C

O πατςιάφχης Φώτιος ως ncar\q Άγιος της *0(>&οδόξου

Κα&ολικής ^Εκκλησίας.
Οί περί την [στορίαν του σχίσματος των 'Εκκλησιών ασχολούμενοι
δυτικοί σνγγραφεΐς ίχονσι την πρόληφιν, δτι τον πατριάρχην Φώτιον
οί Γραικοί ανεγνώρισαν ως ογιον εν τοις Katf ημάς χρόνοις. Ό καρ-
δινάλις Hergenr ther την πρόληψιν ταύτην προσεπά&ησε μάλιστα να
βεβαίωση δια μαρτυριών, ως έφαντάζετο, Ιστορικών, ποιήσας προς
τοντο Ιδίαν Ιρενναν, δι9 ης ένόμισε τέλος ΰτι ή πρόληψις εκείνη έχει
βάσεις ασφαλείς1)' έντεϋ&εν ή τον Hergenr ther πεποί&ηόίς διεδό&η
τοσούτον, ώστε ουκ ολίγα πονήματα να μεταδίδωσι διαδοχικώς, δτι δ
πατριάρχης Φώτιος είναι των Γραικών νεώτατος άγιος' τοιαύτα τίνα
διεδωκεν εσχάτως καΐ ή Geschichte der byzantinischen Litteratur τον
κα&ηγητον Krumbacher, εν ζ μάλιστα ωρισμένως λέγεται, ότι ό Φώτιος
ύπο των Γραικών άνεκηρνχ&η Άγιος Ιτει 1869-ω.2)
Αλλ' ή περί τον πράγματος τούτον πρόληψις είναι παντελώς
αβάσιμος, διότι αί τον Hergenr ther ιστορικοί μαρτνρίαι οντε αυθεν-
τικοί είναι, αλλ9 οντε καϊ αρμόδιοι εις την κατάληψιν όρ&οδόζον δέ-
ματος. Επειδή δηλαδή 6 φλύαρος στιχονργός Μανασσής ώνόμασε τον
Φώτιον τρεις αιώνας μετά τον θάνατον τον κακονργον, 6 Hergenr ther
έπέτρεψεν έοντω να πιστεντ) εκ τούτον, 8τι ήδη τω 12-ω οΐώνι οί
Γραικοί δίν ονεγνώριξον τον Φώτιον ως αγιον*) ° αλλ9 έλησμόνησε
προ τον σχημοτισμον της τοιούτης πίστεως να λάβτ} νπ* &ψει, δτι ό
Μανασσής ήτο κολοκίστοτος άκόλον&ος της αυλής Μανονήλ τον Κομνη-
νον, εν % προσπάθεια κατεβάλλετο μεγάλη τον να άναγνωρισ&γι εν τω
βυξοντινω κρατεί τον πάπα ή έζονσία επί των Εκκλησιών, καϊ ότι κατά
σννέπειαν ό Μανασσής έδέλησεν απλώς δια της δνσμενονς εκείνης
κατά της μνήμης τον Φώτιον εκφράσεως τον να άρέστ} εν τη ουλή,
Ιδία δΐ να έφελκύστ] εις έαντον την εύμένειαν της εκ Λατίνων τότε
οντοκροτορίσσης. Επειδή δϊ κοί Νικηφόρος 6 Γρήγορος Ιν τινι σνν-
τάγμοτί τον ώνόμασε τον Φώτιον φιλόδοζον καϊ παρ9 [στορίον άρπαγα

1) J. Hergenr ther, Photius, τ. 2, σ. 718—720.

2) Κ. Krumbacher2, σ. 517 καϊ 679.
3) Hergenr ther, τ. 2, c. 719.
42*

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
648 I. Abteilung

τον πατριαρχικού δρόνον Κωνσταντινουπόλεως, έπέτρεφεν εαντω πάλιν

εκ τούτον δ Hergenr ther να πι6τεύ% 8τι xal τω 14-ω αΐώνι δ Φώτιος
ήτον αγνωβτος εν τ% 9Λνατολιχ% Έχχληόία ως άγιος1)' αλλά χαΐ πάλιν
προ της τοιαύτης πίότεώς τον έληόμόνηοεν δ Hergenr ther να ξητήβτ]
την αίτίαν της χατά τον Φωτίον δνόμενείας τον Γρήγορα. Ή δνβμέ-
νεια τούτον πηγάζει απλώς έχ τον πα&ήματος αντον τον Γρήγορα, ότι
ή Όρ&όίίοζος Έχχληβία, ης ότνλος είναι δ Φώτιος, άνα&εματίβαβα
χάτεδίχαόε τον Γρηγοραν, χαίτοι άνωνύμως, ως αιρετικον δια τον
Σννοδιχον τής'Ορ&οδοζίας, εν φ χαΐ δ Φώτιος μαχαρίξεται χαΐ δ τω Γρή-
γορα αντω λίαν έπαχ&ής έχ&ρος Γρηγόριος δ Παλαμάς.2) Τέλος δ Hergen-
r ther έβεβαίωβεν δτι xal τω 15-ω αιών L 6 Φώτιος ήτον άγνωστος ως
άγιος, απλώς xal μόνον διότι γραιχον τίνος πατριάρχον χαλονμένον Γρη-
γορίον Μαμμή ενρε την έξης μαρτνρίαν3)' „ει δ' ό Φώτιος πατριάρχης
εΐπεν, αλλ9 δρα", λέγει 6 Μαμμής, „Ζτι εν αγίοις ου όνντέταχται, χαίτοι
γε εν τφ αντω xal ένΐ χαίρω Φώτιος xal 9Ιγνάτιος (=== νπήρχον)' αλλ9 ό
μίν 6ύν αγίοις τέταχται xal εν τη χγ' τον δχτωβριον εν τοίς ονναζαρίοις
μετά των αγίων τέταχται, ό <$£ Φώτιος ουδαμώς τοις άγίοις 6ννη-
ρί&μ,ηται". Kai ταντα μίν 6 Μαμμής' αλλ9 δ Hergenr ther έληβμόνηαε
πάλιν να λάβ% πρότερον υπ9 ΰψει, Ζτι οντος δ Μαμμής δίν ήτο πατρι-
άρχης των όρ&οδόζων χα&ολιχ&ν Ελλήνων τον 15-όν αιώνος, άλλα
των τότε εν Κωνόταντινονπόλει μορφω&έντων Γραιχοοννιτών, xal ότι
χατά ΰννέπειαν αρνούμενος έχεΐνος την αγιότητα του Φωτίον απλώς
άντεπροόώπενεν εν τοίς λόγοις τον τάς πεποι&ήοεις τ&ν ουνιτών xal
των δντιχών, ουχί dl τ&ν όρ&οδόζων χα&ολιχών, οΐτινες ον μόνον
την πατριαρχίαν του Μαμμή ποτΐ δίν ανεγνώρισαν, αλλά xal ήνάγχαβαν
afabv να δραπέτευα^ έχ Κχόλεως xal να χαταλύβη τύν βίον ως ουνίτης
πατριάρχης εν αυτί] rf) *Ι\ί>μτ].
Τοιανται είναι αϊ ίότοριχαΐ τον Hergenr ther μαρτνρίαι περί
δέματος όρ&οδόζον, τοντέατιν' άναρμόδιαι, χολαχεύονβαι μόνον απλώς
φενδή τίνα πρόληψιν. *Ο πατριάρχης Φώτιος δίν είναι των Γραιχών
νεώτατος άγιος, ά*ς φρονοϋίιν οί περί τον Hergenr ther, αλλ9 είναι
πατήρ άγιος της Όρ&οδό%ον Κα&ολιχής Έχχληόίας αφ9 ης ώρας εν
τω 9-ω αίώνι avτbς δ Φώτιος έζόριοτος Αν xal εν πιχρίαις όχεδον
έχατοντούτης έχοιμή&η εν Κνρίφ, xal ίχτοτε μέχρι όήμερον ή μνήμη
αυτόν γεραίρεται άδιαχόπως' xal επειδή ουδείς μέχρι όήμερον έπραγ-
ματεύ&η το δέμα τοντο είδιχώς, αν μη δι Κλλο, τονλάχιότον χάριν
αυτής της Ιότοριχής άλη&είας, ημείς εν τ% πραγματεία ταύτη προβχο-
1) Hergenr ther, r. 2, <?. 720.
2) θ. YcneHcmH, ΟΗΗΟΑΗΙΟ, ΒΈ ΗΘΑ^» HpaBOCiaBla, O^ecca 1893, σ. 34—36.
Πρβλ. Niceph. Gregorae byz. historia, Bonnae 1829, τ. l, a. LXVHI, LXXII, LXXIX.
3) Migne, Patrol. graec. r. 160, a. 76.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
 Ά. Παπαδόπουλοξ-Κεραμ,ενς: Ό πατ^πάρχη? Φώτιος ως πατήρ άγιος τήςΈκκλ. 649

μίξομεν αποδείξεις αν&εντικωτάτας, αΐτινες καΐ την πρόληψιν των

δυτικών άναιροϋσι και των δρ&οδόζων πάλιν την πεποί&ησιν άλη&ή
τα μάλιστα δεικνύονσιν εξαρτάται δε του θέματος τούτου δ μίτος από
του καθορισμού του χρόνου, κα& ον δ Φώτιος άπέ&ανε.
Τον θάνατον του Φωτίου κοινώς άναφέρουσιν οΐ Ιστοριογράφοι
είς το 891- ον έτος, καΐ πάντες, ως γνωστόν, άπεδεχόμε&α τούτο ασυζη-
τητί. fO το ίτος τούτο δρίσας έ% αρχής ωρμή&η ίκ τίνος γραικολα-
τινικοϋ πονήματος ανωνύμου καΐ άνεπιγράφου, μέρος αποτελούντος του
καλουμένου Appendix της εν Κπόλει συνόδου των ετών 869—870'
του δ% πονήματος τούτου ή κατασκευή δίν είναι, φαίνεται, παλαιοτέρα
του 15-ου αιώνος, αν καΐ δ συγγραφεύς αύτοϋ αγωνίζεται νάποδε^
εαυτόν πάνυ παλαιόν. Εν τω τοιούτω λοιπόν άνωνύμω πονήματι
άναγινώσκονται τα φευδόμεστα καΐ όλως άναπόδεικτα ταύτα λόγια'
„Μέχρι της σήμερον με' ίτη αναθεματίζεται Φώτιος, προδήλως cfor
του πάπα Λέοντος έως του Φορμώσου' ένδεκα γαρ Ιτη άνε&εματίζετο
κοσμικός ων, κοινωνικός τω κα&ηρημένω καΐ άνατε&εματισμένω Γρη-
γορίω τω Συρακούσης, καΐ αλλά λδ' ίτη αφ' ου έγένετο άββας".1)
Έντεϋ&εν καΐ μόνον ω$ίσ&η δ του Φωτίου θάνατος Ιτει 891- ω, δπόταν
δηλαδή πάπας 'Ρώμης έγένετο δ Φόρμωσος, δ προφ&άς, κατά τον
ήμέτερον άνώννμον γραικολατΐνον, ζώντα τον Φώτιον να άνα&εματίσΐΐ'
προς τούτο δ' έγένετο δ έζής υπολογισμός. Αφ ου χρόνου δηλαδή δ
Φώτιος έγένετο άββας, τουτέστι πατριάρχης, παρήλ&ον τα μεταξύ του
857 καΐ 891 έτη, απερ συμποσούνται είς αριθμόν 34-ον προσετέθησαν
αύτοΐς ετέρα ένδεκα έτη καΐ έξήχ&η το 847-ον έτος, οτε μηνΐ ίουλίω
πατριάρχης Κπόλεως έγένετο δ Ιγνάτιος, πάπας δΐ *Ρώμης ήτο Λέων
δ 4-ος, καΐ ούτω συνεπληρώδη δ άρι&μος των 45 ετών, περί ων δμιλεΐ
δ του Appendix ανώνυμος συγγραφεύς. Ό τοιοϋτος ΰμως ύπολογισμδς
είναι εσφαλμένος, διότι άπν τον μηνός Ιουλίου του 847-ου ίτους μέχρι
του φεβρουαρίου μηνός του 891-ου έτους, οτε υποτίθεται δ Φώτιος
άπο&ανών, διήλ&ον ουχί 45 έτη, αλλ' έτη 43 καΐ μήνες εννέα. Ό
συγγραφεύς λοιπόν του Appendix είναι καΐ ανακριβής καΐ αναρμόδιος
είς το να κα&ορίστ] τον χρόνον τον θανάτου του Φωτίου, καΐ απορίας
αζιον είναι, πώς το όντως ολω^ άβτήρικτον άποδεικνύμενον 891-ον
έτος άπεδεχόμε&α κοινή μέχρι σήμερον ως βέβαιον χρόνον τον θάνατον
τον Φωτίου.
Μόνος δ ίησονΐτης Lapotre άνεγνώρισεν εσχάτως το έσφαλμένον
τον χρόνον τούτον, κα&ορίσας άπροκαλύπτως ως έτος τον θανάτου του
Φωτίου το 898-οι/ 6rog2)* έσφάλη όμως και ούτος κατά ένα αριθμόν,
1) Mansi, Sacrorum concilioruni nova et amplissima collectio, r. 16, σ. 452.
2) A. Lapotre, Le pape Jean VIII, Paris 1895, a. G9. Etudes religieuses,
philosophiques, historiques et litteraires, Paris 1891, τ. 25, G. 252.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
650 L Abteilung

διότι πραγματικής δ τον Φωτίου θάνατος έπήλ&ε τ% 6-y φεβρουαρίου

του 897-ου έτους' τούτο δΐ το £τος πηγάζει εκ της μελέτης ενός γράμ-
ματος χεφαλόευμένου κοΛ περικεκομμένου του πάπα Ιωάννου του 9-ου
(898—900) προς τον Νεοκαιόαρείας μητροπολιτών Στνλιανόν όπερ
εμπεριέχεται εν τω ρη&έντι Appendix με&' ερμηνείας Σατανικής.1)
'Λφιεμένης όμως κατά μέρος εν περιφρονήσει, ως όλως άναζίας λόγου,
της τοιαύτης ερμηνείας, αυτό το γράμμα όαφηνίξει εαυτό δια της προ-
τεταγμένης αύτω οημειώόεως, ης δ νους είναι τοιούτος' ότι δ του
πατριάρχου Φωτίου προοωπ^ς έχ&ρός, Στυλιανος δ Νεοκαιβαρείας,
„επτά παραδραμόντων ετών" άπο της επιστολής, ην είχε γράψβ κατά
Φωτίου πρbς τον πάπαν Στέφανον, »χαυνω&είς ύπο των φίλων και
όυγγεν&ν" έότράφη προς την μερίδα του Φωτίου' διό καΐ έξήτηόεν
εκ 'Ρώμης να τω έπιότραφή το κατ9 αυτού χειρόγραφόν τον2)· η ξήτη-
6ις αυτή έγένετο anb τον πάπαν Στέφανον τον έκτον Ιτει 897-ω,
καΐ επειδή ούτος εν τω μεταξύ είχεν άπο&άντ} καΐ διεδέχ&ηόαν αυτόν
δύο βραχύβιοι πάπαι ('Ρωμαν6ς καΐ Θεόδωρος), άπεκρί&η τω Στυλιανω
δ πάπας Ιωάννης δ 9-θ£, οατις άνέβη τον παπι,κον &ρόνον μηνΐ άπρι-
λίω του 898-ον έτους*)' ήτο δΐ τότε πατριάρχης οικουμένης Αντώνιος
1) Mansi, τ. 16, <τ. 456—458. Kai afabg 6 Hergenr ther (Photius, τ. 2,
0. 707—712) παςαδέχεται ΰτι, το γράμμα του πάπα 'Τωάννον τον 9-ον elvai περι-
κεκομμένον.
2) Σημ,ειωτέον, Ζτι ο γραιχολατΐνος εςμ,ηνενς του γράμματος Ιωάννου του
9-ον αντί της λέζεως χειρογράφου ϊγραψε ακοπίμως, επί xaracyxfvj άκαταληψίας,
εν μεν τω λατινικά κειμένω το ordinationem, εν 9ε τ% μεταφράαει αυτόν το
χειροτονίαν, ωθεί ητο ανάγκη χειροτονημένος ήδη προ πολλών ετών άρχιερενς
εν Κπόλει να λαβή Ικ 'Ρώμης δεντέραν χειροτονίαν, καΙ ταύτην γραπτήν! Ή
κιβδηλεία Ινταν&α είναι φανερωτάτη, διότι αντο της έπωτολής το κείμενον δήλον
Ttoitly ότι, ίξήτη*9* ό Στνλκχνύ? εκ 'ΡΑμης to Η^ο^ταλίν έκ$1 χηρογραφόν τον, τοντ-
έοτι τον κατά Φωτίου λίβελλόν τον (πρβλ. Hergenr ther, r. 2, σ. 706—709).
Σημειώαεως αξία είναι καϊ ετέρα τις νο&εΐα Ιν τ% ε*πιατολ% του πάπα Ιωάννου'
ούτος δηλαδή . ό πάπας άποκρινόμενος τω Στνλιανω λέγει αυτω ταύτα' „Άξέας
χάριτας τ% ΰ% άγάπ$ άναφέρομεν, ότι ουδέποτε από της αής μητρός αγίας καθο-
λικής καϊ αποστολικής 'Ρωμαϊκής Ικκληαίας παρεκκλίναι ή&έληΰας". Ό Στυλιανός,
άρχιερευς ων ανατολικός, μητέρα του έκκληώαν υποχρεωμένος ητο να άναγνωρίζ%
ουχί την *Ρωμαΐκήν, άλλα την άγίαν καδολικήν καϊ άποατολίκην εν Κπόλει Ικκλη-
αίαν, αφ9 ης είχε την χειροτονίαν τον καϊ faivi κανονικώς νπεκείτο, εφ9 ΰαον δεν
ητο κέκηρνγμένος αίρετικός' διότι καϊ περικνλιόμενος εν τω τεαααρακονταετεΐ αυτού
ΰχίσματι πάλιν μήτηρ αυτόν έκκληαία ητο καΐ κατά πρα&ιν καϊ κατά νόμους αύτη
η των Κωνΰταντινουπολιτ&ν έκκληαία. Τ6 γράμμα λοιπόν του πάπα 9Ιωάννου καϊ
εν αυτ% τ% πρωτίατ$ περιόδω του είναι αναμφιβόλως νενο&ευμένον Φα ητο δε
πρότερον ό νους αυτής τοιούτος. Ό πάπας δηλαδή ηύχαρίΰτει καϊ αυνέχαιρε τον
Στυλιανόν, ότι μετά ούτω μακροχρόνιον έμμονην εν τω αχίΰματι προβήλ&ε καΐ
νπετάγη, του Αντωνίου πατριαρχοϋντος, τ% μητρί αυτόν εκκλησία της Κπόλεως.
3) 'Αδικαιολογήτως ό Jaffo (Regesta Pontif. Bomanorum, Lipsiae 1885, τ. Ι,
G. 443) ωριαε το 899-ον έτος ως χρόνον συντάξεως της παπικής ταύτης αποκρίαεως.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
 9
Α. Παηαδόηονλος-Κεραμενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως ηατηρ άγιος τήςΈκκλ. 651

ό Κανλέαξ, οβτις εξ ά$χή§ *% πατριαρχίας του προοεπά&ηόε xal

επέτυχε τέλος να αννενώΰγι ετει 900-ω δ ία όυνόδου, γενομένης εν
Κπόλει, τάς από του πάπα Στεφάνου του 5-ου δι^ρημένας Έχχληαίας,
δι' αίτιας μεν φανερώς άγνοουμένας, αλλ9 6πω6δήποτε ύποπτευομένας.
Ό την άπόχριοι,ν λοιπόν, &ς έχει βήμερον, άναγινώόχων του πάπα
Ιωάννου του 9-ου προς τον Στυλιανόν, παρατηρεί ότι αυτή, με&
ολην την ην ύπέότη νο&είαν, έγχρύπτει την χλεΐδα χατανοήόεως Σπου-
δαίου τίνος αυμβάματος εν Κπόλει. Ό πάπα; πεπληφορημένος ήδη ότι
ό Στυλιανος έπανηλ&εν είς τους χόλπους της μητρός αύτοϋ έχχληαίας,
της εν Κπόλει (xal ουχί της εν (Ρώμ^9 χατά την νοδείαν), επαινεί
πρώτον αυτόν δια τούτο, ως άποδείζαντα ούτως, ότι χατά διάνοιαν
ήτο πάντοτε ουνηνωμένος τ% έχχληόία του' του&. Ζπερ ήτο φιλο-
φρόνημα του πάπα πρbζ τον Στυλιανόν, επί τφ όχοπω να διέγερση
f\ φιλοτιμία του προς χατάπαυόιν εντελή του εν Κπόλει των αρχι-
ερέων 6χί6ματος. Το φιλοφρόνημα τούτο μεγαλύνει χατόπιν 6 πάπας,
γράφων τω Στυλιανω, ότι „και/ έβα6ανί6&ης xal έζωρίό&ης1), ουδί
ταύτα ήδυνή&ηόαν να <fl άποοχίόωοιν από της οίχείας έχχληόίας"'
διό xal ελπίζει έχ τούτου 6 πάπας να μαλαχ&ώόί δι9 αύτοϋ του Στυ-
λιανοϋ xal αϊ χαρδίαι των εμμενόντων Ιτι εν τω έπιτοπίω όχίόματι*),
ούτως &6τε να έπέλΟγ ή »ίχξητουμένη εΙρήνη" (μεταξύ των Έχχληοιων
'Ρώμης xal Κπόλεως)' „quod, λέγει, sane perquam certis futurum argu-
mentis apparet", xal τούτο διότι αυτός ό πάπας Ιωάννης έγίνωαχεν
ήδη, μετά τάς ύπb του πατριάρχου 'Λντωνίου του Καυλέα προπαρα-
βχευάς, δτι μετά χρόνον τινά, των αιτίων αίρομένων του εν Κπόλει
xal του περί τον Φόρμωοον εν *Ρώμτι βχίοματος, ίμελλε να 6υγχροτη&γι
ούνοδος εν Κπόλει προς ενωόιν αμφοτέρων των Έχχληόιων (899—900).8)

1) Ό νο&εναας το γράμμα προσέΰ-ηκεν ένταϋ&α το „r) άπάται των πορνοβο-

2) Ή νο&εία διέβτρ&ψεν ένταϋ&α το γράμμα οντω' „fuxlaj4H)vat την των

καρδιών ΰκληρίαν των μελλόντων αω&ήναι".
3) Εν τω βίω τον πατριάρχου Εύ&νμιου λέγονται ταντα' „Ίατέον df, ότι μετά
την τον nana καΙ Σΐνλιανον τον Ν ε οκά ι βαρείας αννέλεναιν καΐ της αηάαης εκκλη-
σίας ενωαιν 'Λντώνιος ό iv μακαριά καΐ άοιδίμω ξω% διαπρέψας εν τω αντω
ίνιαντω τέλει τον βίον έχρήσατο μηνΐ φενρουαρίω δωδέκατη" (Vita Euthymii, ein
Anekdoten herausgegeben von C. de Boor, σ. 34). Ή εν τω αημειώματι τοντω
λέ&ις „αννέλεναις" άντιοτοιχει προς το αημερινόν „αννεννόηβιν = ententeu, καϊ νοεί
κατά ΰννέηειαν £νταν&α αννεννόηαιν γενομένην μετά ηςοηγη&ειααν έ^ήγησιν πεςί
τίνος έκκληαιαστικον ζητήματος, τοντέΰτι ηλήρη συμφωνίαν τον nana καϊ του Στν-
λιηνον εν τ% βνξητήσει αντον' ε% ου κνί ηςοήλ^εν ή Ζναίβ',ς „ναΐ της άπάοης Ικ-
κληαΐας"' αρά ηρο τον θάνατον τον πατριάρχου Αντωνίου £γένετο ηςαγματική των.
εκκλησιών *Ρώμης καϊ Κηόλεως ίνωΰΐς δια αννόδον μεγάλης. Λεντέςαν μαρτνρίαν
ηερί της ΰννόδον ταντης Ζχομεν εκ τον ανγγραφέντος vnb Νικηφόρου φιλοΰόφου
και ρήτορος fov τον ηατριάρχον Άντωνίον του Κανλέα' εν τω βίω τοντω λέγονται

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
652 I. Abteilung

Ό πάπας Ιωάννης εν τ% προς τον Στνλιανον άποχρίόει, προότί&ηβι,

χαΐ τούτο, 8rt μαλαττομένων ούτω xcA r&v καρδίων των εμμενόντων
τα εξής' „βααιλενς ό μέγας (= Λέων 6 Σοφός) . . . δι* αυτόν (= τον Αντωνίου)
το παλαιόν της εκκλησίας έΧχος, ^τοι. σχίσμα, εις σννούλωσιν προ&έμ,ενος άγαγεΐν,
είς ίν συνάγει τα εωα καϊ τα εσπερία, καϊ . . . λν« τα 0χά?#α£α χαΐ αννάπτει τα
di£0rdtoa" (Monumenta graeca et latina ad historiam Photii patriarchae pertinentia
ed. A. P.-Kerameus, Petropoli 1899, <r. 14). Τρίτην μαρτυρίαν ϊχομεν έ£ επιστολής
τίνος τον πατριάρχου Νικολάου τον Μυστικού, h % λέγονται ταύτα' „Εν ταις
ημέραις του κυρου Λέοντος . . . ό πάπας σννήλ&ε καϊ l μετά τούτον οντες, καϊ
ήνω&ησαν τ§ ίκκληβία" (Migne, Patrol. gr. τ. 111, <r. 277). Τετάρτην δε καϊ
τί1ί«τα/αν μαρτυρίαν ίχομεν εκ συγγραφής Κωνσταντίνου ζ' τον πορφυρογέννητου,
Ιν η ονομάζονται xai ot παπικοί άποκριβιάριοι, οί παρονβιάααντες iv τ% βυνόδω'
„έτιμή&ησαν δε ot &nb 'Ρώμης έΐδόντες δια την Ζνωαν της εκκλησίας επί Λέοντος
του φιλοχρίστου δεσπότον, οίον ό επίσκοπος Νικόλαος καϊ καρδηνάλιος Ιωάννης
επάνω πάσης τάξεως των μαγίστρων" (De cerimoniis, Bonnae 1829, 0. 739).
Άναμ,φίβολον αρά, ότι συνοδός τις ίτει 900-ω συνήνωσε την *Ρωμαϊκήν μετά της Ιν
Κπόλει εκκλησίας, αΐτινες ήσαν άποκεχωρισμ,έναι ,,^ά το παλαιον της εκκλησίας
ξλκος, ήτοι σχίσμα" · άλλα της συνόδου ταύτης οΰτε πρακτικά γινώσκονται, ούτε αλλά
τινά περί αυτής υπομνήματα. Είναι 8μως δυνατόν να έννοηδή το παλαών εκείνο
σχίσμα εκ τούτον της Ινάσεως δηλαδή αμφοτέρων των εκκλησιών γενομένης επί Φωτίου
πατριάρχου (ϊτει 879—880-ω) δια της ογδόης οικουμενικής συνόδου, καϊ του 'Ρώμης
πάπα Ιωάννου του S-ου αποθανόντος ϊτει 882-ω, ό τοντον διάδοχος Μαρίνος,
γενόμενος πάπας εκ της τάξεως τ&ν επισκόπων (του&* όπερ ητο άντικανονικόν\
φαίνεται ότι καϊ δια τούτο καϊ δι9 αλλην τινά αΐτίαν ίμεινεν ακοινωνητος μετά
του πατριάρχου Φωτίου. *Αν ο Μαρίνος έκοινώνει μετ' αυτού, βεβαίως ό Φώτιος
&ά Ιμνημόνευε του ονόματος αυτόν εν τ% περί του αγίου πνεύματος μυσταγωγική
βίβλω' ίκ τίνος δε σφόδρα νενο&ευμένης επιστολής του πάπα Στεφάνου του 5-ον
προς τον αυτοκράτορα Βασίλειον τον Μακεδόνα μαν&άνομεν, ότι ό Μαρίνος άλη&ώς
δεν άνεγνωρίσ&η ως πάπας κανονικός εν Κπόλει, καϊ τούτο διότι προεβλήΰη εκ της
τάξεως των επισκόπων fao δε πρότερον επίσκοπος Καοτέλλης (Ά. Π.-Κεραμέως Φω-
τιακά, 'Εν Πηόλιι 1897, ο. 6). Το δια του Μαρίνου οπωσδήηοτί γενόμ8*ον δικϊς
αχίαμα (882—884) ήρεν ή του διαδόχου αυτοΰ εκλογή, Άδριανοϋ τον 3-ον, όστις
μετά της συνόδου των επισκόπων του ^κοινώνησε πάραυτα τω πατριάρχη Φωτίω,
καϊ την 8-ην οίκουμενικην αύνοδον άναγνωρίσας καϊ την όρ&ότητα του δόγματος της
εκ μόνου του πατρός έκπορεύσεως τον αγίου πνεύματος (Φωτίου λόγος περί της τον
αγίου πνεύματος μυσταγωγίας, έκδ. Hergenr ther, c. 100—102). 'Αλλα καϊ πάλιν,
Άδριανοϋ του 3-ον αποθανόντος ίτει 886-ω, ό τούτου άμεσος διάδοχος πάπας Σνέ-
φανος ό δ-og, ως μη κοινωνήσας τω διαδόχω καϊ μα&ητ% του Φωτίου πατριάρχη
Στεφάνω, άλλα μόνοις τοις περί τύν Νεοκαισαρείας Στυλιανόν σχισματικοΐς'Έ,λλησιν
άρχιερεΰσι, παρέσυρε την *Ρωμαϊκήν έκκλησίαν ωσαύτως είς το σχίσμα καΐ εϊχε ταύ-
την όντως άπεσχισμένην άχρι τον 891-ον Ι-τους, οτε πάλιν το σχίσμα δια τον πάπα
Φορμώσου παρετά&η μέχρι του 896-ον ίτους^ γενομένου καΐ αυτοΰ τούτου τον πάπα
δια των ακανόνιστων χειροτονιών τον αίτιου σχίσματος ετέρου εν αντ% τ% 'Ρωμαΐχφ
εκκλησία. Οντως ίχομεν φανερόν σχίσμα ένδεκαετές, δια ζητήματα χειροτονιών,
*μετα£υ των δύο εκκλησιών. Ό κατόπι τον Φορμώαον πάπας Βονιφάτιος9 ως
παπεύσας ημέρας 15, βεβαίως ήδυνάτει να σκεφ&"$ περί τούτον τον σχίσματος' αλλ'
& τούτου διάδοχος Στέφανος ό 6-ο^, μη άναγνωρίσας το κύρος των χειροτονιών τον
Φορμώσον καϊ κοινωνήσας μετά της εν Κπόλει εκκλησίας, ε*δωκέ τι πέρας είς το

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
 !4. Παπαδόπουλος-Κεραμενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος τή$Έκκλ. 653

εν τω βχίβματι, &ά itccv rj τέλος xal αυτό τούτο το 6χί6μα, όπερ έτη
οχεδον τεβοαςάχοντα δίήρχεβε* καΐ επειδή άπο της αρχής αυτού μέχρι
τονδε 6 Στνλιανος ή&έτει η άπεδέχετο ί)6α κάί ή 'Ρωμαϊκή Έκκληβία
ή&έτει, ή άπεδέχετο των εν Κπόλει πραγμάτων, ό πάπας ήδη προβτάββει
αντον να παραδεχ&ϊ] καΐ τώρα ο τι αντος αποδέχεται1}' βονλεται δηλαδή
να τηρη&ώοίν at αποφάσεις των προτέρων πάπων, Νικολάου τον 1-ον,
Ιωάννου του 8-ου καΐ Στεφάνου του 6-ου, ων ο μίν Νικόλαος ειχεν
άναγνωρίβη κανονικον πατριάρχην τον Ίγνάτιον, δ δΐ Ιωάννης (πρόα&ες
καΐ τον αγιον 'Λδριανον τον 3-ον, ον άποόιωπα όκοπίμως ο το γράμμα
τούτο του πάπα νο&ευ6ας καΐ περικόψας) τον πατριάρχην Φώτιον'
εφ' c5, κατά το παράδειγμα των πάπων εκείνων, αποδέχεται τώρα καΐ
αυτός ό πάπας Ιωάννης ου μόνον τον ήδη πατριαρχεύοντα Άντώνιον
ως πατριάρχην κανονιχόν, αλλά καΐ τους πρb αύτοϋ Στέφανον, Φώτιον
καΐ Ίγνάτιον, κατά 61 όυνέπειαν αποδέχεται ως κανονικάς xal τάς
γενομένας υπ9 αυτών χειροτονίας' καΐ επειδή λοιπόν αύται είναι
τοιαϋται, προτρέπει καΐ τον Στυλιανον ο πάπας, ήδη μεταμελη&έντα,
να βυμπράζη μετ* αύτοϋ ούτως, &6τε μ^ την κοινήν άναγνώριΰιν των
χειροτονιών Ιγνατίου, Φωτίου, Στεφάνου καΐ 'Λντωνίου, να γένηται
τελεία ειρήνη καΐ επικοινωνία μεταξύ των ΈκκληοΊών τέλος di γράφει
τω Στυλιανω b πάπας καΐ ταύτα' „το δΐ 6ον χειρόγραφον, ο πεποίηκας,
ει καΐ πολύν χρόνον κάί πολλάκις ύφ* ημών έξήτηται, όμως ουδαμου
τούτο άνευρεΐν δεδυνήμε&α".*)
μ,εταζν των δνο έκκληβιων ΰχίαμα' επειδή δε καΐ το nfgl τον Στνλιαν6ν εν Κΐίόλει
σχίσμα, αποθανόντος ήδη τον Ιν τ% Εξορία πατριάρχου Φώτιον μετά &είας δόξης,
ϊληξε περί την αρχήν του 897-ον ΐτονς επί τον πατριάρχου Αντωνίου, μικρόν
έπειτα, πίρΐ το τέλος του αντοϋ ϊτους, αποθανόντος καΐ τον πάπα Στέφανου του
6-ον, καΐ ϊτέρον αντί τοντον πάπα όρ&οδόζον καΐ μη αχιαμαηκον γίνομένον %tft
898-ω, αντον δηλαδή Ιωάννου τον 9-ον, φναικον ητο, καΐ μάλιατα δια τα ΰκανδα-
λώδη χειροτονιών ζητήματα, να 6ννέλ&ν] καΐ πάλιν εν Κπόλει ΰννοδος, αντη η τον
900-οΰ £TOVC?, είς Ρνωοιν αμφοτέρων των t κήλη G i ων, τον μεν Στνλιανον νποταγέντος
ήδη τη έκΉ,ληΰία Κπόλεως δια, της άναγνωρίΰεως των χειροτονιών τον Φωτίου καΐ
ανν$ννοη&έντος περί τοντον μετά τον πάπα, αντον δε τον πάπα Ίωάννον τον 9-ον
προαναγνωρίΰαντος ώΰαντως το κνρος των χειροτονιών τον Φορμωΰου και των
πατριαρχών 'Ιγνατίου, Φωτίου, Στεφάνου καΐ Αντωνίου. Ούτως ϊρμηνευτέον τον
σκοπόν της ΰυνόδου του 900-οί) ίτονς.
1) Το %ίίμενον $χει ούτω κατά την μετάφρααιν του νο&εντοϋ' „α γαρ η ση
μήτηρ (εκκλησία) ή&έτηαε μέχρι της δενρο, καΐ αν ή&έτηαας, καΐ οίς έπένευαεν,
επένευαας καΐ αντος"' αλλά προ των λέξεων τούτων υπήρχε πιθανώς άλλη τις
περίοδος, ήτις αννηνοντο μετ' αντών λογικώς καΐ εν γ απλώς ελέγετό τι περί της
*Ρωμκϊνής έ*Ή,λη*ιίνς' διό κ«1 το „ή ΰη μήτηρ" νποπτεύω, ότι πρότερον εν τω λατι-
νίσω κειμένω είχεν οντω' „Romana ecclesia".
2) Εννοείται ένταν&α ό τον Στνλιανον κατά Φώτιον λίβελλος, ου το γνήαιον
κείμενον είναι παντελώς αγνωΰτυν, ατέ δη αντον τον πάπα βεβαιονντος την εξ
αρχής άπωλειάν τον το δ' Ιπ ονόματι τον Στνλιανον περιεχόμενον εν τω Appendix

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
654 I. Abteilung

Τοιούτον είναι το νόημα της Συντετμημένης, νενο&ενμένης καΐ

ονγχεχνμένης 9 ως ή^5 προς τον Στνλιανον απόκριαέως τον πάπα
Ιωάννου τον 9-συ, καΐ ο6α περί ταύτης λέγει 6 έφμ,ηνεντής αυτής εν
τω Appendix, είναι πάντα ληρήματα καΐ ονδενος λόγου αξία' xal
μολονότι όντως οίκτρως περιήλ&εν αχρις ημών ή τοιαύτη άπόχρίόις,
ονχ ήττον αντη δύναται να προόδιοριο'β τον χρόνον, κα&' ον 6 Φώτιος
άπέ&ανεν. Ό πάπας δηλαδή Ιωάννης λέγει εν αντ%, ΰτι το εν Κπόλει
όχίόμα διήρκεβεν ίτη βχεδον τεβόαράκοντα, καΐ εάν νπολογίόωμεν ότι
τοντο ήρχιόεν από τον δεκεμβρίον μηνός τον 857-ου έτονς, 5τε πατρι-
άρχης αντί τον Ίγνατίον προεβλή&η δ Φώτιος, από δε τούτον τον
ίτονς καταμετρήόωμεν το ό'χεδον τεύόαρακονταετες διάότημα, φ&άνομεν
περίπον είς το τέλος τον 896-ον ίτονς' οντος όμως 6 υπολογισμός
είναι εσφαλμένος, διότι το 6χίσμα δίν ήρχισεν αμέσως από της είς
πατριάρχην εκλογής τον Φώτων, ήτις υπήρξε κανονικωτάτη, των
αρχιερέων απλώς άρκεσ&έντων εκ σεβασμον προς τον άποβλη&έντα
Ίγνάτιον είς ύπόσχεσιν τον Φωτίον γραπτήν, „ώστε πατρικήν από-
νέμειν τφ Ίγνατίω τιμήν καΐ πάντα κατά βούλησιν αυτόν δραν, και εν
μηδενΐ τοντον παραλνπεΐν"1)· αλλ9 ήρζατο το σχίσμα των αρχιερέων
δύο περίπον μήνας μετά την έκλογήν τον Φωτίον9), τοντέστι μηνΐ
φεβροναρίω τον 858-ον Ιτονς^ ημέρα πι&αν&ς Κνριακή της Όρ&ο-
δοζίας, Ζτε προστάγματι ίσως αυτοκρατορική δίν έπολνχρον£6&η δ
Ιγνάτιος εν τ% *Αγίφ Σοφία' τον& 5περ οί προσκείμενοι τω Ίγνατίω
αρχιερείς ήδύναντο να έρμηνεύσωσιν ως ά&έτησιν των ύπο τον Φωτίον
ύπεσχημένων. Οντω καΐ μόνον δύναται τις να ερμηνεύστ] την &ρνλον-
μένην των υποσχέσεων ά&έτησιν Οπωσδήποτε βέβαιον είναι Ζτι το εν
Κπόλει των αρχιερέων σχίσμα ήρζατο περί την αρχήν τον 858-ου
ετονς, καΙ Sri ίληζε τοντο μβτά τ^σσαράχοντα σχβδόν £τη, τνντίστι
περί την αρχήν τον 897-ου Ιτονς. Λιατί δ$ τώρα μετά τοσαντα ίτη
μετανοήσας 6 Στν λιανό ς καΐ τ% μερίδι των περί τ6ν Φωτίον αρχιερέων
προστεθείς Ισπενσε να γνωρίσ% τοντο εν *Ρωμΐβ καΐ την αύτό&εν έπι-
στροφήν να ζήτηση τον κατά τον πατριάρχον Φωτίον λιβέλλον τον ετει
897-ρ, ώ^ ανωτέρω παρετηρή&η; Λιά τον απλούστατον βεβαίως λόγον,
ότι εν τούτω τω έτει άπεβίωσεν αυτός 6 Φώτιος, οντινος μη ύπάρχον-
κείμενον, ου την δή&εν γνησιότητα παραδέχονται πάντες άπύ του 1604-αν ίτονς
(Acta ... concilii octavi [sie] Constantinopolitani, Ingolst. 1604, <y. 386), tlvai
ψενδϊς καΐ πλαοτογράφημα αατανικόν, από άκοπου γενόμενον, ως αποδεικνύει ή
τοντον ανντα&ς *αϊ άνάλναις- Ιδία δε περί του κειμ,ένον τοντον διατριβή, την
πλαατογραφίαν αντοϋ δεΜννοναα, &ά εκτυπωτή προσεχώς.
1) Ψενδο-Νικήτα Παφλαγόνος βίος του άγιο ν Ιγνατίου παρά τφ Mansi,
τ. 16, G. 233.
2) Κατά τον λιβέλλον τον θεογνώστον „οϋπω τεαααράκοντα ημέραι μετά την
χειροτονίαν παρήΐ&ον". Mansi, τ. 16, ΰ. 300.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
 Ά. Παπαδόπουλος-Κεςαμ,ενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ Άγιος τή^Έκκλ. 655

τος οι Ιγνατιανοί αρχιερείς, ων πρώτιστος ήτο δ Στνλιανός, δεν ειχον

κατ αρχήν λόγον έμμονης εν τω σχίσματί των αλλ* επειδή αντος και
μόνος ο θάνατος δϊν ήρκει, μετά τεσσαρακονταετή σχεδόν πάλην, εις
όντως αίφνιδίαν τον Στνλιανον σνμφιλίωσιν μετά των περί τον
Φωτίον αρχιερέων, άναγκαίως έχει να νπο&έσγι τις, ότι προνκάλεσαν
αυτήν καΐ αλλά τινά σχετικά προς τον θάνατον αυτόν γεγονότα.
Γνωστόν είναι, ότι ή περί τον Στνλιανον μερίς, ήτις άλλως ήτο λίαν
ολιγάριθμος, δίν άνεγνώριξε τάς γενομένας ύπο τον Φωτίον χειρο-
τονίας ως κανονικάς' τούτων όμως το κνρος άνεγνώριξεν επισήμως εν
τΐ] πράξει ή Εκκλησία της Κπόλεως, άνεγνώριζον δ$ καΐ αί λοιποί της
'Λνατολής αυτοκέφαλοι Έκκλησίαι καΐ αυτή ή της 'Ρώμης επί των
πάπων 9Ιωάννον τον 8-ον καΐ 'Λδριανον τον 3-ον άνεγνώριξε δΐ τέλος
το κνρος αυτή τον βνζαντινον κράτονς ή σύγκλητος, αυτό τούτο το
κράτος επί των βασιλέων Μιχαήλ, Βασιλείου τον Μακεδόνος καΐ
Λέοντος τον Σοφον. Νομίμως αρά ζήτημα περί της μη νομιμότητος
των χειροτονιών τον Φωτίον ονδόλως ύπήρχεν εν τω βνξαντινω κρατεί
καΐ μάλιστα εν τφ καιρώ τον θάνατον αντον, άφον δα καΐ αυτός ο
τούτον διάδοχος Στέφανος, δ τον Λέοντος αδελφός, είχε λάβ% την εις
διάκονον χειροτονίαν τον έ% αυτών των χειρών τον Φωτίον, καΐ πάλιν
δ τον Στεφάνον διάδοχος 'Λντώνιος δ Κανλέας ωφειλε κατά πιθανότητα
την εις πρεσβύτερον χειροτονίαν τον εις τον αυτόν Φωτίον. Ύ)&εν δ
Νεοκαισαρείας Στνλιανός, καΐ τον Φωτίον πατριαρχοϋντος καΐ τον
μετ* αυτόν Στεφάνον καΐ 'Λντωνίον, αν μη πράγματι το κνρος άν-
εγνώριξε των φωτιακών χειροτονιών, ητο βεβαιότατα καΐ κατά νόμους
καΐ κατά πραζιν ένοχος σχίσματος' διό καΐ δικαίως είχεν άποσταλή
ποτέ είς έζορίαν επειδή δΐ σοβαρώς έπέμενεν εν τω σχίσματί τον τεσ-
σαράκοντα σχεδόν %τη, φνσικον είναι να ύποτε&β ort πλάνα ι τινίς
διανοητικοί καΐ πά&ος ίδια μνησικακίας επείγον αυτόν να γίνεται
τνφλον 'όργανον ί) πάπων τίνων της 'Ρώμης, ή το πι^ανώτερον των
μελών τον πεπτωκότος αντοκρατορικον οΓκου, είς ον 6 Ιγνάτιος άνηκε,
καΐ τούτο προς διάσεισιν της μακεδόνικης δνναστείας. ΓΟ Στνλιανος
αρά, ίνα δικαιολόγηση την εκ μακροχρονίον σχίσματος μετάστασίν τον
δι9 όντως αίφνιδίον καΐ έσπενσμένης εκ *Ρώμης ζητήσεως καΐ επι-
στροφής τον κατά Φωτίον λιβέλλον τον, ωφειλε να νποστγι πά&ος τι
αίφνιδίον μάλλον ή προπαρεσκενασμένον καΐ έζηναγκασμένον τοιούτον
δΐ ονδεν άλλο δύναται να είναι τώρα μετά τον θάνατον τον Φωτίον,
ή ταραχή τις εν τη Ιδία τον σννειδήσει εκ τον ακούσματος, ότι επί
του νεκρον τον Φωτίον το &εΐον θαύματα τελέσαν εισήγαγε τούτον
άμα ττ/ εκπνοή είς τον χορον των αγίων τδ δΐ πά&ος τοντο, υπέρ
ήδη και προς μετάνοιαν αυτόν έζηνάγκαζεν, έπηύζησεν ο κατόπι τον
θάνατον τον Φωτίον χρόνος' τούτου δηλαδή θανόντος εν τ% εξορία

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
656 L Abteilung

rfj 6-77 φεβροναρίον 897, ήμέρα KvQiccxfj) πάλιν εν τω αντω μηνΐ

Κυριακή της Ό$&οδο%ίας ή της Κπόλεως Έχχληοία έζεφώνηβεν εν τη
*Αγίφ Σοφία rbv μαχαριΰμον τον Φωτίου, ααραδοναα τότε ταυτοχρόνως
εις xowbv άνά&εμα πάντα τα κατ αυτού γεγραμμ,ένα* εν τούτοις η
Έχχληβία 6υγχατηρί&μ,ει τα πρακτικά της όυνόδου του 869, τα πραχτιχά
των εν *Ρώμγι όυνόδων, τα γράμματα των πάπων Νικολάου χαΐ 'Λδριανοϋ
2-ον, χαΐ τον λίβελλον αυτόν του Στυλιανοϋ. Ό Στυλιανος ούτως
ειδεν εν μια 6τιγμ% το τεόόαραχονταετες αυτού ΰχίόμα χαταδεδιχαόμένον
είς αίώνιον ανάθεμα, airtbv 8\ εαυτόν τετιμωρημένον υπό της μητρός
αυτού Έχχληόίας έπαιαχύντως xal είς χοινην παραδεδομένον χατάχρι-
οιν1)' εξ ου, αν μη ταχέως έόπευδεν είς είλιχρινή μετάνοιαν, έχινδύνευε
xal νάποχοπγι τελείως από του δώματος της Έχχληβίας ως ύβριότής
του &είου, όπερ, χατά την πεποί&ηβιν του τότε χριβτιανιχοϋ χόόμου,
λαμπρώς είχε φανερω&Τ} δια θαυμάτων επί του λειψάνου του Φωτίου,
ατινα μέλος αυτόν ασυζητητί xal πάραυτα του χορού των αγίων
ανέδειξαν^ τοις <Γ δμολογηταΐς αυτού γονεϋόιν Ειρήνη xal Σεργίω
δμόόχηνον εν τύρ Παραδείόω.2) Ούτως 6 Στυλιavbς ^ πταίοτην
1) //ιά vcc Hccravorfar] τις την δνναμιν του άνα&έματος £ν τω 9-ω αΐώνι,
οφείλει vcc μνησ&"ζ της Inl του πατριάρχου αγίου Μι&οδίου γενομένης απειλής κατά
των μοναχών του Στου οίον. (Ο Με&όδιος άγραφε τοις Στουδιώταις ούτως' „ό
μακάριος πατήρ υμών Θεόδωρος, εΐ μη πρότερον άπεβάλετο α εΐηε πάντα καϊ
ΐγραψε κατά των αγίων πατριαρχών Ταρασίον καΐ Νικηφόρου, ουκ αν είς κοινωνίαν
τοϋτον έδ έχομε 8 α". Κα\ πάλιν „τα, γεγςαμμένα κατά του Νικηφόρου του πανοαίου
καϊ Ταραοίον του τρισολβίου, εΐ μη άνα&εματίαητε . . ., γνώτε, αδελφοί, ότι υμάς
τε εαντονς . . . ουχ απλώς ανα&εματίαομεν , αλλ' αίσχρότερον κατα&εμ,ατίΰομεν".
Καϊ πάλιν ,,πρό? τονς Στουδιώτας ξητεον ταϋτα, ότι, εΐ μη άνα&εματίΰαιεν τα
κατά Νικηφόρου καϊ Ταρααίου των παναγιότατων πατριαρχών αυγγεγ ραμμένα τω
πατρί αυτών (Θ$ο34>ρ(ρ) . . ., εϊηααν -mal afarol ccnb του πατρύς καϊ νΐοϋ *«1 άγίον
πνεύματος ανάθεμα καϊ κατά&εμα". Migne, Patrol. gr. τ. 100, σ. 1293—1297.
2) "Ότι καΐ οι του Φωτίου γονείς είναι της Καθολικής Εκκλησίας άγιοι, ήμέραν
εορτάσιμο ν ϊχοντες την 13-ην μαΐον, πολλάς $χομεν περί τούτου μαρτυρίας. Ό του
Φωτίου πατήρ ώνομάζετο Σέργιος (ητο δε σπα&άρίος), ή δε μήτηρ Ειρήνη. Ό
Φώτιος εν τ% προς τους Άντιοχεΐς επιστολή λέγει περί των εαυτού γονέων ταύτα'
„ην γαρ (Ιμοί) καΐ πατήρ ro πρόσ&εν έπ* άρετήν προσκαλούμενος, ος Ρνεκα δόξης
όρ&ής καΐ πίστεως άλη&ονς πλούτω μεν καϊ ταΐς των αξιωμάτων περιφανείαις
μακράν χαίρε ιν εΙπών καϊ πάντα πα&ών, ΐνα μη κατά μέρος λέγω, εν αντω τω
μαρτυρίφ νπερορΐ6&εΙς τετελείωται' καϊ μήτηρ φιλό&εός τε καΐ φιλάρετος καΐ του
ανδρός φιλονεικοϋοα κατά μηδέν εν τούτοις άπολιμπάνεα&αι" (Φωτίου έπιατολαί,
έκδ. Βαλέτα, ο. 145). "Ο t ε δε οΐ περί τον πάπαν Άδριανόν τον %-ον αχιαματικοϊ
αρχιερείς Μλμηΰαν δια συνόδου εν Κωνΰταντινουπόλει να άνα&εματίσωαι τον
Φώτιον, αυτός ούτος ό Φώτιος $£ωμοίωαεν ευφυέστατα το κα& εαυτού άνά&εμά
των προς το κατά των γονέων τον ανάθεμα των είκονομάχων αρχιερέων, „άνε&ε-
μάτισαν ήμ&ς", γρά'ψας προς Γρηγόριον τον διάκονον καϊ χαρτούλάριον, „χρόνοις
μακροΐς π&αα σύνοδος αΙρετική καΐ παν είκονομάχων συνέδριον ' ούχ ήμ&ς δε μόνον,
άλλα καΐ πατέρα καϊ &εΐον ήμέτερον, άνδρας δμολογητάς Χρίστου καϊ αρχιερέων

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
 'Λ. Παπαδόπονλος-Κεραμενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος τής'Εκκλ. 657

άναγνωρίΰας εαυτόν xal ενοχον άμ,αρτίας, η Χίνδννενβας το πι&ανώτερον

ΐι μετά την έχφώνηβιν τον άνα&έματος, άπο τον βώματος της
έ'οπενβε xal την &είαν να έζίλεώβτ] δίχην xal το βχίβμα
ζγι αφ' aavrot), xal τον άνα&εματίβμ,ένον αυτού λίβελλον να
έχ 'Ρώμ,ης.
(
Η μνήμη τον πατριάρχου Φωτίον ως άγίον πατρός της Έχχληβίας
είναι, καταγεγραμμένη έχ παλαιού εν τοις βνναζαρίοις της εν Κπόλει
Έχχληβίας, ης νπήρζεν έχεΐνος αρχιεπίσκοπος* έκτος δε τούτον εν
τγι πόλει ταύτη χατετέ&η δξ αρχής το λείφανόν τον. Τον ονόματος
τον ή αναγραφή εν τοις τοιούτοις βνναζαςίοις άπαντα νπο την 6-ην
ήμέραν τον φεβροναρίον μηνός' όπερ είναι δηλωτιχον τον χρόνου της
εν Κνρίω χοιμήόεως τον Φωτίον επειδή δ% προαπεδείχ&η, 8τι 6
θάνατος αντον έγενετο έτει 897-ω, παρατηρήσεως αζιον είναι ότι ή
τούτον τον ετονς Q-η φεβροναρίον όνμπίπτει προς ήμέραν Κνριαχήν^
ήτις έ% έπόψεως έχχληαιαατιχής λογίζεται „άναοτάβιμος"' 6 δΐ τοιαύτη
ήμερα δηλούμενος θάνατος οίονδήτινος χριατιανον θεωρείται μαχάριος,
της ψνχής τον &νη6χοντος έχλαμβανομένης τρόπον τινά ήγιαόμένης xal
τω θεώ άρεβτής. Ό τον Φωτίον θάνατος έπηλ&εν εν τω τόπω της εξορίας
τον, εν τη μονή των 'Λρμενιανων ί) 'Λρμονιανων, επονομαζόμενη όνγχρό-
νως τον Βόρδονος ή Γόρδονος1), ης ή &έ6ις είναι όήμερον αγνωοτος*)'

' αλλ9 άνα&εματίόαντες ε ig τον αρχιερατικό? &QOVOV ήμ&ς άνήγαγον

καΐ μ,ή θέλοντας" άνα&εματιξέτωΰαν τοιγαρονν καΐ ννν οΐ παραπλήσιους έκείνοις
των δεσποτικών εντολών άλογήααντες καΐ παρανομίας &πάΰης πλατεϊαν την πνλην
κα! εύρνχοορον άναπετάΰαντες, ίνα καλ αώτοί από γης ίΐς την ουράνιο ν ήμ,&ς βαοι-
λείαν, καΐ όχνονντας, άναβιβάΰωαν" (έκδ. Βαλέτα, α. 501). Kai εν ετέρα επιστολή
ο Φώτιος, παραμωδων τον άδελφόν τον Ταράσιον, γράφει' „που μοι πατήρ; που δε
μοι μ,ήτηρ; ονχΐ μικρά τω βίω προοπαίζαντες, πλην οαα μαρτυρικός αύτονς καϊ της
υπομονής διεκόσμει ΰτέφανος, &αττον λιπόντες το πατρόν ωχοντο"; (έκδ. Βαλέτα,
σ. 459). Άλλα καϊ Ζαχαρίας ο Χαλκηδόνος εν τγ 8-# οΙκουμενική αυνόδω προς
τονς παπικό ν ς είπε λεγάτονς' „τούτον (του Φωτίον) καϊ πατήρ καϊ μήτηρ νπερ
εναεβείας ά&λονντες Ιναπέ&ανον" (Mansi τ. 17, α. 460). Των γονέων τον Φωτίον
τα ονόματα είναι καταγεγραμμένα iv πολλοίς βνναζαρίοις τ% 13-ι/ μαίον έ£ ων
μαν&άνομεν, ΰτι ούτοι ή&ληααν επί των βαοιλέων Λέοντος τον 'Λρμενίον καϊ τον
Θεοφίλου.
1) Λέων Γραμματικός, c. 2(j3 Bekker. Theophanes continuatus, σ. 354, 700,
849 Bekk. Ζωναράς, τ. 4, σ. 38 Dind. Ducange, Constantinopolis christiana, τ. 2,
c. 153 Par.
2) Μεταζν της νήαον Χάλκης καϊ τον Μαλ-τεπέ, τον απέναντι Κωνβταντινον-
πόλεως, „ενρίΰκεται μεγάλη τις και ενρνχοιρης νψαλος, Ζχοναα έπ' αντής Ι'χνη είτονν
κρηπίδα άρχαίον οίκοδομήματος". Ή νφαλος αντη σήμερον ονομάζεται Βορδόνη,
καϊ πιθανόν είναι ότι ένταν&α Εκείτο η μονή τον Βόρδονος, ήτις οντω ·9·ά ητο
πολν μικρά. "Ορά έπιοτολην Ήλιον Τανταλίδον προς Π. Ζάνον Ιν τω φνλλαδίω"
„Φώτιος ο οίκονμενικος πατριάρχης. Εν Κωνΰταντινονπόλει 1864", σ. 57.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
658 L Abteilung

είχε δΐ τότε ό Φώτιος ηλικίαν βχεδον ίχατοντοντιδα1)· &ς δ% βέβαιον t,

τέοόαρες ειλικρινείς χρονογράφος το λείψανον αυτόν έτιμ,ή&η τότε δι*
άνακομιδήζ, μετακομιο&ϊν δηλαδή elg Κωνόταντινούπολιν χαΐ άποτεϋΊν
εν τω ναω τον προφήτου Ιωάννου τον Προδρόμου, Ζντινα πρότερον
δ Φώτιος ενοριακών 8ντα περιέλαβεν εντός γυναικείου μοναστηρίου,
5περ afrtbg οΰτος εΐχεν ίδρύ6% επί τον τόπον Μερδοόαγάρη*), όνομάβας
αυτό Τα Ερημιάς ή Της 'Ερημιάς ή Ηρεμίας9)· τούτο δΐ βεβαιοϋβι
xal πολυάριθμα αντίγραφα παλαιών έχχληόιαότιχών Συναξαριών, κα-
λούντων xal τούτων ωβαύτως την μονήν Ίζρημίας ί} Ηρεμίας. Μο-
λονότι δ^ άγνοοϋμεν ακριβώς, αν ή τον λειψάνου μεταχομιδή έγενετο
εν&νς άμέοως μετά τον θάνατον τον Φωτίον, ούχ %ττον δννύμε&α κατά
ουμπεραόμον να παραδεχ&ώμεν, ότι αντη πραγματιχως έγενετο ταχέως
xal άνευ αναβολής, xal τοντο πάλιν κατ άπαίτηβιν τον λαον xal του
χλήρον της Κπόλεως' πρώτον μεν ότι περί το λείψανον έδηλώ&η6αν
&αύματα, δεύτερον δϊ ότι τον Φωτίου ή μνήμη ητο ζωηρότατη xal
όνμπα&εότάτη εν τ% πάλει. Έκτος τον ότι ό Φώτιος οίς υπήρξε πατρι-
άρχης, αυτός %το χατά τον βίον xal πλήρης αρετών, ας xal φίλοι xal
έχ&ροί αυτόν γενικώς άνωμολόγονν* ητο δϊ χατά τον βίον xal έλεήμων*),
αλλ9 ί\το xal πεφημιβμένος μϊ έργα τοντ* αυτό αποστολικά' αυτός
πατριαρχεύων διέδωχε τον χριβτιavι6μbv είς την Άοβυρίαν, είς την
f
PtotiiaV) Βουλγαριαν, Μοραβιαν πολλά δϊ Ιπραζε xal προς έπιατροφήν
τ&ν 'Λρμενίων εις την Όρθόίο|οι/ Κα&ολικήν Έχχληόίαν6)· το di

1) Ή του Hergenr ther γνώμη, ην πολλοί ΰνγγραφείς ήαπάΰ&ηααν, Ζτι ο

Φώτιος έγεννή&η περί το ίτος 827 (Photius, τ. 3, er. 316—316), είναι παντελ&ς άβάβιμ,ος
καΐ ονξητήΰεως ανάξια' διότι αυτός 6 Φώτιος ϊζη ήδη ίτει 815-ω, ΰτε δια ΰννόδον
τ&ν Ε1*θ9θμάχων «αϊ l yovfte τον «αϊ afabg ό Φώτιος &vs&sp*rl<s&v\' το τοιούτον
* ϊαντοϋ άνά&εμα 6 Φώτιος εν τ% ακμαία τον ηλικία έλογίξετο ως τίτλον
οτε & άνε&εματίσ&η νπο τ&ν Είκονομάχων, Φα είχε τονλάχιΰτον ήλικίαν
δεκαετή η δεκαπενταετή.
2) Περί του ονόματος τούτον δρα Κ. Άν&όπονλον εν τω φνλλαδίω' „Φώτιος ό
οίκονμ,ενικός πατριάρχης. Εν Κπόλει 1864", c. 68.
3) Λέων Γραμματικός α. 268. Theophanes continuatus a. 844. Γεωργίου
μονάχου χρονικόν, α. 760 Muralt, θεοδοαίον Μελιτενιώτον χρονογραφία, α. 180
Tafel. Εν τω χρονικφ Γεωργίου του μονάχου το δνομα Ερημιάς είναι μεταβεβλη-
μένον είς Ίερεμίον.
4) „Φώτιος, άνηρ σοφός, την Ιγκνκλιον παίδεναιν έΐ-ηΰκημένος, έλεημοανντ] τε
καϊ τοις άλλοις προτερημααι αεμνννόμενος" (Fr. Fischer, De patriarcharum Cpoli-
tanorum catalogis, Lipsiae 1884, <s. 292). Την προς τονς πτωχονς έλεημοούνην
του Φωτίου φανεράν εποίησαν εν τ% 8-r) οΙκονμενικ% ΰννόδω Ζαχαρίας ό Χαλκη-
δόνος καϊ Μιχαήλ ό Αλεξανδρείας. Mansi, τ. 17, ϋ. 384, 432, 433.
6) Εν τ% 3-# πράξει της S-ης οίκονμενικής αννόδον Ζαχαρίας ό Χαλκηδόνος
απαριθμεί τα ϊ&νη οΰα ό Φώτιος έπανέφερεν είς τους κόλπονς της Καθολικής
Εκκλησίας.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
 9
Α. Παπαδόπουλος-Κεραμεύςι'Ο πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος τήςΈκκλ. 659

Λεριφανέΰτατον των Ιργων τον Φωτίου ήτον ότι αντοζ δίά της 8-ηξ
οικουμενικής βννόδον ετει 879—880 βννήνωβε την άπεοχιαμ,ένην τότε
'Ρωμαϊκών Έχχληβίαν μετά των Ανατολικών Έκκληβιών αλλ9 ο λαός
καΐ ο κλήρος της Κωνβτανταντινονπόλεως έτήρει ξωηράν καΐ την
άνάμνηβιν των πατημάτων τον Φώτίον καϊ της δι* αυτόν γενομένης
τον &είον d-ανματονργίας ίτει 860-ω, καθ·' ijv ή Κωνσταντινούπολις
ίμεΐνεν αλώβητος άπο της τότε ανμβάαης επιδρομής των *Ρω6ωνν)·
τώρα δΐ πάλιν αυτόν θανόντος καΐ τον &είον &ανματονργήόαντος επί
τον λειψάνον τον, έπεται φνοικως, ότι ot Κωνόταντινονπολΐται δόζαν
έαντών έλογιόαντο νάπαιτήαωβι την εκ της εξορίας άνάκληόιν τον δε-
δοζαβμένον νεκρού, W όντως άπολανόωοι, καϊ της χάριτος καϊ των
ευεργετημάτων αυτόν, άγιάΰωόι δϊ καϊ την πόλιν αυτήν μ^ κατά&εβιν
τον λειψάνου τον εν τω προβφιλεβτάτω τον Φώτίον τόπω. Αλλ*
ή&ελεν ϊβως ερώτηση τις ημάς τώρα, καϊ πό&εν δήλον ότι το λείψανον
τον Φώτίον έδοξάό&η δια &ανμάτων, Αλλ* Ιχομεν περί τούτον μαρ-
τνρίαν ρητήν αγίον της 'Εκκληόίας ανδρός, Βαόιλείον τον άρχιεπιβκόπον
&ε66αλονίκηςί Ζότις παρέτεινε τον βίον πολύν χρόνον μετά τον θάνατον
τον Φώτίον. Ούτος δ Βασίλειος εν τω βίω τον ο<$ιον Εν&νμίον τον
εν Θεόόαλονίχτ] λέγει κατά λέζιν ταντα*)' „αλλά Νικολάον τον της
μονής (των Πιόάδων) προηγήτορος μετά χαΐ των εν τέλει αδελφών
ταύτης ύποχωρήύαντος^ γέγονε καϊ τοντο, εκ περιτροπής εναντίας τον
των ζιζανίων βπορέως τ% τον Θεον 'Εκκληβία τότε άπογεννήόαντος

1) Theophanes continuatus, <s. 196 Bekk. ,,Λλήν αλί' luftvoi (ot *Ρώς) μάν τότε
Ιμ,φορη&έντες οργής, Φώτίον το &εΐον έζιλεωΰαμένον, του της Έκκληαίας τονς
έχοντος, οίχα^β έκπεπόρενντο, χαΐ μίτ* ου πολν πάλιν την acasvoveccv
πρεαβεία cefa&v xarfi /^avf, τον &είον βαπτίΰματος εν i*ftQZ% yfiWu-0'at αντον ς
λιτανενοναα".
2) Tbv όλον βίον τον betov Εύ&νμ.ι'ον ορά ξωΰίοτΐ εν τω A OHCIQH
Hacib Π, MocKBa 1890, α. 265—286. Μεγάλα t ^μάχη του πςωτοτνπον
κειμένου έξέδωκε Σωφρόνιος δ Καλλιγάς (Ά&ωνιάς, ήτοι ανντομος περιγραφή του
αγίου δρους "Αδωνος, Εν Σμνρνη 1863, d. 22—25), Ποςφνριος δ Ουαπένΰκης
(BocroiPB xpHCTiaHCKiS. Hcxopia Aeoea. HacTB ΙΠ, ΚίβΒΐ 1877, a. 23—34) xai
Αλέξανδρος ό Λαυριώτης (Έκκληο. Άλή&εια, τ. 16, α. 373—375). Νικόδημος δ
Αγιορείτης έγίνωΰκε περί τάς αρχάς τοντου του αιώνος δύο παλαιά αντίγραφα του
ελληνικού κειμένου' ταύτα δε άνεύρομεν ημείς εν *Αγίω *Ορει ίτει 1895 (Κώδιξ, 546-og
της μονής του Βατοπεδίου, χάρτινος, Ιτονς 1422-οι>. Κώδίζ Δ' 78 της λαύρας
του όαίου Ά&ανασίου, μεμβράνινος, γραφείς τω 13-ω αΐώνι). Σημειωτέον9 ότι τον
βίον του δ οίον Ενθυμίου παρέλαβον εκ της ρωσικής μεταφράοεως οΓ ανντάκται των
Les Petits BollaDdistes (τόμ. 12, εν Παοιαίω 1876, ΰ. 350—366)· αλλ' ίπκδη οντοι
ευρον Ιν αυτω το φοβερόν αυτοΐς όνομα του Φωτίου (ΰ. 352), επέτρεψαν τω εξ
όρ&οδόζων γενομένω οννιάτη καΐ Ιηΰονΐτη Martinow να υποΰημειώο^ βδελυράς
τινας παρατηρήΰεις, δι' ων ζητείται να πΐ6τευ&"η, ότι τάχα το περί Φωτίου κείμενον
του άγιου Βαΰιλείον άλλος τις αγνωοτος ηλλοίωοεν.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
660 I. Abteilung

βχάνδαλα* %Ύ\ζ των Είχονομάχων γαρ αιρέβεως ^δη χαταλν&είβης) xal

Με&οδίον του αγίου μετά την επί πέντε ένιαντούς της Έχχληβίας
χνβέρνηόιν itgbs Κνριον έχδημήβαντοξ^ Ιγνάτιος δ ιερός τω αποβτο-
λιχω &ρόνω αναβιβάζεται. Επί δεχα ένιαυτούς ταύτης Ι&ύνας τους
οϊαχα,ς, χαΐ δεινώς υπό των τότε ϋυναβτευόντων τη βασιλεία όχευαζό-
μενος, χαΐ εις τονμφανες χα&9 έχάβτην ανένδοτος χατα&λίβόμενος,
άπαγορεύοας ίτι τοις ανίατα νοβοϋόι χαΐ άμεταμέλητα δυομενειν μελε-
τήόααιν άνονήτως άπομάχεβ&αΐ) του θρόνου xal της Έχχληβίας υπο-
χωρεί, το μεν έχων, το δ^ βιαξόμενος^ xal τη εαυτού μονή προ6-
χαρτερών βιβλίον παραιτήσεως τη Έχχληόία έπιδίδωοι1)^ χρεΐττον
είναι ηγούμενος κα#' ήόυχίαν εαυτω xal Θεώ προολαλεΐν, η τη των
χρατούντων ανωμαλία βλάβης αίτιος εαυτω xal τοις ύπο χείρα άπο-
χα&ίόταό&αι. Φήμης ουν διαδο&είβης, ως αρά 6 άρχιερεύς xal μη
βουλόμενος της Έχχληαίας άπελήλαται, πολλών τε δια τούτο της του
νέου πατριάρχου χοινωνίας άποχλινάντων, xal 6 δόιώτατος ούτος Νι-
χόλαος, ως άχοινώνητος μείνειεν, της μονής ύπεξίβταται, xal ταύτα
όρ&οδόζου Άντος xal πάόαις ταΐς άρεταΐς απαστράπτοντος του νέου
πατριάρχου. Φώτιος γαρ ην δ μαχάριος, δ φωτός &χτΐ6ι φερωνύμως
του ονόματος πλή&ει διδαοχαλιων χαταλάμψας τα πέρατα, δ έ£ αυτών
σπάργανων αφιερωθείς τω Χριστώ, ως ύπϊρ της αυτού είχόνος δημεύσει
xal εξορία, τούτοις δη τοις ά&λητιχοΐς έχ προοιμίων άγώσι, συγχοινω-
νήσας τω γεννήτορι' ου (= Φωτίου) xal ή ζωή d-αυμαστή xal το τέλος
έπέραστον, ύπο Θεού τοις &αύμασι μαρτυρούμενον".
Της μεταχομιδής λοιπόν γενομένης εις Κωνσταντινούπολιν του
λειψάνου του Φωτίου τρεις τουλάχιστον ημέρας, ως δύναται τις να
ύπο&έσΐ], μετά την χοίμησιν αυτού, έπήλΰεν ή Κυριαχή της Όρθ-ο-
δοζίας rfj 13-|? του φεβρουαρίου 897, χα&* rjv επρόκειτο, κατά το
σύνη&ες, να έχφωνηδη εν τη Άγια Σοφία το Σννοδιχον της 'Ορθο-
δοξίας' xal των θαυμάτων Ιτι τελουμένων εν τω ναω της Ερημιάς,
αυτού δ$ του δήμου προσχυνήσεως χάριν εις τούτον ερχομένου> λει-
τουργίας εν τω ναω της *Αγίας Σοφίας %δη τελούμενης παρρησία του
αύτοχράτορος Λέοντος του Σοφοϋ xal της §ωμαΐχής συγχλήτου, έζεφωνή&η
μετά του Συνοδιχοϋ το „Ιγνατίου xal Φωτίου των ορθοδόξων xal

1) Έντεν&εν αποδεικνύεται, ψ ενάτης ό παρά τω Βατικανφ βννήγοςος του

άγίον "Ιγνατίου αρχιμανδρίτης Θεόγνωατος, ποιών τον εαυτόν π ελάτη ν Ίγνάτιον
λέγοντα τω nana Νιχολάω, ότι δϊν ?δωκε τ% Έκκληΰία παραιτήσεως λίβελλον
(Mansi, τ. 16, <?. 297). Ψενΰτης ωσαύτως αποδεικνύεται καΐ Ψενδονικήτας 6
Παφλαγών εν τω νό&ω βίω'τοϋ άγίον Ιγνατίου, οπόταν λέγει, ότι „οί παρά τον
βαβίλεως (Μιχαήλ) τότε πολλά πειράααντες το προς παρανομ,ίαν ένδόοιμ,ον ονχ οίοι
τε εγεγόνεΐϋαν παρά του 'Ιγνατίου λαβείν, γενναίαις ένΰτάΰεαι παραιτήααΰ&αι μη
καταδεξαμ,ένου". Mansi, τ. 16, <r. 229 c. Migne, r. 106, c. 509 a.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
9
Α. Παπαδόπονλος-Κεραμενς: Ό πατριάρχης Φωτώ ζ ώξ πατήρ άγιος τής'Εκκλ. 661

άοιδίμων πατριαρχών αιωνία ή μνήμη"' καΐ πάλιν το ^"Απαντα τα

κατά των αγίων πατριαρχών Γερμανού , Ταρααίου, Νικηφόρου καΐ
Με&οδίον, Ιγνατίου, Φωτίου . . γραφέντα i) λαλη&έντα άνά&εμα".1)
Ούτως 6 Φώτιος ^ ήδη του Θεού δοζάόαντος καΐ τάζαντος afabv εν
τοις αγίοις αυτόν, με&* ημέρας οκτώ άπο του δανάτου πανηγυρικώς
άμα και κανονικώς ενεγράφη βυνοδικώς εν τω πινάκι των πατέρων
της Εκκλησίας, ταύτης ήδη καΐ άνα&έματι κα&νποβαλονοης παν ο τι
έπράχ&η καΐ 6υγγραφ% κατά του Φωτίου παρεδόθη πρότερον ως
δ% μαρτυρεί των Συναξαριών ή παράδοόις, διετάχθη τότε να γίνεται
κατ9 ίτος εν τ% μοντ} της Έρημίας, ήδη ταύτης έχούόης το ιερόν
του Φωτίου λείψανον*), βύναζις, τουτέστιν εορτή πανηγυρική μετά
&είας λειτουργίας, τ% 6-J? του φεβρουαρίου μηνός , εις μνήμην καΐ
δόζαν αΐώνιον του κλεινού πατριάρχου, καϊ τούτο μετά λιτανείαν
εω&ινήν ανά την πόλιν άχρι της μονής αυτής' ιχύτή dl ή λιτανεία,
κατά την διάταζιν της 'Εκκλησίας, Συγκροτούμενη εκ του κλήρου της
Μεγάλης Έκκληόίας, ωφειλε να κάμντ} αρχήν άπο της 'Λγίας Σοφίας, '
είτα ότάβιν μετά κοινών ευχών εν τφ φορώ της πόλεως, καϊ έντεϋ&εν
να διευθύνεται πQbς την μονήν της 'Ερημιάς, δπου ήρχετο της 6υνά£εως
ή τέλεόις* εννοείται δ' οϊκο&εν, 5τι 6υνετέ&η τότε καϊ Ιδία πρbς τον
αγιον Φώτιον αιματική ακολουθία, κατά το 6ύνη&ες εν τοιαύταις περι-
βτάόεοιν ήτις όμως &χρι τούδε δίν εύρέ&η, αν μη καϊ αυτή κατεότράφη
μετά της μονής Ερημιάς ή του Μανουήλ επί της λατινοκρατίας.
1) Ο. ycneHciaM, GHHOXHKL B-B ΗΘΑ*«) paBOCiaBUi, Oxecca 1893, <r. 9 καΐ 10.
Σημ,ειωτέον ένταν&α, ότι το τον Ίγνατίον Κνομα προοίτέ&η εν τφ Σννοδιιω %α.τα
το πρ&τον ίτος της δευτέρας του Φωτίον πατρκχρχίας, τ% Κν<μακ% της Όρ&οδοξίας
του ?τονς 878* δ Φώτιος τον Ίγνατίον ως εν μακαρίοις τεταγμ,ένον άνέφερεν ίν τ%
S-rj οΙ*ονμ,8νικ% σννόδω (889 — 880)' το t λεγόμ,ενον ύττό πολλών κατ' επανάληψιν
συγγραφέων, ότι το άνομα του Φωτίον προσετέθη εν τω Σννοδικώ τω 11 -ω αΐώνι,
είναι παντελώς άνάλη&ες, απλώς δϊ είναι γνώμη αύδαίςετος του οννιατον Λέοντος
Άλλατίον, ήτις έπε κράτησε ν ανεξέλεγκτους άχρι τονδε. L. Allatii de libris et rebus ec-
clesiasticis Graecorum, Parisiis 1646, a. 161.
2) Εϊς πατριαρχικός κατάλογος, βννταχ&είς, ως φαίνεται, %τει 1081-ω, διδάακει
ήμ&ς, ότι 6 Φώτιος „ετάφη εν τ% μον% τον Μανονήλ" (Fischer, De patriarcharum
Cpolitanorum catalogis, c. 292)· άλλα. τοντο δϊν είναι άλη&ές, καϊ κατά τονς χρονο-
γράφους καϊ κατά τα πολυάριθμα αντίγραφα των λειτουργικών ουναζαρίων δύναται
όμως το πράγμα τοντο να. ερμηνευ&γ] όντως, 8τι δηλαδή, αν μη ή μονή της Ερημιάς
ήλλαζεν όνομα, πι&ανως ο εκ της οίκογενείας του Φωτίον καταγόμενος πατριάρχης
Σέργιος 6 2-ο? (999? — 1019), μιας ΰλης ήδη ουμπληρω&εΐαης εκατονταετηρίδος άπο
τον &ανάτον τον Φωτίον, ΰελήσας να τίμηση την μνήμην αντοϋ μεγαλοπρεπώς,
έτέλεοε μετακομιβην τον λειψάνου άπο της μονής της Έρημίας εις την τον Μανονήλ,
ήτις ητο, κατά τον Βαλααμωνα (Σννταγμα των Φείων και Ιερών κανόνων, τ. 2,
σ. 675), κα&ίδρνμα αντον τον Φωτίον. Της μονής τον Μανονήλ ηγούμενος νπήρξε
καΐ ο πατριάρχης Σέργιος. "Ορά Du Gange, Historia byzantina; Constantinopolis
christiana, lib. TV, G. 158 της εκδόσεως Lutet. 1680.
Byzant. Zeitschrift ΥΠΤ 4. 43

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
662 I. Abteilung

δπως xal αν έχωόι τα κατά τούτο, γεγονός είναι βεβαιότατον, ότι η

λειτουργική δια τον αγιον Φώτιον έπίόημος της εν Κωναταντινουπόλει
Έχχληόίας διάταζις είναι παλαιότατη , διότι την παράδοβιν αυτής
διέόωοεν αχρις ημών αυτό το Σνναζάριον της Μεγάλης Έχχλη6ίας,
8περ·εΐχεν άνα&εωρη&ή καΐ ουμπληρω&η μεταξύ τ&ν ετών 950 — 956
εντολή τον βασιλέως Κωνσταντίνου Ί-ον του Πορφυρογέννητου καΐ
ούτινος άντίγραφον άνεύρομεν ημείς εν τω 40-ω χώδιχι της μονής του
Σταυροϋ.1) Τη 6-7? δηλαδή φεβρουαρίον ορίζονται §ητώς εν τω 6υν-
αζαρίω τούτφ τα επόμενα (φύλλ. 100")· „Μνήμη του εν αγίοις πατρός
ημών xal αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου' τελείται δΐ η
αυτού βννα&ς εν τω προφητείω του αγίου προφήτου xal βαπτιβτοϋ
Ιωάννου, τφ ΰντι εν τοίς Ερημιάς, εα&εν άπb της Μεγάλης Έχχληαίας
έζιουόης της λιτής xal επανερχόμενης εν τω Φορώ, xal μετά τάς
έχεΐβε 6υνή&εις εύχάς παραγινομίνης εν τ% είρημένη αυνάζει".
Τούτο xal μόνον το 6υνα£άριον αρκεί να φιμώόη τους αρνούμενους
την έχ- παλαιού άναγνώριοιν του Φωτίου &ς πaτρbς &γίου της 'Ορθο-
δόξου Κα&ολιχής 'Εχχληόίας' άρχει προόέτι το Hwodixbv της Όρ&ο-
δοζίας- άρχει δΐ περιπλέον ή προμνηό&είβα Συγγραφή του αγίου
Βα6ιλείου9 άρχιεπιβχόπου Θεόόαλονίχης' αλλ9 επιθυμούντες ημείς να
χαταγραφ&όι xal ετέρα τίνα περί του πράγματος τούτου ίότοριχως
άναμφιόβήτητα μαρτύρια, προς ΰτι πλείότην χαρποφορίαν των αγιο-
λόγων xal των προσποιούμενων εν τφ δεμάτι τούτφ Ικανής άμα xal
όχετιχής ύλης αγνοιαν, δίν όχνοϋμεν έχ των μαρτυρίων έχείνων
νάπαριδμήόωμεν τα εξής Σπουδαιότατα.
Όλίγιατα Ιτη μετά τον θάνατον του Φωτίου 6 της Έχχληόίας
διδάόχαλος Άρέ&ας δ Καισαρείας £ν τινι πονήματι περί των Αρμενίων
έγραψε ταϋτα*)· „αλλά τα μ,ΐν ίβως xal πέρα της προΜβεως 6 δηλω&Λς
λόγος διεξωγράφηόε, πολλών xal μεγάλων οϋμενουν ήλίχων ύπ^ρ ημάς
έ&ιπεΐν τα της εύόεβείας πι6τω6α6&αι xal πρbς ένδίχους εύ&ννας τους
αντιλέγοντας παρα6τήόα6&αι τύν επί τούτοις αγώνα διη&ληχότων Ιπΐ
λαμπροΐς τοις ατεφάνοις xal άοιδίμοις ταϊς άναρρήόεόι' με# ων χ αϊ
6 %&έξ τε xal πρώην ίερύς μίν το γένος, Ιερώτερος δΐ την
βοφίαν, $6η τε frsia xal ΰόη της κατ* ανθρώπους λογίζεται'
τις οδτο§; ό τοίς ούρανίοις άδυτοι ς τανϋν έγχατοιχιξόμενος
Φώτιος, $ς τοις ένταϋδα είχαιολογουόι τ&ν Αρμενίων νμών γενναίω
λόγφ xal &εοφιλεΐ ψυχ§, παρα<ίτήματι xal ανανταγωνίβτω γνώμΐ] xal
διαρκεί, οοφώς έφορμήόας είχε μίν τ&ν αντιπάλων οοον φιλήχοον, Ζαον
1) 'Α. Π.-Κεραμ,έως *1ξςο6ολνριτικΐ] βι,βλι,ο&ήκη, r. 3, α. 89, 90, 486.
ΗΟΒΗΗ ciracoE-B ΑρβΒΉΛΓΟ yciasa KoHCTaHTHHonoiBCKHxt ι^βρκββδ εν τοίς Βυζαντινοΐς
χρονίκοίς, τ. 3, σ. 427 — 460.
2) Κώ$ίξ 441-ος Ιν τ% αυνοδικη βίβλιο&ή*η της Μόΰχας, φνλλ. 43b— 44a.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
9
Α. Παπαδόπονλος-Κεραμενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος της Έκκλ. 663

βύνεβιν ου παρέβφηλεν, οβον ταΐς νπο&ήχαις τ) τοϊς 6τα&μοΐς τον

Θεού δίκκις ένανλίβαβ&αι," κτλ. Kai πάλιν rfj 6-5 ανγονβτον του
917-ου ίτονξ, τοντέΰτιν εΐκοβι, χαΐ πλέον £τη μετά τον θάνατον τον
Φωτίου, άπέ&ανεν ήγιαβμένος ό πεπτωχως πατριάρχης Εύ&ύμιος1)'
τότε dl· τον λειψάνου αυτόν μεταχομι6&έντος είς Κωνόταντινονπολιν,
ό αυτός πρωτόθρονος 'Λρέ&ας εξ εντολής της Έχχληύίας έζεφώνηόε
τον είς Εν&νμιον έπιχήδειον λόγον, εν φ παραβάλλει τούτον πρbς
διαφόρονς αγίους χαΐ δμολογητάς της όρ&οδόζον πίότεως, ένα τούτων
άπαρι&μών ιδία τον Φώτιον, άοίδιμον μεν, ως λέγει, „τοις διωγμοΐς",
δεδοζαομένον δϊ „τοις δανάτοις".*) "Ετει πάλιν 920-ω τον Τόμον της
Ένώόεως όννταττομένον εν όννόδω*), παρόντων εν αύτ% χαΐ λεγάτων
της 'Ρωμαΐχης Έχχληόίας*), δίν έληόμονή&η να προοτεδή χαΐ εν αύτω

1) Περί της άγιότητος του Εύ&νμ,ίον δρα Jo i&sov εν τ% Ίατορία nsgl των εν
Ίεροοολνμ,οις τίοίτςίαρχενοάντων, Εν Βονκον$(βτίω 1715, α. 742. Πρβλ. Ευγενίου
Βονλγάρεως επιστολή ν προς Πέτρον τον Κλαίρκιον περί των μετά το αχίΰμα αγίων
της Όρ&οδόζον Ανατολικής Έκκληβίας καΐ των γινομένων εν αύτ% δαυμάτων,
Ά&ήντιαιν 1844, σ. 21.
2) Κώδι£ 441-0$ εν Μόύχα, φνλλ. 57b. Ό προς τον πατριάρχη? ΕΊ&νμ,ιον
λόγος τον Άρύδα. μ,ετεφράσ&η είς γλωαααν λατινικην καΐ κατεχωρίΰ&η εν τω βιβλίω
τον Λιηομάνον De vitis Sanctomm (Venetiis 1654, τ. 3)· έντεν&εν δϊ μετετνπό&η
vnb τον άββδ Migne, Paia-ol. graec. τ. 106, σ. 793—806.
3) Περί του χρόνου της ανντάξεως του Τόμον της Ένώΰεως, S ι' ο$ χατε-
δηάΰ&η αννοδικως ως &&εσμός ό τέταρτος γάμος καϊ τα δια τοντον γενόμενα σκάν-
δαλα κατέπανααν, δρα Βαλααμ&να εν τω Συντάγματι των &είων καΐ Ιερών κανόνων,
τ. 4, σ. 103—104· καΐ πάλιν δρα Βλάσταριν αντό&ι, τ. 6, σ. 159.
4) Αφ' ου χρόνον έγενετό ό τον αυτοκράτορας Λέοντος του Σοφον τέταρτος
γάμος (ϊτ. 907), αναγνωρισθέντος ήδη τοντον οίκονομικως εν αννόδω μετά των
άλλων της Ανατολής πατριαρχών καΐ δια λεγάτων νπο του πάπα 'Ρώμης Σεργίον
του 2-ον, ή της Κωναταντινονπόλεως Έκκληαια, της ά&εΰμίας ταύτης μη μετααχοϋαα,
διέκοψε την μετά της 'Ρώμης κοινωνίαν της, παρατείνααα την διακοπην επί τοβοντον,
εφ' οαον έπατριάρχει εν Κπόλει Νικόλαος ό Μνΰτικός' αλλ9 ό αντοκράτωρ Λέων
δια των παπικών λεγάτων άπέαπααε τον Νικόλαον άπο τον πατριαρχικον &ρόνον,
βία καϊ παρανόμως άνακηρνξας άντ' αντον πατριάρχην τον Εν&νμιον, καΐ όντως
έπανελήφ&η της 'Ρωμαϊκής Έκκληαίας ή κοινωνία μετά της εν Κπόλει. Έπανελ-
&όντος όμως τον Νικόλαον το δεύτερον είς τον πατριαρχικών &ρόνον (μηνϊ μαΐω
Ιτ. 912), ήδη τον Λέοντος μετανοήααντος επί τ% ά&έαμω τετραγαμία τον, πάλιν ή
της Κπόλεως Έκκληαία διέκοψε την μετά της 'Ρώμης κοινωνίαν της, ως έμμεινάΰης
της Έκκληαίας αυτής εν τω δια τον ά&έσμον &εομον της τετραγαμίας προζενη&έντι,
τ% Καθολική τον Χρίστου Έκκληαία οτίγματι. Αποθανόντος ΰμως τον Λέοντος καϊ
του εκ τον γάμον εκείνον γεννηθέντος αντοκράτορος Κωναταντίνον τον τόπον τον
πατρός καταλαβόντος εν τ% βρεφική τον ηλικία, αυτόν δ$ τον πατριάρχου Νικόλαον
διορίΰ&έντος καϊ έπιτρόπον τή$ βασιλείας, η της Μεγάλης Έκκληαίας ίνωβις μετά
της εν ^Ρώμη ταχέως έγένετο, τον τότε πάπα Ίωάννον του 10-ον άναγνωρίβαντος
το δίκαιον της άπαιτήβεως του Νικόλαον καϊ το &&εσμον της προγεγενημένης επί
Σεργίον τον 2-ον πράξεως περί τον τέταρτον γάμον' διό καΐ ό Ιωάννης άπέατειλεν
είς Κωνβταντινονπολιν λεγάτονς, Θεοφνλακτον καΐ Κάρον έπιακόπονς, οΐτινες Ιτει
43*

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
664 I. Abteilung

το 'όνομα τον Φωτίου χαΐ ας άγίον χαΐ &ς κανονικού πατριάρχου'

αλλά xal του πατριάρχου Νικολάου του Μυοτικοϋ άπο&ανόντος ί\γι-
αβμ,ένου ίτει 925-ω, πάλιν τότε καΐ του ονόματος αυτού χαταχωρι6&εντος
εν τφ Τόμω οννεζεφ(ονή&η ο προς τον Φώτιον διατεταγμένος έχχλη-
βιαότιχος μαχαριόμός' τοϋτ* αυτό έγένετο χαΐ ΰτε δ πατριάρχης
άπέ&ανε Στέφανος ο 2-θ£, xal ΰτε τούτον ό πατριάρχης διεδεξατο
Τρύφων.1) Τέλος dl· ρητέον, 8π, πλην της 6-ης φεβρουαρίου, οτε
λειτουργιχ&ς έτελείτο του αγίου Φωτίου ή ΰύνα^ις^ xal πλην της
Κυριακής της Όρ&οδοζίας, οτε πανδήμως εν τ% Μεγάλη Έχχληαία
έμαχαρίξετο 6 Φώτιος, είχε &ε6πι0&η από του 920-ου έτους να πανη-
γυρίξεται κατ έτος ειδική εορτή μηνΐ Ιονλίφ, ^Ενωόις της Μεγάλης
Έχχληβίας" ονομαζόμενη*), χα& tfv, του Τόμου τήςΈνώόεως έχφωνου-
μένου, έμαχαρίξετο διαδοχιχώς <5νν ετέροις ήγιααμένοις πατριάρχαις xal
ο Φώτιος' ή δΐ πανήγυρις αυτή 6υνή&ης %το επί δύο περίπου αΙώνας.
Ούτω λοιπόν xal δια του Τόμου της Ένώόεωξ ή του Φωτίου αγιότης
ήτο άνεγνωρι6μένη χα& 5λον τον 10-ον αιώνα υπό της Όρ&οδόζου
Κα&ολιχης Έχχληόίας, εν % τότε αυγχατηρι&μεΐτο χαι το παπατον της
*Ρώμης. Αυτός δ^ 6 πατριάρχης Νιχόλαος 6 Μυοτιχοξ εν ταΐς έπι-
ατολαΐς του πατριαρχεύων ώνόμαξε τον Φώτιον „αγιώτατον πατριάρχην,
εν άρχιερεϋόι Θεού μέγιότον xal άοίδιμον, έμbv εν πνεύματι αγίω
πατέρα, αν&ρωπον του Θεον xal πολύν τα τε &εΐα xal τα άν&ρώπινα"3)·
αλλά xal είχόνες ύπήρχον του αγίου Φωτίου, ως δείχνυαιν $ν 6χέδιον
τοιαύτης Ιν τινι χώδιχι της μεγίατης λαύρας του οβίον Ά&ανα6ίου
του Ά&ωνίτου.4)

920-ω, ΰννόδον γενομένης, άπεκήρνζαν την τετραγαμίαν, αννταχ&έντος τάτε εν

του Τόμ,ον της Ένώΰ8<ος, του καΐ τον Φώτιον εν τοίς άγίοις μαχαςίξοντος. Την. ονμ-
μ,ετοχήν των παπικών λεγάτων εν τ% αννόδω ταντγ άνεκοίνωαεν έπι,βήμΜς ό πατρι-
άρχης Νιχόλαος είς Σνμ,εώνα τον άρχοντα Βονλγαρίας' συνεχάρη δ' επί τ% ενώαει
καΐ αυτόν τον πάπαν Ίωάννην. "Ορά Migne, Patrol. gr. r. 111, σ. 176, 248, 249,
263, 256, 280.
1) Zachariae, Jus graecoromanum, τ. 3, a. 227—233. Ά. Π.-Κεραμέως
*Ιίροαολνμ,ιτι*ή βιβλιο&ήκη, τ. 3, σ. 19.
2) Σννταγμα τ&ν &είων χαΐ Ιερών κανόνων, τ. 4, σ. 104. τόμ. 6, 6. 159.
Μ. Γεδεων εν τω Έλλην. Φιλολογ. Σνλλόγω, τ. 26, σ. 224.
3) Migne, Patrol. graec. r. 111, <y. 36, 37, 365.
4) Ό κώ&έ οντος περιέχει εν εαντω τα 'Αμφιλοχία του Φωτίον, έγράφη δε τ%
10-rj εκατονταετηρίδα καΐ ουχί τ% 13-iy, ως έαφαλμ,ένως έδόξαξεν δ τ&ν Άμφιλοχίων
ά&ηναίος εκδότης Σοφοκλής ό εξ ΟΙκονόμων τον κώδικα τούτον είδομ,εν ημείς ίτει
1895-09 · η εν αντω εΐκών τον Φωτίον, r]v έξέδωκε κάπως ακριβώς δ Σοφοκλής
Οίκονόμος ^ είναι δνστνχως έφ&αρμ,ένη, μολονότι φαίνεται ότι καϊ παρ9 αυτόν του
τεχνίτον ϊμ,εινεν εξ αρχής ατελείωτος' ούχ ίμτον Ζμως το σχεδιογράφημα αυτής είναι
τέλειον. Ό Φώτιος εν αύτη παρίβταται καθήμενος επί &ρόνον άποβτολικον, ένδε-
δνμ,ένος ΰτολήν άρχιερατικήν, φέρων περί ττ\ν κεφαλήν το γνώριμα της άγιότητός

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
Ά. Παπαδόπονλος-Κίραμ,ενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως ΐΐατηρ άγιος της Έκκλ. 665

'Οποίον δΐ σεβασμον ειχον τω 12-ω α Ιών ι οί περί την Έχχλησίαν

προς τον Φώτων δείχννσι τούτο, οτ^ ο£ πατέρες της Ιτει 1156-ω
γενομένης εν Κπόλει μεγάλης συνόδου παρήγαγον εν αυτή xal έδέζαντο
xal ένέγραφαν μαρτυρίας δογματιχάς εκ συγγραφών τον Φώτων1)*
χαραχτηριστιχύν δΐ είναι χαΐ τούτο, ότι μεταξύ των ετών 1169 χαΐ
1176, επί τον οίχουμενιχοϋ πατριάρχου Μιχαήλ τον τον 'Λγχιάλου, πρέ-
σβεις έχ *Ρωμης έλ&όντες εις Κωνσταντινούχολιν έξήτουν τ&ν Έχχλησιών
την ενωσιν' χαΐ ό μ\ν αυτοκράτωρ Μανονήλ 6 Koμvηvbς δια λόγους
έπιγαμίας χαΐ φιλίας προς τους Φράγχους ^το πρbς την ξητη&ειόαν
ταύτην ενω6ιν λίαν ένδοτιχός, χαΐ παντί τρόπω ταύτης την έπιτνχίαν
αναζητών τέλος υπέβαλε τα κατ' αυτήν εις ουνοδιχήν του πατριάρχου
διάόχεψιν αρνουμένου δΐ του πατριάρχου δια Σοβαρούς λόγους να
δεχ&ή τάς προτάσεις των παπιχων αποστόλων, 6 βαόιλεύς έρωτα τούτον
ούτω' „Kai πως δ κατ' αρχάς κατά τούτων (= τ&ν Λατίνων) γράφας
τα δεινότατα — οίδας τδν Κνδρα, τον Φώτιον λέγω —, αύτό^ πάλιν
την τούτων χοινωνίαν προόήχατο;" (879—880). Αλλ* 6 πατριάρχης
άποότομίξει τον βαβιλέα ειπών' „ΕΙ μίν xal αμαρτάνειν είς τούτο
παραχωρουμεν τον Φώτιον (τουτέοτιν, ότι έδέζατο την χοινωνίαν των
Λατίνων), άΑλ' ούδΐν έχείνοι διχαιω&ήαονται' νόμος γαρ έχ παραβάσεως
ου βυνίόταταΐ) xal ούχ οϊς Ιφ&αόέ τις διαμαρτεΐν εν έχείνοις πρέπον
αχολου&εΐν, αλλ9 εν οϊς ως άρίότως είργάόατο, εν έχείνοις επεβ&αι
χρή° ούτω γαρ xal των $6οι των ενοεβονντ&ν ηόάν ποτέ, είτα δ^ προς
αΐρεόιν έχχεχλίχαοι. Τα μίν ουν ύρ&ώς Ιχοντα άόπαξόμε&α, τα δΐ
τουναντίον μιόοϋμεν xal βδελνοόόμε&α, xal το ώφέλιμον συλλεγόμενοι
το περιττον xal μη λυόιτελίς άποπτύομεν νυνί δ^ αλλ9 ούδ% το
οιονοϋν έΰφάλ&αί συμβαίνει, όσον περί το προχείμενον ζήτημα, τον
&ειότατον τούτον 8νδρα, ούδϊν άλλο μείζον ix της έαντον πολιτείας
της τοιαύτης ήμΐν έγχειρήσεως παραβχόμενον, του άπορρηζαι λέγω xal
άποχόφαι τους ά&έους Ιταλούς xal χαχόφρονας· χαν ως εν τοις άλλοις,
ούτω δη χάν τούτοις το ψευδός παρρηοιάζεται, xal τούτον αυτόν καλόν
διαιρέτην xal κακόν συναφέα τινίς ειπείν ούχ τιδέσ&ηβαν, ως άλλως
της άλη&είας έχούόης xal του αγιωτάτου Φωτίου ούχ απλώς ούδ* ως
έτυχε μετά την πολλών έχείνην χαταδρομήν τους διαβλη&έντας προΰ-
δεζαμένου xal εαυτω xal ταις Έχχληΰίαις ένώααντος, άλλα πρώτον
άπολαβόντος έχέγγυον ασφαλές, ως εις το εξής εύσεβήσουσι xal της
προτέρας βλασφημίας άπόσχονται, καν ες αυτήν, ως ούχ ώφελον, κατ-
ηνέχ&ησαν ήδη δϊ xal το της πίστεως σύμβολον είς αυτόν όρ&ώς

τον, ατέφανον δόξηξ, και τ$ δεξιά ξνλογών τον ήγιααμένον της Κνζίκον μητροπο-
λίτην Άμ,φιλόχιον.
1) Migne, r. 140, α. 173.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
666 I. Abteilung

έγχαράξαντες, καϊ ούτω πιότεύειν άνομολογήόαντες xal μ,ηδϊν

&έναι η άφαιρείν, τον δεν τοιούτον τολμωντα μετά της μερίδος των
της άλη&είας ίχ&ρ&ν καϊ της ψευδούς πλάνης πραότατων rAtarftar
ου μόνον δΐ πρbς αυτόν, αλλά καϊ προς τους έτέρονς τρεις πατριάρχας
τα αυτά διεπράζαντο1), κατά την άρχή&εν 6ννή&ειαν) i) κελεύει πάντα
τον αρχιερατικής προεδρείας χαταζιούμενον, καϊ μάλλον της πατριαρχι-
κής τε καΐ μείζονος, πρbς τους λοιπούς αδελφούς καΐ όνμπατριάρχας
βνβτατικάς έκπέμπειν έπιότολάς. εγκυκλίους, δι ων της οίκονμένης
άπανταχή την οίκείαν διατρανονοιν ενόέβειαν καΐ το ταύτόφρον επί
τη πίατει τοις προλαβονόι πατράόι καΐ όρ&ώς δογματίόαόι* τοϋτο γαρ,
οιμαι, βα&έως νποδηλοϋν το περιλελήφ&αι εν τω κανόνι, ω τους Ιτα-
λούς προόεδέζατο, Ιν δντινα 6 αγιότατος Φώτιος άπόβλητον ηγείται
καΐ άπαράδεκτον, δια δΐ τούτου μέόον καΐ ή κα& ημάς 'Εκκλησία, ως
από της ακολουθίας του καθήκοντος δείκνυται, καΐ 6 πάπας της πα-
λαιοτέρας 'Ρώμης καΐ ή υπ9 εκείνον Συναγωγή ούτως £%g καΐ άποότρέ-
φηται*)' εϋδηλον γαρ έντεϋ&εν, ως ούδ^ν εκείνος άλλο μετεχειρίξετο
ποικίλως του φαινομένου τι πλέον νπονοείν τε καΐ διαπράττεσαι
(ουχί μεμπτέα ποιων, αλλ9 οίκονομίας λόγοις, κατά τους 6οφωτέρους
των Ιατρών, οϊ τάς μέλλουσας νόόους έντέχνως προανακόπτοντες, προ-
φυλακτήριά τίνα φάρμακα τοις εύϋπολήπτοις δέζαο&αι τι των προόδο-
κηόίμων πα&ων πολλάκις έπιδόαόιν), αλλ9 ?) το καΐ αυτούς τούτους
τους 9Ιταλούς μη έπ9 αδείας κέκτηται παραχαράττειν κατά τι το
άλη&ές, ευ είδότας ως τούτω ενέχονται, τω μηδίν άπαδον τ% γνώμΐ]
Γραικών καΐ των αυτών προστατευόντων πνευματικως περί τα &εΐα
καΐ πρbς το όέβας aύτb άνατρέχοντα διαπράττεο&αΐ' εΐ δ9 ουν και τι
τοιούτον τολμήόαιεν, ύπb το άνάΰεμα εΐεν, ως αυτοί προφΦάόαντες

1) Έντεϋ&£ν δήλον, 8τι 6 πάπας Ιωάννης ό 8-ο$ ϊνώσας την ϊαντον Έκκλη-
αίαν μετά τ&ν Έκκίηαι&ν της Ανατολής έόημΑΰΙεναε παοι τοις πατριάςχαις τοντ'
afab όροόβοξον όμωλογίαν πίστεως, άνα&εμ,ατίΰας δηλαδή ως αίςετικονς τονς
πιστεύοντας είς εκπόρευση του άγίον πνεύματος καΐ εκ του νιου.
2) Νοείται ένταϋ&α 6 1-ος κανών της 8-ης οικουμενικής ΰννόδον, ον το
κείμ,ενον δρα πςοχείρως εν τω ά&ηναϊκω Συντάγματι τ&ν Φείων καϊ Ιερών κανόνων,
τ. 2, α. 706.
3) Κωδιξ της λαύρας του δαίον Ά&ανααΐον του Ά&ωνίτον Ι 120, φύλλ. 51b— 52.
Κωδιζ της εν Άγίω *Ορει μονής του JIOWGLOV 274-os, φύλλ. 41 — 42. Tb τεμάχιον,
όπερ ανωτέρω παρετέΦη κατά λέξιν, έλήφ&η εκ του εν άμφοτέροις τούτοις τοις
κώδιξι περιεχομένου „Λιαλόγον, ον έποίηαεν ό άγιώτατος καϊ αοφώτατος πατριάρχης
Κωνσταντινουπόλεως κϋρις Μιχαήλ ό Αγχιάλου πρδς τον πορφυρογέννητον βασιλέα
κϋριν Μανονηλ τον Κομνηνύν περί της των Λατίνων ύπο&έοεως, οτε πολλοί των
υπό τον πάπαν αρχιερέων καϊ επισκόπων καϊ φρερίων είς την Χωναταντινούπολιν
κατέλαβον, των Έκκληαιων ξητουντες την ε*νωβιν καϊ μηδέν τι ίτερον απαιτούντες,
η παραχωρήααι τω πάπα των πρωτείων καΐ της έκκλήτου, δοϋναι & τούτω καϊ το

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
Ά. Παπαδόπουλος-Κεραμενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος τήςΈκκλ. 667

Άφιέμ,ενοι 81 κατά μέρος καΐ wοδών πρακτικά καΐ γράμματα

πατριαρχών της 'Ορθόδοξου Κα&ολικης Έκκλη^ιας^ εν οϊς δηλαδή τον
Φωτίου ή μνήμη διαδοχικώς γεραίρεται, παρατι&εμε&α τώρα ένταν&α
έτερον είδους μαρτυρίας, τοντ αντο λειτονργικάς, την εκ παλαιού
φανερον6ας λειτονργικήν παράδοβιν της προς τον αγιον τούτον άνδρα
διδομένης τιμής. Ή εν τφ Σνναζαρίω της Μεγάλης Έκκληόίας δια-
τύπωΰις^ περί ης εΐπομ,εν τα δέοντα πρότερον, νποβταβα 6νν τω χρόνω
μεταβολήν τίνα, έζηκολον&ει να είναι εν Ιαχνΐ καΐ να όημειοϋται εν
τοις καθ' εχαοτον αιώνα άντιγραφομένοις ι} άνανεονμένοις λειτονργι-
κοΐς ονναζαρίοις, ως άποδεικννονόι πολυάριθμα τούτων αντίγραφα,
διατηρούμενα ίτι καΐ νυν εν ταΐς βιβλιο&ήκαις, οίον εν ταΐς ά^ωνικαΐς,
έ% &ν ό ήγιαόμένος μovaχbς Νικόδημος 6 Αγιορείτης εν τφ οίκείω
Σνναζαριότγι, τφ νυν είς χρή6ι>ν εν τοις έλληνικοΐς ναοΐς, μεταχενώόας
ανέγραψε δίότιχόν τι είς τύν αγιον Φώτιον καΐ την ε%ής διάταζιν'
„(6 φεβροναρίον) Μνήμη τον εν αγίοις πaτρbς ήμον Φωτίον, άρχι-
επιόκύπον Κωνοταντινονπόλεως^ ον ή όύναζις τελείται εν τφ προφη-
τείφ τον τιμίον προδρόμον καΐ βαπτιβτον Ίωάννον, τω ΰντι εν τοις
Ηρεμίας".1) "Ετερον δΐ πάλιν ονναζάριον, το λεγόμενον Synaxarium
Claromontanum r) Synaxaire de Sirmond2), περιέχει εν εαντώ την έξης
διατύπωβιν (6 φεβροναρίον) „Μνήμη τον &6ίον Βαροκννυφίον καΐ τον
εν αγίοις πατρός ημών αρχιεπισκόπου Κπόλεως Φωτίου* τελείται δ^

μ,νημόαννον". Άντίγςαφον τον τνποις άνεκβότον τοντον Οωάόγον ^ωχεν ήμ,ΐν

φιλικώς Χρνΰαν&ος ό Λοπαρέβος, onsg αυτός ούτος έξέγραψε ν εν *Αγίφ *Ο$ει 1-τει
1897-ω* προεξ^όθη dl· το τεμάχιον εκείνο έ£ ετέρου άγνώατον ήμίν αντίγραφαν
vnb L. Allatii (De ecclesiae occidentalis atque orientalis perpetua consensione,
<s. 555). Αντίγραφα πλήρη νπάρχοναιν εν τφ Escurial %al ϊν τιβι βιβλιο&ήκαις τον
* Αγίου "Ορονς (ορά έ. Miller, Catalogue des manuscrits grecs de la bibl. de
l'Escurial, c. 503. S. Lambros, Catalogue of the greek manuscripts on mount
Athos, r. l, c. 393), olov iv ταΐς ήδη μ,νηΰΟ'Βίβαι,ς καΐ εν τ% βιβλίοΰήκ^ της μονής
των Ιβήρων, ης το &ντίγραφον έμ,ελέτηαε Πορφνριος ό Οναπένακης (^eiupe ec-feAH
ΦΟΤΙΛ---Η pascyKAenie ο ΗΗΧΙ, Πετρούπολις 1864, 6. 96—98). Εκ τον διαλόγον
τοντον φανερον είναι, ΰτι Μανονηλ ό Κομνηνός πςοοέκλινεν Ιπί τίνα χρόνον προς
την ovvfav, καΐ ΐΰως αυτός χαριζόρενος ταίς εκ Φράγκων γνναιξ,Ι τον καΐ τοις άκο-
ΙονΟ-οις αντων ε*γένετο τότε ό αίτιος της διαδόσεως δνσμενων περί τον Φωτίον
είδήΰεων δια των λαϊκών συγγραφέων της ανλής τον, οίον των χρονογράφων
Μαναβΰή καΐ Γλυκά' περί των προς την οννίαν δια&έσεων τον Μανονηλ Κομνηνού
σχετική τις νλη ευρίσκεται καΐ εν τω εξής βιβλιαρίωι Α. Theiner et Fr. Miklosich,
Monumenta spectantia ad unionem ecclesiarum graecae et romanae, maiorem
partem e sanctioribus Vaticani tabulariis edita, Vindobonae 1872, a. 6—7.
1) Νίκοδήμον *Αγιορείτον Σνναξαριοτής των δώδεκα μην&ν του ένιαντον,
3-η Μοσις, Ά&ήνηαι, 1868, τ. 1, ΰ. 443.
2) Τττ' άριαμον 1622-ον tv τη βασιλική βιβλιο&ή*Ώ τον ^ολίνον' ον την
περιγραφήν ορά Ιν τω Verzeichnis der griech. Handschriften der kgl. Bibliothek
zu Berlin, τ. l, a. 96.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
668 I. Abteilung

ή αυτόν ύύνα&ζ εν τφ προφητείω τον αγίον προφήτον καί βαπτιότον

Ίωάννον, τω Αντί εν τοις Έρημίας".1) Όμοια πάλιν διατνχωόίς μετά
ϋιύτίχον υπάρχει, εν ετερφ όνναζαρίω, γραφέντι, ετευ 1295-ω καί νυν
ενρι,οχομένω εν τη tiwodixfj της Μόόχας βιβλιο&ήχτ] (άρι&. 354; φνλλ.
227).2) Καί πάλιν εν έτερω αντιγράφω τον 13-ου αιώνος, δπερ ευρίσκεται
εν τη δημοσία αυτοκρατορική βιβλιο^ήκΐ] της Πετρονπόλεως (άρι&. 231,
φνλλ. 166*), ή §η&εΐόα διατύαωόις Ιχει οντω' „ϊ^ αυτή ήμερα (= 6 φε-
βροναρίον) μνήμη τον εν αγίοις πaτρbς ημών Φωτίον, άρχιεπιόκόπον
Κωνόταντινονπόλεως: —
Θνήόκων Φώτιος „Οό ταράττομαι" λέγει,
„#ρΟ£ την τελεντήν ων προητοιμαόμένος".
Τελείται δΐ η αυτόν όύναζις εν τω προφητείω του αγίον προφήτον
καί βαπτιότον Ίωάννον, τω Ζντι εν τοις Ηρεμίας".
Έκτος της οννα&αριχής ταύτης διατνπώοεως, ήτις ευρίσκεται εν
πολλοίς διαφόρων εποχών λειτονργικοΐς 9 ως είπομεν, όνναζαρίοίξ,
νπάρχονόι καί ετεραι πολύ όπονδαιότεραι λειτονργικαΐ είδήόεις περί
της άδιακόπον μνήμης τον Φωτίον ως &γίον της Εκκλησίας. Των
μεγάλων δηλαδή καί έξοχων αυτής αγίων πατέρων ή μαρτύρων αϊ
μνήμαι, δόαι την τέλεοιν άχήτονν ιδίας πανηγύρεως, έοημειονντο κατ
έζαίρεαιν εν τοις ίδια λειτονργικοίς βιβλίοις, τουτέστιν εν τοίς μηνο-
λογίοις τον Εύαγγελίον καί τον 'Λποότόλον' πολυάριθμα λοιπόν των
βιβλίων τούτων αντίγραφα περιέχον6ιν εν έαντοΐς καί το Άνομα τον
1) Acta Sanctonun. Aug. r. l, Parisiis 1867, c. 112. Πρβλ. [Η. DelehayeJ
Le Synaxaire de Sirmond, Brnxelles 1896, 0. 34. Ό λογιώτατος Ιησουίτης Ιωάννης
ό Martinov (Annus ecclesiasticus graeco-slavicus, Bruxellis 1868, σ. 63—64)
έφςόνει, fai μόνον το Synaxaire de Sirmond είχε τον Φωτίον καταγεγραμμένο? iv
τω χορφ των αγίων, καί επειδή εκ τούτον έπέτρεψεν εαντω voc nuwvy, *a a %al
ό Pinius πρότερον, ότι το δνομα του Φωτίον κατεγράφη τάχα ab aliquo privato et
audaci schiematico εν τω αιρμονδιακω σνναξαρίω, δεν ήμέλησε ταυτοχρόνως καί
την μνήμην αυτόν του Φωτίον να προββάλΐ] με λέξεις άαεβείς καί αύ&άδεις
τοαοντον 91 ό Martinov ητο φίλος καί μεταδότης της άλη&εΐας, ώστε, αν καί αυτός
οντος ήτο 'Ρώΰος καί κάλλιστος γνώατης της αλαβικής γραμματολογίας, έβεβαίον μετά
πεισμονής τονς ανντάκτας τ&ν Acta Sanctorum, Ζτι in nullo menologio slavico
mentio fit de Photicr τονΰ' δπερ είναι ψευδός, ως βεβαιούμενα εξ ανωνύμου σνγ-
γραφής Ο ΧΗ3ΗΗ Η rpy^ax-b HHKOXHMa C jiToropua (MocKea 1866, σ. 30)· ης ό
λογιωτατος ΰνγγραφενς ξητως λέγει, ότι εν παλαιοίς αλαβικοΐς σνναζαρίοις, ενρισκο-
μένοις εν τ% βιβλιο&ήκγ της εν Μόσχα Θεολογικής 'Ακαδημίας, το δνομα του
Φωτίον είναι καταγεγραμμένον μεταζν τ&ν αγίων τ% 6-17 φεβροναρίον, κα&α καί
εν τοις ελληνικοΐς σνναζαρίοις' λνπηρον δε είναι, ότι τα σλαβικά ταϋτα συναξάρια
δίν έμελέτή&ησαν είαέτι, αν μη δι9 άλλο τι, άλλα τουλάχιστον δια τον χαρακτηρισμό ν
της καταγωγής τον νυν εν χρήσει παρά τοίς 'Ράσοις ανναξαρικον Προλόγον, ον τα
αντίγραφα δϊν είναι, κα&ά φαίνεται, παλαιότερα του 13-ου αΙωνος.
2) ΑρΧΗΜ. ΒίβΛΗΜίρ-Β, ΟΗΟΤβΜαΤΗΗβΟΚΟβ OUHCaHie ργΚΟΠΗΟβΗ MoCKOB.
σ. 636.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
Ά. Παπαδόπουλος-Κερά μ,ενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος της Έκκλ. 669

πατριάρχου Φωτίου ύπο την 6-ην φεβρουαρίου, παρά δΐ τούτο xal

διάταζιν της άναγνωβτέας τη εορτή αυτού εν τ% Μεγάλτ] Έχχληόία
ευαγγελικής ί) αποστολικής περικοπής9 οίον εν τω μεμβρανίνω Εύαγ-
γελίω Ι Ν° 3 (LVI) της εν Πετρουπόλει δημοσίας βιβλιοθήκης (έγράφη
δε τούτο τω 10-ω η μάλλον τω 11-ω αιών ι1) διατάβοεται ό λειτουργών
ιερεύς εν τη εορτή του αγίου Φωτίου νάπαγγελλη δημοσία τί> ώριόμένον
τη 3-?7 Σεπτεμβρίου Εύαγγέλιον, τουτέότι το της εορτής του Ιερομάρ-
τυρος Άνδίμου Νικομήδειας9 τοϋτ αυτό διατάόαεται εν ετέρω του
11-ου αιώνος Εύαγγελίω, όπερ ευρίσκεται εν τω έκκληόιαότικω βεμι-
ναρίω της Ταυρίδος*)' καΐ πάλιν ίν ετερφ Εύαγγελίφ του 12-ου
αιώνος, ενρκίκομενω εν τ% βιβλιο&ήκΐβ της Μοόχοβιτικής Έκκληόιαατι-
κής 'Λκαδημίας, επαναλαμβάνεται ή αυτή διάταζις*)' αλλά καΐ τέταρτον
καΐ πέμπτον άντίγραφον λειτουργικών Ευαγγελίων της αυτής εποχής,
διατηρουμένων δΐ εν τη βιβλιοθήκη της εν Κιέβφ 'Λκαδημίας4} καΐ εν
τ% βιβλιο&ήκγι του εν Κπόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου*), βε-
βαιοί την αυτήν διατύπωόιν. Εις δ^ Πραζαπόοτολος του 11-ου αιώνος,
ευρισκόμενος εν τη πόλει Κερτζίω, εν τω εκεί έλληνικω ναω του αγίου
Ιωάννου του Προδρόμου, διατάόόει να απαγγέλλεται τη 6-rj φεβρουαρίου
εν τη ΐερα λειτουργία της εορτής του αγίου Φωτίου ή αποστολική
περικοπή ή κα&ωριόμένη δια την έορτήν του αγίου Με&οδίου του
δμολογητοϋ καΐ αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως.6)
Kai ταύτα μίν ικανά, Ισως dl καΐ πλέον ί) [κάνα, προς άπό-
δειζιν, Ζτι ή δια του Hergenr ther καΐ Martinov καΐ τοιούτων ετέρων
συγγραφέων ^σχηματισμένη πρόληψις κατά της &ς αγίου μνήμης του
πατριάρχου Φωτίου είναι παντελώς αβάσιμος' το δΐ παραδοζότατον
είναι, 8τι ot τοιούτοι συγγραφείς άποσιωπώσι rot/ άπb του 880-ου
(ίτονς άχρι πον της αρχής rov 12-ου αιώνος επικρατούντα σεβασμό ν
εν ταΐς λατινικαΐς έκκλησίαις προς την μνήμην του Φωτίου. Το

1) Ε. de Muralt, Catalogue des manuscrits grecs de la bibl. imp^riale

publique, S1 Petersburg 1864, σ. 32.
2) A. JlBaHOBt, FpenecEoe pyKonncHoe Eeaureaie, uaxoAfliuecfl ΒΊ» HOJiOTeK^
TaepH^ecKOH .Hyxoenofi CeMHHapm. Τ)ρα SanHcra HMnep. PyccK. Apxeojior. 06ntecxBa,
Εν Πετρονπόλει 1886, τ. 1, <f. 125 κα! 136.
3) ApxHM. Ceprin, OJHHH MtemecJOB-b BocTOKa, Εν Μόαχ« 1876, τ. 2,
a. VIII καΐ 32. Kcel tldjcsig εκ φιλικών έπιατολών.
4) ApxHM. Cepriu ϊν&. άνωτ. καΐ είδήΰεις εκ γςαμ,μάτων.
6) Έλλην. Φιλολογ. Σνλλογος h Κπόλει, r. 2, σ. 63. Ό Ιν τω Μετοχίω κώδ£
QOrsQov rbv 426-or crgiftpov παςν τγ Caspar Gregory (Prolegomena er. 768)
·. 794-og.
6) A. HeaHOBi,, Fpe^ecidH pyKOinicHun AIIOCTO.IT,, npHuaAJieacaffl,iH ΠρβΑτβΜθΗοκοπ
^epκBH BT» r. Kep^iM. Όρα 3anHcra Miiep. PyccK. Apxeoji. OomecxBa, r. l, 6. 175.
Kai είδήαεις εκ γραμμάτων.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
670 L Abteilung

πράγμα τούτο είναι όήλον εκ της υφισταμένης τότε κατά μακράς

περιόδους δογματικής άμα καΐ αδελφικής βυμπνοίας των πατριαρχών
'Ρώμης, Κωνσταντινουπόλεως, Άλεζανδρείας,Άντιοιείας καΐ Ιεροσολύμων,
εφ' δσον δηλαδή ή 'Ρωμαϊκή Εκκλησία δια των όρ&οδόζων πάπων της
έτήρει τάς γενομένης εν τη 8-rj οΙκουμενική συνάδω (879—880) συμ-
βάσεις καΐ υποσχέσεις' τοϋτ9 ccfab είναι δήλον σαφέστερον εκ των
παλαιών λατινικών νομοκανόνων. Ούτως ό πρεσβυτεροκαρδινάλις Θεό-
δοτός (Deusdedit) εν τω οίκείω νομοκάνονι της 'Ρωμαϊκής Εκκλησίας,
ον αφιέρωσε τω πάπα Βίκτορι τω 3-ω (1086—1087), κάπως εμπαίζει
τους αποδεχόμενους την κατά Φωτίου σύνοδον (869—870) ως δή&εν
8-ην οίκουμενικήν σύνοδον, λέγων quae a suis conditoribus VIIIa
dicitur. *) "Ετερος πάλιν λατινικές νομοκάνων, το έπ' ύνόματι του
αγίου "Ιβωνος φερόμενον Decretum, υπέρ ήτον είς χρήσιν των επισκό-
πων της Γαλλίας &nb του τέλους του 11-ον αιώνος, περιέχει εν τω 4-ω
βιβλίω ταύτα9 „Cap. 76. Constantinopolitanam synodum eam quae
contra Photium facta est non esse recipiendam. lohannes VIII patri-
archae Photio: Illam quae contra Photium facta est Constantinopoli
synodum irritam facimus et omnino delevimus, turn propter alia,
turn quoniam Adrianus papa non subscribit in ea. — Cap. 77. De
eodem. loannes papa apocrisiariis suis: Dicetis quod illas synodos quae
contra Photium sub Adriano papa Bomae vel Constantinopoli sunt
factae, cassamus et de numero sanctarum synodorum delemus".2)
Ούτω μέχρι που της αρχής του 12-ον αιώνος ή 'Ρωμαϊκή Εκκλησία
κατεδίκαξεν είς άχρηστίαν την κατά Φωτίου σύνοδον τ&ν ετών 869—
870, δεχόμενη ως 8-ην σύνοδον αυτήν έκείνην, δι9 ης αύτο^ 6 Φώτιος
είχεν άποδειχ&% iv τ% Λύσει πατριάρχης κανονικότατος, ήγιασμένος
άνήρ, πατήρ xal ποιμήν της 'Εκκλησίας έννομώτατος' τοσούτο dl της
συνόδου ταύτης το κύρος ήτο μέγα εν τ% Λύσει, ώστε καΐ ο t κανόνες
αυτής περιεφέροντο ως υποχρεωτικοί εν τοις παλαιοΐς λατινικοΐς νομο-
κάνοσιν. Ούτως εν τω 7-ω βιβλίω του Decretum περιεσώ&η 6 2-ος
κανών imb τον εξής τύπον*)' „Cap. 149. Quod episcopus monachus
factus ad pontificatum reverti non potest. Ex actione quinta synodi

1) Deusdedit, presbyteri cardinalis tituli Apostolorum in Eudoxia, Collectio

canonum e codice Yaticano edita a Pio Martinucci, praefecto altero bibliothecae
Vaticanae, Venetiis 1869, <s. 1. Εν τω λατινικά τούτω νομοκάνονι κατεχωρίϋ&ηΰαν
καϊ περικοπώ τ&ν πςακτικων των επί Φωτίου συνόδων τ&ν έτ&ν 861 καϊ 879—880,
flg μαρτνρίαν αναμφιβόλως ΰτι των όννόδων τούτων τάς πςά&ις άνεγνωριζεν ή
'Ρωμαϊκή Έκκληαία.
2) 3. Ivonis Carnotensis episcopi opera omnia, έκδ. J. P. Migne, Paris
1855, ff. 285.
3) Αύτό&ι a. 581.

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM
yi. Παιίαδόηονλος-Κεραμ,ενς: Ό πατριάρχης Φώτιος ως πατήρ άγιος της Έκκλ. 671

Constantinopolitanae trecentorum et octoginta trium patrum, sub loanne

papa VIII, cui praefuit Petrus presbyter cardinalis et Paulus Anconi-
tanus episcopus et Eugenius Ostiensis episcopus. Apocrisiarii papae
dixerunt: Hoc nequaquam apud nos habetur, ut quicunque de ponti-
ficali ordine ad monachorum, id est poenitentium, descenderit vitam,
ulterius possit ad pontificatum reverti. Item. Praecepit sancta synodus,
ut quicunque de pontificali dignitate ad monachorum vitam, et ad
poenitentiae descenderit locum, nequaquam iam ad pontificatum resurgat.
Monachorum enim vitam subiectionis verbum habet et discipulatus non
docendi, vel praesidendi, vel pascendi alios".
Kai μετά τοιαντα μαρτύρια, δι ων είναι φανερός ο προς την
μνήμην xal τα ίργα τον Φωτίου όεβαόμος της 'Ρωμαΐχής Έχχληόίας
επί δύο xal πλέον αιώνας μετά τον δεδοζαόμένον εν αγιότητι θάνατον
τον, &πορον είναι ότι ύπάρχονόιν εν τη Λύόει Άνθρωποι πάόΐ] δυνάμει
αγωνιζόμενοι δια όνγγραφων να διαόύρωβι χατά όχοπον την εν τη
Έχχληόία χρατονβαν μαχαρίαν αντον μνήμην αλλά προς τους τοιούτους,
εμμένοντας^ οφείλεται απλώς ή ύπόμνηόις των εξής τον προφήτου Σολο-
μώντος φημάτων* „τότε ότήόεται εν παρρησία πολλή ο δίχαιος χατά
πρόσωπον των θλίβονταν avτbv xal των ά&ετούντων τους πόνονς
αυτόν' ίδόντες ταραχ&ήόονται φόβω δεινω xal έχότήόόνται επί τω
παραδοθώ της όωτηρίας* έροϋόιν εαντοΐς μετανοονντες xal δια ότενο-
χωρίαν πνεύματος οτενάξοντες: Οντος ήν, 8ν ίόχομέν ποτέ εις γέλωτα
xal εις παραβολήν όνειδιόμον' οι άφρονες τον βίον αυτόν έλογιοάμε&α
μανίαν xal την τελεντήν αυτόν &τιμον πώς χατελογία&η εν νιοϊς Θεον
xal εν άγίοις 6 κλήρος αντον έβτιν; αρά έπλανή&ημεν άπο οδού αλη-
θείας xal το της δικαιοσύνης φως ούχ Ιλαμψεν ήμίν".1)
Εν Πετρονπόλει, 5 όχτωβρίον 1898.
Ά. Παπαόόπονλος-Κεραμενς.

1) Σοφία Σολομώντος ε', 1—24.

t

Brought to you by | Nanyang Technological University

Authenticated
Download Date | 6/1/15 8:38 AM