ç âõæáíôéíÞ öéëïëïãéêÞ ìå ðïëëÜ óôïé÷åßá ôçò áôôéêÞò êáé ôçò
êáèïìéëïõìÝíçò äéáëÝêôïõ. Åíôõðùóéáêüò åßíáé ï ìåãÜëïò áñéèìüò ôùí åðéèÝôùí, ðïõ
äßíïõí óôï ëüãï ìåãáëïðñÝðåéá.
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÙÍ ÐÇÃÙÍ

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ ÊËÐ.)
• ÐÁÑÁÈÅÌÁ: «Ôï ÷ñéóôéáíéêü éäåþäåò êáé ç ôÝ÷íç» (óåë. 80)
Åñþôçóç: ÌåëÝôçóå ðñïóåêôéêÜ ôï ðáñÜèåìá áõôü êáé, ìå âÜóç ôá üóá èá ìÜèåéò óôç
óõíÝ÷åéá, ðñïóðÜèçóå íá âñåéò óôïé÷åßá ðïõ åðéâåâáéþíïõí ôï äéäáêôéêü
÷áñáêôÞñá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ôÝ÷íçò.
Óôïé÷åßá ðïõ åðéâåâáéþíïõí ôï äéäáêôéêü ÷áñáêôÞñá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ôÝ÷íçò åßíáé:
áá) ïé ßäéïé ïé íáïß, óôïõò ïðïßïõò ç åîùôåñéêÞ åìöÜíéóç äåí åßíáé éäéáßôåñá
åðéìåëçìÝíç, óå áíôßèåóç ìå ôïõò åóùôåñéêïýò ÷þñïõò, ðïõ äéáêïóìïýíôáé ìå
ôïé÷ïãñáößåò, øçöéäùôÜ, áíÜãëõöåò ðáñáóôÜóåéò, Ýñãá îõëïãëõðôéêÞò êáé öïñçôÝò
åéêüíåò. Áõôü ïöåßëåôáé óôï üôé ç ëáôñåßá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò ôåëåßôáé óôï
åóùôåñéêü ôùí íáþí.
áâ) Ç èåìáôïëïãßá ôçò æùãñáöéêÞò: åßíáé èñçóêåõôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ. Åéêïíßæïíôáé
éåñÜ ðñüóùðá êáé óêçíÝò áðü ôç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõò.
áã) Ïé ìïñöÝò ðáñéóôÜíïíôáé ëéðüóáñêåò, óå üñèéá êáé ìåôùðéêÞ óôÜóç, ìå óêïðü
íá äþóïõí ôçí áßóèçóç ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò, ôçò áõóôçñüôçôáò êáé ôçò
åðéóçìüôçôáò. Åðéäßùîç ôçò âõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò äåí åßíáé íá ðñïâÜëåé ôï ìÜôáéï öõóéêü
êüóìï, áëëÜ ôçí áéùíéüôçôá ôçò ìåôÜ èÜíáôïí æùÞò.
áä) Ç èÝóç óôçí ïðïßá åéêïíßæïíôáé ôá éåñÜ ðñüóùðá: ÊÜèå ìÝñïò ôïõ íáïý Ý÷åé
óõìâïëéêÞ óçìáóßá. Ï ôñïýëïò óõìâïëßæåé ôïí ïõñáíü. Óôçí êïñõöÞ ôïõ ôñïýëïõ
åéêïíïãñáöåßôáé ï ÐáíôïêñÜôïñáò, ðåñéóôïé÷éæüìåíïò áðü áããÝëïõò êáé ðñïöÞôåò.
Ç áøßäá ôïõ éåñïý óõìâïëßæåé ôï óêáëïðÜôé áð' ôï ïðïßï êáôÝâçêå ï Èåüò. Ó' áõôÞí
åéêïíïãñáöåßôáé ç Èåïôüêïò, áíÜìåóá óôïõò áñ÷áããÝëïõò Ìé÷áÞë êáé ÃáâñéÞë. Óôá
ëïößá ôïõ ôñïýëïõ ïé ôÝóóåñéò ÅõáããåëéóôÝò, ðïõ ìå ôï êÞñõãìÜ ôïõò Ýíùóáí ôïí
248
USZR 2CIG
ïõñáíü ìå ôç ãç. Óôïõò ôïß÷ïõò ïé äåóðïôéêÝò ãéïñôÝò, ïé ¢ãéïé êáé ïé ÌÜñôõñåò.

áå) Ïé èñçóêåõôéêÝò óêçíÝò Ý÷ïõí åðßóçò äéäáêôéêü ÷áñáêôÞñá. Ï ðïëéôéóìüò
óô) Ç áäéáöïñßá ãéá ôçí ðéóôÞ áðüäïóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé ç Ýìöáóç óôçí ôïõ
ïõóßá. Âõæáíôßïõ

1. Ìå âÜóç ôçí áöÞãçóç ôïõ âéâëßïõ óïõ êáé áîéïðïéþíôáò ôéò ìÝ÷ñé ôþñá ãíþóåéò óïõ
áðü ôï ìÜèçìá ôùí Åéêáóôéêþí ðñïóðÜèçóå íá ðñïóäéïñßóåéò ôïí ôýðï ôùí
åêêëçóéþí ðïõ åéêïíßæïíôáé óôçí åíüôçôá áõôÞ.
Óôçí åíüôçôá áõôÞ óôç óåëßäá 80 åéêïíßæïíôáé äýï íáïß: á) ôï Êáèïëéêü ôçò ÌïíÞò
Ìåãßóôçò Ëáýñáò êáé â) Ï íáüò ôïõ Ïóßïõ ËïõêÜ.
á) Ôï Êáèïëéêü ôçò ÌïíÞò Ìåãßóôçò Ëáýñáò, óôï ¢ãéïí ¼ñïò, ôïõ 10ïõ áé. åßíáé
áãéïñåßôéêïò ôýðïò, íáüò ôñßêïã÷ïò óôáõñïåéäÞò ìå ôñïýëï. Ïé ôñåéò áðü ôéò ôÝóóåñéò
êåñáßåò ôïõ óôáõñïý êáôáëÞãïõí óå êüã÷åò: ç áíáôïëéêÞ, ç âüñåéá êáé ç íüôéá.
â) Ï ¼óéïò ËïõêÜò, óôç Âïéùôßá, ôïõ 11ïõ áé. åßíáé ïêôáãùíéêïý ôýðïõ, óôïí ïðïßï ï
ôñïýëïò óôçñßæåôáé óå ïêôÜãùíï.
2. Ç âõæáíôéíÞ ôÝ÷íç õðÞñîå óõíÝ÷åéá êáé åîÝëéîç ôçò åëëçíïñùìáúêÞò, ðñïóÜñìïóå

üìùò ôá óôïé÷åßá ðïõ äáíåßóôçêå óôç ÷ñéóôéáíéêÞ èñçóêåßá, ôçí ïðïßá êõñßùò êáé
õðçñÝôçóå. ÐñïóðÜèçóå íá âñåéò óôïé÷åßá ðïõ äéêáéïëïãïýí ôçí Üðïøç áõôÞ.
Óôïé÷åßá ðïõ åðéâåâáéþíïõí ôçí Üðïøç áõôÞ åßíáé:
1) Ïé Âõæáíôéíïß üðùò êáé ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò êáé ïé Ñùìáßïé éäñýïõí íáïýò ãéá ôéò
èñçóêåõôéêÝò êáé ëáôñåõôéêÝò ôïõò áíÜãêåò. ¼ìùò äéáöïñïðïéïýíôáé áð' áõôïýò
äßíïíôáò éäéáßôåñç Ýìöáóç óôï åóùôåñéêü ôùí íáþí, ðïõ åðéìåëïýíôáé éäéáßôåñá,
ãéáôß åêåß ôåëåßôáé ç ëáôñåßá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò.
2) Áðåéêïíßæïõí ôéò ìïñöÝò ðïõ ëáôñåýïõí: Êõñßùò ìå ôç æùãñáöéêÞ (áãéïãñáößá) êáé
ôá øçöéäùôÜ. ¼ìùò äåí åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôçí åîùôåñéêÞ åìöÜíéóç êáé ïìïñöéÜ,
üóï ãéá ôçí áðüäïóç ôçò åóùôåñéêüôçôáò êáé ôçò ðíåõìáôéêüôçôÜò ôïõò.
3) Äçìéïõñãïýí áîéüëïãá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò êáé ìéêñïãëõðôéêÞò, õøçëÞò ðïéüôçôáò
êáé ôå÷íéêÞò êáé óå åíôõðùóéáêÞ ðïéêéëßá. Ôá ðéï ðïëëÜ åßíáé åêêëçóéáóôéêÜ
áíôéêåßìåíá.
4) Óõíå÷ßæïõí ôçí åëëçíéóôéêÞ ðáñÜäïóç, íá äéáêïóìïýí ôá ÷åéñüãñáöÜ ôïõò ìå
åéêüíåò, ðïõ ïíïìÜæïíôáé ìéêñïãñáößåò. Ïé åéêüíåò áõôÝò ðáñéóôÜíïõí äéÜöïñá
åðåéóüäéá ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óôï êåßìåíï, äçìéïõñãþíôáò Ýôóé óôåíÞ óýíäåóç
ìåôáîý ëüãïõ êáé åéêüíáò. Éäéáßôåñá äéáêïóìïýíôáé ìå ìéêñïãñáößåò ôá øáëôÞñéá.
Óôéò ìéêñïãñáößåò äåí äßíåôáé Ýìöáóç óôçí åîùôåñéêÞ åìöÜíéóç ôùí ìïñöþí ïýôå
óôçí ðñïïðôéêÞ ôïõ ÷þñïõ, ìå óôü÷ï íá ôïíéóôåß ç ðíåõìáôéêüôçôá ôçò
áðåéêïíéæüìåíçò óêçíÞò. Ðáñáôçñåßôáé ìéá ôÜóç ðñïò ôçí áöáßñåóç êáé ôçí
åîáàëùóç, ðïõ ôáéñéÜæåé óôç ìéêñÞ åéêüíá, óôüëéóìá ìéáò óåëßäáò âéâëßïõ. ÐÜíôùò,
ïé ìïñöÝò äéáôçñïýí ôç ÷Üñç êáé ôçí åõêéíçóßá ôïõò, óôïé÷åßï ðïõ èõìßæåé ìïôßâá
ôçò êëáóéêÞò ðáñÜäïóçò. 249
USZR 2CIG
5) Áíáðôýóóïõí, åêôüò áðü ôç èñçóêåõôéêÞ êáé ôçí êïóìéêÞ ìïõóéêÞ, ðïõ áðïôåëåß
Ï ðïëéôéóìüò óõíÝ÷åéá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò. ¼ìùò ôþñá ôá ôñáãïýäéá:
ôïõ åðéôñáðÝæéá, åñùôéêÜ, ãáìÞëéá êáé Üëëá ìå êïéíùíéêü ðåñéå÷üìåíï ðñïóáñìüæïíôáé
Âõæáíôßïõ óôç íÝá ðßóôç êáé ëáôñåßá. Ç ëáúêÞ ìïõóéêÞ äåí Þôáí áðïêïììÝíç áðü ôç
èñçóêåõôéêÞ, áëëÜ õðÞñ÷å áëëçëåðßäñáóç.
6) Ìïëïíüôé ï âõæáíôéíüò êáëëéôÝ÷íçò åßíáé ðïëý ðåñéïñéóìÝíïò, ìåñéêÝò öïñÝò
îåöåýãåé áðü ôïõò áõóôçñïýò êáíüíåò êáé ÷ñçóéìïðïéåß óôïé÷åßá ôçò êëáóéêÞò
ôå÷íïôñïðßáò.
7) Ç íïìéóìáôéêÞ åðßóçò áðïôåëåß óõíÝ÷åéá ôçò åëëçíïñùìáúêÞò ðáñÜäïóçò.
Ðñïóáñìüæåôáé üìùò óôç íÝá èñçóêåßá, êáèþò ôá íïìßóìáôá öÝñïõí åêôüò áðü
ðïëéôéêÜ êáé èñçóêåõôéêÜ óýìâïëá (óôáõñïýò êëð.) êáé áíôéêáôïðôñßæïõí ôçí
éäåïëïãßá ôïõ Âõæáíôßïõ ãéá ôç óôåíÞ ó÷Ýóç Åêêëçóßáò êáé ÊñÜôïõò.
3. Ç êëáóéêÞ ôå÷íïôñïðßá óôç æùãñáöéêÞ Ý÷åé ôá áêüëïõèá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ:

âÜèïò, êßíçóç, éóïññïðßá, öõóéêÝò áíáëïãßåò ôùí ìïñöþí, áñìïíßá. Óå ðïéåò åéêüíåò
äéáêñßíåôå Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ;
1) Óôçí åéêüíá ôïõ Áñ÷áããÝëïõ ÃáâñéÞë (óåë. 81). Ôïé÷ïãñáößá áðü ôï íáü ôçò Ðáíáãßáò
ôïõ ¢ñáêá óôçí Êýðñï (ôÝëïò 12ïõ áé.). Óôçí ôïé÷ïãñáößá áõôÞ õðÜñ÷åé êßíçóç. Ï
Áñ÷Üããåëïò ÃáâñéÞë åìöáíßæåôáé ìå õøçëÞ êïñìïóôáóéÜ, ðïõ óõóôñÝöåôáé Ý÷ïíôáò
ìüëéò áããßîåé ôï Ýäáöïò. Ïé ðôõ÷Ýò ôïõ ÷éôþíá, ðïõ áíåìßæïõí, ôá áíáóçêùìÝíá öôåñÜ,
ôï áíáóÞêùìá ôïõ äåîéïý ðïäéïý êáé ç Ýêôáóç ôïõ ÷åñéïý ãéá ÷áéñåôéóìü (óôçí Ðáíáãßá)
êáé ôï óõãêñáôçìÝíï óõíáßóèçìá ÷áñÜò åßíáé óôïé÷åßá êëáóéêÜ.
2) Ï Ìõóôéêüò Äåßðíïò (óåë. 82). Ìéêñïãñáößá áðü ÷åéñüãñáöï åõáããåëéóôÜñéï ôïõ
11ïõ áé. ¢ãéïí ¼ñïò, ÌïíÞ Áãßïõ Äéïíõóßïõ. Óôçí åéêüíá áõôÞ ïé ìïñöÝò äéáèÝôïõí
åõêéíçóßá. Ôá êôÞñéá óôï âÜèïò, ðïõ ïñßæïõí ôï ÷þñï ôçò óêçíÞò ìå ôïí õøçëü
åíäéÜìåóï ôïß÷ï êáé ôçí åðéóçìüôçôá ôùí êüêêéíùí õöáóìÜôùí, äçìéïõñãïýí ìå
êáôÜëëçëåò öùôïóêéÜóåéò ôçí áßóèçóç ôïõ âÜèïõò.
3) Ï Åõáããåëéóìüò ôçò Èåïôüêïõ. (óåë. 83). ÖïñçôÞ åéêüíá. Á÷ñßäá 1295. Ó' áõôÞ ôçí
åéêüíá äéáêñßíïõìå ôçí ïñìçôéêÞ êßíçóç ôïõ áããÝëïõ, ðïõ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí
çñåìßá ôçò Ðáíáãßáò. Ôçí áßóèçóç ôçò êßíçóçò åðéôåßíïõí ôï áðëùìÝíï äåîß ÷Ýñé ôïõ
ÃáâñéÞë, ôï óçêùìÝíï öôåñü êáé ç Üêñç ôïõ ÷éôþíá ðïõ ó÷çìáôßæåé ìßá äéãþíéï óå
ó÷Ýóç ìå ôç âÜóç. Åðßóçò äéáêñßíïõìå ôç óõãêñáôçìÝíç Ýêöñáóç ôïõ áéóèÞìáôïò.
4. Íá ïñãáíùèåßôå óå ïìÜäåò. ÊáèåìéÜ íá áíáëÜâåé ôç óõãêÝíôñùóç êáé ó÷ïëéáóìü

öùôïãñáöéêïý õëéêïý ðïõ áöïñÜ ôç âõæáíôéíÞ ôÝ÷íç ìéáò ðåñéüäïõ.
Ðñïôåßíù ôçí åîÝôáóç ôçò ÔÝ÷íçò êáôÜ ôçí Ðáëáéïëüãåéá ðåñßïäï.
(âñåò áíÜëïãï öùôïãñáöéêü õëéêü)
ÐÁËÁÉÏËÏÃÅÉÁ ÁÍÁÃÅÍÍÇÓÇ
Ç ôÝ÷íç ôçò Ðáëáéïëüãåéáò ðåñéüäïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü: êëáóéêéóìü, ðïéêéëßá
áñ÷éôåêôïíéêþí ó÷çìÜôùí óôïõò íáïýò êáé ôïëìçñÝò êáéíïôïìßåò óôç æùãñáöéêÞ áðüäïóç
ôùí ìïñöþí.
• ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ: Ï ñõèìüò ðïõ åðéêñáôåß åßíáé ï óôáõñïåéäÞò ìå ôñïýëï ìå ðïëëÝò
250
USZR 2CIG
ðáñáëëáãÝò, åíþ ï åîùôåñéêüò äéÜêïóìïò åßíáé ðëïõóéüôáôïò ìå êåñáìïðëáóôéêÞ. Ïé

äéáóôÜóåéò ôùí íáþí ðåñéïñßæïíôáé, üìùò áõôïß äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí åîáéñåôéêÞ ÷Üñç, ôçí Ï ðïëéôéóìüò
êïìøüôçôá êáé ôçí ðïéêéëßá ôïõò. ôïõ
Ôá êõñéüôåñá áñ÷éôåêôïíéêÜ ìíçìåßá áõôÞò ôçò ðåñéüäïõ âñßóêïíôáé óôï ÌõóôñÜ, óôç Âõæáíôßïõ
Èåóóáëïíßêç, óôá ÌåôÝùñá, óôçí ¢ñôá, óôçí Á÷ñßäá êáé óôçí Ôñáðåæïýíôá.
• ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ: Êõñéáñ÷ïýí ïé öïñçôÝò åéêüíåò êáé ïé ôïé÷ïãñáößåò. Ç ïéêïíïìéêÞ êñßóç
äåí åðéôñÝðåé ôçí êáôáóêåõÞ ðïëõäÜðáíùí øçöéäùôþí, ìå åîáßñåóç ôá øçöéäùôÜ ôçò
ÌïíÞò ôçò ×þñáò óôçí Êùí/ðïëç.
Ç ôïé÷ïãñáößá äåí Ý÷åé ôç ëÜìøç êáé ôçí ðïëõôÝëåéá ôïõ øçöéäùôïý üìùò åðéôñÝðåé óôïí
áãéïãñÜöï íá äçìéïõñãÞóåé ðéï åëåýèåñá. ÄñáìáôéêÝò óêçíÝò ãåìÜôåò ðÜèïò
áðåéêïíßæïíôáé ìå éäéáßôåñç äýíáìç ðïõ áðïäåéêíýåé ôçí ýðáñîç ìåãÜëùí êáëëéôå÷íþí.
ÐñÜãìáôé, ôçí åðï÷Þ áõôÞ Ýæçóáí ï ÌáíïõÞë ÐáíóÝëçíïò (13ïò áé.) êáé ï ÈåïöÜíçò ï
¸ëëçíáò (14ïò áé.)
• ÌáíïõÞë ÐáíóÝëçíïò: Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ôÝ÷íçò ôïõ åßíáé ôá åîÞò: ïé åêôåôáììÝíåò
ìç äéáêïðôüìåíåò æþíåò, ôï óõíáéóèçìáôéêü óôïé÷åßï, ç øõ÷ïëïãéêÞ Ýêöñáóç, ôï
áñéóôïêñáôéêü Þèïò, ç óôï÷áóôéêÞ åõãÝíåéá êáé ç Ýíôïíç èëßøç ôùí ðñïóþðùí.
Ôá êõñéüôåñá Ýñãá ôïõ åßíáé ïé ôïé÷ïãñáößåò ôïõ ÐñùôÜôïõ, óôï ¢ãéï ¼ñïò.
• ÈåïöÜíçò ï ¸ëëçíáò åßíáé ãíùóôüò êõñßùò ãéá ôçí êáëëéôå÷íéêÞ äñáóôçñéüôçôÜ ôïõ
óôç Ñùóßá (Íüâãêïñíô êáé Ìüó÷á), üðïõ ðñïóÝöåñå ðïëëÜ óôç äéáìüñöùóç ôçò
ñùóéêÞò æùãñáöéêÞò êáé åß÷å ìáèçôÞ ôïí ÁíôñÝé Ñïõìðëéüö êïñõöáßï ñþóï æùãñÜöï.
• Áîéüëïãåò ôïé÷ïãñáößåò ôçò Ðáëáéïëüãåéáò ðåñéüäïõ åßíáé: ç Èåßá Ëåéôïõñãßá
(Ðåñßâëåðôïò ÌõóôñÜ), ï ÁêÜèéóôïò ¾ìíïò (ÐáíôÜíáóóá ÌõóôñÜ), Ç ÊÜèïäïò óôïí
¢äç (ÌïíÞ ôçò ×þñáò óôçí Êùí/ðïëç).
1. Ðïéïé Þôáí ïé êõñéüôåñïé ñõèìïß ôçò âõæáíôéíÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò;
Ïé êõñéüôåñïé ñõèìïß ôçò âõæáíôéíÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò Þôáí:
1) ÂáóéëéêÞ ìå ôñïýëï Þ ôñïõëáßá ÂáóéëéêÞ (Áãßá Óïößá, 6ïò áé.). Åîåëß÷èçêå óôáäéáêÜ
óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçò âõæáíôéíÞò éóôïñßáò.
2) ÓôáõñïåéäÞò ìå ôñïýëï (: åß÷å ôç ìïñöÞ åíüò óôáõñïý åããåãñáììÝíïõ óå
ôåôñÜãùíï). ÅðéêñÜôçóå ìåôÜ ôçí Åéêïíïìá÷ßá, êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò ÌáêåäïíéêÞò
Äõíáóôåßáò. ÐáñáëëáãÝò áõôïý ôïõ íáïý åßíáé: á) ï Áãéïñåßôéêïò ôýðïò ìå ôñåéò êüã÷åò
êáé â) ï ÐåíôÜôñïõëïò ñõèìüò.
3) Ïêôáãùíéêüò ôýðïò íáïý. Åìöáíßæåôáé êáôÜ ôïí 11ï áé.
2. Ðïéá åßíáé ôá êõñéüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò âõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò;

Ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò âõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò åßíáé ôá åîÞò: Ïé âõæáíôéíïß
êáëëéôÝ÷íåò áäéáöïñïýí ãéá ôéò óùóôÝò áíáëïãßåò ôùí ìïñöþí, ôçí ðñïïðôéêÞ êáé ôçí
êßíçóç. Ïé ìïñöÝò ðáñïõóéÜæïíôáé ëéðüóáñêåò óå üñèéá êáé ìåôùðéêÞ óôÜóç ìå óêïðü íá
äþóïõí ôçí áßóèçóç ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò, ôçò áõóôçñüôçôáò êáé ôçò åðéóçìüôçôáò.
Åðéäßùîç ôçò ôÝ÷íçò äåí åßíáé íá ðñïâÜëåé ôï ìÜôáéï ôïýôï êüóìï, áëëÜ ôç ìåôÜ èÜíáôï
æùÞ êáé ôçí áéùíéüôçôá. Ùóôüóï, äåí åßíáé ëßãåò ïé ðåñéðôþóåéò ðïõ ï âõæáíôéíüò
êáëëéôÝ÷íçò îåöåýãåé áðü ôïõò áõóôçñïýò êáíüíåò êáé ÷ñçóéìïðïéåß óôïé÷åßá ôçò êëáóéêÞò
ôå÷íïôñïðßáò. 251
USZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÐÅÌÐÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

ôïõ ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ
Âõæáíôßïõ
á/á ÏÍÏÌÁ
Âõæáíôéíüò ðïéçôÞò (áñ÷Ýò 7ïõ áé.). Ìå ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ ýìíçóå

1
ôá êáôïñèþìáôá ôïõ áõôïêñÜôïñá Çñáêëåßïõ.
ÐáôñéÜñ÷çò Êùí/ðüëåùò (9ïò áé.). ÄéáäñáìÜôéóå ðñùôáñ÷éêü

2 ñüëï óôçí ðíåõìáôéêÞ Üíèçóç ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé óôç äéÜóùóç
ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò êëçñïíïìéÜò.
Áñ÷éåðßóêïðïò Êáéóáñåßáò. ÄéáêåêñéìÝíïò åêðñüóùðïò ôùí
3
êëáóéêþí ãñáììÜôùí (10ïò áé.).
Âõæáíôéíüò ðïéçôÞò êáé óõããñáöÝáò ôïõ 12ïõ áé. Óôá ðïéÞìáôÜ
4 ôïõ äéåêôñáãùäåß ôá âÜóáíÜ ôïõ áóêþíôáò ôáõôü÷ñïíá
êïéíùíéêÞ êñéôéêÞ.
Âõæáíôéíüò åðéóôÞìïíáò. Ó' áõôüí áðïäßäåôáé ç åðéíüçóç ôïõ
5
ïðôéêïý ôçëÝãñáöïõ.
Âõæáíôéíüò ðïéçôÞò êáé õìíïãñÜöïò. ¸ãñáøå ðÜñá ðïëëïýò
6
ýìíïõò (ðïéçôéêü êåßìåíï êáé ìåëùäßá).
1 Óôï ÂõæÜíôéï äåí õðÞñ÷å ï èåóìüò ôçò ðñïßêáò.
ÌåôÜ ôïí 11ï áé. ïé ãõíáßêåò óôï ÂõæÜíôéï ìðïñïýóáí íá ëÜâïõí
2
ìÝñïò óôá êïéíÜ êáé åß÷áí ðñüóâáóç óôçí ðáéäåßá.
Ôï åðþíõìï êáèéåñþèçêå áñ÷éêÜ óôéò áñéóôïêñáôéêÝò
3
ïéêïãÝíåéåò ôïõ Âõæáíôßïõ.
Ïé ðüñïé ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí âõæáíôéíþí ó÷ïëåßùí
4
ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôï ÊñÜôïò.
Óôç âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá õðÞñ÷áí íïóïêïìåßá óå êÜèå ðüëç,
5
ìå áñéèìü ãéáôñþí áíÜëïãá ìå ôïí ðëçèõóìü.
Ï ìïíá÷éóìüò ãíþñéóå ìåãÜëç áêìÞ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
6
Åéêïíïìá÷ßáò.
Ïé ðåñéóóüôåñïé ëüãéïé óõããñáöåßò ôçò ÂõæáíôéíÞò Ãñáììáôåßáò
7
Ýãñáöáí óôçí áôôéêÞ ãëþóóá.
Ôï êõñéüôåñï êïóìéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï ôçò ÂõæáíôéíÞò
8
252 Ãñáììáôåßáò õðÞñîå ç ðåñßöçìç «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá».
USZR 2CIG
Ï ðïéçôÞò Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò ýìíçóå ìå ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ ôá Ï ðïëéôéóìüò
9 ôïõ
êáôïñèþìáôá ôïõ áõôïêñÜôïñá Çñáêëåßïõ.
Âõæáíôßïõ
Ìßá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò ðñïóöïñÝò ôùí Âõæáíôéíþí óôï
10
íåüôåñï ðïëéôéóìü Þôáí ç äéÜóùóç ôùí êëáóéêþí ãñáììÜôùí.
11 Ç ÷ñÞóç ôçò ìéêñïãñÜììáôçò ãñáöÞò êáèéåñþèçêå ôï 10ï áé.
Ïé âõæáíôéíïß éóôïñéêïß åß÷áí ùò ðñüôõðÜ ôïõò ôïõò áñ÷áßïõò
12
¸ëëçíåò éóôïñéïãñÜöïõò.
Ï Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò óôá «Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ« ôïõ ðïéÞìáôá
13 äéåêôñáãùäåß ôá âÜóáíÜ ôïõ áóêþíôáò ôáõôü÷ñïíá êïéíùíéêÞ
êñéôéêÞ.
Ï Ýíôïíïò èñçóêåõôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ âõæáíôéíïý ðïëéôéóìïý
14
äåí åõíüçóå éäéáßôåñá ôçí áíÜðôõîç ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí.
Ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò ßäñõóáí áíþôáôá åêðáéäåõôéêÜ
15
éäñýìáôá óå üëåò ôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò áõôïêñáôïñßáò.
Ïé åöåõñÝóåéò ôùí Âõæáíôéíþí áöïñïýóáí êõñßùò óôñáôéùôéêïýò
16
óêïðïýò.
Ç åðéíüçóç ôïõ ïðôéêïý ôçëÝãñáöïõ áðïäßäåôáé óôï ìáèçìáôéêü
17
ÌáíïõÞë ÂñõÝííéï.
Ïé Âõæáíôéíïß Ýäåé÷íáí éäéáßôåñç åðéìÝëåéá óôçí åîùôåñéêÞ
18
åìöÜíéóç ôùí íáþí.
Óå ðåñéüäïõò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ôï âÜñïò ôçò äéáêüóìçóçò
19 äéíüôáí óôéò ôïé÷ïãñáößåò êáé óôéò öïñçôÝò åéêüíåò, åðåéäÞ ôá
øçöéäùôÜ Þôáí äáðáíçñÜ.
Ïé âõæáíôéíïß êáëëéôÝ÷íåò åíäéáöÝñïíôáí ðïëý ãéá ôéò óùóôÝò
20
áíáëïãßåò, ôçí ðñïïðôéêÞ êáé ôçí êßíçóç.
Ïé ìéêñïãñáößåò ðáñéóôÜíïõí äéÜöïñá åðåéóüäéá ðïõ
21 ðåñéãñÜöïíôáé óôï êåßìåíï äçìéïõñãþíôáò Ýôóé óôåíÞ óýíäåóç
ìåôáîý ëüãïõ êáé åéêüíáò.
Ôá íïìßóìáôá ðáñÝ÷ïõí ðïéêßëåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí ðïëéôéêÞ, ôçí
22 ïéêïíïìßá, ôçí êïéíùíßá, ôï ðïëßôåõìá êáé ôç èñçóêåßá åíüò
êñÜôïõò.
Ç âõæáíôéíÞ ìïõóéêÞ Þôáí ìüíï åêêëçóéáóôéêÞ êáé ðñïïñéæüôáí
23 ãéá íá øÝëíåôáé êáôÜ ôç Èåßá Ëåéôïõñãßá êáé ôéò Üëëåò ëáôñåõôéêÝò
ôåëåôÝò.
24 Ôï ëåéôïõñãéêü äñÜìá Üêìáóå ðïëý óôçí ÁíáôïëéêÞ Åêêëçóßá.
Óôïí Éððüäñïìï ìáæß ìå ôïõò äÞìïõò ôñáãïõäïýóáí ïé øÜëôåò

25 ôçò Áãßáò Óïößáò êáé ôùí Áãßùí Áðïóôüëùí ôéò êáèéåñùìÝíåò
åðåõöçìßåò ðñïò ôïí áõôïêñÜôïñá.
253
USZR 2CIG

ôïõ 1. Óôï ÂõæÜíôéï, ðñéí áðü ôï ãÜìï ôåëïýíôáí ïé áññáâþíåò êáé õðïãñáöüôáí
Âõæáíôßïõ ………………….., ðïõ êáèüñéæå ô.. ………….. ôçò íýöçò êáé ôá äþñá ôïõ ãáìðñïý.
2. Ôï âõæáíôéíü åêðáéäåõôéêü óýóôçìá, óõíå÷ßæïíôáò ôçí åëëçíéóôéêÞ ðáñÜäïóç
áêïëïõèïýóå äýï êýêëïõò óðïõäþí, ô.. …………… êáé ô.. …………..
3. Ïé ðüñïé ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí ó÷ïëåßùí ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ô. …………… ðïõ
êáôÝâáëëáí.. ……………, åíþ ëåéôïõñãïýóáí êáé …………. ó÷ïëåßá ãéá ôá ïñöáíÜ.
ÐáñÜëëçëá ðñïò ôá ëåãüìåíá ………………. ó÷ïëåßá ëåéôïõñãïýóáí êáé ………………….
4. Ôï ìïíá÷éêü êßíçìá îåêßíçóå áðü ôçí Áßãõðôï (4ïò áé.), üðïõ êáé áðïêñõóôáëëþèçêáí
ïé äýï êëáóéêÝò ôïõ ìïñöÝò, ç …………… êáé ç ……………..
5. Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ôçò ÂõæáíôéíÞò Ãñáììáôåßáò åìöáíßæåôáé ìå ôñåéò ìïñöÝò:
á) ôç …………….., â) ôç ………………. êáé ã) ôçí ……………………
6. Ç èñçóêåõôéêÞ âõæáíôéíÞ ðïßçóç äéáêñßíåôáé óå äýï åßäç: á) ôç ………….. êáé â) ôç ….
………………….
7. ÌåãÜëç õðÞñîå ç óõìâïëÞ ôçò ……………………… ôçò ìåëÝôçò äçëáäÞ üóùí áöïñïýí
ôïõò áãßïõò, êáé ôá èñçóêåõôéêÜ êéíÞìáôá óôçí áíÜðôõîç ôçò ÈåïëïãéêÞò Ãñáììáôåßáò.
8. Ôï êõñéüôåñï êïóìéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï ôçò Ëüãéáò Ãñáììáôåßáò õðÞñîå ç ………………
………………… ðïõ ðåñéÝ÷åé 4000 åðéãñÜììáôá (6ïò - 10ïò áé.)
9. Óçìáíôéêü Ýñãï ôçò åðï÷Þò ôùí Ìáêåäüíùí áõôïêñáôüñùí åßíáé ôï Ýðïò: ………………..
………………… ………………, ôï ïðïßï ãñÜöôçêå áðü Üãíùóôï ðïéçôÞ ôïí 11ï áé.
10. Ç ÷ñÞóç ôçò ……………………… ãñáöÞò, ðïõ îåêßíçóå ôïí 9ï áé. óôç …………
……………….., äéåõêüëõíå ôçí áíôéãñáöÞ ôùí ÷åéñïãñÜöùí.
11. Ç …………………… åßíáé ëáúêÞ éóôïñéêÞ áöÞãçóç ÷ùñßò ðñïóðÜèåéá áíáæÞôçóçò ôçò
áëÞèåéáò ìå Ýìöáóç óôá èáýìáôá Þ ôéò öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò.
12. Ï Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò Ýãéíå äéÜóçìïò ãéá ôá …………….. ôïõ ðïéÞìáôá, üðïõ
äéåêôñáãùäåß ôá âÜóáíÜ ôïõ áóêþíôáò ôáõôü÷ñïíá êïéíùíéêÞ êñéôéêÞ.
13. ÊáôÜ ôçí åðï÷Þ ôùí Ðáëáéïëüãùí åõäïêéìåß ôï ………… …………….…….. óå äçìþäç
ãëþóóá ìå öñáãêéêÝò, áíáôïëéêÝò êáé ëáúêÝò åðéäñÜóåéò.
14. Ôï ÷áñáêôçñéóôéêüôåñï ðáñÜäåéãìá ôçò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò ôçò Öñáãêïêñáôßáò
åßíáé ôï éóôïñéêü ðïßçìá …………………………….., ðïõ åîéóôïñåß ôç öñáãêéêÞ êõñéáñ÷ßá
óôï ÌïñéÜ (Ðåëïðüííçóï).
15. Áðü ôéò ÅðéóôÞìåò éäéáßôåñç áíÜðôõîç (óôï ÂõæÜíôéï) ãíþñéóå ô.. ……….
16. Ç óçìáíôéêüôåñç åöåýñåóç ôùí âõæáíôéíþí Þôáí ô.. ………. …..
17. Ìéá Üëëç óçìáíôéêÞ åðéíüçóç ðïõ áðïäßäåôáé óôï ËÝïíôá Öéëüóïöï Þôáí .. …………..
……………
18. Ôï ãíùóôüôåñï ðïëåìéêü ðëïßï ôùí Âõæáíôéíþí Þôáí: ……………
254
USZR 2CIG
19. Ìå ôçí Áãßá Óïößá êáèéåñþèçêå ìéá íÝá áñ÷éôåêôïíéêÞ ìïñöÞ, ðïõ åîåëß÷èçêå óôáäéáêÜ
óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçò âõæáíôéíÞò éóôïñßáò: ………………… Ï ðïëéôéóìüò
20. Ïé ………………… êáé ô. ……………… áðïôåëïýí ôéò êõñéüôåñåò ìïñöÝò Ýêöñáóçò óôïí ôïõ
åóùôåñéêü ÷þñï ôùí íáþí êáé êõñéáñ÷ïýí óå üëç ôçí ðåñßïäï ôçò âõæáíôéíÞò éóôïñßáò Âõæáíôßïõ
ìå åîáßñåóç ôçí ðåñßïäï ôçò Åéêïíïìá÷ßáò.
21. Ïé Âõæáíôéíïß óõíå÷ßæïíôáò ôçí åëëçíéóôéêÞ ðáñÜäïóç, äéáêïóìïýí óõíÞèùò ôá
÷åéñüãñáöÜ ôïõò ìå åéêüíåò, ðïõ ïíïìÜæïíôáé …………………
22. Áîéüëïãç Þôáí ç ðáñáãùãÞ åêêëçóéáóôéêþí êáé êïóìéêþí Ýñãùí ………êáé
……………………… áðü ðïëýôéìá ìÝôáëëá, óìÜëôï, îýëï êáé åëåöáíôüäïíôï.
23. ÐáñÜëëçëá ðñïò ôç èñçóêåõôéêÞ ìïõóéêÞ áíáðôýóóåôáé êáé ç ………., ðïõ áðïôåëåß
óõíÝ÷åéá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò.
24. Óôïí Éððüäñïìï êáé óå ðïëëÝò Üëëåò ðåñéðôþóåéò ïé êïóìéêÝò øõ÷áãùãéêÝò åêäçëþóåéò
óõíïäåýïíôáí áðü ôï ………………… …………………

1. Ìå ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ ýìíçóå ôá êáôïñèþìáôá ôïõ áõôïêñÜôïñá Çñáêëåßïõ:

á) Ã. Ðéóßäçò, â) È. Ðñüäñïìïò, ã) Ìé÷áÞë Øåëëüò
2. Ç «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá« åßíáé:

á) Ôï êõñéüôåñï èñçóêåõôéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï,
â) ôï êõñéüôåñï êïóìéêü ðïéçôéêü ìíçìåßï,
ã) Ýñãï ôçò äçìþäïõò ëïãïôå÷íßáò
3. ºäñõóáí âéâëéïèÞêåò êáé åñãáóôÞñéá áíôéãñáöÞò áñ÷áßùí ÷åéñïãñÜöùí:

á) ôá âáóéëéêÜ áíÜêôïñá, â) ïé ðüëåéò, ã) ôá ìïíáóôÞñéá
4. ËáúêÞ éóôïñéêÞ áöÞãçóç ÷ùñßò ðñïóðÜèåéá áíáæÞôçóçò ôçò áëÞèåéáò ìå Ýìöáóç óôá
èáýìáôá Þ ôéò öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò.
á) ×ñïíïãñáößá, â) Éóôïñéïãñáößá, ã) äçìþäçò ëïãïôå÷íßá
5. Ôï «×ñïíéêüí ôïõ ÌïñÝùò« åßíáé:

á) Ýììåôñï éððïôéêü ìõèéóôüñçìá,
â) éóôïñéêü ðïßçìá,
ã) ×ñïíïãñáößá
255
USZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÐÅÌÐÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

ôïõ 1ç Üóêçóç
Âõæáíôßïõ 1) Ãåþñãéïò Ðéóßäçò, 2) Öþôéïò, 3) ÁñÝèáò, 4) Èåüäùñïò Ðñüäñïìïò Þ
Ðôù÷ïðñüäñïìïò, 5) ËÝùí Öéëüóïöïò, 6) Ñùìáíüò ï Ìåëùäüò
2ç Üóêçóç
1Ë 2Ó 3Ó 4Ë 5Ó 6Ë 7Ë 8Ó 9Ë 10Ó
11Ë 12Ó 13Ó 14Ó 15Ë 16Ó 17Ë 18Ë 19Ó 20Ë
21Ó 22Ó 23Ë 24Ë 25Ó
3ç Üóêçóç
1) óõìâüëáéï / ðñïßêá
2) ãñáììáôéêïý / ãñáììáôéóôÞ
3) ôá äßäáêôñá / ïé ìáèçôÝò / äùñåÜí / êïóìéêÜ / åêêëçóéáóôéêÜ
4) ìïíá÷éêÞ / êïéíïâéáêÞ
5) á) äçìþäç, â) áôôéêÞ, ã) áôôéêßæïõóá
6) á) ëåéôïõñãéêÞ, â) ìç ëåéôïõñãéêÞ
7) Áãéïëïãßáò
8) «ÅëëçíéêÞ Áíèïëïãßá»
9) «Âáóßëåéïò ÄéãåíÞò Áêñßôáò»
10) ìéêñïãñÜììáôçò / ÌïíÞ Óôïõäßïõ
11) ×ñïíïãñáößá
12) «Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ»
13) ¸ììåôñï éððïôéêü ìõèéóôüñçìá
14) Ôï ×ñïíéêüí ôïõ ÌïñÝùò
15) ôï Äßêáéï
16) ôï õãñüí ðõñ
17) ï ïðôéêüò ôçëÝãñáöïò
18) ï äñüìùí
19) âáóéëéêÞ ìå ôñïýëï Þ ôñïõëáßá âáóéëéêÞ
20) ôïé÷ïãñáößåò / ôá øçöéäùôÜ
21) ìéêñïãñáößåò
22) ìéêñïôå÷íßáò / ìéêñïãëõðôéêÞò
23) êïóìéêÞ
24) áåñüöùíï üñãáíï
4ç Üóêçóç
1-á 2-â 3-ã 4-á 5-â

256
USZR 2CIG
Ç ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÅÕÑÙÐÇ
É. Ç ÅÎÅËÉÎÇ ÔÇÓ ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇÓ ÅÕÑÙÐÇÓ ÌÅÔÁ ÔÇ

ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇ ÔÙÍ ËÁÙÍ
ÉÉ. ÄÉÁÌÏÑÖÙÓÇ ÔÇÓ ÄÕÔÉÊÇÓ ÅÕÑÙÐÇÓ ÊÁÔÁ ÔÁ ÔÅËÇ

ÔÏÕ ÌÅÓÁÉÙÍÁ
USZR 2CIG
CSZR 2CIG
Ç ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÅÕÑÙÐÇ
395 ì.×
Äéáßñåóç ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò
p p
Áíáôïëéêü ôìÞìá Äõôéêü ôìÞìá
p p
ðñùôåýïõóá: Êùí/ðïëç
äÝ÷èçêå ôçí ðßåóç ôùí âáñâÜñùí (
áíôéìåôþðéóå åðéôõ÷þò ôïõò êéíäýíïõò ãåñìáíéêþí öýëùí êáé Ïýííùí )
êáé åðéâßùóå
áðïäéïñãáíþèçêå êáé óõññéêíþèçêå
åîåëß÷èçêå ìå ôç ìïñöÞ ôçò âõæáíôéíÞò
476 : ðôþóç
áõôïêñáôïñßáò
ÄÕÓÇ ÊÁÑËÏÌÁÃÍÏÓ
p p
äçìéïõñãÞèçêáí ãåñìáíéêÜ Þ âáóéëéÜò öñáãêéêïý êñÜôïõò (771 - 814)
âáñâáñéêÜ âáóßëåéá
800: óôÝöèçêå áõôïêñÜôïñáò
áëëáãÝò óôç äïìÞ ôçò êïéíùíßáò
óõìðåñéÝëáâå óôï êñÜôïò ôïõ ìåãÜëï
áíáðôý÷èçêå ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá ìÝñïò åõñùðáúêïý ÷þñïõ
ç ÊáèïëéêÞ Åêêëçóßá äéáäñáìÜôéóå ç áõôïêñáôïñßá ôïõ äéáëýèçêå ìåôÜ ôï

áðïöáóéóôéêü ñüëï èÜíáôü ôïõ
13ïò áé: Åõñþðç
p
ÌåôáâïëÝò ðïõ ïäÞãçóáí óôç íÝá åðï÷Þ
259
CSZR 2CIG
É. Ç ÅÎÅËÉÎÇ ÔÇÓ ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇÓ ÅÕÑÙÐÇÓ ÌÅÔÁ ÔÇ

ÌåóáéùíéêÞ
Åõñþðç ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇ ÔÙÍ ËÁÙÍ (5ïò - 10ïò áé.)
1. Ïé óõíÝðåéåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí
ãéá ôçí Åõñþðç
Ðåñßëçøç
Ç ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí

ÊáôÜ ôïí 4ï êáé 5ï áé. äéÜöïñá ãåñìáíéêÜ öýëá êáé ïé Ïýííïé åéóÝâáëáí óôá åäÜöç
ôïõ Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò. Ïé Ïýííïé áðùèÞèçêáí êáé äéáóêïñðßóôçêáí, åíþ ôá ãåñìáíéêÜ
öýëá åãêáôáóôÜèçêáí ìüíéìá óôçí Åõñþðç êáé ïñãáíþèçêáí óå âáóßëåéá: ôï
Ïóôñïãïôèéêü, ôï Âçóéãïôèéêü êáé ôï Öñáãêéêü. Ôï ãåãïíüò áõôü ïíïìÜóôçêå«ìåãÜëç
ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí».
Ôï Ïóôñïãïôèéêü Âáóßëåéï
ÉäñõôÞò ôïõ Þôáí ï ÈåõäÝñé÷ïò, ï ïðïßïò óõíåñãÜóôçêå ìå ôï âõæáíôéíü áõôïêñÜôïñá,
äéáôÞñçóå ôïõò ñùìáúêïýò èåóìïýò êáé ðñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôç ñùìáúêÞ áßãëç. Ôï
âáóßëåéï áõôü êáôáêôÞèçêå áðü ôïí Éïõóôéíéáíü (535 - 554).
Ôï Âçóéãïôèéêü Âáóßëåéï
ÇãÝôçò ôïõ Þôáí ï ÁëÜñé÷ïò. Ïé Âçóéãüôèïé ôï 410 êáôÝëáâáí ôç Ñþìç. Áñãüôåñá
ìåôáêéíÞèçêáí óôç Íüôéá Ãáëáôßá êáé ôçí Éóðáíßá. ÁíÝðôõîáí óðïõäáßï ðïëéôéóìü. Ôï
711 õðïôÜ÷èçêáí óôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò ôïõ Ìáñüêïõ.
Ôï Öñáãêéêü Âáóßëåéï
• Áðü ôïõò Ìåñïâßããåéïõò óôïõò Êáñïëßäåò
Ðñþôïò âáóéëéÜò ôïõ öñáãêéêïý êñÜôïõò Þôáí ï ×ëùäïâßêïò Á´, ãåíÜñ÷çò ôçò
äõíáóôåßáò ôùí Ìåñïâéããåßùí. ÅðåîÝôåéíå ôá üñéá ôïõ êñÜôïõò áðü ôï ÑÞíï ùò ôá
Ðõñçíáßá. ÁðïäÝ÷èçêå ôï ÷ñéóôéáíéóìü êáé âáðôßóôçêå. ¸ôóé Üñ÷éóå ï åê÷ñéóôéáíéóìüò
ôùí Ãåñìáíþí. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, ôï êñÜôïò ôïõ áðïäõíáìþèçêå êáé äéáóðÜóôçêå. Ôï
732 ï ìáãéïñäüìïò ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò áíá÷áßôéóå ôçí ðñïÝëáóç ôùí ÁñÜâùí ðñïò ôçí
Åõñþðç, óôï ÐïõáôéÝ. Ôï 751 áíÝëáâå ôçí åîïõóßá ôïõ öñáãéêïý êñÜôïõò ï ãéïò ôïõ
Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò. Áð' áõôüí áñ÷ßæåé ç äõíáóôåßá ôùí Êáñïëéäþí. ÁðïôÝëåóìá ôùí
ðïëéôéêþí åîåëßîåùí Þôáí áöåíüò ç åãêáèßäñõóç óôç Äýóç ôçò "åëÝù Èåïý âáóéëåßáò" êáé
áöåôÝñïõ ç ßäñõóç ôïõ ðáðéêïý êñÜôïõò.
Èåóìïß, ïéêïíïìßá êáé êïéíùíßá
Ïé Ãåñìáíïß êáèéÝñùóáí ôï èåóìü ôçò êëçñïíïìéêÞò áñ÷Þò, óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï
ç åîïõóßá ôùí "åëÝù Èåïý âáóéëÝùí" äåí Ýêáíå äéÜêñéóç áíÜìåóá óôï êñÜôïò, ôïõò
êáôïßêïõò êáé ôá áãáèÜ ôïõò. Ï,ôéäÞðïôå õðÞñ÷å óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõò áíÞêå ó' áõôïýò.
Óôïí ôïìÝá ôçò äéïßêçóçò óôçñß÷èçêáí óôçí ðáëáéÜ åðáñ÷éáêÞ áñéóôïêñáôßá êáé ìáæß
ìå ôç ãåñìáíéêÞ äçìéïýñãçóáí ìéá íÝá ôÜîç åõãåíþí áîéùìáôïý÷ùí.
260 Óôï åðßðåäï ôïõ Äéêáßïõ ðåñéïñßóôçêå ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç, åíþ êõñéÜñ÷çóáí
CSZR 2CIG
ôá ãåñìáíéêÜ Þèç êáé Ýèéìá. Óôïí ôïìÝá ôçò ïéêïíïìßáò óôç ãåùñãßá áíáäéïñãáíþèçêáí
ïé êáëëéÝñãåéåò êáé áíáæùïãïíÞèçêå ç ýðáéèñïò, åíþ ôï åìðüñéï êõñßùò ôùí ìáêñéíþí ÌåóáéùíéêÞ
áðïóôÜóåùí ðåñéïñßóôçêå óçìáíôéêÜ. Óôï êïéíùíéêü åðßðåäï ïé ðéï áäýíáìïé Åõñþðç
óõóðåéñþíïíôáí õðü ôçí ðñïóôáóßá åíüò éó÷õñïý Üíäñá.
Ï ñüëïò ôçò Åêêëçóßáò
Ç Åêêëçóßá óôç Äýóç äéáäñáìÜôéóå áðïöáóéóôéêü ñüëï. Åê÷ñéóôéÜíéóå ôá ãåñìáíéêÜ
öýëá êÜôù áðü äýóêïëåò óõíèÞêåò. Óôç äéÜñêåéá ôùí ìåôáâïëþí ç ïñãáíùìÝíç äéïßêçóç
ôçò Åêêëçóßáò õðïêáèéóôïýóå ôïí áðïäéáñèñùìÝíï êñáôéêü ìç÷áíéóìü. ÊåöáëÞ ôçò êÜèå
ðüëçò Þôáí ï åðßóêïðïò, ìå ðïëëáðëÝò õðåõèõíüôçôåò. Áñ÷éêÜ ïé åðßóêïðïé äéïñßæïíôáí áðü
ôçí Åêêëçóßá, áñãüôåñá üìùò åëÝã÷ïíôáí áðü ôçí áñéóôïêñáôßá êáé ôïõò âáóéëåßò.
Ç ðïëéôéóôéêÞ ðáñÜäïóç
á) Ôá ãñÜììáôá: ÐáñÜëëçëá ìå ôéò ãåíéêüôåñåò ìåôáâïëÝò êáé áíáêáôáôÜîåéò ðïõ
óõíôåëïýíôáí óôç Äýóç áðü ôïí 5ï áé. êáé åîÞò, ãéíüôáí êáé ç ðñïóðÜèåéá äéÜóùóçò ôçò
ðïëéôéóôéêÞò ðáñÜäïóçò. Êõñßùò åðéäéþ÷èçêå ç äéÜóùóç êáé ç äéÜäïóç ôùí êëáóéêþí
ãñáììÜôùí. ÁõôÞ ç ðñïóðÜèåéá Þôáí ðéï óõóôçìáôéêÞ êáé ïñãáíùìÝíç óôçí Éôáëßá, Éóðáíßá,
Ãáëáôßá, Áããëßá êáé Éñëáíäßá. ÅéäéêÜ óôá ìïíáóôÞñéá ôçò Éñëáíäßáò éäñýèçêáí ó÷ïëÝò ìå
óðïõäÝò ÷ñéóôéáíéêÝò êáé åëëçíïñùìáúêÝò. Áðü ôïí 7ï - 10ï áé. ç Éñëáíäßá áðïôÝëåóå ôï
ìïíáäéêü óçìáíôéêü êÝíôñï åëëçíéêþí óðïõäþí óôç Â. Åõñþðç.
â) Ç ÔÝ÷íç: Óôïí ôïìÝá áõôü åðéâßùóå ç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç, ùóôüóï ç åðßäñáóç ôùí
íÝùí ëáþí êáé ôùí ôïðéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí Þôáí üëï êáé ðéï Ýíôïíç. ÅéäéêÜ óôç
ìéêñïôå÷íßá åöáñìüóôçêáí íÝåò ôå÷íéêÝò áðü ôïõò ãåñìáíïýò êáé óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ
åðéêñÜôçóáí ôá ñùìáúêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ (èüëïò, áøßäá) ìå ãåñìáíéêÝò åðéäñÜóåéò (üãêïò,
áíÜãëõöá äéáêïóìçôéêÜ óôïé÷åßá). Ïé Åêêëçóßåò êôßæïíôáí êáôÜ ôï ðñüôõðï ôùí áñ÷áßùí
âáóéëéêþí êáé ðåñéóôïé÷ßæïíôáí óôçí ðñüóïøç ìå êùäùíïóôÜóéá.
Ç ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí
• 4ïò - 5ïò áé. åéóâïëÞ ãåñìáíéêþí öýëùí êáé Ïýííùí (: âÜñâáñïé) óôá åäÜöç ôïõ
ñùìáúêïý êñÜôïõò ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí
• Ïýííïé áðùèÞèçêáí êáé äéáóêïñðßóôçêáí
• ÃåñìáíéêÜ öýëá åãêáôáóôÜèçêáí ìüíéìá óôçí Åõñþðç
ïñãáíþèçêáí óå âáóßëåéá.
Ôá óçìáíôéêüôåñá: á) Ïóôñïãïôèéêü (ÈåõäÝñé÷ïò Á´)
â) Âçóéãïôèéêü (ÁëÜñé÷ïò)
ã) Öñáãêéêü (×ëùäïâßêïò Á´)
• "ÂÜñâáñïé" ï üñïò õéïèåôÞèçêå áðü ôïõò Ñùìáßïõò
óÞìáéíå ëáïýò îÝíïõò ðñïò ôïí ðïëéôéóìü ôïõò.
Ôï Ïóôñïãïôèéêü Âáóßëåéï
• ÈÅÕÄÅÑÉ×ÏÓ Á´ çãÝôçò Ïóôñïãïôèéêïý Âáóéëåßïõ
óõíåñãÜóôçêå ìå ôï Âõæáíôéíü áõôïêñÜôïñá
äéáôÞñçóå ôïõò ñùìáúêïýò èåóìïýò
ðñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôçí áõôïêñáôïñéêÞ áßãëç
• ÉÏÕÓÔÉÍÉÁÍÏÓ êáôÝêôçóå ôï Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï (535 - 554) 261
CSZR 2CIG
Ôï Âçóéãïôèéêü Âáóßëåéï
ÌåóáéùíéêÞ • ÁËÁÑÉ×ÏÓ çãÝôçò Âçóéãüôèùí
Åõñþðç • Âçóéãüôèïé êáôÝëáâáí ôç Ñþìç (410)
ìåôáêéíÞèçêáí óôç Í. Ãáëáôßá êáé Éóðáíßá
áíÝðôõîáí áîéüëïãï ðïëéôéóìü
õðïôÜ÷èçêáí óôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò ôïõ Ìáñüêïõ (711)
Ôï Öñáãêéêü Âáóßëåéï
Áðü ôïõò Ìåñïâßããåéïõò óôïõò Êáñïëßäåò
• ×ËÙÄÏÂÉÊÏÓ âáóéëéÜò ôïõ Öñáãêéêïý âáóéëåßïõ (481 - 511)
ãåíÜñ÷çò ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ìåñïâéããåßùí
åðåîÝôåéíå ôï êñÜôïò áðü ôï ÑÞíï ùò ôá Ðõñçíáßá üñç
óôçñß÷èçêå óôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá
áðïäÝ÷èçêå ôï ÷ñéóôéáíéóìü êáé âáðôßóôçêå ãåãïíüò ìåãÜëçò
óçìáóßáò (áðü ôüôå åê÷ñéóôéáíßóôçêáí ïé Ãåñìáíïß)
• ÄéÜäï÷ïé ×ëùäïâßêïõ ïäÞãçóáí ôï Öñáãêéêü Âáóßëåéï óå äéÜóðáóç
(ëüãù ôùí áíôéèÝóåþí ôïõò)
– Âáèìéáßá áðïäõíÜìùóç ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò
– ÅðùöåëÞèçêå ç áñéóôïêñáôßá êáé ç Åêêëçóßá
– áðïôÝëåóìá: Ïé ìáãéïñäüìïé áðÝêôçóáí ìåãÜëç äýíáìç
• ÊÁÑÏËÏÓ ÌÁÑÔÅËÏÓ: áíáäåß÷èçêå ìåãÜëïò çãÝôçò
íßêçóå ôïõò ¢ñáâåò óôï ÐïõáôéÝ (732)
• ÐÉÐÉÍÏÓ ÂÑÁ×ÕÓ: áíÝôñåøå ôïí ôåëåõôáßï Ìåñïâßããåéï âáóéëéÜ
Ýãéíå ï ßäéïò âáóéëéÜò (751)
ßäñõóå ôç äõíáóôåßá ôùí Êáñïëéäþí
óôÝöèçêå "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝáò" (754)
÷Üñéóå ôï äïõêÜôï ôçò ÑáâÝííáò êáé Üëëá éôáëéêÜ åäÜöç óôïí
ðÜðá. ´Å ô ó é: äçìéïõñãÞèçêå ôï ðáðéêü êñÜôïò
Èåóìïß, ïéêïíïìßá êáé êïéíùíßá

• Ãåñìáíïß çãåìüíåò êáèéÝñùóáí ôçí êëçñïíïìéêÞ áñ÷Þ*
* êëçñïíïìéêÞ áñ÷Þ: - ç åîïõóßá ôùí "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝùí" äåí Ýêáíå äéÜêñéóç
áíÜìåóá óôï êñÜôïò, ôïõò êáôïßêïõò êáé ôá áãáèÜ ôïõò.
– ï,ôéäÞðïôå õðÞñ÷å óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõò, ôïõò áíÞêå
– ôï âáóßëåéü ôïõò ìïéñáæüôáí óôá ðáéäéÜ ôïõò, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõò.
• ÄÉÏÉÊÇÓÇ: áîéïðïßçóáí ôçí ðáëéÜ åðáñ÷éáêÞ áñéóôïêñáôßá óõã÷ùíåýôçêå ìå ôç
ãåñìáíéêÞ áñéóôïêñáôßá
¸ôóé: äçìéïõñãÞèçêå ìéá íÝá ôÜîç åõãåíþí áîéùìáôïý÷ùí
• ÄÉÊÁÉÏ: ðåñéïñßóôçêå ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç
κυριάρχησαν τα γερμανικά ήθη και έθιμα
• ÏÉÊÏÍÏÌÉÁ: á) ÃÅÙÑÃÉÁ: áíáäéïñãáíþèçêáí ïé êáëëéÝñãåéåò
áíáæùïãïíÞèçêå ç ýðáéèñïò
262
CSZR 2CIG
â) ÅÌÐÏÑÉÏ óõññéêíþèçêå (6ïò êáé 7ïò áé.)

á ß ô é á: 1) ïé ðïëåìéêÝò óõãêñïýóåéò ÌåóáéùíéêÞ
2) ï ðïëéôéêüò êáôáêåñìáôéóìüò Åõñþðç
3) ç ðåñéïñéóìÝíç éó÷ýò ôùí êïéíþí íïìéóìÜôùí
4) ç ðåéñáôåßá
á ð ï ô Ý ë å ó ì á:
– ðåñéïñßóôçêå ï ñüëïò ôùí ðüëåùí
– åíéó÷ýèçêå ç ýðáéèñïò
• ÊÏÉÍÙÍÉÁ: óõóðåßñùóç ôùí ðéï áäýíáìùí õðü ôçí ðñïóôáóßá åíüò éó÷õñïý Üíäñá
(ëáúêïý Þ åêêëçóéáóôéêïý)
Ï ñüëïò ôçò Åêêëçóßáò

• ÅÊÊËÇÓÉÁ: åê÷ñéóôéÜíéóå ôá ãåñìáíéêÜ öýëá
ç ïñãáíùìÝíç äéïßêçóç ôçò Åêêëçóßáò õðïêáôÝóôçóå ôïí
áðïäéáñèñùìÝíï êñáôéêü ìç÷áíéóìü
• Åðßóêïðïò: Þôáí ç êåöáëÞ ôçò ðüëçò
φρόντιζε για τη διατροφή, την περίθαλψη, τη μόρφωση, την απόδοση
δικαιοσύνης
Ïé åðßóêïðïé äéïñßæïíôáí áñ÷éêÜ áðü ôçí Åêêëçóßá
αργότερα από τους βασιλείς
Ç ðïëéôéóôéêÞ ðáñÜäïóç
• Á) ÔÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ
• ÉÔÁËÉÁ: äéáôçñÞèçêáí ïé åðáöÝò ìå ôçí ÁíáôïëÞ
ï ÷ñéóôéáíéóìüò åß÷å äå÷èåß ôçí åðßäñáóç ôçò åëëçí. êëçñïíïìéÜò
êïóìéêïß ëüãéïé áíÝëáâáí íá äéáóþóïõí ôá êëáóéêÜ ãñÜììáôá
• ÉÓÐÁÍÉÁ: Ôïõëïýæç, ÔïëÝäï, Óåâßëç êÝíôñá äéÜóùóçò êáé áíáíÝùóçò ôçò áñ÷áßáò
ðïëéôéóôéêÞò ðáñÜäïóçò (5ïò - 6ïò áé.)
• ÃÁËÁÔÉÁ: åðéâßùóç êëáóéêïý ðïëéôéóìïý êáé ìåôÜ ôéò åéóâïëÝò
õðï÷þñçóç êëáóéêþí óðïõäþí (7ïò áé.)
á ß ô é á:
1) ïé óõíå÷åßò ðüëåìïé
2) ç íïïôñïðßá ôçò íÝáò áñéóôïêñáôßáò (: ðñáêôéêÝò áíáæçôÞóåéò)
• ÁÃÃËÉÁ, ÉÑËÁÍÄÉÁ óõíÝ÷åéá ðïëéôéóôéêÞò ðáñÜäïóçò
• ÉÑËÁÍÄÉÁ: ìïíáóôÞñéá: éäñýèçêáí ó÷ïëÝò ÷ñéóôéáíéêÝò êáé åëëçíïñùìáúêÝò
óõíôçñïýóáí ôï ÷ñéóôéáíéêü ðíåýìá êáé ôç ñùìáúêÞ
ðáñÜäïóç (6ïò - 7ïò áé.)
Ìïíáäéêü êÝíôñï åëëçíéêþí óðïõäþí óôç Âüñåéá Åõñþðç (7ïò - 10ïò áé.)
Â) Ç ÔÅ×ÍÇ
– Åðéâßùóç ñùìáúêÞò ðáñÜäïóçò + åðßäñáóç íÝùí ëáþí êáé ôïðéêþí
÷áñáêôçñéóôéêþí
– Ìéêñïôå÷íßá íÝåò ôå÷íéêÝò (ãåùìåôñéêÜ ó÷Ýäéá êáé ðáñáóôÜóåéò æþùí)
263
CSZR 2CIG
– Áñ÷éôåêôïíéêÞ åðéêñÜôçóáí ôá ñùìáúêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ (èüëïò, áøßäá) +

ÌåóáéùíéêÞ ãåñìáíéêÝò åðéäñÜóåéò (üãêïò, áíÜãëõöá äéáêïóìçôéêÜ
Åõñþðç óôïé÷åßá)
– Åêêëçóßåò: êôßæïíôáí êáôÜ ôï ðñüôõðï ôùí áñ÷áßùí âáóéëéêþí
ðåñéóôïé÷ßæïíôáí áðü êùäùíïóôÜóéá óôçí ðñüóïøç (ãåñìáíéêÞ
åðßäñáóç)
"ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí" (óåë. 86)
Ïé åéóâïëÝò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí êáé ôùí Ïýííùí óôá åäÜöç ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò
êáôÜ ôïí 4ï êáé 5ï áé. Ïé Ïýííïé ôåëéêÜ áðùèÞèçêáí êáé äéáóêïñðßóôçêáí, åíþ ôá
ãåñìáíéêÜ öýëá åãêáôáóôÜèçêáí ìüíéìá óôçí Åõñþðç êáé ïñãáíþèçêáí óå âáóßëåéá,
ôá óðïõäáéüôåñá áð' ôá ïðïßá Þôáí: ôï Ïóôñïãïôèéêü, ôï Âçóéãïôèéêü êáé ôï Öñáãêéêü.
Ìáãéïñäüìïé Þ áõëÜñ÷åò (óåë. 87)
Áîéùìáôïý÷ïé ôùí öñáãêéêþí áíáêôüñùí, ïé ðéï Ýìðéóôïé ôïõ âáóéëéÜ. ÌåôÜ ôç äéÜóðáóç
ôïõ Öñáãêéêïý Âáóéëåßïõ, ç êåíôñéêÞ åîïõóßá áðïäõíáìþèçêå, ìå áðïôÝëåóìá ïé
ìáãéïñäüìïé íá áðïêôÞóïõí ìåãáëýôåñç äýíáìç. ¸íáò áð' áõôïýò Þôáí ï ÊÜñïëïò
ÌáñôÝëïò, ðïõ áíáäåß÷èçêå óå ìåãÜëï çãÝôç.
Ðáãáíéóìüò(óåë. 87)
= åéäùëïëáôñßá
"åëÝù Èåïý Âáóéëåßá" (óåë. 87)
ÐïëéôéêÞ áíôßëçøç ðïõ åðéêñÜôçóå óôç Äýóç ôï ìåóáßùíá, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ï
ìïíÜñ÷çò Ý÷åé ëÜâåé åíôïëÞ äéáêõâÝñíçóçò áðü ôïí Èåü, óôïí ïðïßï êáé ìüíï
ëïãïäïôåß.
ÊëçñïíïìéêÞ áñ÷Þ (óåë. 87)
Ðïëéôéêüò èåóìüò ðïõ åöáñìüóôçêå óôç ÌåóáéùíéêÞ Åõñþðç áðü ôïõò ãåñìáíïýò
çãåìüíåò, ïé ïðïßïé êáèéÝñùóáí ôçí áðüëõôç êëçñïíïìéêÞ ìïíáñ÷ßá. Ç åîïõóßá ôïõò
äåí Ýêáíå êáìßá äéÜêñéóç áíÜìåóá óôï êñÜôïò, ôïõò êáôïßêïõò êáé ôá áãáèÜ ôïõò.
Ï,ôéäÞðïôå õðÞñ÷å óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõò áíÞêå ó' áõôïýò êáé ãé' áõôü ìåôÜ ôï èÜíáôü
ôïõò ôï âáóßëåéï ìïéñáæüôáí áíÜìåóá óôá ðáéäéÜ ôïõò, óáí íá Þôáí ðåñéïõóßá ôïõò.
ÁëÜñé÷ïò (óåë. 86)
(360 - 410 ì.×.). Áñ÷çãüò ôùí Âçóéãüôèùí. ÊáôÝëáâå ôç Ñþìç ôï 410. Ïé Âçóéãüôèïé
ìå åðéêåöáëÞò ôïí ÁëÜñé÷ï ìåôáêéíÞèçêáí óôç Íüôéá Ãáëáôßá êáé áñãüôåñá óôçí
Éóðáíßá, üðïõ áíÝðôõîáí áîéüëïãï ðïëéôéóìü.
[Ï ÁëÜñé÷ïò ìå ôéò åðéäñïìÝò ôïõ áðåßëçóå ôçí áêåñáéüôçôá ôïõ Áíáôïëéêïý êáé Äõôéêïý
Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò. Ôï 395 âÜäéóå åíáíôßïí ôçò Êùí/ðïëçò, áðü ôçí ïðïßá
áðïìáêñýíèçêå ìå äéðëùìáôéêü ôñüðï. Ôï ßäéï Ýôïò êáôåõèýíèçêå ðñïò Íüôï êáé
ëåçëÜôçóå üëåò ôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÁôôéêÞò, Âïéùôßáò êáé ÐåëïðïííÞóïõ. Ï Óôçëß÷ùí
(Ñùìáßïò óôñáôçãüò) ôïí ðïëéüñêçóå óôç Öïëüç Áñêáäßáò, áëëÜ ï ÁëÜñé÷ïò êáôüñèùóå
íá äéáöýãåé óôç óçìåñéíÞ Áëâáíßá, üðïõ áíáêçñý÷èçêå áñ÷éóôñÜôçãïò ôïõ Éëëõñéêïý
264 áðü ôïí áõôïêñÜôïñá ôïõ Âõæáíôßïõ, ÁñêÜäéï. Ðïëéüñêçóå ôç Ñþìç 3 öïñÝò êáé ôåëéêÜ
CSZR 2CIG
ôçí êáôÝëáâå ýóôåñá áðü ðñïäïóßá (410). Ïé óôñáôéþôåò ôïõ åðß 3 çìÝñåò ëåçëáôïýóáí
êáé êáôÝóôñåöáí íáïýò êáé äçìüóéá êôßñéá. Ç Üëùóç ôçò ðñùôåýïõóáò ôïõ Äõôéêïý ÌåóáéùíéêÞ
Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò ðñïêÜëåóå éäéáßôåñç áßóèçóç óôïõò óõã÷ñüíïõò. Óôç óõíÝ÷åéá Åõñþðç
êáôåõèýíèçêå ðñïò ôç Íüôéá Éôáëßá ìå óêïðï íá êáôáêôÞóåé ôç Â. ÁöñéêÞ, áëëÜ óôç
äéáäñïìÞ áññþóôçóå êáé ðÝèáíå].
ÈåõäÝñé÷ïò Á´(óåë. 86)
ÇãÝôçò ôïõ Ïóôñïãïôèéêïý Âáóéëéåßïõ. ÓõíåñãÜóôçêå ìå ôï âõæáíôéíü áõôïêñÜôïñá,
äéáôÞñçóå ôïõò ñùìáúêïýò èåóìïýò êáé ðñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôçí áõôïêñáôïñéêÞ
áßãëç.
×ëùäïâßêïò Á´(Þ Êëüâçò) (óåë. 86)
(466 - 511). ÂáóéëéÜò ôùí ÖñÜãêùí (481 - 511), ãåíÜñ÷çò ôçò äõíáóôåßáò ôùí
Ìåñïâéããåßùí êáé èåìåëéùôÞò ôïõ åíéáßïõ öñáãêéêïý âáóéëåßïõ. Êáôüñèùóå íá åðåêôåßíåé
ôï êñÜôïò ôïõ áðü ôï ÑÞíï ùò ôá Ðõñçíáßá ìå ôç óôÞñéîç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò
Åêêëçóßáò.
[Óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ áãùíßóôçêå êáôÜ ôçò åîÜðëùóçò ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý
óôç Ãáëáôßá. Ôï 493 ðáíôñåýôçêå ôçí ðñéãêßðéóóá Êëïôßëäç, ðïõ Þôáí ×ñéóôéáíÞ êáé ôïí
åðçñÝáóå åõíïúêÜ ðñïò ôïí ×ñéóôéáíéóìü. ¼ôáí åðñüêåéôï íá áíôéìåôùðßóåé ôïõò
Áëáìáíïýò (ìÜ÷ç óôï ÔïëìðéÜê, 496), åðéêáëÝóôçêå ôï Èåü ôçò Êëïôßëäçò. Áöïý ôïõò
íßêçóå, Ýóðåõóå íá âáöôéóôåß ×ñéóôéáíüò, ìáæß ìå 3000 õðçêüïõò ôïõ óôç Ñåíò. Ôï 507
Ýêáíå ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò ôïõ ôï Ðáñßóé. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ ôï êñÜôïò ôïõ
äéáìïéñÜóôçêå óôïõò äéáäü÷ïõò ôïõ.]
ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò (óåë. 87)
¸æçóå áðü ôï 689 ðåñßðïõ Ýùò ôï 741. Ìáãéïñäüìïò ôïõ öñáãêéêïý âáóéëåßïõ, ðáððïýò
ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ. Áíôéìåôþðéóå óôï ÐïõáôéÝ ôçò Ãáëëßáò ôïõò ¢ñáâåò êáé ôïõò íßêçóå
ôï 732. Ç íßêç áõôÞ èåùñÞèçêå éóôïñéêÞ ãéáôß åìðüäéóå ôçí åðÝêôáóç ôïõ ÉóëÜì ðñïò ôç
äõôéêÞ Åõñþðç.
Ðéðßíïò Á´ Âñá÷ýò êáé ç ßäñõóç ôïõ ðáðéêïý êñÜôïõò (óåë. 87)
(715 - 768). ÂáóéëéÜò ôùí ÖñÜãêùí (751 - 768). Ãéïò ôïõ ìáãéïñäüìïõ Êáñüëïõ
ÌáñôÝëïõ. Áöïý áíÝôñåøå ôïí ôåëåõôáßï Ìåñïâßããåéï âáóéëéÜ, ðÞñå ôç èÝóç ôïõ ôï
751 êáé ßäñõóå ôç äõíáóôåßá ôùí Êáñïëéäþí. Ï Ðéðßíïò âïÞèçóå ôïí ðÜðá ÓôÝöáíï
Â´, ðïõ áðåéëåßôï áðü ôïõò ËïããïâÜñäïõò. Ôï 754 ï ðÜðáò ôçò Ñþìçò, ýóôåñá áðü
Üêáñðåò åêêëÞóåéò ôïõ ðñïò ôïõò åéêïíïìÜ÷ïõò âõæáíôéíïýò áõôïêñÜôïñåò*,
õðï÷ñåþèçêå íá æçôÞóåé ôç âïÞèåéá ôïõ ÖñÜãêïõ âáóéëéÜ åíáíôßïí ôùí ËïããïâÜñäùí.
Ãéá íá ðåôý÷åé ôç âïÞèåéá áõôÞ ï ðÜðáò, Ýóôåøå ï ßäéïò ôïí Ðéðßíï "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝá",
ôßôëï ðïõ ùò ôüôå Ýðáéñíáí ìüíï ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò.
Ï Ðéðßíïò íßêçóå ôïõò ËïããïâÜñäïõò óå äýï åðéôõ÷çìÝíåò åêóôñáôåßåò êáé ÷Üñéóå
óôïí ðÜðá ôï åîáñ÷Üôï ôçò ÑáâÝííáò êáé Üëëá éôáëéêÜ åäÜöç. ¸ôóé éäñýèçêå ôï ðáðéêü
êñÜôïò. ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ðéðßíïõ, ôï öñáãêéêü êñÜôïò ìïéñÜóôçêå áíÜìåóá óôïõò
äýï ãéïõò ôïõ, ôïí ÊÜñïëï Á´ (ÊáñëïìÜãíï) êáé ôïí ÊáñëïìÜíï.
………………………………………………………............................................................………
* Ïé âõæáíôéíïß áõôïêñÜôïñåò ËÝùí Ã´ ºóáõñïò êáé Êùí/íïò Å´, ðñïêåéìÝíïõ íá
áíôéìåôùðßóïõí ôçí áñáâéêÞ áðåéëÞ, Ýèåóáí óå äåýôåñç ìïßñá ôéò âõæáíôéíÝò êôÞóåéò
ôïõò óôç Âüñåéá Éôáëßá êáé äåí ìðïñïýóáí íá ðñïóôáôÝøïõí ôïí ðÜðá áðü ôç
ëïããïâáñäéêÞ áðåéëÞ.
265
CSZR 2CIG
Åõñþðç
4ïò - 5ïò áé. ÅéóâïëÝò "âáñâÜñùí" óôá åäÜöç ôïõ Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò
410 ¢ëùóç ôçò Ñþìçò áðü ôïí ÁëÜñé÷ï (áñ÷çãü Âçóéãüôèùí)
ÕðïôáãÞ Âçóéãïôèéêïý Âáóéëåßïõ óôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò ôïõ
711
Ìáñüêïõ
732 Íßêç ôïõ Êáñüëïõ ÌáñôÝëïõ åðß ôùí ÁñÜâùí óôï ÐïõáôéÝ
481 - 511 Âáóéëåßá ×ëùäïâßêïõ Á´ óôï Öñáãêéêü êñÜôïò
751 Ðéðßíïò Âñá÷ýò âáóéëéÜò Öñáãêéêïý êñÜôïõò
- óôÝøç Ðéðßíïõ Âñá÷ý ùò "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝá" áðü ðÜðá
754
- ßäñõóç ðáðéêïý êñÜôïõò

1) ÅÉÊÏÍÁ: "Ç âÜðôéóç ôïõ ×ëùäïâßêïõ" (óåë. 87)
Åñþôçóç: Ç âÜðôéóç ôïõ ×ëùäïâßêïõ åîõðçñåôïýóå êÜðïéá óêïðéìüôçôá;

Ç åéêüíá åßíáé ìéêñïãñáößá óå ÷åéñüãñáöï, ðïõ âñßóêåôáé óôç ÂáóéëéêÞ ÂéâëéïèÞêç óôéò
ÂñõîÝëëåò. Ó' áõôÞ ôç ìéêñïãñáößá, åéêïíßæåôáé ç âÜðôéóç ôïõ ×ëùäïâßêïõ Á´, âáóéëéÜ ôùí
ÖñÜãêùí êáé éäñõôÞ ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ìåñïâéããåßùí. Ï ×ëùäïâßêïò áðïäÝ÷èçêå ôï
÷ñéóôéáíéóìü êáé âáðôßóôçêå ï ßäéïò êáé ïé õðÞêïïß ôïõ. Áõôü ôï ãåãïíüò åß÷å ðïëý ìåãÜëç
óçìáóßá êáé ãéá ôïí ßäéï êáé ãéá ôçí Åêêëçóßá êáé Ýãéíå áðü ôï ×ëùäïâßêï ìå êÜðïéá
óêïðéìüôçôá: ÷ñåéáæüôáí ôçí õðïóôÞñéîç êáé ôç âïÞèåéá ôïõ ðÜðá êáé ôçò Åêêëçóßáò, ôçí
ïðïßá Ýëáâå ìåôÜ ôç âÜðôéóÞ ôïõ. ¸ôóé êáôüñèùóå íá åðåêôåßíåé ôï êñÜôïò ôïõ áðü ôï
ÑÞíï ùò ôá Ðõñçíáßá. Áð' ôçí Üëëç ìåñéÜ ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá Þôáí åðßóçò
ùöåëçìÝíç, ãéáôß åíóùìáôþèçêáí óôïõò êüëðïõò ôçò ïé Ãåñìáíïß.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ïé Ãåñìáíïß åéóâÜëëïõí óôç Ãáëáôßá" (óåë. 87)

Åñþôçóç: Äéáêñßíåôå êÜðïéá õðåñâïëÞ áðü ôï óõíôÜêôç ôçò ðçãÞò áõôÞò; Ðïý ïöåßëåôáé
áõôÞ;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôçí áöÞãçóç ôïõ åðéóêüðïõ ôïõ ¢ïõ÷ ÏñÝíôéï, ï
ïðïßïò Ýæçóå êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôùí âáñâáñéêþí åéóâïëþí óôç Ãáëáôßá. Óõìðëçñþíåé ôçí
éóôïñéêÞ áöÞãçóç êáèþò ìáò äßíåé æùíôáíÝò åéêüíåò áðü ôçí åéóâïëÞ áõôÞ êáé ôéò ôñáãéêÝò
óõíÝðåéÝò ôçò.
Ï åðßóêïðïò ðåñéãñÜöåé ôá ãåãïíüôá ìå ðïëý ãëáöõñü êáé Üìåóï ôñüðï. ÈÝëïíôáò
íá ôïíßóåé ôç äýíáìç êáé ôçí ïñìçôéêüôçôá ôùí åéóâïëÝùí, ðïõ êáèõðüôáîáí ôá ðÜíôá óôï
ðÝñáóìÜ ôïõò, ï åðßóêïðïò áíáöÝñåé üôé ôßðïôá äå óôÜèçêå éêáíü íá ôïõò óôáìáôÞóåé,
ïýôå ïé Üíèñùðïé (óôñáôéþôåò), ïýôå ôá öõóéêÜ åìðüäéá: ôñá÷ý Ýäáöïò, ðõêíÜ äÜóç,
øçëÜ âïõíÜ, ñåýìáôá ðïôáìþí, êÜóôñá, ôåß÷ç, Ýñçìïé, öáñÜããéá, âñÜ÷éá. Ùò åäþ ç
áöÞãçóç åßíáé ñåáëéóôéêÞ, ãéáôß åðéâåâáéþíåôáé áð' ôá ãåãïíüôá: ïé Ãåñìáíïß åéóÝâáëáí
266 óôç Ãáëáôßá ôï 417 êáé êõñéÜñ÷çóáí.
CSZR 2CIG
Ùóôüóï óôçí áöÞãçóç ôïõ åðéóêüðïõ õðÜñ÷åé ìéá õðåñâïëÞ üóïí áöïñÜ ôéò óõíÝðåéåò
ôçò åéóâïëÞò: èÜíáôïò, ïäýíç, ðÝíèïò "ðÜíù ó' ïëüêëçñï ôïí êüóìï" êáé áêüìç óôá Üøõ÷á ÌåóáéùíéêÞ
ðñÜãìáôá:«óôéò êùìïðüëåéò, óôá ãáéïêôÞìáôá, óôçí ýðáéèñï, óôá óôáõñïäñüìéá». Ç Åõñþðç
õðåñâïëÞ áõôÞ ïöåßëåôáé óôï âáèý ðüíï ðïõ ôïõ ðñïîÝíçóáí áõôÜ ôá ãåãïíüôá, êáèþò
ôá Ýæçóå óå üëç ôïõò ôçí Ýêôáóç êáé ôçí ôñáãéêüôçôá (âéùìáôéêüôçôá).
3) ÅÉÊÏÍÁ: "Ôï Ìáõóùëåßï ôïõ âáóéëéÜ ÈåõäÝñé÷ïõ" (óåë. 88)
Åñþôçóç: Ôï ìíçìåßï áõôü óõíäõÜæåé ñùìáúêÜ êáé ãåñìáíéêÜ áñ÷éôåêôïíéêÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ìðïñåßôå íá ôá åðéóçìÜíåôå;
Ôï Ìáõóùëåßï ôïõ âáóéëéÜ ÈåõäÝñé÷ïõ, óôç ÑáâÝííá, ÷ôßóôçêå ìåôÜ ôï 526. Åßíáé Ýíá
äéþñïöï êôßóìá, ðïõ óêåðÜæåôáé áðü ìïíüëéèç ëáîåõôÞ ðÝôñá âÜñïõò 170 ôüíùí
äéáêïóìçìÝíï ìå ëáâÝò êáé ãåùìåôñéêÞ ôáéíßá. Ôï ìíçìåßï áõôü óõíäõÜæåé ñùìáúêÜ êáé
ãåñìáíéêÜ óôïé÷åßá. Ôá ñùìáúêÜ åßíáé ï èüëïò êáé ïé áøßäåò, åíþ ôá ãåñìáíéêÜ åßíáé ï
ìåãÜëïò üãêïò ôïõ ìáõóùëåßïõ êáé éäéáßôåñá ï ôåñÜóôéïò êõêëéêüò ìïíüëéèïò ôçò óôÝãçò
êáèþò êáé ïé ëáâÝò êáé ç ãåùìåôñéêÞ ôáéíßá.
4) ÅÉÊÏÍÁ: «Óåëßäá áðü ÅõáããÝëéï ôçò ìïíÞò Ëßíôéóöáñí"

(Â. Áããëßá, ðåñ. 698) (óåë. 88)
Åñþôçóç: Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÞò ôçò ðáñÜóôáóçò åßíáé ñùìáúêÜ Þ ãåñìáíéêÜ;

Ôï ÅõáããÝëéï áõôü âñßóêåôáé óôç ÂñåôáíéêÞ ÂéâëéïèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ êáé áðïôåëåß ìéá
Üìåóç ðçãÞ ðëçñïöüñçóçò ãéá ôçí ôÝ÷íç ôïõ 7ïõ áé. Ïé ¢ããëïé êáé ïé Éñëáíäïß áíôéãñáöåßò
ôçò ðåñéüäïõ áõôÞò äéáêïóìïýóáí ôá ÷åéñüãñáöá ìå ìéêñïãñáößåò: ðáñáóôÜóåéò
åìðíåõóìÝíåò áðü ôçí áñ÷áßá ðáñÜäïóç êáé ôçí ôïðéêÞ ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ:
ãåùìåôñéêÜ ó÷Ýäéá óå óõíäõáóìü ìå óõìðëÝãìáôá äñáêüíôùí Þ åñðåôþí ðÜíù óå öüíôï
ìå ðåñßôå÷íá ó÷Ýäéá.
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðáñÜóôáóçò áõôÞò åßíáé óõíäõáóìüò ñùìáúêþí êáé ãåñìáíéêþí
÷áñáêôçñéóôéêþí.

Íá óõæçôÞóåéò ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôéò óõíÝðåéåò ðïõ åß÷å ç åãêáôÜóôáóç ôùí
ãåñìáíéêþí öýëùí óôïí ðïëéôéóìü ôçò Åõñþðçò.
Ç åãêáôÜóôáóç ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôçí Åõñþðç áðïôÝëåóå âáèéÜ ôïìÞ óôçí
ðïñåßá ôçò åõñùðáúêÞò éóôïñßáò, áöïý Üëëáîå ñéæéêÜ ôïí ðïëéôéêü êáé åèíïëïãéêü ÷Üñôç
ôçò Åõñþðçò êáé åß÷å óïâáñÝò óõíÝðåéåò óôïí ðïëéôéóìü ôçò.
1) Óôïí ðïëéôéêü ôïìÝá Ýãéíáí ðïëëÝò áíáêáôáôÜîåéò êáé ìåôáâïëÝò. ÓõãêåêñéìÝíá ïé
ãåñìáíïß çãåìüíåò áíôéêáôÝóôçóáí ôç ñùìáúêÞ Ýííïéá ôïõ êñÜôïõò (res publica) ìå ôçí
áðüëõôç ìïíáñ÷ßá, êáèéåñþíïíôáò ôï èåóìü ôçò êëçñïíïìéêÞò áñ÷Þò, äçëáäÞ ç åîïõóßá
ôïõò äåí Ýêáíå äéÜêñéóç áíÜìåóá óôï êñÜôïò, ôïõò êáôïßêïõò êáé ôá áãáèÜ ôïõò.
Ï,ôéäÞðïôå õðÞñ÷å óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõò, ôïõò áíÞêå êáé ôï âáóßëåéü ôïõò ìïéñáæüôáí
óôá ðáéäéÜ ôïõò, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõò.
267
CSZR 2CIG
2) Óôç äéïßêçóç äçìéïõñãÞèçêå ìéá íÝá ôÜîç åõãåíþí áîéùìáôïý÷ùí, áðïôåëïýìåíç

ÌåóáéùíéêÞ áðü ôçí ðáëéÜ åðáñ÷éáêÞ áñéóôïêñáôßá ðïõ óõã÷ùíåýôçêå ìå ôçí áíôßóôïé÷ç ãåñìáíéêÞ.
Åõñþðç 3) Óôïí ôïìÝá ôïõ äéêáßïõ ðåñéïñßóôçêå ç ñùìáúêÞ íïìéêÞ ðáñÜäïóç, ìå áðïôÝëåóìá
íá êõñéáñ÷Þóïõí ôá ãåñìáíéêÜ Þèç êáé Ýèéìá.
4) Óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá åðÞëèå ïéêïíïìéêÞ êñßóç êáé ðåñéïñßóôçêå ôï åìðüñéï êõñßùò
ôùí ìáêñéíþí áðïóôÜóåùí (6ïò - 7ïò áé.). Ç êñßóç áõôÞ ïöåéëüôáí óôéò ðïëåìéêÝò
óõãêñïýóåéò, óôïí ðïëéôéêü êáôáêåñìáôéóìü, óôçí ðåñéïñéóìÝíç éó÷ý ôùí êïéíþí
íïìéóìÜôùí êáé óôçí ðåéñáôåßá. ¸ôóé ðåñéïñßóôçêå ï ñüëïò ôùí ðüëåùí êáé åíéó÷ýèçêå ç
ýðáéèñïò, üðïõ áíáäéáñèñþèçêáí ïé êáëëéÝñãåéåò.
5) Ç åãêáôÜóôáóç ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí ðñïêÜëåóå ìéá ãåíéêÞ áðïäéÜñèñùóç ôçò
êïéíùíßáò. ¸ôóé ïé áóèåíÝóôåñïé Ýíéùèáí áíáóöáëåßò êáé åðéæçôïýóáí ôçí ðñïóôáóßá ôùí
éó÷õñïôÝñùí.
6) Óôïí ðïëéôéóôéêü ôïìÝá ç åãêáôÜóôáóç ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí åß÷å ùò áðïôÝëåóìá
ôç äéáìüñöùóç íÝùí çèþí, åèßìùí, áíôéëÞøåùí êáé ãëùóóþí.
ÓáöÞò Þôáí ç åðßäñáóç ôùí ãåñìáíþí óå üëåò ôéò ìïñöÝò ôïõ ðïëéôéóìïý, åíþ óå
äéÜöïñåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò (Éôáëßá, Éóðáíßá, Ãáëáôßá, Áããëßá, Éñëáíäßá) ãéíüôáí
óõóôçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá äéÜóùóçò ôùí êëáóéêþí ãñáììÜôùí.
Óôïí ôïìÝá ôçò ôÝ÷íçò ðáñáôçñÞèçêáí áëëçëåðéäñÜóåéò. Ïé ãåñìáíéêïß ðëçèõóìïß
Ýöåñáí ìáæß ôïõò êáéíïýñãéåò ôå÷íéêÝò êõñßùò óôç ìéêñïôå÷íßá. Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ
åðéêñÜôçóáí ôá ñùìáúêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ (èüëïò, áøßäá) ìå ãåñìáíéêÝò åðéäñÜóåéò (üãêïò,
áíáãëõöá äéáêïóìçôéêÜ óôïé÷åßá). Ïé Åêêëçóßåò êôßæïíôáí êáôÜ ôï ðñüôõðï ôùí áñ÷áßùí
âáóéëéêþí ìå ôçí ðñüóïøç ðåñéóôïé÷éóìÝíç áðü êùäùíïóôÜóéá, ãíþñéóìá êé áõôü ôçò
ãåñìáíéêÞò åðßäñáóçò.
1. Ôé Þôáí ïé ìáãéïñäüìïé; Ðþò äçìéïõñãÞèçêå ç äõíáóôåßá ôùí Êáñïëéäþí;
Ïé ìáãéïñäüìïé Þôáí áîéùìáôïý÷ïé ôùí öñáãêéêþí áíáêôüñùí, ïé ðéï Ýìðéóôïé ôïõ
âáóéëéÜ. ÌåôÜ ôç äéÜóðáóç ôïõ Öñáãêéêïý Âáóéëåßïõ, ç êåíôñéêÞ åîïõóßá áðïäõíáìþèçêå,
ìå áðïôÝëåóìá ïé ìáãéïñäüìïé íá áðïêôïýí ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñç äýíáìç. ¸íáò áð'
áõôïýò Þôáí ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò, ðïõ áíáäåß÷èçêå óå ìåãÜëï çãÝôç, üôáí áíá÷áßôéóå
ôçí ðñïÝëáóç ôùí ÁñÜâùí ðñïò ôçí Åõñþðç óôï ÐïõáôéÝ ôï 732. Ï ãéïò ôïõ Ðéðßíïò ï
Âñá÷ýò, áöïý áíÝôñåøå ôïí ôåëåõôáßï ìåñïâßããåéï âáóéëéÜ, ðÞñå ôç èÝóç ôïõ ôï 751 êáé
ßäñõóå ôç äõíáóôåßá ôùí Êáñïëéäþí.
2. Ðïéåò Þôáí ïé åðéðôþóåéò ôçò åãêáôÜóôáóçò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôçí ïéêïíïìßá
êáé ôçí êïéíùíßá ôïõ äõôéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò;
Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò óåë. 87 ó÷ïë. Âéâëßïõ:« Ç åãêáôÜóôáóç …… Üíäñá».
268
CSZR 2CIG
2. Ï ÊáñëïìÜãíïò êáé ç åðï÷Þ ôïõ

Ðåñßëçøç Åõñþðç
Ç áõôïêñáôïñßá
Ï ÊáñëïìÜãíïò, äéÜäï÷ïò ôïõ Ðéðßíïõ ôïõ Âñá÷ý, êáôüñèùóå ìå óõíå÷åßò ðïëÝìïõò
íá åðåêôåßíåé ôï Öñáãêéêü Âáóßëåéï êáé íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá ðáíßó÷õñï ÷ñéóôéáíéêü êñÜôïò.
Ôï Ýôïò 800 óôÝöèçêå óôç Ñþìç, áðü ôïí ðÜðá «áõôïêñÜôïñáò ôïõ Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò».
Ôï ãåãïíüò áõôü ðñïêÜëåóå äéáìÜ÷ç ìåôáîý Äýóçò êáé ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò, ãéáôß
ïé Âõæáíôéíïß èåùñïýóáí ùò ìïíáäéêü êëçñïíüìï êáé óõíå÷éóôÞ ôçò ÑùìáúêÞò
Áõôïêñáôïñßáò ôï äéêü ôïõò áõôïêñÜôïñá.
Ï ÊáñëïìÜãíïò üñéóå ùò Ýäñá ôïõ êñÜôïõò ôïõ ôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë. ÏñãÜíùóå ôïõò
ðïëéôéêïýò êáé äéïéêçôéêïýò èåóìïýò ôïõ âáóéëåßïõ ôïõ ìå âÜóç ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç áëëÜ
êáé ôá ãåñìáíéêÜ Ýèéìá. Åðß ôçò âáóéëåßáò ôïõ óçìåéþèçêå ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç êáé
áíáèÝñìáíóç ôïõ åìðïñßïõ.
ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ ôï Öñáãêéêü âáóßëåéï äéáóðÜóôçêå êáé äéáìïéñÜóôçêå óôïõò
äéáäü÷ïõò ôïõ ìå ôç ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí (843). ÓõãêåêñéìÝíá äéáéñÝèçêå óå ôñßá ôìÞìáôá
ðïõ áíôéóôïé÷ïýóáí ðåñßðïõ: á) óôç óçìåñéíÞ Ãåñìáíßá, â) óôç óçìåñéíÞ Ãáëëßá êáé ã) óôá
åäÜöç óçìåñéíïý Âåëãßïõ, Åëâåôßáò êáé êåíôñéêÞò Éôáëßáò, ùò ôç Ñþìç.
Ôçí åðï÷Þ ôùí óõãêñïýóåùí ôùí äéáäü÷ùí ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ, ç Åõñþðç äÝ÷ôçêå íÝåò
åéóâïëÝò áðü ôïõò Óáñáêçíïýò, ôïõò ÌáãõÜñïõò (Ïýããñïõò) êáé ôïõò Íïñìáíäïýò (Þ
Âßêéãêò).
Ç Êáñïëßäåéá ÁíáãÝííçóç
Ç âáóéëåßá ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ êáé ôùí äéáäü÷ùí ôïõ óõíäÝåôáé ìå ìéá óçìáíôéêÞ Üíèçóç
ôùí ÃñáììÜôùí êáé ôùí Ôå÷íþí.
Ç ïñãÜíùóç ôïõ êñÜôïõò êáé ôùí èåóìþí áýîáéíå ôéò áíÜãêåò ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ. Ï
ÊáñëïìÜãíïò öñüíôéóå ãéá ôç ìüñöùóç ôùí äéïéêçôéêþí õðáëëÞëùí êáé ôïõ êëÞñïõ.
ºäñõóå ôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá, üðïõ ðñïóêëÞèçêáí êáé äßäáîáí äéÜóçìïé ëüãéïé áðü
ôçí Éñëáíäßá êáé ôçí Áããëßá. Éäéáßôåñç Ýìöáóç äüèçêå óôçí áíôéãñáöÞ âéâëßùí êáé
êáèéåñþèçêå ç êáñïëßäåéá ãñáöÞ (ìéêñïãñÜììáôç).
Åðßóçò äéÝôáîå íá ëåéôïõñãïýí ó÷ïëåßá óå êÜèå åðéóêïðÞ êáé ìïíáóôÞñé.
ÌåãÜëç áíÜðôõîç ôçí ðåñßïäï áõôÞ ãíþñéóáí êáé ïé ôÝ÷íåò, ìå óáöåßò âõæáíôéíÝò
åðéäñÜóåéò.
269
CSZR 2CIG
Åõñþðç Ç áõôïêñáôïñßá
• ÊÁÑËÏÌÁÃÍÏÓ (768 - 814): óõíå÷åßò ðüëåìïé
åðÝêôáóç Öñáãêéêïý Âáóéëåßïõ
äçìéïõñãßá ðáíßó÷õñïõ ÷ñéóôéáíéêïý êñÜôïõò
• 800: "áõôïêñÜôïñáò ôïõ Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò" (óôÝøç áðü ðÜðá óôç Ñþìç)
– Ç óôÝøç áöåôçñßá äéáìÜ÷çò ìåôáîý Äýóçò êáé ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò
– Ïé Âõæáíôéíïß èåùñïýóáí ôïí áõôïêñÜôïñÜ ôïõò ùò ìïíáäéêü êëçñïíüìï êáé
óõíå÷éóôÞ ôçò ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò
– ÊÁÑËÏÌÁÃÍÏÓ: üñéóå: Ýäñá Áéî Ëá ÓáðÝë (: Áêõßóãñáíï, óçìåñéíü
¢á÷åí)Äéïéêçôéêü êáé ðïëéôéóôéêü êÝíôñï áõôïêñáôïñßáò
ïñãÜíùóå ôïõò ðïëéôéêïýò êáé äéïéêçôéêïýò èåóìïýò
óêïðüò: ï Ýëåã÷ïò ôïõ åêôåôáìÝíïõ êñÜôïõò
– Ç ïñãÜíùóç ôïõ ÊñÜôïõò êáé ç áðïêáôÜóôáóç ôçò ôÜîçò åðÝöåñáí:
ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç (áýîçóç ðáñáãùãÞò)
áíáèÝñìáíóç åìðïñßïõ
– ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ: êëïíßóôçêå ç åíüôçôá ôïõ êñÜôïõò
ç áõôïêñáôïñßá ìïéñÜóôçêå óôïõò
êëçñïíüìïõò ôïõ (:ãéïõò ôïõ)
• 843: ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí: äéáßñåóç áõôïêñáôïñßáò óå 3 ôìÞìáôá:
– á´ ôìÞìá ðåñéï÷Þ óçìåñéíÞò Ãåñìáíßáò (ðåñßðïõ)
– â´ ôìÞìá ðåñéï÷Þ óçìåñéíÞò Ãáëëßáò (ðåñßðïõ)
– ã´ ôìÞìá ðåñéï÷Þ óçìåñ. Âåëãßïõ, Åëâåôßáò êáé êåíôñéêÞò Éôáëßáò
Óçìáóßá óõíèÞêçò:
– ×þñéóå ãéá ðñþôç öïñÜ ôçí Åõñþðç ãëùóóéêÜ
– ÁðïôÝëåóå ôçí áðáñ÷Þ ôçò äçìéïõñãßáò ôçò íåüôåñçò Åõñþðçò
• Öñáãêéêü Âáóßëåéï óýãêñïõóç êëçñïíüìùí ÊáñëïìÜãíïõ
• Åõñþðç íÝåò åéóâïëÝò
– áðü íüôï Óáñáêçíïß åðßèåóç óôá ðáñÜëéá ôçò Ìåóïãåßïõ
– áðü ÁíáôïëÞ ÌáãõÜñïé (Ïýããñïé) åðéäñïìÝò óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç
– áðü ÂïññÜ Íïñìáíäïß (Âßêéãêò): áéöíßäéåò åðéäñïìÝò óôçí Åõñþðç
åãêáôÜóôáóç óôá åäÜöç ôçò
Ç Êáñïëßäåéá ÁíáãÝííçóç
– Âáóéëåßá ÊáñëïìÜãíïõ & äéáäü÷ùí Üíèçóç ãñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí Êáñïëßäåéá
ÁíáãÝííçóç
Á) ÔÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ
– Ï ÊÁÑËÏÌÁÃÍÏÓ: öñüíôéóå ãéá ôç ìüñöùóç ôùí äéïéêçôéêþí õðáëëÞëùí
öñüíôéóå ãéá ôç ìüñöùóç ôïõ êëÞñïõ
Ýêáíå åêêëçóéáóôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò
äçìéïýñãçóå ôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá*
270 äéÝôáîå íá ëåéôïõñãïýí ó÷ïëåßá óå êÜèå åðéóêïðÞ êáé
ìïíáóôÞñé
CSZR 2CIG
• *ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá: ðïëéôéóôéêü êÝíôñï

éäñýèçêå óôçí Áéî Ëá ÓáðÝë, óôï áõôïêñ. áíÜêôïñï ÌåóáéùíéêÞ
äßäáóêáí ó' áõôÞ äéÜóçìïé ëüãéïé áðü ôçí Éñëáíäßá êáé ôçí Åõñþðç
Áããëßá
ãéíüôáí áíôéãñáöÞ âéâëßùí ìå ôçí Êáñïëßäåéá ãñáöÞ*
• *Êáñïëßäåéá ãñáöÞ ìéêñïãñÜììáôç, åõáíÜãíùóôç
Â) ÏÉ ÔÅ×ÍÅÓ: äÝ÷ôçêáí âõæáíôéíÝò åðéäñÜóåéò
ãíþñéóáí ìåãÜëç áíÜðôõîç.
Éäéáßôåñç áíÜðôõîç: áñ÷éôåêôïíéêÞ, ãëõðôéêÞ, æùãñáöéêÞ, ìéêñïôå÷íßá êáé Ìéêñïãñáößá
÷åéñïãñÜöùí áíôéðñïóùðåõôéêÜ Ýñãá.
Ç ïñãÜíùóç ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ
(ó÷ïëéáóìüò ó÷åäéáãñÜììáôïò ó÷ïëéêïý âéâëßïõ, óåë. 89)

Ï ÊáñëïìÜãíïò ãéá íá ìðïñÝóåé íá äéïéêÞóåé ôï åêôåôáìÝíï êñÜôïò ôïõ, åöÜñìïóå ôï
åîÞò óýóôçìá åóùôåñéêÞò ïñãÜíùóçò:
Ï ßäéïò äéïéêïýóå ôï óôñáôü, åîÝäéäå ôïõò íüìïõò êáé äéüñéæå ôïõò êüìçôåò.
×þñéóå ôçí áõôïêñáôïñßá óå ìåãÜëåò äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò, ðïõ ïíïìÜæïíôáí
êïìçôåßåò. (Ï áñéèìüò ôùí êïìçôåéþí õðïëïãßæåôáé áðü 200 - 300).
Óå êÜèå êïìçôåßá äéüñéæå Ýíáí êüìçôá ãéá íá ôçí äéïéêåß êáé ôïõ ðáñá÷ùñïýóå
áõôïêñáôïñéêÝò ãáßåò, áðü ôá Ýóïäá ôùí ïðïßùí áìåéâüôáí ï ßäéïò êáé ïé õðïôåëåßò ôïõ
ãéá ôéò õðçñåóßåò ðïõ ðñïóÝöåñáí óôï âáóéëéÜ.
ÓõíÞèùò ïé âáóéëåßò äéüñéæáí ùò êüìçôåò Üôïìá ðïõ áíÞêáí óôçí ôïðéêÞ áñéóôïêñáôßá
êáé äéÝèåôáí ðåñéïõóßá (åêôÜóåéò ãçò).
Ïé áñìïäéüôçôåò ôùí êïìÞôùí Þôáí: á) íá äéïéêïýí ôéò êïìçôåßåò, â) íá áðïäßäïõí
äéêáéïóýíç (äéêáóôÝò) êáé ã) íá åéóðñÜôôïõí ôïõò öüñïõò (öïñïåéóðñÜêôïñåò). Óôï Ýñãï
ôïõò âïçèéïýíôáí áðü ôïõò åðéóêüðïõò.
Ôï áîßùìá ôùí êïìÞôùí Þôáí êëçñïíïìéêü êáé ìåôáâéâáæüôáí óôïõò áðïãüíïõò ôïõò.
Ãéá íá áðïöýãåé ï ÊáñëïìÜãíïò ôéò êáôá÷ñÞóåéò ôùí êïìÞôùí, ÷ñçóéìïðïßçóå ôï
èåóìü ôùí âáóéëéêþí áðåóôáëìÝíùí, ðïõ Þôáí ÝìðéóôÜ ôïõ ðñüóùðá. Áõôïß åðÝâëåðáí
áí ôçñïýíôáé ïé íüìïé êáé ôá äéáôÜãìáôÜ ôïõ.
Õðïôåëåßò óôïõò êüìçôåò Þôáí ïé ðïëåìéóôÝò, óôïõò ïðïßïõò ðáñá÷ùñåßôï ìéá ðåñéï÷Þ,
ãéá íá Ý÷ïõí ôá áíáãêáßá ãéá ôïí ðïëåìéêü åîïðëéóìü ôïõò.
Óôç âÜóç ôçò äéïéêçôéêÞò - ïéêïíïìéêÞò ïñãÜíùóçò ôïõ êñÜôïõò Þôáí ïé åëåýèåñïé
÷ùñéêïß, ïé ïðïßïé Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá öïñïëïãïýíôáé êáé íá óôñáôåýïíôáé.
Ôï äéïéêçôéêü áõôü óýóôçìá áðïôÝëåóå óôáèìü óôç äéáìüñöùóç ôïõ öåïõäáñ÷éêïý
óõóôÞìáôïò.
271
CSZR 2CIG
ÌåóáéùíéêÞ "ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí" (óåë. 89)
Åõñþðç ÕðïãñÜöôçêå ôï 843 áðü ôïõò äéáäü÷ïõò (åããüíéá) ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ. Óýìöùíá ìå
ôç óõíèÞêç áõôÞ ç áõôïêñáôïñßá äéáéñÝèçêå óå ôñßá ôìÞìáôá ðïõ áíôéóôïé÷ïýóáí
ðåñßðïõ:
á) óôç óçìåñéíÞ Ãåñìáíßá, (Ëïõäïâßêïò), â) óôç óçìåñéíÞ Ãáëëßá (ÊÜñïëïò ï Öáëáêñüò)
êáé ã) óôá åäÜöç ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí ôï óçìåñéíü ÂÝëãéï, ôçí Åëâåôßá êáé ôçí ÊåíôñéêÞ
Éôáëßá, ùò ôç Ñþìç (ËïèÜñéïò).
Ç óõíèÞêç áõôÞ, ðïõ ÷þñéóå ôçí Åõñþðç ãéá ðñþôç öïñÜ ãëùóóéêÜ, áðïôÝëåóå ôçí
áðáñ÷Þ ôçò äçìéïõñãßáò ôçò íåüôåñçò Åõñþðçò.
"Êáñïëßäåéá ÁíáãÝííçóç" (óåë. 90)
¸ôóé ïíïìÜóôçêå ç ðíåõìáôéêÞ Üíèçóç ðïõ óçìåéþèçêå ôçí åðï÷Þ ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ
óôçí Åõñþðç, ìå êÝíôñï ôçí áõëÞ ôïõ. Ïöåßëåôáé áðïêëåéóôéêÜ óôïí ÊáñëïìÜãíï, ï
ïðïßïò èÝëïíôáò íá ìïñöþóåé ôïõò äéïéêçôéêïýò õðáëëÞëïõò ôïõ êáé ôïõò êëçñéêïýò,
ßäñõóå ôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá êáé ðñïóêÜëåóå åêåß äéÜóçìïõò ëïãßïõò êáé äáóêÜëïõò
áð' ôçí Åõñþðç (êõñßùò áð' ôçí Éñëáíäßá êáé ôçí Áããëßá) ãéá íá äéäÜîïõí. Ï
áõôïêñÜôïñáò áðïâëÝðïíôáò óôç ãåíéêüôåñç ðíåõìáôéêÞ áíáíÝùóç äéÝôáîå ôçí ßäñõóç
ó÷ïëåßùí óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõ.
"êáñïëßäåéá ãñáöÞ"(óåë. 90)
Åßíáé ç ìéêñïãñÜììáôç ãñáöÞ ëáôéíéêþí ÷áñáêôÞñùí ðïõ Üñ÷éóå íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé
óôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá, ãéá ôçí áíôéãñáöÞ ôùí âéâëßùí. ×ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá
ðñáêôéêïýò ëüãïõò (ðéï åõáíÜãíùóôç).
"ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá" (óåë. 90)
Áíþôáôï ÄéäáêôÞñéï, ôï ïðïßï ßäñõóå ï ÊáñëïìÜãíïò óôï áíÜêôïñü ôïõ óôçí Áéî - Ëá
ÓáðÝë, ðïõ áíáäåß÷èçêå óå ðñáãìáôéêü ðïëéôéóôéêü êÝíôñï. Åêåß óõãêåíôñþíïíôáí
äéÜóçìïé ëüãéïé, äÜóêáëïé êáé êáëëéôÝ÷íåò êáé óõæçôïýóáí ãéá èÝìáôá åêêëçóéáóôéêÜ,
êáëëéôå÷íéêÜ êáé åðéóôçìïíéêÜ. Óôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá äüèçêå éäéáßôåñç óçìáóßá óôçí
áíôéãñáöÞ âéâëßùí êáé êáèéåñþèçêå ç êáñïëßäåéá ãñáöÞ. Åêåß áíáêáëýöèçêáí ôá êåßìåíá
ôçò ëáôéíéêÞò ëïãïôå÷íßáò êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ùò ðñüôõðá óôçí ðïßçóç, åíþ ç ñùìáúêÞ
ôÝ÷íç åðçñÝáóå áðïöáóéóôéêÜ ôïõò êáëëéôÝ÷íåò ôçò áõëÞò ôïõ Êáñüëïõ.
"áâÜò" (óåë. 90, ðáñÜèåìá)
Ï ðñïúóôÜìåíïò ìïíáóôçñéïý (áâáåßïõ) ôçò ÄõôéêÞò Åêêëçóßáò. Áñ÷éêÜ äåí Þôáí
õðï÷ñåùôéêü íá åßíáé éåñùìÝíïò, ãéáôß ï ôéìçôéêüò ôßôëïò äéíüôáí êáé óôïõò áðïãüíïõò ôùí
áñ÷ïíôéêþí ïéêïãåíåéþí. ÐáñÜ ôïí áõóôçñü êáíïíéóìü ôïõ Áãßïõ Âåíåäßêôïõ, ï ïðïßïò
ïñãÜíùóå ôç èñçóêåõôéêÞ æùÞ ôùí áâáåßùí, ïé áâÜäåò ìå ôï ðÝñáóìá ôùí ÷ñüíùí
öïñïýóáí äéáöïñåôéêÜ ñïý÷á áðü ôïõò êïéíïýò ìïíá÷ïýò êáé óõììåôåß÷áí óôçí êïéíùíéêÞ
êáé ðïëéôéêÞ æùÞ ôçò âáóéëéêÞò áõëÞò Þ ôùí ìåãÜëùí öåïõäáñ÷éêþí ïéêïãåíåéþí ôçò
Äýóçò. Ïé áâÜäåò åß÷áí ìåãÜëç äýíáìç êáé áóêïýóáí óçìáíôéêÞ ðïëéôéêÞ åðéññïÞ.
272
CSZR 2CIG
ÅÐÅÎHÃÇÓÇ ÖÑAÓÅÙÍ
"Ôï ãåãïíüò (ôçò óôÝøçò ôïõ Êáñüëïõ) õðÞñîå áöåôçñßá äéáìÜ÷çò ìåôáîý ôçò Äýóçò êáé ôçò Åõñþðç
ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò" (óåë. 89)
Ç öéëïäïîßá ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ Þôáí íá éäñýóåé ìéá áõôïêñáôïñßá óáí ôç ñùìáúêÞ êáé íá
ðåñéâëçèåß ìå ôï êýñïò ôïõ êïóìïêñÜôïñá. Óôç öéëïäïîßá ôïõ üìùò áõôÞ ïñèùíüôáí
åìðüäéï ôï ÂõæÜíôéï, ðïõ Þôáí öõóéêüò êëçñïíüìïò êáé óõíå÷éóôÞò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò.
Ôï 797 áíÝâçêå óôï èñüíï ôïõ Âõæáíôßïõ, ìåôÜ ôïí ðáñáìåñéóìü ôïõ Êùí/íïõ ÓÔ´, ç
ÅéñÞíç (ç Áèçíáßá). Ç Üíïäïò ìéáò ãõíáßêáò óôï áõôïêñáôïñéêü áîßùìá äåí êñßèçêå
íüìéìç áðü ôïí ÊáñëïìÜãíï êáé ï èñüíïò ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò èåùñÞèçêå
êåíüò, Üðïøç ðïõ õðïóôçñß÷èçêå êáé áðü ôïí ðÜðá, êáé ôï 800 ï ÊáñëïìÜãíïò
óôÝöèçêå óôç Ñþìç «áõôïêñÜôïñáò ôïõ Ñùìáú-êïý ÊñÜôïõò».
Ïé Âõæáíôéíïß, ðïõ èåùñïýóáí ôïõò åáõôïýò ôïõò óõíå÷éóôÝò ôçò ñùìáúêÞò
áõôïêñáôïñßáò, åßäáí ôç óôÝøç ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ùò ìéá ðñïóðÜèåéá óöåôåñéóìïý
ôïõ áõôïêñáôïñéêïý áîéþìáôïò. Ï ßäéïò ï ÊáñëïìÜãíïò êáôáëÜâáéíå üôé ÷ùñßò ôç
óõãêáôÜèåóç ôïõ Âõæáíôßïõ, ï ôßôëïò ôïõ äåí åß÷å êáìéÜ ðñáãìáôéêÞ áîßá, ãé' áõôü
êáôÝöõãå ó' Ýíá äéðëùìáôéêü åëéãìü: æÞôçóå óå ãÜìï ôçí ÅéñÞíç, ãéá íá ìðïñÝóåé Ýôóé
íá êõñéáñ÷Þóåé êáé óôï ÂõæÜíôéï. Ç ÅéñÞíç äÝ÷èçêå ôçí ðñüôáóç, áëëÜ ôï 802
åêèñïíßóôçêå êáé ôá ó÷Ýäéá ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ìáôáéþèçêáí. Ôï æÞôçìá áõôü Ýëçîå ìå
óõìâéâáóìü ôï 815, áöïý ðñïçãïõìÝíùò ï ÊáñëïìÜãíïò ðåñéïñßóôçêå óôïí ôßôëï
«áõôïêñÜôïñáò» êáé ðáñáéôÞèçêå áðü ôçí ðñïóèÞêç ôïõ «Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò». ÅðéðëÝïí,
áíáãíþñéóå ôç âõæáíôéíÞ åðéêõñéáñ÷ßá óôç Âåíåôßá, ôçí Éóôñßá êáé ôç Äáëìáôßá.
"..ðñïóðÜèåéåò ãéá âåëôßùóç ôïõ ìïñöùôéêïý åðéðÝäïõ ôïõ êëÞñïõ" (óåë. 90)
Ï ÊáñëïìÜãíïò èåùñïýóå ôïõò êëçñéêïýò ùò öõóéêïýò óôõëïâÜôåò ôçò ðñïóðÜèåéÜò
ôïõ ãéá ðíåõìáôéêÞ áíáíÝùóç, ôïõò åðÝêñéíå ãéá ôçí áìÜèåéÜ ôïõò (ðáñÜèåìá: «Ìçí
áìåëåßôå ôá ãñÜììáôá») êáé ôïõò ðñïÝôñåðå, áöïý ìïñöùèïýí ïé ßäéïé, íá ìåôáäþóïõí
ôéò ãíþóåéò êáé óå Üëëïõò. Ïé óðïõäÝò ëüãù ôùí äõóìåíþí óõíèçêþí, åß÷áí õðïâáèìéóôåß
óôï Öñáãêéêü ÊñÜôïò êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôùí Ìåñïâéããåßùí. Ãéá ôï ëüãï áõôü
ðñïóêëÞèçêáí óôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë áðü Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò Åõñþðçò äéÜóçìïé ëüãéïé,
üðùò ï Áëêïõßíïò áðü ôçí Áããëßá, ðïõ äßäáîáí óôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá. Óôç ó÷ïëÞ
áõôÞ ïëïêëÞñùíáí ôéò óðïõäÝò ôïõò ïé êëçñéêïß, ïé ïðïßïé óôç óõíÝ÷åéá ëåéôïõñãïýóáí
ùò ðïëëáðëáóéáóôÝò óôéò åðáñ÷ßåò ôïõò.
ÐÉÍÁÊÁÓ ÏÍÏÌAÔÙÍ
Áëêïõßíïò (óåë. 90, ðáñÜèåìá)
(730 Þ 732 - 804). ¢ããëïò ìïíá÷üò êáé åêðáéäåõôéêüò. Èåùñåßôáé ï êýñéïò ðñùôåñãÜôçò
ôçò Êáñïëßäåéáò ÁíáãÝííçóçò. ÏñãÜíùóå ôçí ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá óôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë
êáé äéåôÝëåóå äéåõèõíôÞò ôçò (782 - 796). Äßäáîå ôïí ßäéï ôïí ÊáñëïìÜãíï êáé ôïõò ãéïõò
ôïõ êáé öñüíôéóå ãéá ôç ëåéôïõñãßá ó÷ïëåßùí óå üëåò ôéò åðéóêïðÝò. ¹ôáí ï êáôåîï÷Þí
óõããñáöÝáò ôùí åã÷åéñéäßùí, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí óôá ó÷ïëåßá ôçò áõôïêñáôïñßáò.
×ñçóéìïðïéïýóå ôï øåõäþíõìï ÖëÜêêïò ðïõ Þôáí ôï åðþíõìï ôïõ ÏñÜôéïõ (Ëáôßíïò
ðïéçôÞò) êáé ðñïóöùíïýóå ôïí ÊáñëïìÜãíï ìå ôï øåõäþíõìï Äáâßä.
Ìå ôï äéäáêôéêü ôïõ Ýñãï óõíÝâáëå áðïöáóéóôéêÜ óôçí áíáâßùóç ôïõ åíäéáöÝñïíôïò
ãéá ôçí ðáéäåßá óôï äéÜóôçìá ôçò âáóéëåßáò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ êáé áíÝäåéîå ôçí
ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá óå óçìáíôéêü ðíåõìáôéêü êÝíôñï ôçò Åõñþðçò. ÐÝèáíå óôï ìï-
íáóôÞñé ôïõ Áãßïõ Ìáñôßíïõ êïíôÜ óôçí ðüëç Ôïõñ. 273
CSZR 2CIG
Åõñþðç ×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ
ÓôÝøç ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ùò «áõôïêñÜôïñá ôïõ Ñùìáúêïý
800
ÊñÜôïõò» áðü ôïí ðÜðá, óôç Ñþìç.
843 ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ ÊËÐ)
1) ×ÁÑÔÇÓ: "Ç äéáßñåóç ôïõ êñÜôïõò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ" (óåë. 90)
Åñþôçóç: Áíôëþíôáò ðëçñïöïñßåò áðü ôï ìÜèçìá ôçò Ãåùãñáößáò êáé áðü ôéò ìÝ÷ñé
ôþñá ãíþóåéò óáò íá áðáíôÞóåôå óôï åñþôçìá: Ðïéï áðü ôá ôñßá êñÜôç
ìåéïíåêôïýóå Ýíáíôé ôùí Üëëùí êáé ãéáôß;
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ, ôç âáóéëåßá ôïõ öñáãêéêïý êñÜôïõò áíÝëáâå ï
ãéïò ôïõ Ëïõäïâßêïò (ï ÅõóåâÞò), ï ïðïßïò äéÝðñáîå ðïëëÜ ëÜèç êáé Ýðëçîå ôï êýñïò ôçò
áõôïêñáôïñßáò. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ (840), ïé ôñåéò ãéïé ôïõ (åããüíéá ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ)
ìïßñáóáí ôçí áõôïêñáôïñéêÞ êëçñïíïìéÜ ìå ôç ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí (843). á) Ï ðñþôïò
(Ëïõäïâßêïò ï Ãåñìáíéêüò) ðÞñå ôï ôìÞìá ðïõ áíôéóôïé÷åß ðåñßðïõ óôç óçìåñéíÞ Ãåñìá-
íßá, â) ï äåýôåñïò (ÊÜñïëïò ï Öáëáêñüò) ôï ôìÞìá ðïõ áíôéóôïé÷åß ðåñßðïõ óôç óçìåñé-
íÞ Ãáëëßá êáé ã) ï ôñßôïò (ËïèÜñéïò) ðÞñå ìéá åíäéÜìåóç æþíç, ðïõ åêôåßíåôáé áðü ôï ÂÝë-
ãéï ùò ôçí Éôáëßá. Ôï ìåóáßï ôìÞìá ìåéïíåêôïýóå ãåùãñáöéêÜ, êáèþò óõìðéåæüôáí áðü ôá
Üëëá äýï. Óôá åäÜöç áõôÜ õðÞñ÷å ìéá ôÜóç äéÜóðáóçò óå ìéêñüôåñá êñáôßäéá, ðïõ ôá äéåê-
äéêïýóå ç Ãáëëßá êáé ç Ãåñìáíßá êáé Üëëáæáí óõíå÷þò åðéêõñßáñ÷ï. ´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå
ç âÜóç ó÷çìáôéóìïý ôùí íåüôåñùí êñáôþí: ôçò Ãåñìáíßáò, ôçò Ãáëëßáò êáé ôçò Éôáëßáò.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ôá óðÜíéá âéâëßá" (óåë. 90)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéá ìáèÞìáôá áíáöÝñåôáé üôé äéäÜóêïíôáé ïé óðïõäáóôÝò óôï áâáåßï

(=ìïíáóôÞñé) ôïõ Áãßïõ Ìáñôßíïõ;
â) Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá ìðïñïýìå íá êáôáëÞîïõìå ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá
ôùí ãñáììÜôùí óôçí Áããëßá ôçí åðï÷Þ áõôÞ;
á) Óôç ó÷ïëÞ ðïõ ëåéôïõñãïýóå óôï ìïíáóôÞñé ôïõ Áãßïõ Ìáñôßíïõ, ï Áëêïõßíïò
åöÜñìïóå ôï ðñüãñáììÜ ôïõ. Ìåôáîý ôùí ìáèçìÜôùí ðïõ äéäÜóêïíôáí Þôáí ôá ÷ñéóôéáíéêÜ
ãñÜììáôá, ôá áñ÷áßá êáé ôá ëáôéíéêÜ, ç ãñáììáôéêÞ, ç áóôñïíïìßá êáé Üëëá.
â) Áðü ôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé. ç Áããëßá âñéóêüôáí óå ðëåïíåêôéêüôåñç ðïëéôéóôéêÞ êáôÜóôáóç
óå ó÷Ýóç ìå ôï Öñáãêéêü Âáóßëåéï. Óôá ìïíáóôÞñéá êáëëéåñãéüôáí ç ÷ñéóôéáíéêÞ êáé
åëëçíïñùìáúêÞ ðáñÜäïóç, åíþ ðáñÜëëçëá óôá åñãáóôÞñéá áíôéãñáöÞò ïé ìïíá÷ïß
274 áíôÝãñáöáí óõóôçìáôéêÜ ÷ñéóôéáíéêÜ êáé êëáóéêÜ êåßìåíá.
CSZR 2CIG

Óýìöùíá ìå Ýíá óýã÷ñïíï éóôïñéêü, ôïí Ëå Ãêïö, Ç Êáñïëßäåéá Áõôïêñáôïñßá Åõñþðç
áðÝôõ÷å, áëëÜ Üöçóå ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ êëçñïíïìéÜ óôçí Åõñþðç. Íá óõæçôÞóåéò
ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôçí Üðïøç áõôÞ.
Ï ÊáñëïìÜãíïò, èåùñåßôáé ùò ï óðïõäáéüôåñïò âáóéëéÜò ôçò ÌåóáéùíéêÞò Åõñþðçò.

Êáôüñèùóå íá åðåêôåßíåé ôï Öñáãêéêü Âáóßëåéï êáé íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá ðáíßó÷õñï êñÜôïò.
Ôï âáóßëåéü ôïõ åêôåéíüôáí áðü ôç Âüñåéá Éóðáíßá, óôá íïôéïäõôéêÜ, ùò ôïí ¸ëâá êáé ôï
ìÝóï ôïõ ñïõ ôïõ Äïýíáâç, áíáôïëéêÜ, êáé ðåñéëÜìâáíå ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò Éôáëßáò.
Ãéá ðñþôç öïñÜ áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ Ìåóáßùíá ç ÄõôéêÞ Åõñþðç âñéóêüôáí åíùìÝíç õðü
Ýíáí çãåìüíá, ãåãïíüò ðïëý ìåãÜëçò óçìáóßáò.
Ï ÊáñëïìÜãíïò èåùñïýóå ùò áðïóôïëÞ ôïõ êáé óõìðëÞñùóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ ôç
äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý êáé ôçí ðñïóôáóßá ôçò Åêêëçóßáò ãåíéêüôåñá. ¸ôóé
äçìéïýñãçóå ìéá åêôåôáìÝíç ÷ñéóôéáíéêÞ áõôïêñáôïñßá.
ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ âÝâáéá ç áõôïêñáôïñßá êëïíßóôçêå êáé äéáìåëßóôçêå. Ï äéáìåëéóìüò
óÞìáíå êáé ôï ôÝëïò ôïõ ðñþôïõ åã÷åéñÞìáôïò ãéá ôçí åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç. ¸ôóé
äéáðéóôþíïõìå üôé ç Êáñïëßäåéá Áõôïêñáôïñßá áðÝôõ÷å. Ùóôüóï - óýìöùíá êáé ìå ôïí
éóôïñéêü Ëå Ãêïö - Üöçóå ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ êëçñïíïìéÜ óôçí Åõñþðç. Ç êëçñïíïìéÜ
áõôÞ óõíßóôáôáé óôçí éäÝá ìéáò ÅíùìÝíçò Åõñþðçò, ãéá ôçí ïðïßá åñãÜóôçêáí ðïëëïß
Åõñùðáßïé çãÝôåò áñãüôåñá êé Ýãéíå ðñáãìáôéêüôçôá óôçí åðï÷Þ ìáò. ÌÜëéóôá ïé óçìåñéíïß
Åõñùðáßïé áíáãíùñßæïíôáò óôïí ÊáñëïìÜãíï ôçí ðáôñüôçôá ôçò éäÝáò ôçò ÅíùìÝíçò
Åõñþðçò, êáèéÝñùóáí ôï Âñáâåßï ÊáñëïìÜãíïõ, ìå ôï ïðïßï ôéìÞèçêáí ïé Åõñùðáßïé
çãÝôåò ðïõ åñãÜóôçêáí ãéá ôçí ïéêïäüìçóç ôçò åõñùðáúêÞò åíüôçôáò.
Åðß ðëÝïí ï ÊáñëïìÜãíïò ìáæß ìå ôçí ðïëéôéêÞ ðÝôõ÷å êáôÜ êÜðïéïí ôñüðï êáé ôçí
ðïëéôéóôéêÞ åíïðïßçóç ôçò Åõñþðçò. ÐñÜãìáôé, ìå ôçí ßäñõóç ôçò ÁíáêôïñéêÞò Áêáäçìßáò,
ôç óõññïÞ äéÜóçìùí ëïãßùí êáé äáóêÜëùí óôï áõôïêñáôïñéêü áíÜêôïñï, ôçí ßäñõóç
ó÷ïëåßùí êáé ôçí åîáêôßíùóç ôïõ áíáíåùôéêïý ðíåýìáôïò, äçìéïýñãçóå ôéò ðñïûðïèÝóåéò
ãéá ìéá åõñýôåñç ðïëéôéóôéêÞ áíáæùïãüííçóç.
1. Ãéáôß ç óôÝøç ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç ôùí Âõæáíôéíþí;
(âëÝðå áíùôÝñù: åðåîçãÞóåéò öñÜóåùí)
2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí;

(âëÝðå áíùôÝñù: ÷Üñôçò)
3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ïñãÜíùóç ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ;

(âëÝðå: ó÷ïëéáóìü ó÷åäéáãñÜììáôïò)
275
CSZR 2CIG
3.Ç öåïõäáñ÷ßá óôçí Åõñþðç

Åõñþðç Ðåñßëçøç
• ÓõíèÞêåò äéáìüñöùóçò ôçò öåïõäáñ÷ßáò
Ç öåïõäáñ÷ßá åßíáé Ýíá óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò, ðïõ
åöáñìüóôçêå óôçí Åõñþðç áðü ôïí 8ï ìÝ÷ñé ôï 13ï áé.
Ôï óýóôçìá áõôü äéáìïñöþèçêå êÜôù áðü ôéò åîÞò óõíèÞêåò:
1) ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Ìåóáßùíá ç ïéêïíïìßá Þôáí áãñïôéêÞ. ÅðïìÝíùò åðéäéùêüôáí
ç áðüêôçóç üëï êáé ðåñéóóüôåñçò ãçò, ãéáôß áõôü åîáóöÜëéæå äýíáìç êáé ðëïýôï.
2) Ïé âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò óôçí Åõñþðç êáé ç êáôÜëõóç ôïõ äõôéêïý Ñùìáúêïý
ÊñÜôïõò ðñïêÜëåóáí áíáóöÜëåéá óôïõò Åõñùðáßïõò êáé ðïëëïß åëåýèåñïé Üíèñùðïé
Üñ÷éóáí íá áíáæçôïýí ôçí ðñïóôáóßá ôùí éó÷õñþí ãáéïêôçìüíùí, ïé ïðïßïé ôïõò ôçí
ðáñåß÷áí, áöïý åîáóöÜëéæáí êÜðïéá áíôáëëÜãìáôá. Ïé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò åîáñôéüíôáí
áð' ôï âáóéëéÜ, ï ïðïßïò ôïõò åß÷å áíÜãêç êáé óôçñéæüôáí ó' áõôïýò, ãé' áõôü ôïõò
ðáñá÷ùñïýóå ãáßåò êáé ðñïíüìéá.
´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå Ýíá óýóôçìá áëõóéäùôÞò åîÜñôçóçò ìåôáîý ôùí êïéíùíéêþí
ïìÜäùí.
3) ÊáôÜ ôïí 8ï áé., êáé éäéáßôåñá ìåôÜ ôçí êáôÜññåõóç ôùí Ìåñïâéããåßùí åîáóèÝíçóå
êáé êáôáêåñìáôßóôçêå ç êñáôéêÞ åîïõóßá.
• Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò öåïõäáñ÷ßáò

Óôç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá ï âáóéëéÜò óôçñéæüôáí óôïõò âáóéëéêïýò áîéùìáôïý÷ïõò êáé
óå Üëëïõò éó÷õñïýò ãáéïêôÞìïíåò. Ó' áõôïýò ðáñá÷ùñïýóå ãáßåò êáé ðñïíüìéá, äçëáäÞ
äçìüóéá åîïõóßá. ´Çôáí ïé Üìåóá õðïôåëåßò ôïõ êáé Ýðñåðå íá ôïõ åßíáé ðéóôïß êáé íá ôïõ
ðñïóöÝñïõí õðçñåóßåò (ð.÷.: óôñáôü).
Ïé áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò ðáñá÷ùñïýóáí óå Üëëïõò åõíïïýìåíïõò õðïôåëåßò (âáóÜëïõò)
ãáßåò, äçëáäÞ öÝïõäá êáé áðáéôïýóáí ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí.
Ïé ßäéïé õðï÷ñåþíïíôáí íá ôïõò ðñïóôáôåýïõí êáé íá ôïõò âïçèïýí. Ç ó÷Ýóç áõôÞ ìåôáîý
Üñ÷ïíôá êáé õðïôåëïýò åðéóçìïðïéüôáí ìå ôç ëåãüìåíç «ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò». ÌåôÜ áðü
áõôÞ Üñ÷éæå íá éó÷ýåé ôï öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï, ðïõ êáèüñéæå ôéò áìïéâáßåò õðï÷ñåþóåéò
êáé äéêáéþìáôá.
ÖÝïõäá êáôåß÷áí åðßóçò êáé ïé åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò.
¸ôóé óå ìßá öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá, óôçí êïñõöÞ ôçò éåñáñ÷ßáò âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò
êáé áêïëïõèïýóáí ïé Üìåóïé õðïôåëåßò, áðü ôïõò ïðïßïõò åîáñôéüíôáí ïé êáôþôåñïé
õðïôåëåßò. Óôç âÜóç ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñßóêïíôáí ïé ÷ùñéêïß, ðïõ áðïôåëïýíôáí
áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãåùñãïýò, ôïõò ðáñïßêïõò êáé ôïõò äïýëïõò. ¼ëïé ïé ÷ùñéêïß
õðÜãïíôáí óôïí êýñéï ôïõ öÝïõäïõ (öåïõäÜñ÷ç) êáé ôïõ êáôÝâáëëáí äéÜöïñá ôÝëç.
Óôçí ôÜîç ôùí åõãåíþí áíÞêáí êáé ïé éððüôåò, ðïõ óõãêñïôïýóáí êëåéóôÞ öåïõäáñ÷éêÞ
ïìÜäá.
• Ç åîÝëéîç ôçò öåïõäáñ÷ßáò

Ïé ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ óôï óôñáôü êáé óôç äéïßêçóç åðéôÜ÷õíáí ôçí
276 åîÝëéîç ôçò öåïõäáñ÷ßáò, äéüôé:
CSZR 2CIG
á) Ï óôñáôüò, ðïõ ðáëéüôåñá áðïôåëïýíôáí áðü åëåýèåñïõò áãñüôåò êáé åß÷å ùò

áñ÷çãü ôïõ ôïí áõôïêñÜôïñá (áõôïêñáôïñéêüò), ìå ôéò ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ÌåóáéùíéêÞ
Ýãéíå öåïõäáñ÷éêüò. Åß÷å äçëáäÞ ùò áñ÷çãü ôïõ ôïí êÜèå öåïõäÜñ÷ç. Ïé öåïõäÜñ÷åò Åõñþðç
óõãêñïôïýóáí óôñáôü áð' ôçí ðåñéï÷Þ ôïõò êáé óõììåôåß÷áí óôïí ðüëåìï ìå äéêÜ ôïõò
Ýîïäá.
Ç ìåôáññýèìéóç áõôÞ Ýãéíå ëüãù ôùí óõíå÷þí ðïëÝìùí êáé ôçò áýîçóçò ôïõ êüóôïõò
ôïõ óôñáôéùôéêïý åîïðëéóìïý.
â) Óôç äéïßêçóç, ï áõôïêñÜôïñáò óôçñß÷èçêå óôïõò âáóéëéêïýò áîéùìáôïý÷ïõò êáé
óå Üëëïõò éó÷õñïýò ãáéïêôÞìïíåò êáé ôïõò ðáñá÷þñçóå ãáßåò êáé åîïõóßá. Ìå ôçí áë-
ëáãÞ áõôÞ åðÞëèå êáôáêåñìáôéóìüò ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò óå ìéêñüôåñá Þ ìåãáëýôåñá
öÝïõäá, ðïõ åîåëß÷èçêáí óå çãåìïíßåò. Ïé çãåìïíßåò áõôÝò óõãêñüôçóáí áñãüôåñá å-
íéáßåò åðéêñÜôåéåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýóáí ùò Ýíá âáèìü óôá óçìåñéíÜ êñÜôç ôçò Ãáëëßáò,
Ãåñìáíßáò, Áããëßáò. Óôá êñÜôç áõôÜ áíÝëáâáí ôï èñüíï âáóéëéêïß áîéùìáôïý÷ïé ðïõ õ-
ðåñßó÷õóáí ôùí Üëëùí. ¸ôóé Üñ÷éóå íá ðáñáêìÜæåé ç öåïõäáñ÷ßá êáé íá åöáñìüæåôáé ç
áðüëõôç ìïíáñ÷ßá.
• ÓõíèÞêåò äéáìüñöùóçò ôçò öåïõäáñ÷ßáò
1) Ìåóáßùíáò ïéêïíïìßá áãñïôéêÞ óôçñéæüôáí óôçí áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ
– Ç êáôï÷Þ ãçò Ýíäåéîç éó÷ýïò
2) Ç áíáóöÜëåéá ðïõ ðñïêëÞèçêå áðü ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò óôçí Åõñþðç êáé ôçí
êáôÜëõóç ôïõ äõôéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò:
– Ðïëëïß åëåýèåñïé áíáæÞôçóáí ôçí ðñïóôáóßá ôùí éó÷õñþí áñ÷üíôùí
– Ïé éó÷õñïß Üñ÷ïíôåò: ðáñåß÷áí ôçí ðñïóôáóßá êáé
æçôïýóáí ôçí áöïóßùóç ôùí ðñïóôáôåõïìÝíùí êáé
äéÜöïñåò õðçñåóßåò
– Ïé ìéêñïúäéïêôÞôåò: ðáñá÷ùñïýóáí ôç ãç ôïõò óôïí Üñ÷ïíôá
äéáôçñïýóáí ôï äéêáßùìá íá ôçí êáëëéåñãïýí
êáôÝâáëëáí ôÝëç óôïí Üñ÷ïíôá
– Ïé Üñ÷ïíôåò åîáóöÜëéæáí ôçí ðáñáãùãÞ ôùí ìéêñïúäéïêôçôþí
– Ï âáóéëéÜò êáé Üëëïé

ßó÷õñïß Üíäñåò ` áíôÜìåéâáí
óõãêÝíôñùíáí ãýñù ôïõò ïìÜäåò õðïôåëþí
ôïõò õðïôåëåßò ìå ðáñá÷ùñÞóåéò ãçò êáé ìå
ðñïíüìéá
3) Ç åîáóèÝíçóç êáé ï êáôáêåñìáôéóìüò ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò êáôÜ ôïí 8ï áé.,
éäéáßôåñá ìåôÜ ôçí êáôÜññåõóç ôùí Ìåñïâéããåßùí.
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò öåïõäáñ÷ßáò

•Öåïõäáñ÷ßá óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò ôïõ
ìåóáéùíéêïý êüóìïõ óôç Äýóç áðü ôïí 8ï - 13ï áé.
•Öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá ïé äéÜöïñåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò óõíäÝèçêáí ìå äåóìïýò
áëõóéäùôÞò åîÜñôçóçò 277
CSZR 2CIG
•Ïé áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò: ðáñá÷ùñïýóáí: öÝïõäá óôïõò âáóÜëïõò (õðïôåëåßò)

ÌåóáéùíéêÞ (äïýêåò, êüìçôåò, ê.ëð.) ðáñåß÷áí: ðñïóôáóßá êáé êÜèå åßäïõò âïÞèåéá
Åõñþðç æçôïýóáí: ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí
õðçñåóéþí
•ÔåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò: åðéóçìïðïéïýóå ôç ó÷Ýóç Üñ÷ïíôá - õðïôåëïýò
•Öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï:
– óõíÝäåå ôïí õðïôåëÞ ìå ôïí êýñéü ôïõ
– êáèüñéæå ôéò áìïéâáßåò õðï÷ñåþóåéò ôïõò
– Ýäéíå ôï äéêáßùìá ôçò ïéêïíïìéêÞò åêìåôÜëëåõóçò ôïõ öÝïõäïõ óôïí õðïôåëÞ
– Ýäéíå äçìüóéá åîïõóßá óôïí õðïôåëÞ (óôï öÝïõäü ôïõ)
– Ýðáõå íá éó÷ýåé áí Ýíáò áð' ôïõò äýï ðÝèáéíå Þ äåí åêðëÞñùíå ôéò õðï÷ñåþóåéò
ôïõ
Ôï öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï
Ï ÕðïôåëÞò ïöåßëåé óôïí Êýñéü ôïõ Ï Êýñéïò ïöåßëåé óôïí ÕðïôåëÞ
– Ðßóôç – Ðñïóôáóßá
– ÕðïôáãÞ – ÄéêáóôéêÞ âïÞèåéá
– ÓôñáôéùôéêÞ âïÞèåéá – ÄéáôÞñçóç ôçò áêåñáéüôçôáò ôïõ
– ÏéêïíïìéêÞ âïÞèåéá êôÞìáôïò ðïõ ôïõ ðáñá÷ùñÞèçêå
– ÓõìâïõëÝò
• Öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá 3 ôÜîåéò:
`
1) Üíèñùðïé ôçò ðñïóåõ÷Þò ðñïíïìéïý÷ïé öåïõäÜñ÷åò
2) Üíèñùðïé ôïõ ðïëÝìïõ
3) Üíèñùðïé ôçò åñãáóßáò ÷ùñéêïß
• Öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíéêÞ ðõñáìßäá:

– ÂáóéëéÜò óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò
– ¢ìåóïé õðïôåëåßò: áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò (åõãåíåßò: äïýêåò,êüìçôåò, âáñþíïé ê.Ü)
åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò
éððüôåò êëåéóôÞ öåïõäáñ÷éêÞ ïìÜäá
– Êáôþôåñïé õðïôåëåßò åîáñôéüíôáí áðü ôïõò áíþôåñïõò õðïôåëåßò

– ×ùñéêïß õðÜãïíôáí óôïí êýñéï ôïõ öÝïõäïõ
êáôÝâáëëáí ó' áõôüí äéÜöïñá ôÝëç êáé äéêáéþìáôá
õðï÷ñåþíïíôáí íá êÜíïõí ðñïóùðéêÝò áããáñåßåò (åîáãïñÜóéìåò)
á) åëåýèåñïé ãåùñãïß
â) ðÜñïéêïé
ã) äïýëïé
• á) åëåýèåñïé ãåùñãïß Þôáí ìéêñïúäéïêôÞôåò

278
CSZR 2CIG
• â) ðÜñïéêïé
– Þôáí åãêáôåóôçìÝíïé ùò ìüíéìïé êáëëéåñãçôÝò óå êôÞìáôá ðïõ äåí ôïõò áíÞêáí ÌåóáéùíéêÞ
– äåí ìðïñïýóáí íá åãêáôáëåßøïõí ôç ãç Ýóôù êé áí Üëëáæå ï éäéïêôÞôçò Åõñþðç
– êáôÝâáëëáí ôÝëç óôï öåïõäÜñ÷ç
– äåí ìðïñïýóáí íá íõìöåõèïýí ÷ùñßò ôçí ÜäåéÜ ôïõ
– áðïëÜìâáíáí ìéá ðåñéïñéóìÝíç åëåõèåñßá
• ã) äïýëïé
– áíÞêáí óå Ýíáí êýñéï
– Þôáí óõíÞèùò îÝíïé, áé÷ìÜëùôïé ðïëÝìïõ Þ ëåçëáóßáò
– áñ÷éêÜ æïýóáí êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò
– ìåôÜ ôï 10ï áé. ïé óõíèÞêåò äéáâßùóÞò ôïõò âåëôéþèçêáí
– ôïõò åãêáèéóôïýóáí ùò êáëëéåñãçôÝò ôùí êôçìÜôùí ôùí áñ÷üíôùí
– ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýóáí óå åéäéêÜ êáèÞêïíôá (åéäéêïß ôå÷íßôåò)
Ç åîÝëéîç ôçò öåïõäáñ÷ßáò

• Ìåôáññõèìßóåéò ÊáñëïìÜãíïõ åðéôÜ÷õíáí ôçí åîÝëéîç ôçò öåïõäáñ÷ßáò
• á) óôñáôüò áðü áõôïêñáôïñéêüò Ýãéíå öåïõäáñ÷éêüò:
– Ðáëáéüôåñá: áðïôåëïýíôáí áðü åëåýèåñïõò áãñüôåò
åß÷å ùò áñ÷çãü ôïí áõôïêñÜôïñá (áõôïêñáôïñéêüò)
– ìå ôç ìåôáññýèìéóç: óõãêñïôåßôï áðü ôï êÜèå öÝïõäï
åß÷å ùò áñ÷çãü ôï öåïõäÜñ÷ç (öåïõäáñ÷éêüò)
– Ç ìåôáññýèìéóç áõôÞ Ýãéíå åðåéäÞ:
– ãßíïíôáí óõíå÷þò ðüëåìïé
– áõîÞèçêå ôï êüóôïò ôïõ óôñáôéùôéêïý åîïðëéóìïý
• â) ÄéïéêçôéêÞ áëëáãÞ:
– Ï áõôïêñÜôïñáò: óôçñß÷èçêå óôïõò âáóéë. áîéùìáôïý÷ïõò & ôïõò ãáéïêôÞìïíåò
ôïõò ðáñá÷þñçóå ãáßåò (öÝïõäá)
ôïõò Ýäùóå äçìüóéá åîïõóßá óôï öÝïõäü ôïõò
ôïõò õðï÷ñÝùóå íá óõììåôÝ÷ïõí óôïí ðüëåìï ìå ôïõò
áíèñþðïõò ôïõò êáé ôïí åîïðëéóìü ôïõò
• Ç åîÜðëùóç ôçò öåïõäáñ÷ßáò 8ïò - 13ïò áé.:
– óå üëç ôçí Åõñþðç
– ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï êáé ñõèìü áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ
• ÐáñáêìÞ öåïõäáñ÷ßáò: ìåôÜ ôï 13ï áé.

• ÓõíÝðåéá öåïõäáñ÷ßáò ï êáôáêåñìáôéóìüò ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò óå ìéêñüôåñá Þ
ìåãáëýôåñá öÝïõäá
– Ôá öÝïõäá åîåëß÷èçêáí óå çãåìïíßåò
– Ïé çãåìïíßåò óõãêñüôçóáí åíéáßåò åðéêñÜôåéåò
– Ïé åíéáßåò åðéêñÜôåéåò áíôéóôïé÷ïýí ðåñßðïõ óôá óçìåñéíÜ êñÜôç:
á) Ãáëëßáò, â) Ãåñìáíßáò, ã) Áããëßáò.
– á) Ãáëëßá: äïýêáò ÏÕÃÏÓ ÊÁÐÅÔÏÓ: õðåñßó÷õóå ôùí Üëëùí öåïõäáñ÷þí
Ýãéíå âáóéëéÜò (987) 279
CSZR 2CIG
– â) Ãåñìáíßá: ÏÈÙÍ Á´ åß÷å ôçí õðïóôÞñéîç ôçò Åêêëçóßáò êáé ôïõ óôñáôïý
ÌåóáéùíéêÞ óôÝöèçêå "áõôïêñÜôïñáò ôùí Ñùìáßùí" (962)
Åõñþðç ßäñõóå ôçí Á. Ñ. Á. Ã. Å
– ã) Áããëßá: ÃÏÕËÉÅËÌÏÓ ÔÇÓ ÍÏÑÌÁÍÄÉÁÓ (ï ÊáôáêôçôÞò) '
– åêìåôáëëåýôçêå ôéò äõíáóôéêÝò Ýñéäåò
– êáôÝëáâå ôï èñüíï ôçò Áããëßáò (1066)
– åéóÞãáãå ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá
Ìå ôçí êáôÜêôçóç ôçò Áããëßáò áðü ôïí ÃïõëéÝëìï Üñ÷éóå ç äéáìüñöùóç ôçò
óýã÷ñïíçò Áããëßáò.
8ïò - 13ïò áé. ÅðéêñÜôçóç öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
962 ÓôÝøç ¼èùíá Á´ ùò "áõôïêñÜôïñá ôùí Ñùìáßùí"
987 ÁíáêÞñõîç äïýêá Ïýãïõ ÊáðÝôïõ ùò âáóéëéÜ ôçò Ãáëëßáò
ÊáôÜëçøç âáóéëéêïý èñüíïõ Áããëßáò áðü ÃïõëéÝëìï ôïí

1066
ÊáôáêôçôÞ
Öåïõäáñ÷ßá (óåë. 93)
Óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò óôç Äýóç áðü ôïí 8ï - 13ï
áé.
ÖÝïõäá (óåë. 92)
ÅêôÜóåéò ãçò (ðåñéëÜìâáíáí êáé êáôïéêçìÝíåò ðåñéï÷Ýò), ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí ôï
ìåóáßùíá, óôç Äýóç, áðü ôï âáóéëéÜ óôïõò áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò (Üìåóïé õðïôåëåßò)
êáé áð' áõôïýò óå Üëëïõò õðïôåëåßò, ãéá íá ôéò åêìåôáëëåýïíôáé ïéêïíïìéêÜ êáé íá ôéò
äéïéêïýí. Ôá öÝïõäá áðïôåëïýóáí ôçí åìðñÜãìáôç ðëåõñÜ ôçò öåïõäáñ÷éêÞò ó÷Ýóçò
êáé äßíïíôáí ãéá íá ìðïñÝóåé ï õðïôåëÞò íá åêðëçñþóåé ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõ. Áðü
ôïí 10ï áé. ãßíïíôáí êëçñïíïìéêÜ.
ÖåïõäÜñ÷åò (óåë. 92)
Áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò óôç Äýóç ôïõ ìåóáßùíá, Üìåóïé õðïôåëåßò ôïõ âáóéëéÜ, ðïõ
áðïôåëïýóáí ôçí áñéóôïêñáôßá êáé äéÝèåôáí ïéêïíïìéêïêïéíùíéêÞ, ðïëéôéêÞ êáé
óôñáôéùôéêÞ äýíáìç. Ôïõò ðáñá÷ùñïýíôáí öÝïõäá, ôá ïðïßá åêìåôáëëåýïíôáí
ïéêïíïìéêÜ êáé áóêïýóáí äçìüóéá åîïõóßá ó' áõôÜ. ¹ôáí áñ÷çãïß ôïõ óôñáôïý ôçò
ðåñéï÷Þò ôïõò (öåïõäáñ÷éêüò óôñáôüò) êáé óõììåôåß÷áí óôïõò ðïëÝìïõò ìå ôïõò
áíèñþðïõò ôïõò, ðáñÝ÷ïíôáò êáé ôïí ïðëéóìü ôïõò. ¼öåéëáí ðßóôç, õðïôáãÞ êáé
ðáñï÷Þ õðçñåóéþí (ð.÷.: óôñáôéùôéêþí) óôï âáóéëéÜ. Áð' áõôïýò åîáñôéüíôáí ïé
êáôþôåñïé õðïôåëåßò, óôïõò ïðïßïõò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá ðáñÝ÷ïõí ðñïóôáóßá êáé
êÜèå åßäïõò âïÞèåéá. Áðáéôïýóáí áð' áõôïýò: ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí
õðçñåóéþí. ÖåïõäÜñ÷åò ìðïñåß íá Þôáí êáé åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò.
280
CSZR 2CIG
Öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá (óåë. 92)

Ç êïéíùíßá ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò êáôÜ ôï Ìåóáßùíá, óôçí ïðïßá ïé äéÜöïñåò êïéíùíéêÝò ÌåóáéùíéêÞ
ïìÜäåò óõíäÝïíôáí ìåôáîý ôïõò ìå éó÷õñïýò äåóìïýò áëõóéäùôÞò åîÜñôçóçò, åíþ Åõñþðç
ïé äåóìïß ìå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá Þôáí ÷áëáñïß. Ç áíÜãêç ôçò åîÜñôçóçò - õðïôÝëåéáò
ðñïÝêõøå áðü ôçí áíáóöÜëåéá ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç ìåôÜ ôéò âáñâáñéêÝò
åðéäñïìÝò êáé ôçí êáôÜëõóç ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò.
Ç ïéêïíïìßá ôçò öåïõäáñ÷éêÞò êïéíùíßáò Þôáí áãñïôéêÞ. ¼óïé êáôåß÷áí åêôÜóåéò ãçò
Þôáí êáé ïé ðéï éó÷õñïß êáé áðïôåëïýóáí ôçí áñéóôïêñáôßá ôçò åðï÷Þò (áíþôåñïé
Üñ÷ïíôåò).
Ç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá Þôáí áõóôçñÜ éåñáñ÷çìÝíç. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò
ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò êáé áêïëïõèïýóáí ïé Üìåóïé õðïôåëåßò (áíþôåñïé
Üñ÷ïíôåò), áðü ôïõò ïðïßïõò åîáñôéüíôáí ïé êáôþôåñïé õðïôåëåßò. Óôçí ôÜîç ôùí
áñ÷üíôùí áíÞêáí êáé ïé éððüôåò êáé ïé åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò. Óôç âÜóç ôçò
êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñßóêïíôáí ïé ÷ùñéêïß, äçëáäÞ ïé åëåýèåñïé ãåùñãïß, ïé ðÜñïéêïé
êáé ïé äïýëïé.
Ïé Üíèñùðïé óôç ìåóáéùíéêÞ êïéíùíßá æïýóáí óôçí õðïôÝëåéÜ ôïõò ðïëý öõóéêÜ.
Áíáãíþñéæáí ÷ùñßò åðéöýëáîç ôïí êýñéü ôïõò êáé áöéÝñùíáí ôç æùÞ ôïõò ãéá íá ôïí
åîõðçñåôïýí ìå êÜèå ôñüðï. Ç ìüíç äýíáìç ðïõ ôïõò Ýíùíå Þôáí ç Åêêëçóßá, ôçò
ïðïßáò ôï êýñïò Þôáí ðïëý ìåãÜëï.
Öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá (óåë. 93)
Óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ
óôç Äýóç. Äéáìïñöþèçêå åîáéôßáò ôçò áíáóöÜëåéáò ðïõ åðéêñÜôçóå óôçí Åõñþðç
ìåôÜ ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò êáé ôçí êáôÜññåõóç ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý êñÜôïõò.
Ôüôå ïé ðéï áäýíáìïé áíáæÞôçóáí ôçí ðñïóôáóßá ôùí éó÷õñþí áñ÷üíôùí ìå áðïôÝëåóìá
ïé äéÜöïñåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò íá óõíäåèïýí ìåôáîý ôïõò ìå äåóìïýò áëõóéäùôÞò
åîÜñôçóçò: ïé éåñáñ÷éêÜ áíþôåñïé ðáñá÷ùñïýóáí óå Üëëïõò åõíïïýìåíïõò õðïôåëåßò
(âáóÜëïõò) öÝïõäá êáé áðáéôïýóáí ùò áíôÜëëáãìá ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ
ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí. Ïé Üñ÷ïíôåò ìå ôç óåéñÜ ôïõò åß÷áí ôçí õðï÷ñÝùóç íá ðáñÝ÷ïõí
óôïõò õðïôåëåßò ðñïóôáóßá êáé êÜèå åßäïõò âïÞèåéá. Áðü ôç ëÝîç öÝïõäï ôï êïéíùíéêü
óýóôçìá ïíïìÜóôçêå öåïõäáñ÷ñßá êáé ïé Üñ÷ïíôåò áðïêëÞèçêáí öåïõäÜñ÷åò.
Ïé öåïõäÜñ÷åò åêìåôáëëåýïíôáí ïéêïíïìéêÜ ôï öÝïõäï êáé áóêïýóáí åîïõóßá ó' áõôü.
Óõíôçñïýóáí äéêü ôïõò óôñáôü êáé óõììåôåß÷áí óôïõò ðïëÝìïõò. ÅðïìÝíùò áóêïýóáí
êáé óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá.
Ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá åðéêñÜôçóå óôçí Åõñþðç áðü ôïí 8ï Ýùò ôï 13ï áé., ïðüôå
Üñ÷éóå íá ðáñáêìÜæåé. Ç åîÜðëùóÞ ôïõ äåí Ýãéíå óå üëç ôçí Åõñþðç ïýôå ìå ôïí ßäéï
ôñüðï ïýôå ìå ôïí ßäéï ñõèìü.
Ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá åß÷å ùò óõíÝðåéá ôïí êáôáêåñìáôéóìü ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò
óå ìåãáëýôåñá Þ ìéêñüôåñá öÝïõäá, ðïõ áðïôåëïýóáí óõ÷íÜ ðñáãìáôéêÝò çãåìïíßåò.
Áðü ôéò çãåìïíßåò áõôÝò áñãüôåñá óõãêñïôÞèçêáí åíéáßåò åðéêñÜôåéåò ðïõ ùò Ýíá
âáèìü áíôéóôïé÷ïýí óôá óçìåñéíÜ êñÜôç ôçò Áããëßáò, ôçò Ãáëëßáò êáé ôçò Ãåñìáíßáò.
Öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï (óåë. 92)
Óõìâüëáéï ðïõ óõíáðôüôáí ôï ìåóáßùíá óôç Äýóç, óôç äéÜñêåéá ôçò «ôåëåôÞò ôçò
ðåñéâïëÞò». Ôï óõìâüëáéï áõôü óõíÝäåå ôïí õðïôåëÞ ìå ôïí êýñéü ôïõ êáé êáèüñéæå ôéò
áìïéâáßåò õðï÷ñåþóåéò ôïõò. ÁõôÝò Þôáí: á) ï õðïôåëÞò üöåéëå óôïí êýñéü ôïõ: ðßóôç,
281
CSZR 2CIG
õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí (: óôñáôéùôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ âïÞèåéá êáé
ÌåóáéùíéêÞ óõìâïõëÝò). â) ï êýñéïò (:áíþôåñïò Üñ÷ïíôáò) üöåéëå óôïí õðïôåëÞ ôïõ: ðñïóôáóßá,
Åõñþðç äéêáóôéêÞ âïÞèåéá, äéôÞñçóç ôçò áêåñáéüôçôáò ôïõ êôÞìáôïò ðïõ ôïõ ðáñá÷þñçóå.
Ôï óõìâüëáéï áõôü, ìå ôï ïðïßï ï õðïôåëÞò åêôüò áðü ôï äéêáßùìá ïéêïíïìéêÞò
åêìåôÜëëåõóçò ôïõ öÝïõäïõ áðïêôïýóå êáé äçìüóéá åîïõóßá ðÜíù ó' áõôü, Ýðáõå íá
éó÷ýåé óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ï Ýíáò áðü ôïõò äýï ðÝèáéíå Þ äåí åêðëÞñùíå ôéò
õðï÷ñåþóåéò ôïõ.
ÔåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò (óåë. 92)
ÅéäéêÞ ôåëåôÞ, ðïõ ãéíüôáí óôç Äýóç, ôï ìåóáßùíá, ìå ôçí ïðïßá åðéóçìïðïéüôáí ç
ó÷Ýóç ðñïóôáóßáò - õðïôÝëåéáò ìåôáîý Üñ÷ïíôá êáé õðïôåëïýò. ÐåñéëÜìâáíå 3 (ôñßá)
óôÜäéá:
1) Óôï ðñþôï óôÜäéï ï áíþôåñïò Üñ÷ïíôáò ñùôïýóå ôïí ìÝëëïíôá õðïôåëÞ ôïõ áí
äÝ÷åôáé ôçí õðïôÝëåéá. Åêåßíïò ãïíáôéóôüò ìðñïóôÜ ôïõ, Üðëùíå ôá ÷Ýñéá ôïõ ìå
åíùìÝíåò ôéò ðáëÜìåò, ôá Ýâáæå óôá ÷Ýñéá ôïõ áöÝíôç ôïõ êáé áðáíôïýóå êáôáöáôéêÜ.
¾óôåñá áäåëöþíïíôáí ìå Ýíáí áóðáóìü.
2) Óôï äåýôåñï óôÜäéï ï õðïôåëÞò Ýôáæå áöïóßùóç óôïí Üñ÷ïíôá êáé Ýäéíå ôïí üñêï
ôçò ðßóôçò.
3) ÊáôÜ ôï ôñßôï óôÜäéï ï õðïôåëÞò ïñêéæüôáí ôï ßäéï óôá éåñÜ ëåßøáíá ôùí áãßùí
åðéóöñáãßæïíôáò ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôïí êýñéü ôïõ. ÌåôÜ áð' áõôü ï Üñ÷ïíôáò âåâáßùíå
ìå ôç ñÜâäï ôïõ ôçí ðåñéâïëÞ ôïõ áîéþìáôïò óôïí õðïôåëÞ êáé áõôÞ ç êßíçóç
óõìâüëéæå ôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ öÝïõäïõ. Óôï ôÝëïò ôïõ Ýäéíå óôï ÷Ýñé Ýíá
áíôéêåßìåíï, óýìâïëï ôïõ öÝïõäïõ, ðïõ ï õðïôåëÞò áðïêôïýóå ðéá åðßóçìá.
ÌåôÜ ôçí ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò Üñ÷éæå íá éó÷ýåé ôï öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï.
ÂáóÜëïé (óåë. 92)
¹ôáí åõíïïýìåíïé Üñ÷ïíôåò, õðïôåëåßò óå áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò, óôï öåïõäáñ÷éêü
óýóôçìá ôçò Åõñþðçò ôï ìåóáßùíá.
Ïé âáóÜëïé ìå ôçí ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò, ðïõ åðéóçìïðïéïýóå ôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôïí
áíþôåñï Üñ÷ïíôá, Ýðáéñíáí öÝïõäá êáé ïñêßæïíôáí ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ
ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí óôïõò áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò. Ïé Üñ÷ïíôåò ìå ôç óåéñÜ ôïõò åß÷áí
ôçí õðï÷ñÝùóç íá ðáñÝ÷ïõí óôïõò õðïôåëåßò ðñïóôáóßá êáé êÜèå åßäïõò âïÞèåéá.
¢ìåóïé õðïôåëåßò (óåë. 92)
Óôç ìåóáéùíéêÞ Åõñþðç, ïé Üìåóïé õðïôåëåßò Þôáí áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò Þ âáóéëéêïß
áîéùìáôïý÷ïé (äïýêåò, êüìçôåò, âáñþíïé, ìáñêÞóéïé, çãïýìåíïé), ðïõ áêïëïõèïýóáí
ìåôÜ ôï âáóéëéÜ óôçí éåñáñ÷ßá ôçò öåïõäáñ÷éêÞò êïéíùíßáò. ´Çôáí óõã÷ñüíùò êáé
öåïõäÜñ÷åò. Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ ç åîÜñôçóç áðü ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá
åîáóèÝíçóå, ìïëïíüôé åîáêïëïõèïýóáí íá äßíïõí üñêï ðßóôçò óôï âáóéëéÜ. Ç ðïëéôéêÞ
ôïõò äýíáìç áýîáéíå óõíå÷þò êáé êÜðïéïé áíáññé÷Þèçêáí êáé óôï âáóéëéêü èñüíï,
üðùò ï äïýêáò Ïýãïò ÊáðÝôïò óôç Ãáëëßá (987).
Áðü ôïõò Üìåóïõò õðïôåëåßò åîáñôéüíôáí ïé êáôþôåñïé õðïôåëåßò.
Êáôþôåñïé õðïôåëåßò (óåë. 92)
Óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá ôçò ìåóáéùíéêÞò Åõñþðçò, Þôáí êáôþôåñïé Üñ÷ïíôåò ðïõ
åîáñôéüíôáí áðü ôïõò Üìåóïõò õðïôåëåßò (áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò). ¸ðáéñíáí åðßóçò
ãáßåò, ùò áíôÜëëáãìá ãéá ôéò õðçñåóßåò ôïõò êáé åß÷áí ôçí ðñïóôáóßá ôùí áíùôÝñùí
õðïôåëþí. Ïé ßäéïé üöåéëáí ó' áõôïýò ðßóôç, õðïôáãÞ, óôñáôéùôéêÝò õðçñåóßåò êáé ôïõò
282 êáôÝâáëëáí ïñéóìÝíá ôÝëç.
CSZR 2CIG
Éððüôåò (óåë. 92)

¸öéððïé ìá÷çôÝò ôçò öåïõäáñ÷éêÞò êïéíùíßáò óôç Äýóç, ôï ìåóáßùíá. ÏíáìÜæïíôáí ÌåóáéùíéêÞ
Ýôóé, äéüôé ðïëåìïýóáí ðÜíù óå Üëïãá ìå âáñéÜ åðéèåôéêÜ êáé áìõíôéêÜ üðëá. Åõñþðç
Áðïôåëïýóáí êëåéóôÞ öåïõäáñ÷éêÞ ïìÜäá. Äåí åñãÜæïíôáí êáé ãéá íá óõíôçñïýíôáé
ï êýñéüò ôïõò (öåïõäÜñ÷çò) ôïõò ðáñá÷ùñïýóå Ýíá ìéêñü êôÞìá ìå ôïõò êáëëéåñãçôÝò
ôïõ. ¹ôáí äçëáäÞ ïé êáôþôåñïé öåïõäÜñ÷åò ôçò åðï÷Þò.
Ç äüîá ôïõò Þôáí ðïëý ìåãÜëç, ãéáôß åß÷áí áöïóéùèåß óå éäÝåò ðïõ ç åðï÷Þ ôïõò èåùñïýóå
õøçëÝò êáé èõóßáæáí êáé ôç æùÞ ôïõò ðñïêåéìÝíïõ íá ôéò õðçñåôÞóïõí.
Áêïëïõèïýóáí áðáñÜâáôåò áñ÷Ýò êáé Ýíáí ïñéóìÝíï êþäéêá óõìðåñéöïñÜò (éððïóý-
íç).
Ç öÞìç ôïõò Þôáí ôüóï ìåãÜëç êáé ïé èñýëïé ãéá ôá êáôïñèþìáôÜ ôïõò ôüóï ðïëëïß, þóôå
ïé Üñ÷ïíôåò êáé ïé âáóéëéÜäåò èåùñïýóáí ôéìÞ ôá ðáéäéÜ ôïõò íá ãßíïõí éððüôåò.
Ç Åêêëçóßá ôïõò ðÞñå ìå ôï ìÝñïò ôçò êáé óéãÜ - óéãÜ ôïõò Ýêáíå óôñáôéþôåò ôùí
óêïðþí ôçò.
×ùñéêïß (óåë. 92)
Âñßóêïíôáí óôçí êáôþôåñç âáèìßäá ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò óôï öåïõäáñ÷éêü
óýóôçìá. Áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãåùñãïýò, ôïõò ðáñïßêïõò êáé ôïõò
äïýëïõò.
Áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ìïíáäéêÞ ôüôå ðáñáãùãéêÞ åñãáóßá, ôç ãåùñãßá. Ïé ßäéïé
êáôáóêåýáæáí êáé ôá áíáãêáßá åñãáëåßá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáí ãéá ôá êôÞìáôá ôïõ Üñ÷ïíôá.
Ïé ÷ùñéêïß êáôáóêåýáæáí åðßóçò ôá ñïý÷á, ôá Ýðéðëá, ôá üðëá êëð.
ÃåíéêÜ üëïé ïé ÷ùñéêïß õðÜãïíôáí óôïí êýñéï ôïõ öÝïõäïõ, áöïý áõôüò áíôéðñïóþðåõå
ôç äçìüóéá åîïõóßá. Ôïõ êáôÝâáëëáí äéÜöïñá ôÝëç êáé äéêáéþìáôá ãéá ôá êôÞìáôá ðïõ
êáëëéåñãïýóáí áëëÜ êáé ãéá ôç ÷ñÞóç ïñéóìÝíùí ìÝóùí ðáñáãùãÞò, üðùò ôùí ìýëùí.
ÅðéðëÝïí, Þôáí õðü÷ñåïé óå ðñïóùðéêÝò áããáñåßåò, ôéò ïðïßåò ìðïñïýóáí íá
åîáãïñÜæïõí.
Åëåýèåñïé ãåùñãïß (óåë. 92)
ÁíÞêáí óôïõò ÷ùñéêïýò êáé âñßóêïíôáí óôçí êáôþôåñç âáèìßäá ôçò êïéíùíéêÞò
ðõñáìßäáò óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá.
¹ôáí ìéêñïúäéïêôÞôåò ãçò êáé âñßóêïíôáí õðü ôçí åîÜñôçóç - ðñïóôáóßá êÜðïéïõ
Üñ÷ïíôá (öåïõäÜñ÷ç), óôïí ïðïßï ðáñá÷ùñïýóáí ôç ãç ôïõò, äéáôçñþíôáò üìùò ôï
äéêáßùìá íá ôçí êáëëéåñãïýí êáôáâÜëëïíôÜò ôïõ êáé ïñéóìÝíá ôÝëç. Ï Üñ÷ïíôáò ìå
ôç óåéñÜ ôïõ åîáóöÜëéæå ôçí ðáñáãùãÞ ôïõò áðü óêüðéìç êáôáóôñïöÞ, áñðáãÞ Þ
ëåçëáóßá.
Äéáôçñïýóáí ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõò åëåõèåñßá. ¹ôáí ïé ëéãüôåñïé áðü ôçí ôÜîç ôùí
÷ùñéêþí.
ÐÜñïéêïé (óåë. 92)
ÁíÞêáí óôïõò ÷ùñéêïýò, êáé âñßóêïíôáí óôçí êáôþôåñç âáèìßäá ôçò êïéíùíéêÞò
ðõñáìßäáò óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá.
¹ôáí åãêáôåóôçìÝíïé ùò ìüíéìïé êáëëéåñãçôÝò óå êôÞìáôá ðïõ äåí ôïõò áíÞêáí. Äåí
ìðïñïýóáí íá åãêáôáëåßøïõí ôç ãç ðïõ êáëëéåñãïýóáí, Ýóôù êé áí Üëëáæå ï éäéïêôÞôçò.
ÁðïëÜìâáíáí ìéá ðåñéïñéóìÝíç åëåõèåñßá, ðïõ äéÝöåñå áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ.
ÊáôÝâáëëáí ôÝëç óôï öåïõäÜñ÷ç êáé äåí ìðïñïýóáí íá íõìöåõèïýí ÷ùñßò ôçí ÜäåéÜ
ôïõ.
¹ôáí ç ðëåéïøçößá ôùí ÷ùñéêþí ôïõ Ìåóáßùíá. 283
CSZR 2CIG
Äïýëïé (óåë. 92)

ÌåóáéùíéêÞ Ïé äïýëïé óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá ôçò ìåóáéùíéêÞò Åõñþðçò Þôáí óõíÞèùò îÝíïé,
Åõñþðç áé÷ìÜëùôïé ðïëÝìïõ Þ ëåçëáóßáò. ÁíÞêáí óå Ýíáí êýñéï, êáé äïýëåõáí ãé' áõôüí. Äåí åß÷áí
êáìßá åëåõèåñßá êáé áðü íïìéêÞ Üðïøç ÷áñáêôçñßæïíôáí ùò êéíçôÜ «áíôéêåßìåíá». Ôïõò
ðñþôïõò áéþíåò ôçò öåïõäáñ÷ßáò æïýóáí êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò, ìåôÜ ôï 10ï áé.
üìùò ï áñéèìüò ôïõò ðåñéïñßóôçêå êáé ïé óõíèÞêåò äéáâßùóÞò ôïõò âåëôéþèçêáí. ÓõíÞèùò
ôïõò åãêáèéóôïýóáí ùò êáëëéåñãçôÝò, üôáí äåí ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýóáí óå åéäéêÜ êáèÞêïíôá
(åîåéäéêåõìÝíïé ôå÷íßôåò).
ÐIÍÁÊÁÓ ÏÍÏÌÁÔÙÍ
ÏýãïòÊáðÝôïò(óåë. 93)
(ðåñ. 938 - 996). ÂáóéëéÜò ôçò Ãáëëßáò (987 - 996), éäñõôÞò ôçò äõíáóôåßáò ôùí
Êáðåôéäþí. ÄéáäÝ÷èçêå óôï èñüíï ôï Ëïõäïâßêï Å´, ôåëåõôáßï åêðñüóùðï ôçò
äõíáóôåßáò ôùí Êáñïëéäþí. ¹ôáí ãéïò ôïõ äïýêá ôçò Öñáãêßáò êáé êüìç ôïõ Ðáñéóéïý
Ïýãïõ ôïõ ÌåãÜëïõ. Áð' áõôüí êëçñïíüìçóå ôïõò ôßôëïõò êáé ôá öÝïõäá. Ôï 958
õðåñáóðßóôçêå ìå åðéôõ÷ßá ôï Ðáñßóé, ðïõ ôï ðïëéïñêïýóå ï Ãåñìáíïñùìáßïò
áõôïêñÜôïñáò ¼èùí Â´. Ìïëïíüôé Þôáí õðïôåëÞò óôï âáóéëéÜ ôùí Äõôéêþí ÖñÜãêùí
(Ãáëëßáò) ËïèÜñéï Á´, êáôüñèùóå íá åíéó÷ýóåé ôï êýñïò ôïõ áðÝíáíôé óôï èñüíï êáé
íá áíáãíùñéóôåß ùò åðéêõñßáñ÷ïò ðïëëþí öåïõäáñ÷þí ôïõ âáóéëåßïõ. Ãéá íá ôï ðåôý÷åé
áõôü óõíåñãÜóôçêå ìå ôïõò äïýêåò ôçò Áêïõúôáíßáò êáé ôçò Íïñìáíäßáò. Ôïí
õðïóôÞñéîå åðßóçò ï áñ÷éåðßóêïðïò ôçò Ñåíò Áíôáëìðåñüí. Ï Ïýãïò ÊáðÝôïò
åêìåôáëëåýôçêå ôç ãåíéêÞ äõóáñÝóêåéá ðïõ åß÷áí ðñïêáëÝóåé ïé åíÝñãåéåò êáé ïé
÷åéñéóìïß ôïõ Ëïõäïâßêïõ Å´ êáé Ýãéíå ï ïõóéáóôéêüò ñõèìéóôÞò ôçò êáôÜóôáóçò óôç
ÄõôéêÞ Öñáãêßá. Ôï 987 ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ëïõäïâßêïõ Å´ åêëÝ÷ôçêå áðü ôç óõíÝëåõóç
ôùí ìåãÜëùí ôéìáñéïý÷ùí (öåïõäáñ÷þí) âáóéëéÜò ôùí Äõôéêþí ÖñÜãêùí.
Óôç äéÜñêåéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ ðÝôõ÷å íá áíåâÜóåé ôï êýñïò ôïõ âáóéëéêïý èåóìïý
êáé íá ðåñéïñßóåé ôéò áíåîÝëåãêôåò åîïõóßåò ôùí ôïðáñ÷þí ôçò ÷þñáò. ¼ôáí ðÝèáíå
ôï 996, ôïí äéáäÝ÷èçêå ï ãéïò ôïõ ÑïâÝñôïò.
ÃïõëéÝëìïò ï ÊáôáêôçôÞò (óåë. 93)
(1023 - 1087). Äïýêáò ôçò Íïñìáíäßáò êáé âáóéëéÜò ôçò Áããëßáò (1066 - 1087). ÕðÞñîå
Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò óôñáôéùôéêïýò êáé ðïëéôéêïýò çãÝôåò ôïõ Ìåóáßùíá.
¹ôáí ãéïò ôïõ äïýêá ôçò Íïñìáíäßáò ÑïâÝñôïõ Á´, ôïí ïðïßï äéáäÝ÷èçêå. Áíôéìåôþðéóå
íéêçöüñá ðïëëÝò óõíùìïóßåò åíáíôßïí ôïõ êáé áíáäåß÷èçêå ï éó÷õñüôåñïò öåïõäÜñ÷çò
ôçò Ãáëëßáò.
Ôï 1051 ï èåßïò ôïõ, Üôåêíïò âáóéëéÜò ôçò Áããëßáò ÅäïõÜñäïò, ôïõ õðïó÷Ýèçêå
äéáäï÷Þ óôï èñüíï, áëëÜ ëßãï ðñéí ðåèÜíåé üñéóå ùò äéÜäï÷ü ôïõ ôï ãáìðñü ôïõ
×Üñïëíô Â´. Ôüôå ï ÃïõëéÝëìïò (Óåðô. 1066) áðïâéâÜóôçêå óôçí Áããëßá, íßêçóå ôïí
×Üñïëíô êáé óôÝöèçêå âáóéëéÜò.
Óôçí Áããëßá áíôéìåôþðéóå ðïëëÝò ôïðéêÝò åîåãÝñóåéò ìå óêëçñÜ ìÝôñá: äÞìåõóç
ðåñéïõóéþí (ðïõ ôéò ìïßñáæå óôïõò Íïñìáíäïýò áêïëïýèïõò ôïõ) êáé ìå ôçí
ïéêïäüìçóç êÜóôñùí óå üëç ôçí Áããëßá. ¸ôóé åéóÞãáãå ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá óôçí
Áããëßá. Ùò ôï 1071 åß÷å óõíôåëåóôåß óôáäéáêÜ ç õðïôáãÞ ôçò Áããëßáò êáé ç
áããëïóáîùíéêÞ áñéóôïêñáôßá åß÷å áíôéêáôáóôáèåß áðü Íïñìáíäïýò öåïõäÜñ÷åò.
Ôï 1086, ðñïêåéìÝíïõ íá óõãêåíôñþóåé ÷ñÞìáôá ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôçí åðßèåóç ôïõ
284
CSZR 2CIG
Äáíïý âáóéëéÜ Êáíïýôïõ Â´, óõíÝëáâå ôçí éäÝá ôçò óýíôáîçò åíüò êôçìáôïëïãßïõ, ôïõ
ãíùóôïý ùò "Domesday Book", ðïõ áðïôåëåß ôçí ðñþôç åõñùðáúêÞ áðïãñáöÞ êáôïßêùí ÌåóáéùíéêÞ
êáé ãçò. Åõñþðç
Ï ÃïõëéÝëìïò Á´ ùò êáôáêôçôÞò ôçò Áããëßáò åéóÞãáãå ó' áõôÞí íïñìáíäéêÜ ðñüôõðá
êáé óçìÜäåøå ôçí êïéíùíßá ôçò óôïõò ôïìåßò ôçò äéïßêçóçò, ôçò ïéêïíïìßáò êáé ôïõ
ðïëéôéóìïý êáé ðåñéóóüôåñï ôçí áããëéêÞ ãëþóóá êáé áñ÷éôåêôïíéêÞ.
ÐÝèáíå ôï 1087 áöÞíïíôáò ùò äéÜäï÷ü ôïõ óôçí Áããëßá ôïí ôñéôüôïêï ãéï ôïõ
ÃïõëéÝëìï Â´ êáé óôç Íïñìáíäßá ôïí ðñùôüôïêï ãéï ôïõ ÑïâÝñôï Â´.

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ ÊËÐ)
1) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: «Ìïõ ëåßðïõí ôá áðáñáßôçôá» (óåë. 91)
Åñþôçóç: Ãéá ðïéï ëüãï ôï óõãêåêñéìÝíï Üôïìï æçôÜ ôçí ðñïóôáóßá ôïõ ãáéïêôÞìïíá;
Ðïéá âáóéêÞ éäéüôçôá Ýðñåðå íá Ý÷åé Ýíá Üôïìï ãéá íá ôåèåß êÜôù áðü
ðñïóôáóßá;
Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ãñáðôÞ óõìöùíßá ìåôáîý åíüò öôù÷ïý êáé åíüò
ðëïýóéïõ Üñ÷ïíôá. Ôï óõãêåêñéìÝíï Üôïìï æçôïýóå ôçí ðñïóôáóßá ôïõ ãáéïêôÞìïíá,
åðåéäÞ ôïõ Ýëåéðáí ôá áíáãêáßá ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõ êáé Ýíéùèå áíáóöÜëåéá. Ùò
áíôÜëëáãìá õðïó÷üôáí ôéìÞ êáé õðçñåóßåò.
Ãéá íá Ý÷åé Ýíá Üôïìï ôï äéêáßùìá íá æçôÞóåé ðñïóôáóßá, Ýðñåðå íá åßíáé åëåýèåñïò
(ü÷é äïýëïò Þ äïõëïðÜñïéêïò).
2) ÅÉÊÏÍÁ: «Ï ìáãéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ðåñéâïëÞò" (óåë. 91)
Åñþôçóç: Íá åðéóçìÜíåôå êáé íá åîçãÞóåôå ôïõò óõìâïëéóìïýò.

Ðáñáôçñþíôáò ôçí åéêüíá áõôÞ äéáðéóôþíïõìå üôé Ý÷åé êÜðïéá óôïé÷åßá åîùðñáãìáôéêÜ
(ìáãéêÜ). ÂëÝðïõìå Ýíáí öåïõäÜñ÷ç íá êÜèåôáé óôï èñüíï ðëáéóéùìÝíïò áðü ôïõò
áõëéêïýò ôïõ. Ç ðáñïõóßá ôïõò ëåéôïõñãåß ùò ìáñôõñßá óôçí ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò.
ÌðñïóôÜ ôïõ óôÝêåôáé üñèéïò Ýíáò áðü ôïõò õðïøÞöéïõò õðïôåëåßò ìå 5 (ðÝíôå)
âñá÷ßïíåò. ÅíùìÝíïé ïé äýï áðü ôïõò âñá÷ßïíÝò ôïõ ðéÜíïõí ôá ÷Ýñéá ôïõ êõñßïõ ôïõ,
êßíçóç ðïõ óõìâïëßæåé ôç óýíäåóç ìåôáîý Üñ÷ïíôá êáé õðïôåëïýò. Ï âñá÷ßïíáò ìðñïóôÜ
äåß÷íåé ôá óôÜ÷õá, êáé óõìâïëßæåé ôï áãáèü ðïõ ôïõ ðáñá÷ùñåßôáé, äçëáäÞ ôï öÝïõäï. Ï
Üëëïò âñá÷ßïíáò ðïõ óôñÝöåôáé ðñïò ôï ìÜãïõëï, õðïäçëþíåé ôïí áóðáóìü ðïõ äéíüôáí
óôçí ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò êáé óõìâüëéæå ôï äåóìü öéëßáò. Ï ðÝìðôïò âñá÷ßïíáò, ðñïò
ôá ðßóù äåß÷íåé ôç ëåéøáíïèÞêç êáé õðïäçëþíåôáé ï üñêïò ðßóôçò ðïõ äéíüôáí áðü ôïí
õðïôåëÞ óôïí Üñ÷ïíôá.
285
CSZR 2CIG
ÁÐÁÍÔHÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ

ÌåóáéùíéêÞ 1. Íá óõíôÜîåôå ãëùóóÜñéï ìå üñïõò ó÷åôéêïýò ìå ôçí êïéíùíéêÞ äïìÞ ôçò
Åõñþðç ìåóáéùíéêÞò Åõñþðçò.
ÂëÝðå áíùôÝñù: áíÜðôõîç üñùí
2. Íá óõãêñßíåôå ôçí êïéíùíéêÞ äïìÞ ôïõ Âõæáíôßïõ êáé ôçò äõôéêÞò Åõñþðçò ôçí
ðåñßïäï áõôÞ (8ï - 10ï áé.).
ÄÕÓÇ ÂÕÆÁÍÔÉÏ
ÁõôïêñÜôïñáò ÁõôïêñÜôïñáò
"äõíáôïß" Åõãåíåßò
Áíþôåñïé
(áñéóôïêñáôßá ãçò) (áñéóôïêñáôßáÁîéùìÜôùí)
Üñ÷ïíôåò
Ìåóáßá ôÜîç
Êáôþôåñïé (Ýìðïñïé, âéïôÝ÷íåò,
õðïôåëåßò Ôñáðåæßôåò êëð.)
ÐÝíçôåò
×ùñéêïß ÄÞìïò
-åëåýèåñïé ãáéïêôÞìïíåò
-åëåýèåñïé ãåùñãïß- (öôù÷ïß êáé Üíåñãïé)
-áêôÞìïíåò ãåùñãïß
ðÜñïéêïé -äïýëïé
-ÐÜñïéêïé-äïýëïé
Óõãêñßíïíôáò ôçí êïíùíéêÞ äïìÞ ôïõ Âõæáíôßïõ êáé ôçò äõôéêÞò Åõñþðçò êáôÜ ôïõò
áéþíåò 8ï Ýùò 10ï, äéáðéóôþíïõìå üôé õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíåò ïìïéüôçôåò áëëÜ êáé äéáöïñÝò:
Á) Ï ì ï é ü ô ç ô å ò:
1) Óôï ÂõæÜíôéï, üðùò êáé óôç Äýóç óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò éåñáñ÷ßáò âñßóêåôáé
ï áõôïêñÜôïñáò.
2) ÊÜôù áð' ôïí áõôïêñÜôïñá, óôï ÂõæÜíôéï âñßóêïíôáí ïé åõãåíåßò, ïé ïðïßïé äéÝèåôáí
ðëïýôï, áîéþìáôá êáé äýíáìç. Óõ÷íÜ áðïôåëïýóáí áðåéëÞ ãéá ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá.
Ïìïßùò óôç äõôéêÞ Åõñþðç êÜôù áð' ôïí áõôïêñÜôïñá âñßóêïíôáí ïé áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò
êáé ïé âáóéëéêïß áîéùìáôïý÷ïé, ðïõ Þôáí ïé ðñïíïìéïý÷ïé öåïõäÜñ÷åò. Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ
÷ñüíïõ áõîÞèçêå ç äýíáìÞ ôïõò êáé ìåñéêïß áíáññé÷Þèçêáí óôï âáóéëéêü èñüíï.
3) Óôçí êáôþôåñç âáèìßäá ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò óôçí ýðáéèñï ôïõ Âõæáíôßïõ
âñßóêïíôáí ïé áãñïôéêÝò ìÜæåò, üðùò óôç Äýóç ïé ÷ùñéêïß. Êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ïé
ïìÜäåò áõôÝò áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãáéïêôÞìïíåò, ðïõ åß÷áí ìéá ìéêñÞ
éäéïêôçóßá êáé Þôáí ó÷åôéêÜ ëßãïé, êáé ôïõò ðáñïßêïõò, ðïõ Þôáí ïé ðåñéóóüôåñïé.
Ïé ðÜñïéêïé êáé óôï ÂõæÜíôéï êáé óôç Äýóç Þôáí åãêáôåóôçìÝíïé ùò ìüíéìïé
êáëëéåñãçôÝò óå êôÞìáôá ðïõ äåí ôïõò áíÞêáí. Äåí ìðïñïýóáí íá åãêáôáëåßøïõí ôç ãç
Ýóôù êé áí Üëëáæå ï éäéïêôÞôçò. ÊáôÝâáëëáí ôÝëç óôï ãáéïêôÞìïíá Þ óôï öåïõäÜñ÷ç
286 áíôßóôïé÷á. ÁðïëÜìâáíáí ìéá ðåñéïñéóìÝíç åëåõèåñßá.
CSZR 2CIG
4) Êáé óôï ÂõæÜíôéï êáé óôç Äýóç õðÞñ÷áí äïýëïé, ðïõ êáôáôÜóóïíôáé êé áõôïß óôçí
êáôþôåñç âáèìßäá ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò. ¹ôáí óõíÞèùò îÝíïé, áé÷ìÜëùôïé ðïëÝìïõ ÌåóáéùíéêÞ
Þ ëåçëáóßáò. Åõñþðç
Â) Ä é á ö ï ñ Ý ò:
1) Óôï ÂõæÜíôéï õðÜñ÷åé äéáöïñåôéêÞ êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç óôçí ýðáéèñï êáé
óôéò ðüëåéò.
2) Óôçí ýðáéèñï, óôï ìåôáß÷ìéï áðü ôïí 8ï ðñïò ôïí 9ï áé. Üñ÷éóå íá ó÷çìáôßæåôáé ìéá
áñéóôïêñáôßá ôçò ãçò (åðáñ÷éáêÞ), åíþ óôéò ðüëåéò õðÞñ÷å ç áñéóôïêñáôßá ôùí áîéùìÜôùí
(áóôéêÞ). Óôá ôÝëç ôïõ 10ïõ áé. ïé äýï ïìÜäåò áñéóôïêñáôßáò óõíÞèéæáí íá óõíäÝïíôáé ìå
åðéãáìßåò êáé óõã÷ùíåýôçêáí óå åíéáßá ôÜîç. Åßíáé ïé "äõíáôïß", ç íÝá áñéóôïêñáôßá ôïõ
Âõæáíôßïõ.
3) Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 9ïõ áé. ïé ðüëåéò ôïõ Âõæáíôßïõ áñ÷ßæïõí íá áíáðôýóóïíôáé êáé
ç ïéêïíïìßá ãßíåôáé áóôéêÞ ìå ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ, ôçò âéïôå÷íßáò êáé ôùí
÷ñçìáôéóôéêþí åðé÷åéñÞóåùí (:ôñÜðåæåò êëð.). ¸ôóé äçìéïõñãåßôáé ç ìåóáßá ôÜîç, ðïõ ôçí
áðïôåëïýí ïé åðé÷åéñçìáôßåò, ïé Ýìðïñïé, ïé âéïôÝ÷íåò, ïé íáýêëçñïé êáé ïé ôñáðåæßôåò. Óôç
ÄõôéêÞ Åõñþðç üìùò äåí õðÜñ÷åé áóôéêÞ ïéêïíïìßá ôçí ßäéá ðåñßïäï. Ùò áíôßóôïé÷ç
êïéíùíéêÞ ôÜîç èá ìðïñïýóáìå íá èåùñÞóïõìå óôç Äýóç ôïõò êáôþôåñïõò õðïôåëåßò,
áëëÜ ü÷é ìå ôçí ßäéá ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
4) Óôçí êáôþôåñç êïéíùíéêÞ ôÜîç óôï ÂõæÜíôéï õðÜñ÷åé äéáöïñïðïßçóç óôïí
ðëçèõóìü ôçò õðáßèñïõ êáé ôùí ðüëåùí. Óôçí ýðáéèñï âñßóêïíôáé ïé áãñïôéêÝò ìÜæåò
(ðÝíçôåò), åíþ óôéò ðüëåéò ï äÞìïò.
á) ¾ðáéèñïò: Óôïõò ðÝíçôåò åêôüò áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãáéïêôÞìïíåò êáé ôïõò
ðáñïßêïõò, õðÞñ÷áí êáé ïé áêôÞìïíåò ãåùñãïß, ðïõ äåí åß÷áí äéêÜ ôïõò êôÞìáôá, áëëÜ
ìßóèùíáí ãç ãéá êáëëéÝñãåéá. Óôç Äýóç äåí õðÞñ÷å êÜôé áíÜëïãï.
â) Ðüëåéò: Ï äÞìïò áðïôåëåßôáé áðü ðïëõÜñéèìåò ìÜæåò öôù÷þí, ðïõ åñãÜæïíôáé
ðåñéóôáóéáêÜ Þ åßíáé Üíåñãïé. Óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç äåí õðÜñ÷åé áíôßóôïé÷ï öáéíüìåíï ôçí
ßäéá ðåñßïäï. Ç êýñéá ðáñáãùãéêÞ åñãáóßá Þôáí ç áãñïôéêÞ.
5) Óôï ÂõæÜíôéï ïé äåóìïß ôùí ðïëéôþí ìå ôï êñÜôïò (êåíôñéêÞ åîïõóßá) Þôáí éó÷õñïß,
åíþ óôç Äýóç ÷áëáñïß, êáèþò ç êÜèå êïéíùíéêÞ ïìÜäá åîáñôéüôáí Üìåóá áðü ôçí áíþôåñÞ
ôçò (áëõóéäùôÞ åîÜñôçóç).
3. Íá åðéóçìÜíåôå ïìïéüôçôåò êáé äéáöïñÝò ôïõ óõóôÞìáôïò ôçò ÄõôéêÞò Öåïõäáñ-

÷ßáò ìå ôï âõæáíôéíü èåóìü ôçò Ðñüíïéáò.
Óõãêñßíïíôáò ôïõò äýï èåóìïýò äéáðéóôþíïõìå üôé ðáñïõóéÜæïõí ïñéóìÝíåò
ïìïéüôçôåò êáé ïñéóìÝíåò äéáöïñÝò ìåôáîý ôïõò:
Á) Ï ì ï é ü ô ç ô å ò:
1) Êáé ïé äýï èåóìïß (Ðñüíïéá - Öåïõäáñ÷ßá) êáèéåñþèçêáí üôáí õðÞñ÷áí åîùôåñéêïß
êßíäõíïé: Óôï ÂõæÜíôéï ï èåóìüò ôçò Ðñüíïéáò êáèéåñþèçêå ôçí åðï÷Þ ôùí Êïìíçíþí, üôáí
áðåéëåßôï áðü ôïõò Íïñìáíäïýò, ôïõò ÊïõìÜíïõò, ôïõò ÐáôæéíÜêåò êáé ôïõò Óåëôæïýêïõò
Ôïýñêïõò. Óôç Äýóç, ìåôÜ ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò êáé ôçí êáôÜëõóç ôïõ ñùìáúêïý
êñÜôïõò.
2) Êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ï áõôïêñÜôïñáò ÷ñåéÜóôçêå óôñáôéùôéêÞ õðïóôÞñéîç
áðü ôïõò åõãåíåßò.
3) Êáé óôá äýï óõóôÞìáôá ðáñá÷ùñïýíôáí ãáßåò áðü ôïí áõôïêñÜôïñá óôïõò
åõãåíåßò, ùò áíôÜëëáãìá ãéá ôéò õðçñåóßåò ðïõ ðñïóÝöåñáí (:óôñáôéùôéêÝò). 287
CSZR 2CIG
4) Êáé ïé ðñïíïéÜñéïé êáé ïé öåïõäÜñ÷åò óõììåôåß÷áí óôïí ðüëåìï åðéêåöáëÞò ôïõ

ÌåóáéùíéêÞ óôñáôïý ôçò ðåñéï÷Þò ôïõò.
Åõñþðç 5) Êáé ïé ðñïíïéÜñéïé êáé ïé öåïõäÜñ÷åò áðïôåëïýóáí ôçí Üñ÷ïõóá ôÜîç ôçò åðï÷Þò
ôïõò.
4) Óõìðßðôïõí ÷ñïíéêÜ ôïí 11ï êáé ôï 12ï áé.
Â) Ä é á ö ï ñ Ý ò:
1) Óôï ÂõæÜíôéï áõôüò ðïõ ðáñá÷ùñåß ôéò ãáßåò åßíáé ôï ßäéï ôï êñÜôïò, åíþ óôï
öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá êÜðïéïò Üñ÷ïíôáò.
2) Ï êÜôï÷ïò ôçò Ðñüíïéáò åß÷å Üìåóåò õðï÷ñåþóåéò óôï êñÜôïò (õðåñÜóðéóç,
Üìõíá), åíþ ï êÜôï÷ïò ôïõ öÝïõäïõ, Ý÷åé Üìåóåò õðï÷ñåþóåéò ó' Ýíáí áíþôåñü ôïõ
Üñ÷ïíôá.
3) Ïé Ðñüíïéåò äå ìåôáâéâÜæïíôáí, ïýôå êëçñïíïìïýíôáí. ¹ôáí ðáñá÷ùñçìÝíåò
óôïõò ðñïíïéÜñéïõò, áëëÜ äåí ôïõò áíÞêáí. Áíôßèåôá, ôá öÝïõäá áíÞêáí óôïõò
öåïõäÜñ÷åò êáé áðü ôïí 10ï áé. Ýãéíáí êëçñïíïìéêÜ.
1. Ôé Þôáí ç öåïõäáñ÷ßá, ðüôå åðéêñÜôçóå êáé ðïéá óõíÝðåéá åß÷å;
Ç öåïõäáñ÷ßá Þôáí Ýíá óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò ðïõ
åöáñìüóôçêå óôç Äýóç. ÅðéêñÜôçóå áðü ôïí 8ï ìÝ÷ñé ôï 13ï áé., ïðüôå Üñ÷éæå íá
ðáñáêìÜæåé. Ç åîÜðëùóÞ ôçò äåí Ýãéíå óå üëç ôçí Åõñþðç ïýôå ìå ôïí ßäéï ôñüðï ïýôå
ìå ôïí ßäéï ñõèìü.
Ç öåïõäáñ÷ßá åß÷å ùò óõíÝðåéá ôïí êáôáêåñìáôéóìü ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò óå
ìéêñüôåñá Þ ìåãáëýôåñá öÝïõäá, ðïõ áðïôåëïýóáí óõ÷íÜ ðñáãìáôéêÝò çãåìïíßåò. Áðü
ôéò çãåìïíßåò áõôÝò óõãêñïôÞèçêáí áñãüôåñá åíéáßåò åðéêñÜôåéåò ðïõ ùò Ýíá âáèìü
áíôéóôïé÷ïýí óôá óçìåñéíÜ êñÜôç ôçò Áããëßáò, ôçò Ãáëëßáò êáé ôçò Ãåñìáíßáò.
2. ÊÜôù áðü ðïéåò óõíèÞêåò äéáìïñöþèçêå ôï óýóôçìá ôçò öåïõäáñ÷ßáò óôçí

Åõñþðç;
Ôï óýóôçìá áõôü äéáìïñöþèçêå êÜôù áðü ôéò åîÞò óõíèÞêåò:
1) ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Ìåóáßùíá ç ïéêïíïìßá Þôáí áãñïôéêÞ. ÅðïìÝíùò åðéäéùêüôáí
ç áðüêôçóç üëï êáé ðåñéóóüôåñçò ãçò, ãéáôß áõôü åîáóöÜëéæå äýíáìç êáé ðëïýôï.
2) Ïé âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò óôçí Åõñþðç êáé ç êáôÜëõóç ôïõ äõôéêïý Ñùìáúêïý
ÊñÜôïõò ðñïêÜëåóáí áíáóöÜëåéá óôïõò Åõñùðáßïõò êáé ðïëëïß åëåýèåñïé Üíèñùðïé
Üñ÷éóáí íá áíáæçôïýí ôçí ðñïóôáóßá ôùí éó÷õñþí ãáéïêôçìüíùí, ïé ïðïßïé ôïõò ôçí
ðáñåß÷áí, áöïý åîáóöÜëéæáí êÜðïéá áíôáëëÜãìáôá. Ïé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò åîáñôéüíôáí
áð' ôï âáóéëéÜ, ï ïðïßïò ôïõò åß÷å áíÜãêç êáé óôçñéæüôáí ó' áõôïýò, ãé' áõôü ôïõò
ðáñá÷ùñïýóå ãáßåò êáé ðñïíüìéá. ´Åôóé äçìéïõñãÞèçêå Ýíá óýóôçìá áëõóéäùôÞò
åîÜñôçóçò ìåôáîý ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí.
3) ÊáôÜ ôïí 8ï áé., êáé éäéáßôåñá ìåôÜ ôçí êáôÜññåõóç ôùí Ìåñïâéããåßùí åîáóèÝíçóå
êáé êáôáêåñìáôßóôçêå ç êñáôéêÞ åîïõóßá.
3. Ðïéá Þôáí ôá êõñéüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò öåïõäáñ÷ßáò;

288
CSZR 2CIG
Óôç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá ï âáóéëéÜò óôçñéæüôáí óôïõò âáóéëéêïýò áîéùìáôïý÷ïõò êáé

óå Üëëïõò éó÷õñïýò ãáéïêôÞìïíåò. Ó' áõôïýò ðáñá÷ùñïýóå ãáßåò êáé ðñïíüìéá, äçëáäÞ
äçìüóéá åîïõóßá. ´Çôáí ïé Üìåóá õðïôåëåßò ôïõ êáé Ýðñåðå íá ôïõ åßíáé ðéóôïß êáé íá ôïõ
ðñïóöÝñïõí õðçñåóßåò (ð.÷.: óôñáôü).
Ïé áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò ðáñá÷ùñïýóáí óå Üëëïõò åõíïïýìåíïõò õðïôåëåßò (âáóÜëïõò)
ãáßåò, äçëáäÞ öÝïõäá êáé áðáéôïýóáí ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí.
Ïé ßäéïé õðï÷ñåþíïíôáí íá ôïõò ðñïóôáôåýïõí êáé íá ôïõò âïçèïýí. Ç ó÷Ýóç áõôÞ ìåôáîý
Üñ÷ïíôá êáé õðïôåëïýò åðéóçìïðïéüôáí ìå ôç ëåãüìåíç «ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò». ÌåôÜ
áðü áõôÞ Üñ÷éæå íá éó÷ýåé ôï öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï, ðïõ êáèüñéæå ôéò áìïéâáßåò
õðï÷ñåþóåéò êáé äéêáéþìáôá.
ÖÝïõäá êáôåß÷áí åðßóçò êáé ïé åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò.
¸ôóé óå ìßá öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá, óôçí êïñõöÞ ôçò éåñáñ÷ßáò âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò
êáé áêïëïõèïýóáí ïé Üìåóïé õðïôåëåßò, áðü ôïõò ïðïßïõò åîáñôéüíôáí ïé êáôþôåñïé
õðïôåëåßò. Óôç âÜóç ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñßóêïíôáí ïé ÷ùñéêïß, ðïõ áðïôåëïýíôáí
áðü ôïõò åëåýèåñïõò ãåùñãïýò, ôïõò ðáñïßêïõò êáé ôïõò äïýëïõò. ¼ëïé ïé ÷ùñéêïß
õðÜãïíôáí óôïí êýñéï ôïõ öÝïõäïõ (öåïõäÜñ÷ç) êáé ôïõ êáôÝâáëëáí äéÜöïñá ôÝëç.
Óôçí ôÜîç ôùí åõãåíþí áíÞêáí êáé ïé éððüôåò, ðïõ óõãêñïôïýóáí êëåéóôÞ öåïõäáñ÷éêÞ
ïìÜäá
4. Ôé Þôáí ç ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò;
ÂëÝðå: áíÜðôõîç üñùí
5. Ðïéåò ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ åðéôÜ÷õíáí ôçí åîÝëéîç ôçò öåïõäáñ÷ßáò;

Ïé ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ðïõ åðéôÜ÷õíáí ôçí åîÝëéîç ôçò öåïõäáñ÷ßáò
Þôáí áõôÝò ðïõ Ýãéíáí óôï óôñáôü êáé óôç äéïßêçóç.
á) Ï óôñáôüò áðü áõôïêñáôïñéêüò Ýãéíå öåïõäáñ÷éêüò: Ðáëáéüôåñá áðïôåëïýíôáí
áðü åëåýèåñïõò áãñüôåò êáé åß÷å ùò áñ÷çãü ôïí áõôïêñÜôïñá. Ìå ôç ìåôáññýèìéóç ôïõ
ÊáñëïìÜãíïõ, óõãêñïôåßôï áðü ôï êÜèå öÝïõäï êáé åß÷å ùò áñ÷çãü ôï öåïõäÜñ÷ç.
Ç ìåôáññýèìéóç áõôÞ Ýãéíå åðåéäÞ ãßíïíôáí óõíå÷þò ðüëåìïé êáé åß÷å áõîçèåß ôï
êüóôïò ôïõ óôñáôéùôéêïý åîïðëéóìïý. Ãé' áõôü ï ÊáñëïìÜãíïò óôçñß÷èçêå óôïõò åõãåíåßò
(âáóéëéêïýò áîéùìáôïý÷ïõò) êáé óôïõò Üëëïõò éó÷õñïýò ãáéïêôÞìïíåò.
Ïé öåïõäÜñ÷åò óõãêñïôïýóáí óôñáôü áð' ôçí ðåñéï÷Þ ôïõò êáé óõììåôåß÷áí óôïí
ðüëåìï ìå ôïõò áíèñþðïõò ôïõò ðáñÝ÷ïíôáò êáé ôïí åîïðëéóìü ôïõò.
â) ÄéïéêçôéêÞ áëëáãÞ: Ï ÊáñëïìÜãíïò åß÷å äçìéïõñãÞóåé Ýíá ðïëý åêôåôáìÝíï êñÜôïò.
Ãéá íá åíéó÷ýóåé ôç äéïßêçóÞ ôïõ, ôï ÷þñéóå óå 200- 300 êïìçôåßåò (:ìåãÜëåò äéïéêçôéêÝò
ðåñéöÝñåéåò). Óå êÜèå êïìçôåßá äéüñéæå Ýíáí êüìçôá ãéá íá ôç äéïéêåß êáé ôïõ ðáñá÷ùñïýóå
áõôïêñáôïñéêÝò ãáßåò, áðü ôá Ýóïäá ôùí ïðïßùí áìåéâüôáí ï ßäéïò êáé ïé õðïôåëåßò ôïõ ãéá
ôéò õðçñåóßåò ðïõ ôïõ ðñïóÝöåñáí. ÓõíÞèùò ùò êüìçôåò äéïñßæïíôáí Üôïìá ðïõ áíÞêáí óôçí
ôïðéêÞ áñéóôïêñáôßá êáé äéÝèåôáí ðåñéïõóßá (åêôÜóåéò ãçò). Óôá ðñüóùðá áõôÜ Ýäùóå äçìüóéá
åîïõóßá, íá äéïéêïýí äçëáäÞ ôçí ðåñéöÝñåéÜ ôïõò, íá åéóðñÜôôïõí öüñïõò, íá áðïäßäïõí
äéêáéïóýíç, íá åöáñìüæïõí ôïõò íüìïõò ôïõ áõôïêñÜôïñá êëð.
Ïé êüìçôåò óõãêñïôïýóáí óôñáôü áð' ôçí ðåñéöÝñåéÜ ôïõò êáé ìå ôç óåéñÜ ôïõò
ðáñá÷ùñïýóáí óôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõò ìéá ðåñéï÷Þ ãéá íá Ý÷ïõí ôá áíáãêáßá ãéá ôïí
ðïëåìéêü åîïðëéóìü ôïõò. ¸ôóé áõôÝò ïé ìåôáññõèìßóåéò åðéôÜ÷õíáí ôçí åîÝëéîç ôçò
öåïõäáñ÷ßáò. 289
DSZR 2CIG
ÉÉ. Ç Ä ÉÁÌÏÑÖÙÓÇ ÔÇÓ Ä ÕÔÉÊÇÓ Å ÕÑÙÐÇÓ ÊÁÔÁ ÔÁ Ô ÅËÇ ÔÏÕ

Åõñþðç
Ì ÅÓÁÉÙÍÁ
1. ÐïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò ìåôáâïëÝò
(11ïò - 15ïò áé.)
Ðåñßëçøç
á. ÏéêïíïìéêÝò ÌåôáâïëÝò
• ÌåôáâïëÝò óôçí ýðáéèñï êáé äçìïãñáöéêÝò åîåëßîåéò

Áðü ôïí 11ï áé. Üñ÷éóáí íá óõíôåëïýíôáé ðïëý óçìáíôéêÝò ìåôáâïëÝò óôçí ýðáéèñï
ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò. Ïé ìåôáâïëÝò áõôÝò Þôáí ïéêïíïìéêÝò êáé äçìïãñáöéêÝò. Ïé
ïéêïíïìéêÝò ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí áýîçóç ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò, åíþ ïé äçìïãñáöéêÝò
ìå ôç ñáãäáßá áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý (11ïò - 13ïò áé.).
â. Ç áíÜðôõîç ôùí ðüëåùí
Ôçí ßäéá åðï÷Þ åîåëßóóïíôáé êáé ïé ðüëåéò ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò. Éäñýïíôáé íÝåò êáé
åðåêôåßíïíôáé ïé ðáëéÝò. Ïé ðüëåéò áðïôåëïýóáí êÝíôñá åìðïñßïõ, âéïôå÷íßáò, ôñáðåæéêþí
åñãáóéþí êáé ôå÷íïëïãßáò. Ï ðëçèõóìüò ôïõò áõîÞèçêå êáé áðïôÝëåóå ôçí åñãáôéêÞ
äýíáìç ôùí âéïôå÷íéþí, ðïõ ìåôáöÝñèçêáí ðëÝïí ó' áõôÝò. Ïé ôå÷íéêÝò åîåëßîåéò (÷ñÞóç
íåñüìõëïõ êáé áíåìüìõëïõ) äéáäñáìÜôéóáí áðïöáóéóôéêü ñüëï óôçí åîÝëéîç ôùí áóôéêþí
êÝíôñùí.
Ðïëý óçìáíôéêÞ ìåôáâïëÞ óôéò ðüëåéò, óôï äéÜóôçìá áõôü, Þôáí ç ðáñá÷þñçóç
"×áñôþí Åëåõèåñéþí", äçëáäÞ ïéêïíïìéêþí êáé äéïéêçôéêþí ðñïíïìßùí. Ìå ôá ðñïíüìéá
áõôÜ ïé ðüëåéò Ýãéíáí áõôüíïìåò êáé äéïéêïýíôáí áðü ôïõò åõãåíåßò êáé ôïõò áóôïýò. Óôá
äçìïôéêÜ óõìâïýëéá óõììåôåß÷áí êáé åêðñüóùðïé åðáããåëìáôéêþí óõíôå÷íéþí.
ã. Ôï åìðüñéï
Ç áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý êáé ôçò ðáñáãùãÞò óõíÝâáëå áðïöáóéóôéêÜ óôçí áíáâßùóç
ôïõ åìðïñßïõ. Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áíÜðôõîÞ ôïõ Þôáí: 1) ç åöáñìïãÞ ôçò
íÝáò íáõôéêÞò ôå÷íïëïãßáò, 2) ç êáôáóêåõÞ íÝùí äñüìùí, 3) ç êáèéÝñùóç ôïõ èåóìïý
ôùí åìðïñïðáíçãýñåùí, 4) ç ßäñõóç íÝùí åìðïñéêþí ðüëåùí êáé ç áíáâßùóç ðáëéþí, 5)
ç ßäñõóç åìðïñéêþí óôáèìþí óôç Ìåóüãåéï, 6) ç óõãêñüôçóç "Åíþóåùí" åìðüñùí êáé
åìðïñéêþí ðüëåùí, ãéá ôçí êáëýôåñç ðñïóôáóßá ôùí óõìöåñüíôùí ôïõò, 7) ç ÷ñÞóç ôïõ
íïìßóìáôïò êáé ôùí óõíáëëáãìáôéêþí óôéò óõíáëëáãÝò.
ä. Ç êïéíùíßá
Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ðïõ ðáñáôçñÞèçêå áðü ôïí 11ï Ýùò ôïí 13ï áé., ïäÞãçóå
óôçí áêìÞ ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò. ¼ìùò ïé áëëáãÝò óôçí ïéêïíïìßá êáé óôçí á-
íÜðôõîç ôùí ðüëåùí, åß÷áí åðéðôþóåéò óôéò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò êáé óôç äïìÞ ôçò ðïëéôéêÞò
åîïõóßáò.
á) Óôéò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò: 1) Ïé äïõëïðÜñïéêïé ìðïñïýóáí íá ÷åéñáöåôïýíôáé
åîáãïñÜæïíôáò ôéò ïéêïíïìéêÝò õðï÷ñåþóåéò ôïõò ðñïò ôïõò ãáéïêôÞìïíåò, 2) ïé åëåýèåñïé
290
DSZR 2CIG
÷ùñéêïß åãêáôÝëåéðáí ôçí ýðáéèñï êáé áíáæçôïýóáí åñãáóßá óôéò ðüëåéò êáé 3)
äçìéïõñãÞèçêå ç áóôéêÞ ôÜîç áðü ôïõò åìðüñïõò, ôïõò âéïôÝ÷íåò êáé ôïõò ôñáðåæßôåò. ÌåóáéùíéêÞ
â) Óôçí ðïëéôéêÞ: 1) Ç áóôéêÞ ôÜîç ðÝôõ÷å ôïí ðåñéïñéóìü ôùí öåïõäáñ÷éêþí Åõñþðç
äéêáéùìÜôùí êáé ôç óõììåôï÷Þ ôçò óôç äéáêõâÝñíçóç ôùí ðüëåùí. 2) Ç áíÜðôõîç ôïõ
äéåèíïýò åìðïñßïõ êáé ç åõñåßá ÷ñÞóç ôïõ íïìßóìáôïò (åê÷ñçìáôéóìüò ôçò ïéêïíïìßáò)
ïäÞãçóáí óôçí êñßóç ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò, äéüôé ç ãç, Ýðáøå íá åßíáé ôï
ìïíáäéêü ìÝôñï êÜèå áîßáò.
å. Ç êñßóç ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 13ïõ áé. Ýùò ôá ìÝóá ôïõ 15ïõ ç Åõñþðç åéóÝñ÷åôáé óå ìéá ìåôáâáôéêÞ
ðåñßïäï, áðü ôï ìåóáßùíá óôïõò íÝïõò ÷ñüíïõò. ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ ðáñáôçñåßôáé ìéá
ãåíéêüôåñç êñßóç, êáèþò: 1) áõîÞèçêå ðïëý ï ðëçèõóìüò, 2) ïé êáëëéåñãïýìåíåò åêôÜóåéò
äåí åðáñêïýóáí ãéá ôçí êÜëõøç ôùí áíáãêþí äéáôñïöÞò, 3) åðéêñÜôçóáí äõóìåíåßò
êáéñéêÝò óõíèÞêåò, 4) åíÝóêçøáí åðéäçìßåò, üðùò ç ìáýñç ðáíþëç êáé 5) Üñ÷éóáí ðÜëé ïé
ìáêñï÷ñüíéïé áéìáôçñïß ðüëåìïé (üðùò ï åêáôïíôáåôÞò ìåôáîý Áããëßáò - Ãáëëßáò), ìå
áðïôÝëåóìá íá ðñïêëçèåß ìåãÜëç äçìïãñáöéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ öèïñÜ.
Ôá öáéíüìåíá áõôÜ åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá: 1) ôçí åãêáôÜëåéøç ôçò õðáßèñïõ, 2) ôç
ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý êáé 3) ôçí åðéâïëÞ ðñüóèåôçò öïñïëïãßáò óôïõò ÷ùñéêïýò áðü
ôïõò öåïõäÜñ÷åò, ãéá íá êáëýøïõí ôéò Ýêôáêôåò äáðÜíåò êáé ôá ÝóïäÜ ôïõò.
Ç êáôÜóôáóç áõôÞ ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç êáé ôùí ÷ùñéêþí êáé ôùí áóôþí.
Åêäçëþèçêáí ðïëëÝò åîåãÝñóåéò ìå ãåíéêü áßôçìá ôç ìåßùóç ôùí ðñïíïìßùí êáé ôùí
áõèáéñåóéþí ôùí åõãåíþí. Ïé åîåãÝñóåéò êáôáðíßãçêáí ìå âéáéüôçôá, åîÝöñáæáí üìùò ôç
ãåíéêüôåñç êñßóç ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò.
óô. Ôá åõñùðáúêÜ êñÜôç
Áðü ôïí 11ï áé. Ýùò ôïí 15ï óôç Ãåñìáíßá, Áããëßá êáé Ãáëëßá Üñ÷éóáí ïñéóìÝíåò
äéáöïñïðïéÞóåéò óôçí ïñãÜíùóç ôçò ðïëéôéêÞò åîïõóßáò. Óôá êñÜôç áõôÜ äçìéïõñãÞèçêáí
íÝïé èåóìïß äéáêõâÝñíçóçò: á) ç Äßáéôá, óôç Ãåñìáíßá, â) ïé ÃåíéêÝò ÔÜîåéò, óôç Ãáëëßá
êáé ã) ôï Êïéíïâïýëéï óôçí Áããëßá, óôïõò ïðïßïõò óõììåôåß÷áí ðëÝïí åðßóçìá êáé ïé
áóôïß. ÓõãêåêñéìÝíá:
á) Óôç Ãåñìáíßá, ðïõ Þôáí ÷ùñéóìÝíç óå ðïëëÜ êñáôßäéá, ïé åêëÝêôïñåò åõíüçóáí ôç
äçìéïõñãßá ôïõ èåóìïý ôçò ðåñéöåñåéáêÞò Äßáéôáò, ðïõ Þôáí Ýíá åßäïò Êïéíïâïõëßïõ, óôï
ïðïßï óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ êáé ôùí áóôþí. Áñãüôåñá
óõãêñïôÞèçêå ìéá êåíôñéêÞ Äßáéôá ãéá üëç ôçí áõôïêñáôïñßá.
â) Óôçí Áããëßá, ðïõ áíôéìåôþðéæå óïâáñÜ åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá, ïé
åõãåíåßò åêìåôáëëåýôçêáí ôç äõóáñÝóêåéá åíáíôßïí ôïõ âáóéëéÜ êáé åðÝâáëáí
ðåñéïñéóìïýò óôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. Áõôü Ýãéíå ìå ôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ ÌåãÜëïõ ×Üñôç
ÄéêáéùìÜôùí (1215) áðü ôï âáóéëéÜ ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá. Ëßãï áñãüôåñá ç ìïíáñ÷ßá
äÝ÷ôçêå ôç óõãêñüôçóç åíüò Êïéíïâïõëßïõ, üðïõ óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé åõãåíþí,
êëÞñïõ êáé áóôþí.
ã) Óôç Ãáëëßá ï âáóéëéÜò éó÷õñïðïßçóå ôçí åîïõóßá ôïõ êáé åðéâëÞèçêå óôïõò
öåïõäÜñ÷åò ìå ôç äçìéïõñãßá áíôéðñïóùðåõôéêþí èåóìþí. Ïé êõñéüôåñïé Þôáí ç
ÓõíÝëåõóç ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí, üðïõ óõììåôåß÷áí åõãåíåßò, êëÞñïò êáé áóôïß.
ÐáñÜëëçëá ìå áõôÝò ôéò áëëáãÝò, äçìéïõñãÞèçêáí êáé íÝá êñÜôç óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò
ÄõôéêÞò Åõñþðçò.
291
DSZR 2CIG
æ. Ç Åêêëçóßá êáé ç óýãêñïõóÞ ôçò ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá

ÌåóáéùíéêÞ Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá, ðïõ Þôáí ìßá áðü ôéò êõñéüôåñåò åîïõóßåò ôçò ìåóáéù-
Åõñþðç íéêÞò æùÞò, óõãêñïýóèçêå áñ÷éêÜ ìå ôï ãåñìáíü áõôïêñÜôïñá êáé áñãüôåñá ìå ôïõò
ÃÜëëïõò âáóéëåßò, áíôéäñþíôáò óôïí Ýëåã÷ï ðïõ ðñïóðÜèçóå íá ôçò åðéâÜëåé ç êïóìéêÞ
åîïõóßá.
á) Óôç Ãåñìáíßá: äçìéïõñãÞèçêå ç "Ýñéäá ôçò ðåñéâïëÞò", ç ïðïßá Þôáí ìáêñï÷ñüíéá
êáé Ýëçîå ìå óõìâéâáóìü (Óõìöùíßá ôçò Âïñìò, 1122). Ç Ýñéäá áõôÞ Üñ÷éóå üôáí ï ðÜðáò
áðáãüñåõóå ôçí êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ, äçëáäÞ ôçí áðïíïìÞ ôùí åêêëçóéáóôéêþí äéêáéùìÜôùí
êáé ôïí äéïñéóìü ôùí åðéóêüðùí áðü ôïí áõôïêñÜôïñá.
â) Óôç Ãáëëßá ï âáóéëéÜò Ý÷ïíôáò ôçí õðïóôÞñéîç ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí, íßêçóå ôïí
ðÜðá, áíáãêÜæïíôÜò ôïí íá ìåôáöÝñåé ôçí Ýäñá ôïõ áðü ôç Ñþìç óôçí Áâéíéüí (üðïõ
Ýìåéíå ãéá 70 ÷ñüíéá).
Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ôçí åðï÷Þ áõôÞ ðáñïõóßáóå öáéíüìåíá äéáöèïñÜò, ìå
áðïôÝëåóìá íá äéáôõðþíåôáé Ýíôïíá ôï áßôçìá ãéá èñçóêåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç.
á. ÏéêïíïìéêÝò ÌåôáâïëÝò
ÌåôáâïëÝò óôçí ýðáéèñï êáé äçìïãñáöéêÝò åîåëßîåéò
• Áðü 11ï áé. o Áýîçóç ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò.
ÐáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áýîçóç ôçò ðáñáãùãÞò:
1) ïé ôå÷íéêÝò êáéíïôïìßåò óôç ãåùñãßá
2) ç êáèéÝñùóç ôñéæùíéêÞò êáëëéÝñãåéáò
3) ç åðÝêôáóç êáëëéåñãïýìåíùí åêôÜóåùí (ìå åê÷åñóþóåéò êáé áðïîçñÜíóåéò åëþí)
4) ç ÷ñÞóç áíåìüìõëùí êáé íåñüìõëùí
•Áðü 11ï áé. o ñáãäáßá áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý

ÐáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý:
1) ç ðñüïäïò óôç ãåùñãßá
2) ïé çðéüôåñåò êëéìáôéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñÜôçóáí
3) ç õðï÷þñçóç ôùí åðéäçìéþí
4) ç åðéêñÜôçóç óôçí Åõñþðç ìéáò ðåñéüäïõ ó÷åôéêÞò çñåìßáò
â. Ç áíÜðôõîç ôùí ðüëåùí

•11ïò áé.: o áíÜêôçóç äõíáìéóìïý ôùí ðüëåùí
o ßäñõóç íÝùí ðüëåùí
o åðÝêôáóç ðáëáéþí Ýîù áðü ôá ôåß÷ç
o áíÜðôõîç áóôéêþí êÝíôñùí o áíôáëëáãÝò ðñïúüíôùí ÷ùñéêþí ìå
âéïôå÷íéêÜ åßäç êáé åìðïñåýìáôá
Öáéíüìåíá áíÜðôõîçò ôùí ðüëåùí:
1) Ðüëåéò: o êÝíôñá åìðïñßïõ, âéïôå÷íßáò, ôñáðåæéêþí åñãáóéþí
2) Áýîçóç ðëçèõóìïý
3) Ôå÷íéêÝò åîåëßîåéò (íåñüìõëïò, áíåìüìõëïò o êéíçôÞñéåò äõíÜìåéò)
292
DSZR 2CIG
4) ÁíÜðôõîç âéïôå÷íßáò: o ìåôáöÝñåôáé óôéò ðüëåéò (áðü ôçí ýðáéèñï Ýùò 10ï áé.)
o âåëôéþíåôáé óçìáíôéêÜ ÌåóáéùíéêÞ
Ëüãïé âåëôßùóçò: oá) ïé ôå÷íïëïãéêÝò åîåëßîåéò Åõñþðç
oâ) ç ðïëõÜñéèìç åñãáôéêÞ äýíáìç óôéò ðüëåéò
5) Ôï åìðüñéï
6) Ïé ×Üñôåò Åëåõèåñéþí: o Þôáí ðñïíüìéá ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ
o ðáñá÷ùñïýíôáí áðü ôïõò çãåìüíåò óôéò ðüëåéò
• Åëåýèåñåò Þ áõôïêñáôïñéêÝò êïéíüôçôåò: ïé ðüëåéò ðïõ ôïõò åß÷áí ðáñá÷ùñçèåß ÷Üñôåò
åëåõèåñéþí: o Þôáí áõôüíïìåò
o äéïéêïýíôáí áðü åõãåíåßò êáé áóôïýò
o åß÷áí äçìïôéêÜ óõìâïýëéá*
*äçìïôéêÜ óõìâïýëéá: o óõììåôåß÷áí åõãåíåßò & åêðñüóùðïé åðáããåëìáôéêþí
óõíôå÷íéþí (åìðüñùí, õöáíôïõñãþí, áñôïðïéþí êëð.)
ã. Ôï åìðüñéï
•Áýîçóç ðëçèõóìïý êáé ðáñáãùãÞò o áíáâßùóç åìðïñßïõ
ÐáñÜãïíôåò áíÜðôõîçò åìðïñßïõ:
1) Ç åöáñìïãÞ íÝáò íáõôéêÞò ôå÷íïëïãßáò
2) Ç êáôáóêåõÞ íÝùí äñüìùí
3) Ç êáèéÝñùóç èåóìïý ôùí åìðïñïðáíçãýñåùí (ÖëÜíäñáò, Êáìðáíßáò êëð.)
4) Ç ßäñõóç íÝùí åìðïñéêþí ðüëåùí Þ áíáâßùóç ðáëéþí (Ìáóóáëßá, Áìâïýñãï, Ìðñéæ,
Êïëùíßá, Ðáñßóé, Ëïíäßíï)
5) Ç ßäñõóç åìðïñéêþí óôáèìþí óôç Ìåóüãåéï (áðü åìðüñïõò Âåíåôßáò, ÃÝíïõáò,
Ðßæáò)
6) Ïé åíþóåéò åìðüñùí êáé åìðïñéêþí ðüëåùí o ãéá êáëýôåñç ðñïóôáóßá ôùí
óõìöåñüíôùí ôïõò
7) Ç áýîçóç ôçò êõêëïöïñßáò ôïõ íïìßóìáôïò êáé ôï ÷ñçìáôïðéóôùôéêü óýóôçìá*
* áðü ôï 13ï áé.: o ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ïé óõíáëëáãìáôéêÝò êáé
o áêïëïõèåßôáé ç ðñáêôéêÞ ôùí ðéóôþóåùí
o Áñãõñáìïéâïß o áíôáëëÜóóïõí ôá ÷ñÞìáôá óôéò ðüëåéò Þ óôá
ðáíçãýñéá
ä. Ç êïéíùíßá
•11ïò - 13ïò áé.: o ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç o áêìÞ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
Ïé åðéðôþóåéò ôçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò óôçí êïéíùíßá:
1) Ïé äïõëïðÜñïéêïé: o åîáãüñáæáí ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõò óôïõò ãáéïêôÞìïíåò
o ÷åéñáöåôïýíôáí
2) Ïé åëåýèåñïé ÷ùñéêïß: o åãêáôÝëåéðáí ôçí ýðáéèñï êáé
o áíáæçôïýóáí åñãáóßá óôéò ðüëåéò
3) ÄçìéïõñãÞèçêå ç áóôéêÞ ôÜîç o áðü åìðüñïõò, âéïôÝ÷íåò, ôñáðåæßôåò êëð.
Ïé åðéðôþóåéò ôçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò óôçí ðïëéôéêÞ:

1) Ç áóôéêÞ ôÜîç: o ðåôõ÷áßíåé ôïí ðåñéïñéóìü ôùí öåïõäáñ÷éêþí äéêáéùìÜôùí
o åíéó÷ýåé ôï ñüëï ôçò óôç äéáêõâÝñíçóç ôùí ðüëåùí
2) Êñßóç ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò. 293
DSZR 2CIG
ÐáñÜãïíôåò êñßóçò:
ÌåóáéùíéêÞ 1) ç áíÜðôõîç ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ
Åõñþðç 2) ç åõñåßá ÷ñÞóç ôïõ ÷ñÞìáôïò ùò áíôáëëáêôéêïý ìÝóïõ
3) ç ãç Ýðáøå íá áðïôåëåß ôï ìïíáäéêü ìÝôñï êÜèå áîßáò
å. Ç êñßóç ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ
•ÌÝóá 13ïõ áé. o ôá ðñþôá óõìðôþìáôá êñßóçò ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
•Áñ÷Ýò 14ïõ áé. o âáèéÜ êñßóç öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
•ÌÝóá 13ïõ - ìÝóá 15ïõ o ìåôáâáôéêÞ ðåñßïäïò Åõñþðçò (áðü ìåóáßùíá óôïõò
íÝïõò ÷ñüíïõò)
Öáéíüìåíá êñßóçò ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ:
1) áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý ìå ñõèìïýò õøçëüôåñïõò áðü ôéò äõíáôüôçôåò ôçò
ðáñáãùãÞò
2) áäõíáìßá êÜëõøçò áíáãêþí äéáôñïöÞò (áíåðÜñêåéá êáëëéåñãÞóéìùí åêôÜóåùí)
3) åðéêñÜôçóç äõóìåíþí êáéñéêþí óõíèçêþí (êáôÜ ôï 14ï áé.)
4) ðáñáôåôáìÝíïò ëéìüò
5) ìáýñç ðáíþëç (1345 - 1400) o ðïëëÝò áíèñþðéíåò áðþëåéåò
6) ìáêñï÷ñüíéïé êáé áéìáôçñïß ðüëåìïé o äçìïãñáöéêÞ & ïéêïíïìéêÞ öèïñÜ
ï êõñéüôåñïò: ï åêáôïíôáåôÞò (1337 - 1453) o ìåôáîý Áããëßáò - Ãáëëßáò
Ïé åðéðôþóåéò ôçò êñßóçò:
1) Ç åðáñ÷ßá åãêáôáëåßöèçêå êáé åñçìþèçêå
2) Ç Ýëëåéøç ôñïößìùí ðñïêÜëåóå Üíïäï ôùí ôéìþí êáé ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý
3) Ïé çãåìüíåò êáé ïé öåïõäÜñ÷åò o åðÝâáëáí ðñüóèåôç öïñïëïãßá óôïõò ÷ùñéêïýò
ó ê ï ð ü ò: oá) íá êáëýøïõí ôéò Ýêôáêôåò ðïëåìéêÝò äáðÜíåò
o â) íá åîáóöáëßóïõí ôá ÝóïäÜ ôïõò
Ç áíôßäñáóç óôçí êñßóç

• ËáúêÞ ïñãÞ - åîåãÝñóåéò ÷ùñéêþí óôçí ýðáéèñï (Ãáëëßá, Áããëßá, Éôáëßá)
• ÅîåãÝñóåéò áóôþí óôá áíåðôõãìÝíá áóôéêÜ êÝíôñá (ÖëÜíäñá, Â. Éôáëßá)
– Áßôçìá: o ðåñéïñéóìüò ðñïíïìßùí êáé áõèáéñåóéþí ôùí åõãåíþí
• Ïé åîåãÝñóåéò: o êáôáðíßãçêáí ìå âéáéüôçôá
o åîÝöñáæáí ôç ãåíéêüôåñç êñßóç ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
óô. Ôá åõñùðáúêÜ êñÜôç
• 11ïò áé.: Ãåñìáíßá, Áããëßá, Ãáëëßá o äéáöïñïðïéÞóåéò óôçí ïñãÜíùóç ôçò ðïëéôéêÞò
åîïõóßáò
• Åðéäßùîç çãåìüíùí o åíßó÷õóç ôçò åîïõóßáò ôïõò
• Äçìéïõñãßá íÝùí èåóìþí äéáêõâÝñíçóçò:
ÃÅÑÌÁÍÉÁ o Äßáéôá
ÁÃÃËÉÁ
ÃÁËËÉÁ
o Êïéíïâïýëéï
o ÃåíéêÝò ÔÜîåéò
` óõììåôåß÷áí åðßóçìá êáé ïé áóôïß
ÃÅÑÌÁÍÉÁ
– ¹ôáí ÷ùñéóìÝíç óå ðïëëÜ êñáôßäéá
294
DSZR 2CIG
– Ïé åêëÝêôïñåò o Þôáí äïýêåò Þ çãåìüíåò ôùí óðïõäáéïôÝñùí êñáôéäßùí

o ëÜìâáíáí ìÝñïò óôçí åêëïãÞ ôïõ áõôïêñÜôïñá ÌåóáéùíéêÞ
o åðéèõìïýóáí ôçí åîáóèÝíçóç ôçò áõôïêñáôïñéêÞò åîïõóßáò Åõñþðç
o áíôéäñïýóáí óå êÜèå ðñïóðÜèåéá äçìéïõñãßáò åíéáßïõ êñÜôïõò
o åõíüçóáí ôçí áíÜðôõîç ôïõ èåóìïý ôçò ðåñéöåñåéáêÞò Äßáéôáò*
– *ðåñéöåñåéáêÞ Äßáéôá: o Þôáí Ýíá åßäïò Êïéíïâïõëßïõ
o óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé: åõãåíþí, êëÞñïõ, áóôþí
– ÊåíôñéêÞ Äßáéôá: o Þôáí Ýíá åßäïò Êïéíïâïõëßïõ ãéá üëç ôçí áõôïêñáôïñßá
o óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé: åõãåíþí, êëÞñïõ, áóôþí
ÁÃÃËÉÁ:
– Áíôéìåôþðéæå óïâáñÜ ðñïâëÞìá åîùôåñéêÜ êáé åóùôåñéêÜ.
á) ÅîùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá:
– óõíåíå÷åßò ðüëåìïé ìå Ãáëëßá
– áðþëåéá áããëéêþí åäáöþí ðÝñá áðü ôç ÌÜã÷ç
â) ÅóùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá:
– äõóáñÝóêåéá ôïõ ëáïý åíáíôßïí ôïõ âáóéëéÜ
– Ïé åõãåíåßò, ïé áóôïß êáé ï êëÞñïò o åðÝâáëáí ðåñéïñéóìïýò óôç âáóéëéêÞ
åîïõóßá
•1215: ÉùÜííçò Á´ ÁêôÞìïíáò: o ðáñá÷þñçóå ôï ÌåãÜëï ×Üñôç ÄéêáéùìÜôùí
(ðåñéüñéæå ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá)
o äÝ÷ôçêå ôç óõãêñüôçóç åíüò Êïéíïâïõëßïõ*
*Êïéíïâïýëéï o áíôéðñüóùðïé áðü : åõãåíåßò, êëÞñï, áóôïýò
ÃÁËËÉÁ: o íéêÞôñéá ôïõ åêáôïíôáåôïýò ðïëÝìïõ
– Ï âáóéëéÜò: o éó÷õñïðïßçóå ôç ìïíáñ÷éêÞ åîïõóßá
o åðéâëÞèçêå óôïõò öåïõäÜñ÷åò
o óõãêñïýóôçêå ìå ôïí ðÜðá
o äçìéïýñãçóå ôï èåóìü ôçò ÓõíÝëåõóçò ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí*
ó ê ï ð ü ò: íá ìçí ìðïñïýí ïé öåïõäÜñ÷åò íá äéåêäéêÞóïõí ôçí åîïõóßá
* ÓõíÝëåõóç Ãåíéêþí ÔÜîåùí o óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé: åõãåíþí, êëÞñïõ, áóôþí
æ. Ç Åêêëçóßá êáé ç óýãêñïõóÞ ôçò ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá
•ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá:
– Þôáí ìßá áðü ôéò êõñéüôåñåò åîïõóßåò ôçò ìåóáéùíéêÞò æùÞò
– áíôéäñïýóå óôïí Ýëåã÷ï ðïõ Þèåëå íá ôçò åðéâÜëåé ç êïóìéêÞ åîïõóßá
– óõãêñïýóôçêå: o á) ìå ôï ãåñìáíü áõôïêñÜôïñá
o â) ìå ôïõò ãÜëëïõò âáóéëåßò
•á) Ç óýãêñïõóç óôç Ãåñìáíßá
•1075: o ï ðÜðáò áðáãüñåõóå ôçí "êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ"*
* ÊïóìéêÞ ðåñéâïëÞ : ç áðïíïìÞ ôùí åêêëçóéáóôéêþí äéêáéùìÜôùí êáé ï äéïñéóìüò
åðéóêüðùí áðü ôïí áõôïêñÜôïñá.
• Óýãêñïõóç ðÜðá ìå ãåñìáíü áõôïêñÜôïñá: o Ýñéäá ôçò ðåñéâïëÞò
•1122 o ÊïíêïñäÜôï Þ Óõìöùíßá ôçò Âïñìòo ëÞîç äéáìÜ÷çò (óõìâéâáóìüò)
295
DSZR 2CIG
•â) Ç óýãêñïõóç óôç Ãáëëßá

ÌåóáéùíéêÞ – Ï âáóéëéÜò ôçò Ãáëëßáò: o åß÷å ôçí õðïóôÞñéîç ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí
Åõñþðç o íßêçóå ôïí ðÜðá
o ôïí áíÜãêáóå íá ìåôáöÝñåé ôçí Ýäñá ôïõ áðü ôç
Ñþìç óôç ãáëëéêÞ ðüëç Áâéíéüí
•1305 - 1377 : ç ðáðéêÞ Ýäñá óôçí Áâéíéüí o áé÷ìáëùóßá ôçò Áâéíéüí
•ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá o öáéíüìåíá äéáöèïñÜò êáé çèéêÞò ðáñáêìÞò
•Áßôçìá ãéá èñçóêåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç
"Ãéá íá åîáóöáëéóôåß ç äéáôñïöÞ ôïõ ðëçèõóìïý, åðåêôåßíïíôáé ïé êáëëéåñãïýìåíåò
åêôÜóåéò ìå åê÷åñóþóåéò êáé áðïîçñÜíóåéò åëþí". (óåë. 94)
Ëüãù ôçò ñáãäáßáò áýîçóçò ôïõ ðëçèõóìïý áíáæçôÞèçêå íÝïò æùôéêüò ÷þñïò ìå
åê÷åñóþóåéò êáé áðïîçñÜíóåéò. ÌÜëéóôá, ïé ãáéïêôÞìïíåò ôéò åíèÜññõíáí, êáèþò Ýôóé
áðïêôïýóáí åéóïäÞìáôá áðü åäÜöç ðïõ ìÝ÷ñé ôüôå äåí Þôáí ðáñáãùãéêÜ. Ãéá ôçí
ðñïóÝëêõóç ðëçèõóìïý ðáñá÷ùñïýóáí ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ ðñïíüìéá óôïõò
ïéêéóôÝò. ÐñáãìáôïðïéÞèçêå äçëáäÞ Ýíáò áãñïôéêüò åðïéêéóìüò (:åãêáôÜóôáóç
ðëçèõóìþí óå áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò ìå óêïðü ôç ãåùñãéêÞ áðáó÷üëçóç). ÅðéðëÝïí
ïé åê÷åñóþóåéò êáé ïé áðïîçñÜíóåéò áðïôåëïýí Ýêöñáóç ôïõ åðåêôáôéêïý ðíåýìáôïò
ðïõ äéáêáôÝ÷åé ôçí Åõñþðç áðü ôïí 11ï áé. ÌïñöÞ áõôÞò ôçò äõíáìéêÞò áðïôåëïýí
êáé ïé Óôáõñïöïñßåò.
"Ç áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ óõíäÝåôáé ìå ôçí åöáñìïãÞ íÝáò íáõôéêÞò ôå÷íïëïãßáò.."
(óåë. 95)
Óôç èÜëáóóá ôï åìðüñéï äéåîáãüôáí ìå ãáëÝñåò êáé êüãêåò (: ôýðïò ðëïßùí ôïõ
ÂïññÜ). Ãýñù óôï 1200 êáèéåñþèçêå åðßóçò ç ÷ñÞóç ôçò ðõîßäáò êáé ôïõ ðñõìíáßïõ
ðçäáëßïõ.
ÔñéæùíéêÞ êáëëéÝñãåéá (óåë. 94)
Ç ôñéæùíéêÞ êáëëéÝñãåéá Þôáí ìßá ìÝèïäïò êáëëéÝñãåéáò ôçò ãçò, ðïõ êáèéåñþèçêå
óôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé., óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç, êáôÜ ôçí ïðïßá ôï êÜèå ÷ùñÜöé ÷ùñßæåôáé
óå 3 æþíåò êáé êáëëéåñãåßôáé åíáëëÜî, þóôå êÜèå öïñÜ íá ìÝíåé ìßá æþíç ÷Ýñóá ãéá
áãñáíÜðáõóç. Áõôü åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí ðïóïôéêÞ êáé ðïéïôéêÞ âåëôßùóç ôçò
ðáñáãùãÞò.
×Üñôåò Åëåõèåñéþí (óåë. 95)
Ôá ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí áðü ôïõò çãåìüíåò óôéò
ðüëåéò ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò, éäßùò óôéò íÝåò, áðü ôïí 11ï áé.
Åëåýèåñåò Þ áõôïêñáôïñéêÝò êïéíüôçôåò (óåë. 95)
¸ôóé ëÝãïíôáí ïé ðüëåéò ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò, éäßùò ïé íÝåò ðïõ éäñýïíôáí, áðü ôïí
11ï áé., óôéò ïðïßåò ðáñá÷ùñïýíôáí áðü ôïõò çãåìüíåò ×Üñôåò Åëåõèåñéþí, äçëáäÞ
ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ ðñïíüìéá. Ïé ðüëåéò áõôÝò Þôáí áõôüíïìåò êáé äéïéêïýíôáí
áðü ôïõò åõãåíåßò êáé ôïõò áóôïýò. Óôá äçìïôéêÜ óõìâïýëéá óõììåôåß÷áí, óõíÞèùò,
êáé åêðñüóùðïé ôùí åðáããåëìáôéêþí óõíôå÷íéþí, üðùò ôùí åìðüñùí, ôùí
296
õöáíôïõñãþí, ôùí áñôïðïéþí êáé Üëëùí.
DSZR 2CIG
Åìðïñïðáíçãýñåéò (óåë. 95)

Åìðïñéêüò èåóìüò ðïõ êáèéåñþèçêå óôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áé. óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç. ¹ôáí ÌåóáéùíéêÞ
óõãêåíôñþóåéò åìðüñùí óå êÜðïéá ðüëç ìå ôçí åõêáéñßá ôçò åïñôÞò áãßïõ êáé Åõñþðç
äéåîáãùãÞ åìðïñßïõ ìå óõììåôï÷Þ ðïëëþí åìðüñùí áðü ðïëëÝò ÷þñåò ôçò ÄõôéêÞò
Åõñþðçò. Áðïôåëïýóáí ìéá äéáñêÞ áãïñÜ, üðïõ ðñïóöÝñïíôáí åìðïñåýìáôá, ãßíïíôáí
áíôáëëáãÝò íïìéóìÜôùí êáé ÷ïñçãïýíôáí ðéóôþóåéò. Ìåãáëýôåñåò åìðïñïðáíçãýñåéò
Þôáí ôçò ÖëÜíäñáò êáé ôçò Êáìðáíßáò.
ÁóôéêÞ ôÜîç (óåë. 96)
Ç ôÜîç ôùí åìðüñùí, âéïôå÷íþí, ôñáðåæéôþí êáé üóùí áó÷ïëïýíôáí ìå ôéò íÝåò
ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óôéò ðüëåéò ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò áðü ôïí 11ï áé. Ïé
Üíèñùðïé áõôïß Ý÷ïíôáò êïéíÜ óõìöÝñïíôá óõãêñüôçóáí ìéá íÝá êïéíùíéêÞ ïìÜäá,
ðïõ åðåäßùîå êáé ðÝôõ÷å ôïí ðåñéïñéóìü ôùí öåïõäáñ÷éêþí äéêáéùìÜôùí óôá áóôéêÜ
êÝíôñá êáé åíßó÷õóå ôï äéêü ôçò ñüëï óôç äéáêõâÝñíçóç ôùí ðüëåùí.
Áñãõñáìïéâïß (óåë. 96)
Ôñáðåæßôåò ðïõ áíôÜëëáóóáí ôá ÷ñÞìáôá óôéò ðüëåéò êáé óôá ðáíçãýñéá ôçò ÄõôéêÞò
Åõñþðçò, ìå ôçí áíÜðôõîç ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ áðü ôïí 11ï áéþíá.
Ìáýñç ðáíþëç (óåë. 96)
ÅðéäçìéêÞ áññþóôéá ðïõ åéóÝâáëå óôçí Åõñþðç ôï 1400 êáé ìÝ÷ñé ôï 1400 åîüíôùóå
ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò.
ÅêëÝêôïñåò (óåë. 97)
Äïýêåò Þ çãåìüíåò ôùí óðïõäáéïôÝñùí êñáôéäßùí ôçò Ãåñìáíßáò. ÏíïìÜæïíôáí Ýôóé,
åðåéäÞ ëÜìâáíáí ìÝñïò óôçí åêëïãÞ ôïõ áõôïêñÜôïñá. Ïé åêëÝêôïñåò åðéèõìïýóáí
íá åßíáé åîáóèåíçìÝíç ç áõôïêñáôïñéêÞ åîïõóßá, ãé' áõôü áíôéôÜóóïíôáí óå êÜèå
ðñïóðÜèåéá äçìéïõñãßáò åíüò åíéáßïõ êñÜôïõò. Ãéá ôïõò ßäéïõò ëüãïõò åõíüçóáí ôçí
áíÜðôõîç ôïõ èåóìïý ôçò ðåñéöåñåéáêÞò Äßáéôáò, ðïõ Þôáí Ýíá åßäïò êïéíïâïõëßïõ óôï
ïðïßï óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ êáé ôùí áóôþí.
Äßáéôá (óåë. 97)
ÍÝïò èåóìüò äéáêõâÝñíçóçò ðïõ äçìéïõñãÞèçêå áðü ôïõò ÅêëÝêôïñåò ôùí
óðïõäáéïôÝñùí êñáôéäßùí ôçò Ãåñìáíßáò áðü ôïí 11ï áéþíá. Áñ÷éêÜ óõãêñïôÞèçêå ç
ðåñéöåñåéáêÞ Äßáéôá, ðïõ Þôáí Ýíá åßäïò Êïéíïâïõëßïõ, óôï ïðïßï óõììåôåß÷áí
áíôéðñüóùðïé ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ êáé ôùí áóôþí. Áñãüôåñá óõãêñïôÞèçêå êáé
ìßá êåíôñéêÞ Äßáéôá ãéá üëç ôçí áõôïêñáôïñßá ìå ðáñüìïéá óýíèåóç.
ÌåãÜëïò ÷Üñôçò ôùí ÄéêáéùìÜôùí (Magna Carta) (óåë. 97)
Êåßìåíï ðïõ ðñïÝâëåðå ôçí åîáóöÜëéóç äéêáéùìÜôùí ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí
(áíþôáôïò êëÞñïò, åõãåíåßò, áóôïß, åëåýèåñïé ðïëßôåò) êáé ðåñéüñéæå ôç âáóéëéêÞ
åîïõóßá. ÕðïãñÜöôçêå êáé ðáñá÷ùñÞèçêå áðü ôïí ¢ããëï âáóéëéÜ ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá
ôï 1215 óôïõò åõãåíåßò, ìåôÜ ôçí åîÝãåñóÞ ôïõò êáé ôçí êáôÜëçøç ôïõ Ëïíäßíïõ.
Èåùñåßôáé ç ðñþôç óõíôáãìáôéêÞ ðñÜîç óôçí éóôïñßá ôùí ëáþí. Ìå áõôüí
êáôï÷õñþíïíôáé ôá äéêáéþìáôá ôïõ áíþôáôïõ êëÞñïõ êáé ôùí åõãåíþí, áëëÜ ðáñÜëëçëá
äéáóöáëßæïíôáé êáé âáóéêÜ äéêáéþìáôá ôïõ ðïëßôç.
Óýìöùíá ìå áõôüí:
á) ï âáóéëéÜò äå ìðïñåß íá åðéâÜëåé öüñïõò ÷ùñßò ôç óõãêáôÜèåóç ôïõ ÌåãÜëïõ
Óõìâïõëßïõ ôïõ ÊñÜôïõò. Ôï Óõìâïýëéï áõôü ôï áðïôåëïýóáí 25 âáñüíïé.
â) Óå ðåñßðôùóç ðïõ ï âáóéëéÜò áñíçèåß íá óõììïñöùèåß, áõôüìáôá ðñïêýðôåé ôï
äéêáßùìá ôçò áíôßóôáóçò. 297
DSZR 2CIG
ã) ÊáíÝíáò ðïëßôçò äåí åðéôñÝðåôáé íá öõëáêéóôåß, åÜí äåí ðñïçãçèåß äßêç.

ÌåóáéùíéêÞ Ç óçìáóßá ôçò ðáñá÷þñçóçò ôïõ ÌåãÜëïõ ×Üñôç ÄéêáéùìÜôùí åßíáé ðïëý ìåãÜëç,
Åõñþðç äéüôé: åßíáé ç ðñþôç öïñÜ ðïõ Ýíáò ìïíÜñ÷çò ôïõ ìåóáßùíá äÝ÷åôáé íá ðáñá÷ùñÞóåé
óõíôáãìáôéêÜ äéêáéþìáôá. ¸ôóé áíïßãåé ï äñüìïò ãéá íá åðéêñáôÞóåé áñãüôåñá ôï
êïéíïâïõëåõôéêü óýóôçìá ôçò Áããëßáò.
ÓõíÝëåõóç Ãåíéêþí ÔÜîåùí (óåë. 98)
ÍÝïò áíôéðñïóùðåõôéêüò èåóìüò äéáêõâÝñíçóçò, ðïõ äçìéïýñãçóå ï âáóéëéÜò ôçò
Ãáëëßáò, ìåôÜ ôç íéêçöüñá ãéá ôç Ãáëëßá ëÞîç ôïõ åêáôïíôáåôïýò ðïëÝìïõ, ãéá íá
áöáéñÝóåé ôç äõíáôüôçôá äéåêäßêçóçò ôùí åîïõóéþí áðü ôïõò éó÷õñïýò öåïõäÜñ÷åò.
Óôç ÓõíÝëåõóç ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí óõììåôåß÷áí åêðñüóùðïé ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ
êáé ôùí áóôþí.
"ÊïóìéêÞ ðåñéâïëÞ" (óåë. 98)
¹ôáí Ýíá óïâáñü æÞôçìá, ðïõ ôïí 11ï áéþíá Ýöåñå óå óýãêñïõóç ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ
Åêêëçóßá ìå ôï ãåñìáíü áõôïêñÜôïñá. Áöïñïýóå ôï áí ïé êïóìéêïß Üñ÷ïíôåò
(áõôïêñÜôïñåò) åß÷áí ôï äéêáßùìá íá áðïíÝìïõí ôá åêêëçóéáóôéêÜ áîéþìáôá êáé íá
äéïñßæïõí ôïõò åðéóêüðïõò. Ï ãåñìáíüò áõôïêñÜôïñáò èåùñïýóå ôçí ðåñéâïëÞ
êëçñéêþí ùò äéêáßùìá ôçò êïóìéêÞò åîïõóßáò, åíþ ï ðÜðáò ùò äéêáßùìá ôçò Åêêëçóßáò.
Ôï 1075 ï ðÜðáò áðáãüñåõóå ôçí "êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ", ãåãïíüò ðïõ ïäÞãçóå óå ìéá
ìáêñï÷ñüíéá äéáìÜ÷ç ("Ýñéäá ãéá ôçí ðåñéâïëÞ") ìåôáîý ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò
Åêêëçóßáò êáé ôïõ ãåñìáíïý áõôïêñÜôïñá. ÏíïìÜóôçêå "êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ", ãéáôß ç
áðïíïìÞ ôùí åêêëçóéáóôéêþí áîéùìÜôùí ãéíüôáí ìå ôçí ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò êáé ôïí
üñêï ôçò õðïôÝëåéáò. Ï áõôïêñÜôïñáò âÝâáéá Þèåëå íá äéïñßæåé äéêïýò ôïõ áíèñþðïõò,
ãéá íá ìðïñåß íá åëÝã÷åé ôçí Åêêëçóßá.
ÊïíêïñäÜôï Þ Óõìöùíßá ôçò Âïñìò (1122) (óåë. 98)
Óõìöùíßá ìå ôçí ïðïßá Ýëçîå ç äéáìÜ÷ç ôçò ðåñéâïëÞò ìå óõìâéâáóìü. Ç óõìöùíßá
éêáíïðïéïýóå êáé ôçí êïóìéêÞ êáé ôçí åêêëçóéáóôéêÞ åîïõóßá, üìùò ïõóéáóôéêÜ
ùöåëçìÝíç Þôáí ç ðáðéêÞ Åêêëçóßá.
298
DSZR 2CIG
ÉùÜííçò Á´ ÁêôÞìùí (óåë. 97) ÌåóáéùíéêÞ
(1167 - 1216). ÂáóéëéÜò ôçò Áããëßáò (1199 - 1216), ôÝôáñôïò ãéïò ôïõ Åññßêïõ Â´ êáé Åõñþðç
ôçò Åëåïíþñáò ôçò Áêïõéôáíßáò. ÏíïìÜóôçêå "ÁêôÞìùí" áðü ôïõò óõã÷ñüíïõò ôïõ,
ãéáôß êáôÜ ôç äéáíïìÞ ôùí ãáéþí óôïõò áäåëöïýò ôïõ ï ÉùÜííçò Ýìåéíå, ùò íåüôåñïò,
÷ùñßò ãáßåò. Áêñéâþò ôï ðñüâëçìá ôçò ïéêïíïìéêÞò áðïêáôÜóôáóçò äçìéïýñãçóå
ðñïóôñéâÝò êáé ðïëÝìïõò ìåôáîý ôùí áäåëöþí. Ôï 1199 ï åôïéìïèÜíáôïò âáóéëéÜò
Åññßêïò Â´ ôïí üñéóå äéÜäï÷ü ôïõ óôï âáóßëåéï ôçò Áããëßáò. Ç âßáéç óõìðåñéöïñÜ ôïõ,
ç õðÝñìåôñç öïñïëïãßá êáé ç áõèáßñåôç äéïßêçóÞ ôïõ óõíÝðåóáí ìå ìéá åðï÷Þ áíüäïõ
ôùí ôéìþí êáé ïéêïíïìéêÞò äõóðñáãßáò. ¼ëá áõôÜ ðñïêÜëåóáí ìåãÜëç äõóáñÝóêåéá
óôï ëáü, ôçí ïðïßá åêìåôáëëåýôçêáí ïé åõãåíåßò åíáíôßïí ôïõ. Ôï 1215 åîåãÝñèçêáí,
êáôÝëáâáí ôï Ëïíäßíï êáé åðÝâáëáí ôïõò üñïõò ôïõ óôï âáóéëéÜ óå Ýíá êåßìåíï, ãíùóôü
ùò Magna Carta (= ÌåãÜëïò ×Üñôçò ôùí ÄéêáéùìÜôùí). Ï ÉùÜííçò üìùò ðáñáâßáóå
ôá äéêáéþìáôá êáé ôéò åëåõèåñßåò ôùí ðïëéôþí ðïõ êáôï÷ýñùíå ç Magna Carta êáé ôüôå
ïé åõãåíåßò áíáêÞñõîáí âáóéëéÜ ôïõò ôï äéÜäï÷ï ôçò Ãáëëßáò Ëïõäïâßêï Ç´ (1216).
Ëßãïõò ìÞíåò áñãüôåñá ï ÉùÜííçò ðÝèáíå áöÞíïíôáò óôïí áíÞëéêï äéÜäï÷ü ôïõ Åññßêï
Ã´, Ýíá äéáëõìÝíï âáóßëåéï.
×ÑÏÍÏËÏÃÉÊÏò ÐÉÍÁÊÁÓ
- áýîçóç ðëçèõóìïý Åõñþðçò
- áíÜðôõîç õðáßèñïõ êáé ðüëåùí
11ïò - 13ïò áé. - áíÜðôõîç âéïôå÷íßáò
- áíáâßùóç åìðïñßïõ
- áêìÞ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
- Êñßóç ìåóáéùíéêïý êüóìïõ
- ìåßùóç ðëçèõóìïý (äçìïãñáöéêÞ öèïñÜ)
ìÝóá 13ïõ -
- êñßóç öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò
ìÝóá 15ïõ áé.
- ìåôáâáôéêÞ ðåñßïäïò Åõñþðçò (ìåóáßùíáò o íÝïé
÷ñüíïé)
1337 - 1453 ÅêáôïíôáåôÞò ðüëåìïò (Áããëßáò - Ãáëëßáò)
Ðáñá÷þñçóç ôïõ ÌåãÜëïõ ×Üñôç ÄéêáéùìÜôùí áðü ôïí
1215
ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá
1075 Áðáãüñåõóç ôçò "êïóìéêÞò ðåñéâïëÞò" áðü ôïí ðÜðá
1122 ÊïíêïñäÜôï Þ Óõìöùíßá ôçò Âïñìò
¸äñá ôïõ ðÜðá óôçí Áâéíéüí ôçò Ãáëëßáò ("áé÷ìáëùóßá

1307 - 1377
ôçò Áâéíéüí")
299
DSZR 2CIG

Åõñþðç
(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.Ë.Ð.)
1) ÃÑÁÖÇÌÁ: "ÔñéæùíéêÞ ÊáëëéÝñãåéá " (óåë. 94)
Åñþôçóç: Ìðïñåßôå íá åîçãÞóåôå ôé Þôáí ç ôñéæùíéêÞ êáëëéÝñãåéá êáé ðïéï Þôáí ôï

üöåëïò áðü ôçí åöáñìïãÞ ôçò;
Ç ôñéæùíéêÞ êáëëéÝñãåéá Þôáí ìßá ìÝèïäïò êáëëéÝñãåéáò ôçò ãçò, ðïõ êáèéåñþèçêå
óôá ìÝóá ôïõ 11ïõ áé., óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç, êáôÜ ôçí ïðïßá ôï êÜèå ÷ùñÜöé ÷ùñßæåôáé óå
3 æþíåò êáé êáëëéåñãåßôáé åíáëëÜî, þóôå êÜèå öïñÜ íá ìÝíåé ìßá æþíç ÷Ýñóá ãéá áãñáíÜ-
ðáõóç. Áõôü åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí ðïóïôéêÞ êáé ðïéïôéêÞ âåëôßùóç ôçò ðáñáãùãÞò.
¸ôóé, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï ðñþôï Ýôïò êáëëéåñãïýíôáí ç á´ æþíç ìå óéôÜñé êáé ç â´ ìå
âñþìç, åíþ ç ôñßôç æþíç Ýìåíå ÷Ýñóá. Ôï 2ï Ýôïò Ýìåíå ç ðñþôç ÷Ýñóá, ç äåýôåñç
êáëëéåñãïýíôáí ìå óéôÜñé êáé ç ôñßôç ìå âñþìç. Ôï ôñßôï Ýôïò ç ðñþôç æþíç êáëëéåñãïýíôáí
ìå âñþìç, ç äåýôåñç Ýìåíå ÷Ýñóá, åíþ ç ôñßôç êáëëéåñãïýíôáí ìå óéôÜñé.
´Åôóé êÜèå æþíç êáëëéåñãïýíôáí ìå ôïí ßäéï óðüñï êÜèå ôñßôç ÷ñïíéÜ. Áõôü åß÷å ùò
áðïôÝëåóìá ç ãç íá îåêïõñÜæåôáé êáé íá áíáêôÜ ôá óõóôáôéêÜ ôçò êáé ç ðáñáãùãÞ íá åßíáé
ðåñéóóüôåñç êáé êáëýôåñçò ðïéüôçôáò, åöüóïí äåí õðÞñ÷áí ëéðÜóìáôá ôçí åðï÷Þ åêåßíç.
Ìå áõôü ôïí ôñüðï åîáóöáëéæüôáí ðåñéóóüôåñç êáé êáëýôåñç ôñïöÞ.
á´ æþíç â´ æþíç ã´ æþíç
1ï Ýôïò óéôÜñé âñþìç ÷Ýñóá
2ï Ýôïò ÷Ýñóá óéôÜñé âñþìç
3ï Ýôïò âñþìç ÷Ýñóá óéôÜñé
4ï Ýôïò óéôÜñé âñþìç ÷Ýñóá
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "×Üñôçò åëåõèåñéþí ãéá ôçí ðüëç Óåíô - ÏìÝñ, 1127 " (óåë. 94)
Åñþôçóç: Ôé åßäïõò ðñïíüìéá ðåñéëáìâÜíåé ï ÷Üñôçò åëåõèåñéþí ôçò ðüëçò Óåíô -

ÏìÝñ; Ãéáôß;
Ìå ôï ÷Üñôç áõôü ï êüìçò ôçò ÖëÜíäñáò ðáñá÷ùñïýóå óôï Óåíô - ÏìÝñ (óôï öÝïõäï
ôïõ ïðïßïõ âñéóêüôáí ç ðüëç áõôÞ) ðñïíüìéá åìðïñéêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ.
ÓõãêåêñéìÝíá : 1) áðÜëëáóóå ôïõò åìðüñïõò ôçò ðüëçò Óåíô - ÏìÝñ áðü ëéìåíéêÜ ôÝëç,
2) áðÜëëáóóå üëïõò ôïõò êáôïßêïõò áðü ôåëùíåéáêÜ ôÝëç, 3) ðáñá÷ùñïýóå ôá ôÝëç ðïõ
åéóÝðôñáôôå êÜèå ÷ñüíï ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí æçìéþí ôùí åìðüñùí êáé ãéá ôç
äéáôÞñçóç ôçò óõíôå÷íßáò ôïõò, 4) åðÝôñåðå óôïí êáèÝíá íá ìðïñåß íá ðÜåé óôï Óåíô -
ÏìÝñ ìå ôá åìðïñåýìáôÜ ôïõ ìå üðïéï ðëïßï Þèåëå.
Ï êüìçò ôçò ÖëÜíäñáò, ðáñá÷þñçóå áõôÜ ôá ðñïíüìéá óôïõò êáôïßêïõò ôçò ðüëçò
Óåíô - ÏìÝñ, èÝëïíôáò íá áíôáðïêñéèåß óôï áßôçìÜ ôïõò. Ôá ðñïíüìéá Þôáí åìðïñéêïý
÷áñáêôÞñá, ãéáôß ðñüêåéôáé ãéá åìðïñéêü êÝíôñï, ðïõ ç åíßó÷õóÞ ôïõ êáé ç áêìÞ ôïõ èá
áðÝöåñå ïéêïíïìéêÜ ïöÝëç êáé óôïí ßäéï. (Áðü ôïí 11ï Ýùò ôï 13ï áé. ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç
300 ïäÞãçóå óå áêìÞ ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá.)
DSZR 2CIG
3) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "×Üñôçò åëåõèåñéþí ãéá ôçí ðüëç ÏóÝñ, 1215 " (óåë. 94)
Åñþôçóç: Ôé åßäïõò ðñïíüìéá ðåñéëáìâÜíåé ï ÷Üñôçò åëåõèåñéþí ôçò ðüëçò ÏóÝñ; ÌåóáéùíéêÞ
Ï ÷Üñôçò åëåõèåñéþí ôçò ðüëçò ÏóÝñ ðåñéëáìâÜíåé: á) ïéêïíïìéêÜ êáé â)äéïéêçôéêÜ Åõñþðç
ðñïíüìéá, ðïõ ðáñá÷ùñÞèçêáí áðü ôïí êüìç ôçò ðüëçò.
á) Ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïíüìéá Þôáí: Åíïéêßáóç óôïõò áóôïýò ôçò ÏóÝñ ôïõ äéêáéþìáôïò
åßóðñáîçò ôùí öüñùí ôçò ðüëçò ìå ôá ðñïÜóôåéÜ ôçò, ãéá 6 ÷ñüíéá, Ýíáíôé ôïõ ðïóïý ôùí
äýï ÷éëéÜäùí ëéñþí ôï ÷ñüíï.
â) Ôá äéïéêçôéêÜ - ðïëéôéêÜ ðñïíüìéá Þôáí: íá åêëÝîåé ç êïéíüôçôá ôçò ðüëçò 12 áóôïýò
êáé áõôïß íá åêëÝîïõí Ýíá äÞìáñ÷ï. ¼ëïé ìáæß èá äéåêðåñáéþóïõí ôéò õðïèÝóåéò ôçò ðüëçò.
Ïöåßëïõí åðßóçò íá åêëÝîïõí ôñåéò áóôïýò ðïõ èá åßíáé õðåýèõíïé ãéá ôéò åîùôåñéêÝò
õðïèÝóåéò ôçò ÏóÝñ.
4) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Óýóôáóç åìðïñéêÞò åôáéñßáò" (óåë. 97)
ÅñùôÞóåéò: á) Óå ôé åîõðçñåôïýóå ôïõò åìðüñïõò ç óýóôáóç åôáéñéþí;

â) Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ðïéï åßíáé ôï ðïóïóôü óõììåôï÷Þò óôï
åôáéñéêü êåöÜëáéï ôïõ êÜèå ìÝñïõò êáé ðïéï ôï ðïóïóôü ôïõ êÝñäïõò;
Ãéáôß;
á) Ç óýóôáóç åìðïñéêþí åôáéñéþí âïçèïýóå ôïõò åìðüñïõò óôç äéåýñõíóç ôùí
äñáóôçñéïôÞôùí ôïõò, áöïý èá åß÷áí óôç äéÜèåóÞ ôïõò ìåãáëýôåñá êåöÜëáéá êáé èá
ìðïñïýóáí åõêïëüôåñá íá êáëýøïõí ôéò ôõ÷üí æçìéÝò.
â) Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ï ðñþôïò åôáßñïò óõììåôÝ÷åé óôï åôáéñéêü êåöÜëáéï
êáôÜ ôá 2/3 åíþ ï äåýôåñïò åôáßñïò, êáôÜ ôï 1/3. Ðáñüëá áõôÜ êáé ïé äýï åôáßñïé
ëáìâÜíïõí ôï 50% áðü ôá êÝñäç. Áõôü åßíáé ëïãéêü, áöïý ï ðñþôïò åßíáé áóöáëÞò óôç
Ìáóóáëßá, åíþ ï äåýôåñïò ðÝñáí ôçò ðñïóùðéêÞò åñãáóßáò áíáëáìâÜíåé êáé ðñïóùðéêïýò
êéíäýíïõò ôáîéäåýïíôáò, (íáõÜãéï, ðåéñáôÝò êëð.).
5) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "ÌåãÜëïò ×Üñôçò ôùí ÄéêáéùìÜôùí" (óåë. 98)
Åñþôçóç: Ðþò åîáóöáëßæïíôáí ôá äéêáéþìáôá ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí ðïõ åðÝâáëáí

ôï êåßìåíï áõôü;
Ôï 1215 åõãåíåßò, áíþôåñïò êëÞñïò êáé áóôïß óõíåíþèçêáí êáé åðÝâáëáí óôï âáóéëéÜ
ôçò Áããëßáò ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá íá õðïãñÜøåé Ýíá êåßìåíï ðïõ äéáóöÜëéæå ôá äéêáéþìáôÜ
ôïõò, ãíùóôü "ÌåãÜëïò ×Üñôçò ÄéêáéùìÜôùí" (Magna Carta). Óýìöùíá ìå áõôü ï âáóéëéÜò
Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá óÝâåôáé ôá êåêôçìÝíá äéêáéþìáôá ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ, ôùí
áóôþí êáé ôùí åëåýèåñùí ðïëéôþí. Õðï÷ñåþèçêå ìÜëéóôá íá äå÷èåß Ýíá Óõìâïýëéï
áðïôåëïýìåíï áðü 25 âáñüíïõò, ôï ïðïßï ïõóéáóôéêÜ èá ôïí åðéôçñïýóå.
Ìå ôï êåßìåíï áõôü åîáóöáëßæïíôáí ôá äéêáéþìáôá ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí ùò åîÞò:
1) Ï êëÞñïò: Ìå ôï Üñèñï (1), ðïõ üñéæå üôé ç ÁããëéêÞ Åêêëçóßá ðáñáìÝíåé åëåýèåñç,
üëá ôá äéêáéþìáôÜ ôçò êáé ïé åëåõèåñßåò ôçò åßíáé áðáñáâßáóôåò.
2) Ïé áóôïß: Ìå ôï Üñèñï (13), ðïõ üñéæå üôé ôï Ëïíäßíï êáé ïé Üëëåò ðüëåéò êáé ôá
ëéìÜíéá äéáôçñïýí ôéò ðáñáäïóéáêÝò ôïõò åëåõèåñßåò êáé ôéò ôåëùíåéáêÝò áôÝëåéåò.
3) Ïé åõãåíåßò: Ìå ôï Üñèñï (55) ðïõ üñéæå üôé ïé öüñïé ðïõ èåùñïýíôáé Üäéêïé Þ ðá- 301
DSZR 2CIG
ñÜíïìïé èá áíáêáëïýíôáé Þ èá êñßíåôáé ç íïìéìüôçôÜ ôïõò áðü ôï Óõìâïýëéï ôïõ Âáóéëåßïõ

ÌåóáéùíéêÞ êáé ìå ôï Üñèñï (61) ðïõ üñéæå üôé ïðïéáäÞðïôå áíôéäéêßá ìåôáîý ôïõ âáóéëéÜ êáé ôùí
Åõñþðç âáñüíùí, èá åðéëýåôáé áðü ôï Óõìâïýëéï ôïõ Âáóéëåßïõ.
4) Ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò: Ìå ôï Üñèñï (39) ðïõ üñéæå üôé êáíÝíáò åëåýèåñïò Üíèñù-
ðïò äåí åðéôñÝðåôáé íá óõëëçöèåß Þ íá öõëáêéóôåß Þ ìå ïðïéïäÞðïôå ôñüðï íá äéù÷èåß
áõèáßñåôá, åêôüò áí õðÜñ÷åé íüìéìç áðüöáóç Þ ðñïâëÝðåôáé áðü ôïõò íüìïõò ôçò ÷þ-
ñáò.
Ç ìåãÜëç óçìáóßá ôïõ ÌåãÜëïõ ×Üñôç ôùí ÄéêáéùìÜôùí Ýãêåéôáé óôï üôé ãéá ðñþôç
öïñÜ óôï Ìåóáßùíá åéóÜãåôáé ç éäÝá üôé ç åîïõóßá ôïõ çãåìüíá ìðïñåß íá õðüêåéôáé óå
ðåñéïñéóìïýò. Èåìåëéþíåôáé Ýôóé ìéá ðïëéôéêÞ êïõëôïýñá, ðåñß óõíôáãìáôéêÞò
êáôï÷ýñùóçò äéêáéùìÜôùí, ðïõ áñãüôåñá âñÞêå êáé Üëëïõò ìéìçôÝò.

1. Íá ÷ùñéóôåßôå óå ïìÜäåò: ÊáèåìéÜ íá áíáëÜâåé íá ðáñïõóéÜóåé Ýíá ôïìÝá ôçò
ïéêïíïìéêÞò æùÞò ôçò ðåñéüäïõ ðïõ åîåôÜæïõìå: åìðïñéêïß äñüìïé, åìðïñéêÜ
êÝíôñá, åìðïñåýìáôá, åìðïñïðáíçãýñåéò, åìðïñéêÝò åíþóåéò. ÓÞìåñá ãßíïíôáé
åìðïñïðáíçãýñåéò Þ ðáñüìïéåò åêäçëþóåéò;
Ïé åìðïñïðáíçãýñåéò
Ôï Ìåóáßùíá, ç Üóêçóç ôïõ åîùôåñéêïý åìðïñßïõ åß÷å ðïëýðëïêï ÷áñáêôÞñá. Ïé
Ýìðïñïé Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé ãéá ëüãïõò áóöáëåßáò íá äéáêéíïýíôáé êáôÜ ïìÜäåò êáé åðåéäÞ
õðÞñ÷áí óõãêïéíùíéáêÝò äõó÷Ýñåéåò ãåííÞèçêáí ïé ëåãüìåíåò åìðïñïðáíçãýñåéò. ÁõôÝò
ãßíïíôáí óõíÞèùò óôç äéÜñêåéá ìåãÜëùí èñçóêåõôéêþí åïñôþí, óå ôüðïõò ðïõ âñßóêïíôáí
êïíôÜ óôéò ìåãÜëåò ïäéêÝò áñôçñßåò. ¹ôáí ïé êýñéåò åóôßåò ôïõ åîùôåñéêïý åìðïñßïõ êáé
ôá âáóéêÜ üñãáíá ôçò äéåèíïýò ïéêïíïìéêÞò æùÞò. Áêüìç áðïôåëïýóáí êáé ôá ìüíá ìÝóá
ãéá äéáóêÝäáóç, áöïý ó' áõôÝò óõíÝññåáí êÜèå ëïãÞò èßáóïé. Ðïëëïß âáóéëåßò õðïóôÞñéîáí
ôéò åìðïñïðáíçãýñåéò, ðáñá÷ùñþíôáò ó' áõôÝò ðïëëÜ ðñïíüìéá, üðùò äéêÞ ôïõò äéïßêçóç,
áóôõíïìßá, óöñáãßäá êáé åéäéêÜ äéêáóôÞñéá.
Ïé åìðïñïðáíçãýñåéò óÞìåñá
Ï èåóìüò ôùí åìðïñïðáíçãýñåùí Ý÷åé åðéâéþóåé ùò ôçí åðï÷Þ ìáò. Êáé óÞìåñá
åîáêïëïõèïýí íá ãßíïíôáé åìðïñïðáíçãýñåéò ìå ôçí åõêáéñßá ôçò åïñôÞò êÜðïéïõ áãßïõ
óôéò ðüëåéò êáé óôá ÷ùñéÜ. Óå Ýíá êïíôéíü ðñïò ôï íáü äñüìï, ïé Ýìðïñïé óôÞíïõí ôïõò
ðÜãêïõò ôïõò êáé åìðïñåýïíôáé ôá åßäç ôïõò.
Ôï ìÝãåèïò ôùí åìðïñïðáíçãýñåùí ðïéêßëåé áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ. ÕðÜñ÷ïõí
åìðïñïðáíçãýñåéò - ðåñéïñéóìÝíåò âÝâáéá- óôéò ïðïßåò ãßíïíôáé êáé áãïñáðùëçóßåò æþùí.
Ç äéÜñêåéÜ ôïõò ðïéêßëåé áðü 2-3 çìÝñåò Ýùò êáé Ýíá ìÞíá óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò, éäéáßôåñá
ôïõò èåñéíïýò ìÞíåò.
Óôéò åìðïñïðáíçãýñåéò ìðïñåß êáíåßò íá âñåé ìåãÜëç ðïêéëßá åéäþí êáé óå ðïëý
ïéêïíïìéêÝò ôéìÝò. ÐïëëÝò öïñÝò ïé ôéìÝò äåí åßíáé óôáèåñÝò, áëëÜ äéáðñáãìáôåýïíôáé
(:ðáæáñåýïíôáé).
Ïé Üíèñùðïé êáé óôçí åðï÷Þ ìáò óõññÝïõí óôéò åìðïñïðáíçãýñåéò, åßôå ãéá íá
øùíßóïõí, åßôå áðü ðåñéÝñãåéá åßôå ãéá íá äéáóêåäÜóïõí.
302
DSZR 2CIG
Ðáñüìïéåò åêäçëþóåéò åßíáé êáé ïé ëáúêÝò áãïñÝò. Êáé ó' áõôÝò ôï ìÝãåèïò ðïéêßëåé áðü
ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ. Óôéò ëáúêÝò áãïñÝò ïé ðáñáãùãïß, êáôüðéí áäåßáò, åìðïñåýïíôáé ôá ÌåóáéùíéêÞ
ðñïúüíôá ôïõò, êõñßùò öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ, áëëÜ êáé Üíèç êáé öõôÜ. Âñßóêåé üìùò êáíåßò Åõñþðç
ó' áõôÝò êáé øÜñéá, áõãÜ, ìÝëé, êñáóß, åëéÝò êáé Üëëá åßäç äéáôñïöÞò. Óå üëåò ó÷åäüí ôéò
ëáúêÝò áãïñÝò ìðïñåß êáíåßò íá âñåé åðéðëÝïí êáé åßäç ïéêéáêÞò ÷ñÞóçò êáé ñïõ÷éóìïý óå
ðïëý ÷áìçëÝò ôéìÝò.
Ï êüóìïò, ðñïôéìÜ ôéò ëáúêÝò áãïñÝò êáé óõññÝåé ó' áõôÝò - ãé' áõôü êáé ôéò óõíôçñåß
- åðåéäÞ âñßóêåé ó' áõôÝò öñÝóêá åã÷þñéá ðñïúüíôá êáé áíáðôýóóåé óõ÷íÜ ìéá ãíùñéìßá
ìå ôïí ðùëçôÞ, ðïõ ôçí ðñïôéìÜ áðü ôï áðñüóùðï óôéë ôùí Óïýðåñ ÌÜñêåô.
2. Íá óõæçôÞóåéò ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôéò ó÷Ýóåéò ÊñÜôïõò êáé Åêêëçóßáò óôï
ÂõæÜíôéï, óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç êáé óÞìåñá. Íá áíôëÞóåôå óôïé÷åßá êáé áðü ôï ìÜèçìá
ôùí Èñçóêåõôéêþí (Ã´ Ãõìíáóßïõ) êáé ôçò ÊïéíùíéêÞò êáé ÐïëéôéêÞò ÁãùãÞò (Ã´
Ãõìíáóßïõ). Íá êáôáãñÜøåôå óõíïðôéêÜ ôá óõìðåñÜóìáôÜ óáò.
ÅîåôÜæïíôáò ôéò ó÷Ýóåéò ÊñÜôïõò êáé Åêêëçóßáò óôï ÂõæÜíôéï êáé óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç
äéáðéóôþíïõìå ôá åîÞò:
Ç Åêêëçóßá êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò áóêïýóå Ýíôïíï á) êïéíùíéêü êáé â) ðíåõìáôéêü
ñüëï.
á) Êïéíùíéêüò ñüëïò: Åß÷å áíáëÜâåé ôçí êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç, éäñýïíôáò êáé
óõíôçñþíôáò ïñöáíïôñïöåßá, öôù÷ïêïìåßá, íïóïêïìåßá êáé Üëëá åõáãÞ éäñýìáôá.
â) Ðíåõìáôéêüò ñüëïò: åß÷å áíáëÜâåé ôçí ßäñõóç ðíåõìáôéêþí êÝíôñùí (ÅêêëçóéáóôéêÞ
Áêáäçìßá, óôï ÂõæÜíôéï - ó÷ïëåßá åðéóêïðéêÜ, óôç Äýóç) êáé ôï ñüëï ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõò
(ðñïãñÜììáôá óðïõäþí, âéâëßá, äéäáóêáëßá). Óçìáíôéêüôáôç Þôáí êáé ç ðñïóöïñÜ ôùí
ìïíáóôçñéþí, êáèþò ó' áõôÜ ãéíüôáí ç áíôéãñáöÞ êáé óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ï ó÷ïëéáóìüò
ôùí Ýñãùí ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò. ¸ôóé äéáóþèçêå ç ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ ôïõ
Åëëçíéóìïý áëëÜ êáé ôçò Åõñþðçò.
Êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ç Åêêëçóßá áóêïýóå ðïëéôéêÞ åðéññïÞ (Üëëïôå èåôéêÞ êáé
Üëëïôå áñíçôéêÞ).
ÓÞìåñá ïé ó÷Ýóåéò Åêêëçóßáò - ÊñÜôïõò åßíáé áëëçëïåîáñôþìåíåò. Ï ñüëïò ôçò
Åêêëçóßáò åßíáé ðíåõìáôéêüò êáé êïéíùíéêüò. Ç êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç üìùò êáé ç Åêðáßäåõóç
åßíáé áñìïäéüôçôá ôïõ ÊñÜôïõò êáé ç Åêêëçóßá äåí áóêåß Üìåóç ðïëéôéêÞ åðéññïÞ.
303
DSZR 2CIG
Åõñþðç 1. Ðïéåò ìåôáâïëÝò óõíôåëÝóôçêáí óôçí ýðáéèñï ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò áðü ôïí 11ï
Ýùò ôïí 13ï áé.;
Áðü ôïí 11ï áé. Üñ÷éóáí íá óõíôåëïýíôáé ðïëý óçìáíôéêÝò ìåôáâïëÝò óôçí ýðáéèñï
ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò. Ïé ìåôáâïëÝò áõôÝò Þôáí ïéêïíïìéêÝò êáé äçìïãñáöéêÝò. Ïé
ïéêïíïìéêÝò ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí áýîçóç ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò, åíþ ïé äçìïãñáöéêÝò
ìå ôç ñáãäáßá áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý (11ïò - 13ïò áé.).
2. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò åõíüçóáí ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý óôçí Åõñþ-ðç êáôÜ ôïí
11ï Ýùò ôïí 13ï áé.;
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý óôçí Åõñþðç êáôÜ ôïí 11ï
Ýùò ôïí 13ï áé. Þôáí: 1) ç ðñüïäïò óôç ãåùñãßá, 2) ïé çðéüôåñåò êëéìáôéêÝò óõíèÞêåò ðïõ
åðéêñÜôçóáí, 3) ç õðï÷þñçóç ôùí åðéäçìéþí êáé 4) ç åðéêñÜôçóç óôçí Åõñþðç ìéáò
ðåñéüäïõ ó÷åôéêÞò çñåìßáò.
3. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò åõíüçóáí ôçí áýîçóç ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò óôçí Åõñþðç
êáôÜ ôïí 11ï Ýùò ôïí 13ï áé.;
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áýîçóç ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò Þôáí: 1) ïé
ôå÷íéêÝò êáéíïôïìßåò (ôñï÷ïöüñï Üñïôñï, ìåôáëëéêü õíß êëð.) ðïõ åöáñìüóôçêáí óôç
ãåùñãßá, 2) ç êáèéÝñùóç ôçò ôñéæùíéêÞò êáëëéÝñãåéáò, 3) ç ÷ñÞóç ôïõ áíåìüìõëïõ êáé ôïõ
íåñüìõëïõ, 4) ïé çðéüôåñåò êëéìáôéêÝò óõíèÞêåò êáèþò êáé 5) ç ó÷åôéêÞ çñåìßá ðïõ
åðéêñÜôçóå óôçí Åõñþðç ôçí ðåñßïäï áõôÞ.
Ôçí ßäéá ðåñßïäï ðáñáôçñåßôáé ñáãäáßá áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý. Ãéá ôç äéáôñïöÞ ôïõ
åðåêôÜèçêáí ïé êáëëéåñãÞóéìåò åêôÜóåéò ìå åê÷åñóþóåéò êáé áðïîçñÜíóåéò åëþí.
4. Íá áíáöÝñåôå óõíïðôéêÜ ôéò ìåôáâïëÝò ðïõ óõíôåëÝóôçêáí óôéò ðüëåéò ôçò Äõô.
Åõñþðçò áðü ôïí 11ï Ýùò ôïí 15ï áé.
Áðü ôïí 11ï Ýùò ôïí 15ï áé. ïé ðüëåéò ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò, ìåôÜ áðü ìéá ðåñßïäï
ðáñáêìÞò, áíÝêôçóáí ôï äõíáìéóìü ôïõò.Ôçí ßäéá åðï÷Þ éäñýèçêáí ðïëëÝò íÝåò ðüëåéò
êáé åðåêôÜèçêáí ïé ðáëéÝò Ýîù áðü ôá ôåß÷ç.
Ïé ðüëåéò áðïôåëïýóáí êÝíôñá åìðïñßïõ, âéïôå÷íßáò, ôñáðåæéêþí åñãáóéþí êáé
ôå÷íïëïãßáò. Ï ðëçèõóìüò ôïõò áõîÞèçêå êáé áðïôÝëåóå ôçí åñãáôéêÞ äýíáìç ôùí
âéïôå÷íéþí, ðïõ ìåôáöÝñèçêáí ðëÝïí ó' áõôÝò. Ïé ôå÷íéêÝò åîåëßîåéò (÷ñÞóç íåñüìõëïõ
êáé áíåìüìõëïõ) äéáäñáìÜôéóáí áðïöáóéóôéêü ñüëï óôçí åîÝëéîç ôùí áóôéêþí êÝíôñùí.
Ðïëý óçìáíôéêÞ ìåôáâïëÞ óôéò ðüëåéò, óôï äéÜóôçìá áõôü, Þôáí ç ðáñá÷þñçóç
"×áñôþí Åëåõèåñéþí", äçëáäÞ ïéêïíïìéêþí êáé äéïéêçôéêþí ðñïíïìßùí. Ìå ôá ðñïíüìéá
áõôÜ ïé ðüëåéò Ýãéíáí áõôüíïìåò êáé äéïéêïýíôáí áðü ôïõò åõãåíåßò êáé ôïõò áóôïýò. Óôá
äçìïôéêÜ óõìâïýëéá óõììåôåß÷áí êáé åêðñüóùðïé åðáããåëìáôéêþí óõíôå÷íéþí.
5. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò óõíåôÝëåóáí óôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ;

Ç áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý êáé ôçò ðáñáãùãÞò óõíÝâáëå áðïöáóéóôéêÜ óôçí áíáâßùóç
ôïõ åìðïñßïõ. Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áíÜðôõîÞ ôïõ Þôáí: 1) ç åöáñìïãÞ ôçò
íÝáò íáõôéêÞò ôå÷íïëïãßáò, 2) ç êáôáóêåõÞ íÝùí äñüìùí, 3) ç êáèéÝñùóç ôïõ èåóìïý
304
DSZR 2CIG
ôùí åìðïñïðáíçãýñåùí, 4) ç ßäñõóç íÝùí åìðïñéêþí ðüëåùí êáé ç áíáâßùóç ðáëéþí, 5)

ç ßäñõóç åìðïñéêþí óôáèìþí óôç Ìåóüãåéï, 6) ç óõãêñüôçóç "Åíþóåùí" åìðüñùí êáé ÌåóáéùíéêÞ
åìðïñéêþí ðüëåùí, ãéá ôçí êáëýôåñç ðñïóôáóßá ôùí óõìöåñüíôùí ôïõò, 7) ç ÷ñÞóç ôïõ Åõñþðç
íïìßóìáôïò êáé ôùí óõíáëëáãìáôéêþí óôéò óõíáëëáãÝò.
6. Ðïéåò Þôáí ïé åðéðôþóåéò ôçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò óôéò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò êáôÜ
ôïí 11ï Ýùò ôïí 13ï áé.;
Ïé áëëáãÝò óôçí ïéêïíïìßá êáé óôçí áíÜðôõîç ôùí ðüëåùí ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò áðü
ôïí 11ï Ýùò ôï 13ï áé., åß÷áí åðéðôþóåéò óôéò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò:
1) Ïé äïõëïðÜñïéêïé ìðïñïýóáí íá ÷åéñáöåôïýíôáé åîáãïñÜæïíôáò ôéò ïéêïíïìéêÝò
õðï÷ñåþóåéò ôïõò ðñïò ôïõò ãáéïêôÞìïíåò, 2) ïé åëåýèåñïé ÷ùñéêïß åãêáôÝëåéðáí ôçí
ýðáéèñï êáé áíáæçôïýóáí åñãáóßá óôéò ðüëåéò êáé 3) äçìéïõñãÞèçêå ç áóôéêÞ ôÜîç áðü
ôïõò åìðüñïõò, ôïõò âéïôÝ÷íåò êáé ôïõò ôñáðåæßôåò êáé ãåíéêÜ üóïõò áó÷ïëïýíôáí ìå ôéò
íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, êáèþò ôïõò óõíÝäåáí êïéíÜ óõìöÝñïíôá.
7. Ðïéåò Þôáí ïé åðéðôþóåéò ôçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò óôç äïìÞ ôçò ðïëéôéêÞò
åîïõóßáò;
Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ðüëåùí ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò áðü ôïí 11ï Ýùò ôï 13ï áé.,
åß÷å åðéðôþóåéò óôç äïìÞ ôçò ðïëéôéêÞò åîïõóßáò:
1) Ç áóôéêÞ ôÜîç ðÝôõ÷å ôïí ðåñéïñéóìü ôùí öåïõäáñ÷éêþí äéêáéùìÜôùí êáé ôç
óõììåôï÷Þ ôçò óôç äéáêõâÝñíçóç ôùí ðüëåùí. 2) Ç áíÜðôõîç ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ êáé
ç åõñåßá ÷ñÞóç ôïõ íïìßóìáôïò (åê÷ñçìáôéóìüò ôçò ïéêïíïìßáò) ïäÞãçóáí óôçí êñßóç ôïõ
öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò, äéüôé ç ãç, Ýðáøå íá åßíáé ôï ìïíáäéêü ìÝôñï êÜèå áîßáò.
8. Íá áíáöÝñåôå ôá êõñéüôåñá öáéíüìåíá êñßóçò ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ. Ðïéåò Þôáí

ïé åðéðôþóåéò ôçò;
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 13ïõ áé. Ýùò ôá ìÝóá ôïõ 15ïõ ç Åõñþðç äéÝñ÷åôáé ìéá ðåñßïäï
ãåíéêÞò êñßóçò. Ôá êõñéüôåñá öáéíüìåíá áõôÞò Þôáí: 1) ï ðëçèõóìüò áõîÞèçêå ìå ñõèìïýò
õøçëüôåñïõò áðü ôéò äõíáôüôçôåò ðáñáãùãÞò, 2) ïé êáëëéåñãïýìåíåò åêôÜóåéò äåí
åðáñêïýóáí ãéá ôçí êÜëõøç ôùí áíáãêþí äéáôñïöÞò, 3) åðéêñÜôçóáí äõóìåíåßò êáéñéêÝò
óõíèÞêåò, 4) åíÝóêçøáí åðéäçìßåò, üðùò ç ìáýñç ðáíþëç êáé 5) Üñ÷éóáí ðÜëé ïé
ìáêñï÷ñüíéïé áéìáôçñïß ðüëåìïé (üðùò ï åêáôïíôáåôÞò ìåôáîý Áããëßáò - Ãáëëßáò), ìå
áðïôÝëåóìá íá ðñïêëçèåß ìåãÜëç äçìïãñáöéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ öèïñÜ.
Ôá öáéíüìåíá áõôÜ åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá: 1) ôçí åãêáôÜëåéøç ôçò õðáßèñïõ, 2) ôç
ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý êáé 3) ôçí åðéâïëÞ ðñüóèåôçò öïñïëïãßáò óôïõò ÷ùñéêïýò áðü
ôïõò öåïõäÜñ÷åò, ãéá íá êáëýøïõí ôéò Ýêôáêôåò äáðÜíåò êáé ôá ÝóïäÜ ôïõò.
Ç êáôÜóôáóç áõôÞ ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç êáé ôùí ÷ùñéêþí êáé ôùí áóôþí.
Åêäçëþèçêáí ðïëëÝò åîåãÝñóåéò ìå ãåíéêü áßôçìá ôç ìåßùóç ôùí ðñïíïìßùí êáé ôùí
áõèáéñåóéþí ôùí åõãåíþí. Ïé åîåãÝñóåéò êáôáðíßãçêáí ìå âéáéüôçôá, åîÝöñáæáí üìùò ôç
ãåíéêüôåñç êñßóç ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò.
9. Ðïéïé íÝïé èåóìïß äéáêõâÝñíçóçò äçìéïõñãÞèçêáí óôç Ãåñìáíßá, Áããëßá êáé Ãáëëßá
áðü ôïí 11ï Ýùò ôï 15ï áé.;
Áðü ôïí 11ï áé. Ýùò ôïí 15ï óôç Ãåñìáíßá, Áããëßá êáé Ãáëëßá Üñ÷éóáí ïñéóìÝíåò
äéáöïñïðïéÞóåéò óôçí ïñãÜíùóç ôçò ðïëéôéêÞò åîïõóßáò. Óôá êñÜôç áõôÜ äçìéïõñãÞèçêáí 305
DSZR 2CIG
íÝïé èåóìïß äéáêõâÝñíçóçò: á) ç Äßáéôá, óôç Ãåñìáíßá, â) ïé ÃåíéêÝò ÔÜîåéò, óôç Ãáëëßá
ÌåóáéùíéêÞ êáé ã) ôï Êïéíïâïýëéï óôçí Áããëßá, óôïõò ïðïßïõò óõììåôåß÷áí ðëÝïí åðßóçìá êáé ïé áóôïß.
Åõñþðç ÓõãêåêñéìÝíá:
á) Óôç Ãåñìáíßá, ðïõ Þôáí ÷ùñéóìÝíç óå ðïëëÜ êñáôßäéá, ïé åêëÝêôïñåò åõíüçóáí ôç
äçìéïõñãßá ôïõ èåóìïý ôçò ðåñéöåñåéáêÞò Äßáéôáò, ðïõ Þôáí Ýíá åßäïò Êïéíïâïõëßïõ,
óôï ïðïßï óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ êáé ôùí áóôþí. Áñãüôåñá
óõãêñïôÞèçêå ìéá êåíôñéêÞ Äßáéôá ãéá üëç ôçí áõôïêñáôïñßá.
â) Óôçí Áããëßá, ðïõ áíôéìåôþðéæå óïâáñÜ åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá, ïé
åõãåíåßò åêìåôáëëåýôçêáí ôç äõóáñÝóêåéá åíáíôßïí ôïõ âáóéëéÜ êáé åðÝâáëáí
ðåñéïñéóìïýò óôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. Áõôü Ýãéíå ìå ôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ ÌåãÜëïõ ×Üñôç
ÄéêáéùìÜôùí (1215) áðü ôï âáóéëéÜ ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá. Ëßãï áñãüôåñá ç ìïíáñ÷ßá äÝ÷ôçêå
ôç óõãêñüôçóç åíüò Êïéíïâïõëßïõ, üðïõ óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé åõãåíþí, êëÞñïõ êáé
áóôþí.
ã) Óôç Ãáëëßá ï âáóéëéÜò éó÷õñïðïßçóå ôçí åîïõóßá ôïõ êáé åðéâëÞèçêå óôïõò
öåïõäÜñ÷åò ìå ôç äçìéïõñãßá áíôéðñïóùðåõôéêþí èåóìþí. Ïé êõñéüôåñïé Þôáí ç ÓõíÝëåõóç
ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí, üðïõ óõììåôåß÷áí åõãåíåßò, êëÞñïò êáé áóôïß.
10. Ðïéá Þôáí ç áéôßá ôçò óýãêñïõóçò ôçò Åêêëçóßáò ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá; Ðïéá
Ýêâáóç åß÷å ç óýãêñïõóç óôç Ãåñìáíßá êáé ðïéá óôç Ãáëëßá;
Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá, ðïõ Þôáí ìßá áðü ôéò êõñéüôåñåò åîïõóßåò ôçò ìåóáéùíéêÞò
æùÞò, óõãêñïýóèçêå áñ÷éêÜ ìå ôï ãåñìáíü áõôïêñÜôïñá êáé áñãüôåñá ìå ôïõò ÃÜëëïõò
âáóéëåßò, áíôéäñþíôáò óôïí Ýëåã÷ï ðïõ ðñïóðÜèçóå íá ôçò åðéâÜëåé ç êïóìéêÞ åîïõóßá.
á) Óôç Ãåñìáíßá: äçìéïõñãÞèçêå ç "Ýñéäá ôçò ðåñéâïëÞò", ç ïðïßá Þôáí ìáêñï÷ñüíéá
êáé Ýëçîå ìå óõìâéâáóìü (Óõìöùíßá ôçò Âïñìò, 1122). Ç Ýñéäá áõôÞ Üñ÷éóå üôáí ï
ðÜðáò áðáãüñåõóå ôçí êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ, äçëáäÞ ôçí áðïíïìÞ ôùí åêêëçóéáóôéêþí
äéêáéùìÜôùí êáé ôïí äéïñéóìü ôùí åðéóêüðùí áðü ôïí áõôïêñÜôïñá.
â) Óôç Ãáëëßá: ï âáóéëéÜò Ý÷ïíôáò ôçí õðïóôÞñéîç ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí, íßêçóå ôïí
ðÜðá, áíáãêÜæïíôÜò ôïí íá ìåôáöÝñåé ôçí Ýäñá ôïõ áðü ôç Ñþìç óôçí Áâéíéüí
(üðïõ Ýìåéíå ãéá 70 ÷ñüíéá).
306
DSZR 2CIG
2. Ï ñüëïò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò

êáé ôùí ìïíáóôçñéþí óôçí ïñãÜíùóç Åõñþðç
ôçò æùÞò êáôÜ ôï Ìåóáßùíá
Ðåñßëçøç
á. Äýíáìç êáé åðéññïÞ ôçò Åêêëçóßáò
Ï ñüëïò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò êáé ôùí ìïíáóôçñéþí óôçí ïñãÜíùóç ôçò
æùÞò êáôÜ ôï Ìåóáßùíá Þôáí êáèïñéóôéêüò.
Ç Åêêëçóßá äéÝèåôå ïéêïíïìéêÞ äýíáìç êáé Ýíá ïñãáíùìÝíï äéïéêçôéêü óýóôçìá, ðïõ
ôçò åðÝôñåðå íá åëÝã÷åé ðíåõìáôéêÜ ïëüêëçñç ôçí Åõñþðç.
Ïé áñìïäéüôçôÝò ôçò äåí ðåñéïñßæïíôáí ìüíï óôá èñçóêåõôéêÜ æçôÞìáôá, áëëÜ
åðåêôåßíïíôáí êáé óôá êïéíùíéêÜ êáé óôá ðïëéôéêÜ ìå ôéò ðáñåìâÜóåéò ôïõ ðÜðá.
Áðü ôï 10ï áé. äçìéïõñãÞèçêå ç áíÜãêç ôçò çèéêÞò áíáâÜèìéóçò ôçò Åêêëçóßáò. ¸ôóé
óôá ìåãÜëá ìïíáóôÞñéá äçìéïõñãÞèçêáí íÝá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá ãéá ôï óêïðü áõôü.
Óçìáíôéêü ãåãïíüò óôçí áíáíåùôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôçò Åêêëçóßáò Þôáí ç ÃñçãïñéáíÞ
Ìåôáññýèìéóç, ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôïí ðÜðá Ãñçãüñéï Æ´ (ôÝëç ôïõ 11ïõ áé.)
Ôï 1233 ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé ôéò áéñÝóåéò,
èÝóðéóå ôçí ÉåñÞ ÅîÝôáóç, Ýíá åéäéêü äéêáóôÞñéï ðïõ ôéìùñïýóå ìå áõóôçñÝò ðïéíÝò
üóïõò èåùñïýóå áéñåôéêïýò.
â. Åêêëçóßá êáé Êïéíùíßá
ÊáôÜ ôï Ìåóáßùíá Þôáí Ýíôïíï ôï èñçóêåõôéêü óôïé÷åßï óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí. ¼ìùò
ç Ýëëåéøç ðíåõìáôéêÞò êáèïäÞãçóçò êáé ìüñöùóçò ïäÞãçóáí óôç äéáìüñöùóç ìéáò
ëáúêÞò èñçóêåõôéêüôçôáò ìå áðïêëßóåéò áðü ôá åðßóçìá äüãìáôá. Êõñéáñ÷ïýóáí åðßóçò
ïé äåéóéäáéìïíßåò êáé ïé ðñïëÞøåéò, ôéò ïðïßåò ïé Üíèñùðïé ôçò ìåóáéùíéêÞò åðï÷Þò
áíôéìåôþðéæáí ìå ôç ìáãåßá.
Ï êïéíùíéêüò ñüëïò ôçò Åêêëçóßáò êáôÜ ôï Ìåóáßùíá Þôáí ðïëý óçìáíôéêüò, êáèþò
áíáðëÞñùóå ôïõò áíýðáñêôïõò êñáôéêïýò èåóìïýò (êïéíùíéêÞ ðñüíïéá, åêðáßäåõóç,
äéêáéïóýíç). ºäñõå êáé óõíôçñïýóå íïóïêïìåßá êáé Üëëá åõáãÞ éäñýìáôá êáé äéÝóùóå ôçí
ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ ìå ôçí áíôéãñáöÞ ÷åéñïãñÜöùí óôá ìïíáóôÞñéá. Åðßóçò áðü ôïí
11ï áé. ßäñõóå åðéóêïðéêÜ ó÷ïëåßá óôéò ðüëåéò êáé áðü ôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áé. åß÷å õðü ôçí
ðñïóôáóßá ôçò ôá ðáíåðéóôÞìéá.
Óôïí ôïìÝá ôïõ Äéêáßïõ, ãéá íá ðåñéïñßóåé ôç âßá êáé ôéò ëåçëáóßåò åéò âÜñïò ôùí
áðëþí áíèñþðùí êáé ôùí êëçñéêþí êáèéÝñùóå äýï ñõèìéóôéêïýò êáíüíåò ôçí "ÅéñÞíç
ôïõ Èåïý" êáé ôçí "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý", áðåéëþíôáò ìå ôçí ðïéíÞ ôïõ áöïñéóìïý ôïõò
ðáñáâÜôåò.
307
DSZR 2CIG
Åõñþðç á. Äýíáìç êáé åðéññïÞ ôçò Åêêëçóßáò
• ÌÝ÷ñé 14ï áé.: Ñùìáéïêáèïëéêïß ÷ñéóôéáíïß ïé ðåñéóóüôåñïé Åõñùðáßïé
ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá:
– ÏéêïíïìéêÞ äýíáìç ìåãÜëåò åêôÜóåéò ãçò êáé äùñåÝò çãåìüíùí
– ÏñãáíùìÝíï äéïéêçôéêü óýóôçìá ðíåõìáôéêüò Ýëåã÷ïò ôçò Åõñþðçò
– Äñáóôçñéüôçôåò èñçóêåõôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò
ÐÜðáò: Þôáí åðéêåöáëÞò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò

åß÷å ìåãÜëç éó÷ý
ðáñåíÝâáéíå óôéò ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò
• 10ïò áé.: ðÜðáò ÃÑÇÃÏÑÉÏÓ Æ´ ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç*
• * ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç:
1) Áðáãïñåýèçêå ç ðþëçóç áíôéêåéìÝíùí ëáôñåßáò êáé ìõóôçñßùí
2) áðáãïñåýèçêå ï ãÜìïò ôùí êëçñéêþí
3) áðáãïñåýèçêå ç êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ
4) ðñïâëÝðïíôáí ðïéíÝò ãéá ôïõò ðáñáâÜôåò áöïñéóìüò
• 1233: ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ÉåñÜ ÅîÝôáóç*
• * ÉåñÜ ÅîÝôáóç åéäéêü äéêáóôÞñéï ðïõ ôéìùñïýóå áõóôçñÜ üóïõò èåùñïýóå

áéñåôéêïýò (:êÜøéìï óôçí ðõñÜ)
â. Åêêëçóßá êáé Êïéíùíßá
• Ìåóáßùíáò: Ýíôïíï èñçóêåõôéêü óôïé÷åßï óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí

äéáìüñöùóç ëáúêÞò èñçóêåõôéêüôçôáò ìå áðïêëßóåéò áðü ôá
åðßóçìá äüãìáôá
äåéóéäáéìïíßåò êáé ìáãåßá
á ß ô é á : á) ç Ýëëåéøç ðíåõìáôéêÞò êáèïäÞãçóçò
â) ç Ýëëåéøç ìüñöùóçò
¢ëëåò äñáóôçñéüôçôåò ôçò Åêêëçóßáò:

á) ÊïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç: ßäñõóç êáé óõíôÞñçóç íïóïêïìåßùí êáé Üëëùí åõáãþí
éäñõìÜôùí
â) Ðïëéôéóôéêüò ôïìÝáò: äéÜóùóç ðïëéôéóôéêÞò êëçñïíïìéÜò ìå ôçí áíôéãñáöÞ
ôùí ÷åéñïãñÜöùí óôá ìïíáóôÞñéá
ã) Åêðáßäåõóç: ßäñõóç ó÷ïëåßùí óôá ìïíáóôÞñéá
ßäñõóç åðéóêïðéêþí ó÷ïëåßùí óôéò ðüëåéò (11ïò áé.)
ðñïóôáóßá Ðáíåðéóôçìßùí (áðü ôÝëç 12ïõ áé.)
308
DSZR 2CIG
ä) Äéêáéïóýíç : ðñïóðÜèåéá ðåñéïñéóìïý âßáò êáé ëåçëáóßáò áðü óôñáôéùô.

äõíÜìåéò öåïõäáñ÷þí åéò âÜñïò áðëþí áíèñþðùí êáé êëçñéêþí ÌåóáéùíéêÞ
êáèéÝñùóç 2 ñõèìéóôéêþí êáíüíùí* ìå üñêï. Åõñþðç
– * Ñõèìéóôéêïß êáíüíåò: á) "ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" ìÝôñá õðÝñ ôùí áäõíÜôùí
â) "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý" áðáãüñåõóç
å÷èñïðñáîéþí ìåôáîý öåïõäáñ÷þí ïñéóìÝíåò
ðåñéüäïõò êáé çìÝñåò.
Ìïíá÷éêÜ ÔÜãìáôá (óåë. 99 )
Êïéíüôçôåò ìïíá÷þí ðïõ áðïäÝ÷ïíôáí êáé ôçñïýóáí ôïõò ßäéïõò êáíüíåò. Ôá êõñéüôåñá
ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò Þôáí ôùí Öñáãêéóêáíþí, ôùí
Äïìçíéêáíþí êáé ôùí Êéíóôåñêéáíþí.
ÉåñÜ ÅîÝôáóç (óåë. 99)
Åéäéêü äéêáóôÞñéï, ðïõ èÝóðéóå ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ôï 1233, ðïõ ôéìùñïýóå
ìå áõóôçñÝò ðïéíÝò üóïõò èåùñïýóå áéñåôéêïýò. Áñêåôïß áðü áõôïýò ðïõ êñßíïíôáí
ùò Ýíï÷ïé êáôáäéêÜæïíôáí óå èÜíáôï ðÜíù óôçí ðõñÜ.
Áöïñéóìüò (óåë. 99)
= áðïêëåéóìüò áðü ôçí Åêêëçóßá êáé áðáãüñåõóç åðéêïéíùíßáò ìå ôçí êïéíüôçôá ôùí
ðéóôþí.
Ãñçãüñéïò Æ´ (óåë. 99)
(ðåñ. 1025 - 1085). ÐÜðáò ôçò Ñþìçò (1073 - 1085) êáé Üãéïò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò
Åêêëçóßáò. Èåùñåßôáé Ýíáò áðü ôïõò êõñéüôåñïõò áíáìïñöùôÝò ôïõ Ìåóáßùíá êáé
õðÞñîå öáíáôéêüò õðÝñìá÷ïò ôïõ äüãìáôïò ôçò õðåñï÷Þò ôçò ðáðéêÞò åîïõóßáò Ýíáíôé
ôçò êïóìéêÞò. Ðñáãìáôïðïßçóå ôç ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç. Ïé åíÝñãåéÝò ôïõ ôïí
Ýöåñáí óå óýãêñïõóç ìå üëïõò ôïõò çãåìüíåò ôçò Äýóçò êáé éäéáßôåñá ìå ôï Ãåñìáíü
áõôïêñÜôïñá Åññßêï Ä´, ï ïðïßïò áñíïýìåíïò íá äå÷ôåß ôéò ðáðéêÝò áðïöÜóåéò
áöïñßóôçêå êáé êçñý÷èçêå å÷èñüò ôçò Åêêëçóßáò. ¸ôóé Üñ÷éóå ç ðåñßöçìç "Ýñéäá ôçò
ðåñéâïëÞò" ðïõ äéáôÜñáîå ôéò ó÷Ýóåéò ôçò ÄõôéêÞò Åêêëçóßáò ìå ôç ÃåñìáíéêÞ
áõôïêñáôïñßá ãéá äýï ó÷åäüí áéþíåò.
Ï Ãñçãüñéïò Æ´ äéáôÞñçóå áãáèÝò ó÷Ýóåéò ìå ôï ÂõæÜíôéï. ÅñãÜóôçêå ãéá ôçí Üñóç
ôïõ Ó÷ßóìáôïò (1054) êáé ôçí Ýíùóç ôùí äýï Åêêëçóéþí, êáèþò êáé ãéá ôçí áíÜëçøç
óôáõñïöïñßáò ôùí äõôéêþí çãåìüíùí õðü ôçí çãåóßá ôïõ ßäéïõ åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí,
ìå óêïðü ôçí áðåëåõèÝñùóç ôùí Éåñïóïëýìùí. Ïé ó÷åôéêÝò äéáðñáãìáôåýóåéò ôïõ
Ãñçãïñßïõ ìå ôïõò çãåìüíåò ôùí äõôéêþí êñáôþí äåí Ýöåñáí áðïôÝëåóìá, áëëÜ
áðïôåëïýí ðñïäñïìéêÝò åíÝñãåéåò ôçò Á´ óôáõñïöïñßáò, ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ëßãá
÷ñüíéá áñãüôåñá (1096 - 1099).
Ç ÄõôéêÞ Åêêëçóßá ôéìþíôáò ôï Ýñãï ôïõ, ôïí áíáêÞñõîå Üãéï êáé ôéìÜ ôç ìíÞìç ôïõ
óôéò 25 Ìáúïõ.
309
DSZR 2CIG
Åõñþðç ×ÑÏÍÏÓ ÃÅÃÏÍÏÓ
1223 ÊáèéÝñùóç ÉåñÞò ÅîÝôáóçò áðü ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá
12ïò áé. ºäñõóç ðñþôùí Ðáíåðéóôçìßùí óôç Äýóç

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.Ë.Ð.)
1) ÅÉÊÏÍÁ: "Ï Üãéïò Öñáãêßóêïò ôçò Áóóßæçò" (óåë. 99)
Åñþôçóç: Ôé óõìâïëßæåé ç ÷åéñïíïìßá ôïõ áãßïõ;

Óôçí åéêüíá áõôÞ åéêïíßæåôáé ï Üãéïò Öñáãêßóêïò ôçò Áóóßæçò íá ðñïóöÝñåé ôï
åðáíùöüñé ôïõ óå Ýíá öôù÷ü.
Ï Üãéïò Öñáãêßóêïò Þôáí ãéïò ðëïýóéïõ åìðüñïõ, ðïõ åãêáôÝëåéøå ôá åãêüóìéá ãéá
íá áöéåñùèåß óôçí ðñïóåõ÷Þ êáé óôï éäåþäåò ôçò ðåíßáò. Ìå ôçí åíÝñãåéÜ ôïõ áõôÞ, íá
ðñïóöÝñåé ôï åðáíùöüñé ôïõ óå Ýíá öôù÷ü, åêöñÜæåé ôï éäåþäåò ôçò áðáëëáãÞò áðü
üëá ôá åãêüóìéá áãáèÜ êáé ôçí áíÜãêç ðñïóöïñÜò óôïõò öôù÷ïýò.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁÔÁ: "Ç ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" êáé "Ç Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý" (óåë. 99)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéåò ðëçñïöïñßåò áíôëïýìå êáé áðü ôéò äýï ðçãÝò ãéá ôç âßá óôç
ìåóáéùíéêÞ êïéíùíßá êáé ðïý ïöåßëåôáé áõôÞ;
â) Ðïéïõò áöïñïýí ïé êáíüíåò áõôïß êáé ðïéïé ðñïóôáôåýïíôáé;
á) Ìåëåôþíôáò ôéò ðçãÝò áõôÝò áíôëïýìå ôéò åîÞò ðëçñïöïñßåò ãéá ôç âßá óôç
ìåóáéùíéêÞ êïéíùíßá: Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ïé óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò ôùí öåïõäáñ÷þí (éððüôåò)
ðåñéöÝñïíôáí óôçí ýðáéèñï, ëåçëáôïýóáí êáé âéáéïðñáãïýóáí åéò âÜñïò ôùí êëçñéêþí
êáé ôùí áðëþí áíèñþðùí. Äå óÝâïíôáí ïýôå ôéò åêêëçóßåò, ïýôå ôá éåñÜ. ¢ñðáæáí ü,ôé
Ýâñéóêáí ìðñïóôÜ ôïõò, áðü ðïëýôéìá éåñÜ áíôéêåßìåíá ìÝ÷ñé æþá, êáôÝóôñåöáí êáé
óêüôùíáí üðïéïí ðñïóðáèïýóå íá áíôéóôáèåß. ÅðéðëÝïí ãßíïíôáí ðïëëÝò óõãêñïýóåéò
êáé ìåôáîý ôùí öåïõäáñ÷þí ãéá ôçí êõñéáñ÷ßá.
Ç âßá áõôÞ ïöåßëåôáé óôá åîÞò: 1) Óôçí Ýëëåéøç íüìùí: Óôç ìåóáéùíéêÞ êïéíùíßá äåí
õðÞñ÷å ïñãáíùìÝíï êñÜôïò ìå íüìïõò êáé õðçñåóßåò ðïõ íá ðñïóôáôåýïõí ôá äéêáéþìáôá
êáé ôçí éäéïêôçóßá ôùí ðïëéôþí. Åðéêñáôïýóå áíáñ÷ßá êáé ôï "äßêéï" ôïõ éó÷õñïý. 2) Óôçí
çèéêÞ äéáöèïñÜ, ðïõ Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí Ýëëåéøç ðáéäåßáò êáé ðíåõìáôéêÞò êáèïäÞãçóçò.
3) Óôçí áêüñåóôç åðéèõìßá ôùí öåïõäáñ÷þí íá åðéâëçèïýí êáé íá áõîÞóïõí ôç äýíáìç
êáé ôá ðëïýôç ôïõò.
â) Ïé ñõèìéóôéêïß êáíüíåò ðïõ åðéâëÞèçêáí áðü ôçí Åêêëçóßá áöïñïýóáí ôéò
óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò ôùí öåïõäáñ÷þí êáé ôïõò öåïõäÜñ÷åò, êáé ðñïóôÜôåõáí ôïõò
310 áäõíÜôïõò, äçëáäÞ ôïõò áðëïýò áíèñþðïõò êáé ôïõò êëçñéêïýò.
DSZR 2CIG
ÓõãêåêñéìÝíá: Ç "ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" Þôáí ñõèìéóôéêüò êáíüíáò ìå ôïí ïðïßï ëáìâÜ-
íïíôáí ìÝôñá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí áäõíÜôùí êáé ç "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý" áðáãüñåõå ôéò ÌåóáéùíéêÞ
å÷èñïðñáîßåò ìåôáîý ôùí öåïõäáñ÷þí óå ïñéóìÝíåò ðåñéüäïõò ôïõ Ýôïõò êáé ãéá Åõñþðç
ïñéóìÝíåò ìÝñåò ôçò åâäïìÜäáò. Ôá ìÝôñá áõôÜ Þôáí ç ðïéíÞ ôïõ áöïñéóìïý, ðïõ ôçí
åðï÷Þ áõôÞ åß÷å ìåãÜëç âáñýôçôá, ãéáôß ç ìåóáéùíéêÞ êïéíùíßá åß÷å Ýíôïíï èñçóêåõôéêü
÷áñáêôÞñá.
1. Ìå áöåôçñßá ôï ðáñÜèåìá "Îüñêéá êáé ìáãéêÜ" êáé áîéïðïéþíôáò ôéò éóôïñéêÝò óáò
ãíþóåéò íá áðáíôÞóåôå óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò:
• Ðïéïé ðáñÜãïíôåò ïäçãïýóáí ôïõò áíèñþðïõò óôç ìáãåßá ôï Ìåóáßùíá (îüñêéá,
ìáíôåßá, ìÜãéóóåò ê.Ü.);
• ÓÞìåñá ïé Üíèñùðïé êáôáöåýãïõí óôç ìáãåßá; Ãéáôß;
Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôïí áöïñéóìü ôïõ Âáñèïëïìáßïõ Éóêáíïý, åðéóêüðïõ
ôïõ ¸îåôåñ, êáé óõìðëçñþíåé ôçí áöÞãçóç êáèþò ìáò äßíåé åðéðëÝïí ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ
ìå ôá îüñêéá êáé ôá ìáãéêÜ, óôá ïðïßá êáôÝöåõãáí ïé Üíèñùðïé ôï Ìåóáßùíá.
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ ïäçãïýóáí ôïõò áíèñþðïõò óôç ìáãåßá ôï Ìåóáßùíá Þôáí ïé åîÞò:
1) Åß÷áí äéáôçñçèåß ðïëëÜ óôïé÷åßá ðáëáéüôåñùí ëáúêþí èñçóêåéþí ôùí ãåñìáíéêþí ëáþí
ðïõ åê÷ñéóôéáíßóôçêáí. 2) Ç Ýëëåéøç ðíåõìáôéêÞò êáèïäÞãçóçò ôùí ðéóôþí áðü ôçí
Åêêëçóßá. 3) Ôï ðíåõìáôéêü óêïôÜäé ðïõ åðéêñáôïýóå ëüãù ôçò Ýëëåéøçò ìüñöùóçò. 4)
Ïé äåéóéäáéìïíßåò, ïé ðñïëÞøåéò êáé ï öüâïò ôçò êüëáóçò. 5) Ïé äõóêïëßåò ôçò êáèçìåñéíÞò
æùÞò.
ÓÞìåñá ëßãïé Üíèñùðïé êáôáöåýãïõí óôç ìáãåßá, üôáí âñßóêïíôáé óå áäéÝîïäï. Êáèþò
ôï âéïôéêü êáé ôï ðíåõìáôéêü åðßðåäï ôùí áíèñþðùí Ý÷åé áíÝâåé, ôá öáéíüìåíá áõôÜ åßíáé
ðåñéïñéóìÝíçò êëßìáêáò êáé ðáñáôçñïýíôáé óå Üôïìá ìå ÷áìçëÞ Þ êáèüëïõ ìüñöùóç.
2. Íá ìåëåôÞóåôå ðñïóåêôéêÜ ôéò ðçãÝò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí "ÅéñÞíç êáé ôçí áíáêù÷Þ
ôïõ Èåïý". Ðþò åðÝâáëå ç Åêêëçóßá ôïõò êáíüíåò áõôïýò êáé áðü ðïý áíôëïýóå ôçí
éó÷ý ôçò; Óôéò óçìåñéíÝò êïéíùíßåò ðïéïò èåóìüò êáèïñßæåé ôïõò êáíüíåò ðïõ
äéÝðïõí ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí áíèñþðùí êáé ðþò; (Íá óõìâïõëåõôåßôå ôï âéâëßï
ôçò ÊïéíùíéêÞò êáé ÐïëéôéêÞò ÁãùãÞò ôçò Ã´ ôÜîçò Ãõìíáóßïõ).
Ôá ðáñáèÝìáôá åßíáé áðïóðÜóìáôá áðü ôïõò äýï ñõèìéóôéêïýò êáíüíåò ðïõ åðÝâáëå
ç ÄõôéêÞ Åêêëçóßá ãéá íá êáôáðñáàíåé ôá Þèç êáé íá ðñïóôáôåýóåé ôïõò áäõíÜôïõò.
Ï áðëüò ëáüò êáé êõñßùò ïé ÷ùñéêïß êáèþò êáé ïé êëçñéêïß ôçò õðáßèñïõ õðÝöåñáí
áðü ôéò óõíå÷åßò óõãêñïýóåéò ôùí öåïõäáñ÷þí êáé ôç öåïõäáñ÷éêÞ áíáñ÷ßá ðïõ åðéêñá-
ôïýóå.
Ç Åêêëçóßá, áðü ôï 10ï áé. ðÞñå êÜðïéåò ðñùôïâïõëßåò, ðñïêåéìÝíïõ íá êáôáðñáàíåé
ôá Þèç êáé íá åêôïíþóåé ôçí êïéíùíéêÞ äõóöïñßá ãéá ôï êëßìá âßáò êáé áíáñ÷ßáò ðïõ
åðéêñáôïýóå. Ïé ðñùôïâïõëßåò áõôÝò Þôáí ç êáèéÝñùóç ìå üñêï äýï ñõèìéóôéêþí êáíüíùí
: "Ç ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" êáé "Ç Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý", ðïõ áðÝâëåðáí óôçí ðñïóôáóßá ôùí
áäõíÜôùí ðïõ õðÝöåñáí áðü ôéò âéáéïðñáãßåò ôùí óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí ôùí
öåïõäáñ÷þí. Óôïõò ðáñáâÜôåò åðéâáëëüôáí ç ðïéíÞ ôïõ áöïñéóìïý.
311
Ç Åêêëçóßá ìðïñïýóå íá åðéâÜëëåé ôïõò ðáñáðÜíù êáíüíåò, ãéáôß äéÝèåôå ìåãÜëç
DSZR 2CIG
äýíáìç êáé êýñïò. Ç ìåóáéùíéêÞ êïéíùíßá åß÷å Ýíôïíï èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá êáé ïé
ÌåóáéùíéêÞ åêêëçóéáóôéêÝò ðïéíÝò åß÷áí éäéáßôåñç âáñýôçôáˆ ãé' áõôü êáé ç áðåéëÞ ôïõ áöïñéóìïý åß÷å
Åõñþðç éêáíÞ áðïôñåðôéêÞ äýíáìç.
Óôéò óçìåñéíÝò êïéíùíßåò âÝâáéá ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí áíèñþðùí ôéò êáèïñßæåé ôï
êñÜôïò. Ìå ôïõò íüìïõò ðïõ èåóðßæåé, ðñïóôáôåýåé ôá áôïìéêÜ äéêáéþìáôá êáé ôçí
éäéïêôçóßá. Ïé ðáñáâÜôåò áðåéëïýíôáé ìå äéáöïñåôéêÝò ðïéíÝò: ÷ñçìáôéêü ðñüóôéìï Þ
öõëÜêéóç, ðïõ åðéâÜëëïíôáé áðü ôá äéêáóôÞñéá, ôéò áðïöÜóåéò ôùí ïðïßùí åêôåëïýí
õðï÷ñåùôéêÜ ôá áñìüäéá üñãáíá ôçò ðïëéôåßáò.
1. Ôé Þôáí ôá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá êáé ãéá ðïéï ëüãï äçìéïõñãÞèçêáí;
Ôá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá Þôáí êïéíüôçôåò ìïíá÷þí ðïõ áðïäÝ÷ïíôáí êáé ôçñïýóáí ôïõò
ßäéïõò êáíüíåò. Ôá êõñéüôåñá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò Þôáí
ôùí Öñáãêéóêáíþí, ôùí Äïìçíéêáíþí êáé ôùí Êéíóôåñêéáíþí.
Ôá íÝá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá Üñ÷éóáí íá äçìéïõñãïýíôáé áðü ôï 10ï áéþíá êáé åß÷áí óêïðü
ôçí çèéêÞ áíáâÜèìéóç ôçò Åêêëçóßáò. Ëüãù ôçò ÷áëÜñùóçò ôïõ èñçóêåõôéêïý áéóèÞìáôïò
ìåñßäáò ôïõ êëÞñïõ, åß÷å ðñïêëçèåß êïéíùíéêÞ äõóöïñßá. ¸ôóé óôá ìåãÜëá ìïíáóôÞñéá
ðÜñèçêáí êÜðïéåò ðñùôïâïõëßåò ãéá ôçí çèéêÞ áíýøùóç ôçò Åêêëçóßáò. Óôéò êéíÞóåéò
áõôÝò ðñùôïóôÜôçóáí ôá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá.
2. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç;

Óçìáíôéêü óôáèìü óôçí ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí áíáíÝùóç êáé ôçí çèéêÞ áíáâÜèìéóç ôçò
Åêêëçóßáò áðïôÝëåóå ç ìåôáññýèìéóç ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôá ôÝëç ôïõ 11ïõ áé. áðü
ôïí ðÜðá Ãñçãüñéï Æ´ , ç ëåãüìåíç ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç. Ìåôáîý ôùí Üëëùí
áðáãïñåýèçêå ç ðþëçóç áíôéêåéìÝíùí ëáôñåßáò êáé ìõóôçñßùí, ï ãÜìïò ôùí êëçñéêþí
êáé ç êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ.
Ãéá íá åðéâëçèåß ç ìåôáññýèìéóç êáèïñßóôçêáí ãéá ôïõò ðáñáâÜôåò áõóôçñÝò ðïéíÝò
ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ï áöïñéóìüò, äçëáäÞ ï áðïêëåéóìüò áðü ôçí Åêêëçóßá êáé ç
áðáãüñåõóç åðéêïéíùíßáò ìå ôçí êïéíüôçôá ôùí ðéóôþí.
3. Ðïéïò Þôáí ï ñüëïò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò óôçí êïéíùíßá ôïõ Ìåóáßùíá
åêôüò áðü ôïí èñçóêåõôéêü ôïìÝá;
Ç Åêêëçóßá ôï Ìåóáßùíá, äéáäñáìÜôéæå êáèïñéóôéêü ñüëï óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí.
Åêôüò áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ äýíáìç äéÝèåôå Ýíá ïñãáíùìÝíï äéïéêçôéêü óýóôçìá ðïõ ôçò
åðÝôñåðå íá åëÝã÷åé ðíåõìáôéêÜ ïëüêëçñç ôçí Åõñþðç.
Ïé áñìïäéüôçôÝò ôçò äåí ðåñéïñßæïíôáí ìüíï óå èñçóêåõôéêÜ æçôÞìáôá áëëÜ êáé óå
ðïëëÝò Üëëåò äñáóôçñéüôçôåò ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò, üðùò á) êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç, â)
ðïëéôéóìüò, ã) åêðáßäåõóç, ä) äéêáéïóýíç.
á) ÊïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç: Ç Åêêëçóßá ÷ñçóéìïðïéïýóå ìÝñïò áðü ôá ðëïýôç ôçò ãéá
íá âïçèÞóåé ôïõò öôù÷ïýò êáé ôïõò áóèåíåßò, éäñýïíôáò êáé óõíôçñþíôáò íïóïêïìåßá êáé
Üëëá åõáãÞ éäñýìáôá (:ïñöáíïôñïöåßá, ðôù÷ïêïìåßá êëð).
â) Ðïëéôéóìüò: ÄéÝóùóå ôçí ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ ìå ôçí áíôéãñáöÞ ôùí ÷åéñïãñÜ-

312
DSZR 2CIG
öùí ðïõ ãéíüôáí óôá ìïíáóôÞñéá áðü ôïõò ìïíá÷ïýò.

ã) Åêðáßäåõóç: Ôá ðñþôá ó÷ïëåßá óôçí Åõñþðç éäñýïíôáí óôá ìïíáóôÞñéá êáé áð' ÌåóáéùíéêÞ
áõôÜ ïñãáíùíüôáí ç åêðáßäåõóç. Áñãüôåñá, êõñßùò áðü ôïí 11ï áé. éäñýèçêáí ôá Åõñþðç
åðéóêïðéêÜ ó÷ïëåßá óôéò ðüëåéò. ÐÜðåò êáé åðßóêïðïé Ýèåôáí õðü ôçí ðñïóôáóßá ôïõò êáé
ôá ðáíåðéóôÞìéá, ôá ïðïßá Üñ÷éóáí íá éäñýïíôáé áðü ôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áé.
ä) Äéêáéïóýíç: ÐáñÜëëçëá ç Åêêëçóßá, ðñïóðáèïýóå íá ðåñéïñßóåé ôç âßá êáé ôéò
ëåçëáóßåò óå âÜñïò ôùí êëçñéêþí êáé ôùí áðëþí áíèñþðùí, ðïõ ðñïêáëïýíôáí áðü ôéò
óõíå÷åßò óõãêñïýóåéò ôùí óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí ôùí öåïõäáñ÷þí. Ãéá ôï óêïðü áõôü
êáèéÝñùóå ìå üñêï íá åðéâÜëëïíôáé ìå ðïéíÞ áöïñéóìïý ãéá ôïõò ðáñáâÜôåò äýï
ñõèìéóôéêïß êáíüíåò: ç "ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" êáé ç "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý". Ìå ôïí ðñþôï
ëáìâÜíïíôáí ìÝôñá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí áäõíÜôùí êáé ìå ôïí äåýôåñï áðáãïñåýïíôáí
ïé å÷èñïðñáîßåò ïñéóìÝíåò ðåñéüäïõò ôïõ Ýôïõò êáé ãéá ôï õðüëïéðï äéÜóôçìá ïñéóìÝíåò
ìÝñåò ôçò åâäïìÜäáò.
313
DSZR 2CIG
3. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ óôç ìåóáéùíéêÞ Åõñþðç

Åõñþðç Ðåñßëçøç
• ÏéêïãÝíåéá êáé ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí
Ôï Ìåóáßùíá ç èÝóç ôçò ãõíáßêáò Þôáí êáôþôåñç áðü ôïõ Üíäñá. Ç êïéíùíéêÞ ôçò èÝóç
üìùò äéáöïñïðïéïýóå ôç ìïßñá ôçò. Ïé ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí ðåñéïñßæïíôáí óôï ðëáßóéï
ôïõ ãÜìïõ, åíþ áðü ôï 13ï áé. ïé åîåëßîåéò åðÝôñåøáí ôçí áíÜðôõîç ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôùí
äýï öýëùí Ýîù áðü ôï ðëáßóéï áõôü (éððïôéêüò Ýñùôáò).
• Êáôïéêßá
Ç êáôïéêßá ôùí ÷ùñéêþí ôï Ìåóáßùíá Þôáí ðïëý ìéêñÞ êáé åõôåëïýò êáôáóêåõÞò.
Ðáñüìïéá Þôáí êáé ôùí åñãáôþí êáé ôå÷íéôþí óôéò ðüëåéò. Ïé åõãåíåßò üìùò êáôïéêïýóáí
óå ðåôñüêôéóôá êÜóôñá, ðïõ óõìâüëéæáí ôï êýñïò êáé ôç äýíáìÞ ôïõò. Áí íéêéüôáí ï
êÜôï÷üò ôïõ, ôï êÜóôñï ôïõ éóïðåäùíüôáí. Ïé áóôïß èÝëïíôáò íá ìéìçèïýí ôïõò åõãåíåßò,
Ýêôéæáí êé áõôïß ðëïýóéá ðÝôñéíá óðßôéá. Óå ðåñßðôùóç ðïõ åîïñéæüôáí ï éäéïêôÞôçò, ôï óðßôé
ôïõ ãêñåìéæüôáí Þ êáéãüôáí.
• ÄéáôñïöÞ
Ç äéáôñïöÞ ôùí ÷ùñéêþí Þôáí ëéôÞ êáé âáóéæüôáí óå ðñïúüíôá ðïõ ðáñÞãáí ïé ßäéïé.
Ôá ÷ïéñïóöÜãéá åîáóöÜëéæáí ôá âáóéêÜ ãåýìáôá ôïõ ÷åéìþíá. Áíôßèåôá ç äéáôñïöÞ ôùí
ðëïõóßùí Þôáí ðëïýóéá êáé ðïëõôåëÞò êáé ôá ãåýìáôá áðïôåëïýóáí åõêáéñßá ãéá íá
åêäçëþóïõí ôçí áíùôåñüôçôÜ ôïõò.
• Åíäõìáóßá
Ôï Ýíäõìá ôï Ìåóáßùíá ðñïóäéüñéæå ôçí êÜèå êïéíùíéêÞ êáôçãïñßá. Óôá ìïíáóôÞñéá
ôï êÜèå ìïíá÷éêü ôÜãìá åß÷å ôç äéêÞ ôïõ óôïëÞ. Ôï ßäéï óõíÝâáéíå ìå ôïõò öåïõäÜñ÷åò,
ôïõò Üñ÷ïíôåò, ôïõò éððüôåò êáé ôéò óõíôå÷íßåò. Ç åíäõìáôïëïãéêÞ ðïëõôÝëåéá Þôáí
÷áñáêôçñéóôéêü ôùí ðëïõóßùí, åíþ ôá ñïý÷á ôùí ÷ùñéêþí Þôáí ëßãá êáé áðëÜ.
• Øõ÷áãùãßá
Ï ìåóáéùíéêüò Üíèñùðïò äéáóêÝäáæå ìÝóá óôá ðëáßóéá ôùí óõíèçêþí ðïõ
åðéêñáôïýóáí êáé ôùí êáíüíùí ôçò Åêêëçóßáò. ×þñïé åðéêïéíùíßáò êáé øõ÷áãùãßáò Þôáí
ç Åêêëçóßá, ç ðüëç êáé ôá êÜóôñá. Ôá ìÝóá øõ÷áãùãßáò Þôáí ôá ðáé÷íßäéá, ôá èåÜìáôá, ç
ìïõóéêÞ, ï ÷ïñüò êáé ôï ôñáãïýäé, åíþ óôá êÜóôñá ôï øõ÷áãùãéêü ðñüãñáììá Þôáí ðéï
óýíèåôï. ¼ëåò ïé êïéíùíéêÝò ôÜîåéò ìåôÝôñåðáí ôéò ïéêïãåíåéáêÝò ãéïñôÝò óå äáðáíçñÝò
ôåëåôÝò, áíÜëïãá ìå ôéò ïéêïíïìéêÝò ôïõò äõíáôüôçôåò.
• Ôáîéäéþôåò êáé ðñïóêõíçôÝò

Ðáñüëåò ôéò äõóêïëßåò ðïõ õðÞñ÷áí ç êéíçôéêüôçôá ôùí áíèñþðùí ôï Ìåóáßùíá Þôáí
ó÷åôéêÜ ìåãÜëç. Ïé Üíèñùðïé áíåîáñôÞôùò öýëïõ êáé éäéüôçôáò ôáîßäåõáí. Êõñßùò Þôáí
ðñïóêõíçôÝò ðïõ áøçöþíôáò ôéò ôáëáéðùñßåò êáé ôïõò êéíäýíïõò, ðÞãáéíáí íá
ðñïóêõíÞóïõí óå Ýíáí Üãéï ôüðï. Ïé êõñéüôåñïé ðñïïñéóìïß Þôáí ç Ñþìç, ôá Éåñïóüëõìá
êáé ï Üãéïò ÉÜêùâïò ôçò ÊïìðïóôÝëëá (Éóðáíßá). Ôï ðñïóêýíçìá ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò
ôïõ Ìåóáßùíá Þôáí ìéá äõíáôÞ óõãêßíçóç êáé üíåéñï æùÞò.
314
DSZR 2CIG
• ÏéêïãÝíåéá êáé ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí Åõñþðç
– Ç èÝóç ôçò ãõíáßêáò Þôáí êáôþôåñç áðü ôïõ Üíäñá
– Ç êïéíùíéêÞ èÝóç äéáöïñïðïéïýóå ôç ìïßñá ôçò
– Ïé ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí:
ðåñéïñßæïíôáí óôï ðëáßóéï ôïõ ãÜìïõ
áíáðôý÷èçêáí Ýîù áð' áõôü (éððïôéêüò Ýñùôáò) ìåôÜ ôï 13ï áé.
• Êáôïéêßá
á) Ç êáôïéêßá ôùí ÷ùñéêþí ýðáéèñïò
– ¸íá äùìÜôéï ìå öôù÷ü åîïðëéóìü, åõôåëïýò êáôáóêåõÞò
– ÐåñéïñéóìÝíç ðáñáìïíÞ óôï óðßôé, ëüãù åñãáóéþí óôçí ýðáéèñï
â) Ç êáôïéêßá ôùí åñãáôþí êáé ôå÷íéôþí ðüëåéò
– ÌéêñÝò îýëéíåò êáôïéêßåò, ÷ùñßò ÷þñïõò õãéåéíÞò
– Äñüìïé óôåíïß êáé áêáíüíéóôïé
ã) Ç êáôïéêßá ôùí åõãåíþí
Ðåôñüêôéóôá ÊÜóôñá: Þôáí óýìâïëá áóöÜëåéáò êáé éó÷ýïò
ôáõôßæïíôáí ìå ôï êýñïò åíüò áôüìïõ Þ ìéáò ïéêïãÝíåéáò
éóïðåäþíïíôáí, áí ï êÜôï÷üò ôïõò íéêéüôáí
– Ç ðÝôñá óýìâïëï äýíáìçò êáé ðëïýôïõ

ä) Ç êáôïéêßá ôùí áóôþí ðüëåéò
– ðëïýóéá óðßôéá áðü ðÝôñá (êáôÜ ìßìçóç ôùí åõãåíþí)
– ãêñåìßæïíôáí Þ êáßãïíôáí, áí åîïñéæüôáí ï éäéïêôÞôçò ôïõò
• ÄéáôñïöÞ
á) ÷ùñéêïß ëéôÞ
– âáóéæüôáí óå ðñïúüíôá ðïõ ðáñÞãáí
– ôá ÷ïéñïóöÜãéá åîáóöÜëéæáí ôá âáóéêÜ ãåýìáôá ôïõ ÷åéìþíá
â) ïé åõãåíåßò êáé ïé áóôïß ðëïýóéá êáé ðïëõôåëÞò
– áðïôåëïýóå åõêáéñßá åêäÞëùóçò ôçò áíùôåñüôçôÜò ôïõò
• Åíäõìáóßá
Ôï Ýíäõìá ðñïóäéüñéæå ôçí êÜèå êïéíùíéêÞ êáôçãïñßá
ÌïíáóôÞñéá äéáöïñåôéêÞ óôïëÞ ãéá êÜèå ìïíá÷éêü ôÜãìá
ÖåïõäÜñ÷åò, éððüôåò, Üñ÷ïíôåò, óõíôå÷íßåò äéêÞ ôïõò óôïëÞ
Ïé ðëïýóéïé åíäõìáôïëïãéêÞ ðïëõôÝëåéá ðëïýôïò êáé äýíáìç

Ïé ÷ùñéêïß áðëÜ êáé ÷ïíôñÜ ñïý÷á
• Øõ÷áãùãßá
– ÃéïñôÝò óôá ðëáßóéá ôùí óõíèçêþí êáé ôùí êáíüíùí ôçò Åêêëçóßáò
– ×þñïé åðéêïéíùíßáò êáé øõ÷áãùãßáò :
315
DSZR 2CIG
á) ç Åêêëçóßá èñçóêåõôéêÝò ëåéôïõñãßåò êáé ãéïñôÝò åõêáéñßá óõíÜíôçóçò

ÌåóáéùíéêÞ â) ç ðüëç ðáé÷íßäéá, ãåëùôïðïéïß, ìïõóéêÞ, ôñáãïýäé, ÷ïñüò
Åõñþðç ã) ôá êÜóôñá óõìðüóéá, áãþíåò ìå êïíôáñï÷ôõðÞìáôá, èåÜìáôá, ôñïâáäïýñïé,
ôá÷õäáêôõëïõñãïß, ÷ïñåõôÝò
¼ëåò ïé êïéíùíéêÝò ôÜîåéò ïéêïãåíåéáêÝò ãéïñôÝò
• Ôáîéäéþôåò êáé ðñïóêõíçôÝò

– ÌåãÜëç êéíçôéêüôçôá ôùí áíèñþðùí ôáîßäéá
– ÐñïóêõíçôÝò
– Êýñéïé ðñïïñéóìïß ðñïóêõíçôþí:
á) ç Ñþìç
â) Ôá Éåñïóüëõìá
ã) ï Üãéïò ÉÜêùâïò ôçò ÊïìðïóôÝëëá (Éóðáíßá)
– Ôá ôáîßäéá åðéêßíäõíá
– Ôï ðñïóêýíçìá äõíáôÞ óõãêßíçóç êáé üíåéñï æùÞò
"ÐáñÜ ôéò äõóêïëßåò ç êéíçôéêüôçôá ôùí áíèñþðùí ôïõ Ìåóáßùíá Þôáí ðïëý ìåãÜëç".
(óåë. 103)
"Ç êéíçôéêüôçôá áõôÞ ó÷åôßæåôáé ìå ôïõò åîÞò ðáñÜãïíôåò:
1) ÊáôÜ ôï Ìåóáßùíá ç éäéïêôçóßá ùò õëéêÞ êáé øõ÷ïëïãéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá Þôáí
Üãíùóôç. Áðü ôïí áãñüôç ùò ôïí Üñ÷ïíôá, üëïé åß÷áí ìüíï äéêáßùìá ðñïóùñéíÞò
êáôï÷Þò. Óýìöùíá ìå ôï öåïõäáñ÷éêü äßêáéï, ï êáèÝíáò åß÷å ðÜíù áðü áõôüí Ýíáí
äéêáéïý÷ï éó÷õñüôåñï, ðïõ ìðïñïýóå íá ôïõ áöáéñÝóåé ôçí ðåñéïõóßá ôïõ êáé íá ôïõ
ðáñá÷ùñÞóåé éóïäýíáìç êÜðïõ áëëïý. Áõôü åîçãåß êáôÜ Ýíá ìÝñïò ôçí êéíçôéêüôçôá
ôùí áãñïôþí, ðïõ ðïëëáðëáóéÜóôçêå ìå ôéò åê÷åñóþóåéò. ¸ôóé, ôïõò ðåñéóóüôåñïõò
áíèñþðïõò êáíÝíá õëéêü óõìöÝñïí äåí ôïõò êñáôïýóå óå Ýíá ìÝñïò.
2) ÅðéðëÝïí, êáé ç ßäéá ç èñçóêåßá åíßó÷õå ôçí êéíçôéêüôçôá, êáèþò äéáêÞñõóóå ôïí
ðñïóùñéíü ÷áñáêôÞñá ôïõ áíèñþðïõ ðÜíù óôç ãç êáé êáëïýóå ôïõò ÷ñéóôéáíïýò óå
åãñÞãïñóç. Ïé ðéóôïß ìå ôç óåéñÜ ôïõò Ýóðåõäáí íá ðñïóêõíÞóïõí éåñÜ óå êÜèå ãùíéÜ
ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý êüóìïõ ðñïêåéìÝíïõ íá áðáëëáãïýí áðü ôéò áìáñôßåò ôïõò.
316
DSZR 2CIG

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.Ë.Ð.) Åõñþðç
ÅÉÊÏÍÁ: "Åñãáóßåò óôçí ýðáéèñï" (óåë. 102)
ÅñùôÞóåéò: Ðïéåò áó÷ïëßåò ôùí ÷ùñéêþí áðåéêïíßæïíôáé êáé óå ðïéïõò ìÞíåò

áíôéóôïé÷ïýí; Ðþò óõíäÝïíôáé ìå ôçí Ýíäõóç êáé ôç äéáôñïöÞ ôïõò; Ôé
óõìâïëßæåé ç ðñþôç åéêüíá;
Ç åéêüíá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò ìéêñüôåñåò: Ç ðñþôç áíôéóôïé÷åß óôïí ÉáíïõÜñéï,
åíþ ç äåýôåñç óôï ÌÜñôéï. Ôï ìÞíá áõôü ïé ÷ùñéêïß êüâïõí ôá ÷üñôá êáé êáèáñßæïõí ôïõò
áãñïýò áðü ôá æéæÜíéá, ãéáôß ôá áãñéü÷ïñôá åìðïäßæïõí ôçí áíÜðôõîç ôùí óéôçñþí. Ôá
óéôçñÜ üìùò åîáóöáëßæïõí ôç âáóéêÞ ôñïöÞ êáé ãéá ôïõò ßäéïõò êáé ãéá ôá æþáˆ åðïìÝíùò
Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá ç ðïóüôçôá êáé ç ðïéüôçôá ôçò ðáñáãùãÞò. Ç ôñßôç åéêüíá áíôéóôïé÷åß
óôïí Éïýíéï, êáôÜ ôïí ïðïßï ïé ÷ùñéêïß êïõñåýïõí ôá ðñüâáôÜ ôïõò. Ìå ôï ìáëëß öôéÜ÷íïõí
ôá ñïý÷á êáé ôá óêåðÜóìáôÜ ôïõò. Ç ôÝôáñôç åéêüíá áíôéóôïé÷åß óôï ÄåêÝìâñéï:
áðåéêïíßæåôáé ç óöáãÞ ôùí ÷ïßñùí. Ôá ÷ïéñïóöÜãéá åîáóöÜëéæáí ôá âáóéêÜ ãåýìáôá ãéá
ôï ÷åéìþíá.
Óôçí ðñþôç åéêüíá áðåéêïíßæåôáé ï Éáíüò, äçëáäÞ ï äéðñüóùðïò ñùìáúêüò èåüò, ï
ïðïßïò âëÝðåé ôáõôü÷ñïíá ðßóù ôïí ðáëéü ÷ñüíï êáé ìðñïóôÜ ôïí êáéíïýñéï.
ÓõæÞôçóå ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ãéá ôéò äõóêïëßåò ðïõ óõíáíôïýóáí ïé ðñïóêõíçôÝò
êáé ãéá ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ôïõò áíôéìåôþðéæáí.
ÊáôÜ ôï Ìåóáßùíá, ç óõíÞèåéá íá åðéóêÝðôïíôáé ïé Üíèñùðïé ôïõò éåñïýò ôüðïõò ãéá
ðñïóêýíçìá, Þôáí ðïëý äéáäåäïìÝíç. ¢íèñùðïé üëùí ôùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí ôáîßäåõáí
ãéá íá åêðëçñþóïõí êÜðïéï ôÜìá êáé íá ðñïóêõíÞóïõí êÜðïéï èáõìáôïõñãü ëåßøáíï
áãßïõ óå Ýíá ìïíáóôÞñé Þ åêêëçóßá. Êõñßùò, üìùò, ï ðñïïñéóìüò ôùí ðñïóêõíçôþí Þôáí
Ýíá áðü ôá ôñßá ìåãÜëá ðñïóêõíÞìáôá ôçò äõôéêÞò ÷ñéóôéáíïóýíçò, äçëáäÞ ç Ñþìç, ôá
Éåñïóüëõìá êáé ï Üãéïò ÉÜêùâïò ôçò ÊáìðïóôÝëëá óôçí Éóðáíßá. Ôá ôáîßäéá ãßíïíôáí åßôå
áð' ôç óôåñéÜ åßôå áð' ôç èÜëáóóá. ¹ôáí üìùò ìáêñéíÜ êáé åðéêßíäõíá. Ïé óõíÞèåéò êßíäõíïé
ðïõ áíôéìåôþðéæáí ïé ôáîéäéþôåò Þôáí íá áíôéìåôùðßóïõí âßáéï èÜíáôï áðü öõóéêÜ áßôéá
(êáôñáêýëéóìá ÷éïíïóôéâÜäáò, ðíéãìü óå ðïôÜìéá Þ íáõÜãéá) Þ áðü áññþóôéåò êáé áóéôßá.
Åðßóçò êéíäýíåõáí áðü ôïõò ëçóôÝò, íá ÷Üóïõí Þ íá ôïõò êëÝøïõí ôéò áðïóêåõÝò Þ ôá
÷ñÞìáôÜ ôïõò. Áêüìç êéíäýíåõáí íá ðéáóôïýí áé÷ìÜëùôïé áðü ðåéñáôÝò êáé íá ðïõëçèïýí
ùò äïýëïé.
Ïé äéáäïìÝò áð' ôç óôåñéÜ Þôáí ðéï åëêõóôéêÝò, äéüôé õðÞñ÷áí åíäéÜìåóá ìïíáóôÞñéá
êáé ðáíäï÷åßá ðïõ Ýäéíáí óôÝãç êáé ôñïöÞ óôïõò ðñïóêõíçôÝò êáé óôá æþá. Óå êÜðïéåò
ðåñéï÷Ýò õðÞñ÷áí êáé Üóõëá ãéá ôïõò áññþóôïõò ìå êñåâÜôéá, ëïõôñÜ êáé öáãçôü.
¼óïé ðÞãáéíáí áð' ôç èÜëáóóá üìùò, ôáëáéðùñïýíôáí ðéï ðïëý. Óôá êáñÜâéá óõíÞèùò
óôïéâÜæïíôáí áóöõêôéêÜ ðïëëïß Üíèñùðïé êáé äåí åß÷áí ïýôå ôéò óôïé÷åéþäåéò ðáñï÷Ýò.
317
DSZR 2CIG
Èá Ýðñåðå áðü ìüíïé ôïõò íá Ý÷ïõí åîïðëéóôåß ìå ôá áðáñáßôçôá åöüäéá, ãéá ôá ïðïßá
ÌåóáéùíéêÞ Ýðñåðå óõíå÷þò íá åðáãñõðíïýí, äéüôé ï êßíäõíïò ôçò êëïðÞò Þôáí ðÜíôá õðáñêôüò. ¸íá
Åõñþðç ôÝôïéï ôáîßäé, åß÷å óõíÞèùò ðïëý ìåãÜëï êüóôïò.
Ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí êáëýôåñá ôéò äõóêïëßåò ôùí ôáîéäéþí áõôþí ïé ðñïóêõíçôÝò
ôáîßäåõáí ðïëëïß ìáæß ðáñÝåò - ðáñÝåò, Ýôóé þóôå íá ìïéñÜæïíôáé ôéò ÷áñÝò êáé ôéò
óõãêéíÞóåéò ôïõ ôáîéäéïý, áëëÜ êáé íá âïçèÜ ï Ýíáò ôïí Üëëï. Êáé âÝâáéá ç ðßóôç ôïõò ôïõò
Ýäéíå õðïìïíÞ êáé êïõñÜãéï óå üëåò ôéò áíôéîïüôçôåò.
ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ EÑÙÔÇÓÅÉÓ
1. Ðïéá áíôßëçøç åðéêñáôïýóå ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí ôï ìåóáßùíá;
Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò ó÷ïë. Âéâëßï, óåë. 101 : "Ïé Üíèñùðïé ôïõ Ìåóáßùíá …………. êáé
ôç ãåííáéüôçôÜ ôïõ" .
2. Ôé ó÷Ýóç åß÷å ç êáôïéêßá ìå ôçí êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç ôï ìåóáßùíá;

Ç êáôïéêßá åß÷å Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôçí êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç ôï ìåóáßùíá êáé ìå ôïí
ôñüðï æùÞò ôùí áíèñþðùí. ¸ôóé ïé êáôïéêßåò ôùí ÷ùñéêþí Þôáí öôù÷Ýò, êáôáóêåõáóìÝíåò
áðü åõôåëÞ õëéêÜ (ëÜóðç êáé Ü÷õñá Þ îýëï) êáé ðåñéëÜìâáíáí Ýíá êáé ìïíáäéêü äùìÜôéï
ìå öôù÷ü åîïðëéóìü. Ðáñüìïéåò Þôáí êáé ïé êáôïéêßåò ôùí åñãáôþí êáé ôùí ôå÷íéôþí óôéò
ðüëåéò: öôéáãìÝíåò áðü îýëá, ÷ùñßò ÷þñïõò õãéåéíÞò, óå óôåíïýò êáé áêáíüíéóôïõò
äñüìïõò.
¼ìùò ïé åõãåíåßò êáôïéêïýóáí óå ðåôñüêôéóôá êÜóôñá ðïõ óõìâüëéæáí ôï êýñïò êáé
ôç äýíáìÞ ôïõò. Êáé ôÝëïò ïé ðëïýóéïé áóôïß, èÝëïíôáò íá ìéìçèïýí ôïõò åõãåíåßò, Ýêôéæáí
ôá óðßôéá ôïõò óôéò ðüëåéò áðü ðÝôñá, êáèþò áõôü ôï õëéêü áðïôåëïýóå äåßãìá ãïÞôñïõ
êáé ðëïýôïõ. ¼ôáí êÜðïéïò åõãåíÞò íéêéüôáí , ôüôå ïé å÷èñïß ôïõ éóïðÝäùíáí êáé ôï êÜóôñï
ôïõ, åöüóïí áõôü ôáõôéæüôáí ìå ôï êýñïò ôïõ êáé ôï êýñïò ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ.
Ðáñïìïßùò, óôéò ðüëåéò, áí êÜðïéïò ðëïýóéïò åîïñéæüôáí, Ýâëåðå ôï óðßôé ôïõ íá
ãêñåìßæåôáé Þ íá êáßãåôáé.
3. Ðþò åîçãåßôáé ç ìåãÜëç êéíçôéêüôçôá ôùí áíèñþðùí ôï ìåóáßùíá;

Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò áíùôÝñù: åðåîÞãçóç öñÜóåùí
318
DSZR 2CIG
4. Ëïãïôå÷íßá, ÅðéóôÞìç êáé ÔÝ÷íç

ôçò ÌåóáéùíéêÞò Åõñþðçò Åõñþðç
Ðåñßëçøç
Ëïãïôå÷íßá
Áðü ôïí 11ï áé. Üñ÷éóå ç áíÜðôõîç ôùí åèíéêþí åõñùðáúêþí ãëùóóþí êáé óôï ãñáðôü
ëüãï ìå ðáñÜëëçëç õðï÷þñçóç ôçò ëáôéíéêÞò. Ç åèíéêÞ ëïãïôå÷íßá óõíÝâáëå óôç
óõíåéäçôïðïßçóç ôçò åèíéêÞò ôáõôüôçôáò ôùí Åõñùðáßùí.
Ôá óðïõäáéüôåñá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ôçò åðï÷Þò Þôáí : "Ôï ¢óìá ôïõ ÑïëÜíäïõ" (óôá
ãáëëéêÜ) êáé "Ôï ¸ðïò ôùí Íéìðåëïýãêåí" (óôá ãåñìáíéêÜ).
ÊáôÜ ôï 13ï êáé 14ï áé. ôá Ýììåôñá éððïôéêÜ ìõèóôïñÞìáôá Ýãéíáí éäéáßôåñá äçìïöéëÞ
÷Üñç óôïõò ôñïâáäïýñïõò. Ôçí ßäéá åðï÷Þ áíáðôý÷èçêå Ýíôïíç ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá
óå ìåãÜëåò åõñùðáúêÝò ðüëåéò, üðùò ôï Ðáñßóé, ç Áâéíéüí, ç ÍÜðïëç, ç Âåíåôßá êáé ç
Öëùñåíôßá, üðïõ Ýæçóáí ïé ôñåéò êïñõöáßïé åêðñüóùðïé ôçò åõñùðáúêÞò ëïãïôå÷íßáò: ï
ÄÜíôçò, ï ÐåôñÜñ÷çò êáé ï ÂïêêÜêéïò.
ÅðéóôÞìç
ÊáôÜ ôç ìåóáéùíéêÞ ðåñßïäï óõíå÷ßóôçêå ç áíáæÞôçóç íÝùí ãíþóåùí ðáñÜ ôïí
áõóôçñü ñüëï ôçò Åêêëçóßáò. Ôï åðéóôçìïíéêü åíäéáöÝñïí óôñÜöçêå åêôüò áðü ôç
èåïëïãßá êáé óå Üëëïõò åðéóôçìïíéêïýò ôïìåßò. Ç åðáöÞ ôçò Äýóçò ìå ôïí áñáâéêü
ðïëéôéóìü êáé ìå ôá Ýñãá ôùí åëëÞíùí öéëïóüöùí ÐëÜôùíá êáé ÁñéóôïôÝëç óõíÝâáëå óôïí
åìðëïõôéóìü ôùí åðéóôçìïíéêþí ôïõò ãíþóåùí. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ åéóÜãåôáé óôç Äýóç êáé
ç Áë÷çìåßá.
Óôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áé. éäñýèçêáí óôçí Åõñþðç ôá ðñþôá ÐáíåðéóôÞìéá óôï Ðáñßóé, óôç
Ìðïëüíéá, êáé óôçí Ïîöüñäç ìå ôçí õðïóôÞñéîç êáé ôïí Ýëåã÷ï ôçò Åêêëçóßáò. ÓçìáíôéêÝò
ðñïóùðéêüôçôåò ôïõ 13ïõ áé. Þôáí ï ÈùìÜò ï ÁêéíÜôçò êáé ï ÑïãÞñïò ÂÜêùí.
Óôïí ôïìÝá ôçò ôå÷íïëïãßáò áîéüëïãç Þôáí ç ôå÷íéêÞ ôçò õáëïãñáößáò êáé ôçò
åëáéïãñáöößáò. ÓçìáíôéêÝò ôå÷íïëïãéêÝò ðñüïäïé èåùñïýíôáé åðßóçò ç åöåýñåóç ôïõ
ðõñïâüëïõ üðëïõ (14ïò áé.) êáé ïé íÝåò ìÝèïäïé êáôáóêåõÞò ÷áñôéïý.
ÔÝ÷íç
•Áñ÷éôåêôïíéêÞ
ÊáôÜ ôï Ìåóáßùíá êõñéÜñ÷çóáí äýï ñõèìïß: Ï ñïìáíéêüò ðïõ ðåñéïñßóôçêå ìüíï
óôïõò íáïýò êáé ï ãïôèéêüò ðïõ åðåêôÜèçêå ðÝñá áðü ôïõò íáïýò êáé óå ðïëëÜ äçìüóéá
êáé éäéùôéêÜ êôßñéá. Ç ñïìáíéêÞ ôÝ÷íç óõíäõÜæåé óôïé÷åßá ñùìáúêÞò ôÝ÷íçò êáé ãåñìáíéêÞò
êáëëéôå÷íéêÞò ðáñÜäïóçò. ×áñáêôçñéóôéêü äåßãìá íáïý ñïìáíéêïý ñõèìïý åßíáé ï íáüò
ôïõ Áãßïõ ÓåñíÝí óôçí Ôïõëïýæç ôçò Ãáëëßáò.
Óôç äéÜñêåéá ôïõ 12ïõ áé. áíáðôý÷èçêå ç ãïôèéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ. Ôá ùñáéüôåñá ãïôèéêÜ
ìíçìåßá åßíáé ïé êáèåäñéêïß íáïß ðïõ êôßæïíôáé óôçí êáñäéÜ ôùí ðüëåùí ãéá íá
õðïãñáììßóïõí ôïí êõñßáñ÷ï ñüëï ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò. ¸íá áðü ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôþí ôùí íáþí åßíáé ôá ìåãÜëá ðáñÜèõñá ôá ïðïßá åßíáé äéáêïóìçìÝíá
ìå õáëïãñáöÞìáôá (âéôñü). ÓçìáíôéêÜ áñéóôïõñãÞìáôá ôçò ôÝ÷íçò áõôÞò åßíáé ç Ðáíáãßá
ôùí Ðáñéóßùí êáé ïé êáèåäñéêïß íáïß ôçò Óáñôñ êáé ôçò Ñåíò. 319
DSZR 2CIG
•ÃëõðôéêÞ
ÌåóáéùíéêÞ Êáé óôçí ôÝ÷íç áõôÞ êõñéáñ÷ïýí äýï ñõèìïß: ï ñïìáíéêüò êáé ï ãïôèéêüò. Ï ñïìáíéêüò
Åõñþðç ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôïõò íáïýò êáé åóôéÜæåôáé ðåñéóóüôåñï óôï öõôéêü êáé æùéêü äéÜêïóìï
êáé ëéãüôåñï óôïí Üíèñùðï, åíþ ç ãïôèéêÞ ãëõðôéêÞ åßíáé åðéêåíôñùìÝíç óôï áíèñþðéíï
óôïé÷åßï.
•ÆùãñáöéêÞ
Åíþ ìÝ÷ñé ôï 10ï áé. ç æùãñáöéêÞ ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò Þôáí åðçñåáóìÝíç áðü ôç
âõæáíôéíÞ, áðü ôïí 11ï áñ÷ßæåé íá óôñÝöåôáé óå êïóìéêÜ èÝìáôá. ÐÝñá áðü ôéò èñçóêåõôéêÜ
èÝìáôá, áðåéêïíßæïíôáé êáé êïóìéêÝò ðñïóùðéêüôçôåò (çãåìüíåò, ôå÷íßôåò êëð.) êáé
äéÜöïñåò óêçíÝò áðü ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ. Ïé ìïñöÝò åßíáé ãåìÜôåò êßíçóç êáé óõíáßóèçìá,
ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé ôçí åðßäñáóç ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò.
•ÌïõóéêÞ
Ç ðïßçóç êáé ç ìïõóéêÞ äéáêñßíïíôáé óå äýï ìåãÜëåò êáôçñïñßåò: á) ôçí åêêëçóéáóôéêÞ
êáé â) ôçí êïóìéêÞ.
á) Ç åêêëçóéáóôéêÞ:
Ç ëåéôïõñãéêÞ ðïßçóç ãñÜöåôáé óôç ëáôéíéêÞ êáé ç Åêêëçóßá áñ÷éêÜ õéïèÝôçóå ôçí
åêêëçóéáóôéêÞ ìïõóéêÞ ôçò ÁíáôïëÞò. Ôïí 4ï áé. ï åðßóêïðïò ÌåäéïëÜíùí Áìâñüóéïò
äçìéïýñãçóå ôï Áìâñïóéáíü ìÝëïò, åíþ ôïí 6ï áé. ï ðÜðáò Ãñçãüñéïò ôï Ãñçãïñéáíü
ìÝëïò. Áðü ôïí 9ï áé. åðéôñÝðåôáé ç ÷ñÞóç ìïõóéêþí ïñãÜíùí êáé ç åêêëçóéáóôéêÞ ìïõóéêÞ
ãßíåôáé ðïëõöùíéêÞ.
ÌåãÜëç áíÜðôõîç ãíþñéóå óôç Äýóç êáé ôï èñçóêåõôéêü ìïõóéêïèåáôñéêü èÝáìá ðïõ
åìöáíßóôçêå ìå ôñåéò ìïñöÝò: á) ùò Ëåéôïõñãéêü äñÜìá, â) ùò Èáýìá êáé ã) ùò ÌõóôÞñéï.
â) ÊïóìéêÞ ðïßçóç êáé ìïõóéêÞ : äéáöÝñïõí áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ êáé áðü ëáü óå ëáü.
Ôïí 8ï áé. áíáðôýóóåôáé ôï ðñþôï ðïëõöùíéêü óýóôçìá, ôï üñãêáíïõì, ðïõ óôçñß÷èçêå
ðÜíù óå áñ÷áßá ìïõóéêÜ üñãáíá. Óôç óõíÝ÷åéá ôá ðïëõöùíéêÜ óõóôÞìáôá åîåëß÷èçêáí
êáé ðáñÜëëçëá åðéíïÞèçêáí êáé íÝá ìïõóéêÜ üñãáíá.
Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí ôñáãïõäéþí, áõôÜ Þôáí Ýììåôñá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá
ðïõ ôñáãïõäéïýíôáí áðü ðåñéðëáíþìåíïõò ôñáãïõäéóôÝò, ôïõò ôñïâáäïýñïõò. ¸ôóé
äéáäüèçêå ôï ðíåýìá ôïõ éððïôéóìïý óå üëç ôç äõôéêÞ Åõñþðç. Áðü ôïí 13ï áé.
åìöáíßóôçêáí óôç Ãåñìáíßá ïé åñùôïôñáãïõäéóôÝò êáé áðü ôïí 14ï ïé áñ÷éôñáãïõäéóôÝò
ðïõ ßäñõóáí ó÷ïëÝò ìïõóéêÞò.
320
DSZR 2CIG
Ëïãïôå÷íßá Åõñþðç
• Áðü 11ï áé.: áíÜðôõîç åèíéêþí åõñùð. ãëùóóþí êáé óôï ãñáðôü ëüãï
õðï÷þñçóç ëáôéíéêÞò
– ÅèíéêÞ ëïãïôå÷íßá óõíåéäçôïðïßçóç åèíéêÞò ôáõôüôçôáò Åõñùðáßùí
ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÊÁ ÅÑÃÁ:
1) "Ôï ¢óìá ôïõ ÑïëÜíäïõ" (óôá ãáëëéêÜ)
2) "Ôï ¸ðïò ôùí Íéìðåëïýãêåí" (óôá ãåñìáíéêÜ)
• 13ïò êáé 14ïò áé.: Ýììåôñá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá:

ôñáãïõäÞèçêáí áðü ôïõò ôñïâáäïýñïõò äçìïöéëÞ
• 13ïò êáé 14ïò áé. ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá óå ðüëåéò ôçò Åõñþðçò: Ðáñßóé,
Áâéíéüí, ÍÜðïëç, Âåíåôßá, Öëùñåíôßá
– ÄÜíôçò, ÐåôñÜñ÷çò, ÂïêêÜêéïò Öëùñåíôéáíïß ëïãïôÝ÷íåò ðñüäñïìïé

êéíÞìáôïò áíèñùðéóìïý
ÅðéóôÞìç
• Ìåóáßùíáò: Åêêëçóßá áðáãüñåõóç êÜèå êáéíïôïìßáò áíôßèåôçò ìå ôéò èÝóåéò
ôçò
ÅðéóôÞìïíåò óõíÝ÷éóç áíáæÞôçóçò íÝùí ãíþóåùí
Åðéóôçìïíéêü åíäéáöÝñïí ãéá: èåïëïãßá, öéëïóïößá, áóôñïíïìßá,
âïôáíïëïãßá, æùïëïãßá, éáôñéêÞ.
– Äýóç: åðáöÞ ìå áñáâéêü ðïëéôéóìü êáé Ýñãá ÐëÜôùíá êáé ÁñéóôïôÝëç

åìðëïõôéóìüò ãíþóåùí
– Áë÷çìåßá: êñÜìá ÷çìåßáò, öéëïóïößáò, áóôñïíïìßáò êáé áðïêñõöéóìïý
– Áë÷çìéóôÝò áíáæÞôçóç åëéîçñßïõ æùÞò - áèáíáóßáò
• 12ïò áé. ßäñõóç Ðáíåðéóôçìßùí, õðü ôçí ðñïóôáóßá êáé ôïí Ýëåã÷ï ôçò Åêêëçóßáò
• 13ïò áé. ÈùìÜò ÁêéíÜôçò ãïíéìïò óõãêåñáóìüò ÷ñéóôéáíéêÞò ìå áñéóôïôåëéêÞ
óêÝøç
ÑïãÞñïò ÂÜêùí ðåéñáìáôéêÞ ìÝèïäïò óôçí ÅðéóôÞìç
– ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁ: ôå÷íéêÞ õáëïãñáößáò, åëáéïãñáößá, åöåýñåóç ðõñïâüëïõ üðëïõ,

íÝåò ìÝèïäïé êáôáóêåõÞò ÷áñôéïý (14ïò áé.)
ÔÝ÷íç
• Áñ÷éôåêôïíéêÞ
– ÔÝëïò 10ïõ áé. ñïìáíéêüò ñõèìüò
– ÑïìáíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ åõñý÷ùñïé íáïß 321
DSZR 2CIG
– ÑïìáíéêÞ ôÝ÷íç óõíäõáóìüò óôïé÷åßùí ñùìáúêÞò ôÝ÷íçò êáé ãåñìáíéêÞò

ÌåóáéùíéêÞ êáëëéôå÷íéêÞò ðáñÜäïóçò
Åõñþðç – Ñïìáíéêüò ñõèìüò óõíäõÜæåé ôï óõñéáêü ó÷Ýäéï óå ó÷Þìá óôáõñïý ìå åêåßíï
ôùí ñùìáúêþí âáóéëéêþí
– ×áñáêôçñéóôéêÜ:
1) óõìðáãÞò äïìÞ
2) áøßäåò
3) çìéêõêëéêÜ ôüîá
4) ëßèéíïé èüëïé
5) ðýñãïé êùäùíïóôáóßùí
6) ÷ñÞóç ãëõðôéêÞò áíèñùðßíïõ óþìáôïò óôï åîùôåñéêü ôïõ íáïý êáé
7) ôïé÷ïãñáößåò óôï åóùôåñéêü
– Êõñéüôåñïò íáüò ñïìáíéêïý ñõèìïý íáüò áãßïõ ÓåñíÝí (Ôïõëïýæç Ãáëëßáò)
• 12ïò áé. ãïôèéêüò ñõèìüò âüñåéá Ãáëëßá
—ÃïôèéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ íáïß, äçìüóéá êáé éäéùôéêÜ êôßñéá

—Êáèåäñéêïß íáïß óôï êÝíôñï ôùí ðüëåùí õðïãñÜììéóç êõñßáñ÷ïõ ñüëïõ
÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò
– ×áñáêôçñéóôéêÜ ãïôèéêïý ñõèìïý:
1) ìåãÜëï ýøïò
2) ìåãÜëïò üãêïò
3) ôá ïîõêüñõöá ôüîá
4) ç ÷ñçóéìïðïßçóç åîùôåñéêþí áíôçñßäùí ãéá ôç óôÞñéîç ôùí ôïß÷ùí êáé
5) ôá ìåãÜëá ðáñÜèõñá, äéáêïóìçìÝíá ìå õáëïãñáöÞìáôá (âéôñü)
– Êõñéüôåñïé íáïß: Ðáíáãßá ôùí Ðáñéóßùí, êáèåäñéêïß íáïß ôçò Óáñôñ êáé Ñåíò
ÃëõðôéêÞ
– Ãëõðôüò äéÜêïóìïò íáþí
– ÑïìáíéêÞ ãëõðôéêÞ: öõôéêüò êáé æùéêüò äéÜêïóìïò (êõñßùò)
– ÃïôèéêÞ ãëõðôéêÞ: åðéêåíôñþíåôáé óôï áíèñþðéíï óôïé÷åßï
áðïäßäïíôáé áíèñþðéíåò êéíÞóåéò êáé óõíáéóèÞìáôá
åðßäñáóç áðü åëëçíéóôéêÞ ôÝ÷íç
ÆùãñáöéêÞ
• ÌÝ÷ñé ôïí 10ï áé. åðßäñáóç áðü âõæáíôéíÞ æùãñáöéêÞ
• 11ïò áé. óôñïöÞ óå êïóìéêÜ èÝìáôá
– Áðåéêïíßæïíôáé: èñçóêåõôéêÜ èÝìáôá
çãåìüíåò êáé ôå÷íßôåò
áëëçãïñéêÝò ðáñáóôÜóåéò Ìïõóþí êëð.
– Ïé ìïñöÝò ãåìÜôåò êßíçóç êáé óõíáßóèçìá åðßäñáóç áðü êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá

322
DSZR 2CIG
ÌïõóéêÞ: á) åêêëçóéáóôéêÞ â) êïóìéêÞ

á) ÅêêëçóéáóôéêÞ ðïßçóç êáé ìïõóéêÞ
Åõñþðç
– ËåéôïõñãéêÞ ðïßçóç óôç ëáôéíéêÞ ãëþóóá
– ÌïõóéêÞ åêêëçóéáóôéêÞ ÁíáôïëÞò
• 4ïò áé.: Áìâñüóéïò (åðßóêïðïò ÌåäéïëÜíùí) Áìâïóéáíü ìÝëïò
• 6ïò áé.: Ãñçãüñéïò (ðÜðáò) Ãñçãïñéáíü ìÝëïò ìïíïöùíéêü
• 9ïò áé.: ÷ñÞóç ìïõóéêþí ïñãÜíùí ðïëõöùíßá
– Èñçóêåõôéêü ìïõóéêïèåáôñéêü èÝáìá:
á) 10ïò áé. : Ëåéôïõñãéêü ÄñÜìá
â) 12ïò áé.: Èáýìá ëåéôïõñãåß ùò ëýóç óôï áäéÝîïäï
ïäçãåß óôç ëýôñùóç Þ ôçí êÜèáñóç
ã)15ïò áé.: ÌõóôÞñéï ðëçóéÜæåé óôçí êáèáñÜ èåáôñéêÞ ìïñöÞ
â) ÊïóìéêÞ ðïßçóç êáé ìïõóéêÞ:

– ÄéáöÝñïõí áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ êáé áðü ëáü óå ëáü
• 8ïò áé.: ¼ñãêáíïõì: Þôáí ôï ðñþôï óýóôçìá ðïëõöùíßáò
óôçñéæüôáí óå áñ÷áßá ìïõóéêÜ üñãáíá
– ÅîÝëéîç ðïëõöùíéêþí óõóôçìÜôùí
– Åðéíüçóç íÝùí ìïõóéêþí ïñãÜíùí
• 11ïò áé.: ôñïâáäïýñïé (Í. Ãáëëßá) - ôñïõâÝñïé (Â. Ãáëëßá)

– Þôáí ðåñéðëáíþìåíïé ôñáãïõäéóôÝò (åõãåíåßò, ïé ðåñéóóüôåñïé)
– äéÝóùóáí ôï ðíåýìá ôïõ éððïôéóìïý
• 13ïò áé.: åñùôïôñáãïõäéóôÝò (Ãåñìáíßá) áíôßóôïé÷ïé ôñïâáäïýñùí

• 14ïò áé.: áñ÷éôñáãïõäéóôÝò éäñýïõí ó÷ïëÝò ìïõóéêÞò
ôñïâáäïýñïé (óåë. 105)
¸ôóé ïíïìÜæïíôáí óôç Íüôéá Ãáëëßá ïé ðåñéðëáíþìåíïé ôñáãïõäéóôÝò ïé ïðïßïé
ôñáãïõäïýóáí Ýììåôñá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá ìå èÝìá ôïí Ýñùôá. Ðñüêåéôáé ãéá
ìïõóéêïýò êáé óõíèÝôåò ðïõ óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò Þôáí åõãåíåßò. Áðü ôïí 11ï áé. Üñ÷éóå
íá äéáäßäåôáé ôï ðíåýìá ôïõ éððïôéóìïý óôç Äýóç ÷Üñç óôá ôñáãïýäéá ôïõò.
323
DSZR 2CIG
Å ÐÅÎÇÃÇÓÇ ÖÑÁÓÅÙÍ
"..ç áíÜðôõîç åèíéêþí ãëùóóþí" (óåë. 105)
Åõñþðç
Ç áíÜðôõîç ôùí íÝùí äñáóôçñéïôÞôùí (åìðüñéï, âéïôå÷íßá, ìåôáöïñÝò) åðÝâáëå óôéò
íÝåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò íá ãíùñßæïõí íá äéáâÜæïõí, íá ãñÜöïõí, íá ìåôñïýí, íá
åêöñÜæïíôáé óå ðïëëÝò ãëþóóåò, êáé íá áðïêôïýí åðïìÝíùò ìéá ðáéäåßá
ðñïóáñìïóìÝíç óôéò áíÜãêåò ôçò åðï÷Þò. Ç ðáéäåßá áõôÞ áðáéôïýóå ùò ãëùóóéêü
üñãáíï ôéò åèíéêÝò ãëþóóåò, ðïõ ïíïìÜóôçêáí áñãüôåñá ñïìáíéêÝò ëüãù ôçò
ðñïÝëåõóÞò ôïõò áðü ôá ëáôéíéêÜ. Ôï ãåãïíüò áõôü óõíÝâáëå óôçí õðï÷þñçóç ôùí
ëáôéíéêþí, ôá ïðïßá áðü ôá ìÝóá ôïõ 13ïõ áé. ðåñéïñßóôçêáí ìüíï óôçí áíþôåñç
åêðáßäåõóç êáé óôç Ëåéôïõñãßá.
"ç åöåýñåóç ôïõ ðõñïâüëïõ üðëïõ" (óåë. 106)
Ç åöåýñåóç ôïõ ðõñïâüëïõ üðëïõ Üëëáîå óçìáíôéêÜ ôçí ðïëåìéêÞ ôáêôéêÞ êáé åíßó÷õóå
ôç äýíáìç ôùí ìïíáñ÷þí óå âÜñïò ôùí öåïõäáñ÷þí. Ïé ðýñãïé ôïõò äåí ìðïñïýóáí
íá áíôÝîïõí ôç äýíáìç ôïõ ðõñïâïëéêïý ðïõ äéÝèåôáí ïé çãåìüíåò.
Ñïìáíéêüò ñõèìüò: "ïé ôïé÷ïãñáößåò óôï åóùôåñéêü ôïõ íáïý, ðïõ ðáñéóôÜíïõí óêçíÝò
áðü ôçí ÐáëáéÜ êáé ôçí ÊáéíÞ ÄéáèÞêç" (óåë. 106)
Ç ñïìáíéêÞ äéáêüóìçóç Þôáí áöéåñùìÝíç óôç äéäáóêáëßá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ðßóôçò. Ïé
áãñÜììáôïé ÷ùñéêïß ìÜèáéíáí ôçí åêêëçóéáóôéêÞ éóôïñßá áðü ôéò ôïé÷ïãñáößåò. ¸ôóé,
ç ñïìáíéêÞ åêêëçóßá ìïéÜæåé ìå Ýíá ôåñÜóôéï âéâëßï åéêüíùí. Óôïõò ãïôèéêïýò íáïýò
ïé ôïé÷ïãñáößåò áíôéêáèßóôáíôáé áðü õáëïãñáöÞìáôá óôá ìåãÜëá ðáñÜèõñá.
Áíôçñßäåò (óåë. 106)
Äïêïß Þ Üëëåò áíÜëïãåò êáôáóêåõÝò ðïõ ÷ñçóéìåýïõí ùò óôçñßãìáôá (õðïóôçëþìáôá).
ÅÉÊÏÍÅÓ: 1) "Ôï êåíôñéêü êëßôïò ôçò åêêëçóßáò ôïõ Áãßïõ ÓåñíÝí" (11ïò - 12ïò
áé.) (óåë. 104) 2) "¸íá áðü ôá êëßôç ôïõ êáèåäñéêïý íáïý ôçò ÁìéÝíçò"
(13ïò áé.) (óåë. 104)
Íá óõãêñßñíåôå ôï ó÷Þìá ôùí ôüîùí óôïõò äýï íáïýò

Óõãêñßíïíôáò ôá ôüîá ôùí äýï áõôþí ñõèìþí äéáðéóôþíïõìå ôá åîÞò:
Ôá ôüîá áðïôåëïýí äïìéêü óôïé÷åßï äéáöïñïðïßçóçò ìåôáîý ôùí äýï íáþí. Óôï
ñïìáíéêü íáü ôá ôüîá åßíáé çìéêõêëéêÜ, åíþ óôï ãïôèéêü ïîõêüñõöá êáé êåêëéìÝíá ãéá ôçí
óôÞñéîç êáé ôçí éóïññïðßá ôùí ìåãÜëùí üãêùí. Ôá ôüîá ëïéðüí äéáöÝñïõí ùò ðñïò ôçí
áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõò, áëëÜ êáé ôçí ôå÷íéêÞ óêïðéìüôçôá êáé ôçí áéóèçôéêÞ ôïõò.
324
DSZR 2CIG

Ï ãïôèéêüò ñõèìüò óõíäõÜæåé ôá åðéôåýãìáôá ôïõ ìåóáéùíéêïý ðïëéôéóìïý óôïõò Åõñþðç
ôïìåßò ôçò ïéêïíïìßáò, ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò êáé ôçò ôå÷íéêÞò. ÐñïóðáèÞóôå íá
âñåßôå óôïé÷åßá ðïõ äéêáéïëïãïýí ôçí Üðïøç áõôÞ, áöïý ìåëåôÞóåôå ðÜëé ðñïóåêôéêÜ
üëç ôçí åíüôçôá: Ç äéáìüñöùóç ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò êáôÜ ôá ôÝëç ôïõ Ìåóáßùíá.
Óôç äéÜñêåéá ôïõ 12ïõ êáé 13ïõ áé. Üñ÷éóå íá áíáðôýóóåôáé ï ãïôèéêüò ñõèìüò óôçí
êáôáóêåõÞ ôùí íáþí. Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò êáèåäñéêïýò íáïýò ðïõ êôßæïíôáí óôçí êáñäéÜ
ôùí ðüëåùí ãéá íá õðïãñáììßóïõí ôïí êõñßáñ÷ï ñüëï ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò. ÓçìáíôéêÜ
áñéóôïõñãÞìáôá ôçò ôÝ÷íçò áõôÞò åßíáé: "Ç Ðáíáãßá ôùí Ðáñéóßùí" (12ïò - 13ïò áé.), ïé
êáèåäñéêïß íáïß ôçò Óáñôñ (12ïò - 13ïò áé.), ôçò Ñåíò (13ïò áé.) êáé Üëëùí ôüðùí.
Ï ãïôèéêüò ñõèìüò óõíäõÜæåé ôá åðéôåýãìáôá ôïõ ìåóáéùíéêïý ðïëéôéóìïý óôïõò
ôïìåßò: á) ôçò ïéêïíïìßáò, â) ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò êáé ã) ôçò ôå÷íéêÞò, äéüôé:
á) ôïìÝáò Ïéêïíïìßáò : Ãéá ôçí áíÝãåñóç áõôþí ôùí íáþí ÷ñåéÜæïíôáí ôåñÜóôéá
÷ñçìáôéêÜ ðïóÜ êáé ðïëõÜñéèìç åñãáôéêÞ äýíáìç. Ôá ÷ñÞìáôá ðïõ äáðáíÞèçêáí,
ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôï ðëåüíáóìá ôïõ öåïõäáñ÷éêïý êáé ôïõ áóôéêïý êÝñäïõò. Ôá êÝñäç áõôÜ
ðñïÝêõðôáí áðü ôçí áýîçóç ôçò ðáñáãùãÞò êáé ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò
âéïôå÷íßáò. ¸ôóé ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç Ýöåñå ôçí ðïëéôéóôéêÞ áíÜðôõîç. Áðü ôïí 11ï áé.
åß÷å áñ÷ßóåé åðßóçò ç áíÜðôõîç ôùí ðüëåùí, óôéò ïðïßåò åß÷å óõãêåíôñùèåß ðïëõÜñéèìç
åñãáôéêÞ äýíáìç. Óôçí áíÝãåñóç áõôþí ôùí íáþí óõììåôåß÷áí Üíèñùðïé áðü üëåò ôéò
êïéíùíéêÝò ôÜîåéò: åõãåíåßò, áóôïß êáé áðëïß Üíèñùðïé: Üíôñåò êáé ãõíáßêåò. Ï êáèÝíáò
ðñüóöåñå åèåëïíôéêÜ ü,ôé ìðïñïýóå: ÷ñÞìáôá, ÷åéñùíáêôéêÞ åñãáóßá, ôñüöéìá óôïõò
åñãÜôåò êëð. Ç áíÝãåñóç ëïéðüí ôùí êáèåäñéêþí íáþí Þôáí Ýíá Ýñãï óõëëïãéêü, ãéá ôï
ïðïßï üëïé ïé ðéóôïß Ýíéùèáí üôé Ý÷ïõí éåñü êáèÞêïí íá óõíåéóöÝñïõí.
â) ÔïìÝáò ðíåõìáôéêüôçôáò: ÊáôÜ ôï Ìåóáßùíá êõñéáñ÷ïýóå ç èñçóêåõôéêüôçôá óôç
æùÞ ôùí áíèñþðùí. Ôï ðíåýìá ôçò èñçóêåßáò åêäçëþíåôáé óå üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôçò æùÞò
ôùí áíèñþðùí. ¸ôóé ëïéðüí ïé ðéóôïß èåùñïýóáí ÷ñÝïò ôïõò íá óõììåôÜó÷ïõí óôçí
áíÝãåñóç ôùí íáþí ìå ðåéèáñ÷ßá êáé åõëÜâåéá. ¹ôáí ãé' áõôïýò ìéá ðñÜîç ðßóôçò êáé
åõóÝâåéáò ðïõ ôïõò Ýäéíå åëðßäåò åõëïãßáò êáé êáëÞò ôý÷çò.
ã) ÔïìÝáò ôå÷íéêÞò: Áðïöáóéóôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôçí åðéôõ÷ßá áõôþí ôùí Ýñãùí Þôáí
êáé ïé ôå÷íéêÝò åîåëßîåéò ðïõ åß÷áí óõíôåëåóôåß. Ïé êáéíïýñéïé ôñüðïé åîïéêïíüìçóçò
åíÝñãåéáò, ôá êáéíïýñéá ìç÷áíÞìáôá êáé åñãáëåßá ðïõ ÷ñçóéìïðïé-Þèçêáí, ïé êáéíïýñéïé
ôñüðïé åðåîåñãáóßáò ôùí õëéêþí, ðïõ åðéíïÞèçêáí êáé ç ôå÷íéêÞ ôçò õáëïãñáößáò,
åðÝôñåøáí ôçí êáôáóêåõÞ êáé äéáêüóìçóç áõôþí ôùí ìåãáëüðñåðùí ìíçìåßùí, ðïõ åßíáé
ôá øçëüôåñá ðñéí áðü ôïí 20ü áéþíá.
1. Íá áíáöÝñåôå ôá êõñéüôåñá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ôïõ ìåóáßùíá.
Ôá êõñéüôåñá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ôïõ Ìåóáßùíá Þôáí: "Ôï ¢óìá ôïõ ÑïëÜíäïõ" óôá ãáë-
ëéêÜ êáé ôï "¸ðïò ôùí Íéìðåëïýãêåí" óôá ãåñìáíéêÜ. ÊáôÜ ôï 13ï êáé 14ï áé. ôá Ýììåôñá
éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá ìå èÝìá ôïí Ýñùôá Ýãéíáí éäéáßôåñá äçìïöéëÞ ÷Üñç óôïõò ôñï-
âáäïýñïõò.
325
DSZR 2CIG
2. Ôé Þôáí ç áë÷çìåßá êáé ôé ðñÝóâåõáí ïé áë÷çìéóôÝò;

ÌåóáéùíéêÞ Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò ó÷ïëéêü âéâëßï, óåë. 105 - 106: "Ïé ìåôáöñÜóåéò ….. ôï Ýðéíå".
Åõñþðç
3. Ðïéá Þôáí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ñïìáíéêïý ñõèìïý; Ðïéïõò íáïýò ñïìáíéêïý
ñõèìïý ãíùñßæåôå;
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ñïìáíéêïý ñõèìïý Þôáí: 1) ç óõìðáãÞò äïìÞ, 2) ïé áøßäåò, 3)
ôá çìéêõêëéêÜ ôüîá, 4) ïé ëßèéíïé èüëïé êáé 5) ïé ðýñãïé ôùí êùäùíïóôáóßùí, 6) ç ÷ñÞóç
ôçò ãëõðôéêÞò ôïõ áíèñùðßíïõ óþìáôïò óôï åîùôåñéêü ôïõ íïáý êáé 7) ïé ôïé÷ïãñáößåò
óôï åóùôåñéêü, ðïõ áíáðáñéóôïýí óêçíÝò áðü ôçí ÐáëáéÜ êáé ÊáéíÞ ÄéáèÞêç. Åêêëçóßåò
ñïìáíéêïý ñõèìïý êôßóôçêáí óå ïëüêëçñç ôç ñùìáéïêáèïëéêÞ Åõñþðç. ×áñáêôçñéóôéêü
äåßãìá ôïõ ñõèìïý áõôïý åßíáé ï íáüò ôïõ Áãßïõ ÓåñíÝí (11ïò - 12ïò áé.) óôçí Ôïõëïýæç
ôçò Ãáëëßáò.
4. Ðïéá Þôáí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ãïôèéêïý ñõèìïý; Ðïéïõò íáïýò ãïôèéêïý ñõèìïý
ãíùñßæåôå;
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ãïôèéêïý ñõèìïý åßíáé: 1) ôï ìåãÜëï ýøïò, 2) ï ìåãÜëïò üãêïò,
3) ôá ïîõêüñõöá ôüîá, 4) ç ÷ñçóéìïðïßçóç åîùôåñéêþí áíôçñßäùí ãéá ôç óôÞñéîç ôùí
ôïß÷ùí êáé 5) ôá ìåãÜëá ðáñÜèõñá. ÁõôÜ åðéôñÝðïõí ôï öùôéóìü ôïõ íáïý ìå Üðëåôï öùò
êáé 6) åßíáé äéáêïóìçìÝíá ìå õáëïãñáöÞìáôá (âéôñü) ðïõ áíôéêáèéóôïýí ôéò ôïé÷ïãñáößåò.
ÓçìáíôéêÜ áñéóôïõñãÞìáôá ôçò ôÝ÷íçò áõôÞò åßíáé "Ç Ðáíáãßá ôùí Ðáñéóßùí" (12ïò -13ïò
áé.), ïé êáèåäñéêïß íáïß ôçò Óáñôñ (12ïò -13ïò áé.), ôçò Ñåíò (13ïò áé.) êáé Üëëùí ðüëåùí.
5. Ðïéá ç äéáöïñÜ ôçò ãïôèéêÞò ãëõðôéêÞò áðü ôç ñïìáíéêÞ;

Áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ñïìáíéêïý ñõèìïý áñ÷ßæåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ï ãëõðôüò äéÜêïóìïò
óôïõò íáïýò ôçò Äýóçò. Åíþ ï ñïìáíéêüò ñõèìüò åóôéÜæåôáé ðåñéóóüôåñï óôï öõôéêü êáé
æùéêü äéÜêïóìï êáé ëéãüôåñï óôïí Üíèñùðï, ç ãïôèéêÞ ãëõðôéêÞ åßíáé åðéêåíôñùìÝíç óôï
áíèñþðéíï óôïé÷åßï.
6. Ðïéá Þôáí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò æùãñáöéêÞò ôï Ìåóáßùíá;

Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò ó÷ïë. Âéâëßï óåë. 107: "ÌÝ÷ñé…….. ìïñöÝò"
7. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò ôñïâáäïýñïõò;

Ãéá ôçí áðÜíôçóç äåò áíùôÝñù: áíÜðôõîç üñùí
326
DSZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÅÊÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ
á/á ÏÍÏÌÁ
1 ÇãÝôçò ôïõ Ïóôñïãïôèéêïý Âáóéëåßïõ.
2 Áñ÷çãüò ôùí Âçóéãüôèùí. ÊáôÝëáâå ôç Ñþìç ôï 410.
ÂáóéëéÜò ôïõ Öñáãêéêïý ÊñÜôïõò (481 - 511), ãåíÜñ÷çò ôçò

3
äõíáóôåßáò ôùí Ìåñïâéããåßùí.
ÖñÜãêïò ìáãéïñäüìïò. Áíá÷áßôéóå ôçí ðñïÝëáóç ôùí ÁñÜâùí
4
óôçí Åõñþðç, óôï ÐïõáôéÝ (732).
ÂáóéëéÜò ôïõ Öñáãêéêïý ÊñÜôïõò, éäñõôÞò ôçò äõíáóôåßáò ôùí

5 Êáñïëéäþí. ÓôÝöèçêå "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝáò" áðü ôïí ðÜðá ôï
754.
ÖñÜãêïò âáóéëéÜò. Ôçí çìÝñá ôùí ×ñéóôïõãÝííùí ôïõ Ýôïõò

6 800 óôÝöèçêå óôç Ñþìç áðü ôïí ðÜðá "áõôïêñÜôïñáò ôïõ
Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò".
Äïýêáò ðïõ õðåñßó÷õóå ôùí Üëëùí öåïõäáñ÷þí óôç Ãáëëßá êáé

7
Ýãéíå âáóéëéÜò ôï 987.
Ï éäñõôÞò ôçò Áãßáò ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò ôïõ Ãåñìáíéêïý
8
¸èíïõò (962).
Äïýêáò ôçò Íïñìáíäßáò. ÊáôÝëáâå ôï âáóéëéêü èñüíï ôçò
9
Áããëßáò ôï 1066.
DSZR 2CIG
ÌåóáéùíéêÞ óùóôÝò Þ ëáíèáóìÝíåò.
Åõñþðç
Ôï Ïóôñïãïôèéêü Âáóßëåéï õðÝêõøå óôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò ôïõ
1
Ìáñüêïõ ôï 711.
ÌåôÜ ôçí áðïäï÷Þ ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý áðü ôï ×ëùäïâßêï êáé ôç

2
âÜðôéóÞ ôïõ, ïé "âÜñâáñïé" åíóùìáôþèçêáí óôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï.
Ï Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò áíá÷áßôéóå ôçí ðñïÝëáóç ôùí ÁñÜâùí ðñïò ôçí
3
Åõñþðç óôï ÐïõáôéÝ ôï 732.
Ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò âïÞèçóå ôïí ðÜðá óôçí ßäñõóç ôïõ ðáðéêïý
4
êñÜôïõò.
ÌåôÜ ôçí åãêáôÜóôáóç ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôçí Åõñþðç

5
ðåñéïñßóôçêå ï ñüëïò ôùí ðüëåùí êáé åíéó÷ýèçêå ç ýðáéèñïò.
Áðü ôïí 7ï ìÝ÷ñé ôï 10ï áé. ç Éñëáíäßá áðïôÝëåóå ôï ìïíáäéêü

6
óçìáíôéêü êÝíôñï åëëçíéêþí óðïõäþí óôç Âüñåéá Åõñþðç.
Ï Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò üñéóå ùò Ýäñá ôïõ ôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë

7
(:Áêõßóãñáíï, óçìåñéíü: ¢á÷åí)
Ç óôÝøç ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ùò "áõôïêñÜôïñá ôïõ Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò"
8 (800) õðÞñîå áöåôçñßá äéáìÜ÷çò ìåôáîý ôçò Äýóçò êáé ôçò
ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò.
Ç ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí, ðïõ ÷þñéóå ôçí Åõñþðç ãéá ðñþôç öïñÜ
9 ãëùóóéêÜ, áðïôÝëåóå ôçí áðáñ÷Þ ôçò äçìéïõñãßáò ôçò íåüôåñçò
Åõñþðçò.
Ï ÊáñëïìÜãíïò åß÷å áíáèÝóåé óôïõò âáóéëéêïýò áðåóôáëìÝíïõò íá
10
åéóðñÜôôïõí ôïõò öüñïõò.
´Åíáò áð' ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí áíÜðôõîç ôçò
11 öåïõäáñ÷ßáò Þôáí ç áíáóöÜëåéá ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç ìåôÜ
ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò êáé ôçí êáôÜëõóç ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò.
Óôç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá ïé äéÜöïñåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò åëåýèåñùí

12
áíèñþðùí Þôáí áíåîÜñôçôåò ç ìßá áðü ôçí Üëëç.
328
DSZR 2CIG
Ïé âáóÜëïé óôç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá Þôáí åõíïïýìåíïé õðïôåëåßò Åõñþðç
13 ðïõ ôïõò ðáñá÷ùñïýíôáí öÝïõäá ìå áíôÜëëáãìá ðßóôç, õðïôáãÞ
êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí óôïõò áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò.
Ôï öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï óõíÝäåå ôïí õðïôåëÞ ìå ôïí êýñéü ôïõ

14
êáé êáèüñéæå ôéò áìïéâáßåò õðï÷ñåþóåéò ôïõò.
15 Ç öåïõäáñ÷ßá åðéêñÜôçóå óôçí Åõñþðç áðü ôïí 5ï Ýùò ôïí 8ï áé.

Ïé ðÜñïéêïé Þôáí åãêáôåóôçìÝíïé ùò ìüíéìïé êáëëéåñãçôÝò óå
16
êôÞìáôá ðïõ äåí ôïõò áíÞêáí.
Óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá öÝïõäá ìðïñïýóáí íá êáôÝ÷ïõí êáé ïé
17
åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò.
Ïé ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ åðéôÜ÷õíáí ôçí åîÝëéîç ôçò
18
öåïõäáñ÷ßáò.
Óôç Ãåñìáíßá Ýíáò äïýêáò, ï Ïýãïò ÊáðÝôïò, õðåñßó÷õóå ôùí
19
Üëëùí öåïõäáñ÷þí êáé áíáêçñý÷èçêå âáóéëéÜò (987).
20 Óôçí ôÜîç ôùí åõãåíþí áíÞêáí êáé ïé éððüôåò.

1. Ï üñïò ………. ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áñ÷éêÜ áðü ôïõò Ñùìáßïõò, ðïõ äÞ ëùíáí ìå ôïí
ôñüðï áõôü üôé ïé ëáïß áõôïß Þôáí îÝíïé ðñïò ôïí ðïëéôéóìü ôïõò êáé áñãüôåñá
õéïèåôÞèçêå áðü ôïõò íåüôåñïõò éóôïñéêïýò.
2. Ôá ãåñìáíéêÜ öýëá åãêáôáóôÜèçêáí óôçí Åõñþðç êáôÜ ôïí 5ï áéþíá êáé ïñãáíþèçêáí
óå âáóßëåéá. Ôá óçìáíôéêüôåñá Þôáí: á) ôï ………….., â) ôï …………………. êáé ã) ôï
………………..
3. Ï ×ëùäïâßêïò, ãåíÜñ÷çò ôçò äõíáóôåßáò …… ……………….., êáôüñèùóå íá åðåêôåßíåé
ôï êñÜôïò ôïõ áðü ôï ÑÞíï ìÝ÷ñé ôá Ðõñçíáßá.
4. Ïé ãåñìáíïß çãåìüíåò áíôéêáôÝóôçóáí ôç ñùìáúêÞ Ýííïéá ôïõ êñÜôïõò ìå ôçí
…………………… ……………, äçëáäÞ ç åîïõóßá ôïõò äåí Ýêáíå äéÜêñéóç áíÜìåóá óôï
êñÜôïò, ôïõò êáôïßêïõò êáé ôá áãáèÜ ôïõò.
5. Ôï 754 ï Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò óôÝöèçêå ……….. …………… …………… áðü ôïí ðÜðá, óôïí
ïðïßï óå áíôáðüäïóç ÷Üñéóå ôï äïõêÜôï ôçò ÑáâÝííáò êáé Üëëá éôáëéêÜ åäÜöç. ´Åôóé
éäñýèçêå ôï …………….. ……..
6. Ï ÊáñëïìÜãíïò üñéóå ùò Ýäñá ôïõ ô.. ………………, ðïõ áíáäåß÷èçêå óå äéïéêçôéêü êáé
ðïëéôéóôéêü êÝíôñï ôçò áõôïêñáôïñßáò.
7. ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ç åíüôçôá ôïõ Öñáãêéêïý ÊñÜôïõò Üñ÷éóå íá
329
DSZR 2CIG
êëïíßæåôáé êáé ïé äéÜäï÷ïß ôïõ äéÝíåéìáí ìåôáîý ôïõò ôçí áõôïêñáôïñéêÞ êëçñïíïìéÜ
ÌåóáéùíéêÞ ìå ô.. ……………………………..
Åõñþðç 8. Ôçí åðï÷Þ ðïõ ïé êëçñïíüìïé ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ óõãêñïýïíôáí ìåôáîý ôïõò ãéá ôçí
áõôïêñáôïñéêÞ êëçñïíïìéÜ, ç Åõñþðç äå÷üôáí íÝåò åéóâïëÝò áðü ôïõò: á)
……………….., â)…………………………… êáé ã) ………………………………..
9. Ç âáóéëåßá ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ êáé ôùí äéáäü÷ùí ôïõ óõíäÝåôáé ìå ìéá óçìáíôéêÞ Üíèçóç
ôùí ãñáììÜôùí êáé ôùí ôå÷íþí, ðïõ ïíïìÜæåôáé …………………………. …………………
10. Óôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë, óôï áõôïêñáôïñéêü áíÜêôïñï, ï ÊáñëïìÜãíïò ßäñõóå
ô.. …………………… …………………….., üðïõ ðñïóêëÞèçêáí äéÜóçìïé ëüãéïé êáé äÜóêáëïé
ãéá íá äéäÜîïõí êáé áíáäåß÷èçêå óå ðñáãìáôéêü ðïëéôéóôéêü êÝíôñï.
11. Ï ÊáñëïìÜãíïò ãéá íá ìðïñÝóåé íá äéïéêÞóåé ôï åêôåôáìÝíï êñÜôïò ôïõ ôï ÷þñéóå
óå ………………………..
12. Ç …………….. áíáãíùñßæåôáé ùò Ýíá óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò
ïñãÜíùóçò ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ.
13. Ç ó÷Ýóç ìåôáîý Üñ÷ïíôá êáé õðïôåëïýò ðÞñå âáèìçäüí åðßóçìï ÷áñáêôÞñá êáé
ïäÞãçóå óôç äéáìüñöùóç ìéáò åéäéêÞò ôåëåôÞò, ôçò ………… ……………………
14. ÌåôÜ áðü ôçí ôåëåôÞ ôçò ðåñéâïëÞò Üñ÷éæå íá éó÷ýåé ôï.......... .....…………..……………,
ðïõ óõíÝäåå ôïí õðïôåëÞ ìå ôïí êýñéü ôïõ êáé êáèüñéæå ôéò áìïéâáßåò õðï÷ñåþóåéò
ôïõò.
15. Ç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá áíáãíþñéæå ôñåéò ôÜîåéò: á) ………………………, â)
……………………….. êáé ã) ……………………………..
16. Óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá, óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò éåñáñ÷ßáò âñéóêüôáí
…………………….. êáé áêïëïõèïýóáí ïé …………………………áðü ôïõò ïðïßïõò
åîáñôéüíôáí …………………………………..
17. Óôçí ôÜîç ôùí áñ÷üíôùí Þ åõãåíþí áíÞêáí êáé ïé Ýöéððïé ìá÷çôÝò, ðïõ ïíïìÜæïíôáí
………………… êáé ïé ïðïßïé óõãêñïôïýóáí ìéá êëåéóôÞ öåïõäáñ÷éêÞ ïìÜäá.
18. Óôç âÜóç ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò, óôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá, âñßóêïíôáí
………………………
19. Ïé ……………….. Þôáí åãêáôåóôçìÝíïé ùò ìüíéìïé êáëëéåñãçôÝò óå êôÞìáôá ðïõ äåí
ôïõò áíÞêáí êáé áðïëÜìâáíáí ìéá ðåñéïñéóìÝíç åëåõèåñßá ðïõ äéÝöåñå áðü ðåñéï÷Þ
óå ðåñéï÷Þ.
20. Óôç Ãåñìáíßá ï ¼èùí Á´ ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ óôñáôïý êáé ôçò Åêêëçóßáò, óôÝöèçêå
óôç Ñþìç, ôï 962, áðü ôïí ðÜðá ……………… êáé ßäñõóå ôçí ……………………………..
330
DSZR 2CIG

1. Áîéùìáôïý÷ïé ôùí öñáãêéêþí áíáêôüñùí, ïé ðéï Ýìðéóôïé ôïõ âáóéëéÜ:………………….
Åõñþðç
2. ¸ôóé ïíïìÜóôçêáí ïé åéóâïëÝò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí êáé ôùí Ïýííùí óôá åäÜöç ôïõ
äõôéêïý ñùìáúêïý êñÜôïõò êáôÜ ôïí 4ï êáé 5ï áéþíá.: …………………………………
3. ÐíåõìáôéêÞ Üíèçóç ðïõ ðáñáôçñÞèçêå óôçí åðï÷Þ ôçò âáóéëåßáò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ
êáé ôùí äéáäü÷ùí ôïõ: …………………………..
4. Ðíåõìáôéêü êÝíôñï ðïõ éäñýèçêå óôï áõôïêñáôïñéêü áíÜêôïñï ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ
óôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë: ……………………………………..
5. ÄéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ: ………….
6. Óýóôçìá ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò óôç Äýóç áðü ôïí 8ï -
13ï áé.: ………………………
7. Áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò óôç Äýóç ôïõ ìåóáßùíá, Üìåóïé õðïôåëåßò ôïõ âáóéëéÜ, ðïõ
áðïôåëïýóáí ôçí áñéóôïêñáôßá ôçò åðï÷Þò: …………………..
8. ÅêôÜóåéò ãçò ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí, ôï ìåóáßùíá óôç Äýóç, áðü ôï âáóéëéÜ óôïõò
áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò êáé áðü áõôïýò óå Üëëïõò õðïôåëåßò, ãéá íá ôéò åêìåôáëëåýïíôáé
ïéêïíïìéêÜ êáé íá ôéò äéïéêïýí: ……….
9. ÅéäéêÞ ôåëåôÞ, ðïõ ãéíüôáí óôç Äýóç, ôï ìåóáßùíá, ìå ôçí ïðïßá åðéóçìïðïéüôáí ç
ó÷Ýóç ðñïóôáóßáò - õðïôÝëåéáò ìåôáîý Üñ÷ïíôá - õðïôåëïýò: ………………………
10. Åõíïïýìåíïé Üñ÷ïíôåò, õðïôåëåßò óå áíþôåñïõò Üñ÷ïíôåò, óôï öåïõäáñ÷éêü
óýóôçìá: …………………
11. Áíþôåñïé Üñ÷ïíôåò Þ âáóéëéêïß áîéùìáôïý÷ïé ðïõ áêïëïõèïýóáí ôï âáóéëéÜ óôçí
éåñáñ÷ßá ôçò öåïõäáñ÷éêÞò êïéíùíßáò: …………………….
12. Êáôþôåñïé Üñ÷ïíôåò ðïõ åîáñôéüíôáí áðü ôïõò Üìåóïõò õðïôåëåßò óôï öåïõäáñ÷éêü
óýóôçìá: ……………………..
13. Ç ðïëõðëçèÝóôåñç êïéíùíéêÞ ïìÜäá ôçò öåïõäáñ÷éêÞò êïéíùíßáò. Âñéóêüôáí óôçí
êáôþôåñç âáèìßäá ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò: …………….
14. ÊïéíùíéêÞ ïìÜäá ðïõ áíÞêå óôïõò ÷ùñéêïýò ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò. ÄéÝèåôå
ìéêñÞ éäéïêôçóßá êáé âñéóêüôáí õðü ôçí åîÜñôçóç - ðñïóôáóßá êÜðïéïõ ãáéïêôÞìïíá
(öåïõäÜñ÷ç) óôïí ïðïßï åß÷å ïéêïíïìéêÝò õðï÷ñåþóåéò.: ………………….
15. ÊïéíùíéêÞ ïìÜäá ðïõ áíÞêå óôïõò ÷ùñéêïýò ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò. Ìüíéìïé
êáëëéåñãçôÝò óå êôÞìáôá ðïõ äåí ôïõò áíÞêáí êáé äåí ìðïñïýóáí íá åãêáôáëåßøïõí.
ÊáôÝâáëëáí ôÝëç óôï öåïõäÜñ÷ç êáé áðïëÜìâáíáí ìéá ðåñéïñéóìÝíç åëåõèåñßá.:
…………………………….
331
DSZR 2CIG

Åõñþðç ×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ ÃÅÃÏÍÏÓ ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
Á) Üëùóç ôçò Ñþìçò áðü Âçóéãüôèïõò.

1 395
(ÁëÜñé÷ïò)
Â) ÓôÝøç ÊáñëïìÜãíïõ ùò "áõôïêñÜôïñá ôïõ
2 476
Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò"
3 410 Ã) ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí
Ä) Äéáßñåóç ôïõ Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò óå
4 732
áíáôïëéêü êáé Äõôéêü ôìÞìá
Å) Íßêç Êáñüëïõ ÌáñôÝëïõ åðß ÁñÜâùí
5 800
(ÐïõáôéÝ)
6 843 ÓÔ) Ðôþóç ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý ÊñÜôïõò
7 8ïò - 13ïò áé. Æ) öåïõäáñ÷ßá

1. Ãåñìáíéêü Âáóßëåéï. ÊáôáêôÞèçêå áðü ôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò ôïõ Ìáñüêïõ ôï 711.

á) Ïóôñïãïôèéêü, â) Âçóéãïôèéêü, ã) Öñáãêéêü
2. Áñ÷çãüò ãåñìáíéêïý öýëïõ. ÊáôÝëáâå ôç Ñþìç ôï 410.

á) ÈåõäÝñé÷ïò Á´, â) ÁëÜñé÷ïò, ã) ×ëùäïâßêïò
3. Áñ÷çãüò ãåñìáíéêïý öýëïõ. ÁðïäÝ÷ôçêå ôï ×ñéóôéáíéóìü, âáðôßóôçêå ï ßäéïò êáé ïé

õðÞêïïß ôïõ êé Ýôóé åíóùìáôþèçêáí ïé ÂÜñâáñïé óôï ÷ñéóôéáíéêü êüóìï.
á) ÈåõäÝñé÷ïò Á´, â) ÁëÜñé÷ïò, ã) ×ëùäïâßêïò
4. ÖñÜãêïò âáóéëéÜò. ÂïÞèçóå ôïí ðÜðá íá éäñýóåé ôï ðáðéêü êñÜôïò.

á) Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò, â) ×ëùäïâßêïò Á´, ã) ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò
5. ºäñõóå ôçí "ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá" óôçí Áéî - Ëá ÓáðÝë.

á) ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò, â) ï Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò, ã) ï ÊáñëïìÜãíïò
6. Óôçí êïéíùíéêÞ ðõñáìßäá ôïõ öåïõäáñ÷éêïý óõóôÞìáôïò ìåôÜ ôï âáóéëéÜ óôçí éåñáñ÷ßá
áêïëïõèïýóáí:
á) ïé Üìåóá õðïôåëåßò, â) ïé éððüôåò, ã) ïé ÷ùñéêïß.
7. Óôç öåïõäáñ÷éêÞ êïéíùíßá üöåéëáí ðßóôç, õðïôáãÞ êáé ðáñï÷Þ ïñéóìÝíùí õðçñåóéþí:
á) ïé Üìåóá õðïôåëåßò óôï âáóéëéÜ,
â) ïé êáôþôåñïé õðïôåëåßò óôïõò Üìåóïõò õðïôåëåßò,
ã) ïé ÷ùñéêïß óôïõò Üìåóïõò õðïôåëåßò
332
DSZR 2CIG
ä) üëåò ïé êïéíùíéêÝò ïìÜäåò óôïõò áíþôåñïýò ôïõò

8. ×ùñéêïß, åãêáôåóôçìÝíïé ùò ìüíéìïé êáëëéåñãçôÝò óå êôÞìáôá ðïõ äåí ôïõò áíÞêáí:
Åõñþðç
á) åëåýèåñïé ãåùñãïß, â) ðÜñïéêïé, ã) äïýëïé
9. Ìå ôéò ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÊáñëïìÜãíïõ ï óôñáôüò Ýãéíå:

á) áõôïêñáôïñéêüò, â) öåïõäáñ÷éêüò, ã) ìéóèïöïñéêüò
10. ÊáôÝëáâå ôï èñüíï ôçò Áããëßáò ôï 1066 êáé åéóÞãáãå ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá:
á) ï Ïýãïò ÊáðÝôïò,
â) ï ¼èùí Á´,
ã) ï ÃïõëéÝëìïò ï ÊáôáêôçôÞò
Áíá÷áßôéóç ÁñÜâùí
1 ÁëÜñé÷ïò á
(ÐïõáôéÝ , 732)
2 ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò â ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá
3 Ðéðßíïò ï Âñá÷ýò ã ÂáóéëéÜò Áããëßáò

4 ÊáñëïìÜãíïò ä ÊáôÜëçøç Ñþìçò (410)
ÃïõëéÝëìïò Íïñìáíäßáò
5 å "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝáò"
(ï ÊáôáêôçôÞò)
333
DSZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÅÊÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ (É)

Åõñþðç 1ç Üóêçóç
1) ÈåõäÝñé÷ïò Á´, 2) ÁëÜñé÷ïò, 3) ×ëùäïâßêïò Á´, 4) ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò, 5) Ðéðßíïò
Âñá÷ýò, 6) ÊáñëïìÜãíïò, 7) Ïýãïò ÊáðÝôïò, 8) ¼èùí Á´, 9) ÃïõëéÝëìïò ï ÊáôáêôçôÞò.
2ç Üóêçóç
1Ë 2Ó 3Ë 4Ë 5Ó 6Ó 7Ë 8Ó 9Ó 10Ë
11Ó 12Ë 13Ó 14Ó 15Ë 16Ó 17Ó 18Ó 19Ë 20Ó
3ç Üóêçóç
1) âÜñâáñïé, 2) á) Ïóôñïãïôèéêü, â) Âçóéãïôèéêü, ã) Öñáãêéêü,
3) ôùí Ìåñïâéããåßùí, 4) êëçñïíïìéêÞ áñ÷Þ,
5) "åëÝù Èåïý ÂáóéëÝáò" / ðáðéêü êñÜôïò,
6) Áéî -Ëá ÓáðÝë, 7) ôç ÓõíèÞêç ôïõ ÂåñíôÝí,
8) á) Óáñáêçíïýò, â) ÌáãõÜñïõò (Ïýããñïõò), ã) Íïñìáíäïýò (Âßêéãêò),
9) Êáñïëßäåéá ÁíáãÝííçóç, 10) ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá,
11) êïìçôåßåò, 12) öåïõäáñ÷ßá,
13) ôåëåôÞò ôçò ðåñéâïëÞò, 14) ôï öåïõäáñ÷éêü óõìâüëáéï,
15) á) ôïõò áíèñþðïõò ôçò ðñïóåõ÷Þò, â) ôïõò áíèñþðïõò ôïõ ðïëÝìïõ, ã) ôïõò
áíèñþðïõò ôçò åñãáóßáò,
16) âáóéëéÜò / Üìåóïé õðïôåëåßò / êáôþôåñïé õðïôåëåßò,
17) éððüôåò, 18) ïé ÷ùñéêïß,
19) ðÜñïéêïé,
20) "áõôïêñÜôïñáò ôùí Ñùìáßùí" / Áãßá ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá ôïõ Ãåñìáíéêïý
¸èíïõò.
4ç Üóêçóç
1) ìáãéïñäüìïé, 2) ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí, 3) Êáñïëßäåéá ÁíáãÝííçóç, 4)
ÁíáêôïñéêÞ Áêáäçìßá, 5) êïìçôåßåò, 6) öåïõäáñ÷ßá, 7) öåïõäÜñ÷åò, 8) öÝïõäá, 9) ôåëåôÞ
ôçò ðåñéâïëÞò, 10) âáóÜëïé, 11) Üìåóïé õðïôåëåßò, 12) êáôþôåñïé õðïôåëåßò, 13) ÷ùñéêïß,
14) åëåýèåñïé ãåùñãïß, 15) ðÜñïéêïé
5ç Üóêçóç
1-Ä 2-ÓÔ 3-Á 4-Å 5-Â 6-Ã 7-Æ
6ç Üóêçóç
1-â 2-â 3-ã 4-á 5-ã
6-á 7-ä 8-â 9- â 10- ã
7ç Üóêçóç
1-ä 2-â 3-å 4-â 5-ã

334
DSZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÅÊÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ (ÉÉ)

ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ Åõñþðç

á/á ÏÍÏÌÁ
ÂáóéëéÜò ôçò Áããëßáò. Ðáñá÷þñçóå ôï ÌåãÜëï ×Üñôç ôùí
1
ÄéêáéùìÜôùí ôï 1215.
ÐÜðáò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò, ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå

2 ìåôáññýèìéóç óôá ôÝëç ôïõ 11ïõ áé. ãéá ôçí çèéêÞ áíáâÜèìéóç
ôçò Åêêëçóßáò.
Éôáëüò èåïëüãïò (13ïò áé.). ÐÝôõ÷å ôï ãüíéìï óõãêåñáóìü ôçò
3
÷ñéóôéáíéêÞò ìå ôçí áñéóôïôåëéêÞ óêÝøç.
¢ããëïò öéëüóïöïò êáé ìåëåôçôÞò ôïõ ÁñéóôïôÝëç (13ïò áé.) .
4
Ðñüôåéíå ôçí ðåéñáìáôéêÞ ìÝèïäï óôçí åðéóôÞìç.
Åðßóêïðïò ÌåäéïëÜíùí (4ïò áé.). Óõíäýáóå ôá ëåéôïõñãéêÜ
5 ðñüôõðá ôçò ÁíáôïëÞò ìå ôç ëáúêÞ ðáñÜäïóç ôçò Äýóçò êáé
óõíÝèåóå íÝïõò ýìíïõò.
Ïé ìåôáâïëÝò óôçí ýðáéèñï (áðü ôïí 11ï áé.) åõíüçóáí ôçí

1 áíÜðôõîç ôùí áóôéêþí êÝíôñùí, üðïõ ïé ÷ùñéêïß áíôÜëëáóóáí ôá
áãñïôéêÜ ðñïúüíôá ìå âéïôå÷íéêÜ åßäç êáé åìðïñåýìáôá.
Ç âéïôå÷íßá óôç Äýóç ìÝ÷ñé ôïí 15ï áé. Þôáí ðñùôüãïíç êáé
2
äéåîáãüôáí óôçí ýðáéèñï.
Óôéò ðüëåéò ôçò Äõô. Åõñþðçò, éäßùò óôéò íÝåò, áðü ôïí 11ï- 15ï
3 áé. ðáñá÷ùñÞèçêáí ×Üñôåò åëåõèåñéþí, äçëáäÞ ðñïíüìéá
ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ.
Ãéá ôçí êáëýôåñç ðñïóôáóßá ôùí óõìöåñüíôùí ôïõò ïé ÷ùñéêïß ôçò

4
ÄõôéêÞò Åõñþðçò ïñãáíþèçêáí óå åíþóåéò.
Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ðïõ ðáñáôçñÞèçêå áðü ôïí 11ï Ýùò ôïí 13ï
5
áé. ïäÞãçóå ôï öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá óôçí áêìÞ ôïõ.
335
DSZR 2CIG
Åõñþðç Ç áóôéêÞ ôÜîç ðÝôõ÷å ôïí ðåñéïñéóìü ôùí öåïõäáñ÷éêþí
6 äéêáéùìÜôùí óôá áóôéêÜ êÝíôñá, åíéó÷ýïíôáò ðáñÜëëçëá ôï äéêü ôçò
ñüëï óôç äéáêõâÝñíçóç ôùí ðüëåùí.
Ç áíÜðôõîç ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ êáé ç åõñåßá ÷ñÞóç ôïõ

7 ÷ñÞìáôïò ùò áíôáëëáêôéêïý ìÝóïõ ïäÞãçóáí óå êñßóç ôï
öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá.
Óôçí Áããëßá, ç ìïíáñ÷ßá äÝ÷ôçêå ôç óõãêñüôçóç åíüò Êïéíïâïõëßïõ,

8
ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü áíôéðñïóþðïõò åõãåíþí, êëÞñïõ êáé áóôþí.
Óôç Ãåñìáíßá ï âáóéëéÜò êáôüñèùóå íá êÜíåé ðéï éó÷õñÞ ôç ìïíáñ÷éêÞ
9 åîïõóßá êáé íá åðéâëçèåß óôïõò öåïõäÜñ÷åò, éäéáßôåñá ìåôÜ ôç
óýãêñïõóÞ ôïõ ìå ôï ðÜðá.
Óôç Ãáëëßá, ç äéáìÜ÷ç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò ìå ôçí
10 êïóìéêÞ åîïõóßá Üñ÷éóå üôáí ï ðÜðáò áðáãüñåõóå ôç ëåãüìåíç
"êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ" (1075).
Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ôï Ìåóáßùíá äéÝèåôå Ýíá ïñãáíùìÝíï
11 äéïéêçôéêü óýóôçìá ðïõ ôçò åðÝôñåðå íá åëÝã÷åé ðíåõìáôéêÜ
ïëüêëçñç ôçí Åõñþðç.
Ï áöïñéóìüò Þôáí ìéá ðïéíÞ ãéá ôïõò ðáñáâÜôåò, ðïõ ïñßóôçêå
12
áðü ôïí ðÜðá Ãñçãüñéï Æ´ ãéá íá åðéâëçèåß ç ìåôáññýèìéóÞ ôïõ.
ÊáôÜ ôï Ìåóáßùíá ç êïéíùíéêÞ êáé õãåéïíïìéêÞ ðåñßèáëøç Þôáí
13
áñìïäéüôçôá ôïõ êñÜôïõò.
Óôç Äýóç, áðü ôïí 11ï áé. áíáðôý÷èçêáí ôá åðéóêïðéêÜ ó÷ïëåßá
14
óôéò ðüëåéò.
Ç "ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" êáé ç "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý" Þôáí íüìïé ðïõ
15
ñýèìéæáí ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ êëÞñïõ.
16 Ïé Üíèñùðïé ôï Ìåóáßùíá èåùñïýóáí ôç ãõíáßêá ßóç ìå ôïí Üíäñá.
Ôá êÜóôñá, êáèþò ôáõôßæïíôáí ìå ôï êýñïò åíüò áôüìïõ Þ ìéáò

17
ïéêïãÝíåéáò, éóïðåäþíïíôáí áí íéêéüôáí ï êÜôï÷üò ôïõò.
Ãéá ôá êõñßáñ÷á óôñþìáôá ôçò ìåóáéùíéêÞò êïéíùíßáò ç äéáôñïöÞ
18
áðïôåëïýóå åõêáéñßá ãéá íá åêäçëþóïõí ôçí áíùôåñüôçôÜ ôïõò.
Ïé ìüíïé ÷þñïé åðéêïéíùíßáò êáé øõ÷áãùãßáò êáôÜ ôï Ìåóáßùíá,
19
Þôáí ôá êÜóôñá.
¸íá áðü ôá ìåãÜëá ðñïóêõíÞìáôá ôçò ÷ñéóôéáíïóýíçò êáôÜ ôï
20
Ìåóáßùíá Þôáí ôá Éåñïóüëõìá.
336
DSZR 2CIG
Ïé áë÷çìéóôÝò ðßóôåõáí üôé ôá óþìáôá ìðïñïýóáí íá áëëÜîïõí Åõñþðç
21 õðüóôáóç ìå ôç âïÞèåéá åíüò ðáñÜãïíôá ðïõ ïíüìáæáí
öéëïóïöéêÞ ëßèï.
Ï ÑïãÞñïò ÂÜêùí, ðÝôõ÷å ôï ãüíéìï óõãêåñáóìïü ôçò
22
÷ñéóôéáíéêÞò ìå ôçí áñéóôïôåëéêÞ óêÝøç.
ÓçìáíôéêÞ ôå÷íïëïãéêÞ ðñüïäïò ôïõ ìåóáßùíá èåùñåßôáé ç
23
åöåýñåóç ôïõ ðõñïâüëïõ üðëïõ (14ïò áé.)
Ï ñïìáíéêüò ñõèìüò äåí ðåñéïñßóôçêå ìüíï óôïõò íáïýò áëëÜ
24
åðåêôÜèçêå êáé óå ðïëëÜ äçìüóéá êáé éäéùôéêÜ êôßñéá.
25 Ç ãïôèéêÞ ãëõðôéêÞ åßíáé åðéêåíôñùìÝíç óôï áíèñþðéíï óôïé÷åßï.
Áðü ôïí 11ï áé. ç æùãñáöéêÞ ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò áñ÷ßæåé íá

26
óôñÝöåôáé óå êïóìéêÜ èÝìáôá.
Ôï ¼ñãêáíïõì Þôáí ôï ðñþôï óýóôçìá ðïëõöùíßáò ðïõ
27 áíáðôý÷èçêå óôç Äýóç (8ïò áé.) êáé óôçñéæüôáí óå áñ÷áßá ìïõóéêÜ
üñãáíá.
28 Ôá çìéêõêëéêÜ ôüîá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ãïôèéêïý ñõèìïý.
Ôá ìåãÜëá ðáñÜèõñá ìå ôá õáëïãñáöÞìáôá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü
29
ôùí íáþí ñïìáíéêïý ñõèìïý.
Ç ñïìáíéêÞ ôÝ÷íç óõíäõÜæåé óôïé÷åßá ñùìáúêÞò ôÝ÷íçò êáé
30
ãåñìáíéêÞò êáëëéôå÷íéêÞò ðáñÜäïóçò.

1. Óôéò ðüëåéò, éäßùò óôéò íÝåò, ðáñá÷ùñïýíôáí áðü ôïí 11ï áé. ……………, äçëáäÞ ðñï-
íüìéá ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ êáé ãé' áõôü ïíïìÜæïíôáé ………………………………………..
2. Ç áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ (áðü ôïí 11ï áé.) óõíäÝåôáé ìå ôçí åöáñìïãÞ íÝáò íáõôéêÞò
ôå÷íïëïãßáò, ìå ôçí êáôáóêåõÞ íÝùí äñüìùí êáé ìå ôçí êáèéÝñùóç ôïõ èåóìïý ô..
……………………… êõñßùò óôç ÖëÜíäñá êáé óôç ãáëëéêÞ Êáìðáíßá.
3. Ãéá ôçí êáëýôåñç ðñïóôáóßá ôùí óõìöåñüíôùí ôïõò ïé Ýìðïñïé ôçò Äõô. Åõñþðçò
(áðü ôïí 11ï áé.) ïñãáíþèçêáí óå ………… ÌÜëéóôá óõãêñïôÞèçêáí êáé …………
…………………. ……….., üðùò ç ãåñìáíéêÞ ×Üíóá ðïõ ðåñéëÜìâáíå ðÜíù áðü 80 ðüëåéò.
337
DSZR 2CIG
4. Óôéò ðüëåéò, ïé Ýìðïñïé, ïé âéïôÝ÷íåò, ïé ôñáðåæßôåò êáé ãåíéêÜ üóïé áó÷ïëïýíôáí ìå

ÌåóáéùíéêÞ ôéò íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óõíäÝïíôáí ìå êïéíÜ óõìöÝñïíôá êáé
Åõñþðç óõãêñüôçóáí ìéá íÝá êïéíùíéêÞ ïìÜäá, ôçí ……………………
5. Óôç Ãåñìáíßá, ïé åêëÝêôïñåò åõíüçóáí ôçí áíÜðôõîç ôïõ èåóìïý ô..…………………
……………, ðïõ Þôáí Ýíá åßäïò Êïéíïâïõëßïõ óôï ïðïßï óõììåôåß÷áí áíôéðñüóùðïé
ôùí åõãåíþí, ôïõ êëÞñïõ êáé ôùí áóôþí.
6. Ï âáóéëéÜò ôçò Áããëßáò ÉùÜííçò Á´ ÁêôÞìïíáò áíáãêÜóôçêå íá ðáñá÷ù÷ùñÞóåé ô..
……………. ……………….. …………………. (1215), ìå ôïí ïðïßï áðïäå÷üôáí óçìáíôéêïýò
ðåñéïñéóìïýò ôçò âáóéëéêÞò åîïõóßáò.
7. Óôç Ãáëëßá, ï âáóéëéÜò, ãéá íá áöáéñÝóåé ôç äõíáôüôçôá äéåêäßêçóçò åîïõóéþí áðü
ôïõò éó÷õñïýò öåïõäÜñ÷åò, ðñï÷þñçóå óôç äçìéïõñãßá áíôéðñïóùðåõôéêþí èåóìþí.
Ï êõñéüôåñïò áðü áõôïýò Þôáí ……………………
8. Ç ðñþôç äéáìÜ÷ç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá Üñ÷éóå,
üôáí ï ðÜðáò áðáãüñåõóå ôç ëåãüìåíç ………………………. (1075), äçëáäÞ ôçí áðïíïìÞ
ôùí åêêëçóéáóôéêþí áîéùìÜôùí êáé ôï äéïñéóìü ôùí åðéóêüðùí áðü ôïí áõôïêñÜôïñá.
9. Ç óýãêñïõóç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá óôç Ãåñìáíßá
ïíïìÜóôçêå ………………………….., Þôáí ìáêñï÷ñüíéá êáé Ýëçîå ôåëéêÜ ìå óõìâéâáóìü.
……………………………….
10. Óôç Ãáëëßá, ï âáóéëéÜò íßêçóå ôïí ðÜðá êáé Ý÷ïíôáò ôçí õðïóôÞñéîç ôùí Ãåíéêþí
ÔÜîåùí, áíÜãêáóå ôïí ðÜðá íá ìåôáöÝñåé ôçí Ýäñá ôïõ áðü ôç Ñþìç óô.. …………….
11. Óçìáíôéêü óôáèìü óôçí áíáíåùôéêÞ ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí çèéêÞ áíáâÜèìéóç ôçò
Åêêëçóßáò áðïôÝëåóå ………………………………… ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôá ôÝëç ôïõ
11ïõ áé. áðü ôïí ðÜðá …………………..
12. Ç Ýëëåéøç ðíåõìáôéêÞò êáèïäÞãçóçò áðü ôçí Åêêëçóßá ïäÞãçóå, êáôÜ ôï Ìåóáßùíá,
óôç äéáìüñöùóç ……………………………. ìå áðïêëßóåéò áðü ôá åðßóçìá äüãìáôá.
13. Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ãéá íá ðåñéïñßóåé ôç âßá êáé ôéò ëåçëáóßåò óå âÜñïò ôùí
êëçñéêþí êáé ôùí áðëþí áíèñþðùí, ðïõ ðñïêáëïýíôáí áðü ôéò óõíå÷åßò óõãêñïýóåéò
ôùí óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí ôùí öåïõäáñ÷þí, êáèéÝñùóå äýï ñõèìéóôéêïýò êáíüíåò:
…………………………….. êáé ……………………………
14. ÊáôÜ ôï 13ï êáé 14ï áé. ôÜ Ýììåôñá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá ìå èÝìá ôïí Ýñùôá Ýãéíáí
éäéáßôåñá äçìïöéëÞ ÷Üñç óô.. …………………………
15. Ïé ìåôáöñÜóåéò áñáâéêþí Ýñãùí âïÞèçóáí íá åéóá÷èåß óôï äõôéêü ÷ñéóôéáíéêü êüóìï
……………………, ðïõ åßíáé êñÜìá ÷çìåßáò, öéëïóïößáò, áóôñïëïãßáò êáé áðïêñõöéóìïý.
16. Ïé áë÷çìéóôÝò åß÷áí ôçí ðåðïßèçóç üôé ôá óþìáôá ìðïñïýóáí íá áëëÜæïõí õðüóôáóç
ìå ôç âïÞèåéá åíüò ðáñÜãïíôá ðïõ ïíüìáæáí …………..
17. Áðü ôï ôÝëïò ôïõ 10ïõ áé. ÷Üñç óôçí áíáèÝñìáíóç ôçò ïéêïíïìßáò êáé ôçò ôå÷íéêÞò
ðñïüäïõ ç Äýóç êáëýðôåôáé áðü ðëÞèïò åõñý÷ùñùí åêêëçóéþí …………… ñõèìïý.
338 18. Ôá ìåãÜëá ðáñÜèõñá ôùí ãïôèéêþí íáþí åßíáé äéáêïóìçìÝíá ìå ……….. ðïõ
DSZR 2CIG
áíôéêáèéóôïýí ôéò ôïé÷ïãñáößåò.

19. Ôïí 8ï áéþíá áñ÷ßæåé íá áíáðôýóóåôáé ôï ðñþôï óýóôçìá ðïëõöùíßáò, ôï ………………. ÌåóáéùíéêÞ
ôï ïðïßï óôçñßæåôáé ðÜíù óå áñ÷áßá ìïõóéêÜ üñãáíá. Åõñþðç
1. Ôá ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷ùñÞèçêáí áðü ôïõò çãåìüíåò óôéò
ðüëåéò ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò, éäßùò óôéò íÝåò, áðü ôïí 11ï áé.: ………………………….
2. Åìðïñéêüò èåóìüò ðïõ êáèéåñþèçêå óôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áé. óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç.:
…………………………..
3. Ôñáðåæßôåò ðïõ áíôÜëëáóóáí ôá ÷ñÞìáôá óôéò ðüëåéò êáé óôá ðáíçãýñéá ôçò ÄõôéêÞò
Åõñþðçò, ìå ôçí áíÜðôõîç ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ áðü ôïí 11ï áé.: …………………..
4. Äïýêåò Þ çãåìüíåò ôùí óðïõäáéïôÝñùí êñáôéäßùí ôçò Ãåñìáíßáò. ¸ðáéñíáí ìÝñïò
óôçí åêëïãÞ ôïõ áõôïêñÜôïñá.: ……………………….
5. ÍÝïò èåóìüò äéáêõâÝñíçóçò ðïõ äçìéïõñãÞèçêå áðü ôïõò ÅêëÝêôïñåò ôùí
óðïõäáéïôÝñùí êñáôéäßùí ôçò Ãåñìáíßáò ôïí 11ï áé.: ………………….
6. Êåßìåíï ðïõ åîáóöÜëéæå ôá äéêáéþìáôá ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí (áíþôáôïò êëÞñïò,
åõãåíåßò, áóôïß, åëåýèåñïé ðïëßôåò) êáé ðåñéüñéæå ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. ÕðïãñÜöôçêå
áðü ôïí ¢ããëï âáóéëéÜ ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá, ôï 1215.: ………………………….
7. ÍÝïò áíôéðñïóùðåõôéêüò èåóìüò äéáêõâÝñíçóçò, ðïõ äçìéïýñãçóå ï âáóéëéÜò ôçò
Ãáëëßáò, ìåôÜ ôç íéêçöüñá ãéá ôç Ãáëëßá ëÞîç ôïõ åêáôïíôáåôïýò ðïëÝìïõ, ãéá íá
áöáéñÝóåé ôç äõíáôüôçôá äéåêäßêçóçò ôùí åîïõóéþí áðü ôïõò éó÷õñïýò öåïõäÜñ÷åò.
……………………..
8. Óõìöùíßá ìå ôçí ïðïßá Ýëçãå ç äéáìÜ÷ç ôçò ðåñéâïëÞò, áíÜìåóá óôï ãåñìáíü
áõôïêñÜôïñá êáé ôïí ðÜðá (1122). …………………………………
9. Åéäéêü äéêáóôÞñéï, ðïõ èåóðßóôçêå ôï 1233 áðü ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ãéá íá
áíôéìåôùðßóåé ôéò áéñÝóåéò. ÐñïÝâëåðå ðïëý áõóôçñÝò ðïéíÝò ãéá üóïõò èåùñïýóå
áéñåôéêïýò. …………………………….
10. ÐïéíÞ ðïõ üñéæå ôïí áðïêëåéóìü êÜðïéïõ áðü ôçí Åêêëçóßá êáé ôçí áðáãüñåõóç
åðéêïéíùíßáò ìå ôçí êïéíüôçôá ôùí ðéóôþí.: …………………
11. Ñõèìéóôéêüò Êáíüíáò ðïõ êáèéåñþèçêå áðü ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ôï ìåóáßùíá,

êáé áðáãüñåõå ôéò å÷èñïðñáîßåò ìåôáîý ôùí öåïõäáñ÷þí ïñéóìÝíåò ðåñéüäïõò ôïõ
Ýôïõò êáé ãéá ôï õðüëïéðï äéÜóôçìá ïñéóìÝíåò ìÝñåò ôçò åâäïìÜäáò. :
……………………………….
339
DSZR 2CIG

Åõñþðç ×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ ÃÅÃÏÍÏÓ ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
1 1215 Á) Óõìöùíßá ôçò Âïñìò

2 1075 Â) "Áé÷ìáëùóßá ôçò Áâéíéüí"
3 1122 Ã) ÌåãÜëïò ×Üñôçò ÄéêáéùìÜôùí
4 1305 - 1377 Ä) ÉåñÜ ÅîÝôáóç
Å) Áðáãüñåõóç áðü ôïí ðÜðá ôçò "êïóìéêÞò
5 1233
ðåñéâïëÞò"

1. Ïé ÷Üñôåò åëåõèåñéþí Þôáí:

á) ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí óôéò ðüëåéò
â) ïéêïíïìéêÜ êáé äéïéêçôéêÜ ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí óôïõò ÷ùñéêïýò
ã) åìðïñéêÜ ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí óôïõò åìðüñïõò
ä) áôïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáí óôïõò ðïëßôåò
2. Ïé áñãõñáìïéâïß Þôáí:
á) Ôñáðåæßôåò ðïõ áíôÜëëáóóáí ôá ÷ñÞìáôá óôéò ðüëåéò êáé óôá ðáíçãýñéá
â) ÖïñïåéóðñÜêôïñåò ôçò õðáßèñïõ óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç
ã) Ïéêïíïìéêïß óýìâïõëïé ôùí âáóéëÝùí óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç
3. Ç Äßáéôá, ùò íÝïò èåóìüò äéáêõâÝñíçóçò, êáèéåñþèçêå:

á) óôç Ãáëëßá, â) óôç Ãåñìáíßá, ã) óôçí Áããëßá
4. Ï ÌåãÜëïò ×Üñôçò ôùí ÄéêáéùìÜôùí ðáñá÷ùñÞèçêå áðü ôïí:

á) ÊáñëïìÜãíï â) ¼èùíá Á´, ã) ÉùÜííç Á´ ÁêôÞìïíá
5. Ìå ôç Óõìöùíßá ôçò Âïñìò :

á) Ýëçîå ç äéáìÜ÷ç ôïõ ðÜðá ìå ôïí áõôïêñÜôïñá ôçò Ãåñìáíßáò ãéá ôçí "êïóìéêÞ
ðåñéâïëÞ"
â) Ï ÉùÜííçò Á´ ÁêôÞìïíáò áðïäå÷üôáí óçìáíôéêïýò ðåñéïñéóìïýò ôçò âáóéëéêÞò
åîïõóßáò
ã) Ýëçîáí ïé åîåãÝñóåéò ôùí áóôþí êáôÜ ôùí öåïõäáñ÷þí óôç Ãáëëßá.
6. Ìå ôç ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç áðáãïñåýèçêå:

á) ç ðþëçóç áíôéêåéìÝíùí ëáôñåßáò êáé ìõóôçñßùí
â) ï ãÜìïò ôùí êëçñéêþí
ã) üëá ôá ðáñáðÜíù
340
DSZR 2CIG
7. Ç êïéíùíéêÞ ðåñßèáëøç êáôÜ ôï Ìåóáßùíá Þôáí áñìïäéüôçôá:

á) ôïõ êñÜôïõò ÌåóáéùíéêÞ
â) ôçò Åêêëçóßáò Åõñþðç
ã) ôçò ôïðéêÞò áõôïäéïßêçóçò
8. Öéëüóïöïò ôïõ Ìåóáßùíá. Ðñüôåéíå ôçí ðåéñáìáôéêÞ ìÝèïäï óôçí åðéóôÞìç:

á) ÈùìÜò ï ÁêéíÜôçò, â) ÑïãÞñïò ÂÜêùí, ã) ÂïêêÜêéïò
9. "Ç Ðáíáãßá ôùí Ðáñéóßùí" åßíáé:

á) ãïôèéêïý ñõèìïý, â) ñïìáíéêïý ñõèìïý, ã) óõíäõáóìüò êáé ôùí äýï.
10. Ôá õáëïãñáöÞìáôá (âéôñü) åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü:

á) ôïõ ãïôèéêïý ñõèìïý, â) ôïõ ñïìáíéêïý ñõèìïý,
ã) êáíåíüò áð' ôïõò ñõèìïýò áõôïýò.
1 ÉùÜííçò Á´ ÁêôÞìïíáò á ÃåíéêÝò ÔÜîåéò

2 Ãáëëßá â Êïéíïâïýëéï
3 Ãåñìáíßá ã ÅðéóêïðéêÜ ó÷ïëåßá
4 Áããëßá ä ÌåãÜëïò ×Üñôçò ÄéêáéùìÜôùí
5 ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá å Äßáéôá
341
DSZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÅÊÔÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ (ÉÉ)

Åõñþðç 1ç Üóêçóç
1) ÉùÜííçò Á´ ÁêôÞìïíáò, 2) Ãñçãüñéïò Æ´, 3) ÈùìÜò ï ÁêéíÜôçò, 4) ÑïãÞñïò ÂÜêùí,
5) Áìâñüóéïò
2ç Üóêçóç
1Ó 2Ë 3Ó 4Ë 5Ó 6Ó 7Ó 8Ó 9Ë 10Ë
11Ó 12Ó 13Ë 14Ó 15Ë 16Ë 17Ó 18Ó 19Ë 20Ó
21Ó 22Ë 23Ó 24Ë 25Ó 26Ó 27Ó 28Ë 29Ë 30Ó
3ç Üóêçóç
1) ×Üñôåò åëåõèåñéþí / åëåýèåñåò Þ áõôïêñáôïñéêÝò êïéíüôçôåò,
2) ôùí åìðïñïðáíçãýñåùí, 3) åíþóåéò / åíþóåéò åìðïñéêþí ðüëåùí,
4) áóôéêÞ ôÜîç, 5) ôçò ðåñéöåñåéáêÞò Äßáéôáò,
6) ôï ÌåãÜëï ×Üñôç ôùí ÄéêáéùìÜôùí, 7) ç ÓõíÝëåõóç ôùí Ãåíéêþí ÔÜîåùí,
8) êïóìéêÞ ðåñéâïëÞ,
9) Ýñéäá ôçò ðåñéâïëÞò / ÊïíêïñäÜôï Þ Óõìöùíßá ôçò Âïñìò, 1122,
10) óôçí Áâéíéüí, 11) ÃñçãïñéáíÞ Ìåôáññýèìéóç /Ãñçãüñéï Æ´,
12) ëáúêÞò èñçóêåõôéêüôçôáò, 13) "ÅéñÞíç ôïõ Èåïý" êáé "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý"
14) óôïõò ôñïâáäïýñïõò, 15) ç áë÷çìåßá,
16) öéëïóïöéêÞ ëßèï, 17) ñïìáíéêïý,
18) õáëïãñáöÞìáôá (âéôñü), 19) üñãêáíïõì
4ç Üóêçóç
1) ×Üñôåò Åëåõèåñéþí, 2) åìðïñïðáíçãýñåéò, 3) áñãõñáìïéâïß, 4) åêëÝêôïñåò, 5)
Äßáéôá, 6) ÌåãÜëïò ×Üñôçò ÄéêáéùìÜôùí, 7) ÓõíÝëåõóç Ãåíéêþí ÔÜîåùí, 8) Óõìöùíßá ôçò
Âïñìò, 9) ÉåñÜ ÅîÝôáóç, 10) Áöïñéóìüò, 11) "Áíáêù÷Þ ôïõ Èåïý"
5ç Üóêçóç
1-Ã 2-Å 3-Á 4-Â 5-Ä
6ç Üóêçóç
1-á 2-á 3-â 4-ã 5-á
6-ä 7-â 8-â 9- á 10- â
7ç Üóêçóç
1-ä 2-á 3-å 4-â 5-ã
342
CSZR 2CIG
Ç ÅÕÑÙÐÇ ÓÔÏÕÓ ÍÅÏÔÅÑÏÕÓ ×ÑÏÍÏÕÓ
(15ïò -18ïò áé.)
É. ÏÉ ÁÍÁÊÁÔÁÎÅÉÓ ÓÔÇ ÌÅÔÁÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ
ÊÏÉÍÙÍÉÁ
ÉÉ. Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÕÐÏ ÂÅÍÅÔÉÊÇ ÊÁÉ ÏÈÙÌÁÍÉÊÇ

ÊÕÑÉÁÑ×ÉÁ
CSZR 2CIG
CSZR 2CIG
Ç ÅÕÑÙÐÇ ÓÔÏÕÓ ÍÅÏÔÅÑÏÕÓ ×ÑÏÍÏÕÓ

(15oò - 18oò áé.)
13ïò áé.: Åõñþðç o ìåôáâïëÝò
1) Áíáâßùóç ôùí ðüëåùí

2) Áíáæùðýñùóç ôïõ åìðïñßïõ
3) Êëßìá áíáæÞôçóçò ` o ÁíáãÝííçóç êáé Áíáêáëýøåéò
(14ïò - 16ïò áé.)
Áñ÷Ýò 16ïõ áé.: ÍÝåò óõíèÞêåò o Ìåôáññýèìéóç ôçò ÊáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
ÔÝëç 17ïõ áé.: o áßôçìá ãéá ñéæéêÝò ìåôáâïëÝò óôçí áíèñþðéíç êïéíùíßá
o êßíçìá Äéáöùôéóìïý
1789 o ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç o êïñýöùóç êéíÞìáôïò Äéáöùôéóìïý
15ïò - 18ïò áé.: o Åëëçíéóìüò õðü îÝíç êõñéáñ÷ßá

o Áãþíáò ãéá: oåðéâßùóç
o äéáôÞñçóç äéêáéùìÜôùí åëåõèåñßáò êáé
áíåîáñôçóßáò
345
CSZR 2CIG
É. Ï É Á ÍÁÊÁÔÁÔÁÎÅÉÓ ÓÔÇ Ì ÅÔÁÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ

Ç Åõñþðç
óôïõò
Å ÕÑÙÐÁÚÊÇ Ê ÏÉÍÙÍÉÁ
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò 1. Ïé Áíáêáëýøåéò
Ðåñßëçøç
Ôá êßíçôñá êáé ïé ðñïûðïèÝóåéò
Áðü ôï ôÝëïò ôïõ Ìåóáßùíá ïé Åõñùðáßïé Ýìðïñïé áíáæçôïýóáí ôá ðïëýôéìá ðñïúüíôá
ôçò Áóßáò ìÝóù ôïõ äñüìïõ ôïõ ìåôáîéïý (:Êßíáò). ¼ìùò êáôÜ ôï 15ï áé. ï äñüìïò áõôüò
áðïêüðçêå áñ÷éêÜ áðü ôïõò ¢ñáâåò êáé áñãüôåñá áð' ôïõò Ïèùìáíïýò êé Ýôóé ïé
Åõñùðáßïé áíáæÞôçóáí ðñüóâáóç ãéá ôéò áãïñÝò ôçò ÁíáôïëÞò áðü ôç èÜëáóóá. Ôá
êßíçôñá Þôáí ïéêïíïìéêÜ, ðïëéôéêÜ, èñçóêåõôéêÜ êáé åðéóôçìïíéêÜ. Áðü ôï 13ï áé. ôá ôáîßäéá
Üñ÷éóáí íá ãßíïíôáé åõêïëüôåñá êáé áóöáëÝóôåñá ÷Üñç óôá íÝá ôå÷íéêÜ ìÝóá: ðõîßäá,
áóôñïëÜâï, ðïñôïëÜíï, êáñáâÝëá. ÅðéðëÝïí ç åðéêñÜôçóç ôçò áíôßëçøçò ãéá ôç
óöáéñéêüôçôá ôçò ãçò þèçóå ôïõò Åõñùðáßïõò óôçí ðåñéðÝôåéá ôùí áíáêáëýøåùí.
Ôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá
Ôá ìåãÜëá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá Ýãéíáí áðü ôïõò ÐïñôïãÜëïõò êáé ôïõò Éóðáíïýò êáé
÷ñçìáôïäïôÞèçêáí áðü ôïõò áíôßóôïé÷ïõò âáóéëåßò. Ïé ÐïñôïãÜëïé áíáêÜëõøáí ôï
èáëÜóóéï äñüìï ðñïò ôéò Éíäßåò, ðëÝïíôáò ãýñù áðü ôçí ÁöñéêÞ, üôáí ï ÂÜóêï íôå ÃêÜìá
Ýöôáóå ôï 1498 óôï ÊÜëéêïõô ôùí Éíäéþí. Ï ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò, ãåíïõÜôçò
èáëáóóïðüñïò, ôÝèçêå óôçí õðçñåóßá ôïõ âáóéëéÜ ôçò Éóðáíßáò êáé ðëÝïíôáò äõôéêÜ,
áíáêÜëõøå ôçí ÁìåñéêÞ (1492), áëëÜ ï ßäéïò íüìéæå üôé Ýöôáóå óôéò Éíäßåò. Ï ÖåñäéíÜíäïò
ÌáããåëÜíïò, ðïñôïãÜëïò èáëáóóïðüñïò, óôçí õðçñåóßá êé áõôüò ôïõ âáóéëéÜ ôçò
Éóðáíßáò Ýêáíå ôïí ðñþôï ðåñßðëïõ ôçò ãçò (1519 - 1522), ãåãïíüò ðïõ áðÝäåéîå ãéá
ðñþôç öïñÜ ôç óöáéñéêüôçôÜ ôçò.
Ç ãÝííçóç åíüò ÍÝïõ Êüóìïõ
Ïé ÐïñôïãÜëïé êáé ïé Éóðáíïß êáôÝêôçóáí ôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ áíáêÜëõøáí, ôéò ìåôÝôñåøáí
óå áðïéêßåò êáé ôéò ìïßñáóáí ìåôáîý ôïõò ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò (1494). Áðü ôçí
áðÜíèñùðç óêëçñüôçôá ôùí Éóðáíþí, åîáöáíßóôçêáí ïé ðñïêïëïìâéáíïß ðïëéôéóìïß ôçò
ÊåíôñéêÞò êáé Íüôéáò ÁìåñéêÞò. Ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò äçìéïõñãÞèçêáí äýï
áðïéêéáêÝò áõôïêñáôïñßåò: ç ðïñôïãáëéêÞ êáé ç ÉóðáíéêÞ. Óôá ôÝëç ôïõ 16ïõ áé. ç Ïëëáíäßá,
ç Áããëßá êáé ç Ãáëëßá äéåêäßêçóáí ìåñßäéï áðü ôéò áðïéêßåò, ìå áðïôÝëåóìá íá
äçìéïõñãçèïýí áíôáãùíéóìïß êáé óõãêñïýóåéò ìåôáîý ôùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí.
Ç Åõñþðç êáé ï ÍÝïò Êüóìïò
Ïé áíáêáëýøåéò ðñïêÜëåóáí ñéæéêÝò ìåôáâïëÝò ó' üëï ôïí êüóìï.
Ãéá ôçí Åõñþðç ôá áðïôåëÝóìáôá Þôáí ôá åîÞò:
1) Ìåôáôïðßóôçêå ôï êÝíôñï ôçò ïéêïíïìßáò áðü ôç Ìåóüãåéï óôïí Áôëáíôéêü êáé ôç Â.
ÈÜëáóóá. 2) ÍÝá ëéìÜíéá (Óåâßëëçò, Ëéóóáâüíáò, ÁìâÝñóáò) áðÝêôçóáí ïéêïíïìéêÞ
óðïõäáéüôçôá. 3) Äéåõñýíèçêáí ïé áíôáëëáãÝò ðñïúüíôùí . 4) ÄçìéïõñãÞèçêáí íÝåò
ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (åìðïñéêÝò êáé ôñáðåæéêÝò) ÷Üñç óôéò ìåãÜëåò ðïóüôçôåò
÷ñõóïý êáé áñãýñïõ ðïõ åéóÞ÷èçêáí óôçí Åõñþðç. 5) Áðü ôéò íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôç-
346
CSZR 2CIG
ñéüôçôåò åðùöåëÞèçêå ç áóôéêÞ ôÜîç. 6) Ç ãíùñéìßá ìå íÝïõò ðïëéôéóìïýò Üíïéîå ôïõò

ðíåõìáôéêïýò ïñßæïíôåò ôùí Åõñùðáßùí. 7) Áíáðôý÷èçêáí íÝïé åðéóôçìïíéêïß êëÜäïé. Ç Åõñþðç
Ùóôüóï ãéá ôïõò ëáïýò ôùí íÝùí ÷ùñþí ðïõ áíáêáëýöèçêáí ïé åðéðôþóåéò Þôáí óôïõò
áñíçôéêÝò, äéüôé: 1) Ïé Åõñùðáßïé åðéäüèçêáí óôçí åíôáôéêÞ åêìåôÜëëåõóç ôùí íåüôåñïõò
ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí ôïõò. 2) Ôïõò èåþñçóáí õðïäåÝóôåñïõò êáé ÷ñüíïõò
åêìåôáëëåýóéìïõò. Ç ðïëéôéêÞ áõôÞ êëçñïäüôçóå ðïëëáðëÜ ðñïâëÞìáôá óôïí êüóìï,
üðùò: äïõëåßá, áðïéêéïêñáôßá, õðáíÜðôôõîç êáé öôþ÷åéá ôùí ôñßôùí ÷ùñþí.
Ôá êßíçôñá êáé ïé ðñïûðïèÝóåéò
• ÔÝëïò Ìåóáßùíá o Åõñùðáßïé Ýìðïñïé o áíáæÞôçóç ðïëýôéìùí ðñïúüíôùí ôçò Áóßáò
ìÝóù ôïõ äñüìïõ ôïõ ìåôáîéïý
• 15ïò áé.: o áðïêïðÞ ôïõ "äñüìïõ ôïõ ìåôáîéïý" áðü Ïèùìáíïýò

o Åõñùðáßïé: áíáæÞôçóç èáëÜóóéïõ äñüìïõ ðñïò áãïñÝò ÁíáôïëÞò
• Ôá êßíçôñá ôùí áíáêáëýøåùí:

– ÏéêïíïìéêÜ o êÝñäç
– ÐïëéôéêÜ o öéëïäïîßåò çãåìüíùí êáé áíôáãùíéóìïß
– ÈñçóêåõôéêÜ o ç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý
– ÅðéóôçìïíéêÜ o ç ñïðÞ ôïõ áíèñþðïõ ðñïò ôç ãíþóç
(Åðßóçò “Ôï Âéâëßï ôùí ÈáõìÜôùí" ôïõ ÌÜñêï Ðüëï Ýðáéîå óçìáíôéêü ñüëï)
• Ïé ðñïûðïèÝóåéò ôùí áíáêáëýøåùí:

– Ðõîßäá
– ÁóôñïëÜâïò o üñãáíï ðñïóäéïñéóìïý ôïõ ãåùãñáöéêïý ðëÜôïõò
– ÐïñôïëÜíïò o íáõôéêüò ÷Üñôçò
– ÊáñáâÝëá o íÝïò ôýðïò ðëïßïõ
Åðßóçò ç áíôßëçøç ãéá ôç óöáéñéêüôçôá ôçò ãçò
Ôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá
• ÐïñôïãÜëïé o ïñãÜíùóáí áëëåðÜëëçëá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá
Óôü÷ïò o ç áíáêÜëõøç èáëÜóóéïõ äñüìïõ ðñïò Éíäßåò
Ôñüðïò o ðëÝïíôáò ãýñù áðü ôçí ÁöñéêÞ
ÁðïôÝëåóìá o åðéôõ÷ßá óôü÷ïõ : 1498 o ÂÜóêï íôå ÃêÜìá o ÊÜëéêïõô Éíäéþí
• Éóðáíïß: o áíáêÜëõøç ÁìåñéêÞò
o ðñþôïò ðåñßðëïõò ôçò ãçò
• ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò:
– ¹ôáí ãåíïõÜôçò èáëáóóïðüñïò
– ÔÝèçêå óôçí õðçñåóßá ôïõ âáóéëéÜ ôçò Éóðáíßáò 347
CSZR 2CIG
– Ðßóôåõå üôé ç ãç åßíáé óöáéñéêÞ

Ç Åõñþðç – Åðé÷åßñçóå íá öèÜóåé óôçí Áóßá, ðëÝïíôáò äõôéêÜ
óôïõò – ¸êáíå ôÝóóåñá (4) åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá
íåüôåñïõò – ÁíáêÜëõøå íçóéÜ êáé çðåéñùôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò
÷ñüíïõò – Áãíïïýóå üôé áíáêÜëõøå íÝá Þðåéñï
– Èåùñïýóå üôé åß÷å öèÜóåé óôéò Éíäßåò
• 1519 - 1522 o ÖåñäéíÜíäïò ÌáããåëÜíïò o ðñþôïò ðåñßðëïõò ãçò

Áðïäåß÷èçêå ç óöáéñéêüôçôÜ ôçò
Ç ãÝííçóç åíüò ÍÝïõ Êüóìïõ

• ÐïñôïãÜëïé êáé Éóðáíïß o êáôÝêôçóáí ôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ áíáêÜëõøáí
o ôéò ìåôÝôñåøáí óå áðïéêßåò
o ôéò ìïßñáóáí ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò (1494)
• ÁðïôåëÝóìáôá o äçìéïõñãÞèçêáí äýï (2) áðïéêéáêÝò áõôïêñáôïñßåò:
á) ç éóðáíéêÞ êáé â) ç ðïñôïãáëéêÞ
o êáôáóôñÜöçêáí ïé ðñïêïëïìâéáíïß ðïëéôéóìïß
• ÔÝëç 16ïõ áé. o Ïëëáíäßá, Áããëßá, Ãáëëßá o äéåêäéêïýóáí ìåñßäéï áðü ôéò áðïéêßåò
• ÁðïôÝëåóìá o äçìéïõñãÞèçêáí áíôáãùíéóìïß êáé óõãêñïýóåéò ìåôáîý ôùí
åõñùðáúêþí ÷ùñþí
Ç Åõñþðç êáé ï ÍÝïò Êüóìïò

• Ïé áíáêáëýøåéò o ðñïêÜëåóáí ñéæéêÝò ìåôáâïëÝò óå üëï ôïí êüóìï
• á) ÁðïôåëÝóìáôá ãéá ôçí Åõñþðç:
1) Ìåôáôïðßóôçêå ôï êÝíôñï ôçò ïéêïíïìßáò áðü ôç Ìåóüãåéï óôïí Áôëáíôéêü êáé
ôç Âüñåéá ÈÜëáóóá.
2) ÍÝá ëéìÜíéá (Óåâßëëçò, Ëéóóáâüíáò, ÁìâÝñóáò) áðÝêôçóáí ìåãáëýôåñç
ïéêïíïìéêÞ óðïõäáéüôçôá.
3) Ç åéóáãùãÞ ÷ñõóïý êáé áñãýñïõ óôçí Åõñþðç o äéåýñõíå ôéò áíôáëëáãÝò êáé
äçìéïýñãçóå íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (:åìðïñéêÝò, ôñáðåæéêÝò)
4) Áðü ôéò íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò åðùöåëÞèçêå ç áóôéêÞ ôÜîç
5) Ç ãíùñéìßá ìå íÝïõò ðïëéôéóìïýò êëüíéóå ôéò ðñïêáôáëÞøåéò êáé ôéò ðáëéÝò áîßåò
6) Áíáðôý÷èçêáí ðïéêßëïé åðéóôçìïíéêïß êëÜäïé: ãåùãñáößá, áóôñïíïìßá, æùïëïãßá,
âïôáíéêÞ, åèíïëïãßá ê.Ü.
â) Åðéðôþóåéò áíáêáëýøåùí ãéá ôéò íÝåò ÷þñåò o áñíçôéêÝò

1) Ïé Åõñùðáßïé o åêìåôáëëåýôçêáí ôéò ðëïõôïðáñáãùãéêÝò ðçãÝò ôùí áðïéêéþí
2) Èåþñçóáí ôïõò ìç Åõñùðáßïõò õðïäåÝóôåñïõò êáé åêìåôáëëåýóéìïõòo ðïëëÜ
ðñïâëÞìáôá: äïõëåßá, áðïéêéïêñáôßá, õðáíÜðôõîç, öôþ÷åéá ôñßôùí ÷ùñþí.
348
CSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
"Ïé Åõñùðáßïé åðÝâáëáí ôçí áñ÷Þ ôùí Üíéóùí áíôáëëáãþí" (óåë. 112) óôïõò
Áõôü óçìáßíåé üôé äå ãéíüôáí ôßìéï åìðüñéï êáé óõíáëëáãÝò. Ïé Åõñùðáßïé Üñðáæáí ôá íåüôåñïõò
ðïëýôéìá ìÝôáëëá ôùí Üëëùí çðåßñùí êáé ðëïýôéæáí åéò âÜñïò ôïõò. ÷ñüíïõò
"ÊáñáâÝëá" (óåë. 110)
ÍÝïò ôýðïò ðëïßïõ ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áðü ôïõò ÐïñôïãÜëïõò êáé ôïõò Éóðáíïýò
óôá åîåñåõíçôéêÜ ôïõò ôáîßäéá. Åß÷å ìåãáëýôåñç ÷ùñçôéêüôçôá êáé äéÝèåôå ìåãÜëç
åðéöÜíåéá ðáíéþí ìå ôñéãùíéêü êáé ôåôñÜãùíï ó÷Þìá ðïõ ôïõ åðÝôñåðáí íá êÜíåé
ãñÞãïñïõò åëéãìïýò, íá áíáðôýóóåé ìåãÜëç ôá÷ýôçôá, íá áîéïðïéåß ðëÜãéïõò Þ
ìåôáâëçôïýò áíÝìïõò êáé íá ðñï÷ùñåß áêüìá êé üôáí áõôïß åßíáé áíôßèåôïé.
"ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò" (óåë. 111)
ÕðïãñÜöôçêå ìåôáîý ôùí ÐïñôïãÜëùí êáé ôùí Éóðáíþí ôï 1494. Ìå áõôÞ ôç óõíèÞêç
ìïßñáóáí ôéò íÝåò ÷þñåò äçìéïõñãþíôáò äýï áðïéêéáêÝò áõôïêñáôïñßåò: á) ôçí
ðïñôïãáëéêÞ êáé â) ôçí éóðáíéêÞ.
"ðñïêïëïìâéáíïß ðïëéôéóìïß" (óåë. 110)
Ïé ðïëéôéóìïß ðïõ õðÞñ÷áí óôçí ÊåíôñéêÞ êáé Íüôéá ÁìåñéêÞ, ðñéí ôïõò áíáêáëýøåé ï
Êïëüìâïò. Ïé êõñéüôåñïé áð' áõôïýò Þôáí ôùí: ÌÜãéá, ôùí ºíêáò êáé ôùí ÁæôÝêùí.
ÂÜóêï íôå ÃêÜìá (óåë. 110)
(1469 - 1524). ÐïñôïãÜëïò èáëáóóïðüñïò, Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò üëùí ôùí
åðï÷þí. ¢íïéîå ôï èáëÜóóéï äñüìï áðü ôçí Åõñþðç óôéò Éíäßåò êáé óõíÝâáëå óôçí
áíÜäåéîç ôçò Ðïñôïãáëßáò óå ìåãÜëç èáëáóóïêñÜôåéñá.
ÖåñäéíÜíäïò ÌáããåëÜíïò (óåë. 110)
(1480 - 1521). ÐïñôïãÜëïò èáëáóóïðüñïò, óôçí õðçñåóßá ôïõ âáóéëéÜ ôçò Éóðáíßáò.
ÔÝèçêå ùò áñ÷çãüò ôçò éóðáíéêÞò íáõôéêÞò áðïóôïëÞò, ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ôïí
ðñþôï ðåñßðëïõ ôçò ãçò (1519 - 1522). Ôï ôáîßäé áõôü áðÝäåéîå Ýìðñáêôá ôç èåùñßá
ôçò óöáéñéêüôçôáò ôçò ãçò êáé êáôÝäåéîå üôé ç ÁìåñéêÞ åßíáé ìßá íÝá Þðåéñïò.
×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò (óåë. 110)
(1451 - 1506). Éôáëüò èáëáóóïðüñïò êáé åîåñåõíçôÞò. Èåùñåßôáé ï ìåãáëýôåñïò üëùí
ôùí áéþíùí. ÃåííÞèçêå óôç ÃÝíïõá áðü ðáôÝñá õöáíôïõñãü êáé ùò ôá 22 ôïõ Üóêçóå
áõôü ôï åðÜããåëìá. ÁíáöÝñåôáé üôé ôï 1473 - 74 ôáîßäåøå óôï Áéãáßï êáé óõãêåêñéìÝíá
óôç ×ßï, ðïõ ôüôå Þôáí õðü ôçí êõñéáñ÷ßá ôçò ÃÝíïõáò. Ôï 1476 âñÝèçêå êÜôù áðü
ðåñéðåôåéþäåéò óõíèÞêåò óôç Ëéóóáâüíá.
ÌåëÝôçóå ìå ðÜèïò ôéò ãåùãñáöéêÝò ðñáãìáôåßåò êáé äéçãÞóåéò ôùí: Ðôïëåìáßïõ,
ÓôñÜâùíá, Ðëßíéïõ, ÌÜñêï Ðüëï êáé ÔïóêáíÝëëé êáé áðÝêôçóå ôç âåâáéüôçôá üôé ç ãç
åßíáé óöáéñéêÞ êáé ðùò äõôéêÜ, ðÝñá áðü ôïí Áôëáíôéêü ùêåáíü, âñßóêïíôáé ïé áíáôïëéêÝò
áóéáôéêÝò áêôÝò, áíåîåñåýíçôåò êáé ðëïýóéåò óå ÷ñõóÜöé êáé ìðá÷áñéêÜ, êáèþò êáé
èáëáóóéíÜ ðåñÜóìáôá ðñïò ôéò Éíäßåò.
349
CSZR 2CIG
Ôï ìåãÜëï êáé êïóìïúóôïñéêü Ýñãï ôïõ Êïëüìâïõ óõíßóôáôáé óôï ãåãïíüò üôé óêÝöôçêå
Ç Åõñþðç íá öôÜóåé óôéò Éíäßåò ðëÝïíôáò ðñïò ôá äõôéêÜ. Áõôüò èá Þôáí ðïëý óõíôïìüôåñïò êáé
óôïõò åõêïëüôåñïò äñüìïò. ¸ðåéóå ôïõò âáóéëåßò ôçò Éóðáíßáò ÖåñäéíÜíäï Å´ êáé ÉóáâÝëëá
íåüôåñïõò Á´ íá ÷ñçìáôïäïôÞóïõí ôçí áðïóôïëÞ. Ï Êïëüìâïò Ýêáíå ôÝóóåñá (4) ôáîßäéá êáé
÷ñüíïõò áíáêÜëõøå íçóéÜ êáé çðåéñùôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò, áëëÜ íüìéæå üôé
Ýöôáóå óôéò Éíäßåò.
Ôï ëÜèïò ôïõ Þôáí öõóéïëïãéêü ãéá ôá åðéóôçìïíéêÜ äåäïìÝíá ôçò åðï÷Þò ôïõ, ãéáôß
ç äéÜìåôñïò ôçò ãçò åèåùñåßôï ðïëý ìéêñüôåñç áðü ü,ôé ðñáãìáôéêÜ åßíáé. ÊáôÜ
óõíÝðåéá ðåñéïñéóìÝíï åèåùñåßôï êáé ôï ðëÜôïò ôùí ùêåáíþí.
Ï Êïëüìâïò áñãüôåñá Ýðåóå óôç äõóìÝíåéá ôçò âáóéëéêÞò ïéêïãÝíåéáò êáé ðÝèáíå
åãêáôåëåéììÝíïò. Óôç íÝá Þðåéñï äüèçêå ôï üíïìá ôïõ Éôáëïý èáëáóóïðüñïõ ÁìÝñéêï
Âåóðïýêé.
1492 ÁíáêÜëõøç ÁìåñéêÞò áðü ×ñéóôüöïñï Êïëüìâï
1494 ÓõíèÞêç Ôïñíôåæßëáò ìåôáîý Éóðáíþí êáé ÐïñôïãÜëùí
¢íïéãìá èáëÜóóéïõ äñüìïõ áðü Åõñþðç ðñïò Éíäßåòo ÂÜóêï
1498
íôå ÃêÜìá o ÊÜëéêïõô Éíäéþí
1519 - 1522 Ðñþôïò ðåñßðëïõò ôçò Ãçò áðü ôï ÌáããåëÜíï
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ

(ΕΙΚΟΝΕΣ, ΚΕΙΜΕΝΑ Κ.Λ.Π.)
1) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ôá ðëïýôç ôçò Éáðùíßáò" (óåë. 110)
Áðü: "Ôï Âéâëßï ôùí ÈáõìÜôùí" ôïõ ÌÜñêï Ðüëï
ÅñùôÞóåéò: 1) Ãéáôß ôá ðñïúüíôá ðïõ áíáöÝñåé ï ÌÜñêï Ðüëï Þôáí ðåñéæÞôçôá êáé
ðáíÜêñéâá óôçí Åõñþðç;
2) ÄéÜâáóå ìå ðñïóï÷Þ ôéò öñÜóåéò "Ìüíï ðïõ ôï ôáîßäé åßíáé ðÜñá ðïëý
ìáêñéíü êáé åðéêßíäõíï". Ôé åííïïýóå ï ÌÜñêï Ðüëï êáé ðþò ôï
äéÜâáóáí ïé Åõñùðáßïé ôçò ðåñéüäïõ ôùí áíáêáëýøåùí;
1) Ôá ðñïúüíôá ðïõ áíáöÝñåé ï ÌÜñêï Ðüëï Þôáí ðåñéæÞôçôá êáé ðáíÜêñéâá óôçí
Åõñþðç, ãéáôß äåí õðÞñ÷áí. Ôá êïéôÜóìáôá ÷ñõóïý êáé áñãýñïõ åß÷áí åîáíôëçèåß, ïðüôå
õðÞñ÷å ìåãÜëç æÞôçóç. ¼ìùò ôçí åðï÷Þ áõôÞ (ôÝëïò 13ïõ áé.) ïé ðïóüôçôåò ðïõ
ìðïñïýóáí íá ìåôáöåñèïýí åêåß Þôáí ìéêñÝò êáé ôï êüóôïò ìåôáöïñÜò Þôáí ðïëý ìåãÜëï,
ëüãù ôçò áðüóôáóçò êáé ôùí ìåãÜëùí êéíäýíùí.
2) Ï ÌÜñêï Ðüëï äåí ðßóôåõå üôé Þôáí äõíáôü ìå ôá ìÝóá ôçò åðï÷Þò ôïõ íá öôÜóïõí
ðïôÝ ôá áãáèÜ ôçò ÁíáôïëÞò óôçí Åõñþðç. ¼ëá áõôÜ üìùò ðïõ ðåñéÝãñáöå ëåéôïýñãçóáí
ùò ðñüêëçóç êáé ùò ðñüóêëçóç. Óôçí åðï÷Þ ôùí Áíáêáëýøåùí ôá äåäïìÝíá åß÷áí áëëÜîåé.
Ïé Åõñùðáßïé åß÷áí óôç äéÜèåóÞ ôïõò íÝá ôå÷íéêÜ ìÝóá: ðõîßäåò, áóôñïëÜâïõò,
ðïñôïëÜíïõò êáé êáñáâÝëåò êáé áíáæÞôçóáí íÝïõò äñüìïõò, èáëÜóóéïõò, ãéá íá öôÜóïõí
350 óôéò áãïñÝò ôçò ÁíáôïëÞò. Êáé ôï êáôüñèùóáí.
CSZR 2CIG
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ï ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò ðëÝåé ðñïò ôçí Êïýâá"

Áðü ôï "Çìåñïëüãéï Êáôáóôñþìáôïò" ôïõ ×ñéóôüöïñïõ Êïëüìâïõ Ç Åõñþðç
(óåë. 110) óôïõò
ÅñùôÞóåéò: 1) Óå ðïéá ðåñéï÷Þ íïìßæåé üôé Ýöôáóå ï Êïëüìâïò êáé áðü ðïý íåüôåñïõò
åðçñåÜóôçêå; ÷ñüíïõò
2) Ðïéá åðßäñáóç åß÷áí óôïí Êïëüìâï ïé äéçãÞóåéò ôïõ ÌÜñêï Ðüëï;
1) Ï ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò Ýöôáóå óôá íçóéÜ ôçò ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò ôïí Ïêôþâñéï
ôïõ 1492. Ðéóôåýïíôáò óôç óöáéñéêüôçôá ôçò êáé ðëÝïíôáò äõôéêÜ, (áíôßèåôá ìå ôïõò
ÐïñôïãÜëïõò) íüìéæå üôé Ýöôáóå óôçí Áóßá êáé ãé' áõôü óôï áðüóðáóìá áõôü áðü ôï
"Çìåñïëüãéï ôïõ Êáôáóôñþìáôïò" ôáõôßæåé åóöáëìÝíá ôï íçóß Êïýâá ìå ôçí Éáðùíßá.
2) ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò, üðùò êáé Üëëïé Åõñùðáßïé, åðçñåÜóôçêå áðü ôéò äéçãÞóåéò
ôïõ ÌÜñêï Ðüëï. Ï ìõèéóôïñçìáôéêüò ôñüðïò ôçò áöÞãçóÞò ôïõ óôï "Âéâëßï ôùí ÈáõìÜôùí",
åîÞøå ôç öáíôáóßá ôïõ ãéá ôá Üãíùóôá ìÝñç êáé ôñïöïäüôçôóå ôçí øõ÷Þ ôïõ ìå ôç ëá÷ôÜñá
ãéá ðåñéðÝôåéá êáé äüîá. Ï ÌÜñêï Ðüëï Ý÷ïíôáò êÜíåé Ýíá 20åôÝò ôáîßäé ðñéí áðü äýï áéþíåò,
êÜôù áðü ðïëý áíôßîïåò óõíèÞêåò êáé ìå åëÜ÷éóôá ìÝóá, åß÷å êáôáöÝñåé ôï óôü÷ï ôïõ, ÷Üñç
óôçí ôüëìç êáé ôçí áðïöáóéóôéêüôçôÜ ôïõ. Áíôéëáìâáíüìáóôå ëïéðüí, üôé ëåéôïýñãçóå óáí
ðñüôõðï ãéá ôïí Êïëüìâï. ¢ëëùóôå ïé åðï÷Ýò êáé ôá äåäïìÝíá åß÷áí áëëÜîåé. Ïé ðñïûðïèÝóåéò
êáé ôá ìÝóá óôçí åðï÷Þ ôïõ Êïëüìâïõ Þôáí ðéï åõíïúêÜ ãéá ôÝôïéá ôïëìçñÜ áíïßãìáôá. Ìå âÜóç
ôçí ðåßñá êáé ôç ãíþóç ôùí ðñïçãïýìåíùí èáëáóóïðüñùí, ìå ôçí ðåðïßèçóç üôé ç ãç åßíáé
óöáéñéêÞ, ìå ôçí õëéêÞ õðïóôÞñéîç ôïõ Éóðáíïý âáóéëéÜ êáé ìå ôçí ôüëìç óôçí êáñäéÜ ôïõ
Ýêáíå ôÝóóåñá (4) õðåñðüíôéá ôáîßäéá êáé Ýãñáøå ôç äéêÞ ôïõ éóôïñßá.
3) Ó×ÅÄÉÁÃÑÁÌÌÁ: "ÄçìïãñáöéêÞ åîÝëéîç éèáãåíïýò ðëçèõóìïý ôçò ÊåíôñéêÞò

ÁìåñéêÞò" (óåë. 111)
Åñþôçóç: Ðþò åîåëßóóåôáé ï éèáãåíÞò ðëçèõóìüò ôçò ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò; Ðïéïé
ðáñÜãïíôåò åðçñåÜæïõí ôçí åîÝëéîÞ ôïõ;
Ðáñáôçñþíôáò ôï ó÷åäéÜãñáììá äéáðéóôþíïõìå üôé ï éèáãåíÞò ðëçèõóìüò ôçò
ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò ìåéþíåôáé ôñáãéêÜ. ÅéäéêÜ ôçí ðñþôç åéêïóáåôßá ôçò êáôÜêôçóÞò ôïõ
áðü ôïõò Éóðáíïýò (1519 - 1540) ç ìåßùóç åßíáé ñáãäáßá. ÁëëÜ êáé óôá åðüìåíá 60
(ðåñßðïõ) ÷ñüíéá óõíå÷ßæåôáé ç ìåßùóç, Ýùò ó÷åäüí ôçí åîáöÜíéóÞ ôïõ (1597).
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí åîÝëéîÞ ôïõ, åßíáé ç óõìðåñéöïñÜ ôùí Éóðáíþí, ïé
ïðïßïé åðéäåéêíýïíôáò áðÜíèñùðç óêëçñüôçôá åîáöÜíéóáí ôïõò ðñïêïëïìâéáíïýò
ðëçèõóìïýò êáé ìåôÝôñåøáí ôéò ÷þñåò ôçò ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò óå áðïéêßåò. ¢ëëïé
ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñÝáóáí ôçí åîÝëéîÞ ôïõ Þôáí: ôï ãåãïíüò üôé ïé éèáãåíåßò áöïý Ý÷áóáí
ôçí åëåõèåñßá ôïõò, åîáíáãêÜæïíôáí áðü ôïõò áðïéêéïêñÜôåò íá äïõëåýïõí óõíå÷þò
êÜôù áðü óêëçñüôáôç åðéôÞñçóç, ïé Üèëéåò óõíèÞêåò æùÞò êáé ç ìåéùìÝíç áíèåêôéêüôçôÜ
ôïõò ïäÞãçóáí ó' áõôü ôï èëéâåñü áðïôÝëåóìá. Ç ìåßùóç ùóôüóï ôïõ ðëçèõóìïý Þôáí
ðñüâëçìá ãéá ôïõò áðïéêéïêñÜôåò, ãéáôß ÷ñåéÜæïíôáí åñãáôéêü äõíáìéêü ãéá íá äïõëÝøåé
óôéò öõôåßåò. ¸ôóé Üñ÷éóáí íá ìåôáöÝñïõí ìáýñïõò äïýëïõò áðü ôçí ÁöñéêÞ ãéá ôçí
áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõ.
4) ÐÉÍÁÊÁÓ: "Ç åîÝëéîç ôùí ôéìþí" (óåë. 111)

Åñþôçóç: ÊáíïíéêÜ ç ôÜóç ôùí ôéìþí ôùí êáñõêåõìÜôùí êáé ôçò æÜ÷áñçò Ýðñåðå íá
åßíáé ðôùôéêÞ; Ãéá ðïéï ëüãï; Ðáñáôçñåßôáé üìùò áýîçóç. Ãéáôß; (Íá óõìâïõ-
ëåõôåßò ôï ó÷åäéÜãñáììá Ç Åõñþðç ÊÝíôñï ôïõ Ðáãêüóìéïõ Åìðïñßïõ). 351
CSZR 2CIG
Ðáñáôçñþíôáò ôïí ðßíáêá ðïõ áöïñÜ ôá âáóéêÜ åßäç êáñõêåõìÜôùí êáé ôçò æÜ÷áñçò,
Ç Åõñþðç äéáðéóôþíïõìå üôé ç ôÜóç ôçò ôéìÞò ôùí áãáèþí áõôþí åßíáé áíïäéêÞ.
óôïõò ÊáíïíéêÜ ìåôÜ ôéò áíáêáëýøåéò êáé ôï Üíïéãìá ôùí áãïñþí, èá Ýðñåðå ôá áãáèÜ áõôÜ
íåüôåñïõò íá ðùëïýíôáé öèçíüôåñá, åöüóïí åß÷å áõîçèåß ï ðëïýôïò ôùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí. Áíôßèåôá
÷ñüíïõò üìùò, ïé ôéìÝò ôïõò áõîÞèçêáí õðåñâïëéêÜ êáé ìÜëéóôá óå åëÜ÷éóôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá,
åðåéäÞ õðïôéìÞèçêå ôï íüìéóìá. ÄçëáäÞ, åðåéäÞ åéóÞ÷èçêáí ìåãÜëåò ðïóüôçôåò ðïëýôéìùí
ìåôÜëëùí óôçí Åõñþðç, Ýðåóå ç ôéìÞ ôïõò (ùò ìåôÜëëùí). Åöüóïí Ýðåóå ç ôéìÞ ôùí
ìåôÜëëùí, õðïôéìÞèçêå ç áîßá ôïõ íïìßóìáôïò, êé áõôü åß÷å ùò óõíÝðåéá íá áõîçèåß ç ôéìÞ
ôùí ðñïúüíôùí .
5) ÐÉÍÁÊÁÓ: "Ç Åõñþðç ôïõ ðáãêüóìéïõ åìðïñßïõ" (óåë. 112)

Åñþôçóç: Íá êáôáôÜîåôå óå êáôçãïñßåò ôá ðñïúüíôá ðïõ åéóÜãïõí ïé Åõñùðáßïé
áðü ôéò íÝåò ÷þñåò. Óå ôé ÷ñçóéìåýïõí óå êÜèå ðåñßðôùóç;
Ïé Åõñùðáßïé åéóÞãáí ÷ñõóü êáé áðü ôéò äýï çðåßñïõò (Áóßá êáé ÁìåñéêÞ). Áêüìç áðü
ôçí Áóßá åéóÞãáí êáñõêåýìáôá, ìåôáîùôÜ êáé ðïñóåëÜíç, åíþ áðü ôçí ÁìåñéêÞ: Üñãõñï,
æÜ÷áñç, êáðíü, êáêÜï, ðáôÜôåò, íôïìÜôåò, êáëáìðüêé. ÅðéðëÝïí ïé Åõñùðáßïé åéóÞãáí áðü
ôçí ÁöñéêÞ äïýëïõò ðïõ ôïõò ìåôÝöåñáí óôçí ÁìåñéêÞ ãéá íá äïõëÝøïõí óôéò öõôåßåò
ãéá ëïãáñéáóìü ôïõò. Ïé Åõñùðáßïé åîÞãáí ðñïò ôçí Áóßá êáé ôçí ÁìåñéêÞ
ìéêñïåìðïñåýìáôá. Áíôéëáìáíüìáóôå üôé üëåò áõôÝò ïé åéóáãùãÝò äåí Þôáí áðïôÝëåóìá
åìðïñéêþí óõíáëëáãþí, áëëÜ áñðáãÞò. ÅðïìÝíùò ç Åõñþðç åêåßíç ôçí åðï÷Þ ðëïýôéæå
óå âÜñïò ôùí Üëëùí çðåßñùí.

Íá áíáöÝñåôå ôá áßôéá ôùí áíáêáëýøåùí. Íá ôá óõãêñßíåôå ìå ôá áíôßóôïé÷á
áðïôåëÝóìáôá.
Ôá áßôéá ôùí áíáêáëýøåùí Þôáí: á) ÏéêïíïìéêÜ, â) ðïëéôéêÜ, ã) èñçóêåõôéêÜ êáé ä)
åðéóôçìïíéêÜ.
á) ÏéêïíïìéêÜ: Ïé Åõñùðáßïé áíáæçôïýóáí ÷ñõóü, ìðá÷áñéêÜ êáé áñþìáôá áðü ôçí Á-
íáôïëÞ. Ôá ðñïúüíôá áõôÜ Þôáí ðåñéæÞôçôá êáé ðáíÜêñéâá óôçí Åõñþðç. Ïé äéçãÞóåéò åîÜë-
ëïõ ôïõ ÌÜñêï Ðüëï óôï "Âéâëßï ôùí ÈáõìÜôùí", åß÷áí åîÜøåé ôç öáíôáóßá ôùí Åõñùðáß-
ùí êáé åß÷áí ôñïöïäïôÞóåé ôç ëá÷ôÜñá ôùí åðßäïîùí èáëáóóïðüñùí ãéá ìåãÜëá êÝñäç.
ÁðïôåëÝóìáôá: 1) Ìå ôéò áíáêáëýøåéò ôùí íÝùí ÷ùñþí åéóÞ÷èçêáí ìåãÜëåò ðïóüôçôåò
÷ñõóïý êáé áñãýñïõ óôçí Åõñþðç, ãåãïíüò ðïõ äéåýñõíå ôéò áíôáëëáãÝò êáé äçìéïýñãçóå
íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, üðùò åìðïñéêÝò êáé ôñáðåæéêÝò. 2) Ãéá ôïõò ëáïýò ôùí
íÝùí ÷ùñþí ïé åðéðôþóåéò ôùí áíáêáëýøåùí Þôáí áñíçôéêÝò. Ïé Åõñùðáßïé åðéäüèçêáí
óôçí åíôáôéêÞ åêìåôÜëëåõóç ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí óå âÜñïò ôùí éèáãåíþí êáé
åðÝâáëáí ôçí áñ÷Þ ôùí Üíéóùí áíôáëëáãþí.
â) ÐïëéôéêÜ: 1) Ïé öéëïäïîßåò ôùí Åõñùðáßùí çãåìüíùí ãéá êáôáêôÞóåéò êáé åðÝêôáóç
ôçò åîïõóßáò ôïõò. 2) Áêüìç ç åðéèõìßá ôùí åõãåíþí íá óôñáöïýí óå Üëëåò ïéêïíïìéêÝò
äñáóôçñéüôçôåò, ãéáôß åß÷áí ÷Üóåé ðéá ôá öÝïõäÜ ôïõò (: åß÷å ðáñáêìÜóåé ôï öåïõäáñ÷éêü
óýóôçìá).
ÁðïôåëÝóìáôá: ÐñÜãìáôé ïé Åõñùðáßïé êáôÝêôçóáí ôéò íÝåò ÷þñåò ðïõ áíáêÜëõøáí
êáé ôéò Ýêáíáí áðïéêßåò ôïõò. Óõã÷ñüíùò èåþñçóáí ôïõò ìç Åõñùðáßïõò õðïäåÝóôåñïõò
352
CSZR 2CIG
êáé åêìåôáëëåýóéìïõò. ÁõôÞ ç ðïëéôéêÞ êëçñïäüôçóå ðïëëáðëÜ ðñïâëÞìáôá óôïí êüóìï,

üðùò Þôáí ç äïõëåßá, ç áðïéêéïêñáôßá, ç õðáíÜðôõîç êáé ç öôþ÷åéá ôùí ôñßôùí ÷ùñþí, Ç Åõñþðç
ôá ïðïßá ìáò áðáó÷ïëïýí ìå äéÜöïñåò ìïñöÝò ìÝ÷ñé óÞìåñá. óôïõò
ã) ÈñçóêåõôéêÜ: Ç åðéèõìßá ôçò ÊáèïëéêÞò Åêêëçóßáò íá äéáäþóåé ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé íåüôåñïõò
óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò ãçò. ÷ñüíïõò
ÁðïôåëÝóìáôá: ÐñÜãìáôé, óôéò íÝåò ÷þñåò äéáäüèçêå ï ×ñéóôéáíéóìüò. Ï ðÜðáò
åõëïãïýóå ôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá êáé óå êÜèå áðïóôïëÞ óõììåôåß÷áí êáé êëçñéêïß.
ä) ÅðéóôçìïíéêÜ: Ç ñïðÞ ôïõ áíèñþðïõ ðñïò ôç ãíþóç.
ÁðïôåëÝóìáôá: Ìå ôéò áíáêáëýøåéò äéåõñýíèçêáí ïé ðíåõìáôéêïß ïñßæïíôåò ôçò
áíèñùðüôçôáò êáé ðëïõôßóôçêáí ïé ãíþóåéò. Áíáðôý÷èçêáí íÝïé åðéóôçìïíéêïß êëÜäïé,
üðùò ç ãåùãñáößá, ç áóôñïíïìßá, ç æùïëïãßá, ç âïôáíéêÞ, ç åèíïëïãßá ê.Ü.
2. Íá óõæçôÞóåéò ìå ôïõò óõììáèçôÝò ôéò åðéóôçìïíéêÝò ãíþóåéò êáé ôå÷íïëïãéêÝò

åöåõñÝóåéò ðïõ åðÝôñåøáí ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôùí õðåñðüíôéùí ôáîéäéþí ãéá ôéò
áíáêáëýøåéò íÝùí ÷ùñþí. Íá áîéïðïéÞóåéò ôéò ãíþóåéò óïõ áðü ôç öõóéêÞ, ôç
ãåùãñáößá, ôá ìáèçìáôéêÜ êáé ôçí ôå÷íïëïãßá.
á) Ïé åðéóôçìïíéêÝò ãíþóåéò êáé ïé ôå÷íïëïãéêÝò åöåõñÝóåéò ðïõ åðÝôñåøáí ôçí
ðñáãìáôïðïßçóç ôùí õðåñðüíôéùí ôáîéäéþí ãéá ôéò áíáêáëýøåéò ôùí íÝùí ÷ùñþí Þôáí: ç
ãíþóç ãéá ôç óöáéñéêüôçôá ôçò ãçò (ãåùãñáößá), ïé áóôñïíïìéêÝò êáé ïé ìáèçìáôéêÝò
ãíþóåéò êáèþò êáé ïé ãíþóåéò ôçò öõóéêÞò åðéóôÞìçò.
â) Ïé ôå÷íïëïãéêÝò åöåõñÝóåéò ðïõ ôïõò äéåõêüëõíáí Þôáí: ç ðõîßäá, ï áóôñïëÜâïò,
ï ðïñôïëÜíïò êáé ç êáñáâÝëá, ï íÝïò ôýðïò êáñáâéïý, ðïõ óõíäýáæå ÷ùñçôéêüôçôá,
ôá÷ýôçôá êáé áóöÜëåéá. ¸ôóé ïé íáõôéêïß ìðïñïýóáí ðéá íá áðïìáêñýíïíôáé áðü ôéò áêôÝò,
óå áíôßèåóç ìå ü,ôé óõíÝâáéíå óôï ðáñåëèüí, êáé íá ðëÝïõí óôéò áíïéêôÝò èÜëáóóåò êáé
óôïõò ùêåáíïýò.
1. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò åõíüçóáí ôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá;
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá Þôáí ïé åîÞò:
1) Ç éó÷õñïðïßçóç ôçò ìïíáñ÷ßáò. Ïé Åõñùðáßïé çãåìüíåò èÝëïíôáò íá áõîÞóïõí ôçí
ïéêïíïìéêÞ ôïõò äýíáìç êáé ôçí åîïõóßá ôïõò, áíáëÜìâáíáí ôçí åõèýíç êáé ôá Ýîïäá ôùí
åîåñåõíçôéêþí áðïóôïëþí.
2) Ç ðñüïäïò ôùí åðéóôçìïíéêþí ãíþóåùí êáé êõñßùò ôçò ãåùãñáößáò. Ç áíôßëçøç ãéá
ôç óöáéñéêüôçôá ôçò ãçò êÝñäéæå óõíå÷þò Ýäáöïò êáé þèçóå ôïõò Åõñùðáßïõò óôá
åîåñåõíçôéêÜ ôïõò ôáîßäéá.
3) Ç ôåëåéïðïßçóç ôùí ôå÷íéêþí ìÝóùí: ðõîßäá, áóôñïëÜâïò, ðïñôïëÜíïò êáé êáñáâÝëá,
ï íÝïò ôýðïò ðëïßïõ ðïõ óõíäýáæå ÷ùñçôéêüôçôá, ôá÷ýôçôá êáé áóöÜëåéá.
2. Ðüôå Ýãéíå ï ðñþôïò ðåñßðëïõò ôçò ãçò, áðü ðïéïí êáé ðïéá ç óçìáóßá ôïõ;
Ï ðñþôïò ðåñßðëïõò ôçò ãçò Ýãéíå áðü ôï 1519 - 1522 áðü ôïí ÖåñäéíÜíäï ÌáããåëÜíï,
ðïñôïãÜëï èáëáóóïðüñï óôçí õðçñåóßá ôïõ âáóéëéÜ ôçò Éóðáíßáò.
Ç óçìáóßá ôïõ åßíáé ôåñÜóôéá, äéüôé áðïäåß÷èçêå åìðñÜêôùò ãéá ðñþôç öïñÜ ç
óöáéñéêüôçôá ôçò ãçò êáé üôé ç ÁìåñéêÞ åßíáé ìßá íÝá Þðåéñïò.
353
CSZR 2CIG
3. ÁíáãÝííçóç êáé Áíèñùðéóìüò

Ç Åõñþðç
óôïõò Ðåñßëçøç
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò Ôé åßíáé ç ÁíáãÝííçóç
ÊáôÜ ôï 15ï áé. åêäçëþèçêå óôçí Åõñþðç Ýíá êáëëéôå÷íéêü êáé ðíåõìáôéêü êßíçìá, ç
ÁíáãÝííçóç. Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ÁíáãÝííçóçò Þôáí ç áíáâßùóç ôùí áîéþí ôçò
áñ÷áéüôçôáò ãéá ôç èåìåëßùóç åíüò êáéíïýñãéïõ êüóìïõ.
Ìéá íÝá åéêüíá ôïõ êüóìïõ
Ï Üíèñùðïò ôçò ÁíáãÝííçóçò äéåýñõíå ôç óêÝøç êáé ôç äñÜóç ôïõ êáé äéáìüñöùóå
äéáöïñåôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá ôïí êüóìï. Ïé íÝåò áíôéëÞøåéò óôçñßæïíôáí óôçí êñéôéêÞ óêÝøç,
óôçí åîÝëéîç, óôéò åðéóôÞìåò êáé óôçí éäÝá ôçò ðñïüäïõ. Ï Üíèñùðïò Ýãéíå ôï åðßêåíôñï
ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ôùí ëïãßùí, ôùí óïöþí êáé ôùí êáëëéôå÷íþí. Êïéôßäá ôçò ÁíáãÝííçóçò
Þôáí ç Éôáëßá.
Ï Áíèñùðéóìüò
• Ç óôñïöÞ ðñïò ôçí Áñ÷áéüôçôá
Ï áíáãåííçóéáêüò Üíèñùðïò óôñÜöçêå ðñïò ôïí åëëçíïñùìáúêü ðïëéôéóìü êáé
åðéäüèçêå óôç óõóôçìáôéêÞ ìåëÝôç, ìåôÜöñáóç êáé ó÷ïëéáóìü ôùí áñ÷áßùí óõããñáöÝùí,
ðñïêåéìÝíïõ íá áíôëÞóåé áðü áõôüí áîßåò ãéá ôç èåìåëßùóç ôïõ óýã÷ñïíïõ êüóìïõ. Ç
óôñïöÞ áõôÞ ðñïò ôç âáèýôåñç ãíþóç ôçò áñ÷áéüôçôáò ïíïìÜóôçêå Áíèñùðéóìüò.
• Ïé áíèñùðéóôÝò êáé ç Åõñþðç ôùí ÄéáíïïõìÝíùí
Ïé áíèñùðéóôÝò, ïé öïñåßò ôïõ áíèñùðéóìïý, ôáîßäåõáí ó' üëç ôçí Åõñþðç êáé äéÝäéäáí
ôéò éäÝåò ôïõò äçìéïõñãþíôáò Ýôóé Ýíá äßêôõï ó÷Ýóåùí êáé ðïëéôéóìïý, ðïõ ïíïìÜóôçêå
Ðïëéôåßá ôùí ÃñáììÜôùí. ¹ôáí âáèéÜ èñçóêåõüìåíïé, åðéæçôïýóáí üìùò ôçí áëçèéíÞ
ðßóôç êáé áãùíßæïíôáí ãéá ìéá êáëýôåñç êïéíùíßá. Êõñéüôåñïé áíèñùðéóôÝò Þôáí: ï
¸ñáóìïò, ï ÖñáíóïõÜ Ñáìðåëáß, ï Ôüìáò Ìïñ ê.Ü.
Ï ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò
Ïé áíèñùðéóôÝò ïñáìáôßæïíôáí íá äéáìïñöþóïõí Ýíá íÝï ôýðï áíèñþðïõ, ôïí
ïéêïõìåíéêü Üíèñùðï (homo universalis), ðïõ èá êáèïñßæåé ï ßäéïò ìå ôç ãíþóç êáé ôïí
ðñïóùðéêü ôïõ áãþíá ôç ìïßñá ôïõ. Ï ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò èá Ýðñåðå íá åðéäßäåôáé óå
üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò, þóôå íá áðïêôÞóåé ìéá ðïëõäéÜóôáôç
ðñïóùðéêüôçôá ìå óùìáôéêÜ, øõ÷éêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ ÷áñßóìáôá. Ãéá ôï óêïðü áõôü éäñýèçêáí
ðïëëÜ åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá êáé äéåõñýíèçêáí ôá åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá.
Ç óõìâïëÞ ôùí ÅëëÞíùí ëïãßùí
Ôçí åðï÷Þ áõôÞ åíéó÷ýèçêáí ïé áíèñùðéóôéêÝò óðïõäÝò ìå ôçí ðáñïõóßá ôùí ÅëëÞíùí
ëïãßùí óôç Äýóç, ïé ïðïßïé ðñüâáëáí ôá åëëçíéêÜ ãñÜììáôá ìå ôï äéäáêôéêü êáé ôï åêäïôéêü
ôïõò Ýñãï. ÁíÜìåóá ó' áõôïýò äéáêñßèçêáí éäéáßôåñá ï Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò Þ ÐëÞèùí êáé
ï åðßóêïðïò Íéêáßáò Âçóóáñßùí.
Ç ãÝííçóç ôïõ ôõðùìÝíïõ âéâëßïõ êáé ç äéÜäïóç ôçò ÁíáãÝííçóçò
êáé ôïõ Áíèñùðéóìïý
Ç ÁíáãÝííçóç êáé ï Áíèñùðéóìüò ãñÞãïñá åðåêôÜèçêáí êáé óå Üëëåò ÷þñåò ôçò
354 õðüëïéðçò Åõñþðçò, üðïõ åðéêñÜôçóáí ðáñüìïéåò óõíèÞêåò ìå ôéò éôáëéêÝò ðüëåéò. Óôç
CSZR 2CIG
äéÜäïóç ôïõ Áíèñùðéóìïý êáé ôçò ÁíáãÝííçóçò êáôáëõôéêÞ Þôáí êáé ç óõìâïëÞ ôçò
ôõðïãñáößáò, ðïõ áíáêáëýöèçêå ôï 1450 áðü ôïí ÉùÜííç ÃïõôåìâÝñãéï. Ç áíáêÜëõøç Ç Åõñþðç
áõôÞ äéáäüèçêå ôá÷ýôáôá êáé åõíüçóå ôçí ðñüóâáóç óôç ãíþóç üëï êáé ðåñéóóïôÝñùí óôïõò
áíèñþðùí, êõñßùò ôùí ðüëåùí. íåüôåñïõò
ÃñÜììáôá, ÅðéóôÞìç êáé ÔÝ÷íç ôçí åðï÷Þ ôçò ÁíáãÝííçóçò ÷ñüíïõò
• ÃñÜììáôá êáé ÅðéóôÞìç
ÊáôÜ ôï 16ï áé. ðáñáôçñÞèçêå ëïãïôå÷íéêÞ áíáíÝùóç ìå ôç ÷ñÞóç åèíéêþí ãëùóóþí
êáé ìå ôïí åìðëïõôéóìü ôçò èåìáôïëïãßáò. Óôçí áíáíÝùóç áõôÞ óõíÝâáëáí óðïõäáßïé
óõããñáöåßò, üðùò: ï ÌéóÝë íôå Ìïíôáßí, ï ÌéãêïõÝë ÈåñâÜíôåò, ï Ïõßëéáì Óáßîðçñ êáé
ï Íéêïëü ÌáêéáâÝëëé, ðïõ ìå ôï Ýñãï ôïõ "Ï Çãåìüíáò" áíáëýåé ôçí ôáêôéêÞ ðïõ ðñÝðåé
íá áêïëïõèåß ï çãåìüíáò ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò åîïõóßáò.
Ç äéåýñõíóç ôïõ êüóìïõ ìå ôéò Áíáêáëýøåéò, Ýèåóå íÝïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ãéá ôç ãç,
ôï óýìðáí êáé ôçí åðéóôÞìç. Êõñéüôåñïé åðéóôÞìïíåò ôçò ÁíáãÝííçóçò Þôáí ï ÊïðÝñíéêïò,
ï ÊÝðëåñ, ï Ãáëéëáßïò, ï ÐáñÜêåëóïò, ï ÂåóÜë êáé ï ÂÜêùí.
• ÔÝ÷íç
Ç ÔÝ÷íç ôçò ðåñéüäïõ áõôÞò áðïôýðùóå ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï ôçí éäåïëïãßá ôçò
ÁíáãÝííçóçò. Óôçí Áñ÷éôåêôïíéêÞ ïé êáëëéôÝ÷íåò åìðíÝïíôáí áðü ôçí êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá.
Ôç ìåãáëýôåñç áíÜðôõîç üìùò ãíþñéóå ç ãëõðôéêÞ êáé ç æùãñáöéêÞ. ×áñáêôçñéóôéêÜ
ôçò áíáãåííçóéáêÞò æùãñáöéêÞò åßíáé ç ðñïïðôéêÞ (: ç áßóèçóç âÜèïõò óôéò áðåéêïíßóåéò)
êáé ç ôå÷íéêÞ ôçò öùôïóêßáóçò.
Ôï 15ï áé. ç Öëùñåíôßá åß÷å ãßíåé ôï åðßêåíôñï ìéáò äéáöïñåôéêÞò êáëëéôå÷íéêÞò Üíèçóçò,
ðïõ ðñïáíÞããåéëå ôçí éôáëéêÞ ÁíáãÝííçóç. Ï áéþíáò áõôüò åßíáé ãíùóôüò óôçí éóôïñßá
ôçò ôÝ÷íçò ùò êïõáôñïôóÝíôï. Êõñéüôåñïé åêðñüóùðïé ôïõ êïõáôñïôóÝíôï åßíáé ï
ÌðïôéôóÝëé êáé ï Ìðåíüôóï Ãêïôóüëé.
ÊáôÜ ôï 16ï áé. Üêìáóå óôçí Åõñþðç ç ÔÝ÷íç ôçò ÁíáãÝííçóçò ìå êõñéüôåñïõò
åêðñïóþðïõò óôçí Éôáëßá ôï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé, ôï Ìé÷áÞë ¢ããåëï, ôï ÑáöáÞë ÓÜíôé êáé
ôïí ÔéôóéÜíï. Óôç Ãåñìáíßá äéáêñßèçêå ï ¢ëìðñå÷ô Íôýñåñ, åíþ óôéò ÊÜôù ×þñåò ï Éåñþíõìïò
Ìðïò êáé ï Ðßôåñ ÌðñÝãêåë êáé óôçí Éóðáíßá ï ¸ëëçíáò ÄïìÞíéêïò Èåïôïêüðïõëïò (el Greco).
• ÌïõóéêÞ
To ðíåýìá ôçò ÁíáãÝííçóçò êáé ôïõ Áíèñùðéóìïý åðçñÝáóå êáé ôç ìïõóéêÞ.
ÐáñÜëëçëá ìå ôçí åêêëçóéáóôéêÞ ìïõóéêÞ êáëëéåñãÞèçêå êáé ç ëáúêÞ. Éäéáßôåñç áíÜðôõîç
ôçí ðåñßïäï áõôÞ ðáñïõóßáóå ç ðïëõöùíéêÞ ìïõóéêÞ, ìå êõñéüôåñï åêðñüóùðï ôïí éôáëü
ÔæïâÜíé Ðéåñëïýíôæé íôá Ðáëåóôñßíá. Óôï ôÝëïò ôïõ 16ïõ áé. åìöáíßóôçêáí ïé ðñþôåò
ìïñöÝò êïíóÝñôïõ êáé óõìöùíßáò.
355
CSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
óôïõò Ôé åßíáé ç ÁíáãÝííçóç
íåüôåñïõò • 15ïò - 16ïò áé.: Åõñþðç o ÁíáãÝííçóç o êáëëéôå÷íéêü êáé ðíåõìáôéêü êßíçìá
÷ñüíïõò — ÓõìâïëÞ óôçí ÁíáãÝííçóç: o ïé Óôáõñïöïñßåò êáé
o ç áóôéêÞ ôÜîç
— Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ÁíáãÝííçóçò: o ç áíáâßùóç ôùí áîéþí ôçò êëáóéêÞò
áñ÷áéüôçôáò ãéá ôç èåìåëßùóç åíüò
êáéíïýñãéïõ êüóìïõ
Ìéá íÝá åéêüíá ôïõ êüóìïõ
— Äéåýñõíóç óêÝøçò êáé äñÜóçò ôïõ áíèñþðïõ
— Äéáìüñöùóç äéáöïñåôéêþí áíôéëÞøåùí ãéá ôïí êüóìï
— Ïé íÝåò áíôéëÞøåéò óôçñßæïíôáé: o óôçí êñéôéêÞ óêÝøç
o óôçí åîÝëéîç
o óôéò åðéóôÞìåò
o óôçí éäÝá ôçò ðñïüäïõ
— Ï Üíèñùðïò o åðßêåíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ôùí ëïãßùí, ôùí óïöþí êáé ôùí
êáëëéôå÷íþí
— ÍÝá áíôßëçøç ãéá: ôï óþìá, ôçí åðßãåéá æùÞ êáé ôçí ïìïñöéÜ
— Êïéôßäá ôçò ÁíáãÝííçóçòo Éôáëßá: Öëùñåíôßá, Âåíåôßá, Ñþìç, ÌéëÜíï
— ÌáéêÞíåò:o ÌÝäéêêïé (Öëùñåíôßá)
o Óöüñôóá (ÌéëÜíï)
o ðÜðáò Éïýëéïò Â´
Ï Áíèñùðéóìüò
• Ç óôñïöÞ ðñïò ôçí Áñ÷áéüôçôá
— ÁíáãÝííçóç o óôñïöÞ ðñïò ôïí åëëçíïñùìáÀêü ðïëéôéóìü
— ÂáèéÜ ìåëÝôç, ìåôÜöñáóç, ó÷ïëéáóìüò áñ÷áßùí óõããñáöÝùí
— Áíèñùðéóìüòo ç óôñïöÞ ðñïò ôç âáèýôåñç ãíþóç ôçò áñ÷áéüôçôáò
Ïé áíèñùðéóôÝò êáé ç Åõñþðç ôùí ÄéáíïïõìÝíùí
• Ïé áíèñùðéóôÝò:
— Ôáîßäåõáí ó' üëç ôçí Åõñþðç ãéá íá äéáäþóïõí ôéò éäÝåò ôïõ áíèñùðéóìïý
— Äçìéïýñãçóáí ôçí "Ðïëéôåßá ôùí ÃñáììÜôùí"
— Åß÷áí âáèý èñçóêåõôéêü áßóèçìá
— Áóêïýóáí êñéôéêÞ óôéò ìåóáéùíéêÝò áíôéëÞøåéò
— Áãùíßæïíôáí ãéá ìéá êáëýôåñç êïéíùíßá
— ¸ãñáöáí óôç ëáôéíéêÞ, áëëÜ õðïóôÞñéæáí êáé ôéò åèíéêÝò ãëþóóåò
356
CSZR 2CIG
Ïé êõñéüôåñïé áíèñùðéóôÝò êáé ôï Ýñãï ôïõò:

ÏÍÏÌÁ ÅÑÃÏ ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ Ç Åõñþðç
óôïõò
- óáôéñßæåé ôéò êáôá÷ñÞóåéò ôçò íåüôåñïõò
1) ¸ñáóìïò Åêêëçóßáò ÷ñüíïõò
(1467- 1536) - ÌÜ÷åôáé õðÝñ ìéáò åéñçíéêÞò
"Ìùñßáò Åãêþìéïí"
êïñõöáßïò Åõñþðçò
åëëçíéóôÞò - Áðïäßäåé åîáéñåôéêÞ óçìáóßá
óôçí Ðáéäåßá
2) ÖñáíóïõÜ
Ñáìðåëáß "ÐáíôáãêñïõÝë"
(1483 - 1553)
- Ïñáìáôßæåôáé ìéá éäáíéêÞ

3) Ôüìáò Ìïñ ðïëéôåßá, üðïõ èá âáóéëåýïõí ç
"Ïõôïðßá"
(1478 - 1535) åéñÞíç, ç éóüôçôá êáé ç
áíåêôéêüôçôá
Ï ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò
Ï ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò:
— åðéäßäåôáé ó' üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò
— ó ê ï ð ü ò o ðïëõäéÜóôáôç ðñïóùðéêüôçôá
— êáèïñßæåé ìüíïò ôïõ ôï ðåðñùìÝíï ôïõ ìå ôç ãíþóç êáé ôïí áãþíá ôïõ
— Ç áãùãÞ ôïõ o óôá åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá ìå êáôÜëëçëåò ìåèüäïõò
— Ïé áíèñùðéóôÝò: o éäñýïõí ðïëëÜ íÝá ó÷ïëåßá, êïëëÝãéá, ðáíåðéóôÞìéá
o óõìâÜëëïõí óôç äéÜäïóç ôùí éäåþí
— Ôá ðñïãñÜììáôá ôùí óðïõäþí o äéåõñýíïíôáé o óõíïëéêÞ ìüñöùóç
Ç óõìâïëÞ ôùí ÅëëÞíùí ëïãßùí
• Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé óôç Äýóç:
— Åíßó÷õóáí ôéò áíèñùðéóôéêÝò óðïõäÝò
— Ðñüâáëáí ôá åëëçíéêÜ ãñÜììáôá o ìå äéäáêôéêü êáé åêäïôéêü Ýñãï
— Åíßó÷õóáí ôï åíäéáöÝñïí o ãéá ôçí Ýêäïóç áñ÷áßùí åëëçíéêþí êåéìÝíùí êáé
o ãéá ôç óõëëïãÞ áñ÷áßùí ÷åéñïãñÜöùí
— Ïé êõñéüôåñïé:
1) Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò Þ ÐëÞèùí o Ýäñáóå óôï ÌõóôñÜ
2) Âçóóáñßùí (åðßóêïðïò Íéêáßáò)
Ç ãÝííçóç ôïõ ôõðùìÝíïõ âéâëßïõ êáé ç äéÜäïóç ôçò ÁíáãÝííçóçò êáé ôïõ
Áíèñùðéóìïý
— ÁíáãÝííçóç êáé Áíèñùðéóìüò o åðÝêôáóç êáé óå Üëëåò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò
— 1450 o åöåýñåóç ôõðïãñáößáò o ÉÙÁÍÍÇÓ ÃÏÕÔÅÌÂÅÑÃÉÏÓ
— Ôá÷ýôáôç äéÜäïóç ôõðïãñáößáò
— Ôá ôõðùìÝíá âéâëßá o öèçíüôåñá êáé ëéãüôåñï ïãêþäç
— Ç ìüñöùóç o ðñïóéôÞ óôïõò áíèñþðïõò ôùí ðüëåùí êõñßùò
357
CSZR 2CIG
ÃñÜììáôá, ÅðéóôÞìç êáé ÔÝ÷íç ôçí åðï÷Þ ôçò ÁíáãÝííçóçò

Ç Åõñþðç • ÃñÜììáôá êáé ÅðéóôÞìç
óôïõò • 16ïò áé. o ëïãïôå÷íéêÞ áíáíÝùóç ìå o ÷ñÞóç åèíéêþí ãëùóóþí êáé
íåüôåñïõò o åìðëïõôéóìü èåìáôïëïãßáò
÷ñüíïõò — Ïé êõñéüôåñïé åêðñüóùðïé:
×ÙÑÁ ÓÕÃÃÑÁÖÅÁÓ ÅÑÃÏ ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ
1) ÌéóÝë íôå Ìïíôáßí
ÃÁËËÉÁ "Äïêßìéá"
(1533 - 1592)
2) ÌéíãêïõÝë
ÉÓÐÁÍÉÁ íôå ÈåñâÜíôåò "Äïí Êé÷þôçò"
(1547 - 1616)
- "¢ìëåô"
3) Ïõßëéáì Óáßîðçñ
ÁÃÃËÉÁ - "ÌÜêâåè"
(1564 - 1616)
- "ÏèÝëïò"
- áíáëýåé ôçí ôáêôéêÞ êáé ôç
óõìðåñéöïñÜ ðïõ ðñÝðåé íá
4) Íéêïëü áêïëïõèåß ï çãåìüíáò ãéá ôçí
ÉÔÁËÉÁ ÌáêéáâÝëëé "Ï Çãåìüíáò" êáôÜêôçóç ôçò åîïõóßáò
(1469 - 1527) -áíåîáñôçôïðïéåß ôçí ðïëéôéêÞ
åðéóôÞìç áðü ôç èåïëïãßá êáé
ôçí çèéêÞ.
• 15ïò - 16ïò áé.: o åîÝëéîç åðéóôçìþí (âëÝðå ðéíáêÜêé ó÷ïë. Âéâëßïõ, óåë. 116)
• ÔÝ÷íç
— Áñ÷éôåêôïíéêÞ o Ýìðíåõóç áðü ôçí êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá
— ÃëõðôéêÞ êáé æùãñáöéêÞ o áðåéêüíéóç ãõìíïý áíèñþðéíïõ óþìáôïò
o ðñïâïëÞ ìýèùí áñ÷áéüôçôáò
— Ôå÷íïôñïðßá: o ðñïïðôéêÞ ( áßóèçóç âÜèïõò óôéò áðåéêïíßóåéò)
o ôå÷íéêÞ öùôïóêßáóçò
• 15ïò áé. o Öëùñåíôßá êáé Üëëåò éôáëéêÝò ðüëåéò o êïõáôñïôóÝíôï o

ðñïÜããåëïò ôçò ÁíáãÝííçóçò
ÔÝ÷íç êïõáôñïôóÝíôïo åðéññïÝò áðü ãïôèéêÞ êáé âõæáíôéíÞ ôÝ÷íç
Åêðñüóùðïé:
1) ÌðïôéôóÝëé (1444 - 1510) o êõñéüôåñïò æùãñÜöïò
2) Ìðåíüôóï Ãêïôóüëé (1420 - 1498) o "Ç Ðïñåßá ôùí ôñéþí ÌÜãùí" (ôïé÷ïãñáößá)
• 16ïò áé. o åðÝêôáóç éôáëéêÞò ÁíáãÝííçóçò óôçí õðüëïéðç Åõñþðç

o äéáìüñöùóç åíéáßïõ êáëëéôå÷íéêïý ñåýìáôïò ìå êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ,
äçë. ç ôÝ÷íç ôçò ÁíáãÝííçóçò
358
CSZR 2CIG
ÔÅ×ÍÇ ÁÍÁÃÅÍÍÇÓÇÓ
Ç Åõñþðç
×ÙÑÁ ÆÙÃÑÁÖÏÓ ÅÑÃÏ ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ óôïõò
íåüôåñïõò
- æùãñÜöïò, áñ÷éôÝêôïíáò,
÷ñüíïõò
1) ËåïíÜñíôï ìç÷áíéêüò, åöåõñÝôçò.
íôá Âßíôóé - "Åõáããåëéóìüò" - åíóáñêþíåé ôïí ôýðï ôïõ
(1452 - 1519) - "ÐáñèÝíïò ôùí "ïéêïõìåíéêïý áíèñþðïõ"
Áñ÷çãüò: ÂñÜ÷ùí" - åðçñåÜóôçêå áðü:
ËÏÌÂÁÑÄÉÊÇÓ - "Ôæïêüíôá Þ áíèñùðéóôéêü ðíåýìá &
Ó×ÏËÇÓ Ìüíá Ëßæá" ê.Ü. ôå÷íéêÞ ðñïïðôéêÞò
(ÌéëÜíï) - åðéíüçóå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò
äéáâÜèìéóçò
2) Ìé÷áÞë "ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá" - äéáêñßèçêå ùò: æùãñÜöïò,
¢ããåëïò (Äéáêüóìçóç ïñïöÞò ãëýðôçò, áñ÷éôÝêôïíáò êáé
(1475 -1564) ÊáðÝëá Óéîôßíá,* ðïéçôÞò
Áñ÷çãüò: Âáôéêáíü) - óõíäõÜæåé ÷áñáêô/êÜ áñ÷áßáò
ÉÔÁËÉÁ ÖËÙÑÅÍÔÉÍÇÓ *ðáñåêêëÞóé ôïõ Áãßïõ åëëçíéêÞò ôÝ÷íçò êáé ôÜóåéò
Ó×ÏËÇÓ Óßîôïõ ôçò åðï÷Þò ôïõ.
3) ÑáöáÞë
ÓÜíôé ôïíßæåé óôá Ýñãá ôïõ:
(1483 - 1520) "Ìáíôüíåò" - ôï áíèñþðéíï óôïé÷åßï
ÅðéêåöáëÞò: (:åéêüíåò Ðáíáãßáò) - ôçí åõãÝíåéá êáé
ÑÙÌÁÚÊÇÓ - ôï ðíåýìá
Ó×ÏËÇÓ
4) ÔéôóéÜíï ðñïóÝ÷åé éäéáßôåñá:

(1477 - 1576) - ôï ÷ñþìá
Åêðñüóùðïò: - ôçí êïìøüôçôá
ÂÅÍÅÔÉÊÇÓ
- ôç ÷Üñç
Ó×ÏËÇÓ
- äéÜóçìïò æùãñÜöïò êáé

÷áñÜêôçò
¢ëìðñå÷ô "Áõôïðñïóùðïãñáöß - ×áñáêôçñ/êÜ ôùí Ýñãùí ôïõ:
ÃÅÑÌÁÍÉÁ Íôýñåñ á" - ÷áñáêôçñ/êÜ áíáãåííçóéáêÞò
(1471-1528) "ÁðïêÜëõøç" êÜ. ÔÝ÷íçò (èÝìáôá, ôå÷íéêÞ)
- óêïôåéíÜ óôïé÷åßá (öüâïò, äåé
óéäáéìïíßåò)
359
CSZR 2CIG
- Ýñãá ìå èÝìáôá: öáíôáóôéêÜ,

Ç Åõñþðç óõìâïëéêÜ êáé áéíéãìáôéêÜ
óôïõò 1) Éåñþíõìïò "Ôï êÜñï ìå ôï ×üñôï"
- óõíõðÜñ÷åé ç ðñáãìáôéêüôçôá
íåüôåñïõò Ìðïò "Ï êÞðïò ôùí çäïíþí"
ìå ôï üíåéñï óôá Ýñãá ôïõ.
÷ñüíïõò (1450 - 1510) ê.Ü.
- èåùñåßôáé ðñïÜããåëïò ôïõ
Õðåññåáëéóìïý
ÊÁÔÙ - æùãñáößæåé èÝìáôá áðü ôçí
×ÙÑÅÓ êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áðëþí
"Ïé æçôéÜíïé" áíèñþðùí
2) Ðßôåñ
"Ïé êõíçãïß" - äßíåé Ýìöáóç:
ÌðñÝãêåë
"Ôïðßï ìå ïõñÜíéï • óôç ëåðôïìÝñåéá
(1525 – 1569)
Ôüîï" ê.Ü. • óôéò ðéóôÝò áðåéêïíßóåéò ôçò
Öýóçò
• óôéò åíáëëáãÝò ôùí åðï÷þí
×áñáêôçñéóôéêÜ ôùí Ýñãùí ôïõ:
- Ôå÷íïôñïðßá ÁíáãÝííçóçò
ÄïìÞíéêïò
(èÝìáôá êáé ôå÷íéêÞ)
Èåïôïêüðïõë
"Ç ôáöÞ ôïõ êüìçôïò - ÅðéññïÝò âõæáíô. æùãñáöéêÞò
ÉÓÐÁÍÉÁ ïò
ÏñãêÜè" ê.Ü. (ìïñöÝò, ðíåõìáôéêüôçôá)
(el Greco)
- Éäéáéôåñüôçôá o ðñïâÜëëåé
(1545-1614)
Ýíôïíåò óõãêéíçóéáêÝò
êáôáóôÜóåéò: äñáìáôéêüôçôá,
ÌïõóéêÞ
— á) åðßóçìç åêêëçóéáóôéêÞ ìïõóéêÞ êáé â) ëáúêÞ ìïõóéêÞ
— Äéáöïñïðïßçóç êïéíÞò ìïõóéêÞò êëçñïíïìéÜò áðü ÷þñá óå ÷þñá
— Ôï ýöïò ôçò ìïõóéêÞò êÜèå ÷þñáò êáèïñßæåôáé áðü:
á) ôïõ ìïõóéêü êëßìá êÜèå ôüðïõ
â) ôçí éäéïóõãêñáóßá ôïõ äçìéïõñãïý
ã) ôï êïéíü óôï ïðïßï áðåõèýíåôáé
— ÐïëõöùíéêÞ ìïõóéêÞ o óçìáíôéêÞ áíÜðôõîç
— ÔæïâÜíé Ðéåñëïõßôæé íôá Ðáëåóôñßíá (Éôáëßá, 1525 - 1594) o êõñéüôåñïò
åêðñüóùðïò)
o
• ÔÝëïò 16ïõ áé. ðñþôåò ìïñöÝò êïíóÝñôïõ êáé óõìöùíßáò.
360
CSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
"ÁíáãÝííçóç" (óåë. 113) óôïõò
Êáëëéôå÷íéêü êáé ðíåõìáôéêü êßíçìá ðïõ åêäçëþèçêå óôçí Åõñþðç ôï 15ï êáé 16ï íåüôåñïõò
áéþíá. Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ Þôáí ç áíáâßùóç ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò ãéá ôç ÷ñüíïõò
èåìåëßùóç åíüò êáéíïýñãéïõ êüóìïõ.
"Áíèñùðéóìüò" (óåë. 113)
Ç óôñïöÞ ôùí Åõñùðáßùí êáôÜ ôï 15ï êáé 16ï áé. ðñïò ôç âáèýôåñç ãíþóç ôïõ
åëëçíïñùìáúêïý ðïëéôéóìïý ðñïêåéìÝíïõ íá áíôëÞóåé áðü áõôüí ôïí áíáãêáßï
ðíåõìáôéêü ôïõ åîïðëéóìü (:áîßåò) ãéá ôç èåìåëßùóç åíüò êáéíïýñãéïõ êüóìïõ.
"ìáéêÞíáò" (óåë. 113)
Çãåìüíáò Þ åýðïñïò áóôüò ðïõ åíéó÷ýåé ïéêïíïìéêÜ ôïí ðïëéôéóìü êáé ôçí ôÝ÷íç.
"Ðïëéôåßá ôùí ÃñáììÜôùí" (óåë. 113)
´Åôóé ïíïìÜóôçêå ï ðïëéôéóìéêüò ÷þñïò üðïõ Ýäñáóáí ïé áíèñùðéóôÝò êáé ôï äßêôõï
ó÷Ýóåùí ðïëéôéóìïý ðïõ áíáðôýè÷çêáí ó' áõôüí. Ï ðïëéôéóìéêüò áõôüò ÷þñïò
ðåñéëÜìâáíå ôéò åîÞò ÷þñåò: Ïëëáíäßá, Ãáëëßá, Éôáëßá, Áããëßá, Ãåñìáíßá, Åëâåôßá. Ôá
ìÝëç áõôÞò ôçò Ðïëéôåßáò, ïé áíèñùðéóôÝò, ôáîßäåõáí, áëëçëïãñáöïýóáí, äßäáóêáí,
äçìïóßåõáí êáé ìÜ÷ïíôáí ãéá íá äéáäþóïõí ôéò éäÝåò ôïõò. "Ðñßãêçðáò" ôçò Ðïëéôåßáò
ôùí ÃñáììÜôùí Þôáí ï ¸ñáóìïò.
"Ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò"(homo universalis) (óåë. 114)
Ôï ðñüôõðï ôïõ ôÝëåéïõ áíèñþðïõ óôçí åðï÷Þ ôçò ÁíáãÝííçóçò. Åßíáé ï Üíèñùðïò
ðïõ åðéäßäåôáé óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò, þóôå íá
áðïêôÞóåé ìéá ðïëõäéÜóôáôç ðñïóùðéêüôçôá ìå ðíåõìáôéêÜ, øõ÷éêÜ êáé óùìáôéêÜ
÷áñßóìáôá. Ï ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò êáèïñßæåé ï ßäéïò ìå ôç ãíþóç êáé ôïí ðñïóùðéêü
ôïõ áãþíá ôï ðåðñùìÝíï ôïõ.
"ðñïïðôéêÞ" (óåë. 116)
Ç ôå÷íéêÞ ìå ôçí ïðïßá ïé æùãñÜöïé äßíïõí ôçí øåõäáßóèçóç ôçò ôñßôçò äéÜóôáóçò,
äçëáäÞ ôïõ âÜèïõò ôçò óýíèåóçò, ðÜíù óôç äéóäéÜóôáôç åðéöÜíåéá ôïõ ðßíáêá.
"êïõáôñïôóÝíôï" (quattrocento) (óåë. 116)
Éôáëéêüò üñïò ðïõ äçëþíåé ôçí ðñïäñïìéêÞ öÜóç ôçò ÁíáãÝííçóçò. Óôçí êõñéïëåîßá
ôïõ óçìáßíåé ôïí áéþíá, ôïõ ïðïßïõ ôï äåýôåñï øçößï åßíáé ï áñéèìüò ôÝóóåñá (quattro)
(1401, 1402 êëð.) äçëáäÞ ôï 15ï áéþíá.
"ôå÷íéêÞ ôçò äéáâÜèìéóçò" (sfumato) (óåë. 117)
Ôçí åðéíüçóå ï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé. Ç ôå÷íéêÞ áõôÞ ìå ôçí åîáöÜíéóç ôùí
ðåñéãñáììÜôùí äßíåé ôçí áßóèçóç ìéáò åëáöñéÜò ïìß÷ëçò ãýñù áðü ôá ó÷Þìáôá,
ðñïêáëþíôáò Ýôóé ìéá åíôýðùóç ãëõêýôçôáò, ðïßçóçò êáé ìõóôçñßïõ (üðùò óôá Ýñãá
:ÐáñèÝíïò ôùí ÂñÜ÷ùí, Ôæïêüíôá).
"êïíóÝñôï" (óåë. 118)
Åßäïò ìïõóéêÞò óýíèåóçò ãéá Ýíáí Þ ðåñéóóïôÝñïõò óïëßóô êáé ïñ÷Þóôñá. Ïé ðñþôåò
ìïñöÝò ôïõ åìöáíßóôçêáí ôïí 16ï áéþíá êáé åîåëßóóåôáé ðåñéóóüôåñï ôïí 17ï .
"óõìöùíßá" (óåë. 118)
ÅêôåíÞò ìïõóéêÞ óýíèåóç ãéá ïñ÷Þóôñá. Ïé ðñþôåò ìïñöÝò ôçò åìöáíßóôçêáí ôïí
16ï áéþíá êáé åîåëßóóåôáé ðåñéóóüôåñï ôïí 17ï .
361
CSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
ÌÝäéêêïé (óåë. 113)
óôïõò
ÌåãÜëç öëùñåíôéíÞ ïéêïãÝíåéá, ðïõ áó÷ïëÞèçêå ìå ôï åìðüñéï êáé áðÝêôçóå ìåãÜëç
íåüôåñïõò
ïéêïíïìéêÞ êáé ðïëéôéêÞ äýíáìç. Áðü ôçí ïéêïãÝíåéá áõôÞ ðñïÞëèáí Ýíáò áñ÷çãüò
÷ñüíïõò
êñÜôïõò, ðÜðåò êáé áñêåôïß áðü ôïõò ìåãÜëïõò äïýêåò ôçò ÔïóêÜíçò.
Ç åðï÷Þ ôùí Ìåäßêêùí áðïôÝëåóå ôïìÞ ãéá ôçí åõñùðáúêÞ éóôïñßá êáé áðÝäåéîå ôï
äõíáìéóìü êáé ôçí ðñïïðôéêÞ ôùí ôÜîåùí åêåßíùí, ðïõ - ÷ùñßò ôßôëïõò åõãåíåßáò êáé
éäéùôéêïýò óôñáôïýò- âÜóéóáí ôçí ðïëéôéêÞ ôïõò ðáñïõóßá óôïí ðëïýôï êáé ðÝôõ÷áí
ü÷é ìüíï íá êåñäßóïõí êáé íá äéáôçñÞóïõí ôçí åîïõóßá, áëëÜ êáé íá ôç èùñáêßóïõí ìå
ôçí õðïóôÞñéîç åõñýôåñùí êïéíùíéêþí äõíÜìåùí. Ïé ÌÝäéêïé åßíáé ïé ïõóéáóôéêïß
áíáôñïðåßò ôçò ìåóáéùíéêÞò êïéíùíéêÞò ôÜîçò, äéáôÞñçóáí ôïí ôßôëï ôùí "Ëáúêþí"
(Popolari) êáé áíôéðáñáôÝèçêáí ìå åðéôõ÷ßá óôçí ôÜîç ôùí "Åõãåíþí".
ÕðÞñîáí, åðßóçò èåìåëéùôÝò íÝùí êáôåõèýíóåùí óôçí ðïëéôéóìéêÞ æùÞ êáé óõíÝâáëáí
óôçí Üíèçóç ôùí ÃñáììÜôùí êáé ôùí Ôå÷íþí óôçí áíáãåííçóéáêÞ Éôáëßá.
ÌáéêÞíáò ÃÜúïò (óåë. 113)
(8ïò áé. ð.×.) . Ñùìáßïò åõãåíÞò áðü áñéóôïêñáôéêÞ åôñïõóêéêÞ ïéêïãÝíåéá, Ýìðéóôïò
ößëïò ôïõ Ïêôáâéáíïý Áõãïýóôïõ, ðñïóôÜôçò ôùí Ôå÷íþí êáé ôùí ÃñáììÜôùí. Ìå ôï
üíïìÜ ôïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò óÞìåñá ïé ðëïýóéïé ÷ïñçãïß ôùí êáëëéôå÷íþí.
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΦΡΑΣΕΩΝ
"Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé óôç Äýóç ðñéí ôçí Üëùóç" (óåë. 114)
Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé óôç Äýóç ðñéí ôçí Üëùóç, ðñïóðáèïýóáí íá åîáóöáëßóïõí âïÞèåéá
ãéá ôï ÂõæÜíôéï, ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé ôïí ïèùìáíéêü êßíäõíï. Ï ÌáíïõÞë
×ñõóïëùñÜò, áðåóôáëìÝíïò ôïõ âõæáíôéíïý áõôïêñÜôïñá ãéá íá æçôÞóåé âïÞèåéá åíáôßïí
ôùí Ïèùìáíþí Ôïýñêùí, âñéóêüôáí Þäç óôç Âåíåôßá áðü ôá ôÝëç ôïõ 14ïõ áé. Ëßãï
áñãüôåñá Ýöèáóáí óôçí Éôáëßá êáé Üëëåò ðñïóùðéêüôçôåò ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò ãéá
íá ëÜâïõí ìÝñïò óôç óôýíïäï ôçò ÖåñÜñáò - Öëùñåíôßáò (1438 - 1439) ìáæß ìå ôïí
áõôïêñÜôïñá ÉùÜííç Ç´ Ðáëáéïëüãï. Ìåôáîý áõôþí Þôáí ï Ãåþñãéïò Ó÷ïëÜñéïò, ï
ìåôÝðåéôá ÐáôñéÜñ÷çò ÃåííÜäéïò, ï ÌÜñêïò ï Åõãåíéêüò, ï åðßóêïðïò Íéêáßáò
Âçóóáñßùí êáé ï Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò Þ ÐëÞèùí.
15ïò áé. ÊïõáôñïôóÝíôï: ðñïäñïìéêÞ öÜóç éôáëéêÞò ÁíáãÝííçóçò
1450 ÁíáêÜëõøç ôõðïãñáößáò (ÉùÜííçò ÃïõôåìâÝñãéïò)
15ïò - 16ïò áé. ÁíáãÝííçóç - Áíèñùðéóìüò
ôÝëïò 16ïõ áé. ÅìöÜíéóç ðñþôùí ìïñöþí êïíóÝñôïõ êáé óõìöùíßáò
362
CSZR 2CIG
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ

Ç Åõñþðç
(ΕΙΚΟΝΕΣ, ΚΕΙΜΕΝΑ Κ.ΛΠ.) óôïõò
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
1) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ôï êïóìïåßäùëï ôçò ÁíáãÝííçóçò" (óåë. 113)
(áðüóðáóìá áðü êåßìåíï ôïõ Chianozzo Manetti)
Åñþôçóç: Té èÝëåé íá ôïíßóåé ï óõããñáöÝáò ìå ôçí åðáíÜëçøç ôçò öñÜóçò "Áðü ìáò
ðñïÝñ÷ïíôáé";
Ï óõããñáöÝáò - áíèñùðéóôÞò Chianozzo Manetti óôï êåßìåíï áõôü åêöñÜæåé äýï âáóéêÜ
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áíèñþðïõ ôçò ÁíáãÝííçóçò: åßíáé èñçóêåõüìåíïò êáé ðéóôåýåé óôçí
ðñüïäï ôïõ áíèñþðïõ. Ìå ôçí åðáíÜëçøç ôçò öñÜóçò "áðü ìáò ðñïÝñ÷ïíôáé", èÝëåé íá
ôïíßóåé ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ Ý÷åé ï Üíèñùðïò ãéá äçìéïõñãéêüôçôá êáé ðñüïäï. Ï Üíèñùðïò
óýìöùíá ìå ôïõò áíèñùðéóôÝò ìå ôç ãíþóç ôïõ êáé ôïí ðñïóùðéêü ôïõ áãþíá äçìéïõñãåß
ôï ðåðñùìÝíï ôïõ. Âåëôéþíåé ôï Ýñãï ôçò Äçìéïõñãßáò ôïõ Èåïý êáé áãùíßæåôáé ãéá ìéá
êáëýôåñç æùÞ, åîåëßóóåôáé êáé ðñïïäåýåé. Êé áõôü åßíáé ôï ÷ñÝïò ôïõ. ¸ôóé ëïéðüí ï
óõããñáöÝáò ôïíßæåé üôé ç ìåôáìüñöùóç êáé ç âåëôßùóç ôïõ êüóìïõ åßíáé Ýñãï ôùí
áíèñþðùí ðïõ äçìéïýñãçóáí ôïí õëéêü êáé ðíåõìáôéêü ðïëéôéóìü êáé Ý÷ïõí åõèýíç íá
óõíå÷ßóïõí áõôÞ ôç äçìéïõñãßá.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: " Ç áíáâßùóç üëùí ôùí óðïõäþí" (óåë. 114)

(áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ Öñ. Ñáìðåëáß: ÐáíôáãêñïõÝë)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéá ðëåïíåêôÞìáôá Ý÷åé ç íÝá ãåíéÜ Ýíáíôé ôùí ðáëáéïôÝñùí ãéá ôç
ìüñöùóÞ ôçò;
â) Íá ó÷ïëéÜóåôå ôç öñÜóç: "Ôá ôõðùìÝíá… ðñïôñïðÞ". Ðþò ÷áñáêôçñßæåé
ï óõããñáöÝáò ôçí åöåýñåóç ôçò ôõðïãñáößáò êáé ôùí ðõñïâüëùí üðëùí;
Ãéáôß;
á) Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ÖñáíóïõÜ Ñáìðåëáß "ÐáíôáãêñïõÝë",
üðïõ ï ðáôÝñáò äßíåé óõìâïõëÝò óôï ãéï ôïõ (ÐáíôáãêñïõÝë) ãéá íá åðéäéþîåé ìéá
ïëüðëåõñç ìüñöùóç. Óýìöùíá ìå ôçí ÜðïøÞ ôïõ ç íÝá ãåíéÜ Ý÷åé ðïëëÜ ðëåïíåêôÞìáôá
Ýíáíôé ôùí ðáëáéïôÝñùí ãéá ôç ìüñöùóÞ ôçò. Ôá ðëåïíåêôÞìáôá áõôÜ åßíáé: 1) Óôçí åðï÷Þ
áõôÞ Ý÷ïõí áíáâéþóåé üëåò ïé óðïõäÝò, 2) Ý÷ïõí áðïêáôáóôáèåß üëåò ïé ãëþóóåò êáé
êõñßùò ïé êëáóéêÝò. Éäéáßôåñá ôïíßæåé ôçí áîßá ôçò åëëçíéêÞò, ãéáôß åßíáé ôï ìÝóï Ýêöñáóçò
üëçò ôçò áñ÷áßáò óïößáò, öïñÝáò ôçò êõñéüôåñçò ðïëéôéóôéêÞò êëçñïíïìéÜò. 3) ¸÷åé
áíáêáëõöèåß ç ôõðïãñáößá êáé ïé íÝïé Ý÷ïõí ðëÝïí óôç äéÜèåóÞ ôïõò êïìøÜ êáé áêñéâÞ
âéâëßá ãéá íá ìïñöùèïýí. 4) ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ìåãÜëåò âéâëéïèÞêåò óôéò ïðïßåò ìðïñïýí
íá áíáôñÝîïõí ãéá ïðïéïäÞðïôå âéâëßï ÷ñåéáóôïýí. 5) ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß óïöïß Üíèñùðïé
êáé ìïñöùìÝíïé ðáéäáãùãïß ãéá íá ôïõò äþóïõí ôá öþôá ôïõò êáé íá ôïõò êáôåõèýíïõí
óôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõò êáëëéÝñãåéá.
â) Ï óõããñáöÝáò áíáöåñüìåíïò óôéò äýï êïóìïúóôïñéêÝò áíáêáëýøåéò, ôçí
ôõðïãñáößá êáé ôá ðõñïâüëá üðëá, ÷ñçóéìïðïéåß ôçí áíôßèåóç: èåúêÞ Ýìðíåõóç - äéáâïëéêÞ
ðñïôñïðÞ, åêöñÜæïíôáò Ýôóé ôï èáõìáóìü ôïõ ãéá ôç ìßá êáé ôçí áðÝ÷èåéÜ ôïõ ãéá ôçí Üëëç.
363
CSZR 2CIG
Ç áíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò Þôáí Ýíá Ýñãï èåôéêü, ðïõ Üíïéîå ôï äñüìï ôçò ìüñöùóçò
Ç Åõñþðç êáé ôçò êáëëéÝñãåéáò ôùí áíèñþðùí. ÁðïâëÝðåé óôçí ðíåõìáôéêÞ êáé çèéêÞ åîýøùóç ôïõ
óôïõò áíèñþðïõ, ãé' áõôü êáôÜ ôï óõããñáöÝá Ýãéíå "ìå èåúêÞ Ýìðíåõóç". Áíôßèåôá, ç áíáêÜëõøç
íåüôåñïõò ôùí ðõñïâüëùí üðëùí åßíáé Ýíá Ýñãï êáôáóôñïöéêü, ðïõ áðïâëÝðåé óôçí åîüíôùóÞ ôïõ,
÷ñüíïõò ãé' áõôü ï óõããñáöÝáò ëÝåé üôé Ýãéíå "ìå äéáâïëéêÞ ðñïôñïðÞ".
3) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ï áíèñùðéóôÞò äÜóêáëïò êáé ç íÝá áãùãÞ" (óåë. 114)
ÅñùôÞóåéò: á) Ãéáôß ïé áíèñùðéóôÝò äßíïõí Ýìöáóç ü÷é ìüíï óôï ðåñéå÷üìåíï áëëÜ êáé
óôç ìÝèïäï ìÜèçóçò;
â) Ðþò ó÷ïëéÜæåôå ôç öñÜóç "ç áðüêôçóç …. êáèçìåñéíÞò æùÞò" óå ó÷Ýóç
ìå ôç óôñïöÞ óôç ìåëÝôç ôïõ áñ÷áßïõ ðïëéôéóìïý;
á) Ïé áíèñùðéóôÝò åðéäßùêáí íá äéáìïñöþóïõí ìå ôçí êáôÜëëçëç áãùãÞ Ýíá íÝï
ôýðï áíèñþðïõ, ôïí ïéêïõìåíéêü Üíèñùðï. Ãéá ôï óêïðü áõôü èåùñïýóáí üôé ç ìÝèïäïò
äéäáóêáëßáò Ý÷åé ìÝãéóôç óçìáóßá, ãéáôß áð' áõôÞí åîáñôÜôáé ôï ìáèçóéáêü áðïôÝëåóìá.
Áí ï äÜóêáëïò ðñïóöÝñåé ôç ãíþóç ìå åëêõóôéêü ôñüðï, ôüôå äçìéïõñãåßôáé Ýíá åõ÷Üñéóôï
êëßìá, ðïõ êéíåß ôï åíäéáöÝñïí êáé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ ìáèçôÞ êáé ðñïóëáìâÜíåé ôç ãíþóç
åõêïëüôåñá. Ï äÜóêáëïò, êáôÜ ôïõò áíèñùðéóôÝò, ðñÝðåé íá åßíáé åðéíïçôéêüò êáé íá
õéïèåôåß ôïõò ðéï áðïôåëåóìáôéêïýò ôñüðïõò ìåôÜäïóçò ôùí ãíþóåùí. Óôá ðñþôá óôÜäéá
ôçò åêðáßäåõóçò ôï ðáé÷íßäé åßíáé Ýíáò ðïëý Ýîõðíïò êáé åõ÷Üñéóôïò ôñüðïò ìÜèçóçò. ¸ôóé
äçìéïõñãåßôáé ìéá ó÷Ýóç áãÜðçò êáé óåâáóìïý ìåôáîý äáóêÜëïõ êáé ìáèçôÞ ðïõ
åîáóöáëßæåé ôá êáëýôåñá áðïôåëÝóìáôá.
â) Ïé áíèñùðéóôÝò ðñÝóâåõáí, üôé ï Üíèñùðïò ìå ôéò ãíþóåéò ôïõ êáé ôïí ðñïóùðéêü
ôïõ áãþíá êáèïñßæåé ôçí ôý÷ç ôïõ. ×ñÝïò ôïõ êáèåíüò åßíáé íá áðïêôÞóåé ìéá ðïëýðëåõñç
ìüñöùóç, ãéáôß áõôÞ èá ôïí âïçèÞóåé êáé óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò. Èá
ôïí áðáëëÜîåé áð' ôï óêïôÜäé ôçò Üãíïéáò, áð' ôéò ðñïêáôáëÞøåéò, ôéò äåéóéäáéìïíßåò êáé
ôïõò öüâïõò. Ìå ôéò ãíþóåéò ôïõ ï Üíèñùðïò ãßíåôáé ðéï äõíáôüò êáé áíôéìåôùðßæåé
êáëýôåñá ôá ðñïâëÞìáôá ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò.
4) ÅÉÊÏÍÁ: "Ç Áöñïäßôç ôïõ Ïõñìðßíï" (ÔéôóéÜíï) (óåë. 115)
Åñþôçóç: Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÁíáãÝííçóçò åíôïðßæåôå ó' áõôüí ôïí ðßíáêá;
"Ç Áöñïäßôç ôïõ Ïõñìðßíéï" ôïõ ÔéôóéÜíï, áðïôåëåß áíôéðñïóùðåõôéêü Ýñãï ôïõ
áíáãåííçóéáêïý ðíåýìáôïò: áðåéêüíéóç ôïõ ãõìíïý óþìáôïò, áðïèÝùóç ôçò ãõíáéêåßáò
ïìïñöéÜò, óýíäåóç ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç öýóç - ðåñéâÜëëïí, ìõèïëïãéêü èÝìá, åðßäñáóç
êëáóéêïý ðñïôýðïõ. Ôï èÝìá ôïõ ðßíáêá åßíáé ìõèïëïãéêü, ðñïâÜëëåôáé üìùò ôï ãõìíü
ìÝóá áðü Ýíá êáèçìåñéíü óêçíéêü: äýï õðçñÝôñéåò ðïõ âãÜæïõí ñïý÷á áðü Ýíá óåíôïýêé,
Ýíá êïõëïõñéáóìÝíï óêõëß êáé öõôÜ ðïõ ðñïâÜëëïíôáé óôï íõ÷ôùìÝíï ïõñáíü. Ïé
ëåðôïìÝñåéåò áõôÝò êáé ç óôï÷áóôéêÞ ìïñöÞ ôçò Áöñïäßôçò, ðïõ êñáôÜ ìßá áíèïäÝóìç,
äçìéïõñãïýí ìéá æåóôÞ êáé ðïéçôéêÞ áôìüóöáéñá.
5) ÅÉÊÏÍÁ: "Ìüíá Ëßæá Þ Ôæïêüíôá" (ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé) (óåë. 116)
Åñþôçóç: Ðþò áîéïðïéåßôáé óôïí ðßíáêá áõôü ç ôå÷íéêÞ ôçò äéáâÜèìéóçò;

364
CSZR 2CIG
Ç ôå÷íéêÞ ôçò äéáâÜèìéóçò åöáñìüæåôáé áñéóôïôå÷íéêÜ áðü ôï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé

óôç Ìüíá Ëßæá. ÐñÜãìáôé ç áßóèçóç ìéáò åëáöñéÜò ïìß÷ëçò, ðïõ åßíáé äéÜ÷õôç óôïí ðßíáêá, Ç Åõñþðç
äçìéïõñãåß Ýíá ðáé÷íßäéóìá öùôüò êáé ðñïêáëåß ìéá åíôýðùóç ãëõêýôçôáò, ðïßçóçò êáé óôïõò
ìõóôçñßïõ, êõñßùò óôï âëÝììá êáé óôï ÷áìüãåëï. íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
6) ÅÉÊÏÍÁ: "Ç äçìéïõñãßá ôïõ ÁäÜì" (Ìé÷áÞë ¢ããåëïò) (óåë. 117)
ËåðôïìÝñåéá áðü ôçí ôïé÷ïãñáößá ôçò ÊáðÝëá Óéîôßíá, Âáôéêáíü.
Åñþôçóç: Ìðïñåßôå íá âñåßôå óôïé÷åßá áðü ôçí åéêüíá ðïõ íá åðéâåâáéþíïõí ôéò
éäéüôçôåò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ôÝ÷íçò ôïõ Ìé÷áÞë ¢ããåëïõ;
Óôçí åéêüíá áõôÞ äéáêñßíïõìå óõã÷üíùò üëá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ôçò
ôÝ÷íçò ôïõ Ìé÷áÞë ¢ããåëïõ: õðÜñ÷åé áíÜãëõöç áíáðáñÜóôáóç ôïõ óêçíéêïý (ãéáôß Þôáí
ãëýðôçò), áñéóôïõñãçìáôéêÞ äüìçóç ôï üëïõ óêçíéêïý êáé ôïðïèÝôçóç ôùí ðñïóþðùí óôï
÷þñï (ãéáôß Þôáí áñ÷éôÝêôïíáò), öáíôáóßá, åêöñáóôéêüôçôá êáé åõáéóèçóßá (ãéáôß Þôáí
ðïéçôÞò) êáé óýíèåóç üëùí ôùí ðñïçãïýìåíùí óå åíéáßï óýíïëï (ãéáôß Þôáí æùãñÜöïò).
ÅðéðëÝïí óõíäõÜæåé Ýîï÷á óôïé÷åßá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ôÝ÷íçò: êßíçóç, ìÝôñï,
éóïññïðßá, ãõìíü áíèñþðéíï óþìá, ìå áíáãåííçóéáêÜ : ðñïïðôéêÞ êáé èñçóêåõôéêü èÝìá.
7) ÅÉÊÏÍÁ: " Ï ãÜìïò ôçò ÐáñèÝíïõ" (ÑáöáÞë) (óåë. 118)
Åñþôçóç: Ðþò åêöñÜæïíôáé óôïí ðßíáêá áõôü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ôçò ôÝ÷íçò
ôïõ ÑáöáÞë;
Óôïí ðßíáêá áõôü åßíáé åìöáíÞ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ôçò ôÝ÷íçò ôïõ ÑáöáÞë:
ôïíßæåôáé éäéáßôåñá ôï áíèñþðéíï óôïé÷åßï êáé ìðïñåß íá äéáêñßíåé êáíåßò ìéá åõãÝíåéá êáé
ìéá ãëõêýôçôá óôá ðñüóùðá. Åðßóçò õðÜñ÷åé ìéá èñçóêåõôéêüôçôá óôï üëï óêçíéêü ôïõ
ãÜìïõ êáé óôç óôÜóç ôùí ðñïóþðùí. Ç áéóèçôéêÞ ôçò ðñïïðôéêÞò, äçëáäÞ ôçò áßóèçóçò
ôïõ âÜèïõò, ðïõ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá üëùí ôùí æùãñÜöùí ôçò ÁíáãÝííçóçò,
åöáñìüæåôáé åäþ ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï.
8) ÅÉÊÏÍÁ: "Ç ôáöÞ ôïõ êüìçôïò ÏñãêÜè" (ÄïìÞíéêïò Èåïôïêüðïõëïò) (óåë. 119)
Åñþôçóç: Ìðïñåßôå íá åíôïðßóåôå óôïí ðßíáêá áõôü ìåñéêÜ áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ãíùñßóìáôá ôïõ êáëëéôÝ÷íç;
Ôï Ýñãï áõôü öéëïôå÷íÞèçêå áðü ôïí ÄïìÞíéêï Èåïôïêüðïõëï óôï ÔïëÝäï ôï 1586.
Ç åéêüíá ÷ùñßæåôáé óå äýï æþíåò: êÜôù ôá ãÞéíá äñþìåíá êáé ðÜíù ôá ïõñÜíéá. Ôá óþìáôá
ôùí áíèñþðùí åßíáé åðéìÞêç (÷áñáêôçñéóôéêÞ ôå÷íïôñïðßá ôïõ êáëëéôÝ÷íç), ÷ùñßò óôïé÷åßá
ùñáéïðïßçóçò, ãéáôß ç ôÝ÷íç ôïõ Åë ÃêñÝêï åßíáé äéáðïôéóìÝíç áðü ôï èñçóêåõôéêü
óõíáßóèçìá, ôçí ðíåõìáôéêüôçôá êáé ôçí Ýíôáóç. Óôá ðñüóùðá áíôéêáèñåöôßæåôáé ç Ýíôïíç
óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç áëëÜ êáé ìéá áíèñþðéíç æåóôáóéÜ. ÅíôõðùóéáêÝò åßíáé ïé
áíôéèÝóåéò, ðïõ ðñïêáëïýíôáé ìå ôá ÷ñþìáôá, êõñßùò üìùò ìå ôç ÷ñÞóç öùôüò êáé óêéÜò.
365
CSZR 2CIG

Ç Åõñþðç
óôïõò 1. ÓÞìåñá, ðïéá ðñüóùðá Þ ðïéïé èåóìïß Ý÷ïõí áíáëÜâåé ôï ñüëï ôïõ ìáéêÞíá ôçò
íåüôåñïõò ðåñéüäïõ ôçò ÁíáãÝííçóçò; Ðïéïò áíôßóôïé÷ïò èåóìüò õðÞñ÷å óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá;
÷ñüíïõò
ÓÞìåñá ôï ñüëï ôïõ ìáéêÞíá, äçëáäÞ ôïõ ÷ïñçãïý, ðïõ ÷ñçìáôïäïôåß Þ åíéó÷ýåé
ïéêïíïìéêÜ ôá ìåãÜëá ðïëéôéóôéêÜ Ýñãá Þ ðïëéôéóìéêÜ ãåãïíüôá, ôïí áíáëáìâÜíïõí óõíÞèùò
ìåãÜëåò åôáéñßåò, åèíéêÝò Þ ðïëõåèíéêÝò.
Óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá õðÞñ÷å ï áíôßóôïé÷ïò èåóìüò ôçò ÷ïñçãßáò, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá
ï ÷ïñçãüò åß÷å ôçí õðï÷ñÝùóç íá äþóåé ÷ñÞìáôá ãéá ôç äéäáóêáëßá åíüò èåáôñéêïý Ýñãïõ.
Ç ÷ïñçãßá åíôáóóüôáí óôïí åõñýôåñï èåóìü ôçò "ëåéôïõñãßáò", ðïõ êáèéåñþèçêå áðü ôïí
ÐåñéêëÞ. Ôéò äáðÜíåò ôùí ëåéôïõñãéþí ôéò áíáëÜìâáíáí ïé ðëïõóéüôåñïé ðïëßôåò. ¹ôáí
õðï÷ñåùôéêÝò êáé óõã÷ñüíùò åß÷áí ôéìçôéêü ÷áñáêôÞñá.
2. ÓõæÞôçóå ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôç óçìáóßá ôçò áíáêÜëõøçò ôçò ôõðïãñáößáò

êáé ãéá ôá ðñþôá âéâëßá ðïõ åêäüèçêáí.
Ç áíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò, (1450), Þôáí Ýíá ãåãïíüò êïóìïúóôïñéêÞò óçìáóßáò,
äéüôé:
ÌÝóù áõôÞò äéáäüèçêå ï ãñáðôüò ëüãïò. ÌÝ÷ñé ôüôå ôá âéâëßá Þôáí ÷åéñüãñáöá êáé
áíôéãñÜöïíôáí áðü ôïõò áíôéãñáöåßò· ãé' áõôü Þôáí ðáíÜêñéâá êáé êõêëïöïñïýóáí óå
ðåñéïñéóìÝíï áñéèìü ìüíï óôéò åýðïñåò ôÜîåéò. Ìå ôçí áíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò
üìùò, ôá âéâëßá Ýãéíáí ðéï öèçíÜ êáé ðñïóéôÜ óå åõñýôåñá ðëçèõóìéáêÜ óôñþìáôá. Óôçí
áñ÷Þ ìüíï ïé Üíèñùðïé ôùí ðüëåùí åß÷áí ôç äõíáôüôçôá íá ãßíïõí êïéíùíïß ôçò ãíþóçò,
áñãüôåñá üìùò ç ìüñöùóç Ýãéíå êáèïëéêü êôÞìá. Ìå ôçí ôõðïãñáößá äéáäüèçêáí ïé
åðéóôçìïíéêÝò êáé ïé ôå÷íéêÝò ãíþóåéò óå üëá ôá ìÞêç êáé ôá ðëÜôç ôçò ãçò. Ç ìüñöùóç
áðåëåõèÝñùóå ôïí Üíèñùðï áðü ôï óêïôÜäé ôçò Üãíïéáò, ôïõò öüâïõò, ôéò ðñïëÞøåéò êáé
ôéò äåéóéäáéìïíßåò. ¸ôóé ï Üíèñùðïò Ýìáèå íá ÷ñçóéìïðïéåß ôï ìõáëü ôïõ, íá êñßíåé ìå âÜóç
ôç ëïãéêÞ êáé íá êáèïñßæåé ï ßäéïò ôçí ôý÷ç ôïõ.
Ìå ôçí ôõðïãñáößá åõíïÞèçêå ç ÁíáãÝííçóç êáé ï Áíèñùðéóìüò. Ç äéÜäïóç ôïõ
âéâëßïõ åðÝôñåøå ôçí áíÜðôõîç ôùí ðïëéôéêþí éäåþí êáé ôïí êïéíùíéêü ìåôáó÷çìáôéóìü
ìÝóù ôïõ Äéáöùôéóìïý.
Ôï ðñþôï âéâëßï ðïõ ôõðþèçêå Þôáí ç Áãßá ÃñáöÞ. Ðïëý ãñÞãïñá Üñ÷éóáí íá
ôõðþíïíôáé ÷éëéÜäåò áíôßôõðá êáé íá äéáâÜæïíôáé áðü ÷éëéÜäåò áíèñþðïõò. Ìå ôç äéÜäïóç
ôçò Áãßáò ÃñáöÞò, ï Üíèñùðïò áðáëëÜ÷èçêå áðü ôéò ìåóáéùíéêÝò áíôéëÞøåéò êáé
åõíïÞèçêå ç èñçóêåõôéêÞ Ìåôáññýèìéóç.
Óôç óõíÝ÷åéá Üñ÷éóáí íá ôõðþíïíôáé êáé íá äéáäßäïíôáé Ýñãá ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò
(åëëçíéêÞò êáé ëáôéíéêÞò), ôá ïðïßá ïé Üíèñùðïé ôá ìåëåôïýóáí ü÷é ìüíï óå èåùñçôéêü
åðßðåäï, áëëÜ ìå óêïðü íá áíôëÞóïõí áðü áõôÜ áîßåò ãéá ôç èåìåëßùóç åíüò êáéíïýñãéïõ
êüóìïõ. Ïé áíèñùðéóôÝò ìåôÝöñáæáí, ó÷ïëßáæáí óõóôçìáôéêÜ ôá Ýñãá ôùí áñ÷áßùí
óõããñáöÝùí êáé ôá äßäáóêáí óôá ó÷ïëåßá, êïëëÝãéá êáé ÐáíåðéóôÞìéá, åðéäéþêïíôáò ôçí
ðëáôéÜ äéÜäïóç ôçò ìüñöùóçò, åðåéäÞ ðßóôåõáí üôé áõôÞ áðïôåëåß ôçí êéíçôÞñéá äýíáìç
ðïõ èá áëëÜîåé ôïí êüóìï.
Áðü ôüôå ìÝ÷ñé óÞìåñá Ý÷åé óõíôåëåóôåß ìéá ôåñÜóôéá ðñüïäïò óå üëïõò ôïõò ôïìåßò,
êé áõôü ïöåßëåôáé óôçí ôõðïãñáößá, ðïõ Ýêáíå ôá âéâëßá ðñïóéôÜ óå üëïõò êáé ôçí ðáéäåßá
366 êïéíü áãáèü.
CSZR 2CIG
3. Ó÷Ýäéï Åñãáóßáò: ÃñÜììáôá, ÅðéóôÞìç êáé ÔÝ÷íç ôçò ÁíáãÝííçóçò. (Íá ÷ùñéóôåßôå
óå ïìÜäåò. ÊÜèå ïìÜäá íá ðáñïõóéÜóåé óôçí ôÜîç Ýíá ëïãïôÝ÷íç, Ýíáí åðéóôÞìïíá Ç Åõñþðç
Þ Ýíáí êáëëéôÝ÷íç ôçò ÁíáãÝííçóçò: âéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá, âáóéêÜ Ýñãá, ðáñïõóßáóç óôïõò
åíüò áðü áõôÜ. íåüôåñïõò
(ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá áíáæçôÞóïõí óôïé÷åßá áðü åãêõêëïðáßäåéåò êëð.) ÷ñüíïõò
1. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò åõíüçóáí ôçí ÁíáãÝííçóç;
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí ÁíáãÝííçóç Þôáí ïé åîÞò:
1) Ç óôñïöÞ ðñïò ôçí áñ÷áéüôçôá ìå ôçí áíôéãñáöÞ êáé ôç ìåëÝôç ôùí Ýñãùí ôùí
áñ÷áßùí ÅëëÞíùí óõããñáöÝùí.
2) Ç ðáñïõóßá ôùí ÅëëÞíùí ëïãßùí óôç Äýóç, ðïõ ðñüâáëáí ôá åëëçíéêÜ ãñÜììáôá
ìå ôï äéäáêôéêü êáé åêäïôéêü ôïõò Ýñãï.
3) Ç åðéèõìßá ôïõ êüóìïõ íá áðáëëáãåß áðü ôï èåïëïãéêü ðíåýìá êáé ôá áóêçôéêÜ
ðñüôõðá ôïõ ìåóáßùíá.
4) Ç ïéêïíïíïìéêÞ áêìÞ ôçò Äýóçò êáé êõñßùò ôùí éôáëéêþí ðüëåùí.
5) Ç Üíïäïò ôçò áóôéêÞò ôÜîçò.
6) Ç åõñåßá äéÜäïóç ôïõ âéâëßïõ ÷Üñç óôçí áíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò.
7) Ç áöýðíéóç ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò ðïõ óõíôåëåßôáé óå ðïëëÝò åõñùðáúêÝò ÷þñåò.
8) Ïé èáëáóóïðïñßåò êáé ïé áíáêáëýøåéò ðïõ äéåýñõíáí ôïõò ðíåõìáôéêïýò ïñßæïíôåò
ôïõ áíèñþðïõ.
367
CSZR 2CIG
3. Ç ÈÑÇÓÊÅÕÔÉÊÇ ÌÅÔÁÑÑÕÈÌÉÓÇ
Ç Åõñþðç
óôïõò
íåüôåñïõò
Ðåñßëçøç
÷ñüíïõò Ç êñßóç óôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ïé áíèñùðéóôÝò
Óôï ôÝëïò ôïõ Ìåóáßùíá ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá âñéóêüôáí óå êñßóç êáé äå
ìðïñïýóå íá áíôáðïêñéèåß óôéò áíÜãêåò ôùí ðéóôþí. Ç çèéêÞ äéáöèïñÜ ôïõ êëÞñïõ, ï
ðñïêëçôéêüò ôñüðïò æùÞò ôùí áíùôÝñùí êëçñéêþí êáé ç ðáñáìÝëçóç ôïõ êáôþôåñïõ
êëÞñïõ ðñïêáëïýóáí ôéò äéáìáñôõñßåò ôùí ðéóôþí. Ïé ÷ñéóôéáíïß âñßóêïíôáí óå óýã÷õóç,
êáèþò äåí åß÷áí ðíåõìáôéêÞ êáèïäÞãçóç êáé êõñéáñ÷ïýíôáí áðü öüâïõò, áíçóõ÷ßåò êáé
ôçí áãùíßá ãéá ôç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò ôïõò. Ç Åêêëçóßá åêìåôáëëåýôçêå ôï ìåôáèáíÜôéï
öüâï ôïõò ðïõëþíôáò óõã÷ùñï÷Üñôéá.
Ôï áíèñùðéóôéêü êßíçìá óõíÝâáëå óôçí åêäÞëùóç ôçò Ìåôáññýèìéóçò êáôáäéêÜæïíôáò
ôéò ðñáêôéêÝò ôçò Åêêëçóßáò êáé ôéò äåéóéäáéìïíßåò ôïõ ëáïý êáé áíôéðñïôåßíïíôáò åéëéêñéíÞ
ðßóôç êáé ìåëÝôç ôçò Áãßáò ÃñáöÞò.
Ç ðñïôåóôáíôéêÞ ìåôáññýèìéóç
Óôç Ãåñìáíßá ç ìáæéêÞ ðþëçóç ôùí óõã÷ùñï÷áñôßùí ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç ôïõ
Ìáñôßíïõ Ëïýèçñïõ, ðïõ ôïí Ïêôþâñç ôïõ 1517 èõñïêüëëçóå ó' Ýíá íáü ôçò ÂéôåìâÝñãçò
Ýíáí êáôÜëïãï ìå 95 èÝóåéò, ìå ôéò ïðïßåò êáôáäßêáæå ôá óõã÷ùñï÷Üñôéá êáé õðïóôÞñéæå
üôé ç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò åßíáé áðïôÝëåóìá ìüíï ôçò ðßóôçò. Ï ðÜðáò áöüñéóå ôï Ëïýèçñï,
êé áõôüò Ýêáøå äçìïóßùò ôç âïýëá.
Ç äéäáóêáëßá ôïõ Ëïýèçñïõ äéáäüèçêå ôá÷ýôáôá óôç Ãåñìáíßá êáé ï áõôïêñÜôïñáò
ÊÜñïëïò Å´, åðåéäÞ öïâÞèçêå ôç äéÜóðáóç ôïõ êñÜôïõò, Ýèåóå åêôüò íüìïõ ôï Ëïýèçñï
êáé áðïêÞñõîå ôï Ëïõèçñáíéóìü. Ïé ïðáäïß ôïõ Ëïýèçñïõ êáé ïé ãåñìáíïß çãåìüíåò
äéáìáñôõñÞèçêáí ãé' áõôÞ ôçí ðïëéôéêÞ, ãé' áõôü ïíïìÜóôçêáí äéáìáñôõñüìåíïé Þ
ðñïôåóôÜíôåò. Áêïëïýèçóå ãåíéêåõìÝíç óýññáîç ìåôáîý äéáìáñôõñïìÝíùí êáé
áõôïêñáôïñéêþí äõíÜìåùí, ðïõ ôåñìáôßóôçêå ìå ôçí ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò (1555), ìå
ôçí ïðïßá áíáãíùñßóôçêå ç íïìéìüôçôá ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý.
Ç Ìåôáññýèìéóç äéáäüèçêå êáé óå Üëëåò ÷þñåò ìå äéÜöïñåò ðáñáëëáãÝò. Óôç Ãáëëßá
Ýäñáóå ï ÉùÜííçò Êáëâßíïò. Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ðñïÝâç óå óêëçñÝò äéþîåéò
åíáíôßïí ôùí Êáëâéíéóôþí. ÌåôÜ áðü áñêåôïýò áéìáôçñïýò ðïëÝìïõò ïé óõãêñïýóåéò
ôåñìáôßóôçêáí ìå ôï ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò (1598) êáé áíáãíùñßóôçêå ï Êáëâéíéóìüò.
Ïé áíôéäñÜóåéò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
Ç ôá÷ýôáôç äéÜäïóç ôïõ Ðñïôåóôáíôéóìïý ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç ôçò
ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò, ç ïðïßá ïñãÜíùóå ôç äéêÞ ôçò Ìåôáññýèìéóç, ôçí
Áíôéìåôáññýèìéóç. Óôç Óýíïäï ôïõ ÔñÝíôï (1545 - 1563) ðÜñèçêáí áðïöÜóåéò ãéá ôçí
áíáóõãêñüôçóç ôçò Åêêëçóßáò êáé äñáóôéêÜ ìÝôñá åíáíôßïí ôçò Ìåôáññýèìéóçò.
Ôáõôü÷ñïíá ãéá íá ðñïâëçèåß ç äýíáìç êáé ôï êýñïò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
éäñýèçêáí ðïëëïß åðéâëçôéêïß íáïß óå ñõèìü ìðáñüê, åíéó÷ýèçêå ç ëáôñåßá ôçò Èåïôüêïõ
êáé ðïëëáðëáóéÜóôçêáí ïé åéêüíåò êáé ïé ôåëåôÝò.
Ç Åõñþðç ìåôÜ ôç Ìåôáññýèìéóç
Ïé óõíÝðåéåò ôçò Ìåôáññýèìéóçò Þôáí: íá äéáéñåèåß ðíåõìáôéêÜ ç Åõñþðç êáé íá
368
CSZR 2CIG
óõíôåëåóôïýí ó' áõôÞ èñçóêåõôéêÝò êáé ãåíéêüôåñåò ìåôáâïëÝò. Ç ìåôÜöñáóç ôçò Âßâëïõ
óå åèíéêÝò ãëþóóåò ïäÞãçóå óôçí áíÜðôõîç ôùí åèíéêþí ëïãïôå÷íéþí êáé óôç äéáìüñöùóç Ç Åõñþðç
ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò. Åðßóçò äçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíÜðôõîç ôùí óôïõò
åðéóôçìþí, åêäçìïêñáôéóìü ôùí èåóìþí, ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç êáé êïéíùíéêÞ åëåõèåñßá. íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
Ç êñßóç óôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ïé áíèñùðéóôÝò
• ÔÁ ÁÉÔÉÁ
1) ÔÝëïò Ìåóáßùíá: ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá o êñßóç êáé áäõíáìßá áíôáðüêñéóçò
óôéò áíÜãêåò ôùí ðéóôþí
2) ÇèéêÞ äéáöèïñÜ êëÞñïõ o äéáìáñôõñßåò ðéóôþí
3) Ðñïêëçôéêüò ôñüðïò æùÞò áíùôÝñùí êëçñéêþí: o áíôáãùíéóìüò ðëïýôïõ
o áäéáöïñßá ãéá ôï ðïßìíéï
4) Êáôþôåñïé êëçñéêïß o åßíáé ðáñáìåëçìÝíïé
o æïõí ìÝóá óôçí áìÜèåéá
5) Ïé ÷ñéóôéáíïß: o åßíáé áíÞóõ÷ïé (óõíå÷åßò ðüëåìïé, åðéäçìßåò, ðñïöçôåßåò ãéá ôï
ôÝëïò ôïõ êüóìïõ)
o äåí Ý÷ïõí ðíåõìáôéêÞ êáèïäÞãçóç
o âñßóêïíôáé óå óýã÷õóç
o êõñéáñ÷ïýíôáé áðü o ôçí éäÝá ôïõ èáíÜôïõ êáé
o ôçí áãùíßá ãéá ôç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò
6) Ç Åêêëçóßá: o áäõíáôåß íá áíôáðïêñéèåß óôéò áíçóõ÷ßåò ôùí ðéóôþí
o åêìåôáëëåýåôáé ôï ìåôáèáíÜôéï öüâï ôïõò
o ðïõëÜ óõã÷ùñï÷Üñôéá (: Ýããñáöá Üöåóçò áìáñôéþí)
• Ç óõìâïëÞ ôïõ áíèñùðéóôéêïý êéíÞìáôïò óôçí åêäÞëùóç ôçò Ìåôáññýèìéóçò
- Ïé áíèñùðéóôÝò: o êáôáäéêÜæïõí ôéò ðñáêôéêÝò ôçò Åêêëçóßáò

o êáôáäéêÜæïõí ôéò äåéóéäáéìïíßåò ôïõ ëáïý
o áíôéðñïôåßíïõí : åéëéêñéíÞ ðßóôç, âáóéóìÝíç óôï áëçèéíü ìçíõìá
ôïõ ×ñéóôïý
o õðïóôçñßæïõí ôçí Üìåóç åðáöÞ ôùí ×ñéóôéáíþí ìå ôï èåßï ëüãï
(Áãßá ÃñáöÞ)
Ç ðñïôåóôáíôéêÞ ìåôáññýèìéóç
• á) ÃÅÑÌÁÍÉÁ o ìáæéêÞ ðþëçóç óõã÷ùñï÷áñôßùí
– Áíôßäñáóç Ìáñôßíïõ Ëïýèçñïõ o 95 èÝóåéò* (Ïêô. 1517)

– *èÝóåéò: åðé÷åéñÞìáôá ìå ôá ïðïßá: o êáôáäßêáæå ôá óõã÷ùñï÷Üñôéá
o õðïóôÞñéæå ôéò áðüøåéò ôïõ ãéá èñçóêåßá
– Áíôßäñáóç ðÜðá o áöïñéóìüò Ëïýèçñïõ (1520)
– Ëïýèçñïò o Ýêáøå äçìüóéá ôç âïýëá
369
CSZR 2CIG
• Ç äéÜäïóç ôçò Ìåôáññýèìéóçò

Ç Åõñþðç – Ç äéäáóêáëßá ôïõ Ëïýèçñïõ o ç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò åßíáé áðïôÝëåóìá ìüíï ôçò
óôïõò ðßóôçò
íåüôåñïõò äéáäüèçêå ôá÷ýôáôá óôç Ãåñìáíßá
÷ñüíïõò – Áíôßäñáóç áõôïêñÜôïñá ÊÁÑÏËÏÕ Å´: o Ýèåóå åêôüò íüìïõ ôï Ëïýèçñï
o áðïêÞñõîå ôï Ëïõèçñáíéóìü
Áéôßá o ï öüâïò ôïõ ãéá äéÜóðáóç ôïõ êñÜôïõò
– Áíôßäñáóç ïðáäþí Ëïýèçñïõ êáé ãåñìáíþí çãåìüíùí o äéáìáñôõñßá o
äéáìáñôõñüìåíïé Þ ðñïôåóôÜíôåò
– Ãåíßêåõóç óýññáîçò ìåôáîý ïðáäþí Ëïýèçñïõ êáé áõôïêñáôïñéêþí äõíÜìåùí
– Ôåñìáôéóìüò óýññáîçò ìå ÅéñÞíç Áõãïýóôáò (1555)
p
1) áíáãíþñéæå ôç íïìéìüôçôá ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý
2) áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá óå êÜèå çãåìüíá íá åðéâÜëåé
óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõ ôï äüãìá ðïõ Þèåëå.
– ÁðïôÝëåóìá:
Ç Ãåñìáíßá äéáéñÝèçêå óå o á) êñÜôç êáèïëéêÜ êáé â) êñÜôç äéáìáñôõñüìåíá
– ÄéÜäïóç Ìåôáññýèìéóçò êáé óå Üëëåò ÷þñåò ìå äéÜöïñåò ðáñáëëáãÝò
– Áíôßäñáóç ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
â) ÃÁËËÉÁ
– ÄéÜäïóç Ìåôáññýèìéóçò
– Åêðñüóùðïò: ï Êáëâßíïò
– Ïðáäïß: ÃÜëëïé ðñïôåóôÜíôåò Þ ÊáëâéíéóôÝò (Ïõãåíüôïé)
– Óõãêñïýóåéò ìåôáîý Êáëâéíéóôþí êáé ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
– Ðáñßóé o óöáãÞ 2000 Êáëâéíéóôþí (24 Áõãïýóôïõ 1572 o íý÷ôá Áãßïõ
Âáñèïëïìáßïõ)
– Áêïëïýèçóáí áéìáôçñïß ðüëåìïé ãéá 30 ðåñßðïõ ÷ñüíéá
– 1598 o ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò o áðïêáôáóôÜèçêå ç åéñÞíç
p
Áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá ôùí Êáëâéíéóôþí íá áóêïýí åëåýèåñá ôç ëáôñåßá ôïõò õðü
ïñéóìÝíåò üìùò ðñïûðïèÝóåéò
Ïé áíôéäñÜóåéò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
– Ôá÷ýôáôç åðéôõ÷ßá Ðñïôåóôáíôéóìïý o áíôßäñáóç ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò
– ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá:
1) ÏñãÜíùóå ôç äéêÞ ôçò Ìåôáññýèìéóç (Áíôéìåôáññýèìéóç)
2) ÓõãêÜëåóå ôç Óýíïäï ôïõ ÔñÝíôï (1545 - 1563)
p
á) áðïöÜóåéò ãéá áíáóõãêñüôçóç ôçò Åêêëçóßáò
â) äñáóôéêÜ ìÝôñá* åíáíôßïí Ìåôáññýèìéóçò
*ìÝôñá: 1) Ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá, 2) ÉåñÜ ÅîÝôáóç, 3) Ëïãïêñéóßá
370
CSZR 2CIG
3) ºäñõóç íÝùí åðéâëçôéêþí íáþí óå ñõèìü ìðáñüê (: ìå ðëïýóéï äéÜêïóìï)

Óôü÷ïé: o á) ç ðñïâïëÞ ôçò äýíáìçò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò Ç Åõñþðç
oâ) ç åðéâåâáßùóç ôçò õðåñï÷Þò ôïõ Ñùìáéïêáèïëéêïý äüãìáôïò Ýíáíôé óôïõò
ôïõ Ðñïôåóôáíôéóìïý íåüôåñïõò
4) Åíéó÷ýèçêå ç ëáôñåßá ôçò Èåïôüêïõ êáé ðïëëáðëáóéÜóôçêáí ïé åéêüíåò êáé ïé ÷ñüíïõò
ôåëåôÝò
Ç Åõñþðç ìåôÜ ôç Ìåôáññýèìéóç
– ÐíåõìáôéêÞ äéáßñåóç ôçò Åõñþðçò
p
á) Ðñïôåóôáíôéóìüò o óôç Âüñåéá Åõñþðç
â) Ñùìáéïêáèïëéêéóìüò o óôç íüôéá Åõñþðç
ã) Ïñèïäïîßá o åëëçíéêüò ÷þñïò, ÂáëêÜíéá, Ñùóßá
– Ç ðñïôåóôáíôéêÞ Ìåôáññýèìéóç ðñïêÜëåóå o èñçóêåõôéêÝò ìåôáâïëÝò êáé

ðïëéôéêÝò ìåôáâïëÝò* óôçí Åõñþðç
*ÌåôáâïëÝò:
1) Ç ìåôÜöñáóç ôçò Âßâëïõ óå åèíéêÝò ãëþóóåò: o áíÜðôõîç åèíéêþí ëïãïôå÷íéþí
o óöõñçëÜôçóç åèíéêÞò
óõíåßäçóçò
2) ÄçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñïûðïèÝóåéò ãéá:oá) åîÝëéîç åðéóôçìþí
oâ) åêäçìïêñáôéóìü èåóìþí
oã) ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç
o ä) êïéíùíéêÞ åëåõèåñßá
Ìåôáññýèìéóç (óåë. 120)
ÏíïìÜæåôáé ç èñçóêåõôéêÞ êßíçóç, ðïõ åêäçëþèçêå êáôÜ ôï 16ï áéþíá áñ÷éêÜ óôç
Ãåñìáíßá êáé ìåôÜ óå Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò, ìå áðïôÝëåóìá ôç äéÜóðáóç ôçò
êáèïëéêÞò åêêëçóßáò êáé ôç äçìéïõñãßá Üëëùí åêêëçóéþí, èñçóêåõôéêþí êïéíïôÞôùí
êáé áéñÝóåùí.
óõã÷ùñï÷Üñôéá (óåë. 120)
¸ããñáöá Üöåóçò áìáñôéþí ðïõ ðïõëïýóå ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá óôï ôÝëïò ôïõ
Ìåóáßùíá.
âïýëá (óåë. 121)
¸ããñáöï ðïõ Ýöåñå ôç óöñáãßäá ôïõ ðÜðá ôçò Ñþìçò.
Äéáìáñôõñüìåíïé Þ ðñïôåóôÜíôåò Þ Ëïõèçñáíïß (óåë. 121)
Ïé ïðáäïß ôïõ Ìáñôßíïõ Ëïýèçñïõ. ÏíïìÜóôçêáí "äéáìáñôõñüìåíïé" åðåéäÞ
äéáìáñôõñÞèçêáí ãéá ôçí áðïêÞñõîç ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý áðü ôïí áõôïêñÜôïñá ôçò
Ãåñìáíßáò ÊÜñïëï Å´. ÏíïìÜóôçêáí êáé "ðñïôåóôÜíôåò" áðü ôï ëáôéíéêü ñÞìá protestor
= äéáìáñôýñïìáé.
Ëïõèçñáíéóìüò (óåë. 121)
Äüãìá ðïõ åéóÞãáãå ï Ìáñôßíïò Ëïýèçñïò. Óýìöùíá ìå áõôü ç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò 371
åßíáé áðïôÝëåóìá ìüíï ôçò ðßóôçò.
CSZR 2CIG
ÊáëâéíéóôÝò (óåë. 121)

Ïé ðñþôïé Ïé ïðáäïß ôïõ ÃÜëëïõ ìåôáññõèìéóôÞ ÉùÜííç Êáëâßíïõ. Óýìöùíá ìå ôïõò ÊáëâéíéóôÝò
áéþíåò p
ç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò ðßóôçò êáé ôïõ áðüëõôïõ ðñïïñéóìïý
ôïõ Âõæáíôßïõ (äçëáäÞ ï Èåüò ðñïêáèïñßæåé ôçí ôý÷ç ôùí áíèñþðùí).
ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò (óåë. 121)
ÓõíèÞêç ðïõ õðïãñÜöôçêå ôï 1555 óôç Ãåñìáíßá, ìåôáîý ôùí ãåñìáíþí çãåìüíùí,
ðïõ õðïóôÞñéæáí ôï Ëïýèçñï, êáé ôïõ áõôïêñÜôïñá Êáñüëïõ Å´. Ìå áõôÞí :
1) ôåñìáôßóôçêå ç ãåíéêåõìÝíç óýññáîç óôç Ãåñìáíßá,
2) áíáãíùñßóôçêå ç íïìéìüôçôá ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý êáé
3) áíáãíùñßóôçêå ôï äéêáßùìá êÜèå çãåìüíá íá åðéâÜëåé óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõ ôï äüãìá
ðïõ åðéèõìïýóå.
ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁ: Ìå ôç óõíèÞêç áõôÞ ç Ãåñìáíßá äéáéñÝèçêå óå êñÜôç êáèïëéêÜ êáé
äéáìáñôõñüìåíá.
ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò (óåë. 121)
ÄéÜôáãìá ðïõ õðïãñÜöôçêå ôï 1598 óôç Ãáëëßá, ìåôáîý ôïõ áõôïêñÜôïñá (Åññßêïõ
Ä´ ôçò ÍáâÜññáò) êáé ôùí Êáëâéíéóôþí, ìå ôï ïðïßï áðïêáôáóôÜèçêå ç åéñÞíç ìåôÜ áðü
ìéá ìáêñÜ ðåñßïäï áéìáôçñþí ðïëÝìùí. Áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá óôïõò ÃÜëëïõò
ÊáëâéíéóôÝò (Ïõãåíüôïõò) íá áóêïýí åëåýèåñá ôç ëáôñåßá ôïõò õðü ïñéóìÝíåò üìùò
ðñïûðïèÝóåéò.
ÓÇÌÁÓÉÁ: Ôï äéÜôáãìá áõôü åß÷å ìåãÜëç éóôïñéêÞ óçìáóßá, ãéáôß êáèéÝñùíå ôç
èñçóêåõôéêÞ åëåõèåñßá.
ÁíáêëÞèçêå ôï 1685 áðü ôï Ëïõäïâßêï ÉÄ´.
Íý÷ôá ôïõ Áãßïõ Âáñèïëïìáßïõ (óåë. 121)
¸ôóé ïíïìÜóôçêå ç íý÷ôá ôçò 24çò Áõãïýóôïõ (ãéïñôÞ ôïõ áãßïõ Âáñèïëïìáßïõ) 1572,
êáôÜ ôçí ïðïßá Ýãéíå óôï Ðáñßóé óöáãÞ 2000 Ïõãåíüôùí áðü ôç ãáëëéêÞ çãåóßá.
Áíôéìåôáññýèìéóç (óåë. 122)
Ç ìåôáññýèìéóç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò, ðïõ Ýãéíå ìåôÜ ôçí ôá÷ýôáôç åðéôõ÷ßá
ôïõ ðñïôåóôáíôéóìïý.
Óýíïäïò ôïõ ÔñÝíôï (1545 - 1563) (óåë. 122)
ÓõãêëÞèçêå áðü ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá, óôï ÔñÝíôï ôçò Éôáëßáò, ìå óêïðü ôçí
áíôéìåôþðéóç ôùí áäõíáìéþí ôçò, ðïõ åß÷áí ðñïêáëÝóåé ôç Ìåôáññýèìéóç, êáé ôçí
áðïóáöÞíéóç ôïõ êáèïëéêïý äüãìáôïò. Óôç Óýíïäï áõôÞ ðÜñèçêáí áðïöÜóåéò ãéá
ôçí çèéêïðíåõìáôéêÞ áíáóõãêñüôçóÞ ôçò êáé äñáóôéêÜ ìÝôñá åíáíôßïí ôçò
Ìåôáññýèìéóçò (Ìïíá÷éêÜ ÔÜãìáôá, ÉåñÜ ÅîÝôáóç, Ëïãïêñéóßá). Ïé åñãáóßåò ôçò
äéÞñêåóáí 18 ÷ñüíéá (1545 - 1563) .
Ìðáñüê (óåë. 122)
Ñõèìüò íáïý ìå ðëïýóéï äéÜêïóìï, ðïõ óôü÷åõå óôçí ðñïâïëÞ ôçò äýíáìçò ôçò
ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò êáé óôçí åðéâåâáßùóç ôçò õðåñï÷Þò ôïõ ñùìáéïêáèïëéêïý
äüãìáôïò Ýíáíôé ôïõ ðñïôåóôáíôéóìïý. (áðü ôï 16ï áéþíá óôéò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò
üðïõ åðéêñÜôçóå ï Êáèïëéêéóìüò).
372
CSZR 2CIG
Π ΙΝΑΚΑΣ Ο ΝΟΜΑΤΩΝ
Êáëâßíïò (óåë. 121) 330 – 717
(1509 - 1564). ÃåííÞèçêå óôç Ãáëëßá, óðïýäáóå íïìéêÜ, öéëïóïößá êáé èåïëïãßá. Ôï
1528 áíáãïñåýèçêå äéäÜêôïñáò êáé áðü ôï 1531 óôñÜöçêå ðñïò ôç Ìåôáññýèìéóç.
ÁíáãêÜóôçêå üìùò ëüãù ôùí éäåþí ôïõ íá åãêáôáëåßøåé ôï Ðáñßóé êáé íá ìåôáâåß óôçí
Åëâåôßá êáé óôç óõíÝ÷åéá íá åãêáôáóôáèåß óôç Ãåíåýç (1537), ç ïðïßá Ýãéíå ôï åðßêåíôñï
ôïõ Êáëâéíéóìïý. Ôï Ýñãï ôïõ "×ñéóôéáíéêÞ Äéäáóêáëßá" (1536) áðïôåëåß ôçí ðëçñÝóôåñç
Ýêöñáóç ôïõ Êáëâéíéóìïý.
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΦΡΑΣΕΩΝ
"óõã÷ùñï÷Üñôéá" (óåë. 120)
Ï ðÜðáò ËÝùí É´ ðñïêåéìÝíïõ, ôï 1515, íá óõãêåíôñþóåé ÷ñÞìáôá ãéá ôçí áðïðåñÜôùóç
ôïõ íáïý ôïõ áãßïõ ÐÝôñïõ óôç Ñþìç, Ýäùóå ôçí Üäåéá ãéá ìáæéêÞ Ýêäïóç êáé ðþëçóç
åããñÜöùí Üöåóçò áìáñôéþí. Ï ðñïêëçôéêüò ôñüðïò äéÜèåóçò ôùí åããñÜöùí áõôþí
áðü ôïí ìïíá÷ü ÔÝíôæåë êáé ç äéáêÞñõîÞ ôïõ üôé "ìüëéò áêïõóôåß ï Þ÷ïò áðü ôá ÷ñÞìáôá
ðïõ ðëçñþíïíôáé ãéá ôï óõã÷ùñï÷Üñôé, ïé øõ÷Ýò ìåôáðçäïýí áðü ôï êáèáñôÞñéï óôïí
ðáñÜäåéóï", ðñïêÜëåóå ôçí áãáíÜêôçóç ôïõ Ëïýèçñïõ.
Èõñïêüëëçóç 95 èÝóåùí Ì. Ëïýèçñïõ óå íáü ôçò

1517
ÂéôåìâÝñãçò.
1555 ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò
24 Áõã. 1572 Íý÷ôá Áãßïõ Âáñèïëïìáßïõ
1598 ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò
1545 - 1563 Óýíïäïò ôïõ ÔñÝíôï
373
CSZR 2CIG

Ïé ðñþôïé (ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.Ë.Ð.)
áéþíåò
ôïõ Âõæáíôßïõ 1) ÅÉÊÏÍÁ: "Ôï ðëïßï ôùí ôñåëþí " (óåë. 120)
Ðßíáêáò ôïõ Éåñþíõìïõ Ìðïò (1490)
Åñþôçóç : Ðïéá áëëçãïñßá õðÜñ÷åé óôçí åéêüíá áõôÞ ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôÜóôáóç, óôçí
ïðïßá âñßóêïíôáé ïé ×ñéóôéáíïß; Ðïéïò åõèýíåôáé; (Íá ðñïóÝîåôå ôá
ðñüóùðá).
Óôçí åéêüíá áõôÞ õðÜñ÷åé ç áëëçãïñßá ôçò ðíåõìáôéêÞò óýã÷õóçò óôçí ïðïßá
âñßóêïíôáí ïé ÷ñéóôéáíïß óôá ôÝëç ôïõ Ìåóáßùíá. Ïé ÷ñéóôéáíïß Þôáí èïñõâçìÝíïé áðü
ôïõò óõíå÷åßò ðïëÝìïõò, ôéò åðéäçìßåò êáé ôéò ðñïöçôåßåò ãéá ôï ôÝëïò ôïõ êüóìïõ.
Âñßóêïíôáí óå óýã÷õóç, ãéáôß äåí åß÷áí ðíåõìáôéêÞ êáèïäÞãçóç êáé êõñéáñ÷ïýíôáí áð'
ôçí éäÝá ôïõ èáíÜôïõ êáé ôçí áãùíßá ãéá ôç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò ôïõò.
Ãéá ôçí êáôÜóôáóç áõôÞ åõèýíåôáé ç êñßóç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò ðïõ äåí
ìðïñïýóå íá áíôáðïêñéèåß óôéò èñçóêåõôéêÝò áíÜãêåò ôùí ðéóôþí, ðïõ ó' áõôÞ ôç öÜóç
Þôáí ðéï ðñïóùðéêÝò. ÅðéðëÝïí ç çèéêÞ äéáöèïñÜ ôïõ êëÞñïõ êáé ç áäéáöïñßá ôïõ ãéá ôïõò
ðéóôïýò, óõíôåëïýóáí áêüìç ðåñéóóüôåñï óôç óýã÷õóç êáé óôçí áðïãïÞôåõóç.
ÐñÜãìáôé óôá ôÝëç ôïõ Ìåóáßùíá ïé Üíèñùðïé âñÝèçêáí ìðñïóôÜ óå íÝåò êáôáóôÜóåéò
êáé äåäïìÝíá. Ðïëëïß ìç ìðïñþíôáò íá ôá êáôáíïÞóïõí ðåñéÝñ÷ïíôáí óå óýã÷õóç Þ
ôñåëáßíïíôáí. Ç Ýììïíç óêÝøç ôïõ èáíÜôïõ êáé ç ôñÝëá êõñéáñ÷ïýóáí óôçí êáèçìåñéíÞ
æùÞ ôùí áíèñþðùí.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: " Ç çèéêÞ ðáñáêìÞ ôïõ êëÞñïõ" (óåë. 120)

(áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ ¸ñáóìïõ: "Ìùñßáò Åãêþìéïí")
Åñþôçóç :Ðïéåò ìïìöÝò áðåõèýíåé ï ¸ñáóìïò óôïí áíþôåñï êëÞñï;

Óôï áðüóðáóìá áõôü ï ¸ñáóìïò êáôçãïñåß ôïí áíþôåñï êëÞñï ãéá ðëÞñç áðïîÝíùóÞ
ôïõ áðü ôçí áðïóôïëÞ ôïõ. ÐáñÜëëçëá, ðñïóäéïñßæåé ôéò áñåôÝò êáé ôéò õðï÷ñåþóåéò ðïõ
ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ïé åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò ãéá íá åßíáé áíôÜîéïé ôçò èÝóçò êáé ôçò
áðïóôïëÞò ôïõò. ÓõãêåêñéìÝíá ôïõò êáôçãïñåß üôé:
Áíôáãùíßæïíôáé ôïõò çãåìüíåò óôçí ðïëõôÝëåéá, åíþ èá Ýðñåðå íá åßíáé ðéï ôáðåéíïß
êáé åñãáôéêïß, ãéáôß ï ôßôëïò ôïõò (ðÜðåò, êáñäéíÜëéïé, åðßóêïðïé) óçìáßíåé åñãáóßá,
åãñÞãïñóç êáé öñïíôßäá.
Ôïõò êáôçãïñåß åðßóçò üôé áðïìõæïýí ÷ñÞìáôá áðü ôï ðïßìíéü ôïõò, åíþ èá Ýðñåðå
íá èõìïýíôáé üôé åßíáé äéÜäï÷ïé ôùí áðïóôüëùí êáé ïé ðÜðåò åéäéêÜ üôé åßíáé ôïðïôçñçôÝò
ôïõ ×ñéóôïý óôç ãç, ãé' áõôü èá Ýðñåðå íá ìéìçèïýí ôç æùÞ ôïõ êáé íá êÜíïõí ðñÜîç ôç
äéäáóêáëßá ôïõ.
3) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: " Ç ñÞîç ìå ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá" (óåë. 121)

(èÝóåéò ôïõ Ìáñôßíïõ Ëïýèçñïõ)
Åñþôçóç :Ôé êáôáäéêÜæåé ï Ëïýèçñïò ìå ôéò èÝóåéò ôïõ áõôÝò êáé ôé õðïóôçñßæåé;
374 Ï Ëïýèçñïò ìå ôéò "èÝóåéò" 32 êáé 36 åêöñÜæåé ôç äéáöùíßá ôïõ ìå ôçí ÑùìáéïêáèïëéêÞ
CSZR 2CIG
Åêêëçóßá êáé Ýñ÷åôáé óå åõèåßá ñÞîç ìå ôïí ðÜðá, ãéáôß êáôáäéêÜæåé ôçí ôáêôéêÞ ôùí
óõã÷ùñï÷áñôéþí. Õðïóôçñßæåé üôé ìüíï ç åéëéêñéíÞò ðßóôç åîáóöáëßæåé ôç óùôçñßá ôùí
áíèñþðùí (32) êáé áñêåß ìüíï ç åéëéêñéíÞò ìåôÜíïéá ãéá ôçí Üöåóç ôùí áìáñôéþí, ÷ùñßò 330 – 717
óõã÷ùñï÷Üñôéá (36).
4) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: " ÂáóéêÞ èÝóç ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ ËïõèÞñïõ" (óåë. 121)
(Ìáñôßíïò Ëïýèçñïò, "Ãéá ôç óùôçñßá ôïõ ×ñéóôéáíïý")
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéï åßíáé ôï âáóéêü óçìåßï ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ ËïõèÞñïõ;

â) Ãéáôß ïé áðüøåéò áõôÝò ôïõ ËïõèÞñïõ Ýñ÷ïíôáé óå ñÞîç ìå ôçí êïéíÞ
ðßóôç ôçò åðï÷Þò ôïõ; Íá ëÜâåôå õðüøç óáò üôé, óýìöùíá ìå ôï
Ëïýèçñï, åöüóïí ìüíï ç ðßóôç ïäçãåß óôç óùôçñßá ôçò øç÷Þò, ïé
åîùôåñéêïß ëáôñåõôéêïß ôýðïé (üðùò íçóôåßá, ðñïóåõ÷Þ) äåí Ý÷ïõí êáìéÜ
ïõóéáóôéêÞ áîßá.
Ôï âáóéêü óçìåßï ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ Ëïýèçñïõ åßíáé üôé áñêåß ìüíï ç ðßóôç óôï Èåü
ãéá ôçí Üöåóç ôùí áìáñôéþí êáé ôç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò. Ç ðßóôç ìüíï, åîáóöáëßæåé ôç
äéêáéïóýíç, ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí åõôõ÷ßá. Äåí ÷ñåéÜæïíôáé êáôÜ ôï Ëïýèçñï ïýôå íçóôåßåò,
ïýôå ðñïóåõ÷Ýò, ãéáôß áõôÜ åßíáé åîùôåñéêïß ëáôñåõôéêïß ôýðïé, ðïõ äåí Ý÷ïõí êáìéÜ
ïõóéáóôéêÞ áîßá.
Ïé áðüøåéò ôïõ Ëïýèçñïõ Ýñ÷ïíôáé óå ñÞîç ìå ôçí êïéíÞ ðßóôç ôçò åðï÷Þò ôïõ, ãéáôß
ôï ñùìáéïêáèïëéêü äüãìá üñéæå üôé ç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò ðßóôçò êáé
ôùí êáëþí ðñÜîåùí.
5) ÅÉÊÏÍÅÓ: á) "Ôï åóùôåñéêü åíüò êáëâéíéêïý íáïý" (óåë. 122)

â) "Ç åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ ÐÝôñïõ óôç Ñþìç" (óåë. 122)
Åñþôçóç: Ðïéá äéáöïñÜ ðáñáôçñåßôå ùò ðñïò ôï äéÜêïóìï ôùí äýï íáþí; Ðïéá
óêïðéìüôçôá åîõðçñåôåßôáé óå êÜèå ðåñßðôùóç;
Ðáñáôçñþíôáò ôï åóùôåñéêü ôùí äýï íáþí äéáðéóôþíïõìå üôé õðÜñ÷åé ìåãÜëç äéáöïñÜ
ùò ðñïò ôéò äéáóôÜóåéò êáé ùò ðñïò ôï äéÜêïóìï. Ôï Ìðáëôáêßíï - êïõâïýêëéï ðïõ êáëýðôåé
ôçí Áãßá ÔñÜðåæá óôçí Åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ ÐÝôñïõ óôç Ñþìç åßíáé ðïëý ìåãÜëùí
äéáóôÜóåùí, åðéâëçôéêü êáé Ý÷åé ðëïõóéüôáôï äéÜêïóìï, åíþ ôï åóùôåñéêü ôïõ Êáëâéíéêïý
íáïý åßíáé ìéêñüôåñùí äéáóôÜóåùí áðëü êáé ëéôü.
Óôçí á´ ðåñßðôùóç óôü÷ïò åßíáé ç ðñïâïëÞ ôçò äýíáìçò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò
Åêêëçóßáò êáé ç åðéâåâáßùóç ôçò õðåñï÷Þò ôïõ ñùìáéïêáèïëéêïý äüãìáôïò Ýíáíôé ôïõ
ðñïôåóôáíôéóìïý, áëëÜ êáé ç ðñïâïëÞ ôïõ êýñïõò ôïõ ðÜðá.
Óôç â´ ðåñßðôùóç ìå ôç ëéôüôçôá êáé ôçí ôáðåéíüôçôá ðñïâÜëëåôáé ç éäåïëïãßá ôïõ
Êáëâéíéóìïý, ðïõ äéáêñßíåôáé áðü áõóôçñüôçôá êáé êáôáäéêÜæåé ôéò ÷áñÝò êáé ôéò
áðïëáýóåéò ôçò æùÞò. Ï Êáëâéíéóìüò êáôÞñãçóå ôïí êëÞñï êáé áíÝèåóå ôç äéïßêçóç ôçò
Åêêëçóßáò óôïõò ðñåóâýôåñïõò ôçò èñçóêåõôéêÞò êïéíüôçôáò (ãé' áõôü ç Åêêëçóßá ôïõò
ëÝãåôáé "ÐñåóâõôåñéáíÞ").
375
CSZR 2CIG

Ïé ðñþôïé
áéþíåò 1. ÓõæÞôçóå ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ
ôïõ Âõæáíôßïõ Åêêëçóßá ãéá íá åðéâÜëåé ôç èñçóêåõôéêÞ áíôéìåôáññýèìéóç óôéò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò.
(Üîïíåò áíáöïñÜò: èñçóêåßá, êïéíùíßá, ðïëéôéêÞ, ôÝ÷íç. Áîéïðïßçóç ôùí ãíþóåùí áðü
ôá áíôßóôïé÷á ìáèÞìáôá: èñçóêåõôéêÜ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ áãùãÞ, áéóèçôéêÞ
áãùãÞ)
Ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá ðñïêåéìÝíïõ íá åðéâÜëåé ôç èñçóêåõôéêÞ Áíôéìåôáññýèìéóç

óôéò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò, ÷ñçóéìïðïßçóå äéÜöïñá ìÝôñá, ðïõ åß÷áí ÷áñáêôÞñá: á)
Èñçóêåõôéêü, â) ðïëéôéêü, ã) êïéíùíéêü êáé ä) áéóèçôéêü.
á) Èñçóêåõôéêü: 1) ¹ñèå óå áíôéðáñÜèåóç ìå ôïí Ðñïôåóôáíôéóìü óå äïãìáôéêü
åðßðåäï. Ãéá ôï ëüãï áõôü Þôáí áíáãêáßï íá áðïóáöçíéóôåß ôï Êáèïëéêü äüãìá êáé áõôü
Ýãéíå óôç Óýíïäï ôïõ ÔñÝíôï. 2) Áíáäéïñãáíþèçêáí ôá ìïíá÷éêÜ ôÜãìáôá êáé éäñýèçêáí
íÝá, ðïõ åß÷áí ùò áðïóôïëÞ íá åíéó÷ýóïõí êáé íá äéáäþóïõí ôç ñùìáéïêáèïëéêÞ ðßóôç.
Ãéá ôï óêïðü áõôü ôá ôÜãìáôá áõôÜ áíÝëáâáí ôçí éäåïëïãéêÞ äéáöþôéóç ôùí ðéóôþí
(êáôÞ÷çóç, ðñïðáãÜíäá), ôçí ßäñõóç êáé äéá÷åßñéóç ó÷ïëåßùí êáé ôçí Ýêäïóç âéâëßùí.
â) Ðïëéôéêü ÷áñáêôÞñá åß÷áí ïé ôáêôéêÝò ðïõ áêïëïýèçóå ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá,
ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé ôïí ðñïôåóôáíôéóìü. ÔÝôïéåò ôáêôéêÝò Þôáí ç óôñáôçãéêÞ
ðïõ áêïëïõèïýóå, ïé åðéèÝóåéò êáé ïé áíôåðéèÝóåéò ôçò åíáíôßïí ôùí Ìåôáññõèìéóôþí,
êáé ôá êáôáóôáëôéêÜ ìÝôñá ðïõ Ýðáéñíå åíáíôßïí ôùí áéñÝóåùí. Ôá êõñéüôåñá Þôáí ç ÉåñÜ
ÅîÝôáóç êáé ç Ëïãïêñéóßá.
Ç ÉåñÜ ÅîÝôáóç Þôáí Ýíáò áíáêñéôéêüò ìç÷áíéóìüò, ðïõ åß÷å, óå óõíåñãáóßá ìå ôçí
êïóìéêÞ åîïõóßá, ôï äéêáßùìá åîÝôáóçò ôùí õðüðôùí ãéá áßñåóç, õðïâÜëëïíôÜò ôïõò
áêüìá êáé óå âáóáíéóôÞñéá. ¼óïé êñßíïíôáí Ýíï÷ïé êáé êáôáäéêÜæïíôáí óå èÜíáôï,
êáßãïíôáí åðÜíù óôçí ðõñÜ.
ÅðåéäÞ óôç äéÜäïóç ôùí ìåôáññõèìéóôéêþí éäåþí ç óõìâïëÞ ôïõ âéâëßïõ Þôáí
áðïöáóéóôéêÞ, ç ÊáèïëéêÞ Åêêëçóßá óõãêñüôçóå Ýíá óõìâïýëéï Ëïãïêñéóßáò. Ôï
óõìâïýëéï áõôü óõíÝôáóóå êáôÜ äéáóôÞìáôá Ýíáí êáôÜëïãï áðáãïñåõìÝíùí âéâëßùí.
Ðïëéôéêü ÷áñáêôÞñá åß÷å åðßóçò ç åðéêïéíùíéáêÞ ôáêôéêÞ ðïõ áêïëïõèïýóå ç
ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ïé ðïìðþäåéò ôåëåôÝò ðïõ óôü÷åõáí óôçí ðñïóÝëêõóç ôùí
ðéóôþí.
ã) Êïéíùíéêü ÷áñáêôÞñá åß÷å ç ðñïâïëÞ ôïõ êïéíùíéêïý Ýñãïõ ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò
Åêêëçóßáò, äçëáäÞ ç ßäñõóç íïóïêïìåßùí, öéëáíèñùðéêþí éäñõìÜôùí êáé ó÷ïëåßùí. Ìå
áõôÜ ôá ìÝóá ðñïóðÜèçóå íá áðïêáôáóôÞóåé ôï ëáúêü ôçò êýñïò.
ä) Áéóèçôéêü ÷áñáêôÞñá åß÷å ç ßäñõóç êáéíïýñãéùí åðéâëçôéêþí íáþí óå ñõèìü ìðáñüê
, ìå ðëïýóéï äéÜêïóìï, ðïõ óôü÷åõáí óôçí ðñïâïëÞ ôçò äýíáìçò ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò
åêêëçóßáò êáé óôçí åðéâåâáßùóç ôïõ ñùìáéïêáèïëéêïý äüãìáôïò Ýíôáíôé ôïõ
ðñïôåóôáíôéóìïý. Åðßóçò ïé æùãñáöéêïß ðßíáêåò êáé ïé åéêüíåò ðïõ ðïëëáðëáóéÜóôçêáí
ôçí åðï÷Þ áõôÞ, óôü÷åõáí óôç äéÝãåñóç ôçò åõáéóèçóßáò ôùí ðéóôþí.
376
CSZR 2CIG
1. Ôé Þôáí ç Ìåôáññýèìéóç êáé ðïéá Þôáí ôá áßôéá ðïõ ôçí ðñïêÜëåóáí;

330 – 717
Ìåôáññýèìéóç ïíïìÜæåôáé ç èñçóêåõôéêÞ êßíçóç, ðïõ åêäçëþèçêå êáôÜ ôï 16ï áéþíá

áñ÷éêÜ óôç Ãåñìáíßá êáé ìåôÜ óå Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò, ìå áðïôÝëåóìá ôç äéÜóðáóç
ôçò êáèïëéêÞò åêêëçóßáò êáé ôç äçìéïõñãßá Üëëùí åêêëçóéþí, èñçóêåõôéêþí êïéíïôÞôùí
êáé áéñÝóåùí.
Ôá áßôéá ðïõ ðñïêÜëåóáí ôç Ìåôáññýèìéóç Þôáí ôá åîÞò: Óôï ôÝëïò ôïõ Ìåóáßùíá ç
ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá âñéóêüôáí óå êñßóç êáé äå ìðïñïýóå íá áíôáðïêñéèåß óôéò
áíÜãêåò ôùí ðéóôþí. Ç çèéêÞ äéáöèïñÜ ôïõ êëÞñïõ, ï ðñïêëçôéêüò ôñüðïò æùÞò ôùí
áíùôÝñùí êëçñéêþí êáé ç ðáñáìÝëçóç ôïõ êáôþôåñïõ êëÞñïõ ðñïêáëïýóáí ôéò
äéáìáñôõñßåò ôùí ðéóôþí. Ïé ÷ñéóôéáíïß âñßóêïíôáí óå óýã÷õóç, êáèþò äåí åß÷áí
ðíåõìáôéêÞ êáèïäÞãçóç êáé êõñéáñ÷ïýíôáí áðü öüâïõò, áíçóõ÷ßåò êáé ôçí áãùíßá ãéá ôç
óùôçñßá ôçò øõ÷Þò ôïõò. Ç Åêêëçóßá åêìåôáëëåýôçêå ôï ìåôáèáíÜôéï öüâï ôïõò
ðïõëþíôáò óõã÷ùñï÷Üñôéá, äçëáäÞ Ýããñáöá Üöåóçò áìáñôéþí.
2. Ðþò óõíÝâáëå ôï áíèñùðéóôéêü êßíçìá óôçí åêäÞëùóç ôçò Ìåôáññýèìéóçò;
Ôï áíèñùðéóôéêü êßíçìá óõíÝâáëå óôçí åêäÞëùóç ôçò Ìåôáññýèìéóçò êáôáäéêÜæïíôáò

ôéò ðñáêôéêÝò ôçò Åêêëçóßáò áëëÜ êáé ôéò äåéóéäáéìïíßåò ôïõ ëáïý. Ïé áíèñùðéóôÝò
áíôéðñüôåéíáí ìéá åéëéêñéíÞ ðßóôç ðïõ èá âáóßæåôáé óôï áëçèéíü ìÞíõìá ôïõ ×ñéóôïý.
ÕðïóôÞñéæáí üôé ïé ðéóôïß èá ìðïñïýóáí íá ôï êáôáíïÞóïõí áõôü, ìüíï åÜí Ýñ÷ïíôáí óå
Üìåóç åðáöÞ ìå ôï èåßï ëüãï, áí äçëáäÞ ìåëåôïýóáí ôçí Áãßá ÃñáöÞ, ç ïðïßá åß÷å
ìåôáöñáóôåß óå ëáúêÞ ãëþóóá, ÷ùñßò ôç ìåóïëÜâçóç ôçò åñìçíåßáò ôùí êåéìÝíùí áðü ôçí
Åêêëçóßá.
3 Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò;
Ç ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò Þôáí ìéá óõíèÞêç ðïõ õðïãñÜöôçêå ôï 1555 óôç Ãåñìáíßá,
ìåôáîý ôùí ãåñìáíþí çãåìüíùí, ðïõ õðïóôÞñéæáí ôï Ëïýèçñï, êáé ôïõ áõôïêñÜôïñá
Êáñüëïõ Å´. Ìå áõôÞí : 1) ôåñìáôßóôçêå ç ãåíéêåõìÝíç óýññáîç óôç Ãåñìáíßá, 2)
áíáãíùñßóôçêå ç íïìéìüôçôá ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý êáé 3) áíáãíùñßóôçêå ôï äéêáßùìá êÜèå
çãåìüíá íá åðéâÜëåé óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõ ôï äüãìá ðïõ åðéèõìïýóå. Ôï áðïôÝëåóìá áõôÞò
ôçò óõíèÞêçò Þôáí íá äéáéñåèåß ç Ãåñìáíßá óå êñÜôç êáèïëéêÜ êáé äéáìáñôõñüìåíá.
4. Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôçò ðñïôåóôáíôéêÞò ìåôáññýèìéóçò;
Ïé óõíÝðåéåò ôçò Ìåôáññýèìéóçò Þôáí: íá äéáéñåèåß ðíåõìáôéêÜ ç Åõñþðç : ï

Ðñïôåóôáíôéóìüò åðéêñÜôçóå óôç Âüñåéá Åõñþðç, ï Êáèïëéêéóìüò óôç Íüôéá Åõñþðç
êáé ç Ïñèïäïîßá óôïí åëëçíéêü ÷þñï, óôá ÂáëêÜíéá êáé óôç Ñùóßá. Åêôüò üìùò áðü ôéò
èñçóêåõôéêÝò óõíôåëÝóôçêáí êáé Üëëåò ãåíéêüôåñåò ìåôáâïëÝò. Ç ìåôÜöñáóç ôçò Âßâëïõ
óå åèíéêÝò ãëþóóåò ïäÞãçóå óôçí áíÜðôõîç ôùí åèíéêþí ëïãïôå÷íéþí êáé óôç äéáìüñöùóç
ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò. Åðßóçò äçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíÜðôõîç ôùí
åðéóôçìþí, åêäçìïêñáôéóìü ôùí èåóìþí, ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç êáé êïéíùíéêÞ åëåõèåñßá. 377
CSZR 2CIG
4. ÐïëéôéêÝò, ÏéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò åîåëßîåéò

Ïé ðñþôïé
áéþíåò
áðü ôï 15ï ùò ôï 18ï áé.
Ðåñßëçøç
Ç Åõñþðç ôùí êñáôþí
• ÁíÜäõóç ôùí åèíéêþí ìïíáñ÷éþí
Áðü ôï Ìåóáßùíá ç Åõñþðç Þôáí äéáéñåìÝíç óå çãåìïíßåò êáé êñÜôç. Áðü ôï 15ï áé
Ýùò ôï 18ï äéáìïñöþèçêå ç áíôßëçøç üôé êÜèå Ýèíïò ðñÝðåé íá áðïôåëåß êáé Ýíá êñÜôïò.
¸ôóé åìöáíßóôçêå Ýíá íÝï ðïëéôéêü óýóôçìá óôçí Åõñþðç, ïé åèíéêÝò ìïíáñ÷ßåò. Ïé
çãåìüíåò ðñïóðáèþíôáò íá óõãêñïôÞóïõí ïìïéïãåíÞ êñÜôç êáé íá áðïêôÞóïõí éó÷ý,
êáôáðïëåìïýóáí êÜèå äéáóðáóôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
• ÈñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ
Áêïëïõèþíôáò ôçí ðïëéôéêÞ áõôÞ, ïé Åõñùðáßïé çãåìüíåò êñÜôçóáí å÷èñéêÞ óôÜóç
åíáíôßïí ôùí ðñïôåóôáíôþí êáôÜ ôï 17ï áé. Óôç Ãåñìáíßá îåêßíçóå ï ôñéáêïíôáåôÞò
ðüëåìïò (1618 - 1648) ìåôáîý ñùìáéïêáèïëéêþí êáé ðñïôåóôáíôþí êáé ðñïóÝëáâå
ðáíåõñùðáúêü ÷áñáêôÞñá. Ôåñìáôßóôçêå ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Âåóôöáëßáò (1648) êáé åß÷å
ùò óõíÝðåéá ôç óõññßêùíóç ôçò äýíáìçò ôïõ ãåñìáíïý áõôïêñÜôïñá. Óôçí Áõóôñßá ïé
çãåìüíåò êáôáäßùîáí ôïõò ðñïôåóôÜíôåò êáé óôç Ãáëëßá ï Ëïõäïâßêïò ÉÄ´ áðáãüñåõóå
ôïí ðñïôåóôáíôéóìü ìå ôçí áíÜêëçóç ôïõ ÄéáôÜãìáôïò ôçò ÍÜíôçò (1685). ÊáôÜ ôï 18ï
áé. üìùò ôá êñÜôç áêïëïýèçóáí ðéï áíåêôéêÞ ðïëéôéêÞ êáé ôá èñçóêåõôéêÜ æçôÞìáôá
ðåñéÞëèáí óå äåýôåñç ìïßñá.
• Áíôáãùíéóìïß
Ôçí ðåñßïäï áõôÞ (15ïò - 18ïò áé.) õðÜñ÷åé Ýíôïíïò áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôùí
åõñùðáúêþí êñáôþí, êáèþò áõôÜ ðñïóðáèïýí íá áðïêôÞóïõí ïéêïíïìéêÞ éó÷ý, êõñßáñ÷ç
èÝóç óôçí Åõñþðç êáé ðáãêüóìéá õðåñï÷Þ. Ç ðïëéôéêÞ áõôÞ ðñïêÜëåóå ðïëëÝò
åíäïåõñùðáúêÝò óõãêñïýóåéò, êõñßùò ìåôáîý Áããëßáò - Ãáëëßáò.
• Ç Åõñþðç êáé ç ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá
Áðü ôï 15ï áé. Ýùò ôï 17ï ïé Åõñùðáßïé åß÷áí íá áíôéìåôùðßóïõí Ýíáí êïéíü åîùôåñéêü
å÷èñü, ôïõò Ïèùìáíïýò Ôïýñêïõò, ïé ïðïßïé ìåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Êùí/ðïëçò (1453)
óõíÝ÷éóáí ôçí ðñïÝëáóÞ ôïõò óôá ÅõñùðáúêÜ åäÜöç. ÌåôÜ ôï 1683 Üñ÷éóáí íá õðï÷ùñïýí
êáé Þñèáí áíôéìÝôùðïé ìå ôç Ñùóßá. ÐáñÜëëçëá ìå ôá ðïëåìéêÜ ãåãïíüôá ïé åõñùðáúêÝò
÷þñåò ìå ðñþôç ôç Ãáëëßá (1535) Üñ÷éóáí íá õðïãñÜöïõí ðñïíïìéáêÝò åìðïñéêÝò
óõìöùíßåò ìå ôïõò Ôïýñêïõò, ôéò ëåãüìåíåò äéïìïëïãÞóåéò.
Ï èñßáìâïò ôçò áðïëõôáñ÷ßáò êáé ïé ðñþôïé êëïíéóìïß
ÊáôÜ ôï 16ï áé. åäñáéþèçêå óôçí Åõñþðç ç áðïëõôáñ÷ßá, ç ïðïßá áðëþèçêå óå ðïëëÝò
÷þñåò ìå äéÜöïñåò ðáñáëëáãÝò. ¸íáò óçìáíôéêüò ðáñÜãïíôáò åðéôõ÷ßáò ôïõ ðïëéôåéáêïý
áõôïý óõóôÞìáôïò Þôáí ç óõíåñãáóßá ìåôáîý çãåìüíùí êáé áóôþí.
• Ãáëëßá
Óôç Ãáëëßá ç áðïëõôáñ÷ßá Ýöôáóå óôï áðüãåéü ôçò ìå ôï Ëïõäïâßêï ÉÄ´, ï ïðïßïò
èåùñïýóå ôïí åáõôü ôïõ ùò áíôéðñüóùðï ôïõ Èåïý óôï âáóßëåéü ôïõ êáé áóêïýóå áðüëõôç
åîïõóßá. ¼ìùò ôçí ðåñßïäï áõôÞ ï ðïëéôéêüò êáé êïéíùíéêüò âßïò ôçò ÷þñáò ðåñíïýóå êñß-
378
CSZR 2CIG
óç êáé Þôáí åðéôáêôéêü ôï áßôçìá ãéá ñéæéêÝò áëëáãÝò. ¸ôóé ôï 1789 îÝóðáóå ç ÃáëëéêÞ
ÅðáíÜóôáóç, óôçí ïðïßá óõíåôÝëåóå ôï êßíçìá ôïõ Äéáöùôéóìïý.
• Áããëßá 330 – 717
ÐáñáäïóéáêÜ óôçí Áããëßá ç ìïíáñ÷ßá Þôáí ðéï Þðéá, ãéáôß ßó÷õáí ðåñéïñéóìïß óôç
âáóéëéêÞ åîïõóßá. ÅðåéäÞ üìùò ïñéóìÝíïé âáóéëåßò ðñïóðÜèçóáí íá êõâåñíÞóïõí
áðïëõôáñ÷éêÜ êáé íá ðáñáìåñßóïõí ôï Êïéíïâïýëéï, îÝóðáóå åìöýëéïò ðüëåìïò (1642 -
1649), ðïõ åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí êáôÜñãçóç ôçò âáóéëåßáò. Ôçí åîïõóßá ôüôå ðÞñå ï
¼ëéâåñ Êñüìâåë ðïõ êõâÝñíçóå äéêôáôïñéêÜ ôç Äçìïêñáôßá ôçò Áããëßáò, Éñëáíäßáò êáé
Óêïôßáò. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ (1659) áðïêáôáóôÜèçêå ç ìïíáñ÷ßá, ùóôüóï ç äýíáìÞ ôçò
ìåéùíüôáí óõíå÷þò ðñïò üöåëïò ôïõ Êïéíïâïõëßïõ, ôï ïðïßï âãÞêå åíéó÷õìÝíï ìåôÜ ôçí
"Ýíäïîç åðáíÜóôáóç" (1688), åðÝâáëå ôç óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá êáé ôïí
Êïéíïâïõëåõôéóìü êáé øÞöéóå ðïëý óçìáíôéêïýò íüìïõò üðùò ôï íüìï ðåñß ÐñïóùðéêÞò
ÁóöÜëåéáò (Habeas Corpus) (1679) êáé ôç ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí (1689).
ÄçìïãñáöéêÞ åîÝëéîç
ÊáôÜ ôï 17ï áé. ç Åõñþðç Þôáí ðïëý ðõêíïêáôïéêçìÝíç, áëëÜ ï ðëçèõóìüò ôçò Þôáí
óôáôéêüò. Áðü ôï 18ï áé. üìùò Üñ÷éóå íá áõîÜíåôáé êáíïíéêÜ, åðåéäÞ åëáôôþèçêå ç
èíçóéìüôçôá. Ç áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý äçìéïýñãçóå ðåñéóóüôåñåò áíÜãêåò äéáôñïöÞò
êáé áýîçóç ôçò æÞôçóçò ôùí ðñïúüíôùí.
ÏéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò
• Áðü ôçí ðáñáäïóéáêÞ ãåùñãßá óå ìéá áãñïôéêÞ åðáíÜóôáóç
Áðü ôï 15ï Ýùò ôï 17ï áé. ôï 90% ôïõ ðëçèõóìïý ôçò Åõñþðçò æïýóå óôï ýðáéèñï
êáé áó÷ïëéüôáí ìå ôç ãåùñãßá. Áðü ôï 18ï áé. ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç íÝùí êáëëéåñãçôéêþí
ôå÷íéêþí âåëôéþèçêå ç ãåùñãéêÞ áðüäïóç. ÐáñÜëëçëá ìåéþèçêå ï áãñïôéêüò ðëçèõóìüò
êáé áõîÞèçêå ï áóôéêüò, êáèþò ðïëëïß óõíÝñåáí óôéò ðüëåéò áíáæçôþíôáò åñãáóßá óôéò
âéïôå÷íßåò êáé ôéò âéïìç÷áíßåò.
• Áðü ôç âéïôå÷íßá óôç âéïìç÷áíßá
Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 18ïõ áé. ïé ðáñáäïóéáêÝò âéïôå÷íßåò ìåôáâëÞèçêáí óå âéïìç÷áíßåò ìå
ôç ÷ñÞóç ìç÷áíþí (åêìç÷Üíéóç) êáé ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ãáéÜíèñáêá êáé áôìïý. ¸ôóé ï
ìåôáðïéçôéêüò ôïìÝáò (âéïôå÷íßá, âéïìç÷áíßá) Ýãéíå ï ðéï óçìáíôéêüò ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ
ðïëéôéêÞ ôùí êñáôþí.
• Åìðüñéï
Áðü ôï 15ï áé. ìÝ÷ñé ôï 18ï óõíôåëïýíôáé ìåãÜëåò ïéêïíïìéêÝò ìåôáâïëÝò óôçí Åõñþðç:
Ïé èáëÜóóéïé åìðïñéêïß äñüìïé ðåñéÞëèáí óôïõò Ïëëáíäïýò, ôïõò ¢ããëïõò êáé ôïõò ÃÜëëïõò.
ÌåãÜëç Üíèçóç ðáñïõóßáæå ôï ìåãÜëï áôëáíôéêü åìðüñéï ìå ôéò áðïéêßåò ôçò ÁìåñéêÞò êáé
áêüìç ìåãáëýôåñç ôï ôñéãùíéêü åìðüñéï ìåôáîý Åõñþðçò, ÁöñéêÞò êáé ÁìåñéêÞò.
Ïé åõñùðáúêÝò ÷þñåò åéóÞãáí ðñþôåò ýëåò êáé åîÞãáí âéïìç÷áíéêÜ ðñïúüíôá. ÊáôÜ ôï
18ï áé. ç Áããëßá Þôáí ç ìåãáëýôåñç ïéêïíïìéêÞ äýíáìç êáé áêïëïõèïýóå ç Ãáëëßá.
ÊáôÜ ôï 16ï êáé 17ï áé. åß÷å åöáñìïóôåß ç ðïëéôéêÞ ôïõ ìåñêáíôéëéóìïý Þ
ðñïóôáôåõôéóìïý, ðïõ ðåñéüñéæå ôéò åéóáãùãÝò êáé åíßó÷õå ôéò åîáãùãÝò. Ôï 18ï áé.
åãêáôáëåßöèçêå áõôÞ ç ðïëéôéêÞ êáé õðïóôçñß÷èçêáí ïé áðüøåéò ôùí ïéêïíïìïëüãùí ôïõ
Äéáöùôéóìïý ðïõ æçôïýóáí åëåýèåñç ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
• Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç
Ïé ïéêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé ôå÷íïëïãéêÝò ìåôáâïëÝò ðïõ åß÷áí Þäç óõíôåëåóôåß,
äéáìüñöùóáí ôéò êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò ãéá ñáãäáßåò åîåëßîåéò óôï â´ ìéóü ôïõ 18ïõ áé. 379
CSZR 2CIG
Ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìÜóôçêå âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç, åðåéäÞ Ýöåñå åðáíÜóôáóç

Ïé ðñþôïé óôçí ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ æùÞ ôïõ áíèñþðïõ.
áéþíåò Ç êïéíùíßá ôùí åîåëßîåùí êáé ôùí áíéóïôÞôùí
ôïõ Âõæáíôßïõ Ôï 18ï áé. óôçí Åõñþðç åß÷áí äçìéïõñãçèåß ôñåéò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò ìå ðïóïôéêÝò êáé
ðïéïôéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò áðü ÷þñá óå ÷þñá. Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò êïéíùíßáò áõôÞò
Þôáí ç Üíéóç êáôáíïìÞ ôïõ ðëïýôïõ.
Ç á´ ôÜîç áðïôåëåßôï áðü ôïõò ìåãÜëïõò éäéïêôÞôåò ãçò (åõãåíåßò, êëÞñï), ðïõ åß÷áí
ðïëëÜ åéóïäÞìáôá êáé åéóÝðñáôôáí öüñïõò áðü ôïõò ÷ùñéêïýò.
Ç â´ ôÜîç Þôáí ç áóôéêÞ, ðïõ êáñðùíüôáí ôá ïöÝëç ôùí ïéêïíïìéêþí áëëáãþí êáé
éó÷õñïðïéüôáí óõíå÷þò ïéêïíïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜ.
Ç ã´ ôÜîç áðïôåëåßôï áð' ôïõò áãñüôåò, ôïõò ÷ùñéêïýò, ôïõò åñãÜôåò êáé ôïõò
ìéêñïåðáããåëìáôßåò. Æïýóáí óå Üèëéåò óõíèÞêåò êáé äåí åß÷áí ôç äõíáôüôçôá íá êáëýøïõí
ïýôå ôéò óôïé÷åéþäåéò áíÜãêåò, óå áíôßèåóç ìå ôéò äýï Üëëåò ðïõ áðüëÜìâáíáí ìéá Üíåôç
æùÞ.
Ïé ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò ëïéðüí åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìåãÜëåò êïéíùíéêÝò áíéóüôçôåò.
Ç Åõñþðç ôùí êñáôþí
• ÁíÜäõóç ôùí åèíéêþí ìïíáñ÷éþí
– Åõñþðç o äéáéñåìÝíç óå çãåìïíßåò êáé êñÜôç (áðü ôïí Ìåóáßùíá)
– 15ïò - 18ïò áé.:
1) Äéáìïñöþèçêå ç áíôßëçøç ãéá ôç óõãêñüôçóç åèíéêþí êñáôþí (Ýèíïò - êñÜôïò)
2) Ïé çãåìüíåò ôçò Åõñþðçò o ðñïóðÜèçóáí íá óõãêñïôÞóïõí ïìïéïãåíÞ êñÜôç
o êáôáðïëÝìçóáí êÜèå äéáóðáóôéêÞ äñáóôçñéüôçôá
3) Êáèéåñþèçêáí ïé åèíéêÝò ìïíáñ÷ßåò óôçí Åõñþðç.
• ÈñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ
– Å÷èñéêÞ óôÜóç Åõñùðáßùí çãåìüíùí Ýíáíôé ðñïôåóôáíôþí (Ýùò 17ï áé.)
– ÃÅÑÌÁÍÉÁ: o ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò (1618 - 1648)
o Ýãéíå ìåôáîý ôùí ðñïôåóôáíôþí êáé ôùí ñùìáéïêáèïëéêþí
o Ýëáâå ðáíåõñùðáúêÝò äéáóôÜóåéò
o ôåñìáôßóôçêå ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Âåóôöáëßáò (1685)
ÁðïôÝëåóìá: óõññßêíùóç ôçò äýíáìçò ôïõ ãåñìáíïý áõïêñÜôïñá
– ÁÕÓÔÑÉÁ o ïé çãåìüíåò êáôáäßùîáí ôïõò ðñïôåóôÜíôåò
– ÃÁËËÉÁ o ËÏÕÄÏÂÉÊÏÓ ÉÄ´ o áðáãüñåõóå ôïí ðñïôåóôáíôéóìü ìå ôçí áíÜêëçóç
ôïõ äéáôÜãìáôïò ôçò ÍÜíôçò (1685)
– Áñ÷Ýò 18ïõ áé.: o ðéï áíåêôéêÞ ðïëéôéêÞ êñáôþí óôá èñçóêåõôéêÜ æçôÞìáôá o óå
äåýôåñç ìïßñá
• Áíôáãùíéóìïß
– ÅíäïåõñùðáúêÝò óõãêñïýóåéò
380 Ôá áßôéá: o ç ðñïóðÜèåéá ôùí çãåìüíùí ôùí êñáôþí íá áðïêôÞóïõí:
CSZR 2CIG
1) ïéêïíïìéêÞ éó÷ý
2) êõñéáñ÷éêÞ èÝóç óôçí Åõñþðç
3) ðáãêüóìéá õðåñï÷Þ 330 – 717
– ¼îõíóç áíôáãùíéóìþí (êõñßùò ìåôáîý Áããëßáò -Ãáëëßáò)
• Ç Åõñþðç êáé ç ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá
– Ïèùìáíïß Ôïýñêïé o áðïôåëïýóáí êïéíü åîùôåñéêü å÷èñü ãéá Åõñùðáßïõò
– ÐñïÝëáóáí ðñïò ôçí êåíôñéêÞ Åõñþðç (ìåôÜ ôï 1453)
– Ðïëéüñêçóáí ôç ÂéÝííç äýï öïñÝò áíåðéôõ÷þò (1529 êáé 1683)
– Õðï÷þñçóáí áðü ôá åõñùðáúêÜ åäÜöç
– Áíôéìåôþðéóáí ôç Ñùóßá, ðïõ óôñÜöçêå åíáíôßïí ôïõò
– ÄéïìïëïãÞóåéò o ðñïíïìéáêÝò åìðïñéêÝò óõìöùíßåò Åõñùðáúêþí ÷ùñþí ìå ïèùìáíéêÞ
áõôïêñáôïñßá (Ãáëëßá, 1535)
Ï èñßáìâïò ôçò áðïëõôáñ÷ßáò êáé ïé ðñþôïé êëïíéóìïß

– 16ïò áé.: Åõñþðç o åäñáßùóç áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò Þ áðïëõôáñ÷ßáò
– Åðéôõ÷ßá ôïõ ðïëéôåéáêïý áõôïý óõóôÞìáôïò
– ÐáñÜãïíôáò åðéôõ÷ßáò: o ç óõíåñãáóßá çãåìüíùí êáé áóôþí
– ÅîÜðëùóç áðïëõôáñ÷ßáò o óå ðïëëÝò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò
• Ãáëëßá
– Ëïõäïâßêïò ÉÄ´ o áðüëõôïò ìïíÜñ÷çò
– èåùñïýóå ôïí åáõôü ôïõ áíôéðñüóùðï ôïõ Èåïý óôï âáóßëåéü ôïõ
– áóêïýóå áðüëõôï Ýëåã÷ï óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò êñáôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò
– ôáýôéæå ôï êñÜôïò ìå ôï âáóéëéêü áîßùìá
– Êñßóç ðïëéôéêïý êáé êïéíùíéêïý âßïõ ôçò ÷þñáò
– Ç áðïëõôáñ÷ßá Ýðëçôôå ôá óõìöÝñïíôá: oá) ôçò áóôéêÞò ôÜîçò
oâ) ôùí áãñïôþí
o ã) ôçò áñéóôïêñáôßáò
– 1688 -1789 o êßíçìá Äéáöùôéóìïý o åðéäßùîç ñéæéêþí áëëáãþí
– 1789 o ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç
• Áããëßá
– Ç ìïíáñ÷ßá o ðáñáäïóéáêÜ çðéüôåñç (ßó÷õáí ðåñéïñéóìïß óôç âáóéëéêÞ åîïõóßá)
– 1642 -1649 o åìöýëéïò ðüëåìïò
Áßôéá:
ïñéóìÝíïé âáóéëåßò ðñïóðÜèçóáí: o íá ðñï÷ùñÞóïõí óå èñçóêåõôéêÝò äéþîåéò
o íá ðáñáìåñßóïõí ôï êïéíïâïýëéï
o íá êõâåñíÞóïõí áðïëõôáñ÷éêÜ
ÁðïôåëÝóìáôá: 1) åðéêñÜôçóç ¼ëéâåñ Êñüìâåë*
2) êáôÜñãçóç âáóéëåßáò
– *¼ëéâåñ Êñüìâåë o êõâÝñíçóå äéêôáôïñéêÜ:
á) ôç Äçìïêñáôßá ôçò Áããëßáò
â) ôç Äçìïêñáôßá ôçò Éñëáíäßáò
ã) ôç Äçìïêñáôßá ôçò Óêïôßáò
– ÁðïêáôÜóôáóç ìïíáñ÷ßáò ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Êñüìâåë
– Éó÷õñïðïßçóç Êïéíïâïõëßïõ - ìåßùóç âáóéëéêÞò åîïõóßáò 381
CSZR 2CIG
– 1679: Íüìïò ðåñß ÐñïóùðéêÞò ÁóöÜëåéáò (Habeas Corpus)

Ïé ðñþôïé Óçìáóßá: èåìåëßùíå ôéò áôïìéêÝò åëåõèåñßåò
áéþíåò – 1688 o "¸íäïîç ÅðáíÜóôáóç"
ôïõ Âõæáíôßïõ ÁðïôÝëåóìá o åðéâëÞèçêå êáé åðéêñÜôçóå ç áóôéêÞ ôÜîç*
*áóôéêÞ ôÜîç åðÝâáëå: á) ôç óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá êáé
â) ôïí êïéíïâïõëåõôéóìü
– 1689 o ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí o ðñïóäéüñéóå áêñéâÝóôåñá ôá üñéá ôçò
âáóéëéêÞò åîïõóßáò
ÄçìïãñáöéêÞ åîÝëéîç
– 17ïò áé.: Åõñþðç o ðïëý ðõêíïêáôïéêçìÝíç (óôáôéêüò ðëçèõóìüò)
– Áñ÷Ýò 18ïõ o áýîçóç ðëçèõóìïý
– Áßôéá áýîçóçò ðëçèõóìïý o åëÜôôùóç èíçóéìüôçôáò
p
Ëüãù: 1) âåëôßùóçò åóïäåéþí
2) óðáíéüôåñçò åìöÜíéóçò åðéäçìéþí
3) ëéãüôåñï èáíáôçöüñùí ðïëÝìùí
– Ç áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý: o áýîçóç æÞôçóçò ðñïúüíôùí
o äçìéïõñãßá íÝùí áíáãêþí
o áíáãêáßá ç êÜëõøÞ ôïõò áðü ôïõò ðáñáãùãïýò
ÏéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò
• Áðü ôçí ðáñáäïóéáêÞ ãåùñãßá óå ìéá áãñïôéêÞ åðáíÜóôáóç
– 15ïò -18ïò áé.: o ôï 90% ôïõ ðëçèõóìïý æåé óôï ýðáéèñï
o ïé ðåñéóóüôåñïé áó÷ïëïýíôáé ìå ôç ãåùñãßá
– Áðü 18ï áé. o íÝåò êáëëéåñãçôéêÝò ôå÷íéêÝò
o âåëôßùóç ãåùñãéêÞò áðüäïóçò
o ìåßùóç áãñïôéêïý ðëçèõóìïý o ìåôáêßíçóç óôéò ðüëåéò
o áýîçóç áóôéêïý ðëçèõóìïý
• Áðü ôç âéïôå÷íßá óôç âéïìç÷áíßá
– 15ïò - áñ÷Ýò 18ïõ áé.: o ïé âéïôå÷íßåò
o Ý÷ïõí ðáñáäïóéáêü ÷áñáêôÞñá
o óôçñßæïíôáé óå ïéêïãåíåéáêÜ êåöÜëáéá
o Ý÷ïõí ôïðéêü ÷áñáêôÞñá
– 18ïò áé.: o ìåôáâïëÞ âéïôå÷íéþí óå âéïìç÷áíßåò, ìå ðïëëáðëÜóéá êåöÜëáéá ìå:
á) ôçí åêìç÷Üíéóç (: ÷ñÞóç ìç÷áíþí)
â) ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ãáéÜíèñáêá êáé áôìïý
– Ìåôáðïéçôéêüò ôïìÝáò (:âéïôå÷íßá êáé âéïìç÷áíßá) o âáóéêüò Üîïíáò ïéêïíïìéêÞò
ðïëéôéêÞò ÷ùñþí Åõñþðçò
• Åìðüñéï
– 16ïò áé.: o èáëÜóóéïé åìðïñéêïß äñüìïé o Éóðáíïß êáé ÐïñôïãÜëïé
– 17ïò áé.: o " " " o Ïëëáíäïß, ¢ããëïé êáé ÃÜëëïé
382
CSZR 2CIG
– ÌåãÜëï áôëáíôéêü åìðüñéï (ìå áðïéêßåò ÁìåñéêÞò) o ìåãÜëç Üíèçóç

– Ôñéãùíéêü åìðüñéï o ç ðéï ðñïóïäïöüñá åìðïñéêÞ äñáóôçñéüôçôá Åõñùðáßùí
– ÄéåîÜãåôáé óå 3 öÜóåéò ìåôáîý á) Åõñþðçò, â) ÁöñéêÞò, ã) ÁìåñéêÞò 330 – 717
á´ öÜóç o Ïé Åõñùðáßïé ìåôáöÝñïõí ìéêñïåìðïñåýìáôá óôçí ÁöñéêÞ
â´ öÜóç o óôçí ÁöñéêÞ áãïñÜæïõí óêëÜâïõò, ôïõò ìåôáöÝñïõí óôçí ÁìåñéêÞ
ã´ öÜóç oóôçí ÁìåñéêÞ áíôáëëÜæïõí ôïõò óêëÜâïõò ìå áðïéêéáêÜ ðñïúüíôá, ðïõ
ôá ìåôáöÝñïõí óôçí Åõñþðç.
– Ïé åõñùðáúêÝò ÷þñåò: o åéóÜãïõí: ðñþôåò ýëåò êáé Üëëá áðïéêéáêÜ ðñïúüíôá
o åîÜãïõí: âéïìç÷áíéêÜ ðñïúüíôá (êõñßùò õöÜóìáôá &
åßäç ìåôáëëïõñãßáò)
– 16ïò -17ïò áé.:o ðåñéïñéóìÝíåò åíäïåõñùðáúêÝò åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò
áéôßá o ç ðïëéôéêÞ ìåñêáíôéëéóìïý Þ ðñïóôáôåõôéóìïý*
p
o åíéó÷ýïíôáé ïé åîáãùãÝò
o áðïèáññýíïíôáé ïé åéóáãùãÝò
– 18ïò áé.: o åãêáôÜëåéøç ðïëéôéêÞò ìåñêáíôéëéóìïý
o åëåýèåñç ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá ( :ïéêïíïìïëüãïé äéáöùôéóôÝò)
– Áããëßá & Ãáëëßá o ïé ìåãáëýôåñåò åìðïñéêÝò ÷þñåò
• Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç
– â´ ìéóü 18ïõ áé.: Áããëßá o âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç
– 19ïò áé.: o åðÝêôáóç âéïìç÷áíéêÞò åðáíÜóôáóçò êáé óå Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò
– ÐáñÜãïíôåò âéïìç÷áíéêÞò åðáíÜóôáóçò o ïé ïéêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé
ôå÷íïëïãéêÝò ìåôáâïëÝò
– ÁðïôåëÝóìáôá o åðáíáóôáôéêÝò áëëáãÝò óôçí ïéêïíïìéêÞ & êïéíùíéêÞ æùÞ
Ç êïéíùíßá ôùí åîåëßîåùí êáé ôùí áíéóïôÞôùí

– Ç åõñùðáúêÞ êïéíùíßá äéáêñßíåôáé óå ôñåéò ôÜîåéò*
– Êõñéüôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò êïéíùíßáò o ç Üíéóç êáôáíïìÞ ðëïýôïõ
– *Ïé ôñåéò ôÜîåéò :
á) ïé ìåãÜëïé éäéïêôÞôåò ãçò o áðïëáìâÜíïõí åéóïäÞìáôá áðü éäéïêôçóßåò ãçò
(åõ ãåíåßò, êëÞñïò, áóôïß)
o åéóðñÜôôïõí öüñïõò áðü ôïõò ÷ùñéêïýò
â) ç áóôéêÞ ôÜîç o êáñðþíåôáé ôá ïöÝëç ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáâïëþí
o éó÷õñïðïéåßôáé óõíå÷þò
o ãßíåôáé ç êõñßáñ÷ç äýíáìç ôùí åîåëßîåùí óôçí Åõñþðç
ã) ïé ÷ùñéêïß & ôá áóèåíÝóôåñá óôñþìáôá ôùí ðüëåùí (åñãÜôåò,
ìéêñïåðáããåëìáôßåò êáé Üëëïé): o åßíáé åëåýèåñïé (åíþ óôçí áíáôïëÞ o
äïõëïðÜñïéêïé)
o õðïâÜëëïíôáé óå áããáñåßåò êáé âáñýôåñç öïñïëïãßá
– ïé äýï ðñþôåò ôÜîåéò æïõí Üíåôá, üìùò ç ôñßôç ôÜîç æåé óôç öôþ÷åéá êáé óå Üèëéåò
óõíèÞêåò.
383
CSZR 2CIG
Ïé ðñþôïé
áéþíåò "äéïìïëïãÞóåéò" (óåë. 124)
ôïõ Âõæáíôßïõ Ïé äéïìïëïãÞóåéò Ýäéíáí ôç äõíáôüôçôá óôéò åõñùðáúêÝò ÷þñåò íá åéóÜãïõí áðü ôçí
ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá öèçíÝò ðñþôåò ýëåò (üðùò âáìâÜêé, ìåôÜîé êáé Üëëá) ãéá
ôç âéïìç÷áíßá ôïõò êáé óå áíôÜëëáãìá íá åîÜãïõí âéïìç÷áíéêÜ åßäç (õöÜóìáôá, åßäç
ìåôáëëïõñãßáò ê. Ü.).
Áããëßá: "êïéíïâïõëåõôéóìüò" êáé "óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá" (óåë. 125)
Ìå ôç ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ïé ¢ããëïé áðáëëÜ÷ôçêáí áðü ôçí áîßùóç ôùí âáóéëéÜäùí
ôïõò íá êõâåñíïýí áðïëõôáñ÷éêÜ. Áõôü åðÝôñåøå ôç äéáìüñöùóç åíüò íÝïõ ðïëéôéêïý
óõóôÞìáôïò ôïõ êïéíïâïõëåõôéóìïý, åðåéäÞ üëåò ïé åíÝñãåéåò ôïõ âáóéëéÜ Ýðñåðå íá
åãêñßíïíôáé áðü ôï Êïéíïâïýëéï. Óôç óõíÝ÷åéá Ýãéíáí êáé Üëëåò ìåôáññõèìßóåéò ðïõ
ïäÞãçóáí óôçí ðáãßùóç ôïõ óõóôÞìáôïò áõôïý êáé óôçí åäñáßùóç ôçò óõíôáãìáôéêÞò
ìïíáñ÷ßáò, üðïõ ïé áñìïäéüôçôåò ôïõ âáóéëéÜ ðåñéïñßæïíôáé áðü ôï Óýíôáãìá.
Áããëßá: " …ðñïêÜëåóå åìöýëéï ðüëåìï.." (óåë. 125)
Ï åìöýëéïò ðüëåìïò (ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1648) Ýãéíå áíÜìåóá óôï âáóéëéÜ ôçò Áããëßáò (ÊÜñïëï
Á´) êáé ôï Êïéíïâïýëéï. Ìå ôï ìÝñïò ôïõ âáóéëéÜ ôÜ÷èçêáí ïé åõãåíåßò, ïé ïðáäïß ôùí
åðéóêüðùí êáé ãåíéêÜ ïé âüñåéåò êáé ïé äõôéêÝò åðáñ÷ßåò, åíþ ôï Êïéíïâïýëéï óôçñß÷èçêå óôéò
íüôéåò êáé ôéò áíáôïëéêÝò, üðïõ ðëåüíáæå ôï áóôéêü óôïé÷åßï. Óôçí ïõóßá ï ðüëåìïò ãéíüôáí
ìåôáîý ôùí ðñïïäåõôéêþí ïéêïíïìéêþí êýêëùí ôçò åðï÷Þò êáé ôçò öåïõäáñ÷éêÞò Áããëßáò.
Óôçí áñ÷Þ ï óôñáôüò ôïõ âáóéëéÜ óçìåßùíå ðïëëÝò åðéôõ÷ßåò, áñãüôåñá üìùò, üôáí áíÝëáâå
ôçí áñ÷éóôñáôçãßá ôïõ óôñáôïý ôïõ Êïéíïâïõëßïõ ï ¼ëéâåñ Êñüìâåë, çôôÞèçêå êáé ï
âáóéëéÜò êáôÝöõãå óôç Óêïôßá. Ïé Óêüôïé üìùò ôïí ðáñÝäùóáí óôï Êïéíïâïýëéï. Áñãüôåñá
äéêÜóôçêå êáé êáôáäéêÜóôçêå óå èÜíáôï.
ÔñéáêïíôáåôÞò Ðüëåìïò (1618 - 1648) (óåë. 124)
Éäéáßôåñá áéìáôçñüò ðüëåìïò ìåôáîý ñùìáéïêáèïëéêþí êáé ðñïôåóôáíôþí. Îåêßíçóå óôç
Ãåñìáíßá, áëëÜ Ýëáâå ðáíåõñùðáúêÝò äéáóôÜóåéò. Ç óýãêñïõóç áõôÞ öáéíïìåíéêÜ
ìüíï åß÷å èñçóêåõôéêü ÷áñáêôÞñá, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôá êßíçôñá Þôáí ðïëéôéêÜ.
Áðïôåëåß ôçí ôåëåõôáßá ðñïóðÜèåéá ôïõ Êáñüëïõ Å´ ãéá áíáâßùóç åíüò ïéêïõìåíéêïý
êñÜôïõò, áëëÜ êáé ôùí Üëëùí åõñùðáßùí çãåìüíùí íá áðïêôÞóïõí áðüëõôç åîïõóßá
êáé íá éó÷õñïðïéçèïýí óôçí Åõñþðç. Ôåñìáôßóôçêå ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Âåóôöáëßáò
(1648).
ÓõíèÞêç ôçò Âåóôöáëßáò (1648) (óåë. 124)
Ìå ôç ÓõíèÞêç áõôÞ ôåñìáôßóôçêå ï ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò êáé ñõèìßóôçêáí ðïëéôéêÜ,
èñçóêåõôéêÜ êáé åäáöéêÜ æçôÞìáôá.
ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁÔÁ: 1) Óõññéêíþèçêå ïñéóôéêÜ ç äýíáìç ôïõ ãåñìáíïý áõôïêñÜôïñá.
2) Ç Ãáëëßá êáé ç Óïõçäßá Þôáí ïé äýï íéêÞôñéåò ÷þñåò. 3) Ï Êáëâéíéóìüò áíáãíùñßóôçêå
ùò éóüôéìïò ìå ôá Üëëá äýï äüãìáôá, ôïí Êáèï-ëéêéóìü êáé ôï Ëïõèçñáíéóìü. 4)
Äéáìïñöþèçêå ìéá "åõñùðáúêÞ éóïññïðßá".
ÓÇÌÁÓÉÁ: Ç óõíèÞêç áõôÞ åîáóöÜëéóå ôçí åëåõèåñßá ôçò óõíåéäÞóåùò, ðïëýôéìï
óôïé÷åßï ãéá ôçí áíèñþðéíç ðñüïäï.
384
CSZR 2CIG
ÄéïìïëïãÞóåéò (óåë. 124)

ÅìðïñéêÝò óõìöùíßåò áðïéêéáêïý ÷áñáêôÞñá, ìå ôéò ïðïßåò ç ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá
ðáñá÷ùñïýóå ðñïíüìéá óôéò åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò, ìå ìïíáäéêü áíôÜëëáãìá ôç öéëßá 330 – 717
ôïõò. Ìå áõôÝò íïìéìïðïéÞèçêå ç åêìåôÜëëåõóç ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Ïé
äéïìïëïãÞóåéò Ýäéíáí ôç äõíáôüôçôá óôéò åõñùðáúêÝò ÷þñåò íá åéóÜãïõí áðü ôçí
ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá öèçíÝò ðñþôåò ýëåò (âáìâÜêé, ìåôÜîé êáé Üëëá) ãéá ôç
âéïìç÷áíßá ôïõò êáé óå áíôÜëëáãìá íá åîÜãïõí âéïìç÷áíéêÜ åßäç ( õöÜóìáôá, åßäç
ìåôáëëïõñãßáò êáé Üëëá). Ðñþôç åõñùðáúêÞ ÷þñá ðïõ óõíÞøå ôÝôïéá óõìöùíßá Þôáí
ç Ãáëëßá ôï 1535.
áðïëõôáñ÷ßá (óåë. 125)
Ðïëéôåéáêü óýóôçìá ðïõ åöáñìüóôçêå óôç Ãáëëßá ôï 17ï áé. (Ëïõäïâßêïò ÉÄ´) êáé óôç
óõíÝ÷åéá óå Üëëåò åõñùðáÀêÝò ÷þñåò ìå äéÜöïñåò ðáñáëëáãÝò. Óôçí áðïëõôáñ÷ßá ç
âáóéëéêÞ åîïõóßá åßíáé áðåñéüñéóôç êáé áíåîÝëåãêôç. Ï âáóéëéÜò èåùñåß ôïí åáõôü ôïõ
áíôéðñüóùðï ôïõ Èåïý óôï âáóßëåéü ôïõ êáé ìüíï ó' áõôüí ëïãïäïôåß.
Ç åðéôõ÷ßá ôïõ óõóôÞìáôïò áõôïý ïöåßëåôáé óôç óõíåñãáóßá ôùí çãåìüíùí êáé ôùí
áóôþí åéò âÜñïò ôùí åõãåíþí êáé ôùí ôïðéêþí äéïéêÞóåùí.
Äéáöùôéóìüò (óåë. 125)
Ðíåõìáôéêü êßíçìá ôïõ 18ïõ áé. ðïõ åðéäßùêå ðïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò
ìåôáâïëÝò êáé ãåíéêüôåñá ôç âåëôßùóç ôïõ áíèñþðïõ. Îåêßíçóå áðü ôç Ãáëëßá êáé
åðåêôÜèçêå âáèìéáßá êáé óôçí õðüëïéðç Åõñþðç. Ïé öïñåßò ôïõ êéíÞìáôïò (öéëüóïöïé
êáé äéáöùôéóôÝò) ðßóôåõáí üôé èá õðÜñîåé ðñüïäïò êáé üôé ç åðéóôÞìç êáé ç ëïãéêÞ èá
âïçèÞóïõí ôïí Üíèñùðï íá áðáëëáãåß áðü ôéò ðñïêáôáëÞøåéò ôïõ ðáñåëèüíôïò.
Íüìïò ðåñß ÐñïóùðéêÞò ÁóöÜëåéáò (Habeas Corpus) (1679) (óåë. 125)
Íüìïò ðïõ øçößóôçêå ôï 1679 áðü ôï Áããëéêü Êïéíïâïýëéï. Ìå ôï íüìï áõôü
èåìåëéþíïíôáé ïé áôïìéêÝò åëåõèåñßåò. ÓõãêåêñéìÝíá: 1) Áðáãïñåýåôáé êÜèå óýëëçøç
÷ùñßò óõãêåêñéìÝíç êáôçãïñßá. 2) Õðï÷ñåþíåé ôï êñÜôïò óå ôáêôÞ ðñïèåóìßá íá
åìöáíßæåé óôï äéêáóôÞñéï êÜèå ðïëßôç ðïõ Ý÷åé óõëëçöèåß. 3) ÐáñÝ÷åé ôï äéêáßùìá óôï
ëáü íá óêÝðôåôáé êáé íá åêöñÜæåôáé åëåýèåñá, ìÝóù ôïõ ôýðïõ. 4) ÐáñÝ÷åé ôï äéêáßùìá
ôçò áíôßóôáóçò.
«¸íäïîç ÅðáíÜóôáóç (1688)» (óåë. 125)
¸ôóé ïíïìÜóôçêå ç áíáßìáêôç "åðáíÜóôáóç" ðïõ Ýãéíå óôçí Áããëßá ôï 1688 áðü ôï
Êïéíïâïýëéï åíáíôßïí ôïõ âáóéëéÜ Éáêþâïõ Â´, ï ïðïßïò åß÷å áðïëõôáñ÷éêÝò ôÜóåéò êáé
èÝëçóå íá åðáíáöÝñåé ôïí Êáèïëéêéóìü, ìçí õðïëïãßæïíôáò ôéò áíôéäñÜóåéò. Ôá êüììáôá
ôïõ Êïéíïâïõëßïõ óõíáóðßóôçêáí êáé ôïí áðïìÜêñõíáí áðü ôï èñüíï. Ç áóôéêÞ ôÜîç
êáôüñèùóå íá åðéêñáôÞóåé óôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ êáé íá åðéâÜëåé ôç óõíôáãìáôéêÞ
ìïíáñ÷ßá êáé ôïí êïéíïâïõëåõôéóìü.
ÄéáêÞñõîç ÄéêáéùìÜôùí (1689) (óåë. 125)
Ðïëéôåéáêü êåßìåíï (óõíôáãìáôéêü), ðïõ øçößóôçêå áðü ôï Áããëéêü Êïéíïâïýëéï ôï
1689. Káé êáèüñéæå ôïõò âáóéêïýò êáíüíåò ëåéôïõñãßáò ôïõ áããëéêïý ðïëéôåýìáôïò
êáé åîáóöÜëéæå ôá óõíôáãìáôéêÜ äéêáéþìáôá ôïõ áããëéêïý ëáïý. Èåùñåßôáé óõìâüëáéï
ìåôáîý ëáïý êáé âáóéëéÜ:
1) ÊáèéÝñùíå ôçí áñ÷Þ ôçò äéÜêñéóçò ôùí åîïõóéþí óå íïìïèåôéêÞ, åêôåëåóôéêÞ êáé
äéêáóôéêÞ. 2) ¼ñéæå üôé ï âáóéëéÜò äåí äéêáéïýôáé íá ðñÜîåé ôßðïôá ÷ùñßò ôçí Ýãêñéóç
ôïõ Êïéíïâïõëßïõ. 3) ¼ñéæå üôé ôï üñãáíï ðïõ áóêåß ôç íïìïèåôéêÞ åîïõóßá åßíáé ôï
385
CSZR 2CIG
Êïéíïâïýëéï. 4) Êáôï÷ýñùíå ôçí åëåõèåñßá åêëïãÞò êáé ôï äéêáßùìá ôçò åëåýèåñçò

Ïé ðñþôïé Ýêöñáóçò ôçò ãíþìçò ôùí âïõëåõôþí. 5) ¼ñéæå üôé ç åðéâïëÞ öüñùí, ç óôñáôïëïãßá,
áéþíåò ç êÞñõîç ðïëÝìïõ ãßíåôáé ìå ôçí Ýãêñéóç ôïõ Êïéíïâïõëßïõ. 6) Ï âáóéëéÜò
ôïõ Âõæáíôßïõ õðï÷ñåùíüôáí íá ïñêéóôåß üôé èá ôçñÞóåé ôïõò üñïõò ôïõ ÓõíôÜãìáôïò.
Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç (18ïò áé.) (óåë. 127)
Ñéæéêüò ïéêïíïìéêüò ìåôáó÷çìáôéóìüò, ï ïðïßïò åìöáíßóôçêå óôçí Áããëßá êáôÜ ôï
äåýôåñï ìéóü ôïõ 18ïõ áéþíá êáé åðåêôÜèçêå êáôÜ ôï 19ï êáé óå Üëëåò åõñùðáúêÝò
÷þñåò. ¸ëáâå ÷þñá êõñßùò óôç âéïôå÷íßá, ç ïðïßá ìå ôç ÷ñÞóç íÝùí ðçãþí åíÝñãåéáò
(ãáéÜíèñáêáò êáé áôìüò) êáé ìç÷áíþí ìåôåîåëß÷èçêå óå âéïìç÷áíßá, áëëÜ åðåêôÜèçêå
êáé óôéò ìåôáöïñÝò, ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ óéäçñïäñüìïõ êáé ôïõ áôìüðëïéïõ.
Ìåñêáíôéëéóìüò Þ ðñïóôáôåõôéóìüò (óåë. 127)
ÏéêïíïìéêÞ ðñáêôéêÞ ìÜëëïí ðáñÜ èåùñßá, ðïõ åß÷å åðéêñáôÞóåé óôçí Åõñþðç áðü ôï 16ï
ùò ôï 18ï áé. Êáô' áõôÞ ï ðëïýôïò ìéáò ÷þñáò âáóéæüôáí óôá áðïèÝìáôá ôùí ðïëýôéìùí
ìåôÜëëùí ðïõ äéÝèåôå. ¸ôóé ôï êñÜôïò åðéäßùêå íá Ý÷åé åíåñãçôéêü åìðïñéêü éóïæýãéï êáé
ðáñåíÝâáéíå, åíèáññýíïíôáò ôéò åîáãùãÝò êáé áðïèáññýíïíôáò ôéò åéóáãùãÝò.
ÓõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá (óåë. 125)
Åßíáé ôï ðïëßôåõìá, üðïõ ï ìïíÜñ÷çò ðåñéïñßæåôáé êáôÜ ôçí Üóêçóç ôùí áñìïäéïôÞôùí
ôïõ áðü ôï Óýíôáãìá, ôï ïðïßï êáèïñßæåé ôéò âÜóåéò ôçò ïñãÜíùóçò êáé ëåéôïõñãßáò
ôçò ðïëéôåßáò.
1618 - 1648 ÔñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò
1648 ÓõíèÞêç Âåóôöáëßáò
1685 ÁíÜêëçóç ÄéáôÜãìáôïò ôçò ÍÜíôçò áðü ôï Ëïõäïâßêï ÉÄ´
Óýíáøç äéïìïëïãÞóåùí ìåôáîý Ãáëëßáò êáé ÏèùìáíéêÞò
1535
Áõôïêñáôïñßáò
1688 - 1789 Êßíçìá Äéáöùôéóìïý
1789 ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç
Åìöýëéïò ðüëåìïò óôçí Áããëßá (ìåôáîý âáóéëéÜ êáé
Êïéíïâïõëßïõ)
1642 - 1649 - ÊáôÜñãçóç âáóéëåßáò.
- Ï Êñüìâåë óôçí åîïõóßá.
Íüìïò ðåñß ÐñïóùðéêÞò ÁóöÜëåéáò (Habeas Corpus)
1679
(Êïéíïâïýëéï Áããëßáò)
1688 «¸íäïîç åðáíÜóôáóç» óôçí Áããëßá.
1689 ÄéáêÞñõîç ÄéêáéùìÜôùí (Óýíôáãìá Áããëßáò)
ÐïëéôéêÞ ìåñêáíôéëéóìïý Þ ðñïóôáôåõôéóìïý óôïí ôïìÝá ôïõ
16ïò - 17ïò áé.
åìðïñßïõ
386 18ïò áé. Âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç
CSZR 2CIG

1) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ç öñßêç ôïõ ðïëÝìïõ" (óåë. 124) 330 – 717
ÅñùôÞóåéò : á) Ðïéá åßíáé ôá èýìáôá ôïõ ðïëÝìïõ;
â) Áðü ðïõ öáßíåôáé üôé ïé óôñáôéþôåò áõôïß äåí õðçñåôïýí êÜðïéá
éäåïëïãßá;
á) Ôï áðüóðáóìá áíáöÝñåôáé óôïí ôñéáêïíôáåôÞ ðüëåìï, ï ïðïßïò õðÞñîå éäéáßôåñá
áéìáôçñüò êáé Ýíáò áðü ôïõò ðéï êáôáóôñåðôéêïýò åõñùðáúêïýò ðïëÝìïõò. Ïé áíôßðáëïé
óõìðåñéöÝñïíôáí ìå îå÷ùñéóôÞ âéáéüôçôá. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þôáí ïé ëåçëáóßåò, ïé
ðõñðïëÞóåéò óðéôéþí êáé óôñáôïðÝäùí êáé ïé óöáãÝò.
Ôá èýìáôá áõôïý ôïõ ðïëÝìïõ Þôáí ïé Üìá÷ïé (ãõíáßêåò, ãÝñïé, áóèåíåßò êáé ðáéäéÜ)
ðïõ äåí ìðïñïýóáí íá áíôéäñÜóïõí ó' áõôüí ôïí Üíéóï êáé áíÞèéêï ðüëåìï.
â) Ïé óôñáôéþôåò áõôïý ôïõ ðïëÝìïõ Þôáí ìéóèïöüñïé êáé äåí õðçñåôïýóáí êáìéÜ
éäåïëïãßá. Áõôü öáßíåôáé áð' ôï üôé ðñïÝâáéíáí óå êÜèå åßäïõò áõèáßñåôç ðñÜîç, ÷ùñßò
Üíùèåí åíôïëÝò êáé ÷ùñßò äéêáéïëïãßá. Ï êÜèå åðéäñïìÝáò óôñáôéþôçò åöåýñéóêå Ýíá íÝï
åßäïò âáóáíéóìïý ãéá ôá èýìáôÜ ôïõ, ðïõ Þôáí ïé ðéï áäýíáôåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò (Üìá-
÷ïé).
Ï Üôáêôïò áõôüò óôñáôüò áíôéêáôüðôñéæå êáé ôï ÷áñáêôÞñá ôùí çãåôþí ôïõ ïé ïðïßïé
äåí õðçñåôïýóáí êÜðïéá éäåïëïãßá, ðáñÜ ìüíï ôá ðñïóùðéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá. Óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá ï ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò Þôáí ìéá óýãêñïõóç ðïëéôéêþí óêïðéìïôÞôùí.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ï âáóéëéÜò, áíôéðñüóùðïò ôïõ Èåïý" (óåë. 125)

(É. ÌðïóõÝ: ÐïëéôéêÝò óêÝøåéò)
Åñþôçóç: Ãéáôß ï ÌðïóõÝ áðïññßðôåé ïðïéáäÞðïôå áíôßäñáóç êáôÜ ôïõ ìïíÜñ÷ç;
Ï ÌðïóõÝ Þôáí êëçñéêüò, óõããñáöÝáò êáé éåñïêÞñõêáò. Õðåñáóðßóôçêå ôçí ðïëéôéêÞ
ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´ êáé õðÞñîå ðáéäáãùãüò ôïõ äéáäü÷ïõ ôïõ ãáëëéêïý èñüíïõ.
Óôï áðüóðáóìá áõôü áðü ôï Ýñãï ôïõ "ÐïëéôéêÝò ÓêÝøåéò", áðïññßðôåé ïðïéáäÞðïôå
áíôßäñáóç êáôÜ ôïõ ìïíÜñ÷ç, ãéáôß Ý÷åé èåïêñáôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá ôçí åîïõóßá. Èåùñåß
üôé ï âáóéëéÜò åßíáé áíôéðñüóùðïò ôïõ Èåïý åðß ôçò ãçò êáé åðïìÝíùò ëïãïäïôåß ìüíï ó'
áõôüí. Ìå ìéá óåéñÜ áðü óïöéóôéêïýò óõëëïãéóìïýò êáôáëÞãåé óôï åðéèõìçôü ãé' áõôüí
óõìðÝñáóìá, üôé êÜèå áíôßäñáóç óôï âáóéëéÜ óõíéóôÜ éåñïóõëßá êáé üôé ïé ðïëßôåò ðñÝðåé
íá õðáêïýí ó´ áõôüí ìå èñçóêåõôéêÞ åõëÜâåéá êáé óõíåßäçóç.
3) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ëáüò, ï ìüíïò êõñßáñ÷ïò" (óåë. 125)

(Ôæïí Ëïê: Äåýôåñç ðñáãìáôåßá ðåñß êõâåñíÞóåùò)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéá ãåãïíüôá åíÝðíåõóáí áõôÞ ôç èåùñßá;
â) Ãéáôß ôï êåßìåíï áõôü Ý÷åé äéá÷ñïíéêü êáé ðáíáíèñþðéíï ÷áñáêôÞñá;
á) Ï Ôæïí Ëïê (1632 - 1704) Þôáí ¢ããëïò öéëüóïöïò, ðñüäñïìïò ôïõ Äéáöùôéóìïý.
Æþíôáò óôçí ðáôñßäá ôùí öéëåëåýèåñùí éäåþí (Áããëßá), åðçñåÜóôçêå áðü ôï ãåíéêüôåñï
ðïëéôéêü êëßìá ðïõ åðéêñáôïýóå åêåß êáé áðü ôá óðïõäáßá ðïëéôéêÜ ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò ôïõ.
Äéáôýðùóå ôç èåùñßá ôïõ êïéíùíéêïý óõìâïëáßïõ, üôé äçëáäÞ ïé êõâåñíÞóåéò
óõãêñïôïýíôáé âÜóåé óõìöùíßáò ìå ôï ëáü. Ç ðáñáâßáóç ôçò óõìöùíßáò áõôÞò åê ìÝñïõò
387
CSZR 2CIG
ôùí êõâåñíþíôùí ðáñÝ÷åé áõôüìáôá óôï ëáü ôï äéêáßùìá ôçò áíôßóôáóçò êáé ôçò åðáíÜóôáóçò.
Ïé ðñþôïé Ôá ãåãïíüôá ðïõ åíÝðíåõóáí ôç èåùñßá áõôÞ Þôáí ç ÅðáíÜóôáóç ôïõ Êñüìâåë, êáôÜ
áéþíåò ôçí ïðïßá åß÷å ãåííçèåß ç áíôßëçøç ãéá ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ ëáïý, êáé ç "¸íäïîç ÅðáíÜóôáóç"
ôïõ Âõæáíôßïõ ìå ôçí ïðïßá ç áóôéêÞ ôÜîç åðéâëÞèçêå êáé åðéêñÜôçóå óôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ åðéâÜëëïíôáò
ôç óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá êáé ôïí êïéíïâïõëåõôéóìü.
â) Ôï êåßìåíï áõôü Ý÷åé äéá÷ñïíéêü êáé ðáíáíèñþðéíï ÷áñáêôÞñá, äéüôé áíáöÝñåôáé óå
êåöáëáéþäç æçôÞìáôá ôçò æùÞò üëùí ôùí áíèñþðùí êÜèå åðï÷Þò êáé ðåñéï÷Þò:
Óýìöùíá ìå ôç èåùñßá ôïõ Ëïê ï Üíèñùðïò Ý÷åé ôñßá áíáöáßñåôá öõóéêÜ äéêáéþìáôá:
ôçò æùÞò, ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò éäéïêôçóßáò. Ïé Üíèñùðïé óõãêñïôþíôáò êïéíùíßá,
áíáèÝôïõí óå Ýíáí çãåìüíá Þ ìéá êõâÝñíçóç ôçí åîïõóßá ðïõ áðáéôåßôáé, ãéá íá
ðñïóôáôÝøåé ôá äéêáéþìáôÜ ôïõò. ¸ôóé óõíÜðôåôáé ìåôáîý çãåìüíá êáé ëáïý Ýíá åßäïò
óõìöùíßáò, Ýíá êïéíùíéêü óõìâüëáéï. Ç áíþôáôç üìùò åîïõóßá åîáêïëïõèåß íá ðçãÜæåé
áðü ôï ëáü. Áí ëïéðüí ï çãåìüíáò Þ ç êõâÝñíçóç áíôß íá ðñïóôáôåýåé ôá äéêáéþìáôá ôïõ
áíèñþðïõ, ôá ðáñáâéÜæåé, ôüôå ôï óõìâüëáéï äéáëýåôáé êáé ïé ðïëßôåò Ý÷ïõí ôï äéêáßùìá
íá åðáíáóôáôÞóïõí. Áõôü åßíáé ôï ëåãüìåíï äéêáßùìá ôçò áíôßóôáóçò.
Ïé áðüøåéò áõôÝò ôïõ Ëïê, Üóêçóáí óçìáíôéêÞ åðßäñáóç óôçí åðï÷Þ ôïõò êáé åßíáé
ðÜíôá åðßêáéñåò.
4) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ï Íüìïò ðåñß ÐñïóùðéêÞò ÁóöÜëåéáò (Habeas Corpus= íá Ý÷åéò ôï

óþìá óïõ) 1679 (áðüóðáóìá)" (óåë. 125)
Åñþôçóç: Ãéáôß ï íüìïò áõôüò áðïôåëåß Ýíá íÝï âÞìá ðïõ ðñïóôáôåýåé ôéò áôïìéêÝò
åëåõèåñßåò; Ôé éó÷ýåé óÞìåñá (óôçí ÅëëÜäá); Íá óõìâïõëåõôåßôå ôï âéâëßï
ôçò ðïëéôéêÞò êáé êïéíùíéêÞò áãùãÞò.
Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï Íüìï ðåñß ÐñïóùðéêÞò ÁóöÜëåéáò, ðïõ øçößóôçêå
áðü ôï áããëéêü Êïéíïâïýëéï ôï 1679, ìå ôï ïðïßï èåìåëéþíïíôáé ïé áôïìéêÝò åëåõèåñßåò.
Ï íüìïò áõôüò ìåôáîý Üëëùí áðáãüñåõå êÜèå óýëëçøç ÷ùñßò óõãêåêñéìÝíç êáôçãïñßá
êáé õðï÷ñÝùíå ôï êñÜôïò óå ôáêôÞ ðñïèåóìßá íá åìöáíßæåé óôï äéêáóôÞñéï êÜèå ðïëßôç
ðïõ Ý÷åé óõëëçöèåß.
Ï íüìïò áõôüò áðïôåëïýóå Ýíá íÝï âÞìá ðïõ ðñïóôÜôåõå ôéò áôïìéêÝò åëåõèåñßåò,
ãéáôß ôçí åðï÷Þ áõôÞ óå ïëüêëçñç ôçí Åõñþðç åðéêñáôïýóå ìåãÜëç áõèáéñåóßá. Ïé
çãåìüíåò, ïé áíôéðñüóùðïß ôïõ êáé ãåíéêÜ ïé áñ÷Ýò åß÷áí ôç äõíáôüôçôá íá óõëëáìâÜíïõí
áõèáßñåôá ïðïéïäÞðïôå Üôïìï èåùñïýóáí ýðïðôï êáé íá ôï öõëáêßæïõí ÷ùñßò äßêç, ãéá
üóï êáéñü Þèåëáí. Ìå ôï íüìï áõôü üìùò áðáãïñåõüôáí áõôÞ ç áõèáéñåóßá êáé
ðñïóôáôåõüôáí ç ðñïóùðéêÞ åëåõèåñßá ôùí ðïëéôþí.
ÓÞìåñá, óôç ÷þñá ìáò, ôï äéêáßùìá ôçò ðñïóùðéêÞò áóöÜëåéáò êáôï÷õñþíåôáé ìå ôï
Üñèñï 6 ôïõ ÓõíôÜãìáôïò (1975). Óýìöùíá ìå ôéò äéáôÜîåéò ôïõ Üñèñïõ áõôïý êáíÝíáò
äå óõëëáìâÜíåôáé, ïýôå öõëáêßæåôáé ÷ùñßò áéôéïëïãçìÝíï äéêáóôéêü Ýíôáëìá, ðïõ ðñÝðåé
íá åðéäïèåß ôç óôéãìÞ ôçò óýëëçøçò Þ ôçò ðñïöõëÜêéóçò. Åîáéñïýíôáé ôá åð' áõôïöþñù
åãêëÞìáôá (óõëëáìâÜíåôáé ÷ùñßò Ýíôáëìá). ¼ìùò áõôüò ðïõ óõíåëÞöèç åð' áõôïöþñù Þ
ìå Ýíôáëìá ðñïóÜãåôáé óôïí áñìüäéï áíáêñéôÞ åíôüò åßêïóé ôåóóÜñùí ùñþí, ï ïðïßïò ï-
öåßëåé åíôüò ôñéþí çìåñþí Þ íá ôïí áöÞóåé åëåýèåñï Þ íá åêäþóåé Ýíôáëìá öõëÜêéóÞò ôïõ.
5) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí (Bill of Rights), 1689 (Üñèñá 1, 2, 4, 8, 9)"

(óåë. 126)
388 ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéá åëåõèåñßá êáèéåñþíåôáé ìå ôï Üñèñï 9;
CSZR 2CIG
â) Ðþò ôá ðáñáðÜíù Üñèñá èåìåëéþíïõí ôï ðïëßôåõìá ôçò

êïéíïâïõëåõôéêÞò ìïíáñ÷ßáò;
ã) Áíôëþíôáò ðëçñïöïñßåò áðü ôï ìÜèçìá ôçò ÐïëéôéêÞò êáé ÊïéíùíéêÞò 330 – 717
ÁãùãÞò (Ã´ Ãõìíáóßïõ), íá åîåôÜóåôå áí éó÷ýïõí ðáñüìïéåò
äéáôÜîåéò óÞìåñá.
á) Ìå ôï Üñèñï 9 ôçò ÄéáêÞñõîçò ôùí ÄéêáéùìÜôùí êáèéåñþíåôáé ç åëåõèåñßá
Ýêöñáóçò ôçò ãíþìçò ôùí âïõëåõôþí.
â) Ôá Üñèñá 1, 2, 4 êáé 8 èåìåëéþíïõí ôï ðïëßôåõìá ôçò êïéíïâïõëåõôéêÞò ìïíáñ÷ßáò,
êáèþò ïñßæïõí üôé:
1) Ï âáóéëéÜò äåí Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá åêäßäåé, íá áíáóôÝëëåé, íá áêõñþíåé êáé íá
åöáñìüæåé íüìïõò ÷ùñßò ôç óõãêáôÜèåóç ôïõ Êïéíïâïõëßïõ (Üñèñá 1 êáé 2).
2) Ïé âáóéëéêÝò äáðÜíåò êáé ãåíéêüôåñá ïé êñáôéêÝò, ðñÝðåé íá åãêñßíïíôáé áðü ôï
êïéíïâïýëéï.
ÓÞìåñá óôï ÓýíôáãìÜ ìáò (1975) éó÷ýïõí ðáñüìïéåò äéáôÜîåéò ìå ôá Üñèñá 51 - 80,
ðïõ áíáöÝñïíôáé óôç ÂïõëÞ. Åéäéêüôåñá ôï Üñèñï 51 áíáöÝñåôáé óôçí åêëïãÞ ôùí
âïõëåõôþí, ôï Üñèñï 61 óôçí åëåõèåñßá ôçò ãíþìçò ôùí âïõëåõôùí êáé ôï Üñèñï 72 óôï
íïìïèåôéêü Ýñãï êáé óôçí øÞöéóç ôïõ ðñïûðïëïãéóìïý.
6) ÃÑÁÖÇÌÁ: "Ï ðëçèõóìüò ôçò Åõñþðçò: 1650 - 1800 " (óåë. 127)
Åñþôçóç: Ðïéá åßíáé ç åîÝëéîç ôïõ ðëçèõóìïý ôçò Åõñþðçò; Ðïéïé ðáñÜãïíôåò ôçí
êáèïñßæïõí;
Óôï ãñÜöçìá ç áíïäéêÞ êáìðýëç õðïäçëþíåé ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý. ÐñÜãìáôé
êáôÜ ôïí 18ï áé. ï ðëçèõóìüò ôçò Åõñþðçò Üñ÷éóå íá áõîÜíåôáé, óå áíôßèåóç ìå ôç
óôáôéêüôçôá ôïõ ðñïçãïýìåíïõ áéþíá.
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ êáèüñéóáí áõôÞ ôçí åîÝëéîç, Þôáí ç åëÜôôùóç ôçò èíçóéìüôçôáò,
ëüãù ôçò âåëôßùóçò ôùí åóïäåéþí, ôçò óðáíéüôåñçò åìöÜíéóçò åðéäçìéþí êáé ôùí ëéãüôåñï
èáíáôçöüñùí ðïëÝìùí.
7) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ìå ðõñáêôùìÝíï óßäåñï" (óåë. 127)

Åñþôçóç: Íá ðåñéãñÜøåôå áêñéâþò óå ôé óõíßóôáôáé ôï ôñéãùíéêü åìðüñéï (óå
óõíäõáóìü ìå ôï ÷Üñôç)
Óôï ðáñÜèåìá áõôü ðåñéãñÜöåôáé ç áðÜíèñùðç ìåôá÷åßñéóç ìáýñùí óêëÜâùí óôï
ðëáßóéï ôïõ ôñéãùíéêïý åìðïñßïõ, ðïõ ïíïìÜóôçêå Ýôóé, åðåéäÞ ãéíüôáí óå ôñåéò öÜóåéò
ìåôáîý: á) Åõñþðçò, â) ÁöñéêÞò, ã) ÁìåñéêÞò. Ôá ðëïßá áðÝðëåáí áðü ôá åõñùðáúêÜ
ëéìÜíéá ìå ðñïïñéóìü ôçí ÁöñéêÞ, ìåôáöÝñïíôáò ñÜâäïõò óéäÞñïõ, ÷Üíôñåò, õöÜóìáôá
êáé Üëëá ìéêñïåìðïñåýìáôá, ôá ïðïßá ôá áíôÜëëáæáí ìå óêëÜâïõò. Ôï ìåãáëýôåñï
äïõëåìðïñéêü êÝíôñï Þôáí óôïí Êüëðï ôçò ÃïõéíÝáò. Óôç óõíÝ÷åéá êáôåõèýíïíôáí ðñïò
ôçí ÁìåñéêÞ, üðïõ áíôÜëëáæáí ôïõò óêëÜâïõò ìå áðïéêéáêÜ ðñïúüíôá (æÜ÷áñç, êáöÝ, ê.Ü.)
ôá ïðïßá ìåôÝöåñáí óôçí Åõñþðç.
8) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ï ïéêïíïìéêüò ðñïãñáììáôéóìüò åíüò áãñïôéêïý åñãÜôç"

(ÓåìðáóôéÜí ÂùìðÜí: ÂáóéëéêÞ ÄåêÜôç, 1707) (óåë. 128)
Åñþôçóç: Âñåßôå ôéò ëåðôïìÝñåéåò ðïõ ðñïóäéïñßæïõí ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ åíüò
áãñïôéêïý åñãÜôç êáé åíüò åõãåíÞ.
389
CSZR 2CIG
Ç "ÂáóéëéêÞ ÄåêÜôç" (1707) åßíáé ìßá ïéêïíïìéêÞ Ýêèåóç ôïõ ÓåìðáóôéÜí ÂùìðÜí, ðïõ
Ïé ðñþôïé Þôáí ìç÷áíéêüò êáé óôñáôÜñ÷çò ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´.
áéþíåò Óýìöùíá ìå ôïõò õðïëïãéóìïýò ôïõ ÂùìðÜí ï ïéêïíïìéêüò ðñïãñáììáôéóìüò åíüò
ôïõ Âõæáíôßïõ áãñïôéêïý åñãÜôç Þôáí éäéáßôåñá áðïãïçôåõôéêüò, äéüôé ìå ôá ÝóïäÜ ôïõ êÜëõðôå ìüíï
ôïõò öüñïõò êáé åëÜ÷éóôåò äéáôñïöéêÝò áíÜãêåò ãéá ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ¹ôáí ëïéðüí
áíáãêáßï íá óõìðëçñþíåé ôï åéóüäçìÜ ôïõ åßôå ï ßäéïò, êÜíïíôáò ìéêñïåìðüñéï óôïí êåíü
÷ñüíï ôïõ, åßôå ç ãõíáßêá ôïõ ìå ôï ñÜøéìï, ôï ðëÝîéìï, ôçí ðåñéðïßçóç åíüò ìéêñïý êÞðïõ
êáé ôçí åêôñïöÞ ìåñéêþí ðïõëåñéêþí, ãéá íá åîáóöáëßæåé êÜðïéá åßäç äéáôñïöÞò. Êé áõôÜ
üìùò äåí áñêïýóáí. Áí äåí åß÷å Ýíá ìéêñü êïììÜôé ãçò ãéá íá ôï êáëëéåñãåß, äåí ìðïñïýóå
íá åðéâéþóåé. Ç ïéêïíïìéêÞ ôïõ êáôÜóôáóç Þôáí áêüìç ÷åéñüôåñç áí åß÷å ðïëëÜ ðáéäéÜ.
Áðü ôï ðáñÜèåìá äéáðéóôþíïõìå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÝ÷åéá ìéáò ìåñßäáò ðëçèõóìïý, ðïõ
áíÞêå óôçí êáôþôåñç êïéíùíéêÞ ôÜîç êáé äåí åß÷å ôç äõíáôüôçôá íá êáëýøåé ïýôå ôéò
óôïé÷åéþäåéò áíÜãêåò åðéâßùóçò.

1. Ìå áöåôçñßá ôá ðáñáèÝìáôá ãéá ôá ðïëéôåýìáôá, íá óõæçôÞóåéò ìå ôïõò óõììáèçôÝò
óïõ ôéò áðüøåéò ãéá ôï ñüëï ôïõ áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá (âáóéëéÜ, ðñïÝäñïõ), ôçò
åêôåëåóôéêÞò åîïõóßáò (âáóéëéÜ, ðñïÝäñïõ, ðñùèõðïõñãïý - êõâÝñíçóçò) êáé ôïõ
êïéíïâïõëßïõ êáôÜ ôï 18ï áéþíá êáé óÞìåñá.
¸÷ïíôáò õðüøç ìáò ôá ðáñáèÝìáôá: "Ï âáóéëéÜò, áíôéðñüóùðïò ôïõ Èåïý", "Ëáüò, ï
ìüíïò êõñßáñ÷ïò" êáé "ÄéáêÞñõîç ÄéêáéùìÜôùí", äéáðéóôþíïõìå üôé êáôÜ ôï 18ï áéþíá
åðéêñáôïýóáí ïé åîÞò áðüøåéò ãéá ôï ñüëï ôïõ áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá, ôçò åêôåëåóôéêÞò
åîïõóßáò êáé ôïõ Êïéíïâïõëßïõ :
á) Óôçí áðïëõôáñ÷ßá ï áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò Þôáí ï âáóéëéÜò, ðïõ èåùñïýóå ôïí åáõôü
ôïõ ùò áíôéðñüóùðï ôïõ Èåïý óôï âáóßëåéü ôïõ. Åß÷å óõãêåíôñùìÝíåò óôá ÷Ýñéá ôïõ üëåò
ôéò åîïõóßåò (íïìïèåôéêÞ, åêôåëåóôéêÞ, äéêáóôéêÞ) êáé êõâåñíïýóå áíåîÝëåãêôá. Äåí õðÞñ÷å
Êïéíïâïýëéï.
â) Óôç óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá, ç åîïõóßá ôïõ áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá (âáóéëéÜ) ðåñéïñßæåôáé
áðü ôï Óýíôáãìá. Ç åêôåëåóôéêÞ åîïõóßá áóêåßôáé áðü ôï âáóéëéÜ, õðü ôïí Ýëåã÷ï üìùò
ôïõ Êïéíïâïõëßïõ, ôï ïðïßï áóêåß ôç íïìïèåôéêÞ åîïõóßá.
ÓÞìåñá, óôéò ðåñéóóüôåñåò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ, õðÜñ÷åé ôï Óýíôáãìá, ðïõ êáèïñßæåé ôç
ìïñöÞ, ôç äïìÞ êáé ôç ëåéôïõñãßá ôïõ êñÜôïõò, áëëÜ êáé ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ áôüìïõ êáé ôùí
êïéíùíéêþí ïìÜäùí ìå ôçí êñáôéêÞ åîïõóßá. Óôá äçìïêñáôéêÜ ðïëéôåýìáôá, õðÜñ÷åé äéÜêñéóç
åîïõóéþí: 1) ôçí ÅêôåëåóôéêÞ ôçí áóêåß ï ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò Þ ï ðñùèõðïõñãüò
ìå ôçí êõâÝñíçóç (áíáëüãùò ìå ôç ìïñöÞ ôçò Äçìïêñáôßáò: ðñïåäñéêÞ Þ ðñïåäñåõïìÝíç),
2) ôç ÍïìïèåôéêÞ, ôçí áóêåß ç ÂïõëÞ (Êïéíïâïýëéï), ðïõ åêðñïóùðåß ôï ëáü êáé åêëÝãåôáé
áð' áõôüí êáé 3) ôç ÄéêáóôéêÞ, ôçí áóêïýí ôá äéêáóôÞñéá.
Óôá äçìïêñáôéêÜ ðïëéôåýìáôá êõñßáñ÷ïò åßíáé ï ëáüò êáé áõôüò åßíáé ç ìüíç ðçãÞ
åîïõóßáò. Ïöåßëåé åðïìÝíùò íá åëÝã÷åé êáé íá êñßíåé áí ïé öïñåßò ôçò åîïõóßáò, ðïõ ï
ßäéïò ôïõò Ýäùóå, áíôáðïêñßíïíôáé óôï ñüëï ôïõò êáé áíáëüãùò íá ñõèìßæåé ôç óôÜóç
ôïõ.
390
CSZR 2CIG
2. Ìå áöåôçñßá ôï ðáñÜèåìá ãéá ôï äïõëåìðüñéï, íá åîåôÜóåôå óå ïìÜäåò ôç ìïñöÞ

Þ ôéò ìïñöÝò ðïõ Ý÷åé ëÜâåé óÞìåñá ôï ðñüâëçìá áõôü. Ãéáôß äåí åêëåßðïõí ôÝôïéïõ
åßäïõò ðñïâëÞìáôá; 330 – 717
ÓÞìåñá, ôï äïõëåìðüñéï åðßóçìá Ý÷åé êáôáñãçèåß äéåèíþò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá
üìùò õðÜñ÷åé êáé ìÜëéóôá Ý÷åé ëÜâåé áíçóõ÷çôéêÝò äéáóôÜóåéò. Ôï óçìåñéíü äïõëåìðüñéï
ãßíåôáé ìå äéÜöïñåò ìïñöÝò: åìðüñéï êáé åêìåôÜëëåõóç ãõíáéêþí, ìéêñþí ðáéäéþí,
ìåôáíáóôþí, ðïõ áíáæçôïýí ìéá êáëýôåñç ôý÷ç, êáé áêüìá æçôéÜíùí Þ áôüìùí ìå åéäéêÝò
áíÜãêåò. Ïé ôåëåõôáßïé óôÝëíïíôáé óå ðåñéüäïõò åïñôþí óå äéÜöïñåò ÷þñåò êáé áð' ôá
êÝñäç ôïõò, ôïõò äßíïíôáé åëÜ÷éóôá, åíþ ôá ðåñéóóüôåñá ôá ðáßñíïõí ïé "ðñïáãùãïß"
ôïõò (äçëáäÞ áõôïß ðïõ ôïõò åêìåôáëëåýïíôáé).
ÔÝôïéïõ åßäïõò ðñïâëÞìáôá äåí åêëåßðïõí, äõóôõ÷þò, üóï õðÜñ÷ïõí Üíèñùðïé çèéêÜ
äéåöèáñìÝíïé, ðïõ êÜíïõí ôá ðÜíôá ãéá ôï ÷ñÞìá, ìç ëïãáñéÜæïíôáò ôïí áíèñþðéíï ðüíï
êáé ôç äõóôõ÷ßá ðïõ ðñïêáëïýí.
3. Íá óõãêñßíåôå ôéò äéïìïëïãÞóåéò ìå ôá åìðïñéêÜ ðñïíüìéá ðïõ ðáñá÷þñçóå ôï

ÂõæÜíôéï óôïõò Âåíåôïýò ùò ðñïò ôéò åðéðôþóåéò ðïõ åß÷áí ãéá ôçí ÏèùìáíéêÞ
Áõôïêñáôïñßá êáé ôï ÂõæÜíôéï áíôßóôïé÷á.
Ôï 1535 ç Ãáëëßá êáé ç ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá õðÝãñáøáí ôéò ðñþôåò äéïìïëïãÞóåéò,
ôéò åìðïñéêÝò äçëáäÞ óõìöùíßåò ìå ôéò ïðïßåò ðáñá÷ùñïýíôáí åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò
ÃÜëëïõò. Áêïëïýèçóáí ç Áããëßá, ç Ïëëáíäßá êáé Üëëåò ÷þñåò.
Ìå ôçí ðñáêôéêÞ ôçò õðïãñáöÞò äéïìïëïãÞóåùí, áñ÷éêÜ ïé Ïèùìáíïß åíßó÷õóáí ôï
ñüëï ôïõò óôá åõñùðáúêÜ æçôÞìáôá. ¼ìùò ìáêñïðñüèåóìá ç ðñáêôéêÞ áõôÞ ôïõò Ýâëáøå
äéüôé ïé Åõñùðáßïé áðïêôþíôáò üëï êáé ðåñéóóüôåñá ðñïíüìéá äéåßóäõáí óôï ïèùìáíéêü
êñÜôïò êáé ôï åêìåôáëëåýïíôáí ïéêïíïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜ, ãåãïíüò ðïõ ôïõò ïäÞãçóå óôçí
ðáñáêìÞ. ÌÜëéóôá áðü êÜðïéåò óõãêõñßåò äüèçêå ç åõêáéñßá óôïõò ¸ëëçíåò ôï 18ï áé. íá
áíáðôýîïõí ôç íáõôéëßá êáé ôï åìðüñéü ôïõò, ãåãïíüò ðïõ óõíåôÝëåóå óôçí ðñïåôïéìáóßá
ôçò ÅðáíÜóôáóçò.
Ðáëéüôåñá ôï ÂõæÜíôéï åß÷å áêïëïõèÞóåé ðáñüìïéá ôáêôéêÞ. Ìå ôï ÷ñõóüâïõëï ôïõ
1082 åß÷å ðáñá÷ùñÞóåé åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôïõò Âåíåôïýò. Áõôü åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí
ïéêïíïìéêÞ êáé åìðïñéêÞ ãéãÜíôùóç ôùí Âåíåôþí, ïé ïðïßïé ðëïýôéæáí åéò âÜñïò ôùí
âõæáíôéíþí åìðüñùí êáé ôáõôü÷ñïíá ôçí ïéêïíïìéêÞ êáé åìðïñéêÞ åîáóèÝíçóç ôïõ
Âõæáíôßïõ.
ÁõôÞ ç åîáóèÝíçóç óôÝñçóå ôçí áõôïêñáôïñßá áðü ìåãÜëá Ýóïäá êé Ýôóé ïäÞãçóå óôçí
ïéêïíïìéêÞ ðáñáêìÞ êáé óôçí ðáñáìÝëçóç ôïõ óôñáôïý êáé ôïõ óôüëïõ, ãéáôß ç óõíôÞñçóÞ
ôïõò áðáéôïýóå ðïëëÜ Ýîïäá. Ôñáãéêü áðïôÝëåóìá ôçò ðáñáìÝëçóçò ôïõ óôñáôïý Þôáí
ç Þôôá óôï ÌõñéïêÝöáëï (1176).
391
DSZR 2CIG
5. Åîåëßîåéò óôá ãñÜììáôá, ôéò åðéóôÞìåò êáé ôéò ôÝ÷íåò

Ç Åõñþðç
óôïõò
êáôÜ ôï 17ï êáé 18ï áé.
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
Ðåñßëçøç
Åîåëßîåéò óôá ÃñÜììáôá êáé ôéò ÅðéóôÞìåò

• Ëïãïôå÷íßá
ÊáôÜ ôï 17ï áé. óôç Ãáëëßá ç ðíåõìáôéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ äñáóôçñéüôçôá ãíþñéóå
ìåãÜëç Üíèçóç. Ôïí áéþíá áõôü ç ãáëëéêÞ ëïãïôå÷íßá áêïëïýèçóå ôïí êëáóéêéóìü, ìå
êõñéüôåñï åêðñüóùðï ôï ÌïëéÝñï. ÊáôÜ ôï 18ï áéþíá óõíå÷ßæåôáé ç ëïãïôå÷íéêÞ
ðáñáãùãÞ ôçò ìå ôïõò åêðñïóþðïõò ôïõ Äéáöùôéóìïý, êáé ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ áéþíá
áõôïý åìöáíßæåôáé ï ñïìáíôéóìüò.
Óôçí Áããëßá ç ëïãïôå÷íßá ôçí ðåñßïäï áõôÞ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ñåáëéóìü êáé
áíèñùðïêåíôñéêÝò ôÜóåéò, åíþ óôç Ãåñìáíßá äßíåôáé Ýìöáóç óôï óõíáßóèçìá êáé óôçí
ðáñÜäïóç. Êïñõöáßïé ãåñìáíïß óõããñáöåßò áõôÞò ôçò ðåñéüäïõ èåùñïýíôáé ï Ãêáßôå
êáé ï Óßëëåñ.
• ÅðéóôçìïíéêÞ ÓêÝøç - Äéáöùôéóìüò
Óôç öéëïóïößá ôï 17ï áé. ï ÑåíÝ ÍôåêÜñô èåìåëßùóå ôïí ïñèïëïãéóìü. Ôç èåùñßá
áõôÞ êáèþò êáé ôïí åìðåéñéóìü ÷ñçóéìïðïßçóå êáé ï Üããëïò öéëüóïöïò Ôæïí Ëïê ùò
âÜóç ãéá ôçí åñìçíåßá êáé ôç âåëôßùóç ôçò êïéíùíßáò.
Óôéò öõóéêÝò åðéóôÞìåò óçìåéþèçêå ìåãÜëç ðñüïäïò. Ï ÉóáÜê Íåýôùí ôï 1687
äéáôýðùóå ôï íüìï ôçò ðáãêüóìéáò Ýëîçò.
Ï 18ïò áé. óçìáôïäïôåßôáé áðü ôï êßíçìá ôïõ Äéáöùôéóìïý, ðïõ åðåäßùêå ñéæéêÝò
áëëáãÝò óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò. Áðü åðéóôçìïíéêÞ Üðïøç
ï äéáöùôéóìüò áðïóêïðïýóå óôçí áðïäÝóìåõóç ôçò áíèñþðéíçò óêÝøçò áðü êÜèå
éäåïëïãéêÞ, èñçóêåõôéêÞ Þ öéëïóïöéêÞ ðñïêáôÜëçøç êáé óôçí åðéêñÜôçóç ôçò ëïãéêÞò. Ïé
êõñéüôåñïé äéáöùôéóôÝò Þôáí ï Âïëôáßñïò, ï Ñïõóóü, ï ÌïíôåóêéÝ, ï Íôéíôåñü ê.Ü.
• ÅðéóôçìïíéêÝò åöåõñÝóåéò
Ôï 17ï êáé 18ï áé. ìå ôçí åðéêñÜôçóç ôïõ ïñèïëïãéóìïý êáé ôïõ åìðåéñéóìïý
áíáðôý÷èçêáí ïé èåôéêÝò åðéóôÞìåò êáé ç ôå÷íïëïãßá. Óõíå÷ßóôçêå ç åðéóôçìïíéêÞ Ýñåõíá,
ùóôüóï ôï 18ï áé. äüèçêå ðåñéóóüôåñç Ýìöáóç óôçí ðñáêôéêÞ åöáñìïãÞ ôçò. Ôçí åðï÷Þ
áõôÞ Ýãéíáí óçìáíôéêÝò åöåõñÝóåéò, ìå óçìáíôéêüôåñç ôçí ôåëåéïðïßçóç ôçò áôìïìç÷áíÞò
áðü ôï ÔæÝéìò Âáô (1769).
• Ïé åîåëßîåéò óôéò åéêáóôéêÝò ôÝ÷íåò
Ôï 17ï áé. ìÝóá áðü ôç èñçóêåõôéêÞ äéáìÜ÷ç áíáäýèçêå êáé êõñéÜñ÷çóå ìéá íÝá
êáëëéôå÷íéêÞ ôå÷íïôñïðßá, ôï ìðáñüê, ðïõ áöïñÜ üëá ôá åßäç ôçò ôÝ÷íçò êáé
÷ñçóéìïðïéÞèçêå áðü ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ôïõò çãåìüíåò ãéá íá ðñïâÜëïõí
êáé íá åîõìíÞóïõí ôï êýñïò êáé ôçí éó÷ý ôïõò.
Óôç æùãñáöéêÞ ïé êõñéüôåñïé åêðñüóùðïé ôïõ ìðáñüê åßíáé: ï éôáëüò ÊáñáâÜôæéï, ïé
öëáìáíäïß ÐÝôåñ Ðïë Ñïýìðåíò êáé Âáí Íôáúê, ï ïëëáíäüò ÑÝìðñáíô Âáí Ñéí, ïé éóðáíïß
ÍôéÝãêï ÂåëÜóêåè êáé Ìïõñßëëï êáé ï ãÜëëïò ÍéêïëÜ ÐïõóóÝí.
392
DSZR 2CIG
Óôç Ãáëëßá, óôéò ôÝ÷íåò ãåíéêÜ åðéêñÜôçóå ï êëáóéêéóìüò, ùò Ýêöñáóç ôïõ ìïíáñ÷éêïý
éäåþäïõò ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´. Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ç êëáóéêÞ ôÝ÷íç áíáäåéêíýåôáé ìå ôï Ç Åõñþðç
ÁíÜêôïñï ôùí Âåñóáëëéþí. óôïõò
Ôï 18ï áéþíá êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç ï ñõèìüò ñïêïêü, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü íåüôåñïõò
Ýíôïíá äéáêïóìçôéêÜ óôïé÷åßá, ÷Üñç, êïìøüôçôá êáé åõ÷Üñéóôç Þ áíÝìåëç áôìüóöáéñá. ÷ñüíïõò
Êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ ãáëëéêïý ñïêïêü óôç æùãñáöéêÞ åßíáé ï Æáí ÁíôïõÜí Âáôü.
Óôï ôÝëïò ôïõ 18ïõ áéþíá åðéêñáôåß ï íåïêëáóéêéóìüò ðïõ Ý÷åé êïéíùíéêÞ óçìáóßá, ãéáôß
óõíäÝåôáé ìå ôïí áãþíá ôùí ëáþí ãéá åëåõèåñßá êáé äçìïêñáôßá. Êõñéüôåñïé åêðñüóùðïé
åßíáé ï Æáê Ëïõß Íôáâßíô.
• Ïé åîåëßîåéò óôç ÌïõóéêÞ
Ôï 17ï áé. ôï ìðáñüê åðÝöåñå åîåëßîåéò êáé óôç ìïõóéêÞ ìå ôç äçìéïõñãßá ôïõ ëõñéêïý
èåÜôñïõ, äçëáäÞ ôçò üðåñáò êáé ôïõ ïñáôüñéïõ. ÃåíéêÜ óôïõò áéþíåò áõôïýò (17ï êáé
18ï) ðáñáôçñåßôáé ìåãÜëç ðñüïäïò óôç ìïõóéêÞ, ÷Üñç óôïõò ìåãÜëïõò ìïõóïõñãïýò
üðùò: ï Áíôüíéï ÂéâÜëíôé, ï ×Ýíôåë, ï Ìðá÷, ï Ìüôóáñô, ï Ìðåôüâåí ê.Ü.
Åîåëßîåéò óôá ÃñÜììáôá êáé ôéò ÅðéóôÞìåò

• Ëïãïôå÷íßá
ÃÁËËÉÁ
– 17ïò áé.:o áéþíáò Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´ o ðíåõìáôéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ Üíèçóç
– Ëïãïôå÷íßá o áêïëïõèåß ôï ñåýìá ôïõ êëáóéêéóìïý
o ðáñÜãåé Ýñãá äéá÷ñïíéêÜ
o ç èåìáôïãñáößá ôçò åßíáé êëáóéêÞ Þ óýã÷ñïíç
o êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò: ï ÌïëéÝñïò (1622 -1673)
p
"Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôçò" o äéáêùìùäåß ôçí áíåñ÷üìåíç áóôéêÞ ôÜîç ôçò åðï÷Þò ôïõ
– 18ïò áé.: o óõíÝ÷åéá ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò ìå åêðñïóþðïõò Äéáöùôéóìïý
– ÔÝëïò 18ïõ áé. o ëïãïôå÷íéêü ñåýìá ñïìáíôéóìïý
ÁÃÃËÉÁ
– 17ïò -18ïò áé. o ñåáëéóôéêÝò êáé áíèñùðïêåíôñéêÝò ôÜóåéò óôç ëïãïôå÷íßá
ÃÅÑÌÁÍÉÁ
– 17ïò - 18ïò áé. o äßíåôáé Ýìöáóç óôï óõíáßóèçìá êáé óôçí ðáñÜäïóç
– Êïñõöáßïé óõããñáöåßò: o 1) Ãêáßôå (1749 -1832): "ÖÜïõóô"
o2) Óßëëåñ
• ÅðéóôçìïíéêÞ ÓêÝøç - Äéáöùôéóìüò
ÖÉËÏÓÏÖÉÁ o èåùñßåò: ïñèïëïãéóìïý êáé åìðåéñéóìïý
– Åêðñüóùðïé:
1) ÑåíÝ ÍôåêÜñô (1596 -1650) o èåìåëßùóå ôïí ïñèïëïãéóìü (:êýñéá ðçãÞ êÜèå
áëÞèåéáò åßíáé ç ëïãéêÞ áðüäåéîç) 393
DSZR 2CIG
2) Ôæïí Ëïê (1632 -1704) o ïñèïëïãéóìüò êáé åìðåéñéóìüò : ãéá ôçí åñìçíåßá êáé
Ç Åõñþðç ôç âåëôßùóç ôçò êïéíùíßáò
óôïõò ÖÕÓÉÊÅÓ ÅÐÉÓÔÇÌÅÓ
íåüôåñïõò – ÉóáÜê Íåýôùí (1643 -1727): o äéáôýðùóå ôï íüìï ôçò ðáãêüóìéáò Ýëîçò
÷ñüíïõò o Ýäåéîå üôé ï êüóìïò ëåéôïõñãåß ìå ïñéóìÝíïõò
óôáèåñïýò íüìïõò
– 18ïò áé. o Äéáöùôéóìüò o áðïóêïðïýóå óôçí áðïäÝóìåõóç ôçò áíèñþðéíçò
óêÝøçò áðü êÜèå éðñïêáôÜëçøç
– Åêðñüóùðïé: Âïëôáßñïò, Ñïõóóü, ÌïíôåóêéÝ, Íôéíôåñü ê.Ü.
ÅðéóôçìïíéêÝò åöåõñÝóåéò
– ÁíÜðôõîç èåôéêþí åðéóôçìþí êáé ôå÷íïëïãßáò
– ÓõíôåëåóôÝò áíÜðôõîçò o ç åðéêñÜôçóç ôïõ ïñèïëïãéóìïý êáé ôïõ åìðåéñéóìïý
– 18ïò áé. o Ýìöáóç óôçí ðñáêôéêÞ åöáñìïãÞ ôùí åðéóôçìþí
– ÅöåõñÝóåéò: o áëåîéêÝñáõíï, èåñìüìåôñï, ìðáôáñßá, áåñüóôáôï, ôåëåéïðïßçóç
áôìïìç÷áíÞò (ÔæÝéìò Âáô, 1769) o ç óçìáíôéêüôåñç
Ïé åîåëßîåéò óôéò åéêáóôéêÝò ôÝ÷íåò

• 1) Ìðáñüê (17ïò áéþíáò)
– ÃåííÞèçêå óôçí Éôáëßá (ðñïÝêôáóç ôçò áíáãåííçóéáêÞò ôÝ÷íçò)
– ×ñçóéìïðïéåß o êáìðýëåò, ðïëõ÷ñùìßá, êßíçóç, øåõäáßóèçóç, åðéôçäåõìÝíç
äéáêüóìçóç
– Åðéäéþêåé o íá åíôõðùóéÜóåé êáé íá óõãêéíÞóåé
– ÁöïñÜ o üëá ôá åßäç ôçò ôÝ÷íçò
– ×ñçóéìïðïéÞèçêå o áðü ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ôïõò çãåìüíåò
ó ê ï ð ü ò o íá ðñïâÜëïõí êáé íá åîõìíÞóïõí ôï êýñïò & ôçí éó÷ý ôïõò
– Åêðñüóùðïé ìðáñüê æùãñáöéêÞò :
ÉÔÁËÉÁ o ÊáñáâÜôæéï (1573 -1610)

ÊÁÔÙ ×ÙÑÅÓ
1) ÐÝôåñ Ðïë Ñïýìðåíò (1577 - 1640)
×áñáêôçñéóôéêÜ Ýñãùí ôïõ o äõíáìéêüôçôá, Ýíôïíá ÷ñþìáôá, áãÜðç ãéá ôç æùÞ
2) Âáí ÍôÜúê (1599 -1641) o ðñïóùðïãñáößåò
3) ÑÝìðñáíô Âáí Ñéí (1606 -1669):
×áñáêôçñéóôéêÜ æùãñáöéêÞò ôïõ:o 1) ôå÷íéêÞ öùôïóêßáóçò,
o2) áðüäïóç øõ÷éêïý êüóìïõ ðñïóþðùí
ÉÓÐÁÍÉÁ:
1) ÍôéÝãêï ÂåëÜóêåè (1599 -1660)
- Ýñãá ìå èñçóêåõôéêü êáé ìõèïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï
- ÷ñçóéìïðïéåß öùôåéíÜ ÷ñþìáôá ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï
2) Ìïõñßëï (1617 -1682)
394 - óõíèÝóåéò ìå èÝìáôá èñçóêåõôéêÜ Þ áðü ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ
- áíôéèåôéêïß öùôéóìïß
DSZR 2CIG
ÃÁËËÉÁ: o ÍéêïëÜ ÐïõóóÝí (1594 -1665)

Ç Åõñþðç
2) êëáóéêéóìüò (17ïò áéþíáò) óôïõò
– ÅðéêñÜôçóå óôç Ãáëëßá íåüôåñïõò
– ÅîÝöñáæå ôï ìïíáñ÷éêü éäåþäåò ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´ ÷ñüíïõò
– Áíáäåéêíýåôáé êõñßùò óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ o ÁíÜêôïñï Âåñóáëëéþí
3) ñïêïêü (18ïò áéþíáò)

– ÊõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç (1730 -1780)
– ×áñáêôçñéóôéêÜ o Ýíôïíï äéáêïóìçôéêü óôïé÷åßï, ÷Üñç, êïìøüôçôá, åõ÷Üñéóôç
êáé áíÝìåëç áôìüóöáéñá
– Åêðñüóùðïò o ï ãÜëëïò æùãñÜöïò Æáí ÁíôïõÜí Âáôü (1648 -1721)
4) íåïêëáóéêéóìüò (18ïò -19ïò áé.)

– ×ñçóéìïðïéÞèçêå o ùò ìÝóï Ýêöñáóçò ôïõ áãþíá ôùí ëáþí ãéá åëåõèåñßá
– Åêðñüóùðïò o ï ãÜëëïò æùãñÜöïò Æáê Ëïõß Íôáâßíô (1748 -1825)
Ïé åîåëßîåéò óôç ÌïõóéêÞ

– 17ïò áé. o ìðáñüê o ëõñéêü èÝáôñï (üðåñá êáé ïñáôüñéï)
– ÏëïêëÞñùóç ìïñöÞò ôçò üðåñáò
– ÌåãÜëç ðñüïäïò óôç ìïõóéêÞ
– Åìðëïõôéóìüò êáé åðéíüçóç íÝùí ìïñöþí óýíèåóçò
– Êïñõöáßïé ìïõóïõñãïß o ï Áíôüíéï ÂéâÜëíôé, ï ×Ýíôåë, ï Ìðá÷, ï Ìüôóáñô, ï
Ìðåôüâåí ê.Ü.
"..áéþíá ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´.." (óåë. 129)
Ï Ëïõäïâßêïò ÉÄ´ åõíüçóå êáé ôßìçóå ôïõò ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò êáé ôïõò
êáëëéôÝ÷íåò ôçò åðï÷Þò ôïõ. ÌåãÜëç Ýìöáóç Ýäùóå óôçí ßäñõóç Áêáäçìéþí ãéá ôçí
ðñïþèçóç ôùí ãñáììÜôùí, ôùí åðéóôçìþí êáé ôùí ôå÷íþí. ÈÝëçóå íá åßíáé ùò
áðüëõôïò ìïíÜñ÷çò, ï ìïíáäéêüò ìáéêÞíáò ôçò åðï÷Þò ôïõ. Óçìáíôéêü åðéóôçìïíéêü
ßäñõìá õðÞñîå ç ÂáóéëéêÞ Áêáäçìßá ôùí Åðéóôçìþí (1666).
Êëáóéêéóìüò (óåë. 129) Íåïêëáóéêéóìüò (óåë. 131)
ÐíåõìáôéêÜ êáé êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá ðïõ ìéìïýíôáé ôçí êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá. ¸íá
ëïãïôå÷íéêü Þ åéêáóôéêü Ýñãï èåùñåßôáé êëáóéêü, üôáí ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áñìïíßá,
éóïññïðßá, óùóôÝò áíáëïãßåò êáé ÷ñùìáôéóìïýò, ñõèìü êáé õøçëü Þèïò.
Óôï íåïêëáóéêéóìü áõôü áðïêôÜ êáé êïéíùíéêÞ óçìáóßá, óõíäåüìåíï ìå ôïí áãþíá ãéá
åëåõèåñßá.
ñïìáíôéóìüò (óåë. 129)
Åõñùðáúêü êáëëéôå÷íéêü ñåýìá ðïõ äßíåé Ýìöáóç óôá óõíáéóèÞìáôá (á´ ìéóü 19ïõ áé.)
395
DSZR 2CIG
ïñèïëïãéóìüò (óåë. 129)

Ç Åõñþðç ÖéëïóïöéêÞ èåùñßá ðïõ äßíåé Ýìöáóç óôç ëïãéêÞ áðüäåéîç ôçò áëÞèåéáò.
óôïõò åìðåéñéóìüò (óåë. 129)
íåüôåñïõò Èåùñßá ðïõ äÝ÷åôáé ùò ðçãÞ ôçò ãíþóçò êáé êñéôÞñéï ôçò áëÞèåéáò ôçí åìðåéñßá.
÷ñüíïõò ìðáñüê (óåë. 129)
Êáëëéôå÷íéêÞ ôå÷íïôñïðßá ðïõ êõñéÜñ÷çóå ôï 17ï áéþíá óôçí Åõñþðç. ×ñçóéìïðïéåß
ôéò êáìðýëåò, ôçí ðïëõ÷ñùìßá, ôçí êßíçóç, ôçí øåõäáßóèçóç êáé ôçí åðéôçäåõìÝíç
äéáêüóìçóç, ãéá íá åíôõðùóéÜóåé êáé íá óõãêéíÞóåé. Ôï ìðáñüê áöïñÜ üëá ôá åßäç ôçò
ôÝ÷íçò. ×ñçóéìïðïéÞèçêå áðü ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá êáé ôïõò çãåìüíåò ãéá íá
ðñïâÜëïõí êáé íá åîõìíÞóïõí ôï êýñïò êáé ôçí éó÷ý ôïõò.
ñïêïêü (óåë. 130)
Ôå÷íïôñïðßá ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç áðü ôï 18ï áéþíá. ×áñáêôçñßæåôáé áðü ôï
Ýíôïíï äéáêïóìçôéêü óôïé÷åßï, ôç ÷Üñç, ôçí êïìøüôçôá êáé ôçí åõ÷Üñéóôç Þ áíÝìåëç
áôìüóöáéñá.
üðåñá (óåë. 131)
Ðïëýìïñöï Ýñãï, ìå ìõèïëïãéêÜ èÝìáôá, óôï ïðïßï óõíäõÜæïíôáé ç ìïõóéêÞ, ôï
äñÜìá, ç ðñüæá, ç ðïßçóç, ï ÷ïñüò, ç óêçíïãñáößá ê.Ü.
ïñáôüñéï (óåë. 131)
Ìïõóéêü Ýñãï ðïõ Ý÷åé óõíÞèùò èñçóêåõôéêü ðåñéå÷üìåíï êáé ìïéÜæåé ìå üðåñá, ÷ùñßò
üìùò ôï óôïé÷åßï ôçò óêçíéêÞò äñÜóçò, ìå áöçãçìáôéêÜ óôïé÷åßá, Üñéåò, öùíçôéêÜ êáé
÷ïñùäéáêÜ ìÝñç, ïñ÷çóôñéêÝò åéóáãùãÝò Þ åíäéÜìåóåò ðáñåìâïëÝò.
1687 ÉóáÜê Íåýôùí: íüìïò ðáãêüóìéáò Ýëîçò
1769 ÔæÝéìò Âáô: ôåëåéïðïßçóç áôìïìç÷áíÞò
17ïò áé. Ìðáñüê
18ïò áé. Ñïêïêü

ÔÝëïò 18ïõ áé. íåïêëáóéêéóìüò

(ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.ÔË.)
1) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "ÈÝëåé ãáìðñü áñéóôïêñÜôç " (óåë. 129)
(áðüóðáóìá áðü ôïí "Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôç" ôïõ ÌïëéÝñïõ)
Åñþôçóç: Ðïéá åßíáé ç öéëïäïîßá ôùí íåüðëïõôùí;
Ôá Ýñãá ôïõ ÌïëéÝñïõ áíôéêáôïðôñßæïõí ôçí êïéíùíßá ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé óáôéñßæïõí
ôá áíèñþðéíá ðÜèç. Óôï Ýñãï ôïõ "Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôçò" äéáêùìùäåß ôçí áíåñ÷üìåíç ôüôå
áóôéêÞ ôÜîç. ÂáóéêÞ öéëïäïîßá ôùí íåüðëïõôùí áóôþí Þôáí íá áðïêôÞóïõí ôßôëïõò
396
åõãåíåßáò. Áõôü ìðïñïýóáí íá ôï ðåôý÷ïõí ìå âáóéëéêÞ åýíïéá, ìå åîáãïñÜ ôïõ ôßôëïõ Þ
ìå ãÜìï, üðùò óôçí ðåñßðôùóç ôïõ "Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôç".
DSZR 2CIG
2) ÐÉÍÁÊÁÓ: "Ôïðßï ìå ïõñÜíéï ôüîï" (Ñïýìðåíò) (óåë. 130)

Ç Åõñþðç
Åñþôçóç: Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ êáëëéôÝ÷íç ìðïñåßôå íá âñåßôå óôïí ðßíáêá áõôü;
óôïõò
Óôïí ðßíáêá ôïõ Ñïýìðåíò "Ôïðßï ìå ïõñÜíéï ôüîï", äéáêñßíïõìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ íåüôåñïõò
ôïõ êáëëéôÝ÷íç: äõíáìéêüôçôá, Ýíôïíá ÷ñþìáôá, áãÜðç ãéá ôç æùÞ. Ôï öùò ðÝöôåé Üðëåôï ÷ñüíïõò
óôïí áíïé÷ôü ÷þñï (áñéóôåñÜ) êáé êÜíåé Ýíôïíç áíôßèåóç ìå ôá ëéãüôåñï öùôåéíÜ ìÝñç
(äåîéÜ). Áðåéêïíßæåôáé èáõìÜóéá ôï óâÞóéìï ôçò çìÝñáò óôï ýðáéèñï, Ýôóé üðùò
áðïôõðþíåôáé óôá äÜóç êáé âõèßæåôáé ìÝóá óôá äÝíôñá. Ç áíèñþðéíç ðáñïõóßá äßíåé
æùíôÜíéá êáé äõíáìéêüôçôá óôçí åéêüíá êáé ôï ïõñÜíéï ôüîï ìå ôá ÷ñþìáôá êáé ôï
óõìâïëéóìü ôïõ, åêöñÜæïõí ôçí áãÜðç ôïõ êáëëéôÝ÷íç ãéá ôç æùÞ.
3) ÐÉÍÁÊÁÓ: "Ôáîßäé ãéá ôá Êýèçñá" (Âáôü) (óåë. 131)
Åñþôçóç: Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ñïêïêü ðáñáôçñåßôå óôïí ðßíáêá;

Ôï ñïêïêü ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôï Ýíôïíï äéáêïóìçôéêü óôïé÷åßï, ôç ÷Üñç, ôçí
êïìøüôçôá, êáé ôçí åõ÷Üñéóôç Þ áíÝìåëç áôìüóöáéñá.
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ñïêïêü åßíáé åìöáíÞ óôïí ðßíáêá. Ðáñáôçñïýìå ôéò êïìøÝò
öéãïýñåò áíäñþí êáé ãõíáéêþí, ðïõ êéíïýíôáé óå Ýíá åéäõëëéáêü ðåñéâÜëëïí. Ôá ðñüóùðÜ
ôïõò åßíáé Þñåìá êáé ÷áñéôùìÝíá. Ôá ÷ñþìáôá åßíáé áðáëÜ, ÷ùñßò âáèéÝò öùôïóêéÜóåéò.
Ìéá áíÜëáöñç áôìüóöáéñá öáßíåôáé íá åðéêñáôåß, ðïõ ùóôüóï óõíõðÜñ÷åé ìå ìéá áäéüñáôç
ìåëáã÷ïëßá.
4) ÐÉÍÁÊÁÓ: "Ï üñêïò ôùí Ïñáôßùí" (óåë. 132)

(Æáê Ëïõß Íôáâßíô)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéá óôïé÷åßá ôïõ íåïêëáóéêéóìïý åíôïðßæåôå óôïí ðßíáêá;
Åéäéêüôåñá, ðïéá óôïé÷åßá äéáêñßíåôå ðïõ ðñïóäßäïõí óôç óêçíÞ õøçëü
Þèïò êáé çñùéêü ôüíï;
â) Ðþò ï êáëëéôÝ÷íçò ÷ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá ðáëáéü èÝìá åêöñÜæåé ôç
óýã÷ñïíÞ ôïõ ðñáãìáôéêüôçôá;
á) Ï íåïêëáóéêéóìüò Ý÷åé ôá ßäéá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìå ôïí êëáóéêéóìü: áñìïíßá,
éóïññïðßá, óùóôÝò áíáëïãßåò êáé ÷ñùìáôéóìïýò êáé õøçëü Þèïò. Ç âáóéêÞ äéáöïñÜ
Ýãêåéôáé óôï üôé óôï íåïêëáóéêéóìü ôá åìðíåõóìÝíá áðü ôçí áñ÷áéüôçôá Ýñãá áðïêôïýí,
åêôüò áðü áéóèçôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ óçìáóßá êáé óõíäÝïíôáé ìå ôïõò áãþíåò ôùí ëáþí ãéá
åëåõèåñßåò êáé äçìïêñáôßá.
Óôïí ðßíáêá "Ï üñêïò ôùí Ïñáôßùí" ï Ëïõß Íôáâßíô ðåôõ÷áßíåé ìéá éóüññïðç êëáóéêÞ
óýíèåóç, ðïõ ôçí áðïôåëïýí ôï áñ÷éôåêôüíçìá êáé ïé áíèñþðéíåò ìïñöÝò. Ôï ó÷Ýäéï åßíáé
áõóôçñü êáé ôá ÷ñþìáôá ëéôÜ.
Ôá óôïé÷åßá ðïõ ðñïóäßäïõí óôç óêçíÞ õøçëü Þèïò êáé çñùéêü ôüíï åßíáé: ôï áõóôçñü
ó÷Ýäéï, ç ëéôüôçôá óôï ÷ñþìá, ïé óôÜóåéò ôùí áíäñþí (óáí áãÜëìáôá), ç Ýêöñáóç ôçò
áðïöáóéóôéêüôçôáò ôùí ðñïóþðùí ðïõ åßíáé áöïóéùìÝíïé óôï êáèÞêïí ôïõò.
â) Ï êáëëéôÝ÷íçò ÷ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá ðáëáéü èÝìá, ðïõ åßíáé ç óêçíÞ çñùéêïý üñêïõ
ãéá ôçí ðñïÜóðéóç ôçò Äçìïêñáôßáò óôç ñùìáúêÞ åðï÷Þ, åêöñÜæåé ôç óýã÷ñïíÞ ôïõ
ðñáãìáôéêüôçôá, ðïõ Þôáí ï áãþíáò ãéá ôá éäåþäç ôçò Äçìïêñáôßáò óôá ÷ñüíéá ôçò Ãáë-
397
DSZR 2CIG
ëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. Ï Íôáâßíô ðåôõ÷áßíåé ôï óôü÷ï ôïõ, ãéáôß åöáñìüæåé ôç äýíáìç ôçò
Ç Åõñþðç õðïâïëÞò ìå Ýíá óõìâïëéêü êáé ëåðôü ôñüðï, áðïöåýãïíôáò ôç óôåßñá ðñïðáãÜíäá.
óôïõò
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ
1. Ðþò ç åðéóôçìïíéêÞ óêÝøç âïÞèçóå óôçí áíôéìåôþðéóç êïéíùíéêþí ðñïâëçìÜôùí;
Ç åðéóôçìïíéêÞ óêÝøç âïÞèçóå óôçí áíôéìåôþðéóç ôùí êïéíùíéêþí ðñïâëçìÜôùí ìå
ôï êßíçìá ôïõ Äéáöùôéóìïý. Ôï êßíçìá áõôü áðïóêïðïýóå óôçí áðïäÝóìåõóç ôçò
áíèñþðéíçò óêÝøçò áðü êÜèå éäåïëïãéêÞ, èñçóêåõôéêÞ Þ öéëïóïöéêÞ ðñïêáôÜëçøç.
ÊõñéÜñ÷çóå êáôÜ ôï 18ï áéþíá êáé ðñüâáëå ôï ãåíéêüôåñï áßôçìá ãéá âáèéÝò ìåôáâïëÝò
óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò ãéá íá åîáóöáëéóôåß ç åëåõèåñßá
êáé ç åõçìåñßá ôïõ áíèñþðïõ êáé ç êïéíùíéêÞ ðñüïäïò.
2. Íá ÷ùñéóôåßôå óå ïìÜäåò êáé íá ðáñïõóéÜóåôå óôçí ôÜîç Ýíá ëïãïôÝ÷íç, Ýíáí
åðéóôÞìïíá Þ Ýíá æùãñÜöï ôçò åðéëïãÞò óáò (âéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá, âáóéêÜ Ýñãá,
ðáñïõóßáóç åíüò áðü áõôÜ.)
ÁÍÔÏÕÁÍ ÂÁÔÏ (1684 - 1721)
Áðü ôïõò êïñõöáßïõò ÃÜëëïõò æùãñÜöïõò ôïõ 18ïõ áéþíá, öëáìáíäéêÞò êáôáãùãÞò,
äçìéïõñãüò ôïõ ãáëëéêïý ñïêïêü. ÃåííÞèçêå óôç ÂáëáíóéÝí êáé ôï 1702 åãêáôáóôÜèçêå
óôï Ðáñßóé, üðïõ ìáèÞôåõóå óôá åñãáóôÞñéá ôùí êáëëéôå÷íþí Æéëëü êáé ÏíôñÜí. Óôï
ÁíÜêôïñï ôïõ Ëïõîåìâïýñãïõ, åíèïõóéÜóôçêå ìå ôïõò ðßíáêåò ðïõ åß÷å öéëïôå÷íÞóåé ï
Ñïýìðåíò ãéá ôç Ìáñßá ôùí Ìåäßêùí.
Ï Âáôü áðåéêüíéóå êõñßùò óêçíÝò áðü ôïí êüóìï ôçò õøçëÞò êïéíùíßáò ôïõ êáéñïý
ôïõ, ÷áñéôùìÝíåò ìéêñÝò êõñßåò êáé êïìøïýò éððïôéêïýò óõíïäïýò, áëëÜ êáé óêçíÝò êáèáñÜ
öáíôáóôéêÝò, áðü Ýíáí êüóìï ðïõ êéíåßôáé ìÝóá óå ìéá åéäõëëéáêÞ áôìüóöáéñá.
Áîéïðñüóåêôï åßíáé, üôé ïé ìïñöÝò ôïõ äåí êïéôÜæïõí ðïôÝ ôï èåáôÞ. Åßíáé áðïññïöçìÝíåò
ç ìéá áðü ôçí Üëëç, áðñüóéôåò êáé áðüìáêñåò. Äåß÷íïõí óáí êÜôé íá ðåñéìÝíïõí. Óå üëá
ôá Ýñãá ôïõ êõñéáñ÷åß ìéá óêéÜ ìåëáã÷ïëßáò. Ôá óçìáíôéêüôåñá Ýñãá ôïõ åßíáé: "Ôáîßäé ãéá
ôá Êýèçñá" (Ëïýâñï), ðïõ èåùñåßôáé ôï áñéóôïýñãçìÜ ôïõ, "Ï ÁäéÜöïñïò" (Ëïýâñï),
"Æåýò êáé Áíôéüðç" (Ëïýâñï), "ÁöïðëéóìÝíïò Ýñùôáò" (Ìïõóåßï ÊïíôÝ), "Éôáëïß èåáôñßíïé"
(ÏõÜóéãêôïí, ÅèíéêÞ ÐéíáêïèÞêç), "Ç ãéïñôÞ óôïõò áãñïýò" ê. Ü. Ï ÓáñíôÝí, ï ÌðïõóÝ
êáé Üëëïé æùãñÜöïé åðçñåÜóôçêáí áðü ôï ìåãÜëï äçìéïõñãü ôïõ ãáëëéêïý ñïêïêü. Ï
Âáôü ðÝèáíå íåüôáôïò áðü öõìáôßùóç.
ÅÑÃÏ:"ÔÁÎÉÄÉ ÃÉÁ ÔÁ ÊÕÈÇÑÁ"
Åßíáé åëáéïãñáößá óå ìïõóáìÜ 1,27 × 1, 92 ì. Öéëïôå÷íÞèçêå ðåñßðïõ ôï 1717. Âñßóêåôáé
óôï Ðáñßóé, óôï Ìïõóåßï ôïõ Ëïýâñïõ.
×Üñç ó' áõôüí ôïí ðßíáêá, ï Âáôü Ýãéíå äåêôüò, ôï 1717, óôç ÂáóéëéêÞ Áêáäçìßá
ÃëõðôéêÞò êáé ÆùãñáöéêÞò. Ïé áäåëöïß Ãêïíãêïýñ, óôï âéâëßï ôïõò ãéá ôçí ôÝ÷íç ôïõ 17ïõ
áéþíá, ðåñéãñÜöïõí ôïí ðßíáêá áõôüí óáí ôï áñéóôïýñãçìá ôùí áñéóôïõñãçìÜôùí ôçò
ãáëëéêÞò æùãñáöéêÞò.
Ç ÉäÝá ãéá ôïí ðßíáêá áõôü îåêßíçóå áðü ìéá êùìùäßá ôïõ Íôáíêïýñ êáé ï Âáôü êñÜôçóå
óå üëç ôïõ ôç æùÞ áõôÞ ôçí áãÜðç ãéá ôï èÝáôñï. Ç óêçíÞ, êáé êõñßùò ôá öõëëþìáôá
áðïäßäïíôáé ìå åëáöñéÝò, áÝñéíåò ðéíåëéÝò, åíþ ôá ðñüóùðá, óôÝñåá ó÷åäéáóìÝíá,
398 ìïéÜæïõí íá îåêüâïõí áð' ôï öüíôï.
DSZR 2CIG
ÉÉ. Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÕÐÏ ÂÅÍÅÔÉÊÇ ÊÁÉ ÏÈÙÌÁÍÉÊÇ

Ç Åõñþðç
ÊÕÑÉÁÑ×ÉÁ óôïõò
íåüôåñïõò
Ðåñßëçøç ÷ñüíïõò
Ïé ¸ëëçíåò õðü âåíåôéêÞ êõñéáñ÷ßá

• ÓõíèÞêåò äéáâßùóçò
Ôá ÅðôÜíçóá, ç ÊñÞôç êáé ç Êýðñïò âñßóêïíôáí õðü âåíåôéêÞ êõñéáñ÷ßá êáé ìåôÜ ôçí
¢ëùóç. Ó' áõôÝò ôéò ðåñéï÷Ýò ïé Âåíåôïß åðÝâáëáí ôï äõôéêü öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá,
ðñïóáñìïóìÝíï óôéò ôïðéêÝò óõíèÞêåò. ÕðÞñîáí üìùò áíôéóôÜóåéò ôùí ðëçèõóìþí áõôþí,
ðïõ åêäçëþèçêáí ìå ðïéêßëåò ìïñöÝò.
Óôïí ðïëéôéóôéêü ôïìÝá ïé Âåíåôïß áêïëïýèçóáí çðéüôåñç ðïëéôéêÞ ðáñÝ÷ïíôáò ôç
äõíáôüôçôá åëåýèåñçò ìåôáêßíçóçò êáé óðïõäþí óôçí Éôáëßá.
• ÃñÜììáôá êáé ÔÝ÷íåò
ÊáôÜ ôï 16ï êáé 17ï áéþíá óôçí ÊñÞôç óçìåéþèçêå ìéá áîéüëïãç áíÜðôõîç ôùí
ãñáììÜôùí êáé ôùí ôå÷íþí. Óôç Ëïãïôå÷íßá êáëëéåñãÞèçêå ôï Ýììåôñï ìõèéóôüñçìá êáé
ç ôñáãùäßá. Óðïõäáßïé ëïãïôÝ÷íåò ôçò åðï÷Þò Þôáí ï Â. ÊïñíÜñïò ("Åñùôüêñéôïò") êáé
ï Ã. ×ïñôÜôóçò ("Åñùößëç").
Óôç æùãñáöéêÞ áîéüëïãç Þôáí ç êñçôéêÞ ðáñïõóßá ìå ôç ëåãüìåíç ÊñçôéêÞ Ó÷ïëÞ. Ï
êõñéüôåñïò åêðñüóùðüò ôçò Þôáí ï ÈåïöÜíçò ï Êñçò.
ÌåôÜ ôçí êáôÜëçøç ôçò ÊñÞôçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò (1669) ðïëëïß êñçôéêïß êáôÝöõãáí
óôá ÅðôÜíçóá. ÊáôÜ ôï 17ï êáé 18ï áé. áíáäåß÷èçêáí óçìáíôéêïß åðôáíÞóéïé æùãñÜöïé,
ðïõ áêïëïýèçóáí ôçí êñçôéêÞ ðáñÜäïóç ìå åðéäñÜóåéò ôçò ÁíáãÝííçóçò êáé ôïõ ìðá-
ñüê.
Ïé ¸ëëçíåò õðï ïèùìáíéêÞ êõñéáñ÷ßá

• Ôï êáèåóôþò ôùí õðïäïýëùí
Óôéò ôïõñêïêñáôïýìåíåò ðåñéï÷Ýò ïé ÷ñéóôéáíïß, óýìöùíá ìå ôï éóëáìéêü äßêáéï,
ìðïñïýóáí íá äéáôçñÞóïõí ôçí åóùôåñéêÞ ôïõò ïñãÜíùóç ìå äéÜöïñåò óõíèÞêåò. ´Åôóé
åîáóöÜëéæáí êÜðïéåò åëåõèåñßåò êáé õðï÷ñåþíïíôáí íá êáôáâÜëïõí ðïéêßëïõò öüñïõò
óôïõò Ïèùìáíïýò. Óõ÷íÜ üìùò ôá äéêáéþìáôá áõôÜ áíáéñïýíôáí.
Ç ïèùìáíéêÞ êáôÜêôçóç ðñïêÜëåóå ìåãÜëåò áíáêáôáôÜîåéò, ðåñéïñéóìïýò êáé
êáôáðéÝóåéò óôïõò õðüäïõëïõò ðëçèõóìïýò. Ùóôüóï ï Åëëçíéóìüò, áöïý îåðÝñáóå ôçí
áñ÷éêÞ êñßóç, äçìéïýñãçóå ôéò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôçí áíáãÝííçóÞ ôïõ.
ÄõíÜìåéò åðéâßùóçò êáé áíáíÝùóçò ôïõ Åëëçíéóìïý

• Ç Åêêëçóßá êáé ôá ðñïíüìéá
ÌåôÜ ôçí ¢ëùóç, ï ÌùÜìåè Â´ ðáñá÷þñçóå ðñïíüìéá óôïí ðáôñéÜñ÷ç ÃåííÜäéï Â´,
ìå ôá ïðïßá áíáãíùñéæüôáí ùò èñçóêåõôéêüò êáé ðïëéôéêüò çãÝôçò. Óýìöùíá ìå ôá
ðñïíüìéá áõôÜ ï ðáôñéÜñ÷çò áðïêôïýóå åêôüò áðü èñçóêåõôéêÝò êáé êïóìéêÝò åîïõóßåò,
üðùò ôï äéêáßùìá íá éäñýåé åêêëçóéáóôéêÜ äéêáóôÞñéá ãéá õðïèÝóåéò áóôéêïý äéêáßïõ êáé
íá åðéâÜëëåé öïñïëïãßá óôïõò ðéóôïýò ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò Åêêëçóßåò Þ ãéá ëïãáñéáóìü
ôçò ïèùìáíéêÞò äéïßêçóçò. 399
DSZR 2CIG
Ç ðáñá÷þñçóç ôùí ðñïíïìßùí Ýäéíå ôç äõíáôüôçôá óôïõò Ïèùìáíïýò íá äéïéêïýí

Ç Åõñþðç ìÝóù ôçò Åêêëçóßáò åêáôïììýñéá ÷ñéóôéáíïýò óå üëç ôçí ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá, êáèþò
óôïõò ç Åêêëçóßá äéÝèåôå ïñãáíùìÝíï äéïéêçôéêü äßêôõï (ìçôñïðüëåéò, åíïñßåò, êëð.).
íåüôåñïõò • Ï èåóìüò ôçò êïéíüôçôáò
÷ñüíïõò Ï èåóìüò ôçò êïéíüôçôáò áðïôåëïýóå Ýíá åßäïò ôïðéêÞò áõôïäéïßêçóçò, ðïõ
ðñïóáñìüóôçêå óôéò áðáéôÞóåéò ôçò ïèùìáíéêÞò ðïëéôéêÞò. Åß÷å êýñïò êáé äéêáéïäïóßåò
öïñïëïãéêÝò êáé åêðáéäåõôéêÝò. ´Åãéíå ðüëïò åèíéêÞò óõóðåßñùóçò êáé êáëëéÝñãåéáò ôïõ
äçìïêñáôéêïý ðíåýìáôïò, êáèþò ïé êïéíïôéêïß Üñ÷ïíôåò åêëÝãïíôáí áðü ôïõò êáôïßêïõò
êáé ôá ðñïâëÞìáôá áíôéìåôùðßæïíôáí óõëëïãéêÜ.
• Ïé Öáíáñéþôåò
Ïé Öáíáñéþôåò Þôáí ìéá ïìÜäá ëáúêþí áîéùìáôïý÷ùí ðïõ äéáìïñöþèçêå óôçí ðåñéï÷Þ
ÖáíÜñé, ãýñù áð' ôï Ðáôñéáñ÷åßï Êùí/ðïëçò. ¹ôáí ìïñöùìÝíïé êáé ãëùóóïìáèåßò êáé
Ýãéíáí áðáñáßôçôïé óôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç, êáôáëáìâÜíïíôáò õøçëÜ áîéþìáôá.
Åîåëß÷èçêáí óå êïéíùíéêÞ ïìÜäá ìå ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ äýíáìç êáé åðéññïÞ.
• Áñìáôïëïß êáé êëÝöôåò
Ôá óþìáôá ôùí áñìáôïëþí êáé ôùí êëåöôþí ó÷çìáôßóôçêáí êÜôù áðü äéáöïñåôéêÝò
óõíèÞêåò. Ïé áñìáôïëïß Þôáí Ýíïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí, óôïõò ïðïßïõò åß÷å áíáôåèåß áðü
ôïõò Ïèùìáíïýò ç öýëáîç ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí. Ïé êëÝöôåò Þôáí Ýíïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí,
ðïõ åß÷áí êáôáöýãåé óôá âïõíÜ ãéá íá áðïöýãïõí ôçí ôõñáííßá ôùí êáôáêôçôþí.
Ïé áñìáôïëïß êáé ïé êëÝöôåò õðÞñîáí ïé êýñéïé åêöñáóôÝò ôçò Ýíïðëçò áíôßóôáóçò ôùí
ÅëëÞíùí êáôÜ ôùí êáôáêôçôþí. Áðü áõôïýò ðñïÞëèå ï ðõñÞíáò ôùí áãùíéóôþí ôïõ '21.
• ÏéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò ìåôáâïëÝò
Ôï 15ï êáé 16ï áéþíá ïé äõóìåíåßò óõíèÞêåò äåí åðÝôñåøáí êáìéÜ ïéêïíïìéêÞ ðñüïäï
ôùí ÅëëÞíùí. Áðü ôï 17ï áéþíá üìùò Üñ÷éóå ç óôáäéáêÞ âåëôßùóç ôçò ïéêïíïìßáò, ðïõ
ïöåßëåôáé óôéò äéïìïëïãÞóåéò ôùí Ïèùìáíþí ìå ôá åõñùðáúêÜ êñÜôç. Ïé ¸ëëçíåò
áîéïðïßçóáí ôçí åõêáéñßá êáé áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï åìðüñéï.
Ç áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ Ýöåñå áëëáãÝò óôçí áãñïôéêÞ ïéêïíïìßá êáé óôïí ìåôáðïéçôéêü
ôïìÝá. ÊáëëéåñãÞèçêáí ðñïúüíôá ìå ìåãÜëç æÞôçóç óôï åîùôåñéêü, åíéó÷ýèçêå ç
êôçíïôñïößá ãéá ôéò åîáãùãÝò ìáëëéïý êáé ç ïéêïôå÷íßá ìåôáôñÜðçêå óå âéïôå÷íßá.
ÊáôÜ ôï 18ï áé. ç åëëçíéêÞ âéïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ åðåêôÜèçêå êáé óôïí åõñùðáúêü ÷þñï.
Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ äéåèíïýò áíôáãùíéóìïý äçìéïõñãÞèçêáí åôáéñåßåò êáé
óõíåôáéñéóìïß (üðùò ôá ÁìðåëÜêéá).
Ïé íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò Ýöåñáí êáé êïéíùíéêÝò áëëáãÝò: äçìéïõñãÞèçêå
ìéá íÝá åýðïñç ôÜîç, ç áóôéêÞ.
• Ðáéäåßá ôïõ õðüäïõëïõ Åëëçíéóìïý
Ôá ðñþôá ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí ¢ëùóç äåí õðÞñ÷å äõíáôüôçôá ðïëéôéóôéêÞò áíÜðôõîçò ãéá
ôïí õðüäïõëï Åëëçíéóìü. Ùóôüóï ç Åêêëçóßá ìå åðßêåíôñï ôçí Ðáôñéáñ÷éêÞ Áêáäçìßá êáé
ìå ôç âïÞèåéá ôùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí ðïõ óðïýäáóáí óôç Äýóç, áíáèÝñìáíå ôçí
ðáéäåßá ôïõ õðüäïõëïõ ãÝíïõò, éäñýïíôáò ó÷ïëåßá êáé åíéó÷ýïíôáò ôçí ðßóôç ôïõ. Ç
åêðáéäåõôéêÞ áõôÞ äñáóôçñéüôçôá ôçò Åêêëçóßáò ïíïìÜóôçêå èñçóêåõôéêüò ïõìáíéóìüò
(:áíèñùðéóìüò).
400 Ðïëý ìåãÜëç Þôáí ç ðñïóöïñÜ ôïõ ÐáôñéÜñ÷ç Êýñéëëïõ Ëïýêáñç, ôïõ äéåõèõíôÞ ôçò
DSZR 2CIG
Ðáôñéáñ÷éêÞò Áêáäçìßáò Èåüöéëïõ ÊïñõäáëëÝá, êáé ôïõ åèíïìÜñôõñá ÊïóìÜ Áéôùëïý.

Óôá ôÝëç ôïõ 17ïõ áéþíá Üñ÷éóå ç ðñïïäåõôéêÞ áíáãÝííçóç ôçò åëëçíéêÞò ðáéäåßáò, Ç Åõñþðç
ðïõ Ýöôáóå óôçí áêìÞ ôçò ìå ôï Íåïåëëçíéêü Äéáöùôéóìü (1750 - 1821). óôïõò
Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé Þôáí åðçñåáóìÝíïé áðü ôïí åõñùðáúêü äéáöùôéóìü, åðéäßùêáí ôçí íåüôåñïõò
áöýðíéóç ôïõ ¸èíïõò êáé ðñüâáëëáí ôï áßôçìá ãéá ðïëéôéêÞ åëåõèåñßá êáé éóüôçôá. Ïé ÷ñüíïõò
óçìáíôéêüôåñïé åêðñüóùðïé ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý Þôáí ï ÑÞãáò Öåñáßïò, ï
ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò ê.Ü.
• ÔÝ÷íç êáé ëáúêüò ðïëéôéóìüò
Áðü ôï 17ï áéþíá Üñ÷éóáí íá âåëôéþíïíôáé ïé óõíèÞêåò óôïí ôïõñêïêñáôïýìåíï
Åëëçíéóìü êáé äçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíÜðôõîç ôçò ôÝ÷íçò, êõñßùò ôçò
áñ÷éôåêôïíéêÞò (ìå ôçí ßäñõóç íÝùí Åêêëçóéþí êáé ìïíáóôçñéþí) êáé ôçò æùãñáöéêÞò.
ÌåãÜëç Üíèçóç ðáñïõóßáóå ç ëáúêÞ ôÝ÷íç óå üëïõò ôïõò ôïìåßò êáé ôá äçìïôéêÜ
ôñáãïýäéá, ðïõ ìáæß ìå ôá Þèç êáé ôá Ýèéìá âïÞèçóáí ôïõò ¸ëëçíåò íá äéáöõëÜîïõí ôçí
åëëçíéêüôçôÜ ôïõò.
Ï ðáñïéêéáêüò Åëëçíéóìüò
Ç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ÅëëÞíùí óôï åîùôåñéêü Üñ÷éóå ðñéí ôçí ¢ëùóç êáé óõíå÷ßóôç-
êå óå üëç ôçí ðåñßïäï ôçò ôïõñêïêñáôßáò. Óôï ôÝëïò ôïõ 18ïõ áéþíá õðÞñ÷áí ðïëõÜ-
ñéèìåò ðáñïéêßåò óôç äõôéêÞ, êåíôñéêÞ êáé áíáôïëéêÞ Åõñþðç, óôç ÂáëêáíéêÞ êáé óôç íü-
ôéá Ñùóßá.
Ïé åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò ôçò Âåíåôßáò, ôçò ÂéÝííçò êáé ôçò ÔåñãÝóôçò õðÞñîáí åóôßåò
ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò áíÜðôõîçò ïëüêëçñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý. Ïé
¸ëëçíåò ôçò äéáóðïñÜò óçìåßùóáí ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ ðñüïäï. Óõ÷íÜ
÷ñçìáôïäïôïýóáí ôçí ßäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ó÷ïëåßùí óôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò.
Ïé ¸ëëçíåò õðü âåíåôéêÞ êõñéáñ÷ßá
•ÓõíèÞêåò äéáâßùóçò
– Âåíåôïêñáôïýìåíåò ðåñéï÷Ýò åëëçíéêïý ÷þñïõ o Êýðñïò, ÊñÞôç, ÅðôÜíçóá
•á) ðïëéôéêüò ôïìÝáò:
– Ïé Âåíåôïß: o åðÝâáëáí ôï äõôéêü öåïõäáñ÷éêü óýóôçìá
o ôï ðñïóÜñìïóáí óôéò ôïðéêÝò óõíèÞêåò
– ÁíôéóôÜóåéò ðëçèõóìþí:
á) åîÝãåñóç áñ÷üíôùí óôçí ÊñÞôç (áñ÷çãüò: ÓÞöçò Âëáóôüò, 1453)
â) Êßíçìá Äéáóóùñßíïõ óôçí Êýðñï (1492)
ã) Ôï ñåìðåëéü ôùí ðïðïëÜñùí óôç ÆÜêõíèï (1640)
•â) ðïëéôéóôéêüò ôïìÝáò

– Ïé Âåíåôïß åðÝôñåðáí ôçí åëåýèåñç ìåôáêßíçóç óðïõäáóôþí áðü ôéò
âåíåôïêñáôïýìåíåò ðåñéï÷Ýò ðñïò ôçí Éôáëßá
– Ôá ðíåõìáôéêÜ êÝíôñá ôçò Éôáëßáò (Âåíåôßá, Öëùñåíôßá, ÐÜäïâá) o åóôßåò
ìüñöùóçò êáé áíôáëëáãÞò éäåþí
401
DSZR 2CIG
– ÅðôáíÞóéïé, Êñçôéêïß êáé Êýðñéïé óðïõäáóôÝò o ìåôáëáìðÜäåõáí ôá öþôá ôçò

Ç Åõñþðç ðáéäåßáò óôéò éäéáßôåñåò ðáôñßäåò ôïõò.
óôïõò •ÃñÜììáôá êáé ÔÝ÷íåò
íåüôåñïõò – 16ïò - 17ïò áé. o ÊñÞôç o áîéüëïãç áíÜðôõîç ãñáììÜôùí êáé ôå÷íþí
÷ñüíïõò •Á) ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ o Ýììåôñï ìõèéóôüñçìá : "Åñùôüêñéôïò" (Â. ÊïñíÜñïò)
o ôñáãùäßá : "Åñùößëç" (Ã. ×ïñôÜôóçò)
– Óôá êåßìåíá áõôÜ: o ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç êñçôéêÞ äéÜëåêôïò
o ãßíåôáé óõãêåñáóìüò åëëçíéêþí êáé áíáãåííçóéáêþí
÷áñáêôçñéóôéêþí
•Â) ÔÅ×ÍÅÓ o áíÜðôõîç æùãñáöéêÞò o Êñçôéêïß êáé ÅðôáíÞóéïé æùãñÜöïé
• á) Êñçôéêïß æùãñÜöïé o ÊñçôéêÞ Ó÷ïëÞ
1) ÈåïöÜíçò Óôñåëßôæáò ÌðÜèáò : ãíùóôüò ùò ÈåïöÜíçò ï Êñçò:
– Èåùñåßôáé ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôçò ÊñçôéêÞò Ó÷ïëÞò ôï 16ï áé.
– Äçìéïýñãçóå ðñïóùðéêü ýöïò
– Óõíäýáæå óôïé÷åßá ðáëáéïëüãåéáò ðáñÜäïóçò êáé äõôéêÞò ôÝ÷íçò
2) Ìé÷áÞë Äáìáóêçíüò
3) Ã. Êëüôæáò
4) Èåüäùñïò ÐïõëÜêçò
– 1669 o êáôÜëçøç ÊñÞôçò áðü Ôïýñêïõò
– Êñçôéêïß ðñüóöõãåò o óôá ÅðôÜíçóá
– ÐïëëÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ êñçôéêÞò ðïëéôéóôéêÞò ðáñáãùãÞò o óôá ÅðôÜíçóá
• â) ÅðôáíÞóéïé æùãñÜöïé o áêïëïõèïýí ôçí êñçôéêÞ ðáñÜäïóç ìå åðéäñÜóåéò
áðü ÁíáãÝííçóç êáé ìðáñüê
– Ïé êõñéüôåñïé:
1) Çëßáò Ìüóêïò
2) Ðáíáãéþôçò ÄïîáñÜò
3) Íéêüëáïò Êïõôïýæçò
Ïé ¸ëëçíåò õðï ïèùìáíéêÞ êõñéáñ÷ßá

• Ôï êáèåóôþò ôùí õðïäïýëùí
– ÓõíÝðåéåò áðü ôçí ïèùìáíéêÞ êáôÜêôçóç:
1) ÂáñéÜ öïñïëïãßá o êåöáëéêüò êáé Ýããåéïò öüñïò Þ ÷áñÜôóé
2) ÄéïéêçôéêÝò áõèáéñåóßåò
3) ÐáéäïìÜæùìá, åîéóëáìéóìïß, õðï÷ñåùôéêÞ íáõôïëüãçóç ðáñÜëéùí ðëçèõóìþí
4) Ëçóôåßá êáé ðåéñáôåßá
5) ÄçìïãñáöéêÞ öèïñÜ
– Ôï éóëáìéêü äßêáéï o åðÝôñåðå ôçí åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç ôùí õðüäïõëùí
÷ñéóôéáíþí ìå óõíèÞêåò.
– Ïé ÷ñéóôéáíïß: o åîáóöÜëéæáí áôïìéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé èñçóêåõôéêÝò åëåõèåñßåò
o õðï÷ñåþíïíôáí íá êáôáâÜëëïõí öüñïõò óôï ïèùì. ÊñÜôïò
– Óõ÷íÜ ôá äéêáéþìáôá áõôÜ áíáéñïýíôáí
– Ç ïèùìáíéêÞ êáôÜêôçóç ðñïêÜëåóå o áíáêáôáôÜîåéò, ðåñéïñéóìïýò êáé êáôáðéÝ-
óåéò óôïõò õðüäïõëïõò ðëçèõóìïýò
402
DSZR 2CIG
– Ï Åëëçíéóìüò: o áíÝðôõîå äõíÜìåéò

o îåðÝñáóå ôçí áñ÷éêÞ êñßóç Ç Åõñþðç
o äçìéïýñãçóå ôéò ðñïûðïèÝóåéò ôçò áíáãÝííçóÞò ôïõ óôïõò
íåüôåñïõò
ÄõíÜìåéò åðéâßùóçò êáé áíáíÝùóçò ôïõ Åëëçíéóìïý ÷ñüíïõò
•Ç Åêêëçóßá êáé ôá ðñïíüìéá
– ÌåôÜ ôçí ¢ëùóç o ÌùÜìåè Â´ o ðñïíüìéá óôïí ðáôñéÜñ÷ç ÃåííÜäéï Â´
Ï ÐáôñéÜñ÷çòáíáãíùñéæüôáí ùò:
á) ðíåõìáôéêüò çãÝôçò êáé â) ðïëéôéêüò çãÝôçò
– Ï ÐáôñéÜñ÷çò o ìðïñïýóå íá ðáñåìâáßíåé óôçí ÕøçëÞ Ðýëç ãéá èÝìáôá ðïõ
áöïñïýóáí ôïõò Ïñèüäïîïõò ÷ñéóôéáíïýò
– Åéäéêüôåñá ðñïíüìéá:
1. Ôï äéêáßùìá íá éäñýåé åêêëçóéáóôéêÜ äéêáóôÞñéá (ãéá õðïèÝóåéò áóôéêïý äéêáßïõ)
2. Ôï äéêáßùìá íá åðéâÜëëåé öïñïëïãßá: o ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò Åêêëçóßáò
o ãéá ôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç
– Ç ðáñá÷þñçóç ôùí ðñïíïìßùí o äéåõêüëõíå ôïõò Ïèùìáíïýò ùò ðñïò ôç
äéïßêçóç ôùí ÷ñéóôéáíþí , äéüôé:
– Ç Åêêëçóßá o äéÝèåôå ïñãáíùìÝíï äéïéêçôéêü äßêôõï (ìçôñïðüëåéò, åðéóêïðÝò,
åíïñßåò, ìïíáóôÞñéá)
o áíÝëáâå åêêëçóéáóôéêÝò êáé êïóìéêÝò äéêáéïäïóßåò
•Ï èåóìüò ôçò êïéíüôçôáò
– Èåóìüò êïéíüôçôáò o áðïôåëïýóå Ýíá åßäïò ôïðéêÞò áõôïäéïßêçóçò
o ðñïóáñìüóôçêå óôéò áðáéôÞóåéò ôçò ïèùìáíéêÞò ðïëéôéêÞò
o åß÷å êýñïò êáé äéêáéïäïóßåò : öïñïëïãéêÝò, åêðáéäåõôéêÝò
– Ïé êïéíïôéêïß Üñ÷ïíôåò Þ ðñüêñéôïé o åêëÝãïíôáí áðü ôïõò êáôïßêïõò
– Ôá ðñïâëÞìáôá áíôéìåôùðßæïíôáí óõëëïãéêÜ.
– ¸ôóé: ï èåóìüò ôçò êïéíüôçôáò Ýãéíå: o ðüëïò åèíéêÞò óõóðåßñùóçò êáé
o åóôßá êáëëéÝñãåéáò äçìïêñáôéêïý
ðíåýìáôïò
•Ïé Öáíáñéþôåò
– ÖáíÜñé (óõíïéêßá Êùí/ðïëçò) o Öáíáñéþôåò o ïìÜäá ëáúêþí áîéùìáôïý÷ùí
•Ïé Öáíáñéþôåò: o Þôáí ìïñöùìÝíïé êáé ãëùóóïìáèåßò
o Ýãéíáí áðáñáßôçôïé óôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç
o êáôÝëáâáí õøçëÜ áîéþìáôá:
1) ÄñáãïõìÜíïò (äéåñìçíÝáò) ôçò ÕøçëÞò Ðýëçò
2) ÄñáãïõìÜíïò ôïõ Óôüëïõ
3) Çãåìüíáò ôùí ÐáñáäïõíÜâéùí Çãåìïíéþí
o áðüêôçóáí êýñïò
o åîåëß÷èçêáí óå êïéíùíéêÞ ïìÜäá ìå ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ äýíáìç
êáé åðéññïÞ
•Áñìáôïëïß êáé êëÝöôåò
– Ôá óþìáôá ôùí áñìáôïëþí êáé ôùí êëåöôþí o ó÷çìáôßóôçêáí êÜôù áðü äéáöï-
ñåôéêÝò óõíèÞêåò
•á) áñìáôïëïß o Þôáí Ýíïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí ðïõ åß÷áí ïñéóôåß áðü ôçí ïèùìáíéêÞ
403
äéïßêçóç ãéá öýëáîç ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí
DSZR 2CIG
•â) êëÝöôåò o Þôáí Ýíïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí ðïõ êáôÝöõãáí óôá âïõíÜ ãéá íá
Ç Åõñþðç áðïöýãïõí ôçí ôõñáííßá ôùí êáôáêôçôþí
óôïõò – Óõ÷íÜ õðÞñ÷å åíáëëáãÞ ìåôáîý ôùí äýï ñüëùí
íåüôåñïõò – Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ ïé äýï Ýííïéåò ôáõôßóôçêáí
÷ñüíïõò •áñìáôïëïß êáé êëÝöôåò: o õðÞñîáí ïé êýñéïé åêöñáóôÝò ôçò Ýíïðëçò áíôßóôáóçò
ôùí ÅëëÞíùí êáôÜ ôùí êáôáêôçôþí
o Ýãéíáí óõíþíõìïé ôçò áíäñåßáò êáé ôïõ áãþíá ãéá
Åëåõèåñßá
o áð' áõôïýò ðñïÞëèå ï ðõñÞíáò ôùí áãùíéóôþí ôïõ
'21.
•ÏéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò ìåôáâïëÝò
– 15ïò - 16ïò áé.: o êáìßá ïéêïíïìéêÞ ðñüïäïò, ëüãù äõóìåíþí óõíèçêþí
– 17ïò áé.: o óôáäéáêÞ âåëôßùóç ïéêïíïìßáò
p
Áéôßá o ç óýíáøç åìðïñéêþí ó÷Ýóåùí ïèùìáíéêÞò
áõôïêñáôïñßáò ìå åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò
– Ïé ¸ëëçíåò: o áîéïðïßçóáí ôçí åõêáéñßá
o áíÝðôõîáí äñáóôçñéüôçôá óôïí ôïìÝá ôùí èáëÜóóéùí êáé ÷åñóáßùí
ìåôáöïñþí
o áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï åìðüñéï
– Ïé ÷åñóáßåò ìåôáöïñÝò o äéåõêïëýíïíôáí áðü ôéò åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò
– Ïé åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò o áíáðôý÷èçêáí êáôÜ ìÞêïò ôïõ ïäéêïý Üîïíá ðñïò ôçí
ÊåíôñéêÞ Åõñþðç
– Ç áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ Ýöåñå áëëáãÝò: o óôçí áãñïôéêÞ ïéêïíïìßá êáé
o óôïí ìåôáðïéçôéêü ôïìÝá
•á) Ïé áëëáãÝò óôçí áãñïôéêÞ ïéêïíïìßá:
– ÊáëëéåñãÞèçêáí ðñïúüíôá ìå ìåãÜëç æÞôçóç óôï åîùôåñéêü (âáìâÜêé, ìåôÜîé,ê.Ü)
– Åíéó÷ýèçêå ç êôçíïôñïößá o åîáãùãÝò ìáëëéïý
– Ç ïéêïôå÷íßá ìåôáôñÜðçêå óå âéïôå÷íßá
•â) Ïé áëëáãÝò óôïí ìåôáðïéçôéêü ôïìÝá:
– 18ïò áé.: o ç åëëçíéêÞ âéïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ åðåêôåßíåôáé êáé óôïí åõñùð. ÷þñï
o äçìéïõñãÞèçêáí ìåãÜëåò åôáéñåßåò Þ óõíåôáéñéóìïß
Óêïðüò o ç áíôéìåôþðéóç ôïõ äéåèíïýò áíôáãùíéóìïý
– ÁìðåëÜêéá o âéïôå÷íéêüò êáé åìðïñéêüò óõíåôáéñéóìüò
Äñáóôçñéüôçôåò o êáôáóêåõÞ, âáöÞ êáé åìðïñßá âáìâáêåñþí íçìÜôùí
•ã) êïéíùíéêÝò áëëáãÝò:
– ÍÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò o íÝá åýðïñç ôÜîç: ç áóôéêÞ (Ýìðïñïé,
âéïôÝ÷íåò, ðëïéïêôÞôåò)
– Ç ðëåéïíüôçôá ôïõ åëëçíéêïý ðëçèõóìïý o áãñïôéêÞ
404
DSZR 2CIG
•Ðáéäåßá ôïõ õðüäïõëïõ Åëëçíéóìïý

– Ðñþôá ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí ¢ëùóç o ìç ðïëéôéóôéêÞ áíÜðôõîç Ç Åõñþðç
– Áéôßá o ïé äýóêïëåò óõíèÞêåò äéáâßùóçò ôùí õðüäïõëùí ÅëëÞíùí óôïõò
– ÐñïóðÜèåéåò áíáãÝííçóçò ðáéäåßáò: íåüôåñïõò
– Ç Åêêëçóßá o áíáèÝñìáíå ôçí ðáéäåßá ôïõ õðüäïõëïõ ãÝíïõò ÷ñüíïõò
– Åðßêåíôñï o ç Ðáôñéáñ÷éêÞ Áêáäçìßá (Êùí/ðïëç)
– ÓõíÝâáëáí o ïé ðíåõìáôéêïß Üíèñùðïé ðïõ óðïýäáóáí óôç Äýóç
– ÐáôñéÜñ÷çò Êýñéëëïò Ëïýêáñçò o áíÝèåóå ôç äéåýèõíóç ôçò Ðáôñéáñ÷éêÞò
Áêáäçìßáò óôïí Èåüöéëï ÊïñõäáëëÝá (:Ýíáò áðü ôïõò óðïõäáéüôåñïõò
áñéóôïôåëéêïýò öéëïóüöïõò ôçò Ôïõñêïêñáôßáò)
•Èñçóêåõôéêüò Ïõìáíéóìüò o ç åêðáéäåõôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôçò Åêêëçóßáò êáôÜ
ôçí Ôïõñêïêñáôßá
– ÔÝëç 17ïõ áé. o ðñïïäåõôéêÞ áíáãÝííçóç ðáéäåßáò
Áßôéá: o á) ç âåëôßùóç ôùí ïéêïíïìéêþí êáé êïéíùíéêþí óõíèçêþí
oâ) ç óôåíüôåñç åðáöÞ ìå ôçí Åõñþðç
– ÐïëëáðëáóéÜæïíôáé ôá ó÷ïëåßá
– Åêäßäïíôáé ðåñéóóüôåñá âéâëßá
– Ç ðáéäåßá åðéäéþêåôáé êõñßùò áðü ôçí áóôéêÞ ôÜîç
•1750 - 1821 o Íåïåëëçíéêüò äéáöùôéóìüò
•Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé: o Þôáí åðçñåáóìÝíïé áðü ôéò éäÝåò ôïõ åõñ. Äéáöùôéóìïý
o åðéäßùêáí ãåíßêåõóç ôçò ðáéäåßáò
o äéÝäéäáí ôçí êëáóéêÞ ðáéäåßá êáé ôéò èåôéêÝò åðéóôÞìåò
o ðñïùèïýóáí ôç ëáúêÞ ãëþóóá
o ðñüâáëáí ôçí ïñèïëïãéóôéêÞ óêÝøç êáé ôï áßôçìá ãéá
ðïëéôéêÞ åëåõèåñßá êáé éóüôçôá
– Óçìáíôéêüôåñïé åêðñüóùðïé:
1) ÑÞãáò ÂåëåóôéíëÞò Þ Öåñáßïò (1757 - 1798)
2) ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò (1748 - 1833)
3) ÅõãÝíéïò Âïýëãáñçò (1716 - 1806)
4) Éþóçðïò Ìïéóéüäáêáò (1725 - 1800)
5) ÄçìÞôñéïò ÊáôáñôæÞò (1730 - 1807)
– ÐáñÜëëçëá: åêêëçóéáóôéêïß Üíäñåò áãùíßæïíôáé ãéá: o ôç äéÜäïóç ôçò ðáéäåßáò
o ôç óôÞñéîç ôçò
Ïñèïäïîßáò
– Óçìáíôéêüò åêðñüóùðïò o ÊïóìÜò ï Áéôùëüò (1714 - 1779)
•ÔÝ÷íç êáé ëáúêüò ðïëéôéóìüò

– Áðü 17ï áé.: o âåëôéþíïíôáé ïé óõíèÞêåò óôïí ôïõñêïêñáôïýìåíï åëë. ÷þñï
o äçìéïõñãïýíôáé ïé ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíÜðôõîç ôçò ôÝ÷íçò
– Êýñéïé ôïìåßò: o áñ÷éôåêôïíéêÞ: íÝåò åêêëçóßåò êáé ìïíáóôÞñéá
o æùãñáöéêÞ: ôùí íáþí êáé ôùí ìïíáóôçñéþí
o ëáúêÞ ôÝ÷íç
o äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá
– Ç ëáúêÞ ôÝ÷íç, ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ôá Þèç êáé ôá Ýèéìá
405
DSZR 2CIG
o âïÞèçóáí ôïõò ¸ëëçíåò: o á) íá áíôéóôáèïýí óôïí êßíäõíï áöïìïßùóçò

Ç Åõñþðç o â) íá äéáöõëÜîïõí ôçí åëëçíéêüôçôÜ ôïõò
óôïõò •Ï ðáñïéêéáêüò Åëëçíéóìüò
íåüôåñïõò – Ç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ÅëëÞíùí óôï åîùôåñéêü: o Üñ÷éóå ðñéí ôçí ¢ëùóç
÷ñüíïõò o óõíå÷ßóôçêå óôçí ôïõñêïêñáôßá.
– ÔÝëïò 18ïõ áé. o ðïëõÜñéèìåò åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò óôç äõôéêÞ, êåíôñéêÞ, áíáôïëéêÞ
Åõñþðç, óôç ÂáëêáíéêÞ êáé óôç íüôéá Ñùóßá
– Óçìáíôéêüôåñåò ðáñïéêßåò:o Âåíåôßáò, ÂéÝííçò, ÔåñãÝóôçò
– Ïé ðáñïéêßåò áõôÝò õðÞñîáí åóôßåò o ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò
áíÜðôõîçò ïëüêëçñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý
– Óôá ó÷ïëåßá ôùí ðáñïéêéþí o öïéôïýóáí íÝïé áðü ôïí åëëáäéêü ÷þñï
– Áðü ôá ôõðïãñáöåßá ôïõò o äéï÷åôåýïíôáí ÷éëéÜäåò âéâëßá óôçí ÅëëÜäá
– Óôç ÂéÝííç åêäüèçêáí: o ôá ðñþôá öéëïëïãéêÜ ðåñéïäéêÜ
o ç ðñþôç åëëçíéêÞ åöçìåñßäá
o ôá Ýñãá ôïõ ÑÞãá
– Ïé ¸ëëçíåò ôùí ðáñïéêéþí o ÷ñçìáôïäïôïýóáí ôçí ßäñõóç êáé ëåéôïõñãßá
ó÷ïëåßùí óå äéÜöïñåò åëëçíéêÝò ðüëåéò.
"âåíåôéêÞ êõñéáñ÷ßá"(óåë. 133)(óåë. 112)
Ïé Ëáôßíïé ãéá áñêåôü áêüìá ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìåôÜ ôçí ¢ëùóç (1453) åîáêïëïõèïýóáí
íá êáôÝ÷ïõí åëëçíéêÜ åäÜöç, íçóéÜ êáé ðáñáëéáêÝò æþíåò, ðïõ åß÷áí êáôáëÜâåé êáôÜ
ôçí Ä´ Óôáõñïöïñßá (1204). Óôéò ðåñéóóüôåñåò ëáôéíïêñáôïýìåíåò ðåñéï÷Ýò
êõñéáñ÷ïýóáí ïé Âåíåôïß, êáé óå ëéãüôåñåò ïé ÖñÜãêïé. Ç Êýðñïò Ýìåéíå õðü âåíåôéêÞ
êõñéáñ÷ßá ìÝ÷ñé 1571, êáé ç ÊñÞôç ìÝ÷ñé ôï 1669. ÌåôÜ ðÝñáóáí óôçí ïèùìáíéêÞ
êõñéáñ÷ßá. Ôá ÅðôÜíçóá ðáñÝìåéíáí õðü âåíåôéêÞ êõñéáñ÷ßá ìÝ÷ñé ôï 1792, ïðüôå
ðåñéÞëèáí óôïõò ÃÜëëïõò.
"…Ïèùìáíïýò íá äéïéêïýí ôïõò ÷ñéóôéáíïýò ìÝóù ôçò Åêêëçóßáò" (óåë. 135)
Ç ôïõñêéêÞ äéïßêçóç äåí äéÝèåôå ìçôñþá ôùí õðçêüùí ôçò, êáé ÷ñçóéìïðïéïýóå ôá
åêêëçóéáóôéêÜ êáé êïéíïôéêÜ ìçôñþá óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ãéá
ôï ðáéäïìÜæùìá.
"Öáíáñéþôåò" (óåë. 135)
Ïé Öáíáñéþôåò åêôüò áðü ôéò Üëëåò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõò, ðáñåß÷áí åðßóçò ðïêßëåò
õðçñåóßåò êáé óå ðñåóâåßåò ôùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí ðïõ Þôáí åãêáôåóôçìÝíåò óôçí
Êùí-óôáíôéíïýðïëç. Ùò Çãåìüíåò ôùí ÐáñáäïõíÜâéùí Çãåìïíéþí (Ìïëäáâßáò êáé
Âëá÷ßáò) ïé Öáíáñéþôåò Ýäåéîáí éäéáßôåñï æÞëï ãéá ôç äéÜäïóç ôùí åëëçíéêþí
ãñáììÜôùí êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÐáñáäïõíÜâéùí Çãåìïíéþí. ºäñõóáí
ó÷ïëåßá êáé Áêáäçìßåò, üðïõ äßäáîáí äéáðñåðåßò ¸ëëçíåò ëüãéïé.
406
DSZR 2CIG
ÁÍAÐÔÕÎÇ OÑÙÍ
"ñáãéÜäåò"(óåë. 134) Ç Åõñþðç
Ïé ìç ìïõóïõëìáíéêïß ðëçèõóìïß ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò, êõñßùò ïé ÷ñéóôéáíïß, óôïõò
ðïõ æïýóáí Üèëéá ëüãù ôùí öüñùí êáé ôçò êáôáðßåóçò ôùí Ôïýñêùí. íåüôåñïõò
"áñìáôïëïß"(óåë. 135) ÷ñüíïõò
¸íïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí, ðïõ ïñãáíþíïíôáí áðü ôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç ãéá ôç
öýëáîç ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí.
"êëÝöôåò"(óåë. 135)
¸íïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí, ðïõ êáôÝöåõãáí óôá âïõíÜ ãéá íá áðïöýãïõí ôçí ôõñáííßá
ôùí êáôáêôçôþí êáé æïýóáí êÜíïíôáò êëïðÝò êáé ëçóôåßåò. Óõ÷íÜ õðÞñ÷å åíáëëáãÞ
ìåôáîý ôùí äýï ñüëùí (áñìáôïëþí êáé êëåöôþí), þóôå ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ
óôç óõíåßäçóç ôïõ Åëëçíéóìïý ïé äýï Ýííïéåò ôáõôßóôçêáí. Ïé áñìáôïëïß êáé ïé êëÝöôåò
õðÞñîáí ïé êýñéïé åêöñáóôÝò ôçò Ýíïðëçò áíôßóôáóçò ôùí ÅëëÞíùí åíáíôßïí ôùí
êáôáêôçôþí êáé Ýãéíáí óõíþíõìïé ôçò áíäñåßáò êáé ôïõ áãþíá ãéá åëåõèåñßá.
"Öáíáñéþôåò"(óåë. 135)
ÏìÜäá ëáúêþí áîéùìáôïý÷ùí, éäéáßôåñá ìïñöùìÝíùí êáé ãëùóóïìáèþí, ðïõ Ýãéíáí
áðáñáßôçôïé óôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç êáé êáôÝëáâáí õøçëÜ áîéþìáôá, üðùò Äéåñìçíåßò
êáé Çãåìüíåò. Äéáìïñöþèçêå ãýñù áðü ôï Ðáôñéáñ÷åßï, óôç óõíïéêßá ÖáíÜñé ôçò
Êùí/ðïëçò.
"èñçóêåõôéêüò ïõìáíéóìüò"(óåë. 138)
Ç åêðáéäåõôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôçò Åêêëçóßáò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò. Ç
äñáóôçñéüôçôá áõôÞ åêöñÜæåôáé ìå ôçí ßäñõóç ó÷ïëåßùí, ôçí Ýêäïóç âéâëßùí, ôç
äéäáóêáëßá, ôçí åíßó÷õóç ôïõ åèíéêïý öñïíÞìáôïò êáé ôçò èñçóêåõôéêÞò ðßóôçò ôùí
ÅëëÞíùí.
×ÑÏÍÏËÏÃÉÊOÓ ÐÉÍÁÊÁÓ
1669 ÊáôÜëçøç ÊñÞôçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò
16ïò - 17ïò áé. ÁíÜðôõîç êñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò êáé æùãñáöéêÞò
17ïò - 18ïò áé. ÓôáäéáêÞ ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ÅëëÞíùí
1750 - 1821 Íåïåëëçíéêüò Äéáöùôéóìüò
407
DSZR 2CIG

Ç Åõñþðç (ÅÉÊÏÍÅÓ, ÊÅÉÌÅÍÁ Ê.ËÐ.)
óôïõò
íåüôåñïõò 1) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "ÓõíÝðåéåò áðü ôçí ïèùìáíéêÞ êáôÜêôçóç" (óåë. 133)
÷ñüíïõò
Åñþôçóç: Ìå ðïéá óçìáóßá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óÞìåñá áðü ôï ëáü ïé ëÝîåéò "÷áñÜôóé"
êáé "÷áñáôóþíù";
Åðß ôïõñêïêñáôßáò ôï "÷áñÜôóé" Þôáí äéôôüò öüñïò: á) åðß ôçò ðñïóüäïõ êáé â) åðß ôçò
ãçò. Ï ðñþôïò áöïñïýóå ôç ãåùñãéêÞ, ôçí êôçíïôñïöéêÞ, ôç ìåëéóóïêïìéêÞ êáé ôçí
áìðåëïõñãéêÞ ðáñáãùãÞ êáé ôéò âéïôå÷íßåò, åíþ ï äåýôåñïò áöïñïýóå ôá êôÞìáôá, ãéá
üóïõò åß÷áí ôßôëïõò éäéïêôçóßáò.
ÓÞìåñá ç ëÝîç "÷áñÜôóé" Ý÷åé ôçí Ýííïéá ôçò âáñéÜò öïñïëïãßáò Þ ôçò õðï÷ñåùôéêÞò
åéóöïñÜò, êáé ôï ñÞìá "÷áñáôóþíù" óçìáßíåé: á) åðéâÜëëù âáñý öüñï êáé â) áðïóðþ
÷ñÞìáôá ìå åýó÷çìï ôñüðï.
2) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Áíôßóôáóç Íáïõóáßùí" (1705) (óåë. 134)

(áðüóðáóìá áðü äéáôáãÞ ôïõ ÌðåçëÝñìðåç ôçò Ñïýìåëçò)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðþò áíôéìåôþðéóáí ïé ¸ëëçíåò ôç óôñáôïëüãçóç íÝùí óôç ÍÜïõóá;
â) Ðïéá íïìßæåôå Þôáí óôç óõíÝ÷åéá ç áíôßäñáóç ôùí Ôïýñêùí;
á) Ôï ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé óôï èåóìü ôïõ ðáéäïìáæþìáôïò êáé óôçí áíôßäñáóç ôùí
êáôïßêùí ôçò ÍÜïõóáò ôï 1705. Ôï ðáéäïìÜæùìá Þôáí ï ðéï âáñýò öüñïò ðïõ ðëÞñùíáí
ïé õðüäïõëïé ÷ñéóôéáíïß óôïõò Ôïýñêïõò, ãé' áõôü ëÝãåôáé êáé "öüñïò áßìáôïò". ¹ôáí ìéá
âßáéç óôñáôïëüãçóç áíÞëéêùí áãïñéþí, ðïõ ÷ñçóßìåõáí ãéá ôç óôåëÝ÷ùóç ôçò ïèùìáíéêÞò
äéïßêçóçò êáé êõñßùò ôïõ óôñáôïý.
Ôï ðáéäïìÜæùìá ïäÞãçóå óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò óå âßáéåò áíôéäñÜóåéò ôùí
õðïäïýëùí, üðùò êáé óôçí ðåñßðôùóç ôùí Íáïõóáßùí, ðïõ ðÞñå ÷áñáêôÞñá
åðáíáóôáôéêïý êéíÞìáôïò.
Ïé êÜôïéêïé ôçò ÍÜïõóáò áíôÝäñáóáí äõíáìéêÜ, áñíÞèçêáí íá ðáñáäþóïõí ôá ðáéäéÜ
ôïõò êáé óêüôùóáí ôïõò Ôïýñêïõò óôñáôéùôéêïýò ðïõ åß÷áí åíôïëÞ ãéá ôç óôñáôïëïãßá.
¸ðåéôá ðåñéóóüôåñïé áðü 100 Üíäñåò, ìå åðéêåöáëÞò ôïí áñìáôïëü ÆÞóç ÊáñáäÞìï êáé
ôïõò äýï ãéïõò ôïõ, ó÷çìÜôéóáí óõììïñßá, ýøùóáí ôç óçìáßá ôçò áíôáñóßáò êáé Üñ÷éóáí
íá äéáôñÝ÷ïõí ôá âïõíÜ êáé ôéò ðåäéÜäåò ëçóôåýïíôáò êáé óêïôþíïíôáò ôïõò
ìïõóïõëìÜíïõò ôçò õðáßèñïõ.
â) Ïé Ôïýñêïé, ìüëéò ðëçñïöïñÞèçêáí ôá ãåãïíüôá, áíôÝäñáóáí âßáéá. ¸óôåéëáí óôñá-
ôéùôéêü óþìá óôç ÍÜïõóá, ðïõ êáôÝðíéîå ôçí áíôáñóßá. ¼óïé óõíåëÞöèçóáí, åêôåëÝóôç-
êáí. Óôç ìÜ÷ç ðïõ Ýãéíå óêïôþèçêáí êáé ï ÆÞóçò ÊáñáäÞìïò ìå ôá äõü ôïõ ðáéäéÜ.
Ðéèáíüí ìåôÜ áð' áõôÜ ôá ãåãïíüôá íá ìçí åðéäßùîáí ðÜëé óôñáôïëüãçóç
÷ñéóôéáíüðïõëùí áðü ôç ÍÜïõóá. ¢ëëùóôå ï èåóìüò áõôüò åß÷å Þäç áñ÷ßóåé íá ðáñáêìÜæåé
áðü ôá ìÝóá ôïõ 17ïõ áéþíá, ãéáôß ôéò èÝóåéò óôï óôñáôü êáé óôç äéïßêçóç ôéò äéåêäéêïýóáí
ïé ßäéïé ïé ìïõóïõëìÜíïé.
408
DSZR 2CIG
3) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ðñáêôéêü åêëïãÞò êïéíïôéêþí áñ÷üíôùí" (óåë. 135)

Ç Åõñþðç
Åñþôçóç: Ðþò ãéíüôáí ç åêëïãÞ ôùí êïéíïôéêþí áñ÷üíôùí óôç Ìýêïíï; óôïõò
Ðïéá ðñïóüíôá Ýðñåðå íá Ý÷ïõí; íåüôåñïõò
Óôç Ìýêïíï, áëëÜ êáé óå üëåò ôéò åëëçíéêÝò êïéíüôçôåò, ç åêëïãÞ ôùí áñ÷üíôùí ãéíüôáí ÷ñüíïõò
ùò åîÞò:
ÊÜèå ÷ñüíï, ôçí Üíïéîç, óõãêåíôþíïíôáí óôï ðñïáýëéï ôçò Åêêëçóßáò üëïé ïé Üíäñåò
ôçò êïéíüôçôáò êáé åîÝëåãáí ôïí êïéíïôéêü Üñ÷ïíôá ìå áíáöþíçóç. Óôçí åêëïãÞ
ðáñåõñßóêïíôáí êáé ïé éåñåßò ùò äéáéôçôÝò.
Ôá ðñïóüíôá ðïõ Ýðñåðå íá Ý÷åé ï êïéíïôéêüò Üñ÷ïíôáò Þôáí: ç ôéìéüôçôá (åíôßìùò), ç
åõóÝâåéá (èåáñÝóôùò), ç öñüíçóç (êáôÜ ôï ðñÝðïí êáé áñìüäéï), ç áîéïóýíç (áîéüôåñïí),
ç ïñãáíùôéêüôçôá êáé ç åñãáôéêüôçôá (íá åðéôçñåß ôá ðÜíôá ðñïò ùöÝëåéá êáé äéüñèùóç).
Ç öñüíçóç Þôáí ðïëý óçìáíôéêü ðñïóüí, ãéáôß êÜðïéá áóýíåôç óôÜóç Þ óõìðåñéöïñÜ,
ìðïñïýóå íá ðñïêáëÝóåé ìåãÜëïõò êéíäýíïõò ãéá ôçí êïéíüôçôá.
4) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Êïéíüôçôá êáé êáôáíïìÞ ôùí öüñùí" (óåë. 135)

Åñþôçóç: Ðïéï üöåëïò åß÷áí ïé ¸ëëçíåò áðü ôï ñüëï áõôü ôçò êïéíüôçôáò;
Ç êïéíüôçôá óôá ÷ñüíéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò åß÷å êáé öïñïëïãéêÝò äéêáéïäïóßåò. ÁõôÞ
óõíÝôáóóå ôïõò öïñïëïãéêïýò êáôáëüãïõò, åêôéìïýóå ôá ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá ôùí ìåëþí
ôçò, Ýêáíå ôïí åðéìåñéóìü ôùí öüñùí êáé ôïõò åéóÝðñáôôå, åßôå ãéá ëïãáñéáóìü ôçò
ïèùìáíéêÞò äéïßêçóçò, åßôå ãéá ëïãáñéáóìü äéêü ôçò (ãéá Ýñãá êïéíÞò ùöÝëåéáò, êÜëõøç
Ýêôáêôùí áíáãêþí êëð.). Ç ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç åêôüò áðü ôï êåöáëéêü öüñï êáé ôï öüñï
ôçò äåêÜôçò, äåí êáèüñéæå ôï ðïóü ðïõ Ýðñåðå íá êáôáâÜëåé ùò öüñï ï êÜèå õðü÷ñåïò,
áëëÜ ôç óõíïëéêÞ öïñïëïãéêÞ åðéâÜñõíóç ôçò êÜèå ðåñéï÷Þò. Óôç óõíÝ÷åéá ôï ðïóü áõôü
ìïéñáæüôáí ìåôáîý ôùí êïéíïôÞôùí ìå ôç óõíåñãáóßá ôùí êïéíïôéêþí áñ÷üíôùí.
Ïé ¸ëëçíåò åß÷áí ìåãÜëï üöåëïò áð' ôï ñüëï áõôü ôçò êïéíüôçôáò, äéüôé ï ïñéóìüò
ôïõ ðïóïý ðïõ Ýðñåðå íá ðëçñþóåé ï êÜèå õðü÷ñåïò Þôáí ðéï äßêáéïò. Ïé êïéíïôéêïß
Üñ÷ïíôåò ãíþñéæáí ôá ìÝëç ôçò êïéíüôçôáò ðñïóùðéêÜ, ôçí ðåñéïõóéáêÞ, ïéêïíïìéêÞ êáé
ïéêïãåíåéáêÞ ôïõò êáôÜóôáóç êáé åðïìÝíùò ôéò äõíáôüôçôåò ôïõ êáèåíüò êáé áíáëüãùò
üñéæáí ôï ðïóü ôçò öïñïëïãßáò.
5) ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÔÑÁÃÏÕÄÉ: "ÍÜìïõí" (óåë. 135)

Åñþôçóç: Ðþò Ýâëåðå ï ëáüò ôïõò êëÝöôåò êáé ôïõò áñìáôïëïýò; Ãéáôß ôïõò ôáýôéæå;
(âë. êáé ôï ðáñÜèåìá: Áíôáñóßá Íáïõóáßùí)
Ïé áñìáôïëïß êáé ïé êëÝöôåò Þôáí ïé êýñéïé åêöñáóôÝò ôçò Ýíïðëçò áíôßóôáóçò ôùí
ÅëëÞíùí åíáíôßïí ôùí êáôáêôçôþí. Ï ëáüò ôïõò èáýìáæå ãéá ôï öñüíçìá êáé ôçí áíäñåßá
ôïõò êáé ó' áõôïýò óôÞñéæå ôçí åëðßäá ôïõ ãéá åëåõèåñßá. Ç ýðáñîç êáé ç äñÜóç ôïõò, ôïõò
üðëéæå ìå õðïìïíÞ ãéá ôá äåéíÜ ðïõ áíôéìåôþðéæáí êáèçìåñéíÜ.
Ôá óþìáôá ôùí áñìáôïëþí êáé ôùí êëåöôþí ó÷çìáôßóôçêáí êÜôù áðü äéáöïñåôéêÝò
óõíèÞêåò êáé åß÷áí äéáöïñåôéêïýò ñüëïõò. ¼ìùò ïé ñüëïé áõôïß óõ÷íÜ åíáëëÜóóïíôáí,
ãé' áõôü ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ óôç óõíåßäçóç ôïõ Åëëçíéóìïý ïé äýï Ýííïéåò
ôáõôßóôçêáí.
×áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá áëëáãÞò ñüëïõ, åßíáé ç ðåñßðôùóç ôïõ ÆÞóç ÊáñáäÞìïõ,
ðïõ Þôáí áñìáôïëüò óôç ÍÜïõóá êáé åß÷å áðïóôïëÞ áðü ôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç ôç öý-
409
DSZR 2CIG
ëáîç ôçò ðåñéï÷Þò. ¼ìùò Ýãéíå áñ÷çãüò ôçò áíôßóôáóçò ôùí Íáïõóáßùí ãéá ôï ðáéäïìÜ-
Ç Åõñþðç æùìá, ôï 1705, êáé ìå ôç óôÜóç ôïõ áõôÞ åìøý÷ùóå ôïõò õðüäïõëïõò ¸ëëçíåò.
óôïõò
6) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ôá ÁìðåëÜêéá" (óåë. 136)
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò (Öåëßî Ìðùæïýñ: Ðßíáêáò ôïõ åìðïñßïõ ôçò ÅëëÜäáò óôçí
Ôïõñêïêñáôßá)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéá èÝìáôá èßãåé ï Ìðùæïýñ êáé ðïéá åßíáé ôá óõìðåñÜóìáôÜ ôïõ;
â) Ðïéá ãåíéêüôåñç åðßäñáóç åß÷å ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç óôçí çèéêÞ êáé
ðíåõìáôéêÞ áíáãÝííçóç ôïõ Åëëçíéóìïý;
á) Ï Öåëßî Ìðùæïýñ Þôáí Ýíáò ãÜëëïò ðñüîåíïò óôç Èåóóáëïíßêç. Óôï ðáñÜèåìá áõôü
áíáöÝñåôáé óôá "ÁìðåëÜêéá", ðïõ Þôáí Ýíáò áêìÜæùí åëëçíéêüò âéïôå÷íéêüò êáé åìðïñéêüò
óõíåôáéñéóìüò óôïí ôïõñêïêñáôïýìåíï åëëçíéêü ÷þñï, óôïõò ðñüðïäåò ôçò ¼óóáò. Åß÷å
124 åñãáóôÞñéá, üðïõ âÜöïíôáí ìåãÜëåò ðïóüôçôåò âáìâáêåñþí íçìÜôùí, ðïõ
äéï÷åôåýïíôáí áðåõèåßáò óôç Ãåñìáíßá êáé óôç óõíÝ÷åéá ìïéñÜæïíôáí óå äéÜöïñåò
åõñùðáúêÝò ðüëåéò (ÂéÝííç, Ëéøßá, ÄñÝóäç, ÐÝóôç êáé áëëïý).
Ôá èÝìáôá ðïõ èßãåé ï Ìðùæïýñ åßíáé ç åñãáôéêüôçôá, ôï Þèïò ôùí êáôïßêùí êáé ôá
åðéôåýãìáôÜ ôïõò. Ôá óõìðåñÜóìáôÜ ôïõ åßíáé üôé ïé Üíèñùðïé áõôïß ìå ôçí åîõðíÜäá
ôïõò, ôçí åíåñãçôéêüôçôÜ ôïõò êáé ôá ôáëÝíôá ôïõò ìðüñåóáí íá äçìéïõñãÞóïõí Ýíá
èáýìá, áí êáé Þôáí óêëáâùìÝíïé: íá îáíáãåííçèïýí ðíåõìáôéêÜ êáé íá óõíå÷ßóïõí ôçí
ðñïóöïñÜ ôïõò óôïí êüóìï (ìÝóù ôïõ åìðïñßïõ) ùò Üîéïé áðüãïíïé ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí.
â) Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí õðüäïõëùí ÅëëÞíùí, ðïõ Üñ÷éóå áðü ôï 17ï áéþíá êáé
ìåôÜ, Üóêçóå ìåãÜëç åðßäñáóç óôçí çèéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ áíáãÝííçóç ôïõ Åëëçíéóìïý,
äéüôé:
1) Ôïõò åîáóöÜëéóå ìéá ïéêïíïìéêÞ åõñùóôßá, ðïõ áðïôÝëåóå óçìáíôéêü ðáñÜãïíôá
ãéá ôç ìüñöùóç êáé ôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõò ãéá ôçí ÅðáíÜóôáóç.
2) Ôï åìðüñéï ôïõò Ýäùóå ôç äõíáôüôçôá íá êéíçèïýí Ýîù áðü ôïí åëëçíéêü ÷þñï, íá
ãíùñßóïõí Üëëïõò Åõñùðáßïõò, ôéò öéëåëåýèåñåò éäÝåò êáé ôá êéíÞìáôÜ ôïõò, ôá ïðïßá óôç
óõíÝ÷åéá ìåôáëáìðÜäåõóáí óôïí åëëçíéêü ÷þñï.
3) Ïé ¸ëëçíåò Ýìðïñïé, Þôáí öéëïãåíåßò êáé öéëïðñüïäïé êáé äéÝèåóáí ôåñÜóôéá ðïóÜ
ãéá ôçí ðíåõìáôéêÞ áíýøùóç ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõò. Ôá ðåñéóóüôåñá âéâëßá êáé ó÷ïëåßá
åðß ôïõñêïêñáôßáò Ýãéíáí ìå äáðÜíåò åìðüñùí.
7) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "Ç ïñèÞ ìÝèïäïò ôçò ðáéäåßáò" (óåë. 138)

(áðüóðáóìá áðü ôïí "ÐáðáôñÝ÷á" ôïõ ÊïñáÞ)
ÅñùôÞóåéò: á) Ãéáôß ï ÊïñáÞò èåùñåß ôç öéëïóïößá (ëïãéêÞ, ïñèïëïãéóìü, öéëïóïöéêü
óôï÷áóìü, åðéóôçìïíéêÞ óêÝøç) ùò âÜóç ãéá ìéá óùóôÞ ðáéäåßá;
â) Ðïéåò ïìïéüôçôåò ðáñáôçñåßôå óôç óêÝøç ôïõ ÊïñáÞ êáé ôùí
åõñùðáßùí äéáíïçôþí ãéá ôï ñüëï ôçò åðéóôçìïíéêÞò óêÝøçò;
á) Ôï ðáñÜèåìá åßíáé áðüóðáóìá áðü ôïí "ÐáðáôñÝ÷á" ôïõ ÊïñáÞ êáé áíáöÝñåôáé
óôçí ïñèÞ ìÝèïäï ôçò ðáéäåßáò, ðïõ êáôÜ ôïí ÊïñáÞ åßíáé ç öéëïóïößá, ìå ôçí åõñýôåñç
Ýííïéá, äçëáäÞ ôç ëïãéêÞ, ôïí ïñèïëïãéóìü, ôï öéëïóïöéêü óôï÷áóìü êáé ôçí åðéóôçìïíéêÞ
óêÝøç.
410 Ï ÊïñáÞò áíÞêåé óôïõò ðñïïäåõôéêïýò ëüãéïõò ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé Þôáí åðçñåáóìÝíïò
DSZR 2CIG
áðü ôéò éäÝåò ôïõ åõñùðáúêïý äéáöùôéóìïý. Ðßóôåõå üôé ç öéëïóïößá áðïôåëåß ôç âÜóç
ðÜíù óôçí ïðïßá ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé êÜèå ðñïóðÜèåéá ãéá âåëôßùóç ôçò æùÞò ôïõ Ç Åõñþðç
áíèñþðïõ êáé üôé ç ðáéäåßá êáé ìÜëéóôá ç êëáóéêÞ åßíáé ï áóöáëÝóôåñïò äñüìïò ãéá ôçí óôïõò
áðüêôçóç ôçò åëåõèåñßáò, ãé' áõôü êáé åðéäüèçêå óôçí Ýêäïóç ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí íåüôåñïõò
óõããñáöÝùí. ÷ñüíïõò
Ôçí ßäéá åðï÷Þ üìùò õðÞñ÷áí êáé áíôéäñÜóåéò áðü óõíôçñçôéêïýò êýêëïõò, ïé ïðïßïé
öïâïýíôáí ôéò êáéíïýñãéåò éäÝåò êáé êáôçãïñïýóáí ôïõò åêöñáóôÝò ôçò.
â) Ï ÊïñáÞò, üðùò êáé ïé Åõñùðáßïé äéáíïçôÝò, åß÷áí ôçí ßäéá Üðïøç ãéá ôï ñüëï ôçò
åðéóôçìïíéêÞò óêÝøçò óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ, èåùñþíôáò üôé áõôÞ áðïäåóìåýåé ôïí
Üíèñùðï áðü ôéò ðñïêáôáëÞøåéò, ôéò äåéóéäáéìïíßåò êáé ôïõò öüâïõò. Åëåõèåñþíåé ôï
áíèñþðéíï ðíåýìá êáé ôçí øõ÷Þ êé Ýôóé ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá áãùíéóôåß ãéá ôç âåëôßùóç
ôçò æùÞò ôïõ êáé ôïõ óõíüëïõ êáé ôç ãåíéêüôåñç ðñüïäï.
8) ÐÁÑÁÈÅÌÁ: "ÐñïóêëçôÞñéï åëåõèåñßáò" (óåë. 138)

(áðü ôï Èïýñéï ôïõ ÑÞãá)
ÅñùôÞóåéò: á) Ðïéïõò ðñïóêáëåß ï ÑÞãáò íá ãõñßóïõí óôçí ÅëëÜäá êáé ãéáôß;
â) Ãéá ðïéïõò ëüãïõò Ýöåõãáí ïé ¸ëëçíåò áðü ôçí ðáôñßäá ôïõò;
á) Ôï áðüóðáóìá åßíáé áðü ôï "Èïýñéï" ôïõ ÑÞãá Öåñáßïõ. Ï ÑÞãáò ïñáìáôéæüôáí ìéá
ðáôñßäá åëåýèåñç, áðáëëáãìÝíç áðü ôá äåóìÜ ôçò äïõëåßáò. Ãéá ôï óêïðü áõôü Ýðñåðå
íá áãùíéóôïýí üëïé ïé ¸ëëçíåò. Ãé' áõôü ëïéðüí ðñïóêáëïýóå üëïõò ôïõò áðüäçìïõò
¸ëëçíåò êáé ìÜëéóôá áõôïýò ðïõ âñßóêïíôáí óôçí õðçñåóßá îÝíùí äõíÜìåùí ùò
áîéùìáôéêïß, íá Ýñèïõí íá ðïëåìÞóïõí ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõò.
â) Ç ìåôáíÜóôåõóç ÅëëÞíùí óôï åîùôåñéêü, ðïõ Üñ÷éóå ðñéí áðü ôçí ¢ëùóç,
óõíå÷ßóôçêå êáé Ýãéíå ðõêíüôåñç óå üëç ôçí ðåñßïäï ôçò ïèùìáíéêÞò êõñéáñ÷ßáò. Ïé ëüãïé
ãéá ôïõò ïðïßïõò Ýöåõãáí ïé ¸ëëçíåò Þôáí ç ôïõñêéêÞ êáôáðßåóç, ç áíáæÞôçóç êáëýôåñçò
ôý÷çò, ïé óðïõäÝò, ôï åìðüñéï êáé äéÜöïñåò Üëëåò åðáããåëìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. ¸ôóé
äçìéïõñãÞèçêáí ðïëõÜñéèìåò åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò óôçí Åõñþðç, ðïõ Ýãéíáí åóôßåò
ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò áíÜðôõîçò ïëüêëçñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý.

1. Íá óõæçôÞóåéò ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ, áîéïðïéþíôáò êáé ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá,
ìåñéêÜ áðü ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôþðéóáí ïé ¸ëëçíåò ôá ðñþôá ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí
¢ëùóç: ÐáéäïìÜæùìá, åîéóëáìóìüò êñõðôï÷ñéóôéáíéóìüò, íáõôïëïãßá, ðåéñáôåßá -
óêëáâïðÜæáñá.
Ïé ¸ëëçíåò ôá ðñþôá ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí ¢ëùóç áíôéìåôþðéóáí ðÜñá ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá
áðü ôïõò Ôïýñêïõò. ÌåñéêÜ áð' áõôÜ Þôáí:
1) Ðïëëïß ÷ñéóôéáíïß åîáíáãêÜæïíôáí åßôå ìå ôçí Üìåóç áðåéëÞ êáôÜ ôçò æùÞò ôïõò
åßôå ãéá íá áðáëëáãïýí áðü ôïõò åîåõôåëéóôéêïýò üñïõò æùÞò íá áóðáóèïýí ôïí
éóëáìéóìü. ¸íá ìÝñïò, üìùò, áðü áõôïýò Üëëáîå ìüíï ôõðéêÜ ôçí ðßóôç ôïõ, åíþ ïõ-
óéáóôéêÜ äéáôÞñçóå êñõöÜ Üóâåóôç ôç öëüãá ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý. Áõôïß ëÝãïíôáí "êñõ-
ðôï÷ñéóôéáíïß".
411
DSZR 2CIG
2) Ôá ðëçñþìáôá ôïõ ïèùìáíéêïý óôüëïõ, ïé ãíùóôïß "ëåâÝíôåò", ðñïÝñ÷ïíôáí êõñßùò

Ç Åõñþðç áðü íáõôïëïãçìÝíïõò ¸ëëçíåò, ðïõ Þôáí åýóùìïé êáé ñùìáëÝïé.
óôïõò 3) Ç ëçóôåßá óôç îçñÜ êáé ç ðåéñáôåßá óôç èÜëáóóá Þôáí ìüíéìç ìÜóôéãá ãéá ôïõò
íåüôåñïõò åëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò. Ïé ðåéñáôÝò ðïõ ëõìáßíïíôáí ôá åëëçíéêÜ ðáñÜëéá êáé ôá íçóéÜ,
÷ñüíïõò äåí áðÝâëåðáí ìüíï óôç ëåçëáóßá áëëÜ êáé óôçí áé÷ìáëùóßá ôùí áíèñþðùí, ãéáôß
áðïêüìéæáí êÝñäç åßôå áðü ôá ëýôñá åîáãïñÜò ôïõò åßôå áðü ôçí ðþëçóÞ ôïõò óå
óêëáâïðÜæáñá ôçò ÁíáôïëÞò.
4) Ôï ðéï óêëçñü üìùò áð' üëá, Þôáí ï "öüñïò áßìáôïò", äçëáäÞ ôï ðáéäïìÜæùìá. Ïé
Ôïýñêïé Üñðáæáí ìå ôç âßá ôá ðéï åõöõÞ áãüñéá ôùí ÷ñéóôéáíþí, çëéêßáò 6 Ýùò 10 åôþí,
ôá åîéóëÜìéæáí êáé ìåôÜ áðü ðïëõåôÞ åêðáßäåõóç ôá Ýêáíáí ãåíßôóáñïõò, ðïõ õðçñåôïýóáí
óôïí ôïõñêéêü óôñáôü. Ôï ðáéäïìÜæùìá áðïôÝëåóå ìüíéìç ðçãÞ áöáßìáîçò ôïõ åëëçíéêïý
ðëçèõóìïý. Ïé Ôïýñêïé üìùò Üñðáæáí ìå ôç âßá êáé ôá êïñßôóéá ôùí ÅëëÞíùí, ðïõ ôá
ðñïùèïýóáí óôá ÷áñÝìéá ôùí éó÷õñþí ìùáìåèáíþí.
2. Íá ÷ùñéóôåßôå óå ïìÜäåò êáé íá âñåßôå óôïé÷åßá ãéá ôïí ðáñïéêéáêü Åëëçíéóìü ôçò
Åõñþðçò. Óôçí åñãáóßá óáò ìðïñåßôå íá åñãáóôåßôå ìå âÜóç ôïõò åîÞò Üîïíåò:
ßäñõóç êáé ïñãÜíùóç ôùí ðáñïéêéþí, ðëçèõóìüò, áðáó÷üëçóç, ó÷ïëåßá,
ôõðïãñáöåßá, åêäüóåéò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò êáé ðïóïôéêÜ óôïé÷åßá.
Ç ÅËËÇÍÉÊÇ ÐÁÑÏÉÊÉÁ ÔÇÓ ÂÅÍÅÔÉÁÓ

Ç åëëçíéêÞ ðáñïéêßá ôçò Âåíåôßáò Þôáí Ýíá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá êÝíôñá ôïõ
åëëçíéóìïý ôçò äéáóðïñÜò óôçí ðåñßïäï ôçò ôïõñêïêñáôßáò. Óôç Âåíåôßá ¸ëëçíåò Ýìðïñïé,
íáõôéêïß, êëçñéêïß êáé äéáíïïýìåíïé ßäñõóáí "ÅëëçíéêÞ Áäåëöüôçôá" ôï 1498, ðïõ Þôáí
Ýíá åßäïò óùìáôåßïõ. Ôï óùìáôåßï áõôü Ý÷ôéóå ôïí Ïñèüäïîï íáü ôïõ Áãßïõ Ãåùñãßïõ ôùí
ÅëëÞíùí êáé áíÝðôõîå ðëïýóéá äñÜóç ãéá ôçí åèíéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ áöýðíéóç ôïõ
õðüäïõëïõ åëëçíéóìïý éäñýïíôáò ó÷ïëåßá óôçí ÁíáôïëÞ êáé åðé÷ïñçãþíôáò åêäüóåéò
âéâëßùí. Óôç Âåíåôßá ìå êëçñïäüôçìá ôïõ ÈùìÜ Öëáããßíç éäñýèçêå ôï 1665 ç ðåñßöçìç
"Öëáããßíåéïò Ó÷ïëÞ" Þ "Öëáããéíéáíü Åëëçíïìïõóåßï" Þ "Öëáããéíéáíü ÖñïíôéóôÞñéï". Óôï
ÖñïíôéóôÞñéï áõôü, ðïõ ëåéôïýñãçóå Ýùò ôï 1800, óðïýäáæáí íÝïé áðü ôá ÅðôÜíçóá, ôçí
ÊñÞôç êáé ôçí Êýðñï êáé äéïñßæïíôáí ìåôÜ ôçí áðïöïßôçóÞ ôïõò óå áíþôåñåò
åêêëçóéáóôéêÝò èÝóåéò óôçí ÁíáôïëÞ.
412
DSZR 2CIG
ÁÓÊÇÓÅÉÓ ÅÂÄÏÌÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ç Åõñþðç
ÅñùôÞóåéò áíôéêåéìåíéêïý ôýðïõ óôïõò
íåüôåñïõò
1. Óõìðëçñþóôå ôá ïíüìáôá óôç óôÞëç: ÷ñüíïõò
á/á ÏÍÏÌÁ
Âåíåôüò åîåñåõíçôÞò ôçò Áóßáò. ¸ãñáøå : "Ôï Âéâëßï ôùí
1 ÈáõìÜôùí", óôï ïðïßï áöçãåßôáé ôéò åíôõðþóåéò ôïõ áð' ôéò
÷þñåò ôçò ÁíáôïëÞò.
ÐïñôïãÜëïò èáëáóóïðüñïò. Ôï 1498 Ýöèáóå óôï ÊÜëéêïõô
2
ôùí Éíäéþí.
ÃåíïõÜôçò èáëáóóïðüñïò, óôçí õðçñåóßá ôïõ âáóéëéÜ ôçò
3 Éóðáíßáò. ÁíáêÜëõøå ôçí ÁìåñéêÞ, áëëÜ ï ßäéïò ôï áãíïïýóå
êáé íüìéæå üôé Ýöôáóå óôéò Éíäßåò.
ÐïñôïãÜëïò èáëáóóïðüñïò, óôçí õðçñåóßá ôïõ âáóéëéÜ ôçò

4
Éóðáíßáò. ¸êáíå ôïí ðñþôï ðåñßðëïõ ôçò ãçò (1519 - 1522).
Êïñõöáßïò áíèñùðéóôÞò êáé åëëçíéóôÞò, óáôéñßæåé åðéêñéôéêÜ ôéò
êáôá÷ñÞóåéò ôçò Åêêëçóßáò (Ìùñßáò Åãêþìéïí), ìÜ÷åôáé õðÝñ
5
ìéáò åéñçíéêÞò Åõñþðçò êáé áðïäßäåé åîáéñåôéêÞ óçìáóßá óôçí
ðáéäåßá.
Óðïõäáßá ðñïóùðéêüôçôá ôïõ 15ïõ áé. Óå áõôüí ïöåßëåé ç
6
áíèñùðüôçôá ôçí áíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò.
Éôáëüò óõããñáöÝáò. Óôï Ýñãï ôïõ "Ï Çãåìüíáò" áíáëýåé ôçí
7 ôáêôéêÞ êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ ðñÝðåé íá áêïëïõèåß ï
çãåìüíáò ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò åîïõóßáò.
8 Ï êõñéüôåñïò æùãñÜöïò ôïõ êïõáôñïôóÝíôï.
9 Êïñõöáßïò êáëëéôÝ÷íçò ôçò ÁíáãÝííçóçò. ¹ôáí ôáõôü÷ñïíá
êáé áîéüëïãïò åðéóôÞìïíáò, åíóáñêþíïíôáò Ýôóé ôïí
ïéêïõìåíéêü Üíèñùðï. Åðéíüçóå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò äéáâÜèìéóçò.
10 Áñ÷çãüò ôçò ÖëùñåíôéíÞò Ó÷ïëÞò. Äéáêñßèçêå ùò æùãñÜöïò,

ãëýðôçò, áñ÷éôÝêôïíáò êáé ðïéçôÞò. Äéáêüóìçóå ôçí ïñïöÞ ôçò
ÊáðÝëá Óéîôßíá óôï Âáôéêáíü ìå ôï Ýñãï ôïõ: "ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá".
11 ÆùãñÜöïò ôçò ÁíáãÝííçóçò. ÅðéêåöáëÞò ôçò ÑùìáúêÞò

Ó÷ïëÞò. Óôá Ýñãá ôïõ ôïíßæåé ôï áíèñþðéíï óôïé÷åßï, ôçí
åõãÝíåéá êáé ôï ðíåýìá, üðùò óôéò ðåñßöçìåò "Ìáíôüíåò".
413
DSZR 2CIG
á/á ÏÍÏÌÁ
Ç Åõñþðç
óôïõò ÄéÜóçìïò Ãåñìáíüò æùãñÜöïò êáé ÷áñÜêôçò. Óôá Ýñãá ôïõ
íåüôåñïõò åíôïðßæïíôáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò áíáãåííçóéáêÞò ôÝ÷íçò ùò
12
÷ñüíïõò ðñïò ôá èÝìáôá êáé ôçí ôå÷íéêÞ, áëëÜ êáé óôïé÷åßá óêïôåéíÜ, üðùò
ç äåéóéäáéìïíßá êáé ï öüâïò.
Áíáãåííçóéáêüò æùãñÜöïò, ðñüäñïìïò ôïõ õðåññåáëéóìïý.
13 ÓõíÝèåóå Ýñãá ìå èÝìáôá öáíôáóôéêÜ, óõìâïëéêÜ êáé áéíéãìáôéêÜ,
óôá ïðïßá óõíõðÜñ÷ïõí ç ðñáãìáôéêüôçôá ìå ôï üíåéñï.
¸ëëçíáò æùãñÜöïò ôçò ÁíáãÝííçóçò, ðïõ Ýæçóå óôçí Éóðáíßá.

Óôá Ýñãá ôïõ äéáêñßíåôáé ç ôå÷íïôñïðßá ôçò ÁíáãÝííçóçò ùò ðñïò
14
ôá èÝìáôá êáé ôçí ðñïïðôéêÞ, áëëÜ êáé ïé åðéññïÝò ôçò âõæáíôéíÞò
æùãñáöéêÞò, ùò ðñïò ôéò ìïñöÝò êáé ôçí ðíåõìáôéêüôçôá.
Ãåñìáíüò ìïíá÷üò êáé èåïëüãïò. ÁíôÝäñáóå óôç ìáæéêÞ ðþëçóç

15 óõã÷ùñï÷áñôéþí êáé äéáêÞñõóóå üôé ç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò åßíáé
áðïôÝëåóìá ìüíï ôçò ðßóôçò.
16 Ãåñìáíüò áõôïêñÜôïñáò ðïõ Ýèåóå åêôüò íüìïõ ôï Ëïýèçñï, ùò
áéñåôéêü, êáé áðïêÞñõîå ôï Ëïõèçñáíéóìü, åðåéäÞ öïâÞèçêå ôç
äéÜóðáóç ôïõ êñÜôïõò.
17 ÃÜëëïò ìåôáññõèìéóôÞò (1509 - 1564), åéóçãçôÞò íÝïõ äüãìáôïò
ðñïôåóôáíôéóìïý.
18 ÃÜëëïò âáóéëéÜò. Áðáãüñåõóå ôïí ðñïôåóôáíôéóìü áíáêáëþíôáò ôï
ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò (1685).
19 ¢ããëïò âïõëåõôÞò êáé áîéùìáôéêüò. ÅðéêåöáëÞò ôùí
áíôéìïíáñ÷éêþí äõíÜìåùí ðñùôïóôÜôçóå óôïí åìöýëéï ðüëåìï
ôçò Áããëßáò (1642 -1649) ìåôáîý ôïõ Êïéíïâïõëßïõ êáé ôïõ âáóéëéÜ.
Ôïí íßêçóå êáé êáôÞñãçóå ôç âáóéëåßá.
20 ÃÜëëïò óõããñáöÝáò ôïõ 17ïõ áé., êëáóéêéóôÞò. Óôï Ýñãï ôïõ
"Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôçò" äéáêùìùäåß ôçí áíåñ÷üìåíç áóôéêÞ ôÜîç ôçò
åðï÷Þò ôïõ.
21 ÃÜëëïò öéëüóïöïò. Èåìåëßùóå ôïí ïñèïëïãéóìü, õðïóôçñßæïíôáò
üôé ç ç êýñéá ðçãÞ ôçò áëÞèåéáò åßíáé ç ëïãéêÞ.
22 ¢ããëïò öéëüóïöïò. ×ñçóéìïðïßçóå ôïí Oñèïëïãéóìü êáé ôïí
Åìðåéñéóìü ùò âÜóç ãéá ôçí åñìçíåßá êáé ôç âåëôßùóç ôçò
êïéíùíßáò.
23 ¢ããëïò öõóéêüò. Äéáôýðùóå ôï íüìï ôçò ðáãêüóìéáò Ýëîçò.
24 Óêüôïò ìç÷áíéêüò êáé åöåõñÝôçò. Ôåëåéïðïßçóå ôçí áôìïìç÷áíÞ.
414
DSZR 2CIG
á/á ÏÍÏÌÁ
Ç Åõñþðç
Ïëëáíäüò æùãñÜöïò ôïõ 17ïõ áéþíá. Åêðñüóùðïò ôïõ ìðáñüê. óôïõò
Êáèéåñþèçêå ùò Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò æùãñÜöïõò, ÷Üñç íåüôåñïõò
25
óôçí ôå÷íéêÞ ôçò öùôïóêßáóçò êáé ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ íá áðïäßäåé ÷ñüíïõò
ôïí øõ÷éêü êüóìï ôùí ðñïóþðùí óôï Ýñãï ôïõ.
26 ÃÜëëïò æùãñÜöïò, åêðñüóùðïò ôïõ ñïêïêü.

ÃÜëëïò æùãñÜöïò. Ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ
27
íåïêëáóéêéóìïý.
Óçìáíôéêüò åêðñüóùðïò ôçò êñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò. ¸ñãï
28
ôïõ: "Ï Åñùôüêñéôïò"
29 Ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôçò ÊñçôéêÞò Ó÷ïëÞò óôç æùãñáöéêÞ.
Ï óçìáíôéêüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ Íåïåëëçíéêïý

30
Äéáöùôéóìïý. ¸ñãï ôïõ: "Ï Èïýñéïò".
1 Ôá êßíçôñá ôùí áíáêáëýøåùí Þôáí êáèáñÜ ïéêïíïìéêÜ.
Ï ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò áíáêÜëõøå ôçí ÁìåñéêÞ, üìùò ï ßäéïò ðßóôåõå
2
üôé åß÷å öèÜóåé óôéò Éíäßåò.
3 Ïé ÐïñôïãÜëïé åîáöÜíéóáí ôïõò ðñïêïëïìâéáíïýò ðïëéôéóìïýò.
Ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò (1494) ïé Éóðáíïß êáé ïé ÐïñôïãÜëïé

4
ìïéñÜóôçêáí ôéò íÝåò ÷þñåò ðïõ áíáêÜëõøáí.
Ìå ôï Üíïéãìá óôïõò ùêåáíïýò ôï êÝíôñï ôçò åõñùðáúêÞò ïéêïíïìßáò

5
ìåôáôïðßóôçêå áðü ôç Ìåóüãåéï óôïí Áôëáíôéêü êáé ôç Âüñåéá ÈÜëáóóá.
Ãéá ôïõò ëáïýò ôùí íÝùí ÷ùñþí ïé åðéðôþóåéò ôùí áíáêáëýøåùí Þôáí
6
èåôéêÝò, ãéáôß ãíþñéóáí ôïí åõñùðáúêü ðïëéôéóìü.
415
DSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
7 Óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ êéíÞìáôïò ôçò ÁíáãÝííçóçò ìåãÜëç Þôáí ç
óôïõò
óõìâïëÞ ôùí Óôáõñïöïñéþí.
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
Ôçí åðï÷Þ ôçò ÁíáãÝííçóçò ïé áíèñùðéóôÝò äéáìïñöþíïõí ìéá íÝá
8
áíôßëçøç ãéá ôç æùÞ, ðïõ óôçñßæåôáé óôçí éäÝá ôçò ðñïüäïõ.
Ïé áíèñùðéóôéêÝò óðïõäÝò óôçí ðåñßïäï ôçò ÁíáãÝííçóçò åíéó÷ýèçêáí

9
ìå ôçí ðáñïõóßá óçìáíôéêþí ÅëëÞíùí ëïãßùí óôç Äýóç.
Ìå ôçí áíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò (1450) äüèçêå ç äõíáôüôçôá óå

10
üëïõò ôïõò áíèñþðïõò íá ãßíïõí êïéíùíïß ôçò ãíþóçò.
Ï ÌðïôéôóÝëé èåùñåßôáé ï êõñéüôåñïò æùãñÜöïò ôçò åðï÷Þò ôïõ
11
êïõáôñïôóÝíôï.
Ï Ìé÷áÞë ¢ããåëïò åðéíüçóå óôç æùãñáöéêÞ ôçí ôå÷íéêÞ ôçò
12
äéáâÜèìéóçò.
Óôá Ýñãá ôïõ ÄïìÞíéêïõ Èåïôïêüðïõëïõ äéáêñßíåôáé ç ôå÷íïôñïðßá
ôçò ÁíáãÝííçóçò ùò ðñïò ôá èÝìáôá êáé ôçí ðñïïðôéêÞ áëëÜ êáé
13
åðéññïÝò ôçò âõæáíôéíÞò æùãñáöéêÞò, ùò ðñïò ôéò ìïñöÝò êáé ôçí
ðíåõìáôéêüôçôá.
Óôï ôÝëïò ôïõ Ìåóáßùíá ïé áíþôåñïé êëçñéêïß áíôáãùíßæïíôáí ôïõò
14
çãåìüíåò óôçí ðïëõôÝëåéá ÷ùñßò íá åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôï ðïßìíéü ôïõò.
Ç ìáæéêÞ ðþëçóç óõã÷ùñï÷áñôéþí óôç Ãåñìáíßá ðñïêÜëåóå ôçí Ýíôïíç
15
áíôßäñáóç ôïõ ìïíá÷ïý êáé èåïëüãïõ Ìáñôßíïõ Ëïýèçñïõ.
Ï ÊÜñïëïò Å´, áõôïêñÜôïñáò ôçò Ãåñìáíßáò, ðñïóôÜôåøå ôï Ëïýèçñï
16 êáé õðïóôÞñéîå ôï Ëïõèçñáíéóìü, åðåéäÞ âñéóêüôáí óå áíôéðáñÜèåóç
ìå ôïí ðÜðá.
Ç ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá ôùí Êáëâéíéóôþí íá
17
áóêïýí åëåýèåñá ôç ëáôñåßá ôïõò õðü ïñéóìÝíåò üìùò ðñïûðïèÝóåéò.
18 Ïõãåíüôïé åßíáé ïé ÃÜëëïé ðñïôåóôÜíôåò, ïðáäïß ôïõ Êáëâßíïõ.
Óôç Óýíïäï ôïõ ÔñÝíôï ðÜñèçêáí áðïöÜóåéò ãéá ôçí áíáóõãêñüôçóç
19
ôçò Åêêëçóßáò êáé äñáóôéêÜ ìÝôñá åíáíôßïí ôçò Ìåôáññýèìéóçò.
Ç ðñïôåóôáíôéêÞ ìåôáññýèìéóç ðñïêÜëåóå åêôüò áðü èñçóêåõôéêÝò,
20
ãåíéêüôåñåò ìåôáâïëÝò óôïí åõñùðáúêü ðïëéôéóìü.
21 Ï ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò ôåñìáôßóôçêå ìå ôçí ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò.
Ï Ëïõäïâßêïò ÉÄ´ áêïëïýèçóå áíåêôéêÞ ðïëéôéêÞ áðÝíáíôé óôïõò

22
ðñïôåóôÜíôåò.
416
DSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
Óôç Ãáëëßá ï áðïëõôáñ÷éóìüò Ýöèáóå óôï áðüãåéü ôïõ ìå ôï óôïõò
23
Ëïõäïâßêï ÉÄ´. íåüôåñïõò
Ìå ôçí "´Åíäïîç ÅðáíÜóôáóç" óôçí Áããëßá, ç áóôéêÞ ôÜîç ÷ñüíïõò
24 åðéêñÜôçóå óôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ åðéâÜëëïíôáò ôçí óõíôáãìáôéêÞ
ìïíáñ÷ßá êáé ôïí Êïéíïâïõëåõôéóìü.
Ï Íüìïò ðåñß ÐñïóùðéêÞò ÁóöÜëåéáò (Áããëßá) ðñïóäéüñéæå

25
áêñéâÝóôåñá ôá üñéá ôçò âáóéëéêÞò åîïõóßáò.
ÊáôÜ ôï 18ï áé. ï áãñïôéêüò ðëçèõóìüò ôçò Åõñþðçò ìåéþèçêå, ãéáôß
26 ðïëëïß áíáæçôïýóáí åñãáóßá óôéò âéïôå÷íßåò êáé ôéò âéïìç÷áíßåò ôùí
ðüëåùí.
Ï ÌïëéÝñïò, Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò óõããñáöåßò ôçò
27
Ãáëëßáò ôï 17ï áé., áêïëïýèçóå ôï ñåýìá ôïõ ñïìáíôéóìïý.
28 Ôï Ýñãï "ÖÜïõóô" åßíáé ôïõ ãåñìáíïý Óßëëåñ.
29 Ï ãÜëëïò öéëüóïöïò Íôå Êáñô èåìåëßùóå ôïí ïñèïëïãéóìü.
30 Ï ÉóáÜê Íåýôùí äéáôýðùóå ôï íüìï ôçò ðáãêüóìéáò Ýëîçò.
31 Ï Ôæïí Ëïê ôåëåéïðïßçóå ôï 18ï áé. ôçí áôìïìç÷áíÞ.
Ï ÍéêïëÜ ÐïõóÝí åßíáé ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ ãáëëéêïý
32
ìðáñüê óôç æùãñáöéêÞ.
Ï ÍôéÝãêï ÂåëÜóêåè åßíáé ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ éóðáíéêïý
33
ñïêïêü óôç æùãñáöéêÞ.
Ï Æáí ÁíôïõÜí Âáôü åßíáé ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ ãáëëéêïý
34
ñïêïêü óôç æùãñáöéêÞ.
Óôç Ãáëëßá åðéêñÜôçóå ï êëáóéêéóìüò, ùò Ýêöñáóç ôïõ ìïíáñ÷éêïý
35
éäåþäïõò ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´.
Óôéò âåíåôïêñáôïýìåíåò ðåñéï÷Ýò ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ äåí
36 õðÞñîáí áíôéóôÜóåéò ôùí ðëçèõóìþí, åðåéäÞ ïé Âåíåôïß
áêïëïõèïýóáí Þðéá ðïëéôéêÞ.
Ï ÈåïöÜíçò ï Êñçò äçìéïýñãçóå ðñïóùðéêü ýöïò óõíäõÜæïíôáò
37
óôïé÷åßá ôçò ðáëáéïëüãåéáò ðáñÜäïóçò êáé ôçò äõôéêÞò ôÝ÷íçò.
Ç ðáñá÷þñçóç ðñïíïìßùí Ýäéíå óôïõò Ïèùìáíïýò ôç äõíáôüôçôá
38 íá äéïéêïýí ìÝóù ôçò Åêêëçóßáò åêáôïììýñéá ÷ñéóôéáíïýò óå
ïëüêëçñç ôçí ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá.
39 Ïé êïéíïôéêïß Üñ÷ïíôåò äéïñßæïíôáí áðü ôï ÓïõëôÜíï.
Ïé Öáíáñéþôåò Ýãéíáí áðáñáßôçôïé óôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç êáé
40
êáôÝëáâáí õøçëÜ áîéþìáôá.
417
DSZR 2CIG
Ç Åõñþðç
óôïõò Ïé áñìáôïëïß Þôáí Ýíïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí ðïõ êáôÝöåõãáí óôá
41
íåüôåñïõò âïõíÜ ãéá íá áðïöýãïõí ôçí ôõñáííßá ôùí êáôáêôçôþí.
÷ñüíïõò
Áðü ôï 17ï áéþíá ðáñáôçñåßôáé óôáäéáêÞ âåëôßùóç ôçò åëëçíéêÞò
42 ïéêïíïìßáò, ðïõ ïöåßëåôáé óôç óýíáøç åìðïñéêþí ó÷Ýóåùí ôçò
ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò ìå ôéò åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò.
Ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý ðñüâáëëáí ôçí

43
ïñèïëïãéêÞ óêÝøç êáé ôï áßôçìá ãéá ðïëéôéêÞ åëåõèåñßá êáé éóüôçôá.
Óôç äéÜñêåéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò äåí áíáðôý÷èçêå êáìéÜ ìïñöÞ

44
ëáúêÞò ôÝ÷íçò, ëüãù äõóìåíþí óõíèçêþí.
Ïé åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò óôç Âåíåôßá, óôç ÂéÝííç, óôçí ÔåñãÝóôç êáé
45 áëëïý õðÞñîáí åóôßåò ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíé-êÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò
áíÜðôõîçò ïëüêëçñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý.
1. Ôá ïéêïíïìéêÜ êßíçôñá ôùí áíáêáëýøåùí äåí Þôáí ôá ìïíáäéêÜ. ÕðÞñ÷áí êáé Üëëá,
üðùò …………………, …………….. êáé …………………….
2. Ïé Éóðáíïß åðéäåéêíýïíôáò áðÜíèñùðç óêëçñüôçôá åîáöÜíéóáí ôïõò ëåãüìåíïõò
……………………….. ………………… ôçò ÊåíôñéêÞò êáé Íüôéáò ÁìåñéêÞò.
3. Ïé ÐïñôïãÜëïé êáé ïé Éóðáíïß áöïý ìåôÝôñåøáí ôéò ÷þñåò ðïõ áíáêÜëõøáí óå
áðïéêßåò, ôéò ìïßñáóáí ìåôáîý ôïõò ìå ôç ………………………
4. Áðü ôéò íÝåò ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ áíáðôý÷èçêáí ìåôÜ ôéò áíáêáëýøåéò,
åðùöåëÞèçêå ìéá íÝá êïéíùíéêÞ ôÜîç, ç ……………..
5. Ïé áíèñùðéóôÝò, ïé öïñåßò ôïõ áíèñùðéóìïý, ôáîßäåõáí óå ïëüêëçñç ôçí Åõñþðç
ãéá íá äéáäþóïõí ôéò éäÝåò ôïõò, äçìéïõñãþíôáò ìå ôïí ôñüðï áõôü Ýíá äßêôõï
ó÷Ýóåùí êáé ðïëéôéóìïý, ðïõ ïíïìÜóôçêå …………………
6. Ïé áíèñùðéóôÝò åðéäéþêïõí íá äéáìïñöþóïõí ìå ôçí êáôÜëëçëç áãùãÞ Ýíá íÝï
ôýðï áíèñþðïõ, ôïí …………….. ……………, ðïõ êáèïñßæåé ï ßäéïò ìå ôç ãíþóç êáé
ôïí ðñïóùðéêü ôïõ áãþíá ôï ðåðñùìÝíï ôïõ.
7. ¼óïí áöïñÜ ôçí ôå÷íïôñïðßá, ïé êáëëéôÝ÷íåò ôçò ÁíáãÝííçóçò åöáñìüæïõí ô..
……………, äßíïíôáò äçëáäÞ ôçí áßóèçóç ôïõ âÜèïõò óôéò áðåéêïíßóåéò êáé ôçí
ôå÷íéêÞ ô.. ………………
8. Ï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé åðéíüçóå ôçí ôå÷íéêÞ ô.. …………….., ç ïðïßá ìå ôçí
åîáöÜíéóç ôùí ðåñéãñáììÜôùí äßíåé ôçí áßóèçóç ìéáò åëáöñéÜò ïìß÷ëçò ãýñù áðü
ôá ó÷Þìáôá, ðñïêáëþíôáò Ýôóé ìéá åíôýðùóç ãëõêýôçôáò, ðïßçóçò êáé ìõóôçñßïõ.
418
DSZR 2CIG
9. Ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ 16ïõ áé. åìöáíßóôçêáí óôçí Åõñþðç óôïí ôïìÝá ôçò ìïõóéêÞò,
ïé ðñþôåò ìïñöÝò ………….. êáé ………………, ðïõ åîåëß÷èçêáí ðåñéóóüôåñï ôïí Ç Åõñþðç
åðüìåíï áéþíá. óôïõò
10. Ï áõôïêñÜôïñáò ôçò Ãåñìáíßáò ÊÜñïëïò Å´, åðåéäÞ öïâüôáí äéÜóðáóç ôïõ íåüôåñïõò
êñÜôïõò, Ýèåóå ôï Ëïýèçñï åêôüò íüìïõ ùò áéñåôéêü êáé áðïêÞñõîå ôï ……………….. ÷ñüíïõò
11. Ïé ïðáäïß ôïõ Ëïýèçñïõ êáé ïé ãåñìáíïß çãåìüíåò ðïõ ôïí õðïóôÞñéæáí,
äéáìáñôõñÞèçêáí ãéá ôçí áðïêÞñõîç ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý áðü ôïí áõôïêñÜôïñá
ÊÜñïëï Å´ , êáé ãéá ôï ëüãï áõôü ïíïìÜóôçêáí ………………….. Þ …………………
12. Óôéò 24 Áõãïýóôïõ 1572 Ýãéíå óôï Ðáñßóé óöáãÞ 2000 Êáëâéíéóôþí (Ïõãåíüôùí).
Ç íý÷ôá áõôÞ ïíïìÜóôçêå …………………………………………..
13. ÌåôÜ áðü áñêåôÝò äåêáåôßåò áéìáôçñþí ðïëÝìùí áðïêáôáóôÜèçêå ôåëéêÜ ç åéñÞíç
ìå ôï ………………………….., ðïõ áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá ôùí êáëâéíéóôþí íá áóêïýí
åëåýèåñá ôç ëáôñåßá ôïõò õðü ïñéóìÝíåò üìùò ðñïûðïèÝóåéò.
14. Ç ôá÷ýôáôç åðéôõ÷ßá ôïõ Ðñïôåóôáíôéóìïý áíÜãêáóå ôç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá
íá ïñãáíþóåé ôç äéêÞ ôçò ìåôáññýèìéóç, ôç ëåãüìåíç …………..
15. Óôï ðëáßóéï ôçò áíáíÝùóçò ôçò Åêêëçóßáò êôßæïíôáé êáéíïýñãéïé åðéâëçôéêïß íáïß
óå ñõèìü ………………. ìå ðëïýóéï äéÜêïóìï.
16. Óôç Ãåñìáíßá, éäéáßôåñá áéìáôçñüò õðÞñîå ï ………………… …………… (1618 - 1648)
ìåôáîý ðñïôåóôáíôþí êáé ñùìáéïêáèïëéêþí, ï ïðïßïò üìùò Ýëáâå ðáíåõñùðáúêÝò
äéáóôÜóåéò.
17. Ç …………….. …… ………………. (1648) Ýâáëå ôÝëïò óôç óýãêñïõóç ìåôáîý
ñùìáéïêáèïëéêþí êáé ðñïôåóôáíôþí, êáé óçìáôïäüôçóå ïñéóôéêÜ ôç óõññßêíùóç ôçò
äýíáìçò ôïõ ãåñìáíïý áõôïêñÜôïñá.
18. ÐáñÜëëçëá ðñïò ôá ðïëåìéêÜ ãåãïíüôá, áðü ôï 15ï Ýùò ôï 18ï áéþíá, ïé
åõñùðáúêÝò ÷þñåò, ìå ðñþôç ôç Ãáëëßá (1535), óõíÜðôïõí ç ìßá ìåôÜ ôçí Üëëç
ðñïíïìéáêÝò åìðïñéêÝò óõìöùíßåò ìå ôçí ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá, ôéò ëåãüìåíåò
…………………
19. Óôç Ãáëëßá ç åðéäßùîç ñéæéêþí áëëáãþí åêöñÜæåôáé ìå ôï êßíçìá ôïõ Äéáöùôéóìïý
(1688- 1789) êáé êïñõöþíåôáé ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ áéþíá ìå ô.. ………….. ………………..
(1789).
20. Óôçí Áããëßá, ìåôÜ ôçí "¸íäïîç ÅðáíÜóôáóç" , ç áóôéêÞ ôÜîç êáôüñèùóå íá
åðéâëçèåß êáé íá åðéêñáôÞóåé óôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ, åðéâÜëëïíôáò ô.. …………………..
……………………. êáé ô.. …………………..
21. Ôï 18ï áé. ç ðëÝïí ðñïóïäïöüñá åìðïñéêÞ äñáóôçñéüôçôá åßíáé ãéá ôïõò
Åõñùðáßïõò ôï ëåãüìåíï …………….. ………………., ãéáôß äéåîÜãåôáé óå ôñåéò öÜóåéò
ìåôáîý ……………….., ………………… êáé ……………….
22. Óôç Ãáëëßá, ç ðíåõìáôéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ äñáóôçñéüôçôá ãíþñéóå ìåãÜëç Üíèçóç
êáôÜ ôï 17ï áéþíá Þ ……………… ….. ……………………
419
DSZR 2CIG
23. Ç ãáëëéêÞ ëïãïôå÷íßá áêïëïõèþíôáò ô.. ………………, ðáñÜãåé Ýñãá äéá÷ñïíéêÜ ìå

Ç Åõñþðç èåìáôïãñáößá êëáóéêÞ Þ óýã÷ñïíç.
óôïõò 24. Ç ëïãïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ óõíå÷ßæåôáé óôç Ãáëëßá êáé êáôÜ ôï 18ï áéþíá ìå ôïõò
íåüôåñïõò åêðñïóþðïõò ôïõ Äéáöùôéóìïý, åíþ ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ áéþíá áõôïý åìöáíßæåôáé
÷ñüíïõò .. ………………………
25. Ôï äñüìï ãéá ôç íåüôåñç åðéóôÞìç, ðïõ Üíïéîå ï ÂÜêùíáò, óõíÝ÷éóå ï ãÜëëïò
öéëüóïöïò ÑåíÝ ÍôåêÜñô , ðïõ èåìåëßùóå …. ………………., õðïóôçñßæïíôáò üôé ç
êýñéá ðçãÞ ôçò êÜèå áëÞèåéáò åßíáé ç ëïãéêÞ áðüäåéîç.
26. ÌÝóá áðü ôç èñçóêåõôéêÞ äéáìÜ÷ç áíáäýèçêå êáé êõñéÜñ÷çóå êáôÜ ôï 17ï áéþíá
ìéá íÝá êáëëéôå÷íéêÞ ôå÷íïôñïðßá, ô. ……………..
27. Ç êïéíùíßá ôïõ 18ïõ áéþíá áíáæçôåß ôçí Üíåóç êáé ôçí åõ÷Üñéóôç áôìüóöáéñá.
Êáñðüò ôçò ôÜóçò áõôÞò åßíáé ï ñõèìüò ……………… ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç
áðü ôï 1730 Ýùò ôï 1780 ðåñßðïõ.
28. Ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ 18ïõ áéþíá åìöáíßóôçêå ï …………………, ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå
ùò ìÝóï Ýêöñáóçò ôïõ áãþíá ôùí ëáþí ãéá åëåõèåñßá êáé äçìïêñáôßá.
29. Ôï 17ï áé. ôï ìðáñüê åðéöÝñåé óôç ìïõóéêÞ ãüíéìåò êáé áíáíåùôéêÝò åîåëßîåéò ìå
ôç äçìéïõñãßá ôïõ ëõñéêïý èåÜôñïõ, äçëáäÞ ô.. ……………. êáé … …………………
30. Áîéüëïãç åßíáé êáôÜ ôï 16ï áé. ç êñçôéêÞ ðáñïõóßá óôïí ôïìÝá ôçò ôÝ÷íçò ìå ôç
ëåãüìåíç ………………….. ……………
31. Ç ÏèùìáíéêÞ äéïßêçóç, ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöáëßóåé ôç öýëáîç ïñéóìÝíùí
ðåñéï÷þí, ïñãÜíùóå Ýíïðëá óþìáôá áðü ¸ëëçíåò, ôïõò ………………….
32. ×áñáêôçñéóôéêÞ ðåñßðôùóç âéïôå÷íéêïý êáé åìðïñéêïý óõíåôáéñéóìïý Þôáí ô..
…………… ìå äñáóôçñéüôçôåò óôçí êáôáóêåõÞ, âáöÞ êáé åìðïñßá âáìâáêåñþí
íçìÜôùí.
33. Ç åêðáéäåõôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôçò Åêêëçóßáò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò
ïíïìÜóôçêå ………………….. ………………….
34. Ç áíáãÝííçóç ôçò åëëçíéêÞò ðáéäåßáò Ýöôáóå óôçí áêìÞ ôçò ìå ôï ……………….
………………. (1750 - 1821).
35. Ïé åëëçíéêÝò ðáñïéêßåò óô.. ……………., óô.. …………., óô.. …………… êáé áëëïý
õðÞñîáí åóôßåò ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò áíÜðôõîçò ïëüêëçñïõ
ôïõ Åëëçíéóìïý.
1. ¼ñãáíï ðñïóäéïñéóìïý ôïõ ãåùãñáöéêïý ðëÜôïõò ìå âÜóç ôçí ðáñáôÞñçóç ôùí

Üóôñùí. ×ñçóéìïðïéÞèçêå óôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá ôùí Åõñùðáßùí : ……… …………
………..
420 2. Íáõôéêïß ÷Üñôåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí áðü ôïõò Åõñùðáßïõò óôá åîåñåõíçôéêÜ
DSZR 2CIG
ôïõò ôáîßäéá. ÐåñéëÜìâáíáí üëá ôá áðáñáßôçôá óôïé÷åßá ãéá ôïõò íáõôéêïýò: áêôÝò
êáé ëéìÜíéá êÜèå ðåñéï÷Þò, ôï ãåùãñáöéêü ìÞêïò êáé ðëÜôïò: ………………………… Ç Åõñþðç
3. ÍÝïò ôýðïò ðëïßïõ ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áðü ôïõò Åõñùðáßïõò óôá åîåñåõíçôéêÜ óôïõò
ôïõò ôáîßäéá. Óõíäýáæå ÷ùñçôéêüôçôá, ôá÷ýôçôá êáé áóöÜëåéá:………………………… íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
4. ÓõíèÞêç ðïõ õðïãñÜöôçêå áðü ôïõò ÐïñôïãÜëïõò êáé ôïõò Éóðáíïýò ôï 1494, ìå
ôçí ïðïßá ìïéñÜóôçêáí ôéò ÷þñåò ðïõ áíáêÜëõøáí.: ………………
5. Êáëëéôå÷íéêü êáé ðíåõìáôéêü êßíçìá ðïõ åêäçëþèçêå óôçí Åõñþðç ôï 15ï êáé 16ï
áéþíá. Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ Þôáí ç áíáâßùóç ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò ãéá
ôç èåìåëßùóç åíüò êáéíïýñãéïõ êüóìïõ. : …………………..
6. Ç óôñïöÞ ôùí Åõñùðáßùí êáôÜ ôï 15ï êáé 16ï áé. ðñïò ôç âáèýôåñç ãíþóç ôïõ
åëëçíïñùìáúêïý ðïëéôéóìïý ðñïêåéìÝíïõ íá áíôëÞóåé áðü áõôüí ôïí áíáãêáßï
ðíåõìáôéêü ôïõ åîïðëéóìü (:áîßåò) ïíïìÜóôçêå: …………..
7. Ôï ðñüôõðï ôïõ ôÝëåéïõ áíèñþðïõ óôçí åðï÷Þ ôçò ÁíáãÝííçóçò: ………. ………………
……………………..
8. Óôçí éóôïñßá ôçò ôÝ÷íçò ï 15ïò áé. åßíáé ãíùóôüò ìå ôï üíïìá :…………… êáé
ðñïáíáããÝëëåé ôçí éôáëéêÞ ÁíáãÝííçóç.
9. Ôå÷íéêÞ óôç æùãñáöéêÞ ôçò ÁíáãÝííçóçò, êáôÜ ôçí ïðïßá åîáöáíßæïíôáé ôá
ðåñéãñÜììáôá êáé äßíåôáé ç áßóèçóç ìéáò åëáöñéÜò ïìß÷ëçò ãýñù áðü ôá ó÷Þìáôá,
ðñïêáëþíôáò ìéá åíôýðùóç ãëõêýôçôáò, ðïßçóçò êáé ìõóôçñßïõ. ÅðéíïÞèçêå áðü
ôï ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé. : ……………………………………..
10. Çãåìüíáò Þ åýðïñïò ðïõ åíéó÷ýåé ïéêïíïìéêÜ ôïí ðïëéôéóìü êáé ôçí ôÝ÷íç:
…………………………….
11. Ç ôå÷íéêÞ ìå ôçí ïðïßá ïé æùãñÜöïé äßíïõí ôçí øåõäáßóèçóç ôçò ôñßôçò äéÜóôáóçò,
äçëáäÞ ôïõ âÜèïõò ôçò óýíèåóçò ðÜíù óôç äéóäéÜóôáôç åðéöÜíåéá ôïõ ðßíáêá. :
……………………….
12. ¸ããñáöá Üöåóçò áìáñôéþí ðïõ ðïõëïýóå ç ÑùìáéïêáèïëéêÞ Åêêëçóßá óôï ôÝëïò
ôïõ Ìåóáßùíá.: ………………………….
13. ¸ããñáöï ðïõ Ýöåñå ôç óöñáãßäá ôïõ ðÜðá ôçò Ñþìçò.: ………………….
14. ÓõíèÞêç ðïõ áíáãíþñéæå ôç íïìéìüôçôá ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý êáé ôï äéêáßùìá êÜèå
ãåñìáíïõ çãåìüíá íá åðéâÜëåé óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõ ôï äüãìá ðïõ Þèåëå.
...……………………..
15. ÄéÜôáãìá ìå ôï ïðïßï áðïêáôáóôÜèçêå ç åéñÞíç ìåôÜ áðü ìéá ìáêñÜ ðåñßïäï
áéìáôçñþí ðïëÝìùí ìåôáîý Êáëâéíéóôþí êáé ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò.
Áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá ôùí Êáëâéíéóôþí íá áóêïýí åëåýèåñá ôç ëáôñåßá ôïõò õðü
ïñéóìÝíåò üìùò ðñïûðïèÝóåéò.: ……………………………
16. Ç ìåôáññýèìéóç ôçò ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò, ðïõ Ýãéíå ìåôÜ ôçí ôá÷ýôáôç
åðéôõ÷ßá ôïõ ðñïôåóôáíôéóìïý, ëÝãåôáé: ……………………..
421
DSZR 2CIG
17. Ñõèìüò íáïý ìå ðëïýóéï äéÜêïóìï, ðïõ óôü÷åõå óôçí ðñïâïëÞ ôçò äýíáìçò ôçò
Ç Åõñþðç ÑùìáéïêáèïëéêÞò Åêêëçóßáò êáé óôçí åðéâåâáßùóç ôçò õðåñï÷Þò ôïõ
óôïõò ñùìáéïêáèïëéêïý äüãìáôïò Ýíáíôé ôïõ ðñïôåóôáíôéóìïý.: ……………..
íåüôåñïõò 18. ÓõíèÞêç ìå ôçí ïðïßá ôåñìáôßóôçêå ï ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò: ………………
÷ñüíïõò
19. ÅðïñéêÝò óõìöùíßåò ìå ôéò ïðïßåò ç ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá ðáñá÷ùñïýóå
åìðïñéêÜ ðñïíüìéá óôéò åõñùðáúêÝò ÷þñåò, ìå ìïíáäéêü áíôÜëëáãìá ôç öéëßá ôïõò.:
………………………
20. Ðïëéôåéáêü óýóôçìá, êáôÜ ôï ïðïßï ç âáóéëéêÞ åîïõóßá åßíáé áðåñéüñéóôç êáé
áíåîÝëåãêôç.: ……………………..
21) Ðíåõìáôéêü êßíçìá ôïõ 18ïõ áé. ðïõ åðåäßùêå ðïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò
ìåôáâïëÝò êáé ãåíéêüôåñá ôç âåëôßùóç ôïõ áíèñþðïõ.: …………..
22. Ðïëßôåõìá êáôÜ ôï ïðïßï ï ìïíÜñ÷çò ðåñéïñßæåôáé êáôÜ ôçí Üóêçóç ôùí
áñìïäéïôÞôùí ôïõò áðü ôï Óýíôáãìá, ôï ïðïßï êáèïñßæåé ôéò âÜóåéò ôçò ïñãÜíùóçò
êáé ëåéôïõñãßáò ôçò ðïëéôåßáò.
23. Ðíåõìáôéêü êáé êáëëéôå÷íéêü ñåýìá ðïõ ìéìåßôáé ôçí áñ÷áéüôçôá. ¸÷åé êïéíùíéêÞ
óçìáóßá, ãéáôß óõíäÝåôáé ìå ôïí áãþíá ôùí ëáþí ãéá åëåõèåñßá êáé äçìïêñáôßá. :
…………………….
24. Êáëëéôå÷íéêüò ñõèìüò ôïõ 17ïõ áé., ðïõ áöïñÜ üëá ôá åßäç ôçò ôÝ÷íçò. ×ñçóéìïðïéåß
ôéò êáìðýëåò, ôçí ðïëõ÷ñùìßá, ôçí øåõäáßóèçóç êáé ôçí åðéôçäåõìÝíç äéáêüóìçóç
ãéá íá åíôõðùóéÜóåé êáé íá óõãêéíÞóåé.: …………
25. Ôå÷íïôñïðßá ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç ôï 18ï áéþíá. ×áñáêôçñßæåôáé áðü
ôïÝíôïíï äéáêïóìçôéêü óôïé÷åßï, ôç ÷Üñç, ôçí êïìøüôçôá êáé ôçí åõ÷Üñéóôç Þ
áíÝìåëç áôìüóöáéñá.: …………..
26. ÖéëïóïöéêÞ èåùñßá ðïõ äÝ÷åôáé ùò ðçãÞ ãíþóçò êáé êñéôÞñéï ôçò áëÞèåéáò ôçí
åìðåéñßá.: ………………..
27. ÖéëïóïöéêÞ èåùñßá ðïõ äßíåé Ýìöáóç óôç ëïãéêÞ áðüäåéîç ôçò áëÞèåéáò.:
……………………
28. ×ñéóôéáíïß õðüäïõëïé ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò, ðïõ æïýóáí Üèëéá ëüãù
ôùí öüñùí êáé ôçò êáôáðßåóçò ôùí Ôïýñêùí. : ………………
29. ¸íïðëá óþìáôá ÅëëÞíùí, ðïõ ïñãáíþíïíôáí áðü ôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç ãéá ôç
öýëáîç ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí.: ……………………
30. ÏìÜäá ëáúêþí áîéùìáôïý÷ùí, éäéáßôåñá ìïñöùìÝíùí êáé ãëùóóïìáèþí, ðïõ Ýãéíáí
áðáñáßôçôïé óôçí ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç êáé êáôÝëáâáí õøçëÜ áîéþìáôá, üðùò
Äéåñìçíåßò êáé Çãåìüíåò. : ………………….
422
DSZR 2CIG

Ç Åõñþðç
ÁÍÔÉÓÔÏÉ- óôïõò
×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ ÃÅÃÏÍÏÓ ×ÉÓÇ
íåüôåñïõò
1 1498 Á) Ðñþôïò ðåñßðëïõò ôçò ãçò ÷ñüíïõò
2 1492 Â) ÁíáêÜëõøç ôçò ôõðïãñáößáò
3 1519 - 1522 Ã) ÂÜóêï íôå ÃêÜìá o ÊÜëéêïõô Éíäéþí
4 1494 Ä) ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò
Å) ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò o ÁíáêÜëõøç

5 1450
ÁìåñéêÞò
6 1555 ÓÔ) ÓõíèÞêç Âåóôöáëßáò
7 1598 Æ) ÓõíèÞêç Ôïñíôåæßëáò
8 1545 - 1563 Ç) ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò
9 1648 È) ÄéáêÞñõîç ÄéêáéùìÜôùí
10 1689 É) Óýíïäïò ôïõ ÔñÝíôï
11 1789 ÉÁ) "¸íäïîç ÅðáíÜóôáóç"
12 1688 ÉÂ) ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç

1. ÁíáêÜëõøå ôï èáëÜóóéï äñüìï ðñïò ôéò Éíäßåò, öèÜíïíôáò ôï 1498 óôï ÊÜëéêïõô.
á) ï ÌÜñêï Ðüëï, â) ï ÂÜóêï íôå ÃêÜìá, ã) ï ÖåñäéíÜíäïò ÌáããåëÜíïò
2. ÁíáêÜëõøå íçóéÜ êáé ðåñéï÷Ýò ôçò ÊåíôñéêÞò ÁìåñéêÞò.

á) ÂÜóêï íôå ÃêÜìá, â) ÖåñäéíÜíäïò ÌáããåëÜíïò, ã) ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò
3. ¸êáíå ôïí ðñþôï ðåñßðëïõ ôçò ãçò:

á) ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò, â) ÖåñäéíÜíäïò ÌáããåëÜíïò, ã) ÂÜóêï íôå ÃêÜìá
4. Ôï Ýñãï "Ìùñßáò Åãêþìéïí" ãñÜöôçêå áðü ôïí:

á) ¸ñáóìï, â) ÖñáíóïõÜ Ñáìðåëáß, ã) Ôïìáò Ìüñ
5. Ôï Ýñãï "Äïí Êé÷þôçò" ãñÜöôçêå áðü ôïí:

á) ÌéóÝë íôå Ìïíôáßí, â) ÌéãêïõÝë íôå ÈåñâÜíôåò, ã) Ïõßëéáì Óáßîðçñ
6. Ôï Ýñãï "Ï Çãåìüíáò" ãñÜöôçêå áðü ôïí:
á) ÈåñâÜíôåò, â) Óáßîðçñ , ã) ÌáêéáâÝëëé
423
DSZR 2CIG
7. Ï Ìé÷áÞë ¢ããåëïò èåùñåßôáé áñ÷çãüò ôçò :

Ç Åõñþðç á) ÖëùñåíôéíÞò Ó÷ïëÞò, â) ÑùìáúêÞò Ó÷ïëÞò, ã) ÂåíåôéêÞò Ó÷ïëÞò
óôïõò
íåüôåñïõò 8. Ôï Ýñãï "Åõáããåëéóìüò" åßíáé ôïõ:
÷ñüíïõò á) Ìé÷áÞë ¢ããåëïõ, â) ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé, ã) ÑáöáÞë ÓÜíôé
9. Ôï Ýñãï "ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá" åßíáé ôïõ:

á) ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé, â) ÔéôóéÜíï, ã) Ìé÷áÞë ¢ããåëïõ
10. Ï Ãáëéëáßïò äéáêñßèçêå óôçí:

á) áóôñïíïìßá, â) éáôñéêÞ, ã) öéëïóïößá.
11. ÁíôÝäñáóå óôç ìáæéêÞ ðþëçóç óõã÷ùñï÷áñôßùí êáé õðïóôÞñéæå üôé ç óùôçñßá ôçò
øõ÷Þò åßíáé áðïôÝëåóìá ìüíï ôçò ðßóôçò.
á) Ì. Ëïýèçñïò, â) É. Êáëâßíïò, ã) ¸ñáóìïò
12. Ç íïìéìüôçôá ôïõ Ëïõèçñáíéóìïý áíáãíùñßóôçêå ìå:

á) ôï ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò, â) ôçí ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò,
ã) ôç Óýíïäï ôïõ ÔñÝíôï
13. Ç íïìéìüôçôá ôïõ Êáëâéíéóìïý áíáãíùñßóôçêå ìå:

á) ôï ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò, â) ôçí ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò,
ã) ôç Óýíïäï ôïõ ÔñÝíôï
14. ÌåôÜ ôç Ìåôáññýèìéóç ï ðñïôåóôáíéóìüò åðéêñÜôçóå :
á) óôç Âüñåéá Åõñþðç, â) óôç Íüôéá Åõñþðç , ã) óôá ÂáëêÜíéá
15. Ï ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò ôåñìáôßóôçêå ìå:

á) ôç ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò, â) ôçí ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò,
ã) ôç ÓõíèÞêç ôçò Âåóôöáëßáò
16. ÌåôÜ ôçí "´Åíäïîç ÅðáíÜóôáóç" óôçí Áããëßá, êáôüñèùóå íá åðéâëçèåß êáé íá
åðéêñáôÞóåé óôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ:
á) ï âáóéëéÜò ôçò Áããëßáò, â) ç áóôéêÞ ôÜîç,
ã) ï âáóéëéÜò êáé ç áóôéêÞ ôÜîç.
17. Ôï Ýñãï "Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôçò" åßíáé ôïõ:

á) ÌïëéÝñïõ, â) Ãêáßôå , ã) Óßëëåñ
18. Äéáôýðùóå ôï íüìï ôçò ðáãêüóìéáò Ýëîçò:

á) ï ÑåíÝ ÍôåêÜñô, â) ï Ôæïí Ëïê , ã) ï ÉóáÜê Íåýôùí
19. Ôåëåéïðïßçóå ôçí áôìïìç÷áíÞ ôï 18ï áé.:

á) ÉóáÜê Íåýôùí, â) ÔæÝéìò Âáô , ã) ÂÜêùíáò
20. Ï öëáìáíäüò æùãñÜöïò ÐÝôåñ Ðïë Ñïýìðåíò áêïëïýèçóå ôï ñåýìá ôïõ:
424 á) ìðáñüê, â) ñïêïêü , ã) íåïêëáóéêéóìïý
DSZR 2CIG
21. Ï ãÜëëïò æùãñÜöïò Æáí ÁíôïõÜí Âáôü áêïëïýèçóå ôï êáëëéôå÷íéêü ñåýìá ôïõ:
á) ìðáñüê, â) ñïêïêü , ã) êëáóéêéóìïý Ç Åõñþðç
óôïõò
22. Óôç Ãáëëßá ãåíéêÜ óôá ÃñÜììáôá êáé óôéò ÔÝ÷íåò åðéêñÜôçóå:
íåüôåñïõò
á) ï êëáóéêéóìüò, â) ôï ìðáñüê, ã) ôï ñïêïêü
÷ñüíïõò
23. Ç ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç åß÷å áíáèÝóåé ôç öýëáîç ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí:
á) óôïõò áñìáôïëïýò, â) óôïõò êëÝöôåò, ã) óôïõò Öáíáñéþôåò
24. Ç óýíáøç åìðïñéêþí ó÷Ýóåùí ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò ìå ôéò åõñùðáúêÝò

äõíÜìåéò:
á) åðÝôñåøå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÅëëÞíùí
â) åìðüäéóå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÅëëÞíùí,
ã) äåí åðçñÝáóå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÅëëÞíùí
25. Ïé ¸ëëçíåò äéáöùôéóôÝò:

á) åðéäßùêáí ôç ãåíßêåõóç ôçò ðáéäåßáò,
â) ðñüâáëëáí ôçí ïñèïëïãéêÞ óêÝøç êáé ôï áßôçìá ãéá ðïëéôéêÞ åëåõèåñßá êáé éóü-
ôçôá
ã) üëá ôá ðáñáðÜíù
ÁÍÔÉÓÔÏÉ-
Á B
×ÉÓÇ
1 ÂÜóêï íôå ÃêÜìá á Ôå÷íéêÞ ôçò äéáâÜèìéóçò
×ñéóôüöïñïò
2 â ÈñçóêåõôéêÞ Ìåôáññýèìéóç
Êïëüìâïò
ÖåñäéíÜíäïò
3 ã ÁíÜêëçóç ÄéáôÜãìáôïò ÍÜíôçò
ÌáããåëÜíïò
ÁíáêÜëõøç èáëÜóóéïõ äñüìïõ
4 ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé ä
ðñïò Éíäßåò (ÊÜëéêïõô)
5 Ìáñôßíïò Ëïýèçñïò å Íüìïò ðáãêüóìéáò Ýëîçò
6 Ëïõäïâßêïò ÉÄ´ óô ÁíáêÜëõøç ÁìåñéêÞò
7 ÉóáÜê Íåýôùí æ Ïñèïëïãéóìüò
8 ÔæÝéìò Âáô ç Á´ ðåñßðëïõò ôçò ãçò
9 ÑåíÝ ÍôåêÜñô è ÊñçôéêÞ Ó÷ïëÞ
10 ÈåïöÜíçò ï Êñçò é Ôåëåéïðïßçóç áôìïìç÷áíÞò
425
DSZR 2CIG
8. Áíôéóôïé÷ßóôå ôá ïíüìáôá ôçò óôÞëçò Á ìå ôá Ýñãá ôçò óôÞëçò Â.

Ç Åõñþðç
óôïõò Á B ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
íåüôåñïõò
1 ¸ñáóìïò á "Ï Çãåìüíáò"
÷ñüíïõò
2 ÖñáíóïõÜ Ñáìðåëáß â "¢ìëåô"
3 Ôüìáò Ìïñ ã "Äïí Êé÷þôçò"
4 ÌéóÝë íôå Ìïíôáßí ä "Äïêßìéá"
ÌéãêïõÝë íôå
5 å "Ïõôïðßá"
ÈåñâÜíôåò
6 Ïõßëéáì Óáßîðçñ óô "ÐáíôáãêñïõÝë"

7 Íéêïëü ÌáêéáâÝëëé æ "Ìùñßáò åãêþìéïí"
8 Â. ÊïñíÜñïò ç "Åñùößëç"
9 Ã. ×ïñôÜôóçò è "Åñùôüêñéôïò"
9. Áíôéóôïé÷ßóôå ôá ïíüìáôá ôçò óôÞëçò Á ìå ôá Ýñãá ôçò óôÞëçò Â.
Á B ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ
1 ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé á "Ìáíôüíåò"
2 Ìé÷áÞë ¢ããåëïò â "Áõôïðñïóùðïãñáößá"
3 ÑáöáÞë ÓÜíôé ã "Ôæïêüíôá"
4 ¢ëìðñå÷ô Íôýñåñ ä "Ôï êÜñï ìå ôï ÷üñôï"
5 Éåñþíõìïò Ìðïò å "ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá"

6 Ðßôåñ ÌðñÝãêåë óô "Ïé æçôéÜíïé"
426
DSZR 2CIG
10. Áíôéóôïé÷ßóôå ôá ïíüìáôá ôçò óôÞëçò Á ìå ôï êáëëéôå÷íéêü -ðíåõìáôéêü ñåýìá

ôçò óôÞëçò Â. Ç Åõñþðç
óôïõò
Á B ÁÍÔÉÓÔÏÉ×ÉÓÇ íåüôåñïõò
÷ñüíïõò
1 ÌïëéÝñïò á Ìðáñüê
2 ÊáñáâÜôæéï â Ñïêïêü
3 ÐÝôåñ Ðïë Ñïýìðåíò ã Êëáóéêéóìüò
4 Ìïõñßëï ä Íåïêëáóéêéóìüò
5 ÍéêïëÜ ÐïõóÝí å
6 Æáí ÁíôïõÜí Âáôü óô
7 Æáê Ëïõß Íôáâßíô
427
DSZR 2CIG
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ ÅÂÄÏÌÏÕ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ç Åõñþðç
óôïõò 1ç Üóêçóç
íåüôåñïõò 1) ÌÜñêï Ðüëï 2) ÂÜóêï íôå ÃêÜìá
÷ñüíïõò 3) ×ñéóôüöïñïò Êïëüìâïò 4) ÖåñäéíÜíäïò ÌáããåëÜíïò
5) ¸ñáóìïò 6) ÉùÜííçò ÃïõôåìâÝñãéïò
7) Íéêïëü ÌáêéáâÝëëé 8) ÌðïôéôóÝëé
9) ËåïíÜñíôï íôá Âßíôóé 10) Ìé÷áÞë ¢ããåëïò
11) ÑáöáÞë ÓÜíôé 12) ¢ëìðñå÷ô Íôýñåñ
13) Éåñþíõìïò Ìðïò 14) ÄïìÞíéêïò Èåïôïêüðïõëïò
15) Ìáñôßíïò Ëïýèçñïò 16) ÊÜñïëïò Å´
17) ÉùÜííçò Êáëâßíïò 18) Ëïõäïâßêïò ÉÄ´
19) ¼ëéâåñ Êñüìâåë 20) ÌïëéÝñïò
21) Íôå Êáñô 22) Ôæïí Ëïê
23) ÉóáÜê Íåýôùí, 24) ÔæÝéìò Âáô
25) ÑÝìðñáíô Âáí Ñéí 26) Æáí ÁíôïõÜí Âáôü
27) Æáê Ëïõß Íôáâßíô 28) Â. ÊïñíÜñïò
29) ÈåïöÜíçò ï Êñçò 30) ÑÞãáò ÂåëåóôéíëÞò Þ Öåñáßïò
2ç Üóêçóç
1Ë 2Ó 3Ë 4Ó 5Ó 6Ë 7Ó 8Ó 9Ó 10Ë
11Ó 12Ë 13Ó 14Ó 15Ó 16Ë 17Ë 18Ó 19Ó 20Ó
21Ë 22Ë 23Ó 24Ó 25Ë 26Ó 27Ë 28Ë 29Ó 30Ó
31Ë 32Ó 33Ë 34Ó 35Ó 36Ë 37Ó 38Ó 39Ë 40Ó
41Ë 42Ó 43Ó 44Ë 45Ó
3ç Üóêçóç
1) ðïëéôéêÜ, èñçóêåõôéêÜ êáé åðéóôçìïíéêÜ 2) ðñïêïëïìâéáíïýò ðïëéôéóìïýò
3) ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò (1494) 4) áóôéêÞ
5) Ðïëéôåßá ôùí ÃñáììÜôùí 6) ïéêïõìåíéêü Üíèñùðï
7) ôçí ðñïïðôéêÞ / ôçò öùôïóêßáóçò 8) ôçò äéáâÜèìéóçò
9) êïíóÝñôïõ / óõìöùíßáò 10) Ëïõèçñáíéóìü
11) äéáìáñôõñüìåíïé Þ ðñïôåóôÜíôåò 12) íý÷ôá ôïõ áãßïõ Âáñèïëïìáßïõ
13) ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò (1598) 14) Áíôéìåôáññýèìéóç
15) ìðáñüê 16) ôñéáêïíôáåôÞò ðüëåìïò
17) ÓõíèÞêç ôçò Âåóôöáëßáò 18) äéïìïëïãÞóåéò
19) ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç
20) óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá / êïéíïâïõëåõôéóìü
21) ôñéãùíéêü åìðüñéï / Åõñþðçò, ÁöñéêÞò, ÁìåñéêÞò
22) áéþíá ôïõ Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´ 23) êëáóéêéóìü
24) ñïìáíôéóìüò 25) ïñèïëïãéóìü
428
DSZR 2CIG
26) ìðáñüê 27) ñïêïêü

28) íåïêëáóéêéóìüò 29) üðåñáò / ïñáôüñéïõ Ç Åõñþðç
30) ÊñçôéêÞ Ó÷ïëÞ 31) áñìáôïëïýò óôïõò
32) ÁìðåëÜêéá íåüôåñïõò
33) èñçóêåõôéêüò ïõìáíéóìüò (:áíèñùðéóìüò), ÷ñüíïõò
34) Íåïåëëçíéêüò Äéáöùôéóìüò
35) Âåíåôßá / ÂéÝííç / ÔåñãÝóôç
4ç Üóêçóç
1) áóôñïëÜâïò 2) ðïñôïëÜíïé
3) êáñáâÝëá 4) ÓõíèÞêç ôçò Ôïñíôåæßëáò (1494)
5) ÁíáãÝííçóç, 6) Áíèñùðéóìüò
7) Ïéêïõìåíéêüò Üíèñùðïò 8) êïõáôñïôóÝíôï
9) ôå÷íéêÞ ôçò äéáâÜèìéóçò, 10) ìáéêÞíáò
11) ðñïïðôéêÞ 12) óõã÷ùñï÷Üñôéá
13) âïýëá 14) ÅéñÞíç ôçò Áõãïýóôáò
15) ÄéÜôáãìá ôçò ÍÜíôçò (1598) 16) Áíôéìåôáññýèìéóç
17) Ìðáñüê 18) ôçò Âåóôöáëßáò (1648)
19) äéïìïëïãÞóåéò 20) áðïëõôáñ÷ßáò
21) äéáöùôéóìüò 22) óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá
23) íåïêëáóéêéóìüò 24) ìðáñüê
25) ñïêïêü 26) åìðåéñéóìüò
27) ïñèïëïãéóìüò 28) ñáãéÜäåò
29) áñìáôïëïß 30) Öáíáñéþôåò
5ç Üóêçóç
1-Ã 2-Å 3-Á 4-Æ 5-Â 6-Ç 7-Ä 8-É
9-ÓÔ 10- È 11- ÉÂ 12- ÉÁ
6ç Üóêçóç
1-â 2-ã 3-â 4-á 5-â 6-ã 7-á 8-â 9- ã 10- á
11- á 12- â 13- á 14- á 15- ã 16- â 17- á 18-ã 19- â 20- á
21- â 22- á 23-á 24-á 25- ã
7ç Üóêçóç
1-ä 2-óô 3-ç 4-á 5-â 6- ã 7-å 8- é 9- æ 10-è
429
DSZR 2CIG
8ç Üóêçóç
Ç Åõñþðç
óôïõò 1-æ 2-óô 3-å 4-ä 5-ã 6-â 7-á 8- è 9-ç
íåüôåñïõò
÷ñüíïõò 9ç Üóêçóç
1-ã 2-å 3-á 4-â 5-ä 6-óô
10ç Üóêçóç
1-ã 2-á 3-á 4-á 5-á 6-â 7-ä
430
DSZR 2CIG
DSZR 2CIG

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ Κ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΟΛΑΝΑΚΗ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ Κ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΟΛΑΝΑΚΗ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

USZR 2CIG

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ

ÇëåêôñïíéêÞ óåëéäïðïßçóç: Í. Áëåîüðïõëïò

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÐÑÙÔÏ: ÏÉ ÐÑÙÔÏÉ ÁÉÙÍÅÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ (330-717)

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÕÔÅÑÏ: ËÁÏÉ ÓÔÏ ÐÅÑÉÃÕÑÏ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÍÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÔÑÉÔÏ: ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÌÅÃÁËÇÓ ÁÊÌÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÔÅÔÁÑÔÏ: ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÊÑÉÓÇÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ (1025-1453)

ÉÉ. ÏÉ ÓÔÁÕÑÏÖÏÑÉÅÓ ÊÁÉ ÏÉ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ ÔÏÕÓ ÃÉÁ ÔÏ ÂÕÆÁÍÔÉÏ

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÐÅÌÐÔÏ: Ï ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÊÔÏ: Ç ÌÅÓÁÉÙÍÉÊÇ ÅÕÑÙÐÇ

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÂÄÏÌÏ: Ç ÅÕÑÙÐÇ ÓÔÏÕÓ ÍÅÏÔÅÑÏÕÓ ×ÑÏÍÏÕÓ

É. Ç ÌÅÔÅÎÅËÉÎÇ ÔÏÕ ÑÙÌÁÚÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

ÉÉ. ÅÎÙÔÅÑÉÊÁ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ

ÏÉ ÐÑÙÔÏÉ ÁÉÙÍÅÓ ÔÏÕ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ (330 - 717)

4ïò - 5ïò áé.: Ôï Äõôéêü Ñùìáúêü ÊñÜôïò:

É. Ç ÌÅÔÅÎÅËÉÎÇ ÔÏÕ ÑÙÌÁÚÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

á. ´Éäñõóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò

ÌÝôñá áíüñèùóçò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò:

á. ´Éäñõóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò

Ôï íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï (íÝá ðñùôåýïõóá)

Ëüãïé ßäñõóçò íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ

Öõóéïãíùìßá íÝïõ äéïéêçôéêïý êÝíôñïõ (Êùí/ðïëçò)

• Öüñïõì (ðëáôåßá) Êùí/íïõ

ÓÊÏÐÏÓ ÅéñÞíåõóç ôçò åêêëçóßáò êáé ôçò áõôïêñáôïñßáò.

ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò (óåë. 8)

312 Íßêç ôïõ Êùí/íïõ åðß ôïõ Ìáîåíôßïõ

313 ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí

11 ÌáÀïõ 330 Åãêáßíéá Êùí/ðïëçò (Þ ÍÝáò Ñþìçò)

ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ

2. Ðïéá êôßóìáôá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò õðïãñáììßæïõí ôç ó÷Ýóç ôçò ìå ôç Ñþìç êáé

3. Ç ¾óôåñç Áñ÷áéüôçôá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç óõíýðáñîç êáé áëëçëåðßäñáóç ðïëëþí

2. Ãéá ðïéïõò ëüãïõò ï Êùí/íïò Á´ áðïöÜóéóå íá éäñýóåé íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï;

3. Ðïéá ðëåïíåêôÞìáôá ðáñïõóßáæå ôï íÝï äéïéêçôéêü êÝíôñï ðïõ ßäñõóå ï

5. Ðïéá èñçóêåõôéêÞ ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå ï Êùí/íïò Á´ êáé ãéáôß;

Ï Êùí/íïò Á´ áêïëïýèçóå åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò ôï ×ñéóôéáíéóìü, ãéáôß óôçñß÷èçêå

6. Ôé Þôáí ôï äéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí êáé ðïéá ç óçìáóßá ôïõ;

7. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï;

2. Åîåëßîåéò ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ áé.

á. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá

á. Ïéêïíïìßá êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá

• ¾ðáéèñïò: o ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò Þ "äõíáôïß": óõãêÝíôñùóç ãçò

• Öüñïé: Ýðëçôôáí êõñßùò ôïõò áãñüôåò

• Ôï åìðüñéï: áíÜðôõîç êáé áýîçóç êåñäþí ìáêñéíïý åìðïñßïõ (áðü ÁíáôïëÞ)

• Áíáôïëéêü ôìÞìá: ïé áõôïêñÜôïñåò åîïõäåôÝñùóáí ôç ãåñìáíéêÞ áðåéëÞ:

• Èåïäüóéïò Á´ (379 - 395) o åõíïúêÞ ðïëéôéêÞ ðñïò Ãåñìáíïýò

• Äõôéêü ôìÞìá: o õðÝêõøå óôá ãåñìáíéêÜ öýëá

• 476: Ïäüáêñïò: õðï÷ñÝùóå óå ðáñáßôçóç ôïí ôåëåõôáßï áõôïêñÜôïñá Ñþìçò

• 4ïò áé.: Äõôéêü ôìÞìá: o Ñþìç: ðíåõìáôéêÞ õðïëåéôïõñãßá

ÐáñåìâáôéêÞ ÐïëéôéêÞ (óåë. 10)

ÌåãÜëïé ãáéïêôÞìïíåò Þ "äõíáôïß" (óåë. 10)

Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï (óåë. 17)

• Óôï áíáôïëéêü ôìÞìá (ÂõæÜíôéï) ïé áõôïêñÜôïñåò åîïõäåôÝñùóáí ôçí áðåéëÞ ôùí

ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÔÏÕ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ

ÐñÜãìáôé ôï âõæáíôéíü ÷ñõóü íüìéóìá Þôáí ôï éó÷õñüôåñï ôçò åðï÷Þò, ïé Ýìðïñïé ôï

3. Ðïéá óõãêåêñéìÝíá ìÝôñá ðñïôåßíåé ï öéëüóïöïò êáé åðßóêïðïò ÊõñÞíçò ÓõíÝóéïò

áíôáëëáãÝò åßäïõò ìå åßäïò Þôáí ðåñéïñéóìÝíåò (åê÷ñçìáôéóìÝíç ïéêïíïìßá).

3 Ðþò áíôéìåôùðßóôçêáí ïé åðéèÝóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôï áíáôïëéêü ñùìáúêü

4 Ðþò áíôéìåôùðßóôçêáí ïé åðéèÝóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí óôï äõôéêü ñùìáúêü

5 Ðïéá ðïëéôéêÞ áêïëïýèçóå ï Èåïäüóéïò Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò Ãåñìáíïýò êáé ðïéá

6 Ðïéïé áíôÝäñáóáí óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ Èåïäïóßïõ Á´ ó÷åôéêÜ ìå ôïõò Ãåñìáíïýò, ìå

9 Ôé Þôáí ï Èåïäïóéáíüò Êþäéêáò êáé ðïéá ç óçìáóßá ôïõ;

3. Ç ðÜëç ôçò Ïñèïäïîßáò ìå ôéò áéñÝóåéò

á. Ï áãþíáò êáôÜ ôùí áéñÝóåùí

â. ÌÝôñá êáôÜ ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò

USZR 2CIG