Gitta Jacob •Hannie van Genderen SF' WQ

Laura Seebauer

M O D
TERAPİSİ
• •

DİĞER YOLLARDAN GİTMEK

Ya şam öRünTüLeRini
aNLamakve
deĞiş T İRmek
Scanned by CamScanner
 Dr. Gitta Jacob,
Kin. Psi. Hannie van Genderen,
Kin. Psi. Laura Seebauer

Mod Terapisi:
Di ğ er Yollardan Gitmek
Ş ema Terapi'yi temel alan
bir kendine yardım kitabı

Ç evirenler
Nihan Azizlerli, Muharrem Soykut

Edit ör
Miray Ş aşıoğlu

Scanned by CamScanner
 Mod Terapisi: Diğer Yollardan Gitmek
Ya şam ör ünt ülerini anlamak ve de ğiş tirmek
Andere Wege gehen
Lebenmuster verstehen und ver ândern - İç indekiler
ein schematherapeutisches Selbsthilfebuch
Copyright ©2011 G.Jacob, H. van Genderen, L. Seebauer
Copyright © 2014 Psikonet Yayınları

Türkç esi: Nihan Azizlerli, Muharrem Soykut

Edit ör: Miray Şa şıoğlu (Klinik Psikolog)
İç ç izimler: Claudia Styrsky
Yayına hazırlayan: Cem Çobanlı
.
1 Basım : Nisan 2014 Önsöz .
.
10 Basım: Nisan 2018 1 - Giriş
ISBN: 978 -605 -85471-1-7
Bölüm I - İç sel Yanları Tanımak t
Baskı ve Cilt:
.
GD Ofset Matbaacılık ve Tie. San A.Ş. 2 - Çocuk Modları £
Atat ürk Bulvarı, Deposite Alış veriş Merkezi 2.1 incinmiş Çocuk Modları
A 5 Blok, 4.Kat No: 407 2.2 Kızgın ve Dürt üsel Çocuk Modları
İkitelli OSB, Ba ş ak ş ehir - İstanbul
2.3 Mutlu Çocuk Modu
Tel.: (0212) 671 91 00
Sertifika No : 32211
3 - Uyum Bozucu Ebeveyn Modları
Psikonet Yayınları 3.1 Baş arı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Modu
Valikona ğı Cad., Çam Ap„No: 161/8 3.2 Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn Modu
Şişli 34363 - İstanbul
.
Tel : ( 0212) 231 84 43
3.3 Cezalandırıcı Ebeveyn Modu
Faks: (0212) 231 22 77
info@psikonet.com 4 - Başa Çıkma Modları
www.psikonet.com 4.1 Teslim Olma
Bu kitabın tüm yayın hakları Psikonet Yay
4.2 Ka çınma
ınları'na aittir. Bu kitabın 4.3 A şırı Telafi
hiç bir bölümü, yayıncıların yazılı izni olmadan, fotokopi
ve kayıt alma
veya herhangi bir veri deposu ya da bilgi
çekme sistemi gibi, şimdi
bilinen ya da bundan sonra icat edilecek olan elektronik, mekanik veya 5 - Sa ğlıklı Yetişkin Modu
diğer ara ç larca tekrar basılamaz veya ü
retilemez veya kullanılamaz .
Bölüm II - içsel Yanları Dönüştürmek
6 - incinmiş Çocuk Modlarını iyileştirmek
6.1 iletişim Kurmak
6.2 incinmiş Çocuk Moduyla Daha iyi ilgilenmek

Scanned by CamScanner
 7 - Kızgın veya Dürt üsel Ç ocuk Modlarını Kontrol Altına Almak
7.1 Kızgın veya Dürtüsel Ç ocuk Modlunu Daha İyi Tanımak
7.2 Kızgın veya Dürt üsel Ç ocuk Modlarını Sınırlamak
„
121
123
126
Ö nsö z

8 - Mutlu Çocuk Modunu Güçlendirmek

8.1 Mutlu Ç ocuk Modunuzla İleti şim Kurmak
8.2 Mutlu Çocuk Modunu Güçlendirme Alıştırmaları 138

9 - Uyum Bozucu Ebeveyn Modlarını Sınırlandırmak 141

9.1 Uyum Bozucu Ebeveyn Modlarıyla iletişim Kurmak 142
9.2 Ebeveyn Mesajlarının Azaltılması 148
m
10 - Ba şa Çıkma Modlarının Azaltılması 153
10.1 Ba ş a Çıkma Modlarını Tanımak 154
ünümüzde Şema Terapi yakla şımı, Almanca konuşulan ülkelerde
10.2 Ba ş a Çıkma Modlarını Azaltmak 157

11 - Sağlıklı Yetişkin Modunu Güçlendirmek 167

VJgiderek yaygınlaşmaktadır. Bir çok meslektaş ve danışan bu yakla
şıma ilgi duymaya başlamakta ve çalışmalarını bu yöntem üzerinden
¬
4
sürdürmek ya da bu yöntem ile tedavi görmek istemektedirler. i
's
•

«A Bölüm III -Ekler

Modlara Toplu Bakış .
. 177
. 179
Bunların yanı sıra, bu terapi alanında, geçtiğimiz yıllarda heyecan
verici gelişmeler yaşanmış tır: Henüz on yıl kadar önce öncelik; yaygın,

M Ç alış ma Ka ğıtları
. 184 uygunsuz kişilik kalıplarını tanımlayan şemalara aitti. Bunlarla ilgili.
New York’tan Jeffrey Young ve arkada şları ( 2006, 2008) tarafından

m
m
Terimler Sözlüğü
Kaynak ça
. . 211
. 215 kaleme alman, hem terapistlerin hem de konuyla ilgili diğer kişilerin ve
hastaların yararlanabileceği muhteşem bir literatür bulunmaktadır.*
Ancak, Şema Terapi popülerlik kazandıkça, önceliği gitgide, bu ki¬
tapta da açıklanmış olan Şema Modları’yla doğrudan çalışmak almış
m
¬

.
tır Bu ağırlıkmerkezi kaymasının altında yatan neden muhtemelen,
şımının, orijinal Şemalarla çalışmaktan genellikle
'M
Ş ema Modu yakla
.
çok daha pratik ve “ kullanışlı” olmasıdır Örneğin kişiler, halihaz
ırda
kadar daha kolay
hangi Ş ema Modunda bulunduklarını bir dereceye

m hissedebilmekte ve ayırt edebilmektedirler. Böylelikle,

duyguları, bu

m 7

1
^
6

Scanned by CamScanner
 M O D T E R A Pİ S İ

görece basit “ sınıflandırmayı" kullanarak

doğrudan ve hedef odaklı bir Bu kitap, Maastricht (Hollanda ) bulunan RJAGG ve Maastricht
biçimde değiştirmek , bunu Ş emalarla yapmaktan genellikle daha kolay ^
Üniversitesi ile Breisgau'da bulunan Freiburg Üniversitesi klinik psi¬
olmaktadı r. Bu yakla şımla ç alış mak bizi ki ş isel olarak heyecanlandır¬ koloji çalış ma gruplarının olu ş turduğu muhteşem işbirliğinin meyve¬
maktadır çünkü bu yakla şımda hem düşünceler hem de duygular lerinden biridir. Bize birçok ilginç iç görti ve prop:kazandırmış otan bu
dikkate alınmakta ve güncel sorunların yanında bu sorunların çocuk¬ işbirliğinden büyük mutluluk duymaktayız. Beltz Yayınevi'nden Karin
luktaki kökenleri de kendilerine yer bulmaktadır. Ş ema Modlarıyla Ohms ve Dr. Svenja Wahl, bize inanılmaz güvenilir, özverili, ilgili ve
çalışırken hasta ve terapist ortak bir düzlemde buluş
makta; duyguları etkili bir biçimde destek verdi. Claudia Styrsky, bakmaya doyama¬
-
daha iy i anlamanın ve davranış örüntülerini belirli ihtiyaçların daha iyi dığımız harika karikatürler çizdi... Hepinize tüm kalbimizle teşekkür
dikkate alınmasını sağlayacak şekilde değiştirmenin yollarım birlikte ederiz! Son olarak, destekleri bizim için aynı derecede önemli olan
aramaktadırlar. e ş lerimize ve ailelerimize, bu boş zaman ve haftasonu oburuna gerekli
hoş görüyü gö stermeye hep (ve bir kez daha) hazır olduklarıiçin teş
ek¬
P
Bu gelişmelerle birlikte, son yıllarda, terapistler için mod yakla
şımıyla terapötik çalışmaları anlatan ilk kitaplar da yazılmış tır Arntz
(
¬

kür ederiz!.. fI!

rtt rM
'

ve van Genderen, 2010; Jacob ve Arntz, 2011). Eğitimlerde karşılaş

¬

terapistler, bu
Freiburg ve Maastricht,İlkbahar 20U

tığımız ve çalışmalarını bu kitaplara göre ş ekillendiren

Gitta Jacob
\ /y t
Şema Modu yaklaşım ı nı meslekten olmayan ilgili kişiler veya hastalar Hannie van Genderen
için daha açık bir biçimde sunan bir kitap olup olmadığı sorusunu
, Laura Seebauer

liS bize gitgide daha sık sormaya başlamışlard ı. Yani , Beltz Yay
nizdeki bu kitapla ilgili önerisini bizimle görüş tüğünde, zemin çoktan
hazır bir durumdaydı... Bu kitabın amacı, bir yandan Şema Modu
ınevi eli¬

İKİ
kavramım konuya ilgili kişiler için anlaşılır kılmak olurken, diğer yan
¬

dan da bireylerin kendi modları üzerinde kendi kendilerine nasıl çalı

¬

şabileceklerine ve b ö ylece de kendilerini olumsuz duygular ı ele almak

ÜS için kullanılan, uygun olmayan yolları azaltarak nasıl değiş tirebilecek¬

m
^mm
•/- v .iL-Aİ
:
lerine kılavuzluk etmektir. Dolayısıyla, bu kitaptan bir kendine yardım
kitabı olarak yararlanılabileceği gibi (Ş ema) Terapiye e şlik eden bir
kaynak olarak da yararlanılabilir. Anlaşılamayabileceğini düşündü¬
ğümüz psikoloji terimleri, kitabın ekler bölümündeki Terimler Sözlü-
ğü’nde açıklanmıştır. Terimler Sözlüğü’nde bulunan bu kavramlar,

mt
lisL
metin içerisinde ile gösterilmektedir.

mm
aSilil
» F#
8
9

rWPlBffi

Scanned by CamScanner
 1 Giriş

Vaka Ö rneği
34 ya şındaki Kerstin B. düzenli bir ilişkisi ve 4 ya şında bir oğlu olan, yarı
zamanlı olarak çalışan bir resepsiyon görevlisidir. Aslında, insan ilişki
¬

lerinde ya ş anan k üçük ş eyler Kerstin'i duygusal olarak s ürekli huzursuz

ediyor olmasa Kerstin'in hayatı tamamen yolunda gitmektedir Örneğin, .
tam zamanlı ç alışan iş arkada şları kendi aralarında, onun anlamadığı bir
.
ş aka payla ş t ığında, Kerstin tedirginlik duyabilmektedir B öyle durumlarda
kendini bü sb üt ün reddedilmiş, dışlanmış, sanki hiçbir yere ait de ğilmiş
-
gibi hissetmekte ve sonra da kendini genellikle işine vermekte dir. Ancak ,
bunlar ın yan ıs ıra, herhangi birisi tarafından utand ırd ığı nda fazlaca k ü s -
tahla şabildiği de olup, sonrasında hem kendine hem de diğer insanlara
öfke duyabilmektedir.
.
Kerstin, bu sorunu hayat ı boyunca ya ş amış tır .. Belki de bu sorunun
alt ında, Kerstin'in ç ocukluk döneminde ç ok sık taşınmış olması ve yeni
sınıf arkada şlarının Kerstin’i tanımalarının ilk zamanlar ında onu reddet¬
¬

melerini tekrar tekrar deneyimlemi ş olmas ı yatmaktad ır. Kerstin, 12 ya

I şından itibaren, içinde bulunması zor bir sınıfta iki yıl boyunca şiddetli
mobbinge maruz kalmış t ır.
bir

Bu , size bir yerlerden tanıdık geliyor mu? Belirli duygula

r hayatınıza
ğ u i çin inatçı kalıplardan kolay kolay kur ¬

sürekli müdahalede bulundu

kitapta , Ş ema Terapi olarak adlandırılan, psi-
tulamıyor musunuz? Bu

il 11

Scanned by CamScanner
r
MOD TERAP İ S İ
koterapideki gü ncel bir gelişmeyi tanıyacaksı nız. Şema Terapi’nin he¬
defi böyle örü ntülerin kökenlerini anlamak, bunları n gü nl ü k yaşan ¬
tınız üzerindeki etkilerini incelemek ve değişiminizi, kendinizi daha iyi
hissetmenizi, kendinizle ve ihtiya çların ı zla , diğerlerini gözden kaçı r¬
madan , daha iyi ilgilenmenizi sağlamaktır.
Şema Terapi, Davran ışçı Terapi’ nin geliştirilmiş bir biçimidir ve
farklı birçok psikoterapi yaklaşı m ı n ın fikirlerini birleştirmektedir.
Aşağıdaki liste, farklı terapi yönelimlerinin Şema Terapi ü zerinde etki¬
li olmuş odak noktalarına genel bir bakış sunmaktadı r.
Şema Terapi ’ ye etki eden terapi yakla şı mlar ı
Biliş sel Davranışçı Terapi. Değişim ve tamamen somut problemler üze¬
rindeki vurgu
Derinlik Psikolojisi. Psikolojik sorunların birç ok durumda çocukluk ve
gençlik dönemi koşullar ıyla ilintili olduğu kavrayışı
Pslkodrama ve Ge ş talt Terapi. Duyguların değiştirilmesi teknikleri
Hümanistlk Terapl/Danışan Odaklı Psikoterapi, insani ihtiyaç ların odak
noktası oluşu ve psikolojik sağlığın, sadece kişilerin kendilerine özgü ihti¬
ya çlarının yeterli ölçüde karşılanmasıyla mümkün olduğu vurgusu
Duydular, Şema Terapi’de çok merkez î bir rol oynamaktad ı r. Çocukluk
dö neminde diğer insanlarla edindiğimiz deneyimler, birer yetiş kin ola ¬
rak duygu d ü nyam ı z ü zerinde b ü yü k bir etkiye sahiptirler, örneğin ,
çocukluğunuzda reddedilme ve utancı deneyimlemişseniz ( belki bur¬
nunuz büyük diye birileri okulda sizinle dalga geçmiş veya belki
babanız her defası nda sizin ağlayışınıza alaycı bir
şekilde gülm üşse)
bir yetişkin olarak da kendinizi, diğer
insanların hiçbir kastı olmasa
bile, reddedilmiş ve utanm ış hissetmeniz
muhtemelen daha kolay ola
caknr. Bu duygular baş ka sorunlara yol a
çar - belki kendinizi çok fazla
geri çekecek ve neredeyse
hiçbir iliş kinizi sü rd üremeyebilecek ya da hiç
uygun olmamas ı na rağmen sü
rekli agresif tepkiler verebileceksiniz.
lı
Giriş
Bu nedenle, Şema Terapi’de hangi olumsuz duyguların sorunları
oluşturduğunu ve bu duyguların nereden kaynaklandığını anlamak ilk
sırada yer almaktadır. Buradan hareketle, bu duyguların yaşantınızda
.
halihazırda hangi sorunlara yol açtığını anlamak çok çok önemlidir Ve
son olarak ö nemli olan , duyguların ızı ve davranışlarınız ı, daha mutlu
hissetme ve ihtiyaçları daha iyi karşılama yolunda nasıl değiştirebile -
ceğinizdir.
Anlama
Problematik duygular ve bunlarla ilgili olan durumlar, bir bireyin farklı
farklı içsel yanlara sahip olabileceği d üşün üldüğünde daha iyi anlaşı¬
labilir. Bu içsel yanlar “ Modlar” (Mod) olarak adland ırılmaktad ır. Bizler
Şema Terapi’de, aşağıda belirttiğimiz yanlan temel almaktayız:
.
Çocuk Modları İnsanların çoğu aslında onlara kendilerini pek de
yetiş kinmiş gibi hissettirmeyen; kusurluluk, değersizlik, mutsuzluk
veya yoğun öfke, meydan okuma ve hiddet gibi duyguları tan ımaktad ır.
Bu yanlar, Şema Terapi’de “ Çocuk Modları” olarak adlandırılmaktadır.
Bu çocuksu yanlar tam olarak geliş ememiş tir çü nkü belirli çocukluk
dönemi ihtiyaçları yeterli ölçü de karşılanmamış tır.
.
Yetiş kin Modları G üçlü Çocuk Modlarma sahip birçok insanın , kendi¬
lerini değersizleştirmelerine ya da güçl ü bir biçimde baskılamalarına
neden olan yanları da vard ı r. Bu da çoğunlukla bireylerin kendilerine
özgü geçmişleriyle ve onlar için “ model ” görevi görm üş kişilerle;
örneğin reddeden ebeveyn, mobbing yapan sınıf arkadaşları , kardeşler,
vb ile ilgilidir. Şema Terapi’de bu içsel yanlar “ Yetiş kin Modları ” olarak
- adland ı rılmaktadır. Buradaki ebeveyn kavramı yalnızca anne ve babayı
değil aynı zamanda çocukluk ve gençlik dönemlerinde önemli taşıyan,
iletişimde olduğu tü m yetişkinleri de işaret etmektedir.
Başa Çıkma Modları. Zorlu duygularla karşılaşan bireylerin , bu duygu -
Scanned by CamScanner

MOO TERAP İ S İ
lann şiddetini azaltabilmek
veya bunlar ı ba ş kaları ndan gizleyebilmek
ö rü ntü lerini ortaya koydukları gerçeği
için m ü mkü n olan tü m davran ış
gitgide daha açık duruma gelmektedir örneğin
, , sosyal geri çekilme
veya alkol ve uyu ş turucu madde kullan ı m ı bunlar aras ı nda sayı lmak¬
tadır. Gerçekte zayıf hissederken çok fazla “ bö b ü rlenmek ” de yine
bunlardan biri olabilmektedir. Olumsuz duygularla ba şa çı kı lması na
hizmet eden bu içsel yanlar, “ Başa Çı kma Modları" olarak adlan ¬
d ı rılmaktad ır.
Sağl ı kl ı Yetişkin Modu. Bireyi , hiç ku ş kusuz yaln ı zca olgunla ş mam ış
olan veya uygun olmayan öğeler değil aynı zamanda bunlarla birlikte
sağlıklı ve doğru işleyen bileşenler oluşturmaktad ı r. Yaşam ı doğru
organize etmekte, sorunlar ı çözmekte, iliş kileri y ü r ü tebilmekte
başarılı olan içsel yan, “ Sağlıklı Yetişkin Modu ” olarak adlandırılmak¬
tad ır.
Mutlu Çocuk Modu. İ nsanlar bir yandan da eğlenceye, neşeye ve sak¬
ince rahatlamaya gereksinim duyarlar. Bu olumlu ve hoş duygular
Şema Terapi’de “ Mutlu Çocuk Modu ” olarak adlandı rılmaktad ı r.
Bu içsel yanların tü m ü kitabın ilk kısm ı nda a çı klanmaktad ı r. Bu
kısımda önemli olan, bu modların nasıl ve neden geliş tiğini, nasıl his¬
settirdiklerini, ne zaman ortaya çıktıkları n ı ve hangi davranışlarla iliş¬
kili oldukları nı anlamaktır. Böylece, belirli bazı sorularla bu modları n
kendinizde ne ölçülerde bulundukları n ı sınayabilirsiniz. Kendi mod-
larımzın ve diğer insanların modlarmı n her birini nası l ayırt ede¬
bileceğinize ve tan ımlayabileceğinize yönelik örnekler verilmiştir.
De ğişim
Kitabı n ıkmcı kısmın ı n konusu, bu modlan hangi stratejileri ve
al ıştı rmaları kullanarak değiştirebileceğ
maçı, guç durumlarla karşılaştığınızda aslında
.
inizdir Tü m bu değişimlerin
nasıl davranmak isti¬
14
CIM»
yorsan ı z öyle davranman ı z ı ve ihtiyaçları n ı z ı daha iyi algılamayı ve
karşı lamayı öğrenmenizi sa ğlamaktı r. Bunun için size farklı d ü
zey¬
lerde al ıştı rmalar ve değişiklikler ö nermekteyiz
:
Bilişsel / Düşü nsel. Düşü nceler (ya da biliş ler) d ü zeyinde ilk olarak
ok şey
önemli olan, farkl ı içsel yanlarla ilgili m ü mkü n oldu ğu kadar ç
keşfetmek ve gerçekç i değiş im planlan oluş turmaktı r. Metinde alan
yer
kayı tlar ve çal ış ma sayfalar ı size bu konuda yard ı mcı olacaktı r.
Duygusal / Duygulan ı msal. Zorlu duygular ı n deği şimi ü zerinde
doğ rudan nası l çal ışabileceğinizi göstermek ü zere s ı klı kla önerilerde
bulunulur. Bunları n yanı nda imgeleme çal ışmaları da s ıklıkla ö neril¬
miş tir. Bu al ış tı rmada kişinin yaptığı, belirli bir durumda belirli bir
biçimde davranmayı hayal etmektir. Bu teknik, basitçe aynı durum
üzerine d üşü nmekle açığa çıkarılan duygulardan çok daha güçl ü olan
duyguları a çığa çı karabilmektedir.
Davran ışsal / Eylemsel. Davran ış kal ı pları n ın değiş tirilmesi genellikle
bilişsel ve duygusal çal ış man ı n ard ı ndan gelmektedir. Metinde,
kökleş miş davran ış kal ı plar ın ın değiş tirilmesine ilişkin ö nerilere ve
örneklere tekrar tekrar rastlayacaksınız.
Doğal olarak, her insan eşsizdir ve her insanın içsel yanlan diğer¬
lerinden farkl ılık gösterir. Buna göre, bu kitabı n farklı okurları da bu
kitaptan farklı yararlanacaktı r. Belki sizi ilgilendiren , yaln ızca bu yeni
terapi yaklaşımı ile ilgili biraz bilgi edinmek ya da kendinize veya
ba ş kaları na bir de bu yakla şı m ın perspektifinden bakmaktır. Belki de
şiddetli bir duygusal sorun altında ezilmekte ya da sizi uzun s üredir
rahatsız etmekte olan belirli davranış kal ı plarını değiş tirmek istemek -
.
tesinizdir Bununla birlikte bu kitap, ciddi psikolojik rahatsızl ıkların
mevcudiyetinde kesinlikle terapi görevi görmeyecektir.
Umarı z ki bu kitapta, kendinizle ve içsel yanlar ını zla yü zleşebil -
menin heyecan ı n ı yakalayabilirsiniz. “ İçinize yapacağı n ız yolculukta ”
iyi eğlenceler dileriz!
15
Scanned by CamScanner
I
w

p
' 1
İç sel Yanları
Tanımak

t
i

17

-
zaırar sSSTi V A' -'

Scanned by CamScanner
 2 Çocuk Modlar ı

jrimi zaman her insan bir çocuk gibi hisseder ve davranır. Ancak,
J\.çocuksu davran ışların uygun olmayacağı durumlarda bu yan ¬
larım ız ı çoğunlukla kontrol altı nda tutarı z. Kişinin çevresini ve çev¬
resinde bulunan insanları algılayış biçiminin çocukların algılayış biçi¬
miyle benzeş tiği bu “ haller ” Çocuk Modları olarak adland ı rılı r, ör¬
neğin çocuklar, baş kaları yoğun duygular içindeyken kendilerini
onlar ı n yerine koymakta çoğunlukla güçl ü k çekerler; bu ayn ı zamanda,
bu modda bulunan yetiş kinler için de geçerli olabilir. Çocuk Modları
diğer yandan kişinin çevresine ve çevresindeki insanlara tepki verme
biçimi yö n ü nden de çocuklarla benzerlik gösterir. Bu biçim, kendini
özellikle, davranışların akılla kontrol edilmesinin zor olduğu durum ¬
larda ortaya koymaktadır. Örnek vermek gerekirse, Çocuk Modlarında
ş unlar gerçekleşebilir: Kişinin, yö neticisiyle yaptığı gergin bir gö rüş me
s ı rası nda ağlamaya başlaması veya kişinin eşiyle yaşad ığı bir tartış ¬
man ı n ard ı ndan çaresizlik duygusuyla kapıyı sertçe çarpı p çı kması.

II Ç ocuk Modları, tek başına içinde bulunulan mevcut durum aracılığıyla

H açıklanamayacak olan çok güçlü ve yoğun duygular hissedildiğinde
aktif duruma gelirler. Kişinin kendisi veya kişiye dışar ıdan bakan insanlar;
mutsuzluk, öfke, utanç ve yalnızlık gibi duyguların aslında abartılı bir bi¬
çimde hissedildiğinin ç oğunlukla farkındadır. Buna rağmen, kişiler Çocuk
Modundayken bu duygulardan kurtulmakta ba şarılı olamamaktadır.
18
19

Scanned by CamScanner
 Ç ocu » Median
MOD TERAP İ S İ

Çocuk Modları genellikle, baş

kaları taraf ı ndan reddedildiğimizi, yal -
mz bırakıld ığı mız ı veya baskı alunda
tutuldu ğumuzu hissettiğimizde ak¬ Temel Duygusal İ htiyaç lar
tif hale gelirler. Yakı nl ı k, gü venlik veya otonomi gibi s ü bjektif temel in ¬
tehdit altı ndad ı r ( Bkz. Tablo, sayfa Temel duygusal ihtiya ç lar, her insanda var olan ana ihtiyaçlardır. Bununla
sani ihtila çlar bu dutumda birlikte bu ihtiyaçlar çeş itli derecelerde kendilerini gösterebilirler. Bu temel
Sözgelimi, uzun zamand ı r gö rmek istedi ğ iniz bir filmi izlemek ü zere bir¬
ihtiyaçlar Şema Terapi de 5 alana ayr ı lmaktad ı r ( Young. 20081:
likte sinemaya gitmeyi teklif etti ğ iniz arkada şı n ız bu teklifinizi reddetti; (t ) Diğer insanlarla kurulan g ü venilir bağ/ur 8u alan, gü venlik istikrar
, ,
bu nedenle kendinizi hayal k ı rı kl ığı na u ğ ram ış , sevilmemiş ve terk edil¬ ilgi/bak ı m ve ba ş kalar ı taraf ı ndan sevilme ve kabul görme ihtiyaçlar ını
miş ve hatta ö fkeli hissedersiniz . Arkada şı n ı z ı n , teklifinizi reddetme ne¬ kapsamaktad ı r.
denlerini aslı nda çok iyi kavrayabilmenize ve tarafs ı z baktığı n ı zda , onun (2 ) Bağımsızlı k , yeterlilik ve kimlik duygusu. Bu alan, bireyin hangi konular ¬
da ba şar ı l ı oldu ğ unu ve kendini elifler insanlardan ine çıkaran şeylerin
sizi terk etmediğini veya terk etmeyeceğini gö rü yor olman ı za rağmen
neler oldu ğ unu kavray ışı n ı i çermektedir.
güçl ü duyguları n ıza yenilerek ağlamaya ba ş layabilir veya yata ğınıza (3) özg ürlüğü, haklı ihtiyaç ve duyguları ifade etme
sığı nabilirsiniz. Böyle tepkiler gösteriyorken , arkada şı n ı z ın davran ışın ı, .
<4 ) Kendiliğindenlik eğlence ve oyun
insanlarla aran ı zdaki güvenilir ba ğlara olan temel ihtiyacı nı za yönelik bir (5) Gerçek çi sınırlar, ö zellikle çocuklar ı n kendi sı n ı rlar ı m tan ı maları ve bu
sald ı rı ym ış gibi hissediyor olabilirsiniz. Bir bireyin psikolojik zorunları s ı n ı rlar ı n d ışar ı dan konuluyor olması ö nemlidir.
ne kadar şiddetliyse bu bireyin Çocuk Modlarını yaşaması da çoğunlukla Psikolojik bak ı mdan sab ı kl ı bir insan iç in, hayat ı, bu ihtiyaç lar ı n büy ük
"

o kadar yoğun olmaktad ı r. Dolayısıyla , objektif bir biçimde değerlendiril¬
diğinde küçü k ve önemsiz olan tetikleyiciler, hayli zorlayıcı duyguları
tetikleyebilmektedirler - burada , bir kişinin , işyerine yeni ald ığı bir
giysiyle gitmesi fakat kişinin iş arkadaşları n ı n bu giysiyle ilgili herhangi
bir iltifatta bulunmaması örnek olarak verilebilir. Kişinin iş arkada şları
muhtemelen yalnızca baş ka ş eylerle meşgul olduklarından bu giysinin
farkında varamam ışlard ı r ancak bu durum kiş ide, yoğun yaln ı zlık ve
sevilmiyor olma hislerini açığa çıkarabilir. Bu böl ü m ü n devam ı nda , kimi
durumların bazı insanlarda Çocuk Modunu niçin hızlıca “ devreye soktu ¬
ğunu ” öğreneceksiniz.
ö lçü de kar şı land bi
" ığı ç imde ş ekillendirebilmek daha kolay cima «:a ü Y.
Çocuk Modları n ı n Üç Tü rü.Çocuk M odları üç tü re ayrılır. Bunların ilki
çoğunlukla utan ç, yaln ı zl ı k, korku , mutsuzluk veya tehdit altında his ¬
setme gibi zorlayıcı ve ac ı verici duygularla birlikte seyreden tü rd ü r.
Bunlar ayn ı zamanda İ ncinmiş Ç ocuk Modu olarak adland ı rılmaktadır.
İkinci kategori agresiflik , ö fke, d ü rtüsellik ve karşı gelme gibi duy¬
gularla karakterize olmaktad ı r. Bunlar, Kızg ı n veya D ü rtüszl Çocuk Modu
olarak adland ı r ıl ı r. D ü rtü sellik, bireyin içinde bulunduğu an‘a gö re,
doğacak sonu çlar ü zerinde d üşü nmeden davranış ta bulunmas ı anla ¬
m ı na gelmektedir. Bir çal ışan ı n , patronunun yapağı eleş tirel yorumla ¬
rı n kendisinde yaratuğı öfke ve incinmişlikle, eve d ö n üş yolunda özel¬
likle riskli ara ç kullanması buna ö rnek gösterilebilir.
Üçü nc ü Ç ocuk Modu , Mutlu Çocuk olarak adland ı rı lan sa ğl ı klı bir
içsel yand ı r. Kiş i bu moddayken neşe veren ve merak uyandıran oyun ve

J 21

Scanned by CamScanner
 MOD TERAPİ Sİ

.
yaşantıların tadını çıkarabilir Zaman zaman bu modlann
birinde ol¬
Catua Hilmi

duğunuzu düşünüyorsanız, bulunduğunuzu düşündüğünüz

size göre uygun olabilecek bir ad vermeniz çok yararlıolabilir.
modlari j
n İnsan mutsuzluğun da ö fk «nin d# n olduğunu bilir, Oyf«ys«. Bir
* ğini
H Çocuk Modunun aktif hale gelip çelmedi /•hissettiklerinizin
yalnızca " tamamen normal" duyquler olup ölmediğini nasıl anlayabilir ¬
İncinmiş Çocuk Modu Kızgın ve Dürt üsel Mutlu siniz ?
Çocuk Modu Çocuk Modu .
Aslında t üm insanlar, aktif olan Çocuk Modlannd ı hissedilen duyguları
Modun size göre adı: Modun size göre adı: tanımaktadırlar. Burada belirleyici fark sudur. Çocuk Modlari genellikle ko¬
Modun size göre adı:
lay fark edilmeyen nedenlerle aktif duruma gelirler re bu modlar tarafın¬
dan uyandı rılan duyqular asın yoğun biçimde açıda çıkar. Çocuk Modlan
için söylenebilecek bir başka tipik özellik de bu modlarda bulunan kişilerin
>• Mutsuzluk >- Yoğun, Hiddet > Hafiflik, Canlılık duygularını ve ç evrelerine gösterdikleri tepkileri güçlükle kontrol edebili¬
> Yalnızlık ve Ö fke > Meraklı Olma yor olmalarıdır.
> Umutsuzluk > Dürtüsellik > Eğlenme,
> Çaresizlik Karşı Gelme, Neşelilik
> Utanç "inatçılık” > Güvenlik 2.1 incinmiş Çocuk Modlari
> Terk Edilmişlik Disiplin Eksikliği
İncinmiş Çocuk Modlari çeşitli duygularla birlikte hareket edebilmek
¬

tedir Birçok insan, özellikle hangi duyguların kendileri için sorunlu

.
. çmiş,
olduğunu oldukça iyi ifade eder İnsanların bir yandan da iç içe ge
V karmaşık duyguları deneyimlemeieri ender rastlanan bir şey değ ildir .
eksiksiz olmasa da size, kendi üze¬
A şağıdaki örnekler hiç kuşkusuz
k a; rinizde yapacağınız arayışta fikir verebilirler. Vaka
örnekleri de İncin¬ .
ğini kavrama¬
miş Çocuk Modu’nun hangi durumlarda ortaya çıkabildi
nıza yardımcı olacaktır.
L
sr . birileri tarafından terk
1 Terk Edilmişlik Bazı bireylerde, kendilerinin
' edilmiş oldukları hissi veya yakın gelecekte
kesinlikle terk edilecekleri
ı
kaygısı egemendir. Yalnızlık ve terk
edilmişlik, hem tanımadığım z
.
m tf.s.
•
insanlar arasında heın de yakınlar
İncinmiş Çocuk Modu’nda bulunan
ımızla birlikteyke n ya şanabilir
ve kendilerini özellikle yaln
, kendilerinin çocukluk ve genç
ı z ve
lik dö¬
terk edilmiş hisseden insanlar ıkl ıkla ifade
terk edilmiş olduklarını s
İncinmiş Çocuk Modu için “küçük Lisa ”, Kızgın Çocuk Modu için ise ı nemlerinde önemli kişilerce terk etmi ş,
bazılarının babaları
aileyi
“inatçı keçi” bu adlara örnek olabilir. Böyle yaparak kendi Çocuk Mod j - ederler, örneğin, bu bireylerin
insanlar ölmüş olabilir ya
da baz ıları ço -
lamızla daha kolay iletişim kurabilir ve bu modlann ortaya çıktığı du ı - kimileri için de önemli olan
rumları daha iyi tanıyabilirsiniz.
23
22

Scanned by CamScanner
rî
M O D T E R A PİS İ Ço c u k M o d l a r ı

ı farklı bakıcı ailelerle yaşamış ve tekrar tek-

eukluk dönemlerinde farkl Vaka Ö rneğ i
rar yer değiş tirmiş olabilirler
. !

Judith P. ve ailesi, Judith henüz çocukken sık sık ta şınmışlardır. Ailesiyle

Vaka Örneği birlikte yerleştiği yerlerde Judith hep "yeni gelen çocuk" olmuş ve dış '
¬

landığını hissetmiş, oralar ın bir par çası olamamıştır. Kendisi şu anda üni
¬

: Kathrin M. panik ataklardan ve kendi vücuduyla ilgili hissettiği güçlü bir versite eğitimini sürdürmektedir ve iyi arkada şlar da edinmiştir - ancak
ya şında bir ortaokul öğretme-
ı
örneğin kendisinin üniversite arkada şlar ı planlamış oldukları bir buluş
34
jyabancıla şma duygusundan yak nan
¬

özellikle, Kathrin 'in uzunca süren aile ziyaretlerinin maya onu da dahil ettiklerini a çık bir biçimde belirtmiyorlarsa Judith ken
niclir. Bu sorunlar
¬

i ardından artık kendi evine "dönmek zorunda" olduğu anlarda ve aslında disini çabucak dışlanmış ve onlardan biri değilmiş gibi hissetmektedir
ır. Kathrin terapide,
I orada arkadaşları olmasına rağmen, ortaya çıkmaktad fakat aslında tarafsız bakıldığında durum kesinlikle b ö yle değildir.
hiç yak ı nl ık hissetmed i ğ i ve pek de ba ğlılık
diğer insanlara neredeyse
i "gerektirmeyen", sıkı olmayan ilişkilere sahip olduğundan bahsetmekte,
G ü vensizlik. G ü vensizlik veya s ü rekli tehdit altı nda olma duygusu
- , ki¬
\ bunları anlatırken de mutsuz olmakta ve zaten kimsenin kendisine ger
ı ı ğ
1
çekten tahammül edemeyeceği hissine kapılmaktadır. Terapist bunun, şinin tehlike işaretlerine karşı çok duyarlı olmas n ve di er insanlara
: Kathrin’in annesini iki kez kaybetmiş olması yla ilgili olabileceğini düşün¬ temelde var olan bir kuşkuyla yaklaşması n ı içermektedir. Bu bireyler,
mektedir: Kathrin'in öz annesi, Kathrin henüz 2 ya şındayken ölmüş; çok diğer insanlardan zarar görmemek için s ü rekli tetikte olmak zorunda
iyi anla ş t ığı üvey annesi ise ya şamını beyin kanaması nedeniyle aniden, olduklarını hissederler. Tıpkı daha önce açıklanmış olan duyguların
Kathrin 16 ya şındayken yitirmiş tir.
nedenleri gibi tehditlere karşı duyulan kaygı nın nedenleri de genellik
¬

le çocukluk ve gen çlik d ö nemlerinde edinilen ö nemli deneyimler de

Dışlanm ışl ı k. Baz ı bireylerde aidiyet duygusu eksiktir ve bu bireyler, yatmaktadı r, örneğin, tek başına kapıdan gelen bir anahtar sesi bile
adeta d ü nyan ı n geri kalanı ndan kopartılmışlar gibi , di ğer insanlardan çocukluğunda cinsel istismara uğ ramış bir kişinin vü cudunun alarm
yal ıtılm ış olduklarını hissederler. Bunun kökleri genellikle, örneğin ya ¬ durumuna geçmesine neden olabilmektedir. Çocukluğunda okul yo
¬

şan ı lan yerin sı klıkla deği ş miş olması yla veya farkl ı bir dini topluluğa lunda okul arkada şlar ı n ı n zorbalıkları na ve alaylarına maruz kalm ış bir
aidiyet ile edinilen ait olmayış deneyimlerinde yatmaktad ı r. Erken dö¬ bireyin , diğer insanları n kendisinin arkası nda ona çok yaklaşarak yü rü
¬

nemlerde aile veya kardeşlik bağları n ı n d ışı nda kalm ış olmak da ciddi melerine tahamm ül edememesi de yine buna ö rnek gösterilebilir .
ve travmatik deneyimler olabilmektedir. Böylece diğer insanlardan ge¬
len, ö rneğin bir kutlamada oturma d üzeninin belirlenmiş olması gibi
küçü k sinyaller, yetiş kinlikte dışlanmış Çocuk Modunu aktif hale ge¬
tiren tetikleydiler olabilmektedir.

Fi 24 25

Scanned by CamScanner
 MOD TCRAPİSİ
Ç rt çıi
* Mi 'iltr »
BHB
.
Emilie F karanlıktan çok korkmakta ve bu yüzden de genellikle ışıklan aç
Duygusal Yoksunluk. Kendilerinde ö zellikle duygusal yoksunluk bulu¬
nan bireyler çocukluklanndan bahsederken tipik olarak “ hemen he¬
bırakarak uyumaktadır. Eşi eve gelemeyecekse, geceyi ç o ğunlukla bir arka¬ * men her şeyin yolunda " olduğunu ifade etmektedirler. Ancak bu birey¬
daşının evinde geçirmektedir. Dışarıdan gelen tuhaf sesler duyduğunda ler nedense herhangi birinin kendilerine gerçek ve şefkatli bir ilgi gös¬
kaskatı kesilip korkuya kapılmakta ve sokaktaki her gölge onun ürk üp, ken¬ termiş olduğunu hissetmemiş: güvende, emin ellerde ve sevilmiş ol¬
disini çaresiz hissetmesine neden olmaktadır. Emilie, babasının aşırı öfkeli dukları duygularına sahip olmamışlardır. Birer yetişkin olarak bu bi¬
birisi olması nedeniyle çok zor bir çocukluk geç irmiştir. Babasının canı ne reylere ö zellikle acı çektiren pek bir şey yoktur çünkü bu bireyler temel¬
zaman bir şeye sıkkın olsa Emilie ya da kardeşleri ondan dayak yemişlerdir.
Anneleri de onları koruyamamış çünkü zaten o da babalarının uyguladığı
de nelerden yoksun olduklarını bilmemektedirler. Bu ki şiler, kendileri¬
şiddetin çaresiz kurbanı olmuştur . ne kö tü davranılmış olduğu duygusuna sahip olmamakla birlikte ba ş¬
kaları için gerçekten önemli olduklarını ve sevilmeye değer olduklarını
da hiç hissetmemişlerdir.
Utanç /Değersizlik. Egemen olan duygu utanç olduğunda, kişi sanki
diğer insanların sevgisini, ilgisini veya saygısını hak etmiyormuş gibi;
kendisinin yetersiz , kö tü, değersiz veya istenmeyen olduğunu hisset¬ Vaka Örne ği
mektedir. Bunlara çoğunlukla kişinin benliğine karşı hissettiği derin
Genelde pek bir sorunu olmayan 38 yaşındaki Michael K. patronlarının
bir utanç duygusu da e şlik etmektedir. Böyle hisseden kişiler tipik ola¬
.
memnuniyeti için her şeyi yapan bir bankacıdır İyi bir evliliği ve birkaç
rak, çocukluklannda değersizleştirici imaların veya aşağılayıcı davra¬ .
arkadaşı vardır Bununla birlikte Michael, hiçbir İlişki İçinde diğer insanlara
nışların kurbanı olduklarını ifade etmektedirler. ger çekten yakın olduğunu ve onlar tarafından sevildiğini hissetmemekte¬
dir. Michael, iş yerindeki insanların sevgisini gö sterdiği iyi performansla,
Vaka Örneği ailesi ve arkada ş larının sevgisini ise onlara sunduğu adanmışlıkla kazan¬
abileceğine inanmaktadır. Aslında bu sevgi kendisine zaten verilmektedir
Sebastian E.'nin okul yıllarında, sınıfta sadece birkaç gözde öğ
-
rencisi bulu i .
ancak o, çoğunlukla böyle hissetmemektedir Michael'ın ç ocukluğunda
nan bir Almanca öğretmeni olmuştur. Bu öğ
retmen, ergenlikle birlikte "aslında her şey yolunda" İmiş ancak hem annesi hem de babası ç ok meş¬
vücudunda ger çekleş en ani de ğişimlerden ötür ü gul insanlarmış ve genellikle de uzakta olurlarmış; iş te bu yüzden Michael
kendisinden pek de emin
olamayan ve tuhaf hisseden Sebastian hep, "bir yandan da çocuklarla ilgileniyor olmanın" anne ve babası
’a adeta "kafasını takmış", 1 İçin ç ok
Sebastian ne zaman tuhaf davransa, onu tüm
sınıfın önünde küçük dü- ’
.
fazla olacağını hissetmiştir
.
Sürmüşt ür Sınıf arkada şları bu durumlara
kahkahalarla gülmüş ve I
Sebastian'a kendisini aşırı şekilde a şağı
lanmış hissettirmişlerdir. Bunların i
üzerinden 20 yıl geçmiş Kendimde incinmiş Çocuk Modlar ının olduğunu nası l anlar ım?
bulunmakta ve kendisi şu anda başarılı bir bilgi 1
teknolojileri danışmanı olarak
St n VaZI tahtasının üzer
.
çalışmaktadır Günün birinde bir iş toplan - Açıklamalar ve vaka örnekleri aracılığıyla İncinmiş Çocuk Modlannın
! , '? 'ne düşer 've iş arkada ş ları da gü- } nasıl hissettirdiğine ilişkin belki bir fikir edinmişsinizdir. Aşağıdaki
' ve çaresizlik
3

^^
B nUn üzerine Sebastian
, içinde tırmanan yoğun utanç ı sorunları temel alarak kendinizde bir İncinmiş Çocuk Modunun
bulunup bulunmadığını sınayabilirsiniz. Eğer bu ifadelerin sizin için

26 27
I

Scanned by CamScanner
 M O O T E R A PİSİ Ç lfCK » -11 » ft

üyorsanız, bu, Çocuk Modunun var¬

sıklıkla geçerli olduğunu düşün
.
lığının birişareo olabilir Ancak ğer
e .
bu ifadeler sizin için nadiren ge
, siz muhtemelen , bö yle duyguları tanıyan fakat bunlarla
çerli oluyorsa
.
ilgili ciddi bir sorunu olmayan insanlardan birisiniz
>- Kendimi dünya üzerinde genellikle yalnız hissediyorum.
>- Kendimi zayıf ve çaresiz hissediyorum.
Kimsenin beni sevmediği gibi bir duyguya sahibim.
Bu ifâdelerden birini ya da birden fazlasını onaylıyor musunuz?
“Aslında ” herhangi bir neden olmamasına rağmen kendinizi sık sık
mutsuz, terkedilmiş veya kaygılıhissediyorsanız, bu durum muhteme¬
len, genellikle kendi yaşam öykünüzle bağlantılı olan İncinmiş Çocuk
Moduyla ilgilidir.
Eğer İncinmiş Çocuk Modunuzu daha iyi anlamak istiyorsanız, aşa¬
ğıdaki soruları ve “Benim İncinmiş Çocuk Modum ” (Ekler Bölümü s.
185) başlıklıÇalışma Kağıdmdakileri yanıtlamanız yararlı olacaktır.
Biraz dikkat ve zamanla bu modu algılamayı ve bu modun niçin ortaya
çıktığını anlamayı gitgide daha iyi başaracaksınız. Burada toplamış ol¬
duğunuz bilgileri Mod Tablosu'na girebilirsiniz. ( Bu tablo EMer Bö¬
.
lümü sayfa 185 186'da yer almaktadır.)
-
Başkalarında incinmiş Çocuk Modlarının olduğunu
nasıl anlar ım?
Bir kişinin küçük nedenlerle "alınıyor olduğunu ", kırılgan ve çabucak
ağlayabilecekmiş gibi gö z üktüğünü hissediyor olmanız, bu kişinin bir
İncinmiş Çocuk Modu'nun işareti olabilir. Bu kişinin sizinle olan iliş¬
kisinden sürekli emin olmaya çalışması da yine bu modun bir başka
belirtisi olabilir, örneğin bu kişi şöyle sorabilir: “ Bu akşam arka¬
da şlarınla buluş tuğunda benim de sizinle olmamı gerç ekten istiyor
musun?” İncinmiş Çocuk Modu'nu aynı zamanda, tipik bir hatalı dü¬
-
şünme biçimi olan siyah beyaz -düşünme aracılığıyla da olduk ça kolay
fark edebilirsiniz. Bu düşünme şekli, dünyanın iyi ve kö tü olarak ayrıl¬
mış olduğu anlamına gelmektedir. Bir kız arkadaşınızın erkek arkada¬
şıyla yaşadığı bir anlaşmazlıkta göstermiş olduğu davranışa getir
¬

diğiniz küçük bir eleş tiriyi erkek

>İncinmiş Çocuk Modunuzu harekete geçiren tipik tetikleyiciler
nelerdir? Bu modunuz genellikle hangi durumlarda ortaya
çıkmaktadır?
> Bu moddayken çoğunlukla hangi duygularıhissediyorsunuz?
, arkada şının tarafını tutuyormu ş su -
nuz gibi düşünmesi buna örnek olabilir.
Bir arkadaşınızın, tanıdığınızın ya da yakınınızın İncinmiş Çocuk
Modunda olduğu bir durum hatırlayabiliyor musunuz? Bu modun bu
kişide nasıl açığa çıktığını yeniden düşünebilir misiniz ? Kişi bu mod
¬

dayken nasıldavranışlarda bulunuyordu? Bu kişi o durumda

> Bu moddayken tipik olarak hangi düşüncelere sahip olmaktasınız? nelere ge ¬

reksinim duyuyordu? Kendiniz bu durumda nasıl hissetmiş

> Bu düşüncelerinizle birlikte hangi anılar ve imgeler açığa ve dav¬
çıkmaktadır? ranmış tınız ?
> Bu moddayken vücudunuzu nasılhissediyorsunuz? Belki onun duygularını onunla paylaşmış ve kendisine
bunu
> Bu moddayken genellikle nasıl davranıyorsunuz; diğer insanlara ış
gerçekten gösterebilmişsinizdir. Belki de kendinizi zorlanm ve çare¬
nasıl tepkiler veriyorsunuz? tesellilere açık olma¬
siz hissetmiş ya da kişio anda rasyonel fikirlere ve
bunların hepsi gerçek¬
dığından öfkelenmişsinizdir. Böyle durumlarda
leşebilir. Kendi tepkilerinizi iyi hatırlayabiliyors
.
anız diğer insanların

Et 28
29

Scanned by CamScanner
 Ç ocuk Modi s n
MOD TERAP 0 S 0

nasıl hissetti ğini muhtemelen daha ko -

İncinmiş Çocuk Modundayken bilirsiniz. Bu durumda ö ncelikle K ı zgı n Çocuk Modu ve sonra da mut¬
lay anlayabilirsiniz . suz, reddedilmiş çocuk modu aktif duruma gelmiştir. Bunun tersi de
gerçekleşebilir - kendinizi baş langıç ta mutsuz ve terk edilmiş hissede¬
bilir ve sonra “ öfkeden kö p ü rebilirsiniz ” . Birçok insan , diğer insanlar¬
2.2 Kızgın ve Dürt ü sel Ç ocuk Modları la yü zleştiğinde bu “ karışık duyguları" gayet açık bir biçimde deneyim -
yetiş kinmiş
Bu çocuk modlarmda da kişi kendini genellikle tam bir lemektedir. Bu birbirine karış m ış duygular, ö rneğin arkada şı nı za , ona
ı ı alın-
dikkate ne kadar öfkelenmiş oldu ğunuzu söylemek istediğiniz ilk f ı rsatta or¬
gibi hissetmez . Bu modlar , bireyin ihtiya çlar n n yeterince
ğ
madi im hissediyor olmas ı yla ortaya çı kmaktad ı r. Merkezde , “ kı zgın " taya çıkabilirler. Öfkeniz ü zerine konuş urken a ğlamaya ba ş
layabilir¬
duygular olarak adlandırılan ö fke ve -» -
hiddet vard ı r. Bu modun belir¬ siniz... Ve ş imdi Kı ı n
zg ve İ ncinmi ş Çocuk Modlar ı yeniden oyuna da ¬
leyici davranışları, görün ü r bir öfke ve hiddetle sergilenebilmekte ya da hil olmuşlard ır !
aynı zamanda inatçılık ve disiplinsizlik biçiminde gözlenebilmektedir . K ı zgı n Çocuk Modlarmda çeş itli duygular yer alabilmektedir
,

Bu modda şımarıklık davranışı da ortaya çıkabilmektedir. önemli olan, kişinin kendi Kı zgı n ve Dü rtüsel Ç ocuk Modunda hangi
Yine burada da -hiddet, öfke, karşı gelme, şımarıklık gibi- çeşitli duyguların ö n planda yer aldığını tam olarak anlamas ı d ı r. Bunlar, saf
duygu ve davranış biçimlerinin , tü m farklılıklarına ra ğmen a çık ben ¬ öfke ya da daha çok karşı gelme veya “ inatçılık" gibi duygular mı dı r?
zerlikleri de olduğu için, bir arada ele alındığım muhtemelen fark et¬ Bana haksızlık edildiğini mi hissediyorum ve bu yüzden çok mu öfke
¬

mişsinizdir. Bunların arasındaki en önemli benzerlik, ihtiyaçların aşın leniyorum ? Ya da ben aslı nda , temelde t ü m insanlar ve kendim için ge¬

ve uygunsuz bir biçimde (ya duygusal a çı dan çok şiddetli, ölçüs ü z bir çerli olan sın ırları kabul edemeyecek kadar şı martılm ış birisi miyim ?
hiddetle ve yoğun öfkeyle ve/ veya şımarıklık, karşı gelme ve d ü rtü sellik Muhtemel duygularla ilgili aşağıda yer alan liste, size bu modlar ın nasıl
davranışlarıyla) ifade edilmesinde yatmaktadır. Öte yandan bireyin, te¬ ortaya çıktığına dair bir fikir verecektir. Doğal olarak bu farklı duygu ¬
melde var olan ihtiyaçların ve kendine özgü ihtiyaçların ı n karşılanma¬ lar, tı pkı İ ncinmiş Çocuk Modunda oldu ğu gibi burada da iç içe geçmiş
ması halinde öfke duyması n ı n normal oldu ğu gerçeği de önemlidir . bir biçimde ortaya çıkabilirler.
Ancak bu modlarda, bunların if â de ediliş biçimi olan davranışlar uy¬
gun şekilde dile getirilmemektedir. Okunabilirliği kolaylaş tı rma ne¬
deniyle, tü m bu duygular için başlangıçta “ Kızgı n Çocuk Modları ” kav¬
öfke. Egemen duygu öfke olduğunda kişi, kendisinin (anlayış veya ilgi
gibi) duygusal ihtiya çları karşılanmadığı için yoğun bir kızgı nlık ve
ramım kullanıyor olacağız. Daha sonra da çeşitli gö rü n ü mler ara ¬
sı ndaki keskin ayrımlara odaklanacağız.
güçl ü bir hayal kırıklığı deneyimler, öfke, karşıdaki kişinin incinmesi¬
ne neden olan talepler veya suçlamalarla çok şiddetli bir biçimde ifade
Kızgın Çocuk Median ile bir önceki başlık altı nda ele alman İ ncin ¬ edilebilmektedir. Bununla birlikte öfke “ yutuluyor” da olabilir ancak
miş Çocuk Modları çoğunlukla ya e
ş zamanlı olarak ya da birbirlerinin kişi çoğunlukla bu durumda da öfkeyi hissetmeye devam eder - fakat
örneğin bir arkadaşınızın sinemaya gitme da - bu öfke o kadar açık bir biçimde d ışarıya sızmaz!
nuDnn ; ge çewmesı ü zerine ak olarak ö
unardı ndanmutsuzoIabilir, kendiniziyain .
fkelenebilirsiniz; ancak bu -
z ve reddedilmiş hissede-

& 30 31

Scanned by CamScanner
 Çf i r u v M i l l i » *
T f RAP S 1
MOO '
s»k S'k sak m olması ve ayr ı tepki göstermemesi gerektiğ ini sö yl « m*fctedlr.
'

Harald P. diğer insanlar ı memnun Ancak bu hiç bir şeve varamamakta. Alexia k üçü k bir sorun kar şısı nda yiw
41 ya şında bir yar
edebilmeye ve sürekli
ılım mü hendisi olan
iyi bir görü nü m sergilemeye
hevesli biridir fakat aynı
kolayl ıkla reddedilmiş his¬
-
“ k ü plere binmekted r.' Çocukluğ unda Alexia çok fazla yaln ız kalm ışt ı r
Aleı ia’n ı n annesi s ü rekli çal ışm ış t ı r babas ı ise a ğı r alkoliktir ve rwedevs*
kı rılgand ı r. Harald , kendisini
,

çok
kendisine haksızl ı k edildiği, adil hiç bir şeyle ilgilenmemiş tir ö zellikle de alkoll ü yken s ı kl ı kla ö lke
da patla*
ramanda
ğer insanlar taraf ı ndan
,

ve di ğ unda, aile ş ı ı ı ve kendt

çok çabuk kapılmaktad ı r. Çocuklu
ı ç hayatla
sedebilmekte malar ı ya amaktad r. Alexia ak ll ve uyan k bir ocuktur
davramimadığı duygusunaş, çok az sevgi ve ilgi görm üştü r; işte bu yüzden
ş
-
ba şı na ba şa çı kabilmeyi erken öğ renmiştir ancak bunu çoğunlukla
, haya¬
içinde çok fazla ele tirilmi duymakta, karşısı nda ¬ t ı n ı zorla ş t ı rm ış olduklar ı için haks ızl ı klara b ü y ü k bir öfke göstererek yap
¬

bu konuda çok hassast ı

r. Bunları hissettiğ inde öfke
ya da örneğin birisi ona yaln ızca maktad ı r.
kine alaycı ve kızgı n davranabilmektedirbile o kişiye kaba bir dille e posta ¬ -
ğinde
iyi niyetli bir öneri sunmak istedi
lar yazabilmektedir.
.
Karşı Gelme Karşı gelme ya da “ inatçı l ı k", ki ş inin öfkeyi hissetmesi
ancak onu doğ rudan ifade etmemesi anlam ı na gelmektedir. Ancak bu
duygular özellikle çok güçlüd ü r ve öfkeyi diğer insanlar belirgin biçimde algı larlar çü nk ü kiş i kendisini
Hiddet. Hiddet egemen olduğunda “ inatçı şekilde” geri çekmekte ve öfkesini diğer insanlara daha pasif bir
kişi muhtemelen kendisini engelleyen ç
hi bir şeyin varlığını hissetme¬
eyleri kırıp dökme, di- yolla hissettirmektedir. Bu Ç ocuk Modunda hissedilen ö tke genellikle,
mektedir. Kızgın Çocuk Modu devredeyken, bir ş
j
ışları ortaya ! kişinin kendine özgü otonomisi ve özg ü rl üğü n ü n diğer insanlarca ta ¬
ğer insanlara saldırma veya diğer insanları yaralama davran n ı nm ıyor oldu ğ u duygusuna sahip olmas ı yla ilgilidir ( ö rneğ in “ Tabii ki
çıkabilir, ön plandaki duygu , öfkeli bir çocu ğun tamamen “
kontrol¬
den çıkmışçasına ", çığlık çığl ığa etrafa sald ı r ı rken ve (varsayd ığı d üş
) ¬
.
bana yine kimse bir şey sormuyor..." ) Kiş inin kendisine adil davra -
mandan kendini korurken hissettiği gibidir, öfke ve hiddet birbirlerine ! n ılmad ığı duygusu , a çı k bir şekilde gözlenen K ı zgı n Çocuk Mod -
lar ı nda çoğunlukla ö n planda bulunur.
çok benzerler. Bunların arası ndaki temel fark duygunun şiddetidir -
D ü rtü sellilc. D ü rtü sel davran ış, kiş inin diğer insanlar ı ve kendisi iç in
hiddet öfkeden çok daha yoğundur ve öfkeye göre çok daha zor kontrol
alana alınabilmektedir. oluşabilecek muhtemel olumsuz sonu çlan dikkate almadan ihtiyaç¬
lar ı n ı tatmin etmesi anlam ı na gelmektedir. Kişi ö rneğ in sahip olmak
istediği bir şeyi , o şey kendisi için gerekli olmasa ve maddi durumu kı r ¬
Vaka Ö rne ğ i mız ı alarm veriyor olsa bile satı n almaktan vazgeç meyi başaram ıyor
Alexia P. çocuklar ıyla da ilgilenebilmek için çoğ unlukla geceleri çalışmakta olabilir. Uyuşturucu madde kullan ı m ı, geliş igü zel ve/ veya korunmas ız
olan bir hastabakıcıd ı r. Üç çocuğ u vard ı r ve hem yorucu işi, hem de ailenin cinsellik, yeme bozukluklar ı gibi davran ış lar da yine d ü rtü sel davra ¬
büy üklüğü nedeniyle kendisini aşı r ı y ü k alt ı nda hissetmektedir. Alexia , n ışlar arası ndad ı r. Bu davran ış tiplerinin hepsinde “ kontrols üz ” ihtiya ç
işten eve çoğunlukla tamamen bitkin ve gergin bir halde dö
nmektedir. Ko¬ tatmini bulunmaktad ı r. Bu davran ış lar ı d ışar ıdan gözlemleyen birisi
ridorda durup, çocuklar ı n ı n montlar ı n ı n ve okul eşyalar ı n ı n ortal ığ a öylece
saçılmış oldu ğ unu g örd üğü nde s ı kl ı kla öfkeden köpü muhtemelen başı n ı sallayarak bunlar ı n gereksiz ve uygunsuz oldu ¬
rmekte, evin kapısı n ı
k ı racak kadar sert çarpı p ba ğı rarak k f
ü ü rler etmeye başlamaktad ır. Eşi ona ğunu d üşü necektir. Bu tip davran ışlar ı n ü zerinden geçen zamanla bir ¬
likte bireyler, böyle d ü rtü sel davranm ış olduklar ı için ” piş manl ı k ” du -

İL
32 33

Wnmnwii

Scanned by CamScanner
 HOC TCStrISİ
Ç '1 ij
•* 't 11 411

yabiliricr. Dürtvscl Çocuk

Modunda . bir şeye kesinlikle sahip olmak ya Vaka Örneği
ı r.
da bir şefi kesinlikle
yapmak isteme dürtüsü en ön plandad
Manuel P. c-'djV ça anlay:şf» birisi olan vp hem Mjnunl'in mutluluğundan
-
hem de ker.di ig a ankjnna eğ'irr ckton mutluluk duvm kır arkadaşı Ma ¬

eğitimine yak ın bir zamanda baş lamışt ı r

-
-''
rina üe gü zel t ı ışki sürdürmektedir. Bunların kar şılığında Marina doğal
'
olarak evle ilgili iş leri Mjnuel ile birlikle yapıyor olmayı vp herkesin işlerin
Mona K. 21 yaşındadır; üniversite ı ı öğrenci
- - ını çıkartmaktad ır.•-
s
Ve öğ
ve .
i wywv ını n tad
IfMCi ı m hayat
OÇ rencilik
Mona özellikle
çok fazla alkol t ü
s k
ketmekte
k
ve
l
/ö
sonra
crtnra
bir kısmıyla ilgileniyor olmasını beklemektedir Ancak bunun yerine tekrar
.
tekrar ger ç ekle ş en. Manuel'in asımda kendi ürerine düş en OrnvOin ç ama ¬
partilerine kat ılmakta, bu partilerde bulmaktad ır. Kimi za¬ şır makinesinin ç oktandır bekleyen tamiratıyla ilgilenmek gibi sorumluluk ¬
ı yatakta
kendisini yeni tanışmış oldu ğ u
birisiyle ayn

man ayıld ığında, kendisini hastalıklara

ve hamileliğe kar şı korumamış oldu
¬
.
larla ilgilenmiyor olu ş udur. Marina bunu ona hat ırlattığında Manuel red ¬
ğu için büyük bir korkuya kap ılmaktad ır. Ancak Mona bir sonraki partide .
dedici davranmaya İç ine kapanmaya başlamakta; bilgisayar oyunları oy ¬
kendini yine eğlenceye kaptırmakta ve bu
kaygıların herhangi birisini ak ¬
nayıp saatler boyunca Morinayla tek kelime konuşmamakladır Oalıa sonra .
zaman geç tikçe ger ç ekten sorunlu Manuel neredeyse hiç yakla şılmayacak biri haline gelmekte ve olduk ç a
lına getirmemektedir. Takat bu durum
ık ü niversiteye neredeyse hiç uğramamak ¬ kar şı gelici davranmaya ba ş lamakta, Marina işe onunla ne bu kar şı gelme
bir hal almışt ı r çü nk ü Mona art
ğ çok daha fazla para har ¬ davranışı üzerine, ne de ç ama şır makinesi ile ilgili konuşabilmektedir.
ta ve bir yandan da gitgide karşılayabilece inden
.
camaktadır Mona görece kaotik bir ailede büyüm
. .
üş t ür Mona'nın annesi Marina bu durumu Mnnuel'ln annesiyle tanış tığında ç ok daha İyi kav¬
gerektiği fikrinde ol¬ ramış tır. Annesi, Manuel'i ç ocukluğundan İtibaren şımartmış, onun tüm
ve babası, çocuklar ve genç lerin her ş eyi denemeleri
duklarından Mona’ya çok az sınırlama getirmi şlerdir Bunun yanısıra Mo - dileklerini adeta gö zlerinden okuyup yerine qetirmış ve ondan hiçbir şe ¬

ışlar ve bu y üzden de Mo ¬
kilde sorumluluk veya anlayış talep etmemiş tir. Annesi ö te yandan, Manuel
na'nın annesi ve babasıçok fazla evde bulunmam
benzer bir ya ş am tarzına sahip olan ablası tara ¬
ile ilgili ö zel konulara kendisine herhangi bir şey sorulmadığı halde kjr ı-
na kısmen kendisininkine
,
şabilmiş tir. Manuel'in bu kar şı gelme ve şımartılmışlık ö zellikleri bö ylece
fından büyütülmüştür.
ı daha iyi anla şılmaktadır.

Şımartılmışlık. Şımartılmışlık ve dürtiisellik büyük oranda örtüşebilir.

Güçlü dürtüselliklerini, dönüp baktıklarında olumsuz karşılayan birey¬
Disiplinsizlik. Burada ö zel olarak var olan sorun, kiş inin sıkıcı ve ra ¬
lerden farklı olarak şiddetli bir Şımartılmış Çocuk Moduna sahip olan
hatsız edici ş eylere tahamm ül edemiyor oluşudur. G ünlük ve normal
bireyler, diğer insanlarla aynı sorumluluklara sahip olmamalarının
normal olduğuna inanırlar. Bu bireyler genellikle ç ocukluklarında ç ok sorumlulukları yerine getirmek kişi için fazlasıyla zordur. Bu ko ş ullar
altında önemli ş eyler de halledilemeden kalmakta ve kişi, kendi haya ¬
şımartılmış olan kimselerdir. Şımartılmış Çocuk Modunun, güçlü duy¬
gularla birlikte hareket ediyor olması gerekli değildir. Bu bireyler özel¬ tındaki belirli hedefleri ger ç ekle ş tiremeyebilmektedir. Yetersiz disip ¬

likle, kendilerinin talepleri diğer insanlar tarafından tolere edil¬ line sahip tüm insanların, “ emirleri altında ” birileri varmış gibi şımar ¬

mediğinde ve kendilerine diğer insanlar tarafından sınırlar çizildiğinde tılmış oldukları doğru değildir - ancak bu, bazı insanlar için geç erli

kendilerini hakarete uğramış sayarlar. olabilmektedir. Sıkıcı işleri tamamlamak doğal olarak hemen hepi ¬

mize arada sırada zor gelmektedir... Ancak güçlü bir Disiplinsiz Ç ocuk

34 35

Scanned by CamScanner
 MOO TERAPİ 1
*
,
rde bu, kronik ve şiddeti şekilde belirleyici
Ç 1 c '1
' * M ,t 11 r ı
*
Moduna «hip olan bireyle
bir sorundur. Bu bireyler
, sıkıcı görevlerle birlikte ortaya çıkan yorgun. Kızgın -Dürtû sel Çocuk Modu spektrumundan bahsedebllmemi»
juk ve düş kırıklıklarına
dayanmayı hiç öğrenmemişlerdir. Bu bağ. iç öncelikle böyle tepki tiplerinin sıklıkta ortaya çıkıp çıkmadığına ve
in
oyalanma" [bilimsel bir kavram olan erte- bunların tekrarlayan sorunlara neden olup olmadığına bakmamız ge¬
lamda bu konudan bazen " bahsedilebilmektedir.
leme hastalığı Oprocrastination) ] olarak .
rekmektedir. örneğin Ki2gın Çocuk Modu kişinin mesleki ve ilişki
durumunu tehdit ediyor olabilir çünkü kişinin görünür biçimde a şırı
tepkilerini çevresi tolere edememektedir. A şa ğıdaki cümleleri kendini¬
Vaka örneği ze sorarak, bu modun ü zerinizdeki geçerliliğini saptayabilirsin» An¬ .
vaka örneği), mesleki süreci için cak bu soruların “ gerç eğin tamamını" kapsayamayacağını lütfen dik¬
Manuel P. Cşımartılmışlık" konusunun
r gibi sıkıcı me ş guliyetlere tahammül etmekte kate alın - kendi değerlendirmeleriniz de önemli olacaktır!
önemli olabilecek aktivitele
dir. Bu g örevler arasında, ba ş ta Manuel' niversitedeki
in ü
zorluk ç ekmekte
çalışmaları gelmekte ve daha da önemlisi
, tez yazımı yer almaktadır. >- Öfkelendiğimde, sakinliğimi yitiriyorum ve kendimi kontrol
Manuel, örneğin bir öğleden sonra tezi
ü zerinde çalışmaya kendinden edemiyorum .
i bilgisaya r başında inter- J Başkalarının duyguları ve ihtiyaçları ne olursa olsun kendi
emin bir şekilde karar verdiğinde bile kendisin >
nette dolaşırken ya da televizyo n kar şısında bulabilm ektedir.
.. Kız arkadaşı istediğimi yapıyorum.
ı
Kuralları çiğneyebiliyorum ve sonra da pişmanlık duyabiliyorum.
ğ ge çmi ş olmas nın belki de onun
Marina, Manuel in lise
' e itiminin ç ok kolay
ylemiştir. Bu kolaylık ne¬
>-
için hiç iyi olmamış olduğunu ona bir çok kez sö >- Diğer insanların uyduğu kurallara, onlar gibi uymak zorunda
deniyle Manuel lisede,işleri disiplinli bir şekilde s ü rdü rmeyi ve sorumluluk j
olmadığım duygusuna sahibim.
üstlenmeyi öğrenememiştir.
Bölüm 2.1’de İncinmiş Ç ocuk Modları başlığı altında, kişinin kendisi
¬

ni o modlarda sürekli mutsuz, zayıf, yalnız veya değersiz hissetti

¬
Kendimde K ızg ı n veya Dürt üse! Çocuk Modlar ının olduğunu
ğinden bahsedilmiş ti. Bu,İncinmiş Ç ocuk Modlar ı deneyim inin genel¬
nasıl anlar ı m? ğ etmekte
likle olumsuz olduğunu ve oldukça tatsı z olabilec e ini ifade ¬

Öncelikle şunu söylemek önemlidir: Her öfkenin ve her dürtüsel dav -j i

ranışın şiddetli bir mod olarak görülmemesi gerekmektedir Öfke nor
mal bir duygudur ve her insan zaman zaman ö fkelenir. Hatta sorun
olan, kişinin hiçbir zaman ö fke duymamasıdır! Haklı olarak, ö fkelen
¬
meye birçok şey neden olabilmektedir ve insanların büyük bir çoğun
¬
. - .
dir Öte yandan Kızgın ve Dürtüsel Ç ocuk Modlarında birey kendisin
güçlü ve etkili de hissedebilmekte ya da “ çılgınca eğ lenebilm ekte" ve
. Fakat
başkalarına sınır koyma gibi duygulara da sahip olabilmektedir
duyabilm ekte
birey, daha sonra dönüp baktığında bunlarla ilgili utanç

ya da bir öfke patlamasından önce veya sonra kendisin

i mutsuz terk
ve
luğu, uzun süredir erteledikleri gerekli şeylerin, hoş olmaktan çok can .
edilmiş hissedebilmektedir.
sıkıcı ve rahatsız edici şeyler olduğunun farkındadır. Bunun yanında , duygular ge¬
birçok insan örneğin yorgunluk veya açlık durumunda gerginle -j özellikle Şımartılmış veya Dürtüsel Çocuk Modlarında
i, tıpkı çocuklar gibi, iste¬
şebilmektedir - ancak tek başlarına bunlar da Kızgın Çocuk Modunun ; nellikle çok yoğun değildirler. Bu modda kiş
( da istemediği şeyleri yap¬
varlığına işaret etmeye yeterli değildirler. diği veya keyif aldığı ş eyleri yaptığından ya
iyi hisseder. Ancak bu çocuk
madığından) kendisini genellikle oldukça
modlarındaki kişi çoğunlukla zamanla
birlikte çeşitli sorunlarla kar -

İv 36 37

Scanned by CamScanner
 MOD TERAP 0 S 0 Ç ocuk M odlar ı

yapılan borçlar, eş le yaşanan huzursuz-

şdaşır - örneğin, bankalaraü notlar... (“ Problem Davranış ” ile iJgiJi
-
tedir çü nkü eğer böyleyse, bir şeylerin varl ığı sözkonusudurl
luklar, okulda alman köt Bu çocuk modu tiplerinin de ne ile tetiklendiğini, nas ı l hissettirdiğini
Sözl üğü ndeki maddeye bakınız).
aşağıda yer alan başlığa ve Terimler ve çocukluktaki köklerinin nerelerde bulunduğunu anlamak önemli¬
Diğer insanlar için kişinin Kızgın veya D
sel
ü rtü Ç ocuk Modu muh - dir. Bunları anlamak için aşağıdaki sorular uygun olacaktı r:
temelen, kişinin kendisine bak ı p algı lad ığı ndan çok daha sorunludur .
Örneğin diğer insanlar size, davran ışları n ızı do
ğru bulmadıkları n ı, çok
>- Kızgı n ve Dü rtüsel Çocuk Modunuzun tipik tetikleyicileri nelerdir?
şımartılm ış olduğunuzu, muhalif tavırları n ı onlara rahatsızlık ver¬
zla Bu modunuz hangi durumlarda ortaya çı kmaktad ı r?
diğinizi veya fazlasıyla dırdı r ettiğinizi söylüyorlarsa, bu, size bu duru ı - > Bu moddayken özellikle hangi duyguları n ız ön planda yer almak¬
ma dair bir ipucu verebilir. Ve bunları çoktandır farklı farklı kişilerden tadır? Bunlar, engellenmişlik, öfke, hiddet ya da karşı gelme gibi
benzer biçimlerde duyuyorsanız, özellikle dikkatli olmanız gerekmek - duygular m ı? Kendinizi bu moddayken güçl ü m ü yoksa daha çok
zayıf m ı hissediyorsunuz?
Problem Davran ış > Kızgı n Çocuk Modunuzun ard ından genellikle Mutsuz bir Çocuk
i Psikolojide, kısa vadede memnuniyet yaratan ancak uzun vadede problem Modu ortaya çı kıyor mu ya da bu iki mod birbirlerine eşlik mi edi ¬
¬

lere neden olan bazı belirli davranış kalıplarından problem davranış olarak
yorlar?
bahsedilmektedir. Bunun tersi olarak da "daha sağ l ı kl ı" davranışlar, kısa va ¬

dede can sıkıcı veya yorucu olabiliyorken uzun vadede yararl ı olabilmekte- > Bu moddayken aklı nızdan tipik olarak hangi d üşü nceler geçiyor?
i dir. İnsanlar sıklıkla kendilerine adil davranılmad ığım tecrü be ederler -
Problem Davranış tiplerinin örnekleri: bu haksızlıklar nelerdir?
%o Sigara içmek: Kısa vadede keyif verici olabiliyorken uzun vadede Bunlar ü zerine d üşü nd üğü n üzde hangi hanraiar ve içsel imgeler
ölümcül olabilen bir davranıştır. Bu davranışın alternatifi olan "sigarayı
açığa çıkmakta ya da d üşüncelerinize eşlik etmektedir?
bırakmak ” : K ısa vadede a şırı ölçüde zor ancak uzun vadede insan
sağlığını kurtarabilecek bir davranış tır. > Bu modunuzda genellikle nasıl davran ıyorsunuz? Diğer insanlara
%o Çok fazla yemek yemek: Kısa vadede zevk verebiliyorken uzun vad¬ nasıl tepkiler veriyorsunuz ve diğer insanlar size nasıl tepkiler veri¬
ede kilo problemleri ve kiloya bağlı sağlık sorunları ortaya çıkara ¬
yor? Bunun size hatırlattıkları nedir? Ö rneğin çocukluğunuzdan ki¬
bilmektedir. Bu davranışın alternatifi olan "bilinçli yemek yemek ve şiler veya durumlarla ilgili.
spor yapmak": Kısa vadede sürdürülmesi genellikle
olduk ça zor ancak
uzun vadede yarar sağlayan davranışlardır.
Lütfen, şu problem davranış biçimleri ü “ Benim Kızgın /D ü rtüsel Çocuk Modum ” adlı (Bkz. s. 187-189) Çalışma
zerine düşünmeyi deneyin: "Vergi
beyanını geciktirmek", "diş hekimine gitmemek
..." Dürtüsel, şımartılmış, Kağıd ı, bu modun sizin için daha açık bir duruma gelmesine yardımcı
disiplinsiz çocuk modları genellikle
tipik problem davranış şekilleridir. Bu, olabilir. Belki de böylece bu modun geçmişteki kökleri sizin için daha
bunların belirli durumlarda kısa
mına gelmektedir. Ancak
vadede oldukça iyi hissettirdikleri anla¬ görü n ü r olacaktır.
sorunlar, uzun vadede kendilerini g
dirler. östermekte¬

39

Scanned by CamScanner
 MOO TCRAP İ S İ
Ç** « * *I t l i fti

gjfltgUnmti K ızgın DOrtO»! çocuk Motorinin olduğunu

| nidan tartışabilmek de anlamlı olacaktı n özellikle de bu kişi eşinil ve¬
nasıl anlanın? ya iyi bir arkada şı n ı z gibi size yak ı n olan birisiyse. Ancak bu ıı lan onun¬
ı her şeyden ö nce -anla şılabilecj
Hiddetli veya Kızgı n Çocuk Modlann la , Sa ğl ı kl ı Yetiş kin Modunda oldu ğunda konuş mamı dalıa iyi ola ¬
. Burada önemli olan , diğer kişini j
gibi- hiddet ve öfkeden tan ı rsı n ı z , caktı r (Bkz. Bolum 5).
ü n ü p gö rü nmediğidir. Diğe, |
hiddetinin veya öfkesinin size abartıl gör >• Bu modun bu kiş ide nas ı l tetiklendiğini hafı zan ızda canlandı rabilir
ğunu muhtemelen anlamak j -
kişinin bı kkı nlı k içinde veya öfkeli oldu misiniz?
tasm ı zd ı r ancak öfkenin boyutu ve ifade ediliş bi çimi sizin için makul I
> Bu kişinin “ asl ı nda neye ihtiyac ı oldu ğu " konusunda ne d üşü n ü yor ¬
olabilecek olan ölçü yü aş maktad ı r. Bu , diğer kişinin görece basit bir sunuz ? Öfkenin d ışavurumu çoğunlukla, kişinin kendisini d ışlan¬
sorundan ötü rü aşı n ölçü de gerginleşebilmesi şeklinde görü lebileceği m ış hissetmesiyle vc “ asl ı nda ” iletişime vc ilgiye ihtiyaç duyuyor
gibi diğer kiş inin belirli bir durumdan tekrar tekrar öfke ve hiddetle j olmas ıyla iliş kilidir.
bahsedebilmesi ve bu durumla ilgili neredeyse hiç sakinleşememesi
şeklinde de görülebilir. Siz ise buna karşı şöyle d üşü nebilirsiniz: “ Artık I
> Kişinin bu moduna karşı siz nas ı l tepkiler veriyorsunuz? Böyle an¬
larda , tepkileriniz ve duygular ı n ı z neler oluyor?
bunun üstesinden gerçekten gelebilmeli; bu durum karşısında hâlâ ger¬
ginleşiyor olması hiçbir şeye yaram ıyor.” Ve eğer bunları d ışarı vurur¬ > K ızgı n Çocuk Modunda bulunan bu kişinin “ gerçek ” ihtiya çlarıyla
sanız, kişi sizi suçlamaya ya da ağlamaya başlayabilir. çevresine gösterdiği tepkiler birbirlcriyle ne ölçü de uyuşmakta? Bu
kiş i , ihtiya çları n ı n gerçekten karşı lanmas ı konusunda başar ı l ı olu ¬
D ü rtüsel, şımartılm ış, karşı gelen veya Disiplinsiz Çocuk Modlannı
yor mu?
da doğru bir şekilde bu davran ış tiplerinden tan ıyabilirsiniz. Belki de
karşı n ızdaki kişi belirgin şekilde “ kendisine hizmet ettirdiği ” için öf- > Özellikle Şı martılm ış veya Disiplinsiz Çocuk Modlar ıyla ilgili olarak:
Bu modun bu kişiye nereden gelmiş olabileceğ i konusundaki inan ¬
keleniyorsunuzdur. Ya da bir sorun basitçe tarafsız bir şekilde tartışı I
labilecekken, eşinizin oldukça muhalif ve inatçı tepkiler veriyor olma¬
- cı nız nedir? Kişinin ebeveyni veya kişi için önemli olan diğer insan ¬
sını anlaşılmaz buluyor olabilirsiniz. Aklı n ızdan , “ bu gerçekten çocuk¬ lar da ayn ı zamanda şı martılm ış ve d ü rtüsel olabilirler mi veya kişi¬
nin kendisinden çocukluk ya da gençlik d ö nemlerinde yeterli ölçü ¬
ça veya “ bu gerçekten hiç de olgunca değil ” gibi d üşü nceler geçtiğin I
de b ü yü k olasılıkla karşı nızdaki kişinin çocuk modları devrededirler.
- de sorumluluk talep edilmemiş olabilir mi?
İncinmiş Çocuk Modunda bulunan bireye
insanları n çoğu öncelikle > Özellikle Öfkeli veya Hiddetli Çocuk Moduyla ilgili olarak: Bu mo¬
daha çok merhamet duyar. Ancak Kızgı n ve D ü
rtüsel Çocuk Modunda
dun nereden gelmiş olabileceği konusunda ne d üşü n ü yorsunuz?
u unan birisi karşısında kendinizi Ayn ı zamanda kişinin ebeveyni gibi en yakı n olup güvendiği insan ¬
çok çabuk gergin ya da engellen - lar da öfkeli ya da agresif olabilirler mi? Ya da kiş i sık sık kö tü mua ¬
erL î jT ÇÜ nk Ü SİZ makul bir bi imde
? davranmayı den - melelere veya a ğı r haksızlı klara maruz kalmış olabilir mi?
dürmektedirmZ ^ 3
* **
* * Uyumsuz davran ışlar ı n ı s ü r - Kı zgı n veya D ü rtüsel Çocuk Modunda bulunan bir bireyin karşısındaki
kişi hem kendisini bu duruma karşı öfkeli veya engellenmiş hissede
¬

bilir, hem de bu duyguları olasılıkla karşıya yansı tabilir. Ancak bunun

w 40 41

Scanned by CamScanner
 TERAP 0 1
MOD
* Çfir i » *4 ı' l l â f t

da bir şekilde 'eğlence ve dinlenme ihtiyacı" içinde hİMettiğiııızde »izi .

Mutlu Çocuk Moduna taşıyabilecek aktivitelere ba şvurabilmenindir.
ış gibi hissedebilir.
mışhğının insafina kalm Böylelikle stres telafi edilebilmekte ya da örneğin ış hayatında veya iliş¬
kilerde ortaya çıkabilen yorucu, bıktırıcı durumlar dengelenebılmekte -
dir.
2.3 Mutlu Çocuk Modu
Eğer güçlü bir Mutlu Çocuk
Moduna sahipseniz kendinizi gerçekten
sayabilirsiniz! Mutlu Çocuk Modu; eğlence, Vaka örnekleri
şanslı insanlardan biri
neşe, kendiliğindenlik, canlılık
ve huzurlulukla el ele hareket eder. Örnek 1
Mutlu Çocuk Modunda , örne ğin oyunlar ve oyuna benzer sportif akti- Anne R. kimyager olarak araş tırmalarda qÖrev almakta ve bir yandan
viteler gibi eğlenceli ve hoş a giden şeylerle meşgul olur; lunaparkların, eşiyle birlikte çocuklarıyla ilgilenmektedir. Oldukça sıkı bir programı olan
sirklerin, sinemanın tadınıçı karır, karnaval gecesi için kıyafet seçerken Anne, genellikle gece geç saatlere kadar çalışmaktadır. Ancak neyse ki
ı ır yaparız. Mutlu Çocuk Anne'in, kendisini kolaylıkla Mutlu Çocuk Moduna ta şıyabilen bazı ak îıvc
ya da arkadaşlarımızla iskambil oynarken rg g
diğ er insanlara yakın hisseder teleri de vardır. Bu aktivitelerden biri, arkada şlar ıyla birlikte ç oğunlukla
Modundayken bir yandan da kendimizi
¬

ı olmad ığımız duy ne şe i çinde vakit ge ç irdiği iskambil oyunlar ıdır. Anne, haltasonları çocuk¬
iz; onlarla olan bağlarımızı duyumsarız ve yaln z
larıyla birlikte, hem heyecan treninin, hem de renkli gösterilerin tadın» çı¬
¬

gusuna sahip oluruz.
Güçlü bir Mudu Çocuk Modu psikolojik problemlere karşı iyi bir
koruma da sağlayabilmektedir. Çünkü daha önce resmedilmiş olan
İncinmiş ve Kızgın Çocuk Modlarıçoğunlukla doğrudan Mudu Çocuk
Moduna aykırı davranırlar. Bu, güçlü bir İncinmiş Çocuk Modu’na sa¬
hip olan bir bireyin genellikle yalnızca zayıf bir Mudu Çocuk Moduna
karabilmek i çin e ğ lence park ına gitmekten de olduk ça keyif almaktadır.
Böyle durumlarda, her gün taşımakta olduğu yükleri ve sorumlulukları
neredeyse hiç hissetmemektedir.
.
Mutlu Çocuk Modu olmasaydı Anne muhtemelen, örneğin tüken¬
miş lik sendromu gibi psikolojik sorunlar ın gelişimine kar şı savunmasız
kalırdı. Ya da Anne güçlü bir Cezalandır ıcı Ebeveyn Moduna ( Bkz. Bölüm
3.3 ) sahip olmuş olsaydı, kendisinin b ö yle eğlenceli faaliyetlerde bulun
¬

sahip olduğu ya da bu ifadenin tersinin de geçerli olabileceği anlamına masına izin vermiyor olabilirdi. Böylece hem dengeden tamamen yoksun
gelmektedir. olur hem de kendisini, gitgide aşağı çeken psikolojik bir spiralin tehdidi al
¬

öyleyse, olasılıklı bu kitabı okumakta olan bireylerin birçoğu için tında bulabilirdi .
kendi Mudu Çocuk Modlarım güçlendirmek ve geliştirmek önemli bir Ö rnek 2
hedef olacaktır. Böylece zamanla birlikte bu mod, Kızgın veya İncinmiş
Markus G. ilk olarak eğitim bilimleri üzerine öğrenim görmüş daha sonra
Çocuk Modlarınm yerini alabilir. Burada geçerli olan tabii ki sağlıklı ise sosyal pedagoji eğitimi almış t ır. Bununla birlikte Markus gençliğinden
ıyla
bir dengenin hedefleniyor oluşudur. Amaç, daima Mutlu Ç ocuk Mo¬ bu yana hobi olarak ç eşitli sirk projelerinde görev almış ve arkada şlar
dunda bulunabilmek değildir! Aslında çok önemli psikolojik sorunları ı ve kabare oyunlar ı üzerinde ç al ışmış tır.
birlikte bir çok akrobasi numaras
kendi mesle ği haline getirmi ş ve yazları ar ¬

uZTmWn' °fU.
Ç
tadırlar (Bkz. Bolum
Xama SaSIlkJl Yeti§kin Modunda bulunmak¬
r 5). Önemli olan,
kendinizi tükenmiş, yük altında ya
Markus , Mutlu Ç ocuk Modunu
kada şlarından oluşan bir grupla birlikte festival ve kabarelerde
illüzyon-

42 43

Scanned by CamScanner
 Ç ocuk Modlar ı
Sİ
MOD TERAP İ

>• Sizi hangi aktiviteler, durumlar veya kişiler Mutlu Çocuk Moduna

s^SSESSSSHS-f
görev yapmakt
ktadır Ancak Markus, bu mesleği sürdüre
taşımaktadır?

>- En son ne zaman Muüu Çocuk Modunda bulunmuştunuz? Lütfen

son haftalar üzerine düşünün ve özellikle ne zaman mutlu, neşeli
ve

meyecekya şa geldiğinde kendisinin başka bir iş aramak zorunda kalaca- ! huzurlu hissetmiş olduğunuzu düşünün.
ğını da bilmektedir.
zel¬
>- Mudu Çocuk Modunuza ait olan şeyler nelerdir? Bu mod için ö
likle önemli olan şeyler nelerdir? Bunlar belirli kişiler, belirli ak¬
Örnek 3 tiviteler veya yoksa (Örneğin haftasonlar
ı , havanı n g üzel oluşu ) gibi
ya şayan ve ç ocuğu olmayan, engellilerle jj
Rosemarie L. 60 yaşında, yalnız durumsal koşullar olabilirler mi?
.
çalışan bir pedagogdur Ç ocukları ç ok sevdiğinden hem yeğenleriyle hem 11
de arkadaşlarının çocuklarıyla çoğunlukla
.
sıkı ilişkiler iç indedir Tatilleri ! | > Mudu Çocuk Modunuza geçmenizi kolaylaştıran bazı şeyler var mı?
Rosemarie ile geçirmek ç ocuklar iç in de en eğlenceli bir şeydir çünkü j j Örneğin bazıinsanlar dayanıklılık antrenmanıile birlikte kendileri¬
Rosemarie sü rekli onlarla birlikte oyuncak ma ğazalarına gitmekte ve hoş ni daha huzurlu hissetmektedir ve tamamen rahadamak veya ken¬
aktiviteler yapmaktadır. Rosemarie bunlardan büyük keyif almaktadır; ;
dilerini oyuna benzer aktivitelere vermek onlar için daha kolay
ğ ı ard ından ufakl ıklarıyla birlikte yeni alı- i
oyuncak ma azas ziyaretlerinin
olmaktadır.
nan oyuncakları kurmaktan sevinç duymakta ve çocukların hayvanat bah - '

çesi gezilerinde yaptıkları keşiflerden mutlu olup, onlarla çıkaca ğı yürü ! - Mudu Çocuk Modunuzu daha iyi tanıyabilmek için ekler bölümünde yer
yüşleri iple çekmektedir. alan “Benim Mudu Çocuk Modum” adlı Çalışma Kağıdından yararla¬
nabilirsiniz. Hayatın nadiren mükemmel olduğunu lütfen dikkate aim!
Güçlü bir Mudu Çocuk Modunda hiçbir zaman bulunmuş olmadığınıza
Kendimde Mutlu Çocuk Modunun olduğunu nas ı l anlar ı m ?
inanıyor olsanız bile sizi bu modun yakınlarına taşıyabilen bazıbelirli
Kendi Mutlu Çocuk Modunuzu tanımanız muhtemelen oldukça kolay j
şeyler mudaka vardır. Burada ger çekten önemli olan öncelikle haya¬
olacaktır. Bu modda olduğunuzda kendinizi mutlu, rahat, canlı hisse¬
tınızda var olan seçenekleri keş fetmek ve bunlarıdaha sonra adım adım
dersiniz; sıklıkla güler ve her şeyin tümüyle yolunda olduğu duygusuna i
genişletmek ve güçlendirmektir. Mudu Çocuk Modunuzla ilgili ortaya
sahip olursunuz. Diğer insanları, hırs ve kıskançlıkların tamamen uzak
olduğu durumlara sürükleyebilirsiniz. Dünya ve
çıkardıklarınızıyine Mod Tablosu’na ekleyebilirsiniz (Bkz. s.ıg ö) .
yaşam, capcanlı ve
dostane renkler içinde parlamaktadır. Aşağıdaki
ifadeler bu moda aittir:
> Sevildiğimi ve onaylandığımı Başkalar ında Mutlu Çocuk Modlar ın ın oldu ğ unu nas ı l anlar ı m?
hissediyorum
> Keyifli ve huzurluyum Çoğunlukla bu da oldukça kolay olmaktadır. Kar şınızdaki kişinin ne¬
> İnsanların çoğuna gü şeli ve heyecan dolu olduğunu görüyorsanız ve bu kişinin varlığıyla bir¬
veniyorum
> An*a göre hareket ediyorum likte sizde de sık sık gülme hissi uyanıyorsa bu kişi muhtemelen güçlü
ve canlıyım
bir Mudu Çocuk Modunda bulunmaktadır. İncinmiş veya Kızgın
düğünden, aşa

^^ aM s o l u n^
J b u neltmeniz
endmıze yö

44
ğu n u düşün
önemli olacakur:
- Çocuk Modları için çoğunlukla geçerli olan kural, bu modlarm diğer

45

Scanned by CamScanner
 r
MOD TERAP0S0

ığı, yıldı rdığı ve böylece de bir kısır

insanları zaman geçtikçe zorlad olduğudur. Mutlu Çocuk Modu içjg
döngü n ü n ortaya çıkması na
ise geçerli olan bunun tam
çevresine de sevin ç ve rahadama
bu kişinin yakı nlığından hoşnut
neden
tersidir. Mutlu Çocuk Modunda olan kişi
yayar. Diğer insanlar bunu hisseder ve
olurlar. Bu da sü regelen bir kısı r dön¬
gü n ü n z ıdd ı olarak "paylaşılan mudulu
ğun iki katma çıktığını ” ifacje
3 Uyum Bozucu
Ebeveyn Modlar ı
I
etmektedir. Sıkl ıkla gülen ve yine sıklıkla
Mudu Çocuk Modunda bulu -
sü rü kleyerek hoşlanılan
nan bir kişi diğer insanları da beraberinde
birlikteyken kendisini emin ellerde
birisi olmakta ve diğer insanlarla
vadede kişinin psikolojik ba ¬
hissetmektedir. Doğal olarak bu, uzun
ve Mudu Çocuk Modunu
kımdan daha istikrarlı hissedebilmesini
m ü mkü n oldukça deneyimlemesini sağlayacaktı r. r\ u böl ü mde, kişinin kendisini baskı altı nda ve reddedilmiş hisset -
.D meşine hatta kendisinden nefret edildiği duygusuna sahip olma¬
Vaka Ö rne ğ i sına neden olan belirli içsel yanlar tan ımlanmaktad ı r. Bunlar, tı pkı size
- s ü rekli ama çları n ı z ı gerçekleş tirebilecek kadar akıll ı veya çekici
Kerstin U. Mutlu Çocuk Modunun kendi hayatındaki gelişiminde imreni ;
lecek ölçüde ba ş arılı olan bir kadındır. Yönetici koçu ve grup terapisti . j olmad ığı n ız ı söyleyen iç sesler gibidirler. Bunları n da kö kleri çoğun ¬
olarak ç alışmaktadır ve işinde de çok ba şarılıdır. Bununla birlikte Kerstin, . j lukla çocukluk ve gençlik d ö nemlerinde bulunmaktad ır - kimse
kızıyla birlikte ger ç ekleştirdiği spor yapmak, oyun oynamak, çocuk tiyat- , j doğuş tan itibaren kendisine karşı reddedici olmaz! Genellikle çocuk¬
rolarına gitmek gibi aktivitelere de çokça zaman ayırabilmektedir. Kerstin, ' ] luk d ö neminde kişiye, kendisinin yeterince sevimli, sevilmeye layık ve
ç evresinde bulunan insanları ele geçiren bulaşıcı bir neşe yaymaktadır ' ! ı. iyi olmad ığı diğer insanlar taraf ı ndan çeşitli biçimlerde iletilmiş tir.
Onda bulunan en dikkat çeken özelliklerden biri şa şırtıcı ölçüde bulaşıcı \ Erken dö nemlerde diğer insanlarca iletilmiş mesajlarda bulunan kök¬
-
kahkahalarıdır. Bir arkada ş grubuyla ya da iş arkada şlarıyla dışar ıya çık j ;
leri belirgin hale getirmek için bu içsel yanlar “ Uyum Bozucu Ebeveyn
tığında, atmosfer onun olmadığı zamanlarda olduğundan ç ok daha eğ ¬

lenceli olmaktadır.
Bunun bir sonucu olarak di ğer insanlar onunla birlikte olmaktan çok
hoşlanmakta ve onu sık sık her türlü kutlamaya ve sosyal aktiviteye davet
etmektedirler, iş arkada şları da Kerstin'in yarattığı havadan ç ok hoş lan -
dıklarından onunla birlikte çalışmaya ç ok değer vermekte, ona sıklıkla bir¬
likte çalışabilecekleri projeler önermektedirler.
Modlar ı” olarak adlandı r ılmaktadır. Burada “ uyum bozucu “ zararlı
olan” ya da “ yard ımcı olmayan ” gibi anlamlara da gelmektedir.
Bu ad kulağa kişinin, kendisini onaylayamadığı durumların suçlu ¬
lar ı n ı n her zaman yalnı zca kendi ebeveyni olduğunu ifade ediyormuş I
gibi geldiğinden bir parça yan ıltıcı olabilmektedir. Birçok insan için
ebeveynlerinin bu modda ö nemli bir rol oynamış oldukları gerçekten
de doğrudur. Ancak, genellikle sorunlara yol açan ebeveynin davra ¬
nışların ın tü m ü değil bu davranışların belirli baz ı kısımlarıdır. Ö rne¬
ğin, ebeveyniniz sizi çok sevmiş ve bazı durumlarda da bunu göstere -
*

; 46 47

Scanned by CamScanner
F
M O D TERAP İ S İ
Uyum 80 / ucu Ebeveyn Modi ar »

bilmiş fakat bir yandan da belirli konularla ilgili fazlasıyla mülcenı.

meliyetçi davranmış olabilirler ki; bu mukemmelıyetçılık de içiniJ Vaka Örnekleri
“Talepkâr Ebeveyn Modu” olarak yerleşmiş olabilir. Örnek 1
Bununla birlikte diğer insanlar da daha sonra kendilerini “ Ceza. Miriam P. arkada şıyla bir tart ışma ya ş adığında, arkadaşı büt ün gün bo ¬

landırıcı Ebeveyn Modu ” olarak gösterecek derin i çsel yaraların açı],
masına sı kl ıkla neden olabilmektedirler. Ö rneğin , çocukları n veya
gen çlerin okulda okul arkadaş ları n ı n zorbal ığı na maruz kalıyor
olmalar ı yaygı n olarak gerçekleşmektedir ve bu kişiler bu yü zden ya.
yunca Miriam’la konu şmayarak ve onun yanına gitmemekte inat ederek
onu cezalandırmaktadır. Miriam kendisini bunun üzerine berbat ve yal-nız
bırakılmış hissetmekte, sevilmiyor olduğu duygusuna kapılmaktadır ( =
.
İncinmiş Çocuk Modu) Aynı zamanda Miriam kendisini bencil bir insan ol ¬

şamlar ı boyunca aşı rı bir reddedilmişlik duygusunun acı sı n ı çeke makla suç lamakta ve tart ış madaki pozisyonunun do ğ ru olduğunu
bilmektedir. Aile içinde ş unlar da gerçekleşebilmektedir; anne- baba,
- düşünmesine ra ğ men, üzerinde arkada şını hoşnut etmek zorunda olma¬
nın baskısını hissetmektedir (= Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn Modu ).
b üyü kanne- bü yü kbaba , amca -dayı , teyze- hala gibi diğer kişiler çocuk¬ Arkada şının bu davranış ları Miriam'a güç lü bir ş ekilde, onu benzer bi ¬

ları eleş tirerek, yok sayarak ve hatta kö tüye kullanarak onlara “ yeter¬
siz ” veya “ kötü ” oldukları duygusunu iletebilmektedirler. Kardeş
lerde
reddedilmişlik ve kötü iletişimin bir kaynağı olabilmektedir.
Her ne kadar “ Uyum Bozucu Ebeveyn Modu ” kavram ı ebeveynleri
içeriyor olmak zorunda değilse de hem sorunları genellikle
ebeveyn
davranışlarının bir kısmı nı n teşvik ediyor olması ndan , hem
de bu
kavram ı n gü n ü m ü zde Şema Terapi’de d ü nya genelinde yaygın
olarak
kullan ılması ndan ötü rü, biz de çalışmam ızda bu kavram ı
kullanmaya
devam etme kararı aldı k. Bu, İngilizce ‘parent
’ kavram ı n ı n doğrudan
‘ebeveyn’ olarak tercü me ediliyor olmasıyla
da ilgilidir. Asl ı nda bu
kavram, ebeveyn fonksiyonları na sahip
olmu ş baş ka ki ş ileri de i şaret
çimde duygusal uzakla ş ma ile cezalandıran ve böylelikle de hoşnut
edilmediğinde ona ş iddetli suçluluk duyguları aktaran annesini hatırlat ¬
maktadır. Miriam’ın bu konuda bu kadar hassas olmasının nedeni muh¬
temelen budur.
Örnek 2
Andrea F. ç ocukluğunda bulunduğu rahibeler okulunda a ğır ve sadistçe
cezalara maruz kalmış tır. Örneğin, rahibelere kar şı geldiğinde aldığı ceza
yemek yemesine izin verilmemesi olmuş tur. Yıllar ge çmiş, Andrea genç
bir kız olmu ş tur ancak diğ er insanlara hiçbir ş ekilde, bu insanlar haksız
olduklarında bile, kar şı çıkmayı ba ş aramamaktadır. Bö yle olunca ortaya
çıkanlar ç ok güçlü utanç ve kendinden nefret etme duygularıdır. Dahası
Andrea, iyi yemeklerin tadını çıkaramamaktadır. Bir yere davet edildi
¬

edebilmektedir. Bu kişiler arası nda ö rneğin öğretmenler

veya farkl ı rol ğinde ve orada lezzetli bir ş ey yediğinde kendinden nefret etme ve utanç
modeller yer alabilmektedir. duygularının açığ a çıkt ığını hissetmektedir. Burada egemen olan duygu ve
A şağı da , Uyum Bozucu düşünce, Andrea 'nın böyle g ü zel bir yemeği hak etmemi ş olduğudur.
Ebeveyn Modları ile ilgili birkaç ö rnek yer

.
almaktad ı r. Bu hayal ü rü n ü kişiler arac
Ebeveyn Modlar nm ayrımı gö
narak belki de şimdiden bu
ılığıyla Talepkâ r ve Cezalandırıcı
sterilmektedir. Bu
adland ı rmalara daya ¬
iki modun birbirinden nas ı l ayr
"Lezzetli bir yemeği yiyemeyecek kadar hatalısın" yasa ğı, çok ş iddetli bir
.
Cezalandırıcı Ebeveyn Modu'dur. Bu utanç duygusu Andrea rahibeler ta
rafından a çığ a vurulup k üçük düşürülmüş olduğu iç in incinmi ş Çocuk
¬

kı n bir sezgi edinmi

şsinizdir. -
ı ld ığı na iliş Moduna aittir.

48 49

Scanned by CamScanner
 MOO TERAPİ S İ
Uyum Bozucu Ebeveyn Modlar ı

korkabilirsiniz. Bunun üzerine kendinizi aynı zamanda muhtemelen,

çocukluğunuzda ve gençliğinizde ya şadıklarınıza bağlı olarak zayıf, ça¬
ve İŞ hayatında her zaman başardı birisi ol- ' ,
Martin L okulda, üniversitede
, , resiz veya utanç içinde hissedebilirsiniz. Uyum Bozucu Ebeveyn Modu,
Sur
edilmi
Martin' n başarılan, ebeveyni ve
ş ve bu başarıların kendisinden
her
öğretmenler tarafından takdir
zaman bekleniyor olması tama- ; j J İncinmiş Çocuk Moduyla birlikte açığa çıkmaktadır.
Bu genellikle birlikte ortaya çıkıyor olma durumuna rağmen bizim
Sn doğal bir hal alm ış tır. Martin bug ü n
irebilmeyi
38 ya şındad
arzulasa
ır ve aslında kız arka- , ;
da kendisini çalışma j için çocuk ve yetişkin modlarını ayrı ayrı ele almak çok önemlidir.
dasıyla çok daha fazla zaman geç
: masasının başından neredeyse hi ç kald ıramamaktad ır. Masasında iş bulun- ; Çünkü daha sonra göreceğiniz gibi, bunların her birine gösterilen yak ¬

duğu sürece , kendisini ö ncelikle bu işleri tamamlama bask -

ısı altında hisset laşım biçimleri birbirlerinden fazlasıyla farklı olmaktadır. İncinmiş
ı ı ı ğ , tüm zaman bo- :
mektedir. Bu duyguya rağmen çalış may b rak p gitti inde
Çocuk Modlarıiçin çokça önemli olan bu modu teselli etmek, korumak
üşü ve kendisini e ğ lenceye , rahatlamaya
yunca bu işler üzerine d nmekte ve onunla daha iyi ilgilenebilmektir. Buna karşılık Uyum Bozucu
ş bı rakamamaktad ır. Kafas ından ard ı ardına geç mekte ;
hemen hiç bir ekilde Ebevyn Modları, özellikle de kişinin yaşam kalitesini şiddetli bir biçim¬
olan, "Daha bununla birlikte şu işleri de bitirmelisin; paydos vaktinden önce < de düşürüyorlarsa, zayıflatılmak ve sınırlandırılmalıdır. Bunun için de
‘xyz'yi de tamamlayabilirsin; önce iş sonra zaten eğlence için hâlâ yeteri ka- |
dar vaktin olacak..." seslerinin, özellikle başarıyla ilişkili olan Talepk âr i
birbirlerinden tamamen farklı yöntemler gerekmektedir. İşte bu yüz ¬

Ebeveyn Modu olduğu anlaşılabilir . den Uyum Bozucu Ebeveyn Modu ve İncinmiş Çocuk Modunun, bu
Uyum Bozucu Ebeveyn Modları (her zaman olmasa da) özellikle İn¬
cinmiş Çocuk Modu ile (ve bazen de Kızgın Çocuk Modlanyla) birlikte
ortaya çıkmaktadır. Burada yaygın olan, bir arkada şın eleş tirisi veya bir
iş arkada şının reddedişi gibi herhangi bir durum karşısında ilk olarak
bir Uyum Bozucu Ebeveyn Modunun “ tetikleniyor ” olması, yani a çığa
çıkmasıdır. Yukarıda bununla ilgili bir örnek bulunmaktadır: Arka¬
da şının reddedişi Miriam’da Duygu Odaklı Talepkâr Ebeveyn Modunu
tetiklemektedir.
Patronunuzun, yapmış olduğunuz bir işi, yapılmış bir hatayı gös
teren kısa bir notla birlikte size geri vermiş olması durumunu belki siz
de bilirsiniz. Bu, tamamen normal bir süreçtir ve bunun aslında kendi¬
nizi çok kö tü hissetmenize neden olmaması gerekir. Ancak eğer çok
güçlü bir Başarı Odaklı Talepkâr Ebeveyn
modlar sizde hemen her zaman “ el ele” ortaya çıkıyor olsalar bile,
temel bir ayrımını yapmak çok önemlidir.
IIBirey kendini makul olmayan ve a ğır bir baskı altına sokuyorsa, kendi
LU ihtiyaçlarına izin vermiyorsa, kendi duygularını saçma buluyor veya
kendini, bu ihtiyaç ve duyguları onaylamayan durumlar yüzünden de-
ğersizleştiriyorsa, aslında sözkonusu olan Uyum Bozucu Ebeveyn Mod -
.
larıdır
Uyum Bozucu Ebeveyn Modları ile birlikte gelen talep ve suçlamalar
oldukça farklı içeriklere sahip olabilirler. Kendi Ebeveyn Modunuzun
¬
karakterini tam olarak tanımanız önemlidir. Daha önce de okumuş
olduğunuz üzere Talepkâr ve Cezalandırıcı Ebeveyn Modları birbir¬
lerinden ayrılmaktadır. Ancak elbette bireyde farklı Uyum Bozucu Ebe¬
veyn Modlarının iç içe karışmış formları da bulunabilmektedir; özellik ¬

Moduna sahipseniz , bu du¬ le de bireye çocukluğunda tamamen farklı kişiler (örneğin ebeveyn,
rum bu modunuzu çabucak tetildeyebilir.
Belki sonra kendinizi faz-
toyla eleş tirilmiş hissedebilir ve hi bir öğretmenler, sınıf arkadaşları) tarafından değersizleştirici mesajlar
ç şeyi doğru yapamıyor ol-
îfbile.STT fapi!fM '
olsa Me Uyom Bozaca übevep '
o
İ sin
“ «Unda ve yap etarafL ,, iletilmişse.
Moda çok g(iclüySe, kovulmaton da
50 51

Scanned by CamScanner
M O D T E R A P İ Sİ
• i y i m Ş !7 < i -
ı * ı # i t i* * * * * M ö J I J * »

Talepk â r Ebeveyn Modu. Taleple

Başar ı s ı zl ı k Duygular ı İçeren
Ebeveyn Modu çoğunlukla , kişinin kendisinden
^
a şı n ölçü lerde talepte
Farkl ı Uyum Bozucu Ebeveyn Modlar ı’ n ı n Tipik Mesajlar ı
bulunuyor olmas ı yla ilgilidir. Bu taleplerle kastedilen genellikle oku|
Ö zellikle performans ve ba şarı odaklı Talepk â r Ebeveyn Modiarr
,-
ı nlarda genel
ü niversite veya iş hayatı ndaki başarı lard ı r ö
, zellikle kad
ayrı bir Talepkj > "Sen her zaman en İyi olmalısın."
Iikle, kendi d ış görü n ü mleri ve kilolarıyla ilgili olan “ Mükemmel değilse . değersizdir."
ı r. a şı rı talepler kar şılanamadığın
Ebeveyn Modu da bulunmaktad
kişide, kendisinin bir kaybeden oldu
Bu
ğu duygusu belirmektedir . ^ "İnce delilsen asla erkek arkada ş bulamazsın. '
ö zellikle suç luluk duyqulanni açığa çıkaran Duyqu Odaklı Taieok âr
.
Suçluluk Duygular ı İçeren Talepkâ r Ebeveyn Modu Aslında belki sizin
Ebeveyn Modu:
"Diğ er İnsanlar ın her zaman yanında olmalısın."
başanyla olan ilişkiniz sa ğlıklı ve dengelidir. Ancak öte yandan Ta lep - - "Kendi ihtiyaçlar ına Öncelik tanıma: bunu yapmak bencilliktir."
-
kâ r Ebeveyn Modunun, sizi ya şam ı n farklı alanlar ı nda örneğin ilişkil¬ > "Ç ocuklar ın için mükemmel bir anne ol."
-
erde bask ı altı na al ıyor olmasına izin veriyor olabilirsiniz. İliş kilerde Cezalandır ıcı Ebeveyn Modu:
belki kendi sınırlarınızı belirlemeyi veya kendi isteklerinizi ifade et¬ >• "Sen yalnızca bir utanç kaynacısın."
.
meyi başaramıyor olabilirsiniz Öyleyse, “ Her zaman en iyisi sen ol¬ > "Birisi seni ger ç ekten tanıdığında, senden uzakla şacakt ır."
malısın ” mesajı nı değil de “ İlişkilerde karşındaki kişiyi her zaman hoş¬ > “ Doğmamış olsaydın her şey daha İyi olurdu."
nut etmelisin” mesajı n ı vermekte olan bir Talepkâr Ebeveyn
Modunun
varl ığı ndan söz edilebilir. Bu Talepkâ r Ebeveyn Modu tatmin Baz ı insanlar çok g üçl ü bir biç imde “ genelleş miş" Uyum Bozucu
edileme¬
diğinde ortaya genellikle suçluluk duyguları çıkmaktadır. Ebeveyn Modlar ı na sahiptirler. Bu , bu modlarm yaşamda var olan
Cezaland ı r ıcı Ebeveyn Modlar ı. Burada konu kiş birçok ya da hemen her alanda ve durumda kendilerini gösterebildik¬
lediği veya talep ettiği şeylerle pek az ilgilidir.
inin kendisinden bek¬ leri anlam ı na gelmektedir. Buna karşı l ı k baş ka bazı insanlarda bu
Modu tipik olarak, kişinin kendisini değ
Cezaland ırıcı Ebeveyn modlar yaln ızca çok özel durumlarda tetiklenebilmektedir ( Bunun
ersizleş tirmekte olan kendi iç ö rnekleri a şa ğı da bulunmaktad ı r ).
sesidir. Cezalandırıcı Ebeveyn
Modundan kaynaklanan bu mesajlar
çoğunlukla çok tein ve ad dd «
«
“ Sen kesinlikle ... birisin” ı
^
“ Sen zaten hep şöyle ... biriydin ” , Senhated* Ö rneğin bu modda,
“ her zaman
Vaka Ö rnekleri
Örnek 1: Neredeyse t üm durumlara etki eden Kapsay ıcı,
Zararlı Ebeveyn Modu
Andrea F. kendi fikirlerini dile getirdiğinde rahibeler taraf ından yalnızca
yemek yasağı ve küçük düşürülme ile cezalandırılmamış tır. Bunlara ek
olarak, çalışırken küçük hatalar yaptığında ceza olarak ağır işler yapmaya
da zorlanmış t ı r. Dahası (cinsellik, birisine sanlmak- sokulmak, kendini
süslemek, uzun süre sıcak duş almak qibi) her türlü bedensel zevk rahi-
belerce reddedilmiş, şeytanlaştırılmış ve hatta kimi durumlarda cezalan
¬

dır ılmış t ır.

>
52
53

Scanned by CamScanner
 .
Uyum B o i u c u E b t v t y n M o d l t rı

Andrea bugün neredeyse hiçbir durumda kendisini değerli görmeyi ve

.
lj 3.1 Ba şar Odaklı Talepk âr Ebeveyn
bir eylerin tadını çıkarmayı başaramamaktadır Modu
ş Yemek yemenin yanısı ) j
ra Başarıya odaklanmış olan Talepkâr
; duş almak, cinsellik, masaj, sıcak ü
g neşin altında uzanmak gibi bedensel ' Ebeveyn Modu, kişiyi mükemmel
olmaya , turn hedeflere ula şmaya veya
zevkler de "yasaklar" arasındadır. Basit bir hata yaptığında kendisini kötü ‘i herkes içinde en iyi olmadan din-
ve bir zavallıymış gibi hissetmekte ve cezayı hak etmiş olduğu duygusuna I lenmemeye zorlar. Örneğin güçlü bir
Talepkâ r Ebeveyn Modu’na sahip
olan bir üniversite öğrencisi sınavdan en yüksek
kapılmaktadır. Geçmişi nedeniyle kronik depresyon içinde ve istikrarsız bir
durumda olan Andrea için, içinde bu yetişkin modlarının üstesinden gel- ;
^ kendisinin bir kaybeden olduğu duygusuna kapı
puanı alamadığında
labilir ve hatta öğre¬
; meyi ve kendisine daha sevgi dolu ve hoş görülü davranmayı öğreneceği
.
11 nim branşını değiştirmeyi bile düşünebilir. Çalışma hayaund
a ise Ba¬
uzun süreli bir terapi önemli olmaktadır şarı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Modu, bireyin tükenmişlik
'
- İM sendromuna
kapılmasına neden olabilmektedir çünkü birey işine ara
verememekte
Örnek 2: Az sayıda durumla sınırlanmış olan Duygu Odaklı Talepk âr ve mükemmeliyetçilikle belirlenmiş fazlasıyla yüksek hedefler
peşinde
Ebeveyn Modu koşmaktadır. Başarı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Moduna sahip olan ki ¬
şi
Marita K. sosyal hizmetler uzmanı olarak çalışmaktadır - ne var ki bu mes j -İ ler kendilerine zaman ayıramaz; başarıyı, çalışmayı ve disiplini eğlen¬
lekle me ş gul olan insanların çoğu Tükenmişlik Sendromu ya ş a ; j - cenin, neşenin ve sevincin çok çok üstünde tutarlar.
yabilmektedir. Marita kendi sınırlarını neredeyse her durumda oldukça iyi j | Talepkâr Ebeveyn Modlarının ortaya çıktığı bir başka tipik alan
koruyor olsa da erkek çocuklarla me ş gul olduğunda bu durumların bir fj kişinin görünüşü, özellikle de vücut şekli ve kilosudur. Bu alanda güçlü
l istisnası ortaya çıkmaktadır. Bu çocuklarla ilgilenirken diğer danışanla j |
. rında hissettiğinin aksine bu çocuklardan sorumlu olduğunu ve aslında |
- bir Talepkâr Ebeveyn Moduna sahip olan bir kişi kendisinden yemek
yeme ve spor yapma konularında daimi bir disiplin talep eder. Örneğin
onlar tarafından yerine getirilmesi gereken görevleri, kendisinin üstlen ] \ - akşam bir tatlı yemek, ertesi gün yapüan ağır bir antrenmanla “ ceza¬
mek zorunda olduğunu hissetmektedir.
Tükenmişlik sendromunu önleme üzerine aldığı eğitim sırasında Ma - j | landırılır ” . Talepkâr Ebeveyn Modunda en önemli sorunlara çoğunluk ¬

rita bu konu üzerine düşünürken şaşkınlık içinde bunun muhtemelen i la başarısızlık (kaybetmiş olma) duygusu neden olmaktadır.
kendi çocukluğundan kaynaklanan bir davranış örüntüsü olabilece ğini i )
.
fark etmiş tir Marita'nın kendisinden k üçük olan erkek kardeşi bedensel , ~
engellidir ve bir abla olan Marita çok erken dönemlerden itibaren karde- ! IÎ
; i
•

*
şiyle ilgilenmekten sorumlu olmuş tur Marita, bugün küçük erkek dam
. - - il
şanlarının kendisinde tetiklediği duyguları tam olarak dikkate aldığında bu
duyguların tamamen, abla olarak erkek kardeşine karşı eskiden duymuş
olduğu sorumluluklara benzediğini görmüş tür.
;

S3
/
tz.
fr
izleyen başlıklar altında Uyum Bozucu Ebevey o
n Modlarının üç ayrı tipi
daha ayrıntılı bir biçimde açıklanma
ktadır.
/

55
I 54

Scanned by CamScanner
 MOO TERAPİSİ
U / ıj m 0 0 / u c j C o > / f y n M a i l j rı

Vaka Örneği çal ış mam gerekiyordu ancak b ü yü k bir ba şarı anlam ı nda bir sonu ç
veya ulaşı lm ış ve mudulukla karşı lanm ış bir hedef asla varolmadı.”
Bunun dayand ığı noktalardan bir tanesi , içinde böyle çocukları n ve
°nlTcoSar,nm
mU5
hSu
Usa'yı tanyanlat .
doğumundan bu yana, günlük hayatta spora çokaz
ger veremediği birkaç kilo almış tır. Bununla birlikte
onun hâlâ zay t ve atletik göründüğünü düşünmektedir
,-
gen ç lerin hareket etti ği performansa dayal ı sistemlerin yukarıya doğru
a çı k olmas ı ve gitgide daha kan bir duruma gelmesidir, örneğin bir
çocuk bölgesel d ü zeydeki spor m ü sabakaları nda veya m üzik yarışma¬
le Ancak Lisa
Çından
kat
kendi
kendisine
bunları zaman
sü
vücudundan ve kilosundan hiç de memnun olmad
rekli
yetersizli
,
.
diyet ve antrenman programlar uygulamakta fa¬
ği ve stresten ötür ü surdurememektedır. L sa
her sabah ve her akşam tartıya çıkmaktadır. Eğer tartı iyi bir akşam yeme¬
ları nda ba şarı elde etmişse ü lke çap ı ndaki seviyeye tı rman ı r ve kendisini
artık bu d ü zeyde de kan ı tlamal ıd ı r. Ve bu böyle, ü zerinde daha fâzla ba¬
şarı elde edilemeyecek olan basamağa ulaşana kadar s ü rer gider.
ğinden sonra yarım kiloluk bir fazlalık gösteriyorsa Lısa ö fkelenmekte,
umutsuzluğa kapılmakta, kendisiyle didişmekte ve bir sonraki gün akşam | Vaka örneği
yemeği yemek yerine uzun bir koşu yapmaktadır.
Magnus K. gençliğinde yüzme sporuyla ciddi anlamda uğraşmıştır. Yerel
düzeyde çok iyi bir yüzücü olmuş olduğundan birçok kez ülke çapındaki
müsabakalarda yar ışmıştır. A şırı ölçüde sert antrenmanlar yapmış olma
¬
G üçlü bir Başar ı Odaklı Talepkâ r Ebeveyn Moduna sahip olan birey¬
sına ra ğmen bu m ü sabakalarda sürekli geride kalm ış, alt ınc ılı k ve yedincifik
lerin biyografilerinde sıklıkla, ebeveynlerinin ve diğer önemli bağlan¬
sıralarının üstüne nadiren çıkmayı ba şarmış tır. Bö ylece Magnus sıkı
ma figü rlerinin onlardan yü ksek başarılar talep etmiş oldukları görü¬ çalışmayla birlikte gelen olduk ça iyi ba şar ılarla da bir kaybedenmiş gibi
lü r. örneğin ş unlar tipik hatı ralardı r: “ Okuldayken sı navlardan almam hissedebileceğini öğrenmiştir. Magnus'un 15 yıllık yüzme hayatına dair en
.
gereken not A’ idi ‘B’ aldığımda durum hâlâ normal sayılı rdı. Daha önemli anılan yıllar boyunca elde ettiği bölgesel başarılarla
üşü
ilgili değil-dir.
performans ıyla
Bunlar ın yerine gö zünde sürekli, ülke çapındaki daha d
d üşük nodara ise burun kıvrılırdı. ” Özellikle de kişinin önemli ba şa rı
lannın övgü görmemesi onu, içinde sü rekli daha büyü k başarıların
-- î ilgili hayal kır ıklığı ya şayan eğitmeninin resmi canlanmaktad
k
ı r.
yak¬
peşinden koştuğu bir hamster çemberine düşü rebilmektedir Kişi, Bu arada Magnus üniversiteye başlamış ve burada kendisinin
. la şmakta olan sınavlarla ilgili yoğun baskı altına girdi ğini ve sınavlardan
“ Gü n ü n birinde mudaka yeterince iyi olacak!” diyerek davransa da kaybedenmiş gibi
hiçbir zaman yeterince iyi olamayabileceğini ç birinci sınıf sonuçlar almadığında kendisini kolaylıkla bir
ocuksu perspektifinden Magnus ’a güçlü bir biçimde yüzme
ötürü göremeyebilmektedir. hissettiğini fark etmiştir. Bu duygular
ya şamı ile ilgili durumlar ı hatırlatmaktadır.
Yetişkin olarak güçl ü bir Talepkâ r
Ebeveyn Moduna sahip olan
insanların genellikle çocukluk veya gen ç ırs mı?
lik dönemlerinde rekabete da ¬ lepkâr Ebeveyn Modu mu, yoksa Sağlıklı H
yalı sporlarla uğraşmış veya bir aynı zamanda görünümümüzdeki
m üzik aletini iyi derecede çalm ış olduk¬ ılışma hayatındaki, spordaki veya - tay .
ları gö rülmektedir. Terapide bir ği bir toplumda ya şamak ız
hastanı n Talepkâ r Ebeveyn Modunun şanların ödüllendirildiği ve teşvik edildi iç in çabala -
kaynağı nın izini sü rd üğü m ü ürekli yüksek hedefler
zde karşımıza çoğunlukla aniden bir judo, ı yüzden birçoğumuzun içinde, bizi s
adetızm veya yü zme eğitmeni ya bulunuyor olması şaşırtıcı de-
da bir piyano öğretmeni çı kmaktadı r. 3 ya iten bir çeşit "ateşleyicinin"
Şunlar tipik cü mlelerdir: O hi
“ çbir zaman tatmin olmazdı.
Her zaman
57

Scanned by CamScanner
 İ
MOD TERAP İ S Uyum Bo/ucu C b f o y n
M o d U rı

d ı r. Ancak başar ı kendilerinde hiç bir memnuniyet yaratamamaktad ı r!

»-S
Ba şar ı basitçe gereklidir çü nkü çok çok iyi olmayan bir sonu ç ald ık ¬

:SS2sonraü * ;:S ları nda sevilmiyormuş gibi ve korkun ç hissetmektedirler.

lfu T
® 5unU.Z' Fakat ebeveynler, öğretmenler veya diğer ö nemli kişiler başarıyı,
bu fark ı değ erlendirmek çok daha iyi 0|a-
anlaşıldıktan çocuklardan ya da gen çlerden her zaman a çı k bir biçimde talep etmez ¬
S rArnaçİ
, ^
yeme bozukluklar ı veya Tükenmi
s flamaya neden oluyorsa bir
Rahatlama ve eğlence Ö ( rne ğ
Talepk
in dans
şlik Sendromu gibi durumlarla sizi kıv
â r Ebeveyn Modundan bahsedebiliriz.
etme, arkada şlarla bulu şma, sine !
ler. Ne var ki bunun yerine kendileri yü ksek bir başarı yö nelimine ö r¬
nek olu şturmakt ı kendilerine rahatlama ve eğlence için neredeyse hiç
zaman ayı rmamakta ve alan b ı rakmamaktad ı rlar. Çocuklara iyi not¬
) ihtiya ç ları nı z ı kar şılayan ho ş aktivitelerle ilgilenmeyi ba - ları n hayatta her şey olmad ığı n ı vurguluyor olsalar bile kendileri bu
maya gitme
şaramı yorsan ız ve bu aktivitelerle ilgilenmek yerine s ürekli çalışmak zo- : söylediklerinden farklı bir model sunmaktad ı rlar. Psikolojide böyle du¬
• Tundaysan ız, yüksek ihtimalle ebeveyn modunuz iş ba şındad ı . Ö te yan- j
r -
rumlardan -» Model Alarak Öğrenme ad ı alunda bahsedilir.
dan kendinizi iyi hissediyorsanız, hayat ın ız ı genellikle ho ş bir !
biçimde
sürdürmekteyseniz ve aynı zamanda da kendinizi rahatlatabiliyorsan | I fll Ba şarı Odaklı Talepk â r Ebeveyn Modunun ortaya çıkmasına sıklıkla
ız,
muhtemelen "sağlıklı hı " rsa sahipsinizdir .
i- ,
.:
.. I neden olan etmenler şunlardır:
> notlara ve ba şarılara çok fazla değer veren ebeveynler veya öğret¬
iyi
Daha önceki açıklamalarda da gö rebileceğiniz gibi Talepkâ r Ebeveyn menler.
Moduna neden olmuş olan kişiler, çocuklara çoğunlukla yaln ı zca iyi >- istenen ba ş arılar sağlanmadığında sevgiden yoksun bırakma.
niyetle yaklaş mışlar ancak muhtemelen takdir etme ile talepler arasın¬ >- Ba ş ar ının ödüllendirilmesi ancak diğer durumlarda övgü ve ilginin ye
¬

daki dengeyi kuramam ışlard ır, örneğin ebeveynlerin , çocukları na, ço¬ tersiz olması.
>- Ki şiyi sürekli daha yukarı tırmanmaya iten ba şarı odaklı sistemler
cukları n ın özellikle başarıların ı överken ilgi gösteriyor ve onay veriyor
iç erisindeki faaliyetler; örneğin rekabet çi sporlar veya müzik.
olmaları, gerçekleşebilen durumlardand ır. Bu yanl ış değildir ancak
baş ka durumlarda ilgi ve övgü n ü n nadiren sunuluyor olmas ı , çocuğun
yalnızca bir başarı elde ettiğinde sevildiğini hissetmesine yol a çabil¬
Kendimde Baş arı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Modlarının olduğunu
mektedir. Bazen çocuklar, başarı elde edemediklerinde duygusal uzak¬
nasıl anlarım?
laşma ile cezalandırıld ıklarını da tecr ü be ederler. Bir çocu ğun okuldan
eve bir sınavdan ald ığı orta not ile gelmesinin ard ı Aşağıdaki ifadelere dayanarak kendinizde bir Başarı Odaklı Talepkâ r
ndan annesinin be¬ Ebeveyn Modunun bulunup bulunmadığını test edebilirsiniz.
lirgin bir hayal kı rıklığıyla tepki vermesi ve
çocuğuyla gü n boyunca ne¬
re eyse hiç konuş mamas ı bu duruma ö
rnek olarak gösterilebilir. Böyle
>• Halletmem gereken işleri tamamlamadan kendime rahatlama ve
eğlence için hiç bir fırsat tan ı mıyorum.

mmllnnZ ^T”
0
derecede zorlayıcı olmakta ve onların
zihinlerinin > S ü rekli bir şeyleri başarman ı n veya bir şeylere ulaş manın baskısı al¬
--
•
e bmmka<
nd uk’"°notllnl ^ bunun gibi du tı ndayı m.
' ° “ “ için her şeyi yapacaklar

58 59
i

Scanned by CamScanner
 Uyum Bozucu Ebeveyn Modtar ı

MOO TERAP İ S İ
Bir Talepkâr veya CezalandırıcıEbeveyn Modunun varlığı için belir¬
ah yorum çünkü eğer yaparsam kendimi leyici olan, karşınızdaki ş
Hiçbir hata yapmamaya ç şı
ki iyle bu konuyla ilgili konuştuğunuzda on¬
> ı tlardır. Arkada şınız, öneriniz üzerine memnun olu¬
ız
dan aldığın
yan
> Birleri yapmanın bir “iyi” ve bir de “
düşünüyorum; her şeyi doğru
kötü” biçimi olduğunu
yapabilmek için büyük çaba harcı¬
yor, s öylediğiniz
gibi bir bahane
gibi davranma ya karar veriyor ve tıpkı diğer çalışanlar
ile bazı işleri üsüenmekten kaçınmaya başlıyorsa,
eleş tirmeye başlıyorum. moduna sahip değildir; bu fikri basitçe
yorum çünkü yapamazsam kendimi muhtemelen ü birnaebeveyn
güç l
ş olabilir. Ancak size, niçin diğer
Ba şarıOdaklıTalepkâr Ebeveyn
Modunuzu daha iyi tanıyabilmeniz için daha önce kendi ba şı ke ş fedememi ¬

al masıgerektiğini açıklamaya başlıyorsa bü¬

Ba arı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Mo-
(Ekler kısmında yer alan) “ Benim ş lerinden çok daha fazla ç ış etkisiyle hareket etmektedir.
manız burada da yararlı ola ebeveyn modunun
dum” adlı Çalışma Kağıdı üzerinde çalış yük olasılıkla
¬

caktır. Sonuçlarıyine Mod Tablosu’na girebilirsin iz (Bkz. s.ıgo-ıgı ).

3.2 Duygu Odaklı Talepk r

â Ebeveyn Modu
Başkalarında Başar ı Odaklı Talepk âr Ebeveyn üzerindeki yüksek taleplerdir. Ancak
Burada da ön planda olan kişinin hissetmesi gerektiğine veya belirli
Modlarının olduğunu nasıl anlarım? bu talepler, kişinin kendisini
nasıl
sahipse, nas ıl davranmas ı gerektiğine odaklanmaktadırlar.
Bir kişi güçlü bir Başarı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Moduna sosyal durumlarda
bi imde gözlenmektedir: Bu ebe ¬

muhtemelen bu kişinin mükemmeliyetçiliğinin aşırı olduğunu dene

¬
Bununla ilgili olarak şunlar çok tipik ç
, başkalarıiçin her şeyi yapmak zorun ¬

yimlersiniz Bu kişinin kendisini aşırı ölçüde zorladığını, gerektiğin

. veyn moduna sahip olan bireyler
¬

ele tirmemeleri gerektiği duygusunu

den daha fazla görev üstlendiğini ve girdiği durumlarda aslında daha da olduklarını hisseder ve kimseyi ş
az çabanın gerekli olduğunu düşünebilirsiniz. Muhtemelen şöyle der taşırlar. Bu bireyler her zaman
¬

iyi bir insan olmaları gerektiği J

j 10 Jj / i [ l \ j !<• V (
JJlJ / |
'
siniz: “Niye tüm bunları yapmak zorunda? Bu kesinlikle hiç

lemiyor.” Ya da şöyle düşünebilirsiniz: “Böyle olmaya devam ederse

gerekli
değil! Bunlar için yardım alabilir; hem kimse de ondan bunları bek¬ ve diğer insanların mutlulukla-
rından da sorumlu olduklar ı
J£
^
^ 11 |
11 fj f , l
yakında çöker. Bu, onun için çok fazla; neden kendisine bu kadar yük¬ duygular ına .
sahiptirler Bunları ~.
leniyor ki? ” Karşınızdaki kişiye bunları söylediğinizde, kişi bu söyle¬ sağlayamadıklarında suçluluk
diklerinizi anlamamış bir biçimde boş tepkiler verebilir ya da ne olursa duyguları açığa çıkmaktadır . v
' ı .
olsun rahadayamadığının farkına varabilir. Duygu Odaklı Talepkâr Ebe- !
/j\\ VTJLFHM '
r
'1
T \ U0 /,
örneğin bir iş arkadaşınızın kendisine fazlasıyla yüklenmekte oldu¬
ğunu düşünüyor olabilirsiniz. Öyle ki bu arkadaşınız bu kez de, diğer
veyn Modu , örneğin doktorluk
psikoterapistlik, sosyal hizmet
, lO ÎJ 11 ’
^
herkesin yapmaktan uzak durduğundan emin olduğunuz beş farklıişi uzmanlığı ya da hemşirelik gibi
kendi görevlerine ek olarak üstlenmiştir. Arkadaşınız niçin tıpkı di¬ sosyal mesleklere adım atmış
ğerleri gibi kaytaramamaktadır? Belki de bu sorunun yanıtı burada bir olan kişilerde sıklıkla gözlem¬
Talepkâr Ebeveyn Modunun rol oynadığıdır! lenmektedir.
61
60

Scanned by CamScanner
 M 0 0 TERAP İ S İ
U y u m Bo ı ucu Cb y « y n
* ModUr .
Vaka Örne ği
-
Böyle durumlar anne baba ayr ı ld ığı nda ve ebeveynden birisi ço -
, cuğu , içine evlilik ve di"ğer ebeveyn hakkmdaki “ yakınmalarını'’ fir -
çok sevilen bir psikoterapisttir ve insanlarla ; p kutusu gibi kulland ığı nda ger çekleşebilmektedir.
Anla M danışanlar tarafından , lattığı bir “ çö
çok iyi empati kurabilmektedir.
Onların sorunlarını anlayabilen Anja, onlar çabucak, aslında ya şı ndan ö tü rü kendisi için he¬
, cesaretlendirebilmekte ve neşelendi j - Sonras ı nda ise çocuk
çok güzel biçimde destekleyebilmekte bir dan ış man , yatış t ı r ıcı kimse veya arabulucu rol ü
ık sık, hem mesleğinde hem de özel ya ş amında, i n ü z uygun olmayan
rebilmektedir. Ancak Anja s ocuk bu rolde “ başar ılı" olamad ığı nda, ö rneğin
' gerektiğinde diğer insanlara mesafe
koymakta ba ş arısızlığa uğramaktadır. üstlenmektedir. Ç
Herkesle ve her şeyle ilgilenmektedir ancak
bu kendisi için çok fazladır. Böy¬ ebeveynden birini mudu edemediğinde, kendisini suçlu ve daha fâzla
sevilmiyormu ş gibi hissetmek-
'
ğu altı nda hissetmektedir. Çocuk bu ro¬
le yapmayı reddettiğinde kendisini su ç lu ve özen göstermenin sorumlulu
çin uygun olmad ığı nı ve abartıl ı taleplerde bulunduğunu
tedir. lü n kendisi i
depresyon fazlarında ığı ç in onu do ğal saymakta ve sonu ç olarak bu rol ü genel¬
Anja 'nın annesi bir ç ok kez depresyon geçirmiş ve anlayamad i
çocuklarına kar şı çok uzak ve kapalı davranm ışt.
ır Bö yle olduğunda Anja
likle Duygu Odakl ı Talepk â r Ebeveyn Modu olarak yaşam boyu sürd ür¬
z ünde en az ından küçük bir gü¬
sürekli onu neşelendirmeye veya onun yü
mektedir.
lümseme olu ş turmaya çalış mış.
tır
Bu yüzden Anja bugün de, kendisinin diğer insanları neş elendirmekten
Model Alarak öğrenme. Burada rol oynayan sü reçlerden biri
de
sorumlu olduğunu hissetmekte ve ç evresindeki insanların tamamen mutlu j
ve keyifli olmaları için özen göstermezse bu insanlar tarafından sevilme- } - Model Alarak Öğrenme’dir. Sonradan kendilerinde güçlü bir Duygu¬
Odaklı Talepkâ r Ebeveyn Modu ortaya çıkm ış olan bireyler ç
. ocukluk
yeceği duygusuna kapılmaktadır
, ü m aile ü yelerinin kendilerini ailedeki belirli bir
larında genellikle t
kişiye, ö rneğin depresyond aki anneye gö re ayarlad ığı n ı deneyimle -
Ebeveynleş me. Anja’ nm öykü s ü, Duygu Odakl ı Talepkâ r Ebeveyn Mod - mişlerdir. Şu ifade buna örnek olarak verilebilir: “ Babam ı / Büyü kan -
ların ın ortaya çıkışı nı n çok tipik bir ö rneğidir. Anne ve babaları (ya da mutlu oldu ğuna ve
ebeveynlerinden yalnızca biri) psikolojik rahatsı zlı k -ki bu sı klıkla
nemi/ B ü yü kbabam ı s ü rekli hepimizin neşe dolu ve
hoş land ığına inandırmak
yine herkesin onunla birlikte olmaktan ç ok
depresyondur-; geçiren bireylerin çoğunlukla güçl ü bir duygu odaklı ı hissediyor olursa
zorundayd ık!” Böyle durumlarda kişi, kendisini nas l
talepkâr ebeveyn yanları bulunmaktadır. Bunun nedeni olasılıkla bu bi¬ ş , ilgi, yakınlık,
olsun , belirli bir rol ü ü stlenmek zorundadır. Yani ki
inin
reylerin çocuklukları ndan itibaren diğer insanlardan , özellikle de bu steriyor olması ge¬
neşe gibi aslında belki de hissetmediği duygulan
gö
insanların ruh hali ve muduluklarmdan kendilerinin sorumlu oldukla¬ bir şeyi be ğenmedi ğim
rın ı hissetmiş olmalarıd ı r. Ailelerinde psikolojik rahatsızlığı olan bi¬ rekmektedir. Ancak kişi sonraları ilişkilerde uygu
açık bir biçimde ifade ettiğinde, belirli koşullar
alanda suç lulu
reyler bulunanlar genellikle bu rahats ı zl ıkla ba şa çıkamamış ve geri çek¬
ilmişlerdir. Böyle olduğunda ise örneğin annesiyle baş başa kalan bir laz ları açığa çıkabilmektedir.
çocuğu , sonunda annesini bulunduğu ruh halinden çekip çı karmaktan
sorumlu duruma gelmiştir. Bu sü reç, terminolojide ‘ebeveynleş me’ ola
rak adlanchnlır. Bununla ifade edilen , bir çocuğun ebeveynlik rol ü n ü,
-
özellikle sosyal ve duygusal alanlarda çok
erken üstlenmiş olduğudur.

Scanned by CamScanner
MOO TERAPİSİ
Uvum

Vaka Ö rneğ i
Anna L. çok sevilen , her zaman bir
iyi ruh haline sahip, sakin ve dengeli biri-
sidir ve hemşire olarak çal ışmaktad ı r
. Ancak Anna sü rekli belirli hastalar

kendisini aşı rı ölçüde zorlad ığı n ı ve strese

hastalar hoşnut olmad ığı nda , Anna tela şa
soktuğ unu fark etmektedir. Bu
kap ı lmakta ve kendisini köt ü his¬
^ !
i D sjssssr*1>
. -
> Ebeveynim : Ebeveynler psikolojik olarak istikrama b r «in
* «v
.
ve çocuk baş kaları n ı n mutluluğ undan sorumlu olduğ u hissini
öğ renmi ş tir.
***
«w
»

setmektedir. Bunlar çok tipik bir bi ç imde patronluk

bulunan hastalard ı r. Anna'n ın babası da hep b ö yle
taslayan ve taleplerde
biri olmuştur. Babası
> Model Alarak öğ renme: Çocuk erken yaşlarda di ğer aile üye'erir iz¬ .
leyerek. ailedeki belirli bir kişinin tatmin edilebilmesi iç in uyulan belir ¬
ğ
evde olmad ığı nda , hayat aile i ç in ço unlukla huzurlu olmuş ancak eve li bir ili ş kisel davran ışı öğ renmi ş tir.
geldi ğ inde t üm aile onu keyiflendirmeye al ç ış m ış t ı r. Çü nk ü bö yle yaparak 1 > Aile üyelerinden biri, örne ğ in ç ocuk , bir başka aile üyesinin ihraç¬
onun agresif ve buyurgan bir tonla konu ş mas ı n ı engellemi ş lerdir. Anna'yı jj lar ı na veya ruh haline g öre davranmadığı nda tehdit ortaya çı kmış t ı r.
hi ç kimse bunu yapması i çin a çı kça yö nlendirmemi ş , o bu davran ışı çok k ü- ji
çök yaş lardan itibaren annesini izleyerek öğ renmi ş tir .
Kendimde ve Baş kalarında Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn
Modlarının oldu ğunu nasıl anlarım?
Baz ı bireylerin çocukluklarında , duygusal rollerini oynamad ı klarında ! Aşağı daki sorular aracı l ığı yla bir Duygu Odakl ı Talepkâ r Ebeveyn Mo-
durumun tehlikeli bir hale gelebildiğini deneyimlemi ş olmaları da rast- 1 dunuzun olup olmad ığı n ı kontrol edebilirsiniz.
lanılan uç konulardand ı r. Örneğin alkolik babaları n kı zları sıklıkla, > Başkaların ı hoşnut edebilmek ve anlaşmazl ı klardan , tanışmalar¬
babalarının özellikle de alkoll ü olduğu anlarda öngörülemez ve agresifj dan , reddedilmekten kaçı nmak için büyük çaba harcıyorum .
davrand ığını ve ş iddet kullanmaya yatkı n olduğunu ifade etmektedir- 1 >- Başkalarına öfkelendiğimde kötü bir insan oluyorum.
ler. Böyle durumlarda anne, babadan ayrı lmayı başaram ı yorsa , babayı > Kendimi diğer insanları n çoğundan daha fazla sorumluluğunun bil¬
•

kızdırmamak için genellikle itaatkâr tepkiler vermektedir. Bu tip iliş- j
kiler içinde büyüyen çocuklar, hayatları n ı n sonraki aşamaları ndaki iliş¬
kilerde kendi ihtiyaçlarını ifade etmeyi ya da eşlerini eleş tirmeyi dene- 1
diklerinde, birçok alana yayılan bir tehlike duygusuna kapı lmaktadırlar
- objektif bir şekilde bakıld ığı nda ortada endişelenmek için hiçbir ne¬
den bulunmad ığı nda bile.
incinde olan birisi olmaya zorluyorum.
Duygu Odakl ı Talepkâr Ebeveyn Moduyla ilgili kendinize sorabilece¬
ğiniz soruları (Ekler bölümünde yer alan ) “ Benim Duygu Odaklı
Talepkâr Ebeveyn Modum ” adlı Çal ışma Kağıd ı nda bulabilirsiniz. So¬
nuçları yine, sayfa 192 ve 193’de yer alan Mod Tablosu’ na ekleye¬
bilirsiniz.
Ağı rl ı k merkezi başarı olan Talepkâ r Ebeveyn Modlannı (BIc
. Bö¬

l ü m 3.1) nas ı l tan ı yorsan ı z , bu modu da , kendinizi bask ı alanda hisse ¬

ıld ı
diyor olmanı zdan ve ihtiyaçları nı z ı , bunlar tarafs ı z bir gözle bak
¬

üyük zorluk
ğı nda uygun olan ihtiyaçlar olsalar bile , belirtmekte çok b
çekiyor olmanı zdan tan ıyabilirsiniz.

65
64

Scanned by CamScanner
 MOO TCRAP İ S İ

Ebeveyn Moduna sahipse,

Başka bir kişi Duygu Odaklı Talcpkâ r Cinsel istismar. İstismarın “ en belirgin" biçimi kesinlikle budur.
onun diğer insanları bu kadjr
kişiyle ilgili izlenimleriniz muhtemelen ,
da ilk akla gelen genellikle baba olmaktad ı r. Ancak büyü kbaba Bura ¬
r,4,
fâzla memnun etmeye çalışması nı n kesinlikle gereksiz
ihtiya çları n ı sakin bir biçimde daha s ı k
bunları ona söylediğinizde, söylediklerinizi
belirtmesi
asl ı nda
olduğu ve kendi
gerektiğidir. AncaJc
kendisi için diliyor
. .-
diğer akrabalar ve komşular ya da güvenitmekte olan gençl k grubu
erleri. spor eğitmenleri ve din adamları gibi başka erkek ve kad n Unn
ğini anlamak önemlidir.
lid¬
da sıkl ı kla suç lu olabildi
olsa bile, bunları güçl ü kle kabul edebildiğini hissedebilirsiniz . Burada Cinsel istismar
Cezaland ırıcı Ebeveyn Modlanna çeşitli nedenlerden ötü rü yol açabil¬ .
daha pek çok şey Başarı Odaklı Talepkâ r Ebeveyn Modunun özellik,
mektedir. Cinsel istismara maruz kalan çocuklar yaşad ı ktan olaylar¬
leriyle benzerlik göstermektedir. dan , bunlarla ilgili hiçbir suçları olmamasına ra ğmen büyü k bir utanç
duymaktad ı rlar. Dahas ı , suçlu olan kiş iler de tipik bir biçimde bu k ör
ü
3.3 Cezalandırıcı Ebeveyn Modlar ı davran ışı n suçlusunun çocu ğun kendisi oldu ğunu ve kendilerini çocu ¬
ğun tahrik etmi ş oldu ğunu ileri s ü rmektedirler. Öte yandan istismar
Cezaland ırıcı Ebeveyn Modları ndaki birey kendisini a şı rı öl çü de değer
sizleştirmekte ve hatta kendisinden nefret edebilmektedir. G üçl ü bir
- edilmiş çocuklar çoğunlukla , daha iyi bir davranışı kötü insanlar
Cezaland ı rıcı Ebeveyn Moduna sahip olan bireylerin biyografilerinde
kötü insan oldukları için meydana geldiğini d üşü nmektedirler.
-
oldukları için hak etmemiş olduklarına inanmaktadırlar yani bunun
duygusal , bedensel veya cinsel istismara sı kl ı kla rastlanmaktad ı r. Ö r¬
neğin göğü slerinin b üyü k olmasından ötü rü ergenlik çağında Bedensel / Fiziksel istismar. Bununla anlatı lmak istenen, çocukların
sı n ıf arkada ş ları tarafı ndan kendisiyle alay edilmiş olan dövülmesi ya da baş ka biçimlerde canları nın yak ı lmas ı d ı r. Kimi zaman
bir kız çocuğunun , göğü slerinden ya da tü m bedeninden çocuklar ı d öven ebeveynlerin ya da diğer ö nemli kişilerin , özellikle ko¬
lay ve çok çabuk öfkelenebilen insanlar olduklar ı gözlenmektedir. An¬
v\ yaşam boyu büyü k bir utanç duyacak olması oldukça
cak baz ı bireyler, daha çok sadistik bir niteliğe sahip obn fiziksel bir
muhtemeldir. Ya da bir erkek çocu ğu , işlemiş ol
duğu ö nemsiz bir kusur yü z ü nden ağı r biçimde
- -
istismardan da bahsedebilmektedirler bu, istismar eden kişinin

'i yOjfr- cezaland ı rılmışsa, ya şam ı n ın sonraki dö - -

çocu ğu kötüye kullanmaktan açıkça zevk aldığı anlamına gelmekte¬
dir. Böyle durumlar, her koş ulda fazlasıyla belirgin ve çok a ğır psikolo¬
nemlerinde yaptığı basit hatalarla
N birlikte aniden , bu hatalar ı n ka¬ jik yaralar bı rakmakta ve çok şiddetli Cezaland ırıcı Ebeveyn Modlanna
' neden olmaktad ı r. Bedensel ve fiziksel istismar, sınıf arkadaş tan veya
bul edilemez oldu ğ unu ve
d cezaland ı rı lmayı hak etti- yaşı tlar aras ı nda da ortaya çıkabilmekte ve korkutucu psikolojik sonuç¬
rV lar doğurabilmektedir.
ğini hissedebilir.
^ İstismar ı n , Cezaland ı rı cı Duygusal istismar. Bununla özellikle anlatılmak istenen, çocuklann
-
Ebe veyn Modunun ortaya çıkmas ı na yol a çabilen
vard ır. Bu istismar biçimlerinden yalnızca bir
çeş itli biçimleri ebeveynler tarafı ndan duygusal olarak aşır ı ölçüde kullan ılmalandı r.
tanesi deneyimlenmiş Ebeveynler bunu örneğin , diğer ebeveynin cinsel sorunlarını çocuklara
olabilir; an -cak çok daha kö tü durumlarda anlatarak, çocuklara evlilikteki sü tunlardan su çlu olduklan hissini
birden fazla biçimin bir
araya gelmiş olduğu da gözlenebilmekted verip onları korkutarak, intihar edeceklerine yönelik tehditlerle evi terk
ir.
edip çocuklar ı çaresiz bı rakarak yapabilmektedirler.
66
67

Scanned by CamScanner
 Uyu '
MOD TERAPİ S İ " CM < f

kadar değerli olma,

iyi bir bakı m gö rebilecek
İ hmal etmek. Çocuklar
,
büyü k olası l ı kla Cezala ,
nd ı rı cı Ebeveşş
d ı klann ı dcncyimlediklcrindc
Modu konseptini kullanmaya
ve sü rd ü rmeye ba şlarlar Yeterli beslen
. - örnek k
, yakı nl ı k gö rmeme gibi ö rnekler ya 28 ya şındaki Barbara P. sınır kişilik bozukluğu olan bir hastadır Barbara
meme, yeterli biçimde giydirilmeme mJ
,

iç inde normal gö revleri yerine getirdiği, normal bir hay . jt sürdOrerr

da ebeveynin nedensiz bir şekilde
gü nlerce ortalarda gö rü nmemesi ve
tedir. Bunun nedeni, en küçük sorun ve anla şmazlıklar sonucu
^ -
i bu deneyimler aras ı nda yer al ır.
kestirilemez bir zamanda çı kı p gelmes zarar vermek zorunda olduğunu hissetmesi ve insanlar ın arasına
, çocuklukları nda çok korkun ç ola¬ masıdır. Barbara ç ocukluğunda, büyükbabası tarafından yular ba/u afyt
Diğer ağı r cezalar. Bazı insanlar
tir. Bunlar aras ı nda , çı plak bir Cinsel istismara maruz kalmış t ır. Aile bir şeyler olduğunu hissetmiş ol*,
bilen ceza biçimleri deneyimlemiş da bu durumun üzerinde durmamış ve Barbara yı büy ükanne ve büyük
yememek, karanl ı kta bodrum
¬

biçimde kapı ön ü nde beklemek, yemek babasını n evine göndermeye devam etmiş tir. Barbara buqün kendisini ve
katı nda beklemek sayı labilir. B öyle olaylar ç
oğunlukla hafı zan ı n derin ¬
vücudunu korkunç bulmaktadır. K ötü davranışı hak ettiği duygusuna sa ¬

spesifik olarak ele

liklerine kazı n ı rlar ve genellikle de, terapi içinde
alı nmad ıkları s ü rece, uygun bir biçimde alt edilem ezler .
Mobbing. Mobbing, özellikle de s ı nıf arkadaşları ve yaşıtlar tarafı ndan
uygulan ıyorsa, istismarın fazlas ıyla a şırı ve uzun s ü reli bir biçimini
ortaya koyabilmektedir. İstismara u ğrayan kişiler daha sonra genellik
le,
yıllar boyu mobbinge maruz kalm ış oldukları n ı ifade etmektedirler
Daha tehlikeli olansa muhtemelen sınıf arkadaşları tarafından uygula¬
nan mobbingdir. Çü nkü kişi , sınıf arkadaşlarıyla yıllarca hemen hemen
her gü n birkaç saat geçirmek zorunda kalmaktad ı r. Mobbing durumu¬
nun deşifre olması kişinin kendisini bir ispiyoncuymuş gibi hissetme¬
hiptir ve kendi ihtiyaçlarını ifade etmek bir yana, kendisine ait ihtiyaçların
olmasına bile izin verememektedir. Kendini yaralama davranışı, kendisin¬
den tamamen nefret ediyor olduğunda, onun kendisini cezalandırmasına
hizmet etmektedir.
örnek 2:
. Miriam T. yemek yemek iç in kendisine güçlükle izin verebilmektedir. Ye¬
mek yemek onda mutlak bir iğrenme duygusunu açığa çıkarmaktad *
Dahası, kendisini korkunç ve katlanılmaz birisi olarak görmektedir. Mırr
am bir ailenin yanında evlatlık olarak büyümüştür. Kendisini evlat edinmiş
olan anne muhtemelen sadistik eğilimleri olan, fazlasıyla gergin birisidir
ve henüz bir ç ocuk olan Miriam’ı sürekli yemek ç alıyor olmakla suçla
¬

yata ğa git
sine neden olabilecek ve bu da kişinin durumunu çok daha kötü bir
¬
mış tır. Bunun sonucunda Miriam, ceza olarak yemek yemeden
mek zorunda kalmıştır. her zaman haks ız yere ya¬
duruma sokabilecektir! Kişi bu yü zden, çıkar bir yolunun olmad ığı ve bu Bu su çlamalar hemen
pılmış olsalar da verilen cezalar merhametsizce uygulanmıştır.
duruma boyun eğmesi gerektiği duygusuna sahip olmaktadır.

Cezaland ı r ıcı Ebeveyn Modlann ı n baz ı çeşitli “ mesajları" olabilmekte

¬

dir. Sevilmeye değer olmama duygusuna, bu modun gö rü ld üğü hemen

ğin
hemen her durumda rastlan ılmaktad ır. Bunun yamsıra kişide, ö rne
kiş i daha ö nceden kendisinin cezalandır ılması na neden olmu ş olan
duygulan da
Şeyleri tekrar yaptığı nda , kendinden utanma ve iğ renme
ortaya çı kabilmektedir. Bireylere, kendilerine ait ihtiya
ç ın ve hak¬
lar
kişilenn
ları n var oldu ğ unu hissettiren duygu, bu moda sahip olan
muhtemelen hiç tan ı mad ıklar ı bir duygudur.
68 69

Scanned by CamScanner

MOO TERAPİS İ
ırıcı Ebeveyn Modlarının
Kendimde ve Balatamda Cezaland
olduğunu nası l anlar ı m ?
bir Cezalandırıcı Ebeveyn Modunuzun
A şağıdaki soruların yardımıyla,
bulunup bulunmadığını inceleyebilirsiniz.
Kö tü olduğum için ba şka insanların yapt
ığı güzel şeyleri yapmak
için kendime izin vermiyorum.
Cezalandırılmayı hak ediyorum.
Canımı yakarak kendimi cezalandırma dürtü süne örneğin kendimi
( Bunlar anla şılamamaktadır çünkü kişinin ebeveyn modu ve
kesici bir alede yaralama isteğine) sahibim .
Kendimi affedemiyorum.
Eğer bir Cezalandırıcı Ebeveyn Moduna sahipseniz , sıklıkla kendinizi
korkunç bulduğunuzu ve kendinizden utanç duyduğunuzu fark eder,
duygu ve ihtiyaçlarınızın hatalı olduğunu ve kimseden bir şey bekleye-
meyeceğinizi hissedersiniz. Birisi size, sizden çok ho şlandığını ve
onun için çok önemli olduğunuzu söylese bile, bu sö zlere inanmayı ne¬
redeyse hiçbir şekilde ba şaramayabilirsiniz.
Cezalandırıcı Ebeveyn Moduyla ilgili kendinize yöneltebileceğiniz
soruları, Ekler bölümünde yer alan “ Benim Cezalandırıcı Ebeveyn
Modum" adlı Çalışma Kağıdında bulabilirsiniz. Sonuçları yine sayfa
194 ve 195’de bulunan Mod Tablosu’na girebilirsiniz.
Cezalandırıcı Ebeveyn Modlar ının başkalar ında olduğunu
nasıl anlar ım?
Diğer insanların Cezalandırıcı Ebeveyn Modlarını, pozitif görünen hiç¬
bir mesajın size “ ulaşmıyor” olmasından tanıyabilirsiniz. Bu modda
bulunan kişi, siz onu, kendisinin sevilmeyi hak eden ve çok değerli
birisi olduğuna veya yaptığı basit bir hatanın gerçekten ciddi hiçbir
sorun yaratmayacağına ikna etmeye ne denli çalışırsanız çalışın, ken¬
disini korkunç hissetmekte ve değersizleş tirmektedir.
Örneğin bu kişiler size her fırsatta, kendilerinin
arkada şlığına ta¬
m 70
Uyum
ğ
hammül edip edemedi inizi sorabilmektedirler. Ya da »örekli ne bda
ız edici oldukların, vurgulamaktad
aptal ,
durumlar
gereksiz
kar şı
ve rahats
sında sabrınız ta şabilir çünkü karşını
ırlar Bö
zdaki kişiyi muh¬
vJ
temelen çok daha farklı görmektesinizdir. Harta günün binnde baz
ko şullarla birlikte fazlasıyla ö fkelenebilirsiniz. Bunun nedeni kişiye
.
gösterdiğiniz çabaların ve ilginin ve onunla kurduğunuz empatının
bunları ifade ettiğinizde bile kişi tarafından anla şdmıyor oluşudur.
kendini
değersizle ş tirmc hissi tıpkı bir duvar gibi önünüzde dikilmektedir.
.
Yvonne T belirgin bir Cezalandırıcı Ebeveyn Moduna sahiptir. Bunun ne¬
deni çocukluğunda edindiği, onda kendisinin tamamen değersiz olduğu
.
duygusunu bırakmış olan şiddet deneyimleridir Öte yandan Yvonne, sadrk
ve güvenilir arkadaş lara sahip olan ve dışarıdan bakıldığında hoş-lanr
.
-
labilen bir kadındır Arkadaşı Maja'nın da Yvonne'unkilere benzeyen
- .
ancak onlardan daha zayıf olan- sorunları vardır Yvonne baskılar altında
tamamen t ükendi ğinde ve bu yüzden kendisini değersizleştirmeye başla¬
dığında, Maja kimi zaman onun yorumlamalarını ve öz imajını sorgula¬
mayı deneyerek ona, durumlara ba şka bir perspektiften bakmayı ve
aslında her şeyi nasıl da iyi halledebildiğinden emin olması gerektiğini
.
önermektedir Ancak Yvonne böyle durumlarda neredeyse ulaşılamaz bir
.
insan haline gelmektedir Maja'nın söylediklerini dinliyormuş gibi görünse
.
de onun verdiği bilgilerin k üçücük bir kısmı bile aklında yer etmemektedir
Böyle durumların sonucunda Maja her seferinde sinirlenmekte ve gele¬
cekte Yvonne'u, Yvonne zarar görüyor ve bu yüzden kendisini ç ok kötü
hissediyor olsa bile, "kendi filmi içinde yalnız bırakmaya" karar vermekte¬
dir .
İncinmiş Çocuk Modunda olana benzer bir kısır döngünün Ceza¬
landırıcı Ebeveyn Modunda da işba şında olabileceği belki çoktan dikka¬
tinizi çekmi ş tir. Cezalandırıcı Ebeveyn Modundaki kişi, kendi haklannı
açık bir biçimde ifade etmeye izninin olmadığı duygusuna sahiptir ve
71
Scanned by CamScanner
MOO TERAPİS İ

Ba Ş a Çı kma \

bireyin kulağı tüm bunlara mealidir, iyi niyetli tum ikna ve cesaretlen-
dirme çabaları kişiden adeta geri sekmektedir. Kişi , kendisini aşın bir
biçimde değersizleştirdi ği için genellikle kendisine iyi niyetle yaklaşan
insanları uzaklaştırmaktad ır. Hatta kimi zaman diğer insanlar ken¬
disiyle ilgileniyor oldukları i çin onun taraf ından değersizleş tirilebil-
mekte ve böyle olduğunda ise ki ş inin cezalandırma eğilimi bu insanların
üzerine doğru genişleyebilmektedir.
pocukModlar ı ve Ebeveyn Modları ile ilgili olan son böl ü mlerde, ço ¬

cukluklar
ı nda ve gen çliklerinde sevilmemiş olmayı, aşı n talepleri,
bir kaybeden olarak damgalanm ış olmayı ve istisman tecrü be etmek
zorunda kalmış olan insanların hangi acı verici içsel yanlan geliştire¬
bilecekleri anlatılmış tır. Her insan kendi üzerindeki bu Ebeveyn ve Ço¬
cuk Modları n ı belirli bir dereceye kadar tan ıyabilmektedir. Bazı insan ¬
lar hayatları n ı bu modlarla da oldukça iyi sü rd ürebilmektedirler çü nkü
bu insanlarda bu modlar kendilerini yalnızca nadiren ve hafif bir şid¬
dette göstermektedir. Ancak diğer baz ı insanlar ise bu modlara takılıp
“ tökezleyerek ” tekrar tekrar şiddetli duygusal sorunların içine üş
d ¬
mektedirler.
üstesinden
İnsanların , duygusal açıdan acı verici olan tecrü belerin
gelmek için sıklıkla ya da nadiren kullandıkları çeş itli temel seçenekleri
-
vardır. Psikolojide bunlardan -» Başa Çıkma olarak
Başa çı kma , kişiden kişiye değişkenlik göstermektedir
bahsed
ve
ilmekte
genell üde
dir.
ço¬
deki yoğunluk
cukluk deneyimleriyle iliş kilidir. Başa çıkma biçimlerin duyguların
Çoğ unlukla , Ç ocuk ve Ebevyn Modlar ıyla
ilişkili olan
yoğunlu ğuna ba ğl ı d ı r.

I 72
73

Scanned by CamScanner
 * ,‘
M O O TERAPİ S İ 4

Üç Ba şa Çıkma Biçimi VB
Ba şa çıkma, aslında sıklıkla birbirinin içine geçen, üç temel biçime ayrı¬
örnek 1
lır. Zor bir durumla ba şa çıkmada çoğunlukla a şağıda yer alan psikolojik
Andrea M. güçlü bir Başarı Odaklı Talepk âr Ebeveyn Mod
başa çıkma biçimlerinden birinin (ya da birka çının bir arada) kullanı
lıyor olduğu düşünülmektedir:
¬
.
mod onu her şeyi mükemmel biç imde yapmaya « riamZî Tf* 60
adeta gece gündür ç alışmaktadır örneğin, mola vermiş
,

> Teslim Olma. Kişinin davranışlarının Uyum Bozucu Ebeveyn
Modunun “ kurallarına uyuyor” olmasıdır.
>- Kaçınma. Duygularla ve problemlerle yüzleşmek zorunda kalmamak
için bunlardan kaçınıyor olma durumudur.
Aşın Telafi. Uyum Bozucu Ebeveyn Modunun bulunduğu taleplerin
aksine davranmayı ve diğer insanları kontrol etme, onlara hükmet¬
me, kendini onların üstünde görmeyi ifade etmektedir.
Bu üç farklı ba şa çıkma biçimi sonraki bölümlerde daha ayrıntılı bir şe¬
kilde ele alınacaktır. Ancak öncelikle bu ba şa çıkma biçimlerinin bir¬
birlerinden nasıl ayrıldıklarına yönelik genel bir bakış sunmak gerek¬
, oidufluTciî'*!*
performans gösterememiş se kendisini ç abucak bask altında « Zil
hissetmektedir. Andrea, kendi Başarı Odaklı Talepk âr Ebevevn Moöuna
^
neredeyse tamamen teslim olmaktadır.
örnek 2
: .
Anita L ç ocukluğunda ç ok ağır cinsel istismara maruz kalmıştır .
Büyükbabası ve amcası Anita'ya yıllar boyunca tecavüz etmişler, öte yarn
dan ona sürekli k ü frederek daha iyisini hak etmeyen bir fahiş e olduğunu
j söylemişlerdir. Genç bir kadın olarak Anita, kendisiyle cinsel ilişkiye gir¬
mek isteyen erkeklere kar şı kendini savunamamaktadır. Zaten daha iyisi¬
ni hak etmiyor olduğunu ve başka bir muamele bekleyemeyeceğini hisse-
.
, derek sekse katlanmaktadır Bö yle yaptığında ise kendi Cezalandırıcı
i Ebeveyn Moduna teslim olmuş olmaktadır.

mektedir. |
Örnek 3
.
Theo F güçlü bir Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn Moduna sahiptir. Bu
Teslim Olma. Birey, Uyum Bozucu Ebeveyn ve Çocuk Modlarınm me ¬
mod, sıklıkla depresyonda olan annesinin henüz bir çocuk olan Theo'dan
sajlarım mutlak doğrular olarak görüp bunlara itaat etmekten ba şka .
sürekli destek talep etmiş olması sonucu doğmuş tur Theo bugün sosyal
alternatifi yokmuş gibi davranıyorsa, bu bireyde teslim olma s öz konu ¬
: hizmetler uzmanı olarak çalışmakta ve kimi zaman aşırı ölçüde zorlanıyor
sudur. Belirgin bir teslim olma biçimine sahip olan bireyler çoğunluk ¬ , olsa bile kendisini danış anlarına adamaktadır. Canı hiç istemediğinde bile

la, Uyum Bozucu Ebeveyn ve Çocuk Modlarınm ortaya çıkardığı duygu J herkese kula ğını a ç makta, eve sık sık ek iş ve görevler getirebilmektedir,
lardan dolayı yoğun acı çekerler.
¬

j Partneri bu durumdan memnun olmadığı için Theo bir yandan da onunla .

güzel şeyler planlamaya ve arta kalan k üçük boş zamanlarında onu
\ mümk ün olduğunca hoşnut etmeye büyük bir çaba harcamaktadır. Theo
sürekli, hiç kimseye yetemediğini ve diğer insanlarla ilgilenmediği sürece
ı
onlar tarafından ilgi görmeyeceğini hissetmektedir. Kendi Duygu Odam
Talepk âr Ebeveyn Moduna tamamıyla teslim olmuş durumdad ır.

74 75

Scanned by CamScanner
 MOD TERAP 0 S 0
Ba ?a Çıkma Modlar ı

Ebeveyn ve Çocuk Modlarınm yarattı

Kaçınma. Bireyler sıklıkla
duygulardan, bu duyguların ortaya
çıkabileceği durumlara girmey^ eri
^
azaltabilen alkol veya yatış tırıcı
veya olumsuz duyguların şiddetini
maddeleri kullanarak kaçınmaktadırlar
. Yani birey bir şeyleri özelli ^î örnek 1
Paula Z.'nin, kendisine katlanılamaz bir insan olduğunu ve hiç ç ekici birisi
Ebeveyn ve Çocuk Modlarınm doğurdu
ğu negatif duyguları hissetme - olmadığını sö yleyen ç ok güçlü bir Cezalandırıcı Ebeveyn Modu vardır. Di ¬

mek çi in yapıyorsa , burada bir ba şa çıkma stratejisi olarak ka çınma s ö z
konusudur. Bu strateji çeşidi formlara sahiptir ve sosyal geri çekilme
( diye alay etmişler, ö te yandan Paula, ebeveynleri tarafından sürekli çok
veya iş e gitmeme gibi) çeşidi ka çınma davranışlarını, madde kulla,
nımını (alkol, esrar gibi) ve aşırı ölçüde televizyon izlemek veya bilgise
yar oyunları oynamak gibi kişinin aklını bu duygulardan uzakla ş tıran
aktiviteleri içermektedir.
JSt*
ğer çocuklar onunla k üçüklüğünden itibaren çarpık bacaklı ve sivilceli
gü zel olan kız kardeş iyle kıyaslanmıştır. Bu yüzden Paula, insanlar arasın¬
da kendisinden ç ok utanmaktadır. Ancak bu ebeveyn modundan, kendisi¬
ni toplumdan uzaklaş tırarak ve insanlar arasına neredeyse hiç girme¬
.
yerek kaçınmaktadır ( kaçınma davranışı) Tüm bunlara rağmen dışarıya
çıktığında, örneğin arkadaşlarıyla buluştuğunda veya onlarla birlikte bir
partiye gittiğinde, aslında istemiyor olmasına ra ğmen, genellikle çok fazla
alkol tüketmektedir. Çünkü içki içtiğinde olumsuz duyguları artık hisset¬
memeye başlamakta ve kendisini görece rahatlamış hissetmektedir (alkol
aracılığı ile duygulardan kaçınma).

% S
r: % f Örnek 2
Bernd K. okul hayatı boyunca pek bir zorlukla karşılaşmamıştır. Hem bu
nedenle hem de ailesinde var Olan ş iddetli ba ş arı yönelimi nedeniyle

kİ o ıL s
&
Bernd'de güçlü bir Talepk âr Ebeveyn Modu gelişmiştir. Ancak Bernd ni-
versiteye geldiğinde aniden “ diğ erlerinden biri" haline gelmi
öğrenciler gibi o da baş langıç sorunlarıyla mücadele etmiş ve kendi
ş, diğ er
ü
tüm
ebe
¬

başlamıştır.
1

m mi r veyn modunun taleplerini daha fazla yerine getirememeye

Zaman geç tik ç e üniversiteye daha nadir
versiteye gitmek yerine zaman
, ın ı
u ğramaya
bilgisayarda World
‘
ba ş
of
layan Bernd, üni
Warcraft
¬

oyna¬
yarak, internette dola ş arak ve televizyon izleyerek “ harcamakta
dır ". Tüm
!
bu davranış biçimleri, kaçınma olarak görülebilir .

Örnek 3
Ebeveyn Moduna sahiptir.
Bu
Katrin D. güçlü bir Duygu Odaklı Talepkâr
mod ona, herkes iç in her an sorumlu, yard
ıma hazır <
ve tes V
ması gerektiğini bildirmektedir. Katrin komş usuna çeş 9
sık sık yardım etmekte ve bunu temelde do ğru bulmaktadır ancak komşu
^

h 76
77

Scanned by CamScanner
 M O O T t R A Pİ S İ
Ç .* m« »M

ılacak hiç bir iş olmadığında bile, ona

su Katrln'in bu ilgisine, ortada yap
tamamen "yapışarak" teşekk ür .
etmektedir Komşusu onunla her gün
istemektedir.
birkaç saat gevezelik etmek
Katrin komşusuna, bunun kendisi için çok fazla olduğunu ve buna
zamanı olmadığını anlatmayı ba şaramamadadır. Geç enlerde şunu fark
etmiştir: Evden dışarı çıkmadan önce ilk olarak kom şusunun da o anda
koridorda olup olmadığını görmek için kapı deliğinden bakmakta ve ancak
«
ortalığın sütliman olduğunu" anladığında dışarı çıkmaya cesaret ede
bilmektedir, öte yandan şöyle durumlar da ya şanmaktadır: Dışarı çıkmak ;
üzere koridora çıktığında, apartmanın kapısından gelen seslerin komşu j
.
sundan geldiğini sandığı için çabucak eve geri dönmektedir Aslında Kat
rin'in yapması gereken şey, komşusuna sınırlar çizmek ve onun abartılı
.
taleplerini reddetmektir Ancak bunu yapmak onun için çok zordur çünkü j
bu kendi Talepkâr Ebeveyn Moduna karşı gelmektir, iş te bu yüzden Katrin
kaçınma yolunu tercih etmektedir.
Aşın Telafi. A şın Telafi, kişinin bir eksikliğini abartılı ölçülerde telafi
ediyor olması anlamına gelmektedir. Eğer kişi, İncinmiş Ço ¬
cuk ve Uyum Bozucu Ebeveyn Modlarının mesajlarının tam
tersleri doğruymu ş gibi davranıyorsa bir başa çıkma bi- e
çimi olarak a şırı telafiden söz edilmektedir.
* kendisini zayıf hissediyor ve “ güçlü bir gör ünüme" ihtiyaç duyuyor ol¬
örneğin kendisini değersiz hisseden birey kendin ¬
örneK I
Marino T. ç ocukluğunda çok fazla bedensel ve cinsel şiddet görmüşü* M
Birisi kendisininkinden farklı bir fikre sahipmiş gibi Qör üng /orsa *
« rcjr*
* Ur*
aniden a şırı ölçüde tehdit altında ve tamamıyla çaresiz hissetmeklerse
rina bu durumu fazlasıyla agreslf davranışlarla aşın biçimde teMfi etmekte¬
dir. Egemenlik kuramayacağını hisseder hissetmez sesini yükseltmekte « . *.
-| şısındakine bağırmakta, onu kasıtlı biçimde korkutmayı denemekte
ilişkilerinde bazen saldırıya bile geçebilmektedir. *
-
-, örnek 2
Ufak tefek, kilolu ve pek az çekici bir erkek olan Hokjer F. şirket sarıt»
varlıklı bir ailenin oğlu olarak büyümüş tür. Ancak şirket geç tiğimiz yd -
larda iflasını a çıklamak zorunda kalmış ve bu yüzden Holger varlÿ™»
.
büyük kısmını yitirmiş tir. Kalbinin derinliklerinde Holger gör ünümü ve
pek de ç ekici olmayışı nedeniyle kendisini aile içinde hep değersiz hisset¬
miş tir. Bu duygu mal varlığının kaybıyla birlikte kendisinde dolu da güçlü
bir duruma gelmektedir. 8u değersizlik deneyimini kendinden emin oh
mayı vurgulayarak ve bir "maç o" gibi qör ünerek telafi etmektedir. Ancak
ona dışar ıdan bakan herkeste ç abucak oluşan ilk İzlenim aslında onun
duğudur.

den emin olduğunu fazlasıyla vurguluyor hatta belki

( jyy v- p Burada şunu dikkate almak gerek; olumsuz duygularla başa çıkabiliyor
de kibirli bir biçimde davranıyor bile olabilir. Veya I L İİ \y
örneğin kadınlar tarafindan reddedilmekten
JeT l ^ durumda olmamız aslında iyi ve önemlidir! Çünkü böyle yaparak duygu ¬

korkan ların üstesinden genellikle daha iyi gelebilmekte ve zorlu durumlara da¬
bir erkek tam bir maço gibi davranıyor olabilir. '
A şırı
Telafi, çeşidi temel görünümlerle ortaya yanabilmekteyiz . Hatta duygusal kaçınma kimi zaman önerilebilen bir
çıkabilmektedir. A şırı Telafinin tüm bi-
çimlerinde ortak olarak gö zlenen,
jgv
kişi- TS 2T \\ ^\\ *
Vl '
fj
?<7 bile olabilmektedir. Bu, kendi isteklerinizi kabul ettirme şansınızın
Çok düşük olduğu anla mazlık durumları için geçerli olabilir. Siz oru-
ş
1 kta olmadığınızda ama rlarınızın yerini orak kullanılan çamaşır
mn afln telafi aracılığıyla
durumları kon- yf â L M \ d ‘ ç şı
trol ediyor ve onlara hükmediyor
Diğer insanların kişiye kar
fırsatı pek bulunmaz.
oluşudur
şı koyabilme \Yİ m ‘Pinde tekrar tekrar değiş tiren inatçı bir komşunuzla ya şadığınız sürege-
len bir anlaşmazlık buna örnek olarak verilebilir: Onunla zaten ko
kamıyor olduğunuzdan ve onun sizin için kişisel anlamda önemli bir
¬

78
79

Scanned by CamScanner
 MOO TERAP İ S İ B i j a Çı kma Modlar ı

insan olmamasından ötü r

ü, tartış malardan ve öfke duygulardan öğ
geliştirilebilirler. Bununla ifade edilen, bireyin çocuk¬
renme ile de birisinin
maşırlarınızı kendi balkonunuza
*
asarak, çamaşı rları n ızın yerinin de
unda baş ka
, belirli bir duygu
karşısı nda belirli başa çıkma
unuzla iletişim kurmaktan u
meşine aldı rmayarak ve/veya komş biçimiyle nas ı l tepkiler verdiğini gözlemlemesi durumudur. rne Ö ğin
durarak kaçınabilirsiniz. bireyin annesi, tehditkâr bir insan olan babas ı na sağlı klı s ın ırlar çizmek
yerine sü rekli boyun miş olabilir teslim olma başa çıkma biçimi,
eğ
Başa Çıkma Modu ihtiyaçlarınızı, bu modu kullanmad ığınız durum,
(

dakilerden daha kö tü bir biçimde gideriyor olmanı za yol a çıyorsa bit -

-» Ba şa Çıkma ).
soruna d ö n üşm üş demektir Ö rneğin , yaln ı zca yaşad ığı n ı z anlaş,
. Asl ı nda genellikle bunlar ı n bir kombinasyonuyla karşılaşılmaktadı r ,

mazlıklar nedeniyle inatçı komşunuzla değil son zamanlarda anlaş - örneğin: Bir çocuk kendisini hem babasının tehdidi altında hissetmiş,
mazlığa d üştüğün ü z tü m insanlarla iletişim kurmaktan kaçmıyor ola¬ hem de annesinin teslim olma şeklindeki başa çı kma biçimini gözlemle¬
.
bilirsiniz Bunu, bu insanlar eşiniz veya iyi arkadaşların ız gibi sizin için miş olabilir. Annesi onu koruyamam ış oldu ğu için kendisini çok daha az
önemli olan kişiler olsalar bile yapıyor olabilirsiniz. Böyle olduğunda ka¬ güvende hissetmiş olan çocuk annesininki gibi bir teslim olma yoluyla
çınmacı ba şa çıkma, olumsuz duyguları muhtemelen daha az deneyim - başa çıkma biçimini al ış kanl ık edinmiş olabilir.
lemenizi sağlayacaktır; öte yandan önemli ilişkileriniz uzun vadede zarar
görecektir!
Önceki örnekler aradığıyla, hangi kaçı nma mekanizmaların ı kul¬ 4.1 Teslim Olma
lanmaya eğilimli olduğunuzu belki şimdiden hissetmişsinizdir. Bireyde Teslim olma başa çı kma biçimini kullanan kişiler, kendi isteklerine
farklı durumlarda farklı başa çıkma mekanizmalarının da ortaya çıkıyor uymasa bile özel, cinsel ve diğer ilişkilerde öteki insanların isteklerine
olması tamamıyla normaldir, örneğin güçl ü bir Talepkâr Ebeveyn göre davran ı rlar veya Ebeveyn Modlarıyla uyumlu olmak için kendileri¬
duna sahip ve birçok görevle yüzleşmekte olan birey
Mo
başlangıçta muh¬
- ni zorlarlar. Çoğunlukla bu insanlar aslında bu davranış tarzıyla hiç de
temelen bu görevlerin tüm ü n ü yerine getirmeyi deneyecektir mutlu olmad ıkları n ı hissederler. Bazen, özellikle de asl ı nda istenme¬
. Ancak bu
görevler ona çok fazla geldiğinde
kendisini muhtemelen aşırı telafiye yen bir cinsel temas s öz konusu olduğunda , buna karşı koyan strateji¬
kaydıracak ve bu görevlerin hepsini ler geliştirirler. O sırada alkol kullanmak buna örnek olabilir. Böy¬
sadece “ gelişigüzel” biçimde ta¬
mamlayacaktır. Daha yoğun baskı lelikle, çaresizlik gibi olumsuz duygular, kişi taraf ından çok güçl ü
altı nda ise başarısızlı k deneyiminden
korunmak için kaçınmayı kullanabilecektir hissedilmez olur.
.
Diğer sorunlu örüntüler gibi Hayatınızın hangi böl ümlerinde Ebeveyn ve Çocuk Modundan kay¬
başa çıkma kalı pları da çeşitli biçim¬
lerde ortaya çıkabilmektedir.
Başa çıkma modları
normalde zorlu du¬
naklanan istek ve duygulara aslında isteksiz olmanı za rağmen teslim
rumlar karşısında “ hayatta olduğunuzu , kendi isteklerinizi bastı rdığın ız ı bir d üşü n ü n. Objektif
başa çıkma stili, ki kalmak” için geliştirilirler. Yani belirli bir
şinin çocukluğ olarak bakıldığında aslı nda bu yaptıklarınızı yapmak zorunda olmadı ¬
reddedilmeden veya tehditlerdenunda veya gençliğinde zorluklardan, ğın ı z ı gö rü rs ü n ü z. Bu durumda , sizi bunları bu şekilde yapmaya iten
olabilir Ancakyaşamıkorunmak
- için kulland ığı en iyi
Şey neydi? Kendinizi ve kendi isteklerinizi daha iyi belirleyip, sını rları
cu bir bak dönüş

h
ebilir, öte yandan başa

80
-
n ilerild dönemlerinde uyum
çıkma modlan Model Alarak
-
bozu- koymaktan niçin korkuyorsunuz? Bunun nereden kaynaklandığını, ha ¬
yatı n ı za
nereden geldiğini ve nası l geliş tiğini biliyor musunuz?
81

Scanned by CamScanner
MOD TERAPİ S İ

Zorlukları alt etmek için teslim olma modu için ekte bulunan ça.
lışma Sayfalarım kendi hayatınızdan örneklerle doldurabilirsin, 2
Zorlukları alt etmek
iç in teslim olma IS. t/2)
8 lw Çı k m , Moru,, ti
Böylelikle bu teslimiyetin avantaj ve dezavantajlarını ve olası
davran,,
Zorluktan alt etmek
ISİÜjglim olma (S. 2/ 2 )
alternatiflerini daha iyi tanıyabilir ve kavrayabilirsiniz. Zorluklarla ba ş etmek için
Bu teslimiyetçi duyguyla birlikte zaman zaman, klinik psikoloji
psikoterapide bağımlılık olarak tanımlanan bir örüntüye de
ve
rastlanır _ .
teslimiyet çiliğe t örnek
Yöneticim metinleri daha özenli
düzenlemem gerektiğini ima ediyor.
sassar
Eşim ev işinde
kendine d
yapmaktan kaçınıyor üşen payı
İnsanlar belirgin şekilde başka bir insana bağımlı olurlarsa kendi ralepk âr Ebeveyn Modu harekete
”* Alt etmek: Neredeyse
I
ha tüm ev işlerin)
yatlarıiçin az sorumluluk almış olurlar. Karar vermek veya
¬
^
Alt etmek: Tüm metinleri bir kez daha
tek başıma
çok fazla çalhallederim. Kendimi onun
kendilerini
güvende hissetmek için başkalarına ihtiyaç duyarlar. Bu durumda tam olarak gözden geçirmek için ak şam ışmak zorunda
bu yüzden bana yardı olduğuna,
böyle saat 21.00'e kadar büroda kalırım . m
bir örüntü sö z konusudur. Bu, her zaman güçlü teslimiyet duygusu inandırır ve kendimi bu şedemediğine
içe. Bu davranışın k ö keni
kandırırım. ekilde
ren davranışla birlikte oluş tuğu için kitabımızın bu bölü
münde bu Babam eleştiri aldığı durumlarda
konuyu da ele alıyoruz. Bu davranışın kökeni
baş kalarını mutlu etmek için elinden
gelen her şeyi yapıyordu. Bana okulda Evimizde tüm işi annem yapard
haksızlık yapıldığını düşündüğümde, Babamın yemek yapamaması ç ı.
karşılanırdı. Bununla ok doğal
babam bana okul için daha fazla birlikte
"sadece" bir ev kadını ydı. annem
çalışmam gerektiğini söyler ve
öğretmenlere karşı beni hiç korumazdı.
Alt etme davranışımın sonuçlan
Alt etme davranışımın sonuç ları
©= Pozitif © = Negatif © Eşimle çatışma yaşamıyorum.
© Ev işi tam benim istediğim şekilde
© Büroda daha uzun saatler yapılıyor.
çalışı yorum.
© Artık kendime ayırabildiğim zaman
© Yöneticim çıkarttığım işten yok / Devamlıolarak stresliyim.
çok memnun . © Kendimi kullanılmış hissediyorum
© Bu hareketimle iş arkadaşlarımı da

Ü
daha uzun saatler çalışmak Başka insanlar aynı durumda
konusunda baskı altına sokuyorum. nasıl davranıyor?
En iyi kız arkadaşımın da eşiyle aynı
© Eşim ve ben bu nedenle kavga sorunu var. Arkadaşım eşini bu sorunla
ediyoruz.
yüzleştirdi Bunun üzerine ikisi kimin
© Y öneticim benden sürekli daha hangi ev işini yapacağı konusunda
fazla şey istiyor. bir p/an yaptılar.
Ba 5ka insanlar aynı
nasıl davranıyor ? durumda
??*? birisi bell<i öncelikle yöneticinin
ının hakh
hns
«L0endısme sorardı.olup olmadığını
Sonrasında ne kadar
« KKBSSST
82 i
83
lı ı

Scanned by CamScanner
VOD I t -
« »H j l

Ba ğımlılık
- ' l'hd-l vi’VI DUk.trjr b.ijkjl.'r, ç -niınj
'.H ı - Ot Hiçbir
.
*; - ,
•
... jr
“

- --
Bakımlılık ruhsal acıdan ba şka imanlara ba ğ - f ’ 0 ~ 3 le' o e *+, B > J
ı ,, çınabilir' “ ' .
.
•
(ifidtm ka
üt yandan bağımlı davranışlar ,j«,ıwmı„
kimilerle bağımlı ilişki iç inde insanlar ç c tes m ıe? C' c r v « t ( ~.
bulunan
‘ _^
-,, *
di isteklerini bastır ırlar Hatta a şırı durumlarda, nerede se tek başlan
.„
^r
rı, p ığlav ıhıllılnr . ra bu insanlar ın »(|
'ı
kendileri hiç karar alamaz, karar almayı ba ş kasına bırak ırlar. Ya nj ya ş
.
'

yamayacaklar ı hissisine sahip olmaları tipik özellıklerıd r - tunun için ken

dilerine hiç uymayan, hiç istemeyecekleri ş eylere onay verirler.
¬ - , ,
unda, " b mı asla tork 'd ’im>: çünk ü Mu
pkıld» kar şı kaışıva kalır hissim ay ,indir r
" , -
. ..
.
şılanm. 11a bili’, bağ lık v aidiyet ihtiyacı »ır ş;:.m,r rş ,
.
.. :
j
lı »
- J
Ba ğımlılık sıklıkla kendini e ş ilişkilerinde gö sterir. Ba ğımlılığ a yatken Ku ş kusu.- kı. ba şka bir nşanı bağımlıl k d«vr «nWı 5,
.
İ ı
olan insanlar ın e ş lerini kendileri i ç in karar verebilecek, kendilerine yar ¬ m .
ı modeli q»n» ld« uzun vadeli olarak ç ok ba şar
>
«rş
* ~v
: j
)

dımcı olabilecek ki şiler arasından se ç melerine sıklıkla rastlanır, ( örnek ola ¬ tunlar varsa bu sorunlar na rağmen bağımlılığa < , .
ı

li şkinin tur sum sürdür ülmesi mümk ündür Ancak .«- - s, m ,r

,
* r r- rat
j ,
rak hekimler, psikoterapistler, din adamları) Veya bu ba ğımlılığı ba ş ka ö zel
)

İ 3
ilişkilerinde akrabalarına y önlendirdiklerini de g ör ür ü z. ( Abla, kız kardeş) >

tuğu tek taraflı otarık eşlerden birindeyse bıreyiemıM,,sç. , ,« .r r ,

Ba ğımlılık İç in a ş a ğıdaki ö zellikler tipiktir. (Fydrich ve ark., 1997 )
Bu kişiler günlük ya ş amlarıyla ilgili kararlar ı almadan ö nce sıklıkla
açık şı-k ılUn bellrtllmıvors.ı bu. bir ilişki ç uzun i
ı* -un »:,- :lır.
in ) .
y .y

ba ş kalar ının tavsiye veya onayına ihtiya ç duyarlar. --

E ğ . r bağımlı ili ş ki ör ünlüsüne yatkınlığınız varsa Ou\ı
etmek ve durumu tarafsız olarak değerlendirme» CH V S Sr
; rrf
..
Para, ç ocuk yeti ş tirme veya günlük ya ş amın planlanması gibi hayatın
nahoş ve zordur. Bununla birlikle durumu Jrğışl rme» st.ıoısao 50
önemli bölümlerinin organizasyonunda ba şka insanlara ba ğımlıdırlar
> Kar şı taraf ın haksız olduğunu düşünseler bile itiraz etmek onlar iç in
. .
ba ğımlı da / f ırıış a ger ç ek çi ş ekilde bakmanız ç an İneni.ir Our
* hr »
Olsun değiş tirmek sızın için yararlı oİJCaktır ç unku 3ö v : • > aş jr r \z>
-.-*.
ç ok güç t ür.
Kendilerinden ba şka kimse yapmıyorsa, bir iş e ba ş lamak veya bir iş
. - *
tanımladığınız oyun al ını ç ok daha qenlşls yetirktır. Çiğe» yardan 3u deği¬
(

üzerinde ç alış mak onlar için ç ok zordur.

şiklikler sizin ıç m bazen zorlu ve uzun suren oıab
İstemedi ğinizi ger ç ekten bilmeniz gerekiri
’ Sev ı- ra-. ;
Başkalarının ya şamlarını sürdürmesi ve işlerinin yolunda gitmesi iç in
sıklıkla hoş olmayan işleri gönüllü olarak üstlenirler.
-
> Yalnızken genellikle kendilerini iyi hissetmezler.
Yakın ili şkileri sona erdiğinde derhal gü venebilecekleri yeni bir insana Kendimde zorluklarla ba ş etmek İç in teilim olma ir ûntûsCnûn
ihtiya ç duyarlar. oldu ğunu nasıl anlar ım ?
> Terk edilme, yalnız kalma ve kendileriyle ilgilenecek kimse olmaması Aş ağıdaki sorular teslimiyetçiliğinizin ölçüsü hakkında bir u-enım
konularını sıklıkla düşünürler . kazanmanıza yardımcı olacaktır.
Bu t ür bir davranış ş ekli ilk bakış ta a ğırlıklı
olarak dezavantajlara ve a ğır
bedellere sahiptir. Çünk ü bu ki şilerin istek ve taleplerinin Ba şkalarını mudu etmek ve tatmin etmek için; anlaşmazlık,
ger çekle ş mesi ç ok
zorla şmıştır. Bununla birlikte ba ğımlı davran tartış ma ve reddedilmekten kaçınmak için elimden gelenin en iyisi
ışın avantajı da vardır. Kiş iler
böylelikle karar vermekten kaçındı ni yapıyorum.
kları iç in sorumluluktan da ka çınmış
olurlar. Bö ylelikle bir karar beklenmedik Beni sevsin ve takdir etsinler diye bağımlı olduğum imanlara g
ş ekilde olumsuz sonuç -
kendimi değiş tiririm.

84 85

•JZ .C

Scanned by CamScanner
 8» J
* Çı » oı » M » '00 » M
MOD TERAPİ Sİ

ve a şağı lamas ı na izin veririm. ele ı rken olumsuz duygularla tepki veriyorsan ız
al
Başkaları n ı n beni eleş
tirmesine ederdiniz? Kendinizi
arkada şı n ı z ı koyarken “ tabii ki arkada
, etmekyerine baş kaları n ı n isteklerine i2İ n ama ayn ı duruma şı m reddede¬
Kendi ihtiyaç larım ifade d üşü n ü yorsan ı z bu da yeniden teslimiyetçiliğe işaret eder.
veririm. bilirdi ” diye ı n ı , özellikle de sevdiklerimizi ğ
Çünkü ba ş kalar
de erlendirirken uyum
ebeveyn ve incinmiş çocuk modlar ı çok daha az veya hemen he¬
Eğer kendinizi d ü zenli şekilde
ve aslı nda yapmak istemediğiniz şeyleri bozucu
. Bu modlar
fark edebilirsiniz. Vergi bil men hiç etki g ö stermez her zaman iç in en b ü yü k etkiyi
yaparken buluyorsan ız, teslimiyetçiliğinizi - sö z konusu oldu ğunda gö sterir.
dirimi haz ırlamak çok b ü yü k olas ı l ıkla kimsenin
sevmediğ i bir iş tir. kişinin kendisi
Bununla birlikte bu iş bizim kastettiğimiz anlamda bir teslimiyetçilik
değil, istenmeden de olsa yapılan ve ne yazık ki yapı lmas ı gereken bir
ödevin yerine getirilmesidir. Ancak siz aş k iliş kilerinizde, derneklerde, Teslimiyet ç ilik mi de ğ il mi?
çocuk yuvalarında vs. tek yanlı olarak aslı nda birden fazla kişiye ait ol¬
ması gereken görevleri üstleniyorsanız ve bu tü r işler d ö n ü p dola şı p örnek 1
size geliyorsa iş te o zaman sözkonusu ö rnekte teslimiyetçiliğin bir rol
i Elke H üç çocuğu olan, yarım gün çalışan bir kadındır. Erkek arkadaşı tüm
.
gün, hatta ak şamları ve hattasonları da sıklıkla çalışmaktadır. Elke yapıt*
oynayı p oynamad ığım d üşü nmelisiniz. Bunu d üşü n ü rken l ü tfen insan¬
] ması gereken işler arasında mekik dokuduğunu ve her şeyle kendisinin
ların çoğunun yapukları işleri ve yapılan işlerdeki katkıların ı abart - i ilgilenmesi gerektiğini hissetmektedir. Çocuklar ya hastadır ya ödevleri için
nklarım da göz ö n ü nde bulundurun. (- Sosyal İliş kilerde Denge) ! yardıma ihtiya ç ları vardır. Onları devamlı spora gö türmek gerekmektedir .
Dü zenli olarak kendinizi istemediğiniz cinsel ilişkiler içinde bulu¬ vs. Elke kendisine yardımcı bir kadın tutmuştur. Bu yardımcı haftada iki kez
yorsan ız veya eşiniz ile asl ı nda doğada yü r ü yüş yapmak isterken, sa¬ : temizlik yapıp, evi düzenlemektedir. Bununla birlikte yapılması gereken iş -
dece sinemaya gidiyorsanız işte burada teslimiyetçilik söz konusu ola¬ î lerin sayısı yine de azalmamaktadır.
bilir. Bunu saptamak için baz ı işleri ü stlenmediğinizi, eş inizin istek¬ Zorlukları alt etmek için teslimiyetçi olma ör üntüsü burada var mı?
lerini daha az kabul ettiğinizi ve bunun yerine şahsi isteklerinizi daha Büyük olasılıkla yoktur! Elke'nin kendine bir yardımcı tutmuş olması ger ¬
fazla ifade ettiğinizde kendinizi nasıl hissediyor olabileceğinizi d üşü¬ çeği bazı işleri ba şkasına verebildiğini ve her şey için kendisini sorumlu his -
! setmediğini gösterir. Ayrıca üç ç ocuk ve çalışma dünyası zaten ağır bir yük¬
n ü n. Daha az sorumluluk alı p, kendi isteklerinizi daha fazla ifade etti¬
tür. Halledilmesi gereken işlerin listesinin uzun olması ne yazık ki normal ¬

ğinizi hayal ederken kuvvetli bir korku (İncinmiş Çocuk Modu!) veya
dir. Bunu görmek için ç alışan ve birden fazla ç ocuğu olan ba şka anneleri
yoğun bir vicdan azabı ( Uyum Bozucu düşünmek yeterlidir...
Ebeveyn Modu!) hissederseniz
bu teslimiyetçiliğe işaret eder.
Bu durum gerçekçi bir bakışla Örnek 2
incelendiğinde, olumsuz duygular
Katja M. yarım gün ç alışmaktadır ve 11 yaşına gelmiş bir ç ocuğu vardır. Tüm
Çalışan anneler gibi onun da halletmesi gereken ç ok iş vardır. Ancak bir
Ş ekilde t üm ek görevleri sanki kendine do ğru çektiği göze çarpmaktadır.
Anaokulu ve ilkokul aile birliklerinde görev almıştır. Şimdi de aslında kesin -

L 86
87

Scanned by CamScanner
 *« l » Ç ı » « »
MOO
ç ilik olduğunu nam anl«rm?
talari* teslimiyet
, lik
fv! peklerini
» « kcndini ,
8ö«irir Sanki e dife.
** *Adeta ^
ına ve bu isi hiç sevmem ,
im s
karar vermis olmas ili
n
liMe yapmama konusunda yapmaya ikna olmuştur! Toplantıda iki <ja * gözlerinden okuyor gibidir. Bu. Inu v ,dedeni
lisede aynı işi ^ n
sine rağmen
içinde hiçbir aday
çıkmamış ve tanıd
ığı biri kendisine bakarak onu ûr r-
sorumluluk ve suçluluk duygularına dayana¬
mistir. Katja baskı, yükselenştir. Katja annesine de ev islerinde yardım e;,
mayarak görevi kabul etmi
şlerini yapmaktadır. Ancak
Katja'nın çocuk sa¬
*
İ
\
n tJbü ki
bu diğer
0 abilir -
çok hoş bir durumdur. Ancak eğer eş Kızla teslim
taraf için de uzun vadede belirli oranda rahatsızlık vend
Bir insan büyiik olas
değ il ne
ılıkla başka birinin aşırı teslimiyetçi şekıl-
istediğini kendisi anlamak isteyecektir.
^
mekte ve annesinin alışveri hizmct etmesini sındakinin ne istediğine
,

kız kardeşi, annelerine daha yakın yasa¬

hibi olmayan ilkokul öğretmeni
fazla boş vakti bulunmaktadır. Bu durum
maktadır ve Katja'ya göre daha hiçbir zaman bu konudan annesine söz
r ama
DeJğeri her zaman
|c zor olabilir
karşı
. Bir kimse ç i inde bulundu ğu ş
odaklandığı içm bu.
ili kiler dışında, başka in¬
Katja'yı sıklıkla kızdırmaktadı
etmemiştir.
göstermekte midir? Büyük olasılıkla
anlar ın ilişkilerindeki
teslimiyet
kişi karşı taraf ne
çi davran
istiyorsa
ışı
yap
incelediğinde “ bu dav ¬

ıyor * izlenimine sahip

Katja teslimiyet çiliğe yatkınlık ranışı gösteren
kar şılaştırıldığında kesinlikle daha neredeyse sinirlenerek tepki gösterebilir ve kendisine şu
evet! istemediği halde başka insanlarla olur. Hatta
fazla görev ve sorumluluk üstlenmektedir
. Sınırları daha iyi koyamama - her ş eyi yapmayı kabul ediyor, niye kendisine
sorulan sorabilir: “ Niçinediyor, bunun ç
ortaya çıkmayan suçluluk ve hi gereği yok ki?“ Ama daha
sının nedeni, başkalarında aynı durumlarda yapılan her şeyi kabul
sorumluluk duygularıdır. sonra bu kişinin öyküsü hakk ında daha fazla şey öğrenirse bazen yuka¬
ıtlanabilir.
örnek 3 rıdaki sorular daha kolay yan
Nadine P.'nin kendisine ç ocukken ağır şiddet uygulayan
, alkolik bir babası Teslimiyetçiliğe güçlü şekilde yatkınlığı olanlar sıklıkla kendilerin¬
alkolik ve şiddet
vardır. Nadine P nin şimdiki erkek arkada şı aynı şekilde deki bu durumdan ho şlanan insanlarla ilişkiye girerler. Ayrıca hoş ol
' ¬

uygulayan bir adamdır. Pek ç ok kez adam yaralama su ç undan cezaevinde

mayan tüm işleri isteyerek halleden bir insanla birlikte olmaya çevre de
yatmıştır. Eşinin kendisinden bir şey istemesi halinde Nadine derhal hare¬
kolayca alışır.
kete geç er. Aksi durumda kendisine şiddet uygulanacağından korktuğun
¬

dan, pek çok kez istememesine rağmen onunla cinsel ilişkiye girmeye bo
¬
Uzun zaman boyunca çevredekiler kişinin bu davranış şekline alış¬
yun eğer. mışlarsa ve bu kişi teslimiyetçilik davranışını azaltmaya kalkışırsa çev¬
Nadine teslimiyet çiliğe yatkınlık göstermekte midir? Kesinlikle! Bu
¬
re buna rahatsız olarak tepki verir. Bu durum; eleştirilme, reddedilme
nunla birlikte Nadine'in bu ilişkide çok tehlikeli bir durum yaşadığını da ve kabul edilmeme korkularının doğrulandığına işaret eder! Eğer tes ¬

gö z öniinde bulundurmalıyız. Durumu değiştirmek iç in eşe kendi istekleri¬ limiyetçilik azaltılmaya karar verilirse, bu kısır döngünün (çevrenin
ni söylemek çok büyük olasılıkla uygun bir yol olmazdı (çok tehlikeli!). Eş,
belki de daha fazla şiddet uygulayarak tepki gösterirdi! Bunun yerine beklentilerinin artması ba şka bir teslimiyetçilik) kırılması gerektiğinin
Nadine eğer içinde bulunduğu durumu ger ç ekten değiş tirmek istiyorsa kişiiçin açık olması önemlidir.
kendini korumalı ve örneğin ilk adım olarak bir kadın sığınma evine baş¬
vurmalıdır.

k 88

Scanned by CamScanner
 MOO TERAP İ S İ

4.2 Kaçınma Algıların k

. ,
ısıtlanması Alkol ve uyuşturucu yoluyla ho olmayan <w r

Asıl amacı zorluklardan kaç

mak olan ba şa çıkma biçimi kaçınma ol dan kaçı
nmak. *
beklentisi, uyuş mazlıklar, be*. ve ş ikayet etmek. Akla gelebilecek her şey
rak tanımlanır. “ Zorluklar" performans Ml2mızlanmak k, şikayet etmek, dırdır etmek, SUrat asmall jJT
genel olarak sosyal bağlantılar veya ızlanma
lirli insanlarla iletişim kurmak veya şekilde mızm
ı ır eden İnsanın aslında acı ç eken veya sinirli
olumsuz duygu ve düşünceleri gifo önemli olan
d rd ferumd» <
hatta insanın kendisi hakkındaki
mama sı, aksine bir alışkanl ık olarak yakınmasıdır. *
pek çok şeyi içerebilir. .
bir beklentisi olmamak Ulaşamama korkusuyla kendisin»
Kendinden hiçkoymam
İnsanların kaçırmak için gösterdikleri
davranış örüntülerinin geniş ak veya bir ş eyi denemek zorunda kalmamak >çn
hiç bir hedef
bir aralığı vardır. Kaçınma kısaca belirli ş eylerin yapılmadığı, bazı du¬ yapamayacağını söylemek de kaçınmanın bir şekli olabilir.
doğrudan
rumların bilerek yaşanmadığı, zor konuların sözünün bile edilmediği
vs. durumlar olarak tanımlanabilir. Oyalayıcı aktivitelerle aşırı meş ¬

guliyet de kaçınmaya işaret edebilir. Bir kişinin ba şka işlerle uğra şmak
zorunda olmasına rağmen televizyon, bilgisayar oyunları veya internet¬
Örnek 1
le ilgilenmesi buna örnek olabilir. Bazen de kaçınmaya hizmet eden
Okuldayken kısa ve şişman görüntüsü nedeniyl dışlanan İşletme Fak ltesi
e ü
aktiviteler, örneğin pornografik içerik tüketilmesi, fazla uyarıcı ola¬ Dirk B.’nin kuvvetli sosyal korkular ı vardır, üniversite eğitimi sıra¬
öğrencisi
bilir. Ayrıca ilaç ve uyuşturucuların tüketimi, özellikle alkol, kenevir sında da ya ş adığı bazı durumlar ona okuldaki
anılarını hatırlattığı için zor
veya benzodiazepin gibi sakinle ştiriciler (örneğin; Valium, Diazepam, gelmektektedir. Fazla kilosunu atmış olmas ına ve artık orta boylu olmasına
Tavor) duygulardan kaçınmaya hizmet edebilir. Bazı kişiler, büyük acı
¬
rağmen a şağılık komplek sinden kurtulam amadad ır .
ürekli olarak baş¬
ları göze çarpmasa bile akla gelebilecek her şey hakkında küfretmek ve Dirk kaçınmaya yatkındır. Sınav korkusu nedeniyle s
ktedir. Ders¬
şikayetçi olmaya yatkındırlar - süregelen yakınmalara alışmış gibi gö vurduğu sınavlardan geri çekilmekte ve sı
¬ navlara girmeme
arkadaş larıyla ile¬
rünürler ve bunu yaparken de fazla bir şey hissetmezler. Aynı ş ekilde lerde her zaman sıranın en k öş esine oturmakta ve okul
biter bitmez sr
böyle davranış biçimleri de bazen kaçınma olarak ele alınabilir. Aşa¬ tişimden ka çınmak ve onlarla sohbet etmemek için ders
veya kutlamaya davet edildiğinde
ğıdaki kutuda , genellikle kaçınmayla ilgili olan davranış örüntülerine nıftan ayrılmaktadır. Herhangi bir parti
yerine ş amlarını
her zaman geleceğini söyleyip, gitmemektedir. Bunun
ak
örnekler bulabilirsiniz. ak geçirmekte¬
genelde televizyon izleyerek ve internet oyunları
oynayar
dir.
Tipik ka çınma davranışlar ı
.
Kısa tanım Belirli durumların içine girmeme, görevlerin yerine getiril” ' Ö rnek 2
-
memesi . ı onu ve annesi
Maria P. insanlardan ç ok korkmaktadır. Alkolik olan babasığında ır n
ıld
.
Oyalanma Bilgisayar oyunları, internet, film izleme, yüksek sesli müzik ni düzenli olarak dö vmüş tür. Bu nedenle tarafsız bak
tehdit o ara
dinleme, çok fazla çalışma, çok fazla spor yapma. ne
bulunmamasına rağmen, diğer insanları kendisiMüş teriler az
.
Kendi kendini uyarma Yemek yemek, pornografik içerik tüketimi, şans
oyunları, tehlikeli spor faaliyetleri, diğ er heyecan .
verici aktiviteler
tedir. Bir oyuncakçı dükkanında çalışmaktadır.
olabilmektedir. Bu da Maria'yı sıklıkla baskı altına
sokmakta ^ ,
j
V
-

i 90 91

Scanned by CamScanner
 Ç
' * *» • M r fij
MOO TCRAP İ S İ
kanmayı tan ı mlamak oldukça kolaydı
. Daha birka ç yıl ör**
nunU birlikereH
,
,
İ 0 m ŞCy erİ )r-, Pm ıvor 1n ı ka
r öncel ,k - ,

ya dayanamayacağını hissetmektedir
bask ı
yatıştırdığını fark etmiştir ve elinin a!ı , ? * Îbilir K'$inin *huolmayan
n
'
'
, ' *- * bçıırakmas
0 JC , k « lcri Yapmadan
' önfml İeylerle
nmadan
uğraşma » ,. oyaLmma », g, , -
korkularım büy ü k ölçüde
‘
ı bn
bir şişe şarap bulundurmaktad ı r ö j-ı*
,
nemli ş
çoğunlukla en ar ından ufak ^ ö
,

^^
rinc b du
ile duygusal yük ü n ü yok etmo,*
,
*

Önce içtiği yakla şık

çeyrek litre
olduğ unu sanmakta ancak gen .
"“ "ürda da kaçı nman ı n payı olabilir. Eğer çok fazla yrme)t ınvınLır.
,
b Jnm.,d ığı n ız t ı pı k dav
'

Babas ı gibi kendisinin de alkol sorunu

>

(AlU Ç mek
‘ bunun ** gİ b‘
' JS mdj
°^ -
ş
le bunu başarılı ekilde bast ı rmaktad ı .
r U Write
bl '
varsa nedeninin kaçı nma
şekillerinim ,
olabileceğ ı hrunali-
i

örnek 3
14 yaşındaki Leonie S. mutsuz olduğunda
veya okulda stres yaşadığı nda bir
hemen t ü ketmektedir. Leonie
paket
bunun
ç
iyi
yemek yemektedir. Aşk acıs
ikolata
bir ş ey
ve bir paket şekerle me
-
olmad ığı m bilmektedir.
^- Lndinizi
111 d üşü n ü n
def kcn
ve s ı nay ı n. Alkol ü kendinizi korkmu ş ve gü vensiz
kullan ı yor olabilir misiniz? Hayatı n ızdan memnun değilken
boş hissederken veya ne yapacağı n ı z , bilmezken devam-
hme -

Bununla birlikte eli otomatik olarak bu t ü r tatlı lara gitmektedir. Bu sayede

bir şekilde kendini daha iyi hissetmekte veya en az ından bir şeyler yedifr
sürece olumsuz duyguları kuvvetli şekilde hissetmemektedir.

Kendimde kaçınma oldu ğ unu nas ıl anlarım?

Kaçınma konusunda da bu ör ü ntün ü n sizde hangi oranda bulun¬ Başkalarında ka çınma oldu ğ unu nas ıl anlarım?
du ğunu görebilmeniz için birka ç soru sorulabilir: Ba ş ka insanlarda zorlukları alt etmek i çin ka çı nmadan yararlan ı l yorsa, ,
Kendimi kopuk hissediyorum (kendimle, duygularımla veya başka bu sıklıkla kolay anlaşıl ı r. Şu tü r örnekler size tanıdık geliyor mu?
insanlarla iletiş im i çinde olmamak). Herhangi biri d ü zenli şekilde zor olabilecek işlerden kaçıyor, daha önce
>• Kendimi başka insanlara açmak istemiyorum. katılacağı n ı s öyledi ği etkinliklere katılmamayı al ış kanlık haline getiriyor,
> Hoş olmayan şeyler üzerinde d üşü nmek zorunda kalmamak için belirli gö rev ve gör üş melere katılmamak için d üzenli olarak geç kalıyor,
çok çalışıyorum veya yoğun şekilde spor yapıyorum. ü niversite sınavlarına katılm ı yor ve eğitimlerini çok uzatıyorsa, tüm bu
-
> Severek heyecanlı veya yatış tırıcı şeyler yapıyorum ki, böylelikle sorunlu örü ntülerde kaçınma sıklıkla önemli bir rol oynamaktadır.
duyguları mdan kaçınabileyim, (örneğin: Yemek, Herhangi birini iyi tanıyorsanız, o kişinin ka çınma örüniülerinin
seks, gezmek, te¬
levizyon, alışverişe gitmek). yapısı hakkında da daha iyi bir bakışa sahip olabilirsiniz, örneğin, bu kez
Ka çı nma davran ış şekillerini itiraf de partiye gelmeyen arkadaşınızın bilgisayarın ö n ünde zamanı “ unutmuş
edebilmek için , kişinin kendi dav¬
ranış ö rü ntülerini eleştirel şekilde olması” mümkü nd ü r. Veya partiye katılır katılmaz içki içmeye başlayan
incelemesi gerekir. Çünkü (aslında)
insan bilir ve gör ü r ki; devaml ı bilgisayar arkada şın ız ı n , bir korkusuyla m ücadele etmek için iç tiğini bilirsiniz.
oyunu oynamak, yemek, ka ¬
çınmak vs. hayatta ilerlemek i in
ç yard ı mcı değildir Son haftalarda çevrenizdeki insanlarda hangi kaçınma örüntüleri -
i 92
93

Scanned by CamScanner
 BJJ « Çı » m
* Uoaiir ı
MOD TERAP İ S İ

n ü n. Bunun için yukarıda bahsedilen (j. 3 As

,n Telafi
nin dikkatinizi çektiğini d üşü yararlan ın. Kaçı nmanı n heryenfe Telafi, insanların modlannda hissedilen duygu-
ebeveyn ve çocuk

ı' davranmalar
pik kaçınma davranışı örneklerinden f' hisseder gibi ve verilen mesajlarını n tara tersini yapar¬
rüp, şaşıracaksın ız! n tam tersini .
ve her zaman bulunduğunu gö ıd ı r. Bu örneğin, insanını n esasında kendini çok
Etkileşimden Kaçınma. Diğer
modlarda olduğu gibi kaçınma da», S na ra ğmen d ışarıya karşı kendine çok güvenli veya
payı vard ı r. Bu kısır dö ngüler, fl . hissetmesine
ensiz
ranışının da kısır döng ü ler ü zerinde emin baskı n gö rü nmesidir. Çü nkü kişi bu sayede
ve
zararlıdırlar. Kaçınma davranıp udinden çokkendisine
gili insanlar için uzun vadede çok
kalan diğer kişileri sinirlendi - " kaJarınm
baskı n olmas ı ve kendi çaresizlik hisleri ile
d üzenli olarak gösterilirse, buna maruz û cadele edebilmektedir
. Burada “ fobi karşı n ” davranış tan da bah -
rebilir. Ö te yandan kaçınma sıklıkla iş
veya özel hayatla ilgili hedeflere tam da güç ve zorlayıcı bulduğu davranış
ı n kendisini
edebilir . Ayrıca fazlasıyla kaçınan Jilir. Bu, insan ıd ı r.
yeterince ulaşılmamasına da hizmet killeri, durumlar ı i çine sokmas
mutlu bir ya şam sü rmeleri daha zordur.
kişilerin, kaçınmayanlara g ö re ından genellikle baskınlık, bazen
Aşı rı Telafi ba ş ka
insanlar taraf
reddedilme , tehdit veya eksilt
Kaçınmanın asıl nedenleri genellikle veya b ö bü rlenmecilik şekilde hissedilir,
ı kaçı nma davranış resiflik, kontrol edicicilik
aidiyet duygularıdır. İnsanları n boyunca
biçimini kullanması , onlar ın art
uzun
ık iyi
y llar
arkada şlar veya duygusal ilişki - --
r j n in ı mda birka ç tipik örü ntü göreceksiniz. Bu örüntüler Aşın

olamamalar ı ile sonu çlan ır. Onlara daha az say ıda insan de¬
lere sahip
ğer vermeye başlar. Bu da demektir ki; olumsuz duygular ı alt etmek
duygular ı güç lendirir! Aşı n Telafinin sı klı kla gö r ü len şekilleri
için kullanılan örü ntü sonunda olumsuz . , şinin kendini dışa¬
Narsist şekilde kendini beğenmek Burada belirtilen ki
şkalarını alçaltması
rıya kar şı muhteş em gösterip, değerini ü kseltmesi ba
y ,
Vaka Ö rneğ i ş ğer insanlardan daha akıllı, daha başa ¬
ve davranışının , ifade eklinin tüm di
başka insan
. rılı veya ba şka şekillerde daha iyi olduğunu yansıtmasıdır. Bu
¬

Yukarıdaki örnekte sözünü ettiğimiz Dirk B. üniversitenin 3 sömestrine

devam etmektedir İnsanlarla iletişim kurmaktan kaçındığı için eğitiminin
. lar tarafından g ö sterişç i ve kibirli bir davran ış olarak görülü r.
ba şında diğer üniversite öğrencilerine göre daha az insanla tanışmıştır . .
Paranoid kontrol Sorunlarla ba ş etmek için paranoyak kontrolcü
davranış
Artık herkesin birbirini tanıdığını fakat kendisinin grubun bir par çası ol . şkalar ının çıkar
¬
I gösteren insanlar başkalarına karşı güvensizdirler Ba
.
madığını hissetmektedir Bu da kendisini çok kötü hissetmesine yol aç ¬
sağlayacağını veya onlar tarafından saldırıya uğrayacaklarını düşünerek
makta ve giderek daha fazla kaçınmaktadır . her zaman kendilerini korurlar. Mücadele yöntemi olarak başka insanlara
.
Aynı şey sınavlar, ödevler, testler için de geçerlidir Diğer öğrenciler sitemde bulunur, kontrol ederler. Sürekli olarak kendilerine karşı
komplo
.
ödev ve sınavlarını a ş ağı yukarı vaktinde teslim edebilmektedirler Onda kurulduğundan yakınırlar .
.
ise halledilmesi gereken ödev ve sınavlar da ğ gibi birikmiştir Bu nedenle j
Zorunlu kontrol. Kendinden emin olmayanlar başkalarına ne yapacaklar ı
nı
bir taraftan altından kalkamayaca ğını hissetmekte, diğer yandan okul ar-
dikte ederler ve söylediklerinin tam olarak yapılıp yapılmad ığı n ı kontrol
1

kada şlarına karşı kendini a şağı görmektedir. Bu sorun da onun kaçın¬ .

masını daha da arttırmaktadır. Devamlı düşüncelere dalmakta, son za¬
ederler. Dışarıdan inatçı ve dik başlı olarak gör ün ürler
ı r.
manlarda uyku kalitesi giderek daha da bozulmaktadır, ki bunlar depres¬ Dikkat toplamak İsteyen davranış. Bu davranış özellikle kadı nlara hast -
yonun ilk belirtileridir. Geçmiş te "isterik" olarak adland ırı lmıştı r. Kendilerini sahneler, oynar, kendi
^
94 95

Scanned by CamScanner
 1

M O D T E R A Pİ S İ 8353 Çı kma
Modlar ı

(erini devamlı olarak

namazlar .
hayatın merkezine koyar ve ilgi görmemeye daya¬

Agreslfllk. Aşırı Telafi kendini agresif davran

ış şeklinde de gösterebilir,
ettiğini düşünenler ve
özellikle de başka insanların kendilerini tehdit
bedenlerinde tehlike ve şiddeti deneyimlemiş olanlarda
başkalarını korkutmak ve kontrol altına almak için
.
kendi
görülür Bu kişiler
tipik olarak hesaplı ve
amaçlı şekilde şiddet veya sözlü korkutma kullanılırlar .
Sahtekârlık veya hilekârlık. Çok güvensiz bir çevrede büyüyenlerin çoğu
kendi isteklerini gerçekleştirmek ve ihtiyaçlarını gidermek için amaçlı bir
" «M, «
olsa onu sakin
— .
e M vermemektedir ar
olmaya, ciddiye
.
almamaya çağırırsa, her şey
daha
oimaktadır. O zaman daha da hızlı konuşmakta, kendi önerilerine
2
»-? 2
getirilin
seçenekleri dinlemeye daha da az gönüllü olmaktadır. Sonuç ta ödevleri
neredeyse yalnız başına yapıp, okul arkadaşlarının sempatisini kaybetmek
tedir.
¬

şekilde yalan söyler ve başkalarını manipüle eder. örnek 3: Agresiflik

OrneK
Caroline S. çocukluğunda çok kötü şekilde dövülmüş ve cinsel tacize uğ
ramıştır. Gençliğinde de kötü gidişat devam etmiş; uyuş turucu kullanmış,
¬

Vaka Örnekleri .
belirli bir süre sokakta yaşamış ve fahişelik yapmıştır Çok "çetin"
dındır. Hemen sesini yükseltip, agresifleşmekte ve böylece kendi
bir ka ¬

örnek 1 Narsizm isteklerini

Markus L. Psikoterapi bölümü şefidir. Ekibindeki çalışma arkadaşları sıklıkla
onun tarafından stres altına sokulmaktadır. Çünkü ç alışanlarını t üm ekibin
önünde aşağılayıcı şekilde eleştirmektedir. Ayrıca kendi muhteşem bilgi ve
gerçekleş tirmektedir. Ancak herhangi birisi eleş tirel bir soru
sorar veya
kendisi ya da arkadaşları ile ilgili eleştiri olabilecek bir yorumda
anında saldırıya geçmektedir. Yüksek sesle kızar, bağırır veya bulunursa
sitemde bulu
nur. Karşı taraf soru veya yorumunu geri almazsa onu dö
¬

yeteneklerinden emindir. Hemen hemen hiç tanımadığı hastaların tedavi¬ vebileceğini his
.
settirir
¬

leri en iyi şekilde tamamlanmazsa abartılı jestlerle talimatlar verir ki; bu ta¬
limatlar hastaları tanıyan terapistlerin kulaklarına sıklıkla ç ok saçma gel ¬

mektedir. Ayrıca Markus L.'nin dediklerine kar şı çıkmak mümk ün değildir

çünkü genellikle eleş tirilere yukarıda da bahsettiğimiz şekilde a şağılayıcı Kendimde A şırı Telaficilik olduğunu nasıl anları
m?
biçimde yanıt verir. Arkasından ekibi kendisi için “ Tanrı" diye konuşmak¬ Aşağıdaki sorular aşırı
.
tadır telafinin farklıgörünümlerini sunar:
İlginin odağı olmak i in
ç bir şeyler yaparım.
Başkalarıonlardan
ömek 2; Zorunlu kontrol beklediğimi yapmazsa sinirlenirim
Benim için “bir numara" olmak ö
.
.
Regina P üniversitede yedinci sömestrini okumaktadır ve okul arkadaş¬ nemlidir (örneğin: En sevilen, en
başarılı, en zengin,
larıyla beraber sunacakları ödevler hazırlamak zorundadır. Bu da ortak en güçlü).
çalışma gerektirmektedir. Bu ortak çalışma ise onu ç ok
strese sokmakta ve *^ ikalarına benimle şaka olmayacağınıgösterir, saygı talep ederim .
zorlayıcı olmaktadır. Bütün görevleri üst
üne almaya çalışmaktadır. Okul
arkadaşlarının üstlendiği görevler hakkında ç
vardır, örneğin yazı yazarken
ok katı ve dar görüşleri
^ inin kendinde Aşırı Telafiyi
fark etmesi çoğunlukla hiç kolay de-

>
kenarda bırakılan boşluk ile kendi doğru ğ ldır.
bulduğu arasında fark varsa veya ödevlerde
kullanılan tablolar sayfanın 'SağlıldNeredeyse bu kitapta bahsedilen tüm diğer modların aksine
ı Yetişkin ve
Mutlu Çocuk dışında- aşırı telaficilikte genellikle

96
97

Scanned by CamScanner
 u,

1
MOO te »» ** * *
.*
Telifi ofdujunu
nesil enlerim?
. Hm tenine bazen
kendini çok h«
* gj şHiUnnda Afin
ş kas ı nda olup olmad ığı n ı anlamak.
ki4i kendini k ö ril hissetmez , veya sanki b r duruma u
,- \ m T< Ufinin ba , Vmdmde
det Diğerlerinden
mamen kontrol ğini!hisseder
etti
daha akili oldu ğunu
. Aşın Telafici mod bu anlamda goto >,nu anlamaktan
hjktld ığı nda s ı kl
daha kolayd ı r. A m Telafi gösterenler dondan
.
ı kla yapay Ö l çü sü z şekilde böbü rlenen r*r «wetfc
ü gö rü n ü rler. Onlarla iletişimde bulurun rey,
.
ni yerine getirmektedir kilde knntrolc kendilerini köşeye sı k ıştı rılm ış, kontrol, battı konu
¬

dunımu yaşayan
pek çok kişi, kendi içlen*
Bununla
y
birlikte
ö neldi
bu
ğinde, a şı n telafi durumunun
sadece hoş tarafla ,, klar
biliyormu
genellikle
ş gibi hissederler. Narsislik a şı n telafide karşıdaki eş hm
tehir
, -
olarak sıkl ı kla kendileriyle ışı
Aşı n Telafi durumunda ı
tam gö insan n
. ış ve bu davran steren kendim ö lçütüz
olmad ığı n ı anlaurlar deyişle, asl ında neye ihti¬ dini ağılanm ğini hisseder.
^
ilişkide olmad ıklannı
fark ederler. Bir başka kseltti
- şekilde yü
yaçları olduğunu veya ne
istediklerini hissetmezler. olsa Kendilerini rahat
zlemleyenler bu dunı mu nahoş ve antipatik bulurlar.
. Sıklıkla belli belirsiz da kendi gün- Dışarıdan gö
lam ış ve dingin hissetmezler insan kuvvetli ve bask ı n oldu ğu ıçm. arkadaşa veya
anlatı rlar . B ü yü k bir olasılıkla Ancak karşı daki
cel durumları nı esasen sevmediklerini b ü y ü k g ö rd üklerini fark sevgiliye bu durumdan bahsetmek çok zordur. Hatta bu örü nri kap¬
ını veya kendilerini ğ inden" bile korkar. Zira herhangi bir
çok konuşup sa çmalad ıklar “ tokat yiyebilece
sam ı nda insan halindeyse çok bü yü k olasıl ıkla eleştiriye de Aşır Te¬
ederler ancak durumu nasıl
- durduracaklar ı konusunda belirgin bir
insan Aşı rı Telafi
.
fikirleri bulunmaz. lafi ile cevap verir. Bir ba ş
ka deyişle zorbaca, kontrol edici veya agresıf
yöntemleri gibi stres ve zorlanma
Aşırı Telafi de, diğer başetme tepki verir.
gibi zaman zaman da olsa aşırı te¬
arttıkça yoğunlaşır. Pek çok insan Burada da kıs ı r döngü açık şekilde görü lü r. Pek çok işlev boztıidu -
içsel olarak strese sokarsı nız.
lafiyle tepki verdiğinizde, kendinizi ır,
cu modda olduğu gibi kısı r döngü burada da yer al insanlar
yaba
Böyle zamanlarda , kendinizi nasıl
hissettiğinizi ve hangi tepki örü ntü- şı gtlişanrier .
Telafici örü ntü rol oynuyor kalma , çaresizlik , tehditvs ’yi azaltmak iç in A n Telaficilik
lerinin işlemekte olduğunu d üşü nü n. Aşırı ş kontrol eder , teh
olarak size ekteki “ Aşın insanlan
nedeniyle ka ¬
Geliştirilen aşı rı telaficilik ba
olabilir mi? Bu konuyla baş etme ö y ntemi
. ho ş bulmad ıktan iç in ya
ı ı ı . dit eder, sı n ı rlarlar Bu insanlar da durumu
Telaficilik Çalışma Kağıdı” yard mc olacakt r
ıysanız, bu Aşın geri çekilirler ya da anlaş mazl ı k ortaya çıkar.
Sıkl ıkla başka insanlardan bununla ilgili yorum ald .
Telafiye yatkı nlığın ız olduğunu gösteren çık a bir işarettir . Sizin egoist, Böylelikle Aşı r ı Telaficilik, temel sornu adem daha da güçlendirir
ba ğı r ı p ç a ğı ran biri olduğunuz Bundan yak ı nanlar yaln ız olmaya devam ederler ve s ıklı kla ger ç ekten
baskı n, zorba veya çok yü ksek sesle
konusunda serzeniş te bulunulduysa , bunun a şı r ı telaficilikle ilgisi olup sevilmezler.
olmadığını d üşü n ü p, kontrol etmelisiniz. Size bu sitemin yapıldığı bir
durumu hayal edin ve o an kendinizi nasıl hissettiğinizi; baskı n , agre -
sıf görü n üşü n altında hassas, yaralanabilir hisleri saklayı p sakla¬
madığın ız ı d üşü nü n . Eğer size bu konuda sitemde bulunulduğunu bi -
.
lıyorsanız ama akhnıza hemen bir örnek gelmiyorsa, iyi bir arkada ¬
şınızdan size ıyı b r örnek vermesi için yardım rica edin

A 99

Scanned by CamScanner
 > TERAPİ Sİ
M0 t

Vaka Örneği
Sa ğlıklı Yetişkin Modu
erkek arkadaşıyla beraberdir. Her ikisi de çocuku
Julia P.birkaç aydır yeni
ihmal edilmişlerdir. Julia'nın ailesi ondan sûre» t
larında aileleri tarafından *
kendisini nasıl hissettiğiyle hiç ifgiienm».
isteklerde bulunmuş ama onun
mişlerdir. Erkek arkadaşı ise ç
dö vülmüştür. Birisinin kendisine
ocuklu

şı
so
ge
ğ
ç
ğunda ailesi tarafından sert şek;]
uk
mi ş
ve tepeden bakmasına kadanaml
leri konusunda sıklıkla konuşma
^,
maktadır. Julia ve erkek arkada ^
ve birbirlerine destek vermektedirler .
Günlerden bir gün Julia meslek eğitiminden gergin ş ekilde evine dö-ner.
Erkek arkada şı onun kendini ne kadar k ö tü hissettiğini anlamaz. Julia’yao
akşam arkadaşlarıyla evde futbol gecesi yapacağını duyurur. Julia kendini
kırgın, anlaşılmamış ve yüzüstü bırakılmış hisseder (incinmiş Çocuk Modu). Modu adeta bir üst merciidir. Bu mercii, ruhsal
Erkek arkada şına kendini nasıl hissettiğini anlatmak yerine soğuk bir sesle pağlıkh Yetişkin
şunu söyler: "Defol git! Seni bu ak şam zaten görmek istemiyorum!" (Zor ! - Solu şumlara yönelik sa ğlıklı bir genel bakışa sahiptir. Derinlik psi¬
lukları Alt Etme Modu - Agresiflik). Erkek arkadaşı çok kırılır ve kendi geç¬ kolojisinde “ sağlıklı ben fonksiyonları” olarak da tanımlanır. Bu mod
mişini bilmesine ra ğmen kız arkadaşının kendisiyle nasıl böyle konuştuğunu I dahilinde durumlar, davranışlar ve duygular uygun şekilde yaşanır ve
anlayamaz . tahmin edilir. Aldığınız bir red yanıtı hayatınızı yerle bir etmez çünkü
bu durumun “ dünyayı yerinden oynatacak " kadar önemli olmadığını
görebilirsiniz. Anlaş mazlıklarla ba şedebilirsiniz - bununla birlikte
insanın zaman zaman bazı ihtiyaçlarını biraz geri çekip, uzla şmalar
yapmak zorunda olduğunu da bilirsiniz. Genel olarak kendi istekleri¬
niz ve başkalarının ihtiyaçları arasında bir denge kurabilecek durum-
dasınızdır. Bu modda ağırlıklı olarak olumsuz hisler ya şamadığınız
için duygularınızdan kaçınmak veya a şırı telafi yapmak için büyük çaba
göstermek zorunda da değilsinizdir - bu modda çoğunlukla hangi his¬
lerin hangi durumlardan kaynaklandığını ve o an nasıl duyumsadı¬
ğınızı gayet iyi bilir, hissedersiniz. Sonuç itibarıyla bu modda kendinizi
(göreceli olarak) yetişkin hissedersiniz . Yetişkin istek, ilgilerine, görev¬
lerine ve zevklerine uyum sağlarsınız. Bu söylediklerimiz “ genellikle"
geçerlidir - hiç kimse mükemmel değildir!

100
101

Scanned by CamScanner
 MOD TERAP İ S İ *•
SajlıMı Ye 11 h n Modu

iyi bir temeI

,'
aQ m $ demektir. Ne
yazık ki bunun tam tersi de
olmayan-
Sağlıklı Yetişkin Modunun özellikleri akiçin ıda bahsetti ğimiz deneyimleri yaşama firsao
> "Safilikli ben- fonksiyonları" gösterir ° erlidir - yukar ıklı Yetişkin Modu
geliştirmesi çok daha zordur.
lü bir Sa ğ l
> Durumları, anlaşmazlıkları,ilişkileri vs. gerçekçi şekilde farm güç
değerlendirilebilir
> Küçük sorunlarda olumsuz duygulara yenilmez
> Kendi ve diğerlerinin isteklerini algılayabilir ve aralarında bir R. ).
1 denge örnek Anne ıyorsunuz (Bkz. Bölüm 23
kurabilir
Mutlu Çocuk Modundan tan birlikte bak
Anne R’y< zaten şmakta ve üç çocuklarına
¬
ikisi
> Taahhütlerini, görevlerini, ödevlerini yerine getirir hem de kocası
çal
Moduna değil
> Sorun çıktığında yapıcı çözümler arar Hem kendisi için sadece Mutlu Çocuk
> Yetişkin eğlenceleri ve ilgilerine merak duyar . dengelemek
maktadırlar güçlü bir Sağlıklı Yetişkin Moduna da
Bunu ihtiya ç duymaktadır .
"dengesini
aynızamanda belirleyebilmektedir. Zira her sorun ve dinlen¬
nceliklerini ğ
zaman ayırabilmektedir. Sessizli
Böylelikle ö e
Sağlıklıyetişkin ve mutlu çocuğun belirli .
bozmamaktad ır" Ailesine ifade de edebilmektedir.
Ayrıca Sağlıklı
ortak ğ bunu
dikkatinizi çekmiştir. En önemli ortak nokta, bunoktalar
ıolduğu belki meye ihtiyacı oldu unda kadar disipline
zenli spor yapmak için yeteri
ı sağlayabilir.
iki moddan birindey¬ nedeniyle dü
seniz ruhsal olarak genellikle iyi durumda Yetişkin Modu denge için önemli katk
.
olmanızdır Aralarındaki sahiptir, ki bu da iyi bir ruhsal i
<• .
fark ise, mutlu çocukta daha çok rahatlık, '
:
şaka ve çocuksu eğlencelerin
ön planda olması; SağlıklıYeti Örnek Rosemarie L
şkin Modunda daha çok yetişkin Uzun yıllardan beri
bü yük
leri ama bununla birlikte ödev ve gö sevinç¬ yi de B ölü m 2.3 'ten tanıyorsunuz. yatkınlık
revlerin görülebilmesidir. Rosemarie ’ L feda etmeye
iş ine ba ğ lıdır ve yıllarca kendini ğ ortopedik
Sonuç olarak, kuvvetli bir çaba ve tutkuyla ). Ge çirdi i
Mutlu Çocuk Moduna sahip insanların Talepkâr Ebeveyn Modu
çoğunlukla güçlü bir Yetiş duymuştur (Duygu Odaklı ve daha önce olduğu gibi
nin gerçekleştiği her zaman
kin Moduna sahip olduklarıya da tam ¬
tersi disk rahatsızlığı sonras ı kendine ö nem vermeyi
harcamamayı öğrendi .
. bakım vermekle ı
görülür Güçlü uyum bozucu tüm enerjisini ba şka insanlara üş yapmaya başlad
ebeveyn modlarma sahip çocuk ve zaman ı ayırıyor. Yürüy olan
olan kişilerde Sağlıklı Yetişkin Modu genel¬ Art ık kendisi için de dinlenme
kendisi için yorucu
likle güçsüz kalmıştır. Bu Ayrıca senelerdir
doğrultuda güçlü bir Sağlıklı Yeti kin ve haftada bir saunaya gidiyor. olarak kendisinden
Moduna sahip insanlar, bu ş
iki arkada şlığını sınırlandırdı. Bu
iki kız arkada rekli
ş sü
modun daha az geliştiği insanlara göre ihtiyac ı olduğunda onlar
genelde daha az Rosemarie 'nin yardıma
ruhsal soruna sahiptirler. yardım istiyordu ama
Güçlü bir Sağlıklı orada değildi.
Yetişkin Modu için
en önemli art,
ocuksal ve insani gereksinimlerinin ş çocukluk ¬
gençlik çağında ç ve
sıdır (Bkz. Bölüm
2). Ç
karşı
l anmış olma
olduğunu nasıl
anlarım?
ihtiyaç larımızın kar ocukken sevilmeye layık olduğumuz ve kendi
- Kendimde Sağlıklı Yetişkin Modu şeyin yorup
şılanmasına . Bu, sizi hiçbir
edilmeden veya cezaland hakkımız olduğu hissettirilmişse; alay
ırılmadan duygular Bu modayken kendinizi iyi hissedersiniz sıkıntılar boğucu şekilde
günlük
ımızı özgürce dile getirme¬ üzmeyeceği anlamına gelmez - ama ” içinde
kendinizle “ iletişim
mize izin verilmiş
se; bağımsız
-
da oldu ğunu fark olabilmiş ama bununla birlikte sınırların yaşanmaz, önemli olan bu moddayken
etmişsek o zaman
Sağlıklı Yetişkin Moduna sahip

102 103

Scanned by CamScanner
 Safl ı kl ı Y ı h j k i n

.
Modu
r
olmanı zdır. Kendi duyguların ız
,
, gü ncel ihtiyaçlar ı n ız Ve Sağlıklı Yetişkin Modu olduğunu nasıl anlam?
ihtiyaç duyduğunuzu hissedersiniz . Sağlıklı Yetişkin
0 anda

Modunda "* Salarında

olarak hiç gergin değilsinizdir (veya çok az gerginsinizdir). Sorun' S' ğl ıklı Yetişkin Modu olduğ örül ü r. Bu kişinin olayları açık
ug
sa onda Sa ışı n n
ı ılı bir kendini eleştirme (Ceza -
veya anlaşmazlıklarla baş etmek için ka çı nma veya abartı lı kendini fc î örebildiği ve bak ,
abart
«kilde g Modu), aşı r ruhsal ı ı ık (İncinmiş Çocuk Modu)
etme davran ışlar ı na ihtiyacı n ı z yoktur. Aşa ğı daki sorular Sağmj,
k r lganl
Yetişkin Modu Ue ilgilidir:
L üncı Aile ka çı nma yoluyla “ ı tılm ış” durumda olmadığı (ka¬
yal
veya duygulardan m ü cadele) izlenimine sahipsinizdir.
> Hislerimi ne zaman dile getirmem gerektiğini ve ne çınarak sorunlarla sinirlenip, saldırmadan , abartılı biçimde hassas
zaman Karşıdaki ki
şiye
gerekmediğini biliyorum. veya verdiği mesajları anlamazlıktan gelmeden -bu da
> Sorunları duygularım tarafından boğulmadan akılcı şekilde çöz üyo¬ davranmadan ka çı narak m ü cadele
etmektir- kritik nokta ve anlaş¬
m rum.
> Hayatı mda yeteri kadar sa ğlamlık ve gü ven olduğunu d üşü nü yorum.
sorunlarlaı konu
mazlıklar
şabileceğinizi hissedersiniz . Sağlıklı Yetişkin Mo¬
ocuk Modunda olduğu
ıyla iletişim modu , Mutlu Ç
> Haksı z şekilde eleştirildiğim veya kullan ılm ış oldu ğum duygusuna dunda başkalar (uyum bozucu ç ocuk ve ebeveyn modları ) sıklıkla
sahipsem bunu kendime itiraf edebiliyorum. gibidir: Diğer modlar ortaya çıkarır ve iliş kileri zor hale getirirken , Sağlıklı
olumsuz duygular tam tersine neden olur. Bu modda iyi ve dayanıklı
Sağlıklı Yetişkin Modunun desteklenmesi ve güçlendrilmesi birçok in¬ Yetişkin Modu bunun birlikte, başkalarıyla işbirliği içinde ve başarılı
ilişkiler olası olmakla
san için önemli ve mantıklı bir amaç tı r. Bu nedenle ne zaman ve nasıl
yapmak mümkü nd ü r. Anlaşmazlıklar her ş “ bu
eyin çök¬
bu moda geldiğinizi bir d üşü n ü n - bu size zaman içinde bu modu bir ortak çalışma
ğlıklı Yetişkin Moduna sahip olan insanlar
geliştirmenizde ve yoğunlaş tırmanızda yardı mcı olabilir! Ekte bulunan mesine” neden olmaz. Sa sahip olmakla kalmaz, aynca daha çok
sayede daha az ruhsal soruna
“ Benim Sağlıkl ı Yetiş kin Modum ” size yard ı mcı olabilir. zayıf olan kişilere kıyasla arkadaşlık ve
sevilir ve Sağlıklı Yetişkin Modu
-
> Genellikle hangi aktivitelerde, hangi durumlarda Sağl ı klı Yetişkin
ilişki kurmak onlar için daha
kolay olur. Sözü nü ettiğimiz bu iyi
özel¬
(sosyal) hayat için karşıl ığı
Modundayım? nda tabü ki
likler kendi kendini belirleyen devam eden
. Böylece sü rekli
>• Sağl ı klı Yetiş kin Modunda olmanızı kolaylaştı ran belirli insanlar var

>
m ı?
Sağlı klı Yetişkin Moduna ait olan mizacı ve “ ana duygu ” yu
tarif edebilirim?
nasıl
î

—
Sağlıklı Yetişkin Modunu güçlendirirler
ı m o u A o n a pelir!

Sağlıklı Yetişkin Modunu diğer modlardan

nasıl ayırırım?
.
Her zaman olduğu gibi burada konu hep ya da hiç değildir Bunun yer¬
Büyük olasılıkla bu bölü m ü okurken farklı
modları birbirinden tama-
ine hangi faktörlerin sizin Sağl ı klı Yetişkin Modunuzu temelde destek¬ çekmiştir. Sağlıklı
lediğidir. Hiçbir insan her zaman tamamen Sa ğlıklı Yetiş kin Modunda men ayırmanın çok da basit olmadığı dikkatinizibaşarılı şekilde yer -
ın
Yetişkin Modu öncelikle görev ve sorumluluklar
değüdir. Bu, gerçekçi olmayan ideal rev ve sorumlulukların
bir hedef hayali olurdu! me getirilmesiyle ilişkilendirilir. Peki ama bu gö

105
104

Scanned by CamScanner
MOO TCR *P İ''
yerine getirilmesini istemek üzerine
kurulu olan modun ad
Tal , _ ın jyıreıözellikleri
Ebeveyn Modundan nasıl aynlır? Sağ
lıklı Yetişkin Modu ö
getirebilir - fakat o zaman Kızgın Çocuk Modu ne olacak? o da öfk
fkesi ?? ğ
5.1 Sa ' ^'
1 Yetişkin Modu üe di
ğer uyum borucu modlar

Uyum Bozucu ModUr

^
ni dile getiriyor. Veya duygulardan ka çınmay ı ne yapaca ğız? Modu
Sağlıklı Yetişkin
şimdiye kadar sadece sorunlarla baş etmek için kaçınmakla ilintiler, ,
TatephJr Ebeveyn Modu
mişti ama bazen duyguların kendinize yönelmesine izin vermemek çok Görevlerini
yerine getirir
kişiden altından
önemli ve sağlıklıdır, örnek olarak kişinin toplum iç erisinde haksız Görev ve disiplinlidir. Ama bunu kalkamayacağı çok fazla
ı ve
şekilde eleştirilmesi veya aşağılanması halinde!
tamamlar03 yaparken kendi sın r şey bekler ve disiplinli
bir
Disiplin ihtiyaçlarınıda fazla g ö revi
Bu somlar önemlidir ve büyük olasılıkla hangi modun ilgili anda gö zönünde bulundurur
. şekildeqetirmesini İster.
çok
verine
aktif olduğu kesin olarak söylenemez. Ayrıca birden fazla mod aynı örnek. yerine getirir örnek. Hırslıdır ve ışında
H ırslıdı r ve
görevlerini aralıksız çalışır. İş d
.
zamanda birlikte görülebilir... örnek olarak, şu an kendimi yaralanmış ama çalışmalarıkendine
na
baş ka ilgi alan ı yoktur
ve reddedilmiş hissedebilirim (İncinmiş Çocuk Modu) oysa ki kafamda ara da verir ve ş lik sendromu
dinlenme dönemleri
Tükenmi
yaşama riski yüksektir
.
tamamen biliyorum ki kar şıdaki kişi beni seviyor ve reddetmek istemi ¬
koyar.
yor (Sağlıklı Yetişkin Modu).
ştirebilir ama CezalandırıcıEbeveyn
Bununla birlikte bize yüksek oranda yardım eden bir ana kural Kendini Kendini ele Modu kendine olan
bu nedenle kendisinden eleştiriyi abartır eder,
.
ele ştirebilmek
vardır. Bu kural da çoğu zaman Sağlıklı Yetişkin Modunda mı yoksa nefret etmez. ının Kendinden nefret
uyum bozucu modlardan birinde mi olduğumuzu anlamamıza yardım Örnek. Zayıf noktalar kendine kovduğu
farkına varır ve bunlar yasaklarla kendir.
üzerine çalışır amağersiz kendisini aksatı alt bir
eder. Burada anahtar kelime bir kez daha “ ihtiyaçlardır” . Eğer davranış bu
ve duygu örüntünüz kendi ihtiyaçlarınızı giderirken ve başkalarının yüzden kendini de örnek. Kendine
. zayıflık gdrür gö
rmez,
ihtiyaçlarım da dengede tutabilmenizi sağlıyorsa Sağlıklı Yetişkin Mo- bulmaz
kendini de ğ ersiz .
bulur
duna sahipsiniz. Bunu yapabilmek için hem kendinizin hem de başka
, dürtüleriyle
insanların duygularını hissedebilmek zorundasınızdır. Bu da iyi bir
duygu algısının da bu modun bir parçası olduğu anlamına gelir! Buna Keyif . Keyif
nemli
ve eğlencenin
olduğunu ve
Disiplinsiz
UIJ*K'
hareket
modu
—-
eden , şımar
ba
mank ık
şkalarını
eğlencenin ö , çocuk olumsuz
karşın bir davranış ve duygu örüntüsü tek taraflı olarak ya sadece kendi her zaman um disiplinli veya uzun vadeli nde
dozunu
olmas ı gerekmedi* ğini bilir,
sonu ç lar ı gö z önü
isteklerini ya da sadece başkasının isteklerini gö zönünde bulunduru¬ kaçırmak kendi
Ama "sosyal olarak bulundurmadan ılar.
yorsa, daha çok uyum bozucu modların ön planda olduğu söylenebilir. " ın ı kars
kaldırılabilir ihtiyaç lar
Bu durumda sıklıkla tek taraflı olarak sadece belirli hisler algılanır veya çerçevede ı
kal r. örnek: Banka hesab ı
ık kendine
ks sı k s
Örnek. Bazen l ü eksideyken
yeni giysiler almak
,
hiçbiri algılanmaz! A şağıdaki tablo Sağlıklı Yetişkin Modu ile diğer yerlerde yemeğe gider
hevesi için
uyum bozucu modlar arasındaki farkları ö zetlemektedir. veya sadece ır ama
yeni ayakkabılar ıaldadır. >
banka hesabı art

107
106

ner
Scanned by CamScan

Sa ğlıklı Yetişkin Modu
ö fkenin ifade ö fkesini ifade eder ama
edilme biçimi bunu "sosyal olarak
kaldır ılabilir ” şekilde
yapar.
Örnek. Arkada şını kenara
ç ekerek kendisini neyin
kızdırdığını nesnel ş ekilde
bildirir.
Duygulardan Ka çınmayı bir strateji
kaçınmak olarak kullanabilir. Ama
abartılı ka çınma nedeniyle
önemli ihtiya çları engel ¬
lenmez. Örnek: Normalde
duygularla ilişki iç indedir.
Ancak iş yerinde köt ü bir
gün ge çiriyorsa ve bu
nedenle ofiste dola şıp
bağırıp ç ağırma ihtimali
varsa, kendi içine
ç ekilebilir.
Kontrolü Kontrolden ç ekinmez.
üstlenmek Bunu yaparken esnektir
ve ba şkalarının arzular ını
da gö z ö nünde
bulundurur.
Örnek. Yardımcı olduğu
ta şınmada hiç bir şeyin
koordinen gitmediğini
gördüğünde "y önetimi
ele alır ". Ancak işi asıl
y önetmesi gereken insan
geç de olsa geldiğinde
y önetimi isteyerek ve
severek ona geri verir .
108
I
"
Uyum Bozucu Modlar
Kızgın Ç ocuk Modu
.
kontrols ü z ş ekilde patlar
ve “ ciddi izler " bırakır.
Örnek. Uzun süren
bir anla ş mazlık sonrası
partinin ortasında
aniden patlar. İç sel Yanları
Zorluklarla ka çınarak ba şa D önüştürmek
çıkma modunda kişi her
t ürlü duygudan kaçınır ve
bunu yaparken önemli
ilişkiler, tecr übeler ve
gelişmeleri engellemiş
olur.
Örnek : Eleş tirilme korkusu
nedeniyle her t ürlü
ilişkisinde mesafelidir.
Arkada ş lar ına ve güvenilir,
dost canlısı insanlara kar şı
da öyledir.
A şırı Telafi Modlar ı
kontrolde ısrarcı olurlar .
Ba şkası adına velilik
yaparlar. Esnek değillerdir.
Örnek. Her zaman ve
her yerde y önetimi
onlar ellerine alırlar ve
bu nedenle ç evrelerini
düzenli olarak
“ sinir ederler."
Scanned by CamScanner
 Modlannı iyi eş î
^ ek j

eçmişte Sigmund Freud’ un da ( terapisinin ö nemli hedefi olarak )

Lr form ü le etmiş olduğu gibi; insanlar “ kendilerine anne ve baba
olmayı ” öğ renmek zorundad ı rlar. Bunun i çin iki nokta ö nemlidir: in ¬
cinmiş Çocuk Moduyla nasıl daha iyi ilgilenebileceklerini öğrenmek ve
incinmiş çocuk modlarıyla ilişki kurmak.
Kendi İncinmiş Çocuk Modunuzla iletişim kurmak sizin için belki
hi de o kadar kolay değildir. Pek çok insan çocukluklarını neredeyse
ç
hiç hatırlayamadığın ı veya o dönemle uğraşmanın onlar için zor oldu¬
ğunu söylemiş tir. Pek çok insan kendi çocuk modlarım güçl ü şekilde
reddeder, baz ı lar ı da bunlarla ilgili hisler yü z ü nden kendilerinden nef¬
ret eder. Bu davran ış tarzı uzun vadede bu hislerin hafiflemesini sağ¬
lamaz. İ kinci ad ı m olarak, İ ncinmiş Ç ocuk Modunuza özen göstere¬
bilmek için ö ncelikli olarak sizin için zor olsa da “ içinizdeki çocuğu ”
kabul etmek ö nemlidir. İçinizdeki çocuğun ne zaman size seslendiğini
ve hangi ihtiya çlar ı nın oldu ğunu öğrenmeye çalışın. Zamanla onun
size ne söylemek istediğini daha iyi anlayacaksınız.

6.1 İncinmiş Ç ocuk Modlarıyla İletişim Kurmak

İ ncinmiş Çocuk Modunuzla iletişim kurmak için farklı yollar vard ır.
Bunun için en iyi yol imgeleme alıştı rmalarıdı r. Bu alıştırmalardaı Kışı
fantezilerinde kendi hislerini belirli resim veya hayallerle ilişki en ı
111

Scanned by CamScanner
 V
İ ncilimij ç ocub Mounn
Sİ
MOD TERAP İ

sı ı ekilde bağlıdır Eğ
z birimleriyle çok k ş .
Hislerimiz ve anılarımı ızlık çekiyorsanız ve bunların yukarıda ’
1
(ıkla mutsuzluk veya
yaln Tl^ Wr ba şlang Ç olabilir. Böylelikle öne ete
,,
Modundan kaynaklanabileceğini düşiinüyorj 2 '
lan İncinmiş Çocuk
ekleştireceğiniz, geçmişe yönelik bir yoi ' '
^ * en,inize” yakla şabilir ona karşı hissettiklerinizi duyumsayabilirsiniz.
Ç

bunları zihninizde gerç anlayabilmeniz mümkündür " ^

ı) daha iyi
la (imgeleme alıştırmas
inize hayali bir yolculuk
Kendi küçük ben'
-
Alıştırma
için sessiz ve rahat oturabileceğiniz bir yerde olmanız çok
izini sürmek" Bu alıştırma
incinmiş Çocuk Modunun " önemlidir Ö. ncelikle en az 20 dakika boyunca rahatsız edilmeyeceğinizi
rahatlayın ve kendinizi kısa süre önce içinde bulun¬ alıştırmanın içeriğini iyice okuyun. Sonra gözlerinizi
Gözlerinizi kapatın, garantileyin . Bu
Moduyla ilintili olumsuz hisleri ortaya çıkartan . Yeşillikler arasında yürüdüğünüzü hayal edin Sağ .
duğunuz İncinmiş Çocuk kapatın ve rahatlayın
Bu durumu içsel olarak bir kez daha yaşamayı
bir durum içine yerleştirin. ve solda yeşil ovalar
uzanıyor, güneş parlıyor ve hafif bir rüzgâr esiyor.
bunu duyumsarsanız güncel durumu iç
ve duyumsamayı deneyin. Eğer Gittiğiniz yol bir dağın arkasına doğru uzanıyor. Ayaklarınızın yeri duyum¬
gözünüz yardımıyla silin ve
geçmişe geri gidin. Hangi resim ve anıların ş ve hafif rüzgârı yüzünüzde nasıl hissettiğinizi mümkün
ait çocuksu duygularınızı tekrar his¬ sadığını, gü ne
oluşacağını bekleyin. Bu resimlere olduğunca yo ğun şekilde .
hayal edin Bu resmin içinde tamamen rahat¬
ı ızla bunlar arasındaki ortak noktaları ve fark¬ s re kalın .
ış ve dingin hale gelmiş olana kadar bir ü
sedin. Bugünkü duygular n
lam
ları düşünün, kontrol edin. Bir süre sonra hayalinizde dağın arkasından size doğru gelmekte olan¬
5-6 yaşlarındadır. Yava şça yürüm
küçük bir çocuk görürsünüz. Bu ocuk
ç
yaklaştığını görün. Az sonra bu
eye devam edin ve bu k üçük çocuğun size
Vaka Örneği çocuğun kendiniz olduğunu anlayacaks ın ız . "Küçük-ben" gittikçe yaklaş¬
maktadır. Sükûnet i çinde ona bakmak ve ona yaklaşmak için kendinize
sahip bir lise öğretmeni
Ursula M. güçlü derecede incinmiş Çocuk Modu'na
¬

dir. Bu incinmiş Çocuk Modu öğrenciyken kendisiyle çok alay edilmiş ol¬ zaman tanıyın .
Sonunda kar şıla ş tığınızda arkada şça onu selamlamak için
veya onu kollarınıza
öğ yaşadığı anla şmaz¬ kendinize zaman verin. Belki de onun ba şını ok şamak
masından kaynaklanmaktadır. Mesle ğinde rencilerle
almak istersiniz. Veya belki de önce aran ızda biraz mesafe bırakmak is¬
boyunca zor ve
lıklar incinmiş Çocuk Modunu tetiklemektedir. Bugün 3 saat resmetmeye çalışın:
tersiniz. Bu an'ı mümk ün olduğunca canlı şekilde
yerinde duramayan bir 9. sınıfa ders vermiştir. Öğleden sonra kendini
içi
nas ıl g ö r ün ü yor ? Bu kar şıla şma size ne
. Kanapeye yatar, Kendi küçük-ben'ininiz tam olarak
boşaltılmış, reddedilmiş, yalnız ve çaresiz hissetmektedir hissettiriyor ? Belki de k üçük -ben’e söylemek istediğiniz bir
şeyler vardır
gözlerini kapar, bu hisleri kabul edip duyumsar . Sonras ında d üşüncelerinde . Bu karşı ¬

veya onunla oynamak için yeşilliklerin üzerine oturursunuz

çocukluğuna geri gider. Birkaç saniye sonra çoktan unuttuğu bir sahne sizin için uygun
üksüz laşma için kendinize birka ç dakika ayırın. E ğ er durumun
“belirir". Bir sınıf gezisinde ayağı takılmış ve gözlüğünü kırmıştır. Gözl istediğiniz
olduğu için dönüş yolunda iyi g örememesi onun iç in zorluk çıkartm ış, öğ ret¬ olduğunu hissediyorsanız, küçük-ben'e veda edin. Ona iletmek ın. Son¬
ından bak
menin elini tutmak zorunda kalmıştır. Bu nedenle de diğer ç ocuklar onunla bir şey var mı? Yava şça küçük ç ocuğun yol boyunca ard
ın yere bastığını
alay etmiştir. Eve vardığında annesi hiç anlayış göstermemiş, sadece gözlüğü ra, otururken vücudunuzu nasıl hissettiğinizi, ayaklarınız
fark ederek gerç ek dünyaya yavaşça geri dönün. Sonras
ında gözlerinizi
kırıldığı için ona bağırmış, kızmıştır. Geçmişteki hisleri bugün sınıfta yaşa
¬

dıklarıyla çok benzemektedir. yavaşça tekrar açın.

m 112
113

Scanned by CamScanner
 MOO TERAP İ S İ
••««Un

Bu al ış tı rma sonrası aşağıdaki

sorulan sormak sizin için fikir verici ol
size kendinizi nas ı l ^ , 6.2 l"cinm 5, ' Ç°T M°dUVl â Dah* k İ İ lgilenmek
“ K üçük- beıTinizle karşı la ş mak hissettirdi ?
duygu ve d üşü nceleri not ahn. '
karşı laş mayla sizde tetiklenen
> “ K üçü k ben ” sizden ne istedi? Neye ihtiyacı vard ı?
-
> “ K üçü k ben ” e vermek istediğiniz bir şey var m ıyd ı? Bir obje, örne®n
-
sarılabileceği küçü k bir ö rtü , bir tavsiye veya teselli?
-
Tabii ki bu alıştı rmayı farklı şekillerde uygulayabilirsiniz. Ö rneğin ken
di “ küçü k- ben ” inizi eski çocuk odan ı zda veya baş ka ö nemli bir yerde
ziyaret edebilirsiniz. Onunla çocukken yaşadığınız evi gezebilir ve b . „ İncinmiş
Ç ocuk Modu ortaya çıktığında ne yapmalıyım?
nu yaparken sizin için önemli rol oynayan kişilerle karşılaşabilirsiniz Ç ocuk Modu ortaya çıktığında gö zlerinizi kapatın. Onu M .
İncinmiş
(Anne- baba , kardeşler, sın ıf arkadaşları, öğretmenler vb.) meye çalışın ve kendi kendinize
neye ihtiyacınız olduğunu ve ne *
istedi¬
larınız kar şılanmamış durumda? Ve
Hatı ra eşyas ı ü zerinden iletiş im kurmak. Eski oyuncak hayvanlarınız ğinizi sorun . Şu an hangi ihtiya ç
tu.
mektuplar veya resimler çocuksu duygularla yeniden iletişim kurmak size ç ocukluğunuzdaki
hangi durumu hatırlatıyor ? Çocukluğunuzda k
ve mümkün olduğu halde gideremediğiniz ihtiyaçların
-
tiyaç duyduğunuz
için ayn ı şekilde çok uygundur. An ıları m ı z ve duyguları m ız duyuların i hangilerini bug ün kar şılayabilirsiniz?
algılanması ile s ı kı şekilde ilintilidir. Örneğin belirli bir parf ü m size
b üyü kannenizi hatı rlatabilir veya eski bir resim çocukluğunuzdan bir
sahneyi yeniden gö r ü n ü r hale getirebilir. Bu eşyalarla kurdu ğunuz bağ¬
lantıda ortaya çıkan duyguları olabildiğince belirgin şekilde yeniden S
canlandırmaya çalışı n. Bu şekilde gü ncel sorunlu duyguları n ız ile ken¬
\
di biyografiniz arasındaki ilişkiyi daha iyi araştı rabilirsiniz. V raO
V

Ekip toplantısında yazı tahtasına takılıp düşmüş olan Sebastian E ( Bkz . . 1

Bölüm 2.1) eve doğru giderken ç ok düşüncelidir. Okuldaki deneyimleriyle, his o
¬

settiği utanç ve çaresizlik duyguları arasında bir ilişki olduğunu zaten her
zaman tahmin etmiştir Eve vardığında okul zamanından kalma eş yaları içe
. ¬

ren bir koliyi bodrumdan çıkartır. Kolinin içinden eski bir resim bulur. Bu res
¬ s 7
imde sınıf arkadaşları ve geçmişte kendisine çok ç ektirmiş olan kadın öğret ¬
meni bulunmaktadır. Resimde sınıftayken kendisini ne kadar rahatsız hisset
¬

tiğini çok iyi görebilmektedir. "Küçük-Sebastian" geçmiş te zor zamanlar ge

¬

çirdiği için mutsuz ve sinirli hissetmektedir. Bunun üzerine şunu hayal eder;
Is
bugünkü haliyle resme girer ve teselli edici şekilde elini "Küçük-Sebastian”ın
omzuna atar.
115
114
V «tea

Scanned by CamScanner
 .
.
I »t f ff »ni ,»
MOD TCRAPIS! >1* t» i ,

- .
Ijileştimıck Sebastian E. örneğinde t
İncinmiş Çocuk Modlann
** .-- ***
. .
ş Çocuk Modunun iyileş tirici ve
semboller ve resimler ile İncinmi ı olduğunu gördünüz - “ Büv n .k

edici şekilde ele alınmasın

ın olas .
Scbasu L ^
*
, * . ^
üşü ^
sufprlir. "
rmektedir yük -Katrin"* ‘"'hk ü
vermektedir. Bu sahnede beraberce diğer
üçü u MKatı r
« <«
.

uzun zamandır küçük Sebastian

şekilde elini onun omzuna
koydu
'
ğ
n
u
yan ına
resmi
gidip koruyucu
zihninde ta şıyor
ve
Bö
t eseli ed
.
yle resin *,. »inV» yardımı
yla k üçük Katrin" kızlara 'ben > oynayalı
..
da •oynayabilirsin" deyince. O ri nt oynar. »
sorar "ve onlar oturmakta ve kızları seyretmektedir.*Onun xada
,
, ^
|cr aynl şekilde semboller, jestler
iyi gelen bir etkiye sahip olabilirler
ve
.
c
Ç
ü mleler İncinmi
ocukluktaki bu
ş Çocuk Mod
tür zor denejü .
a
^ Mtrm kenarda ' g ven duygusu vermektedir. Katrin P OU ju nu
nuÇÜk -Katrm e ü rmayı
yla alış tı bitirdiğinde hayal ettiği sanneden M t vm
ı
alman
.- „
- rtt duyguları
lerdc yetişkin “ ben" in “küçük ben”in yanında durduğunun hayal edj. verir. Bu sayede de o duyguyu korumasımumkuı oiaca *:
çizmeye karar **
mesi bu tür zor deneyimlerle baş edilmesine çok yardımcı olabilir . .
Katrin P kendini gü vensiz hissetti ğinde şimdi iç indeki bu resmi
duşunm -
Bu imgeleme alıştırmalarında; yetişkin halinizin veya en sevdiğiniz
-
teyzeniz ve iyi bir arkadaşınızın “iyi yetişkin” olarak “küçük ben"iniz-lt
.
tedir Sıklılıkla bunu d
kurmasını kolayla ş tırmaktad
üşünmek onu güldürmekte ve ba şkalarıyla »ma
ır. Ayrıca bundan sonraki paıUerüt "ktndısr
**»
-
. davet almasa da yine de katılacağına karar verir. Zira mvş
ilgilenmesi iyileştirici resimler bulmanızı sağlayabilir Bunu ya-parken bir
ne ö zel"
olduğu genel davet de büy ük olas ıkla ciddidir ve sadece bu t ür sosya
ıl
“ küçük-ben "in duygularını anlamak ve ihtiyaçlarınıgidermek önemlidir . katı lırsa ba ş kalarıyla olan bağı djha sık hissedebilir.
etkinliklere
.
Semboller, resimler, şarkılar vb ç ocukluk moduna gösterilen
özenin güçlendirilmesine ve bu ilginin düzenli olarak hatırlanmasına
İncinmiş Çocuk Modunuzla ilgili daha fazla şey biliyorsanız "içinizde¬
.
yardımcı olabilir Buna ek olarak bugünkü hayatınızda da iletişim, ilgi
ki çocuk” a mektup yazmak yararlı bir alış tırma olabilir. Başlangıçta
ve eğlence ihtiyaçlarınızın karşılanmasına özen göstermeniz de çok -
belki size kolay gelmeyecektir. En iyisi “ küçük ben“ inize ne söylemek
.
önemlidir Sonuç itibarıyla İncinmiş Çocuk Modları ancak yetişkin istediğinizi ve daha önce neleri eksik hissettiğinizi yazm. Daha sonra
“ ben " tarafından her gün sevildiğini ve ihtiyaçlarının karşılandığını bugün “içinizdeki ç ocuk ” la daha iyi ilgilenmek için neler yapabile¬
görürse sürdürebilir şekilde iyileşebilir . ceğinizi düşünün.
Vaka Örneği
Katrin P. - Aidiyet ile ilgili bir resim bulmak
Katrin P.'nin üniversite arkadaşı Cumartesi akşamı bir parti düzenlemektedir.
.
Ursula M 'nin "küçük UrseC'e mektubu
Dönem arkadaşlarını e-posta ile davet etmiş ama Katrin P.’ye gelmek isteyip Sevgili küçük Ursel,
istemediğini şahsen sormamıştır. Cumartesi akşamı Katrin P. evde mutsuz ve Geçmişte olduk ça zor günler yaşadın. Bazen geçmişe yolculu ezp seni
kendinden memnuniyetsiz şekilde oturmaktadır. Bunun üzerine bir imge¬
*
koruyup, yardımcı olmayı dilerdim. Öte yandan o zamanlar kendi istek ¬
leme alıştırması yapar ve kendisini yaklaşık 8 yaşında
olduğu bir sahnede lerini yeteri kadar iyi dile getirememiş olmanı anlayabiliyorum. Bazen öv¬
bulur". O sıralarda şehre yeni taşınmışlard gün bile bana bir ş ey uygun gelmediğinde hâlâ bunu sö ylemeyi başara¬
ır ve sınıfındaki diğer çocuktan
ço iyi tanımamaktadır. Okuldaki mı yorum. Kahretsin! Bu bizim için niye bu denli zor ? Sana bemm ıçm
6. dersten sonra sınıfın kızlar grubu okulun
önemli olduğunu ve seni daha fazla önemsemeyi öğrenmek istediğim
söylemek istiyorum.

116
i 1
117

Scanned by CamScanner
MOD TERAP 0 1 î it « ,
* M

Kendine daha iyi bak ım sağlamak. Kendi incinmiş çocu ğunuz i]e g
lenmeniz, kendi öz bak ı m ı n ı z ve kendinize gösterdi ğiniz özen ^
* ,
hinmfcn*. «
utanmış veya yalnız
BunUr kişi kendin g
üçsüz ,
yakı ndan ba ğlantı l ı d ı r. Bununla kastedilen , k ışı n ı n kendini sevgi
•

karşılad ığı ve ihüyaçları nı m ü mkü n olduğunca karşılamaya çal * İ tekilde aktive olur. Ç ok dikkatli olup Cezalanılma
Ebeveyn *
remel bir davran ış şeklidir. 5. Böl ü m’de bununla ilgili baz ı al ış tı rma!
bulabilirsiniz. Burada “ i çinizdeki çocuk” un ( ve böylelikle tabii İd ken*-
^ kt
U fuk
"
)

.
etmck
0 - 95 ) -’IcPk
T
ve onu kısıtlamak önemlidir. Ekler MUhnft’
;,r vcyJ CczaIandmc Ebcvcyn Modundı
‘
nde Bfc.
(
korunnuk «pn
dinizin ) bakı m ını sağlamak ü zere kendinize yö neltebileceğiniz birkaç
soru ö nerileri yer almaktad ı r.
â!
n ıl etkili
stratejiler geli ş tirebileceğinizi bulabilirsiniz.

Kendimi neden ü zgün veya yaralanmış hissediyorum? Bu duyguyu

dindirmek için neye ihtiyacım olurdu?
Bir Çocuk Modu normalden daha sık şekilde ortaya çıkarsa:
Hayaumda ne yolunda gitmiyor? örneğin ilişkili sorunlar veya işye
rinde zorlanma, taşınma, kayıp gibi stres etkenlerinin deneyinden
-
mesi vs. olabilir. Teselli veya dengeleme için neye gereksinim du
yuyorum?
Çocuk Modu hüzün veya yalnızlık gibi belirli bir duyguyla gelir. Bu
duyguların tam tersinini ya şamak için ne yapmam gerekir? Örneğ
in
üzüntü yerine mutluluk veya yalnızlık yerine bağ
lılık için?
Vaka Örneği
Sebastian E. - İncinmiş Çocuk Modu TatepkJr Ebeveyn Modumı «çsğ
çıkart ıyor
*
¬
Sebastian E., tahtaya takılıp t ökezledikten sonra, tuvalete «acancı Watç.
ve aşağılık duygusu biraz azaldıktan sonra içindeki tanıdık dûşûncMcm
¬ yükseldiğini fark etti. Bu, Sebastian'a yıllardan beri eşlik eden tx sesti.
.
“ Yine kendini rezil ettiğin bir olay ya şaman senin için tipik Ne yapt ığına
daha fazla dikkat etmek zorundaydım Odadan öylece çıkıp gitme tama¬
*
men profesyonellik dışı bir davranış tı ve her şeyin daha da k ötü oımasma
.
yol aç tı Şimdi iş arkadaşların, hakkında ne düşünür ? Niye böyle durum¬
lara takımdaki diğerlerinin yaptığı gibi egemen ş ekilde davranamıyor¬
sun?"

Ursula M -kendi ihtiyaçlarına daha iyi bak ım sağlamak Bu olumsuz iç sesin kar şısında durmak çok önemlidir! Bu ses incinmiş
Okuldaki zor bir gün sonrası Ursula öğrenciyken
okulda zorba öğrencilerin
çocuğun kendisi hakkında düşünmesine yardımcı olmaz. Çocuk, bu
mobbingine maruz kaldığını hatırlar. zor durumla baş etmek için destek ve teselliye ihdyaç duyar. Bu neden¬
Bu nedenle kendini kısıtlanmış ve yal¬
nız hisseder. Kendini daha az yaln
ız ve dışlanmış hissetmek iç in ne yapabi le Uyum Bozucu Ebeveyn seslerini hafifletebilmek için yararlanabile
leceğini düşünür. Aklına bir öğ
¬
¬

retmen arkadaşı gelmektedir. Son zamanlar¬ ceğiniz düşünceler Bö üm ’

da sıklıkla bu arkada şıyla yaramaz
, asi bir sınıf kar şısında öğ l ş da yer almaktadır. Kendi Çocuk Modu-
retmenin ken- nuzla ilgilenmek için bu konularla u ra r ve özellikle de imgesel çalış¬
ÎZH T"' hİ5SeUiğİnİ konu5mu şlardı
r. Bu arkada şının da bugün ğ şı
malar yaparsanız , bunun ne kadar iyi geldiğini hissedeceksiniz.
i
, uS' Ki,nde
tedır
§ 56 k 6ndİni 9Österen
5 am b raZ "Sohbet e
«ocukluk omları bulunmak-
da ın ara
önemli değildir Onıın " ' ‘ k" ve kahve içmek iç in bu iş arka-
eslekta5 na bu korkunç
sabahtan bahsetmesi çok

118
119

Scanned by CamScanner
 K ızg ın veya Dürt ü sel
7 Ç ocuk Modlar ı n ı
Kontrol Altına Almak

rr ı zgı n , hiddetli, inatçı, dürtüsel veya şımarık çocuk modlarını daha

İ Viyi ele almak için özellikle iki nokta önemlidir: Öncelikle hangi
ihtiyaçların bu modla bağlantılı olduğunu anlamak zorundasınız ikin
, ¬

ci olarak bu ihtiya çların uygun ş ekilde ifade edilmesi ve yerine getir ¬

ilmesi için bir yol bulunmak zorundasınız .

Bununla birlikte farklı durumlarda, farklı kişilerde arka planda de¬
ğişik sorunlar olabilir. Bunun nedeni öncelikle bu modların kişinin
biyografisi ve gelişiminde çok farklı şekillerde oluş muş olabilmesidir .
Çocukluğunuzda aile çevreniz, öğretmeniniz veya sınıf arkadaş¬
larınız tarafından haksız davranışa maruz kalmışsanız, bugün yine
kendinizi “ tekrar kötü davranışa maruz kalmış” hissettiğinizde hiddet
.
ve öfke ortaya çıkar Bu durumlarda ö fke üzüntü, yalnızlık veya incin¬
miş Çocuk Modlarmın diğer belirtileriyle birlikte ortaya çıkar. Bunun
arkasında yatan ihtiyaç sıklıkla ciddiye alınmak, kabul görmektir. Bu
ihtiyaçlarıdaha iyi şekilde ifade etmek için yapılabilecek önemli bir de¬
ğişiklik de, kişinin önceden ilişki içinde kendini açık bir biçimde nasıl
ifade edebileceğini saptamasıdır.
Çocukken şımartılmış, az disiplin almış veya dik kafalı, hırçın tepki
irmenize izin verilmiş olabilir. Aynı şekilde çocuklar şımartılırlarsa
Şiirli bir
şekilde ihmal edilmişlik oluşabilir çünkü aileler eğitimin

121

Scanned by CamScanner
MOP TCRAPISI ' »»"> ,• C« f,
/ OHM # »
' « “ i 11 ..
«

önemli bir kısmı olan sını

r koyma ile yeten kadar ilgilenmemi
ının yanı s ıra ö zerinde düşü
ş .
kendisine haksızlık cd Mfy duygusun,çQh >oUv .
İhtiyaçtan dile getirme amac nül
gereken: Bu ihtiyaçlann yetişkin bir insanın hangi ölçüde hakle
gu, nerelerde geri çekilmek ve mantıklı şekilde disiplinli
,*
, oj*?
davran
,
Sj ite birl'ktemühissetti
Emektin Ve .
ği ihtiyaç başkalar, taraf
kemmel yet çiilk ç abayla •
ğidir.
ı
„n
^
***
JJ
I

daha iyi olurdu diye düşünmektir. ^

^
kabul edilme iste
Onun için
ığında
öğrenilmesi önemli olan şey; her şey mü ,kemmel
da kabul görebileceği veya biraz ele ş tirir onu m,,,
*„
.

. *. * - *
anmad ,
Vaka ö rnekleri V
-
eyeceğidir bu konularda emin olursa ele ş tir ye artık çok 1*
^ ,
*
örnek 1: Dürt üsel Ç ocuk Modu J" jj göstermeyecektir. Bununla birlikte sınırlarını diğerlerine t etmesi
ş ekilde yapmamaya ç alışması qerek r. Çür -k û
e işleri mükemmel »K
Güçlü bir Dürtüsel Çocuk Modu bulunan 21 yaşındaki öğrenci Mona K. iıe kendisi bir iş te yüzde 100 başarılı olmasa da, diğer ır-sariarn
ş ekilde
Bölüm 2.2'de tanışmıştınız. Mona K.'nın güçlü bir Dürt üsel Ç ocuk Modu .
hu
onu yeterli bulduklarını deneylemeyebilir
bulunmakta, kendisi çok fazla içip, eğlenmektedir ve bu sağlığını tehlikeye
sokmaktadırtkorunmasız seks) ve eğitiminde (disiplinsizlik nede-niyle)
ilerleyememesi ile sonuçlanmaktadır.
71 K ızg ın veya Dürt ü sel Ç ocuk Modunu
Mona çocukluğunda anneannesi tarafından çok şımartılmıştır. Anne¬
anne Mona'nın annesini de şımartmış tır. Mona kendini kontrol etmeyi, anlık Daha İyi Tanımak
zevkler yerine mantığının pe şinden gitmeyi ve sınırları kabullenme-yi Öncelikle Kızgın veya Dürtüsel Çocuk Modu'nun ne zaman ve niçin or ¬

öğrenememiş tir. Annesinde de aynı modeli gözlemlemiş, deneyimlemiş ve
taklit etmiş tir. Mona'nın annesi onun bakımıyla yeterince ilgilenmemiş ve
eğitimini anneanneye teslim etmiştir. Mona artık eğitiminde ipin ucunu
kaçırdığını ve parti ya şamının da kendini pek mutlu etmeğini fark ettiğin-de
bir psikoterapist arar. Psikoterapist ona ihtiyaçlarını gidermenin ve eğlen
¬
taya çıktığını anlamak önemlidir. Bunu yaparken bu Çocuk Modu’nun
İncinmiş tik ile beraber ortaya çıkması ve böylelikle daha çok “ ikincil
olması” veya daha çok “ birincil" olarak ve kendi başına oraya çıkması
sorusu önemli rol oynar. Bu soruyu yanıtlamak için “ Benim KızgmJ
Dürtüsel Çocuk Modum” (Bkz. Bölüm 2.2 ) size yardımcı olabilir. Kızgın

menin önemli olduğunu anlatır. Ancak diğer taraftan görevleri yeri-ne getir¬
menin ve takip etmenin, kısacası disiplin ve eğlence arasında bir denge kur ¬
veya Dürtüsel Çocuk Modu’nu daha iyi tanıyabilmek için düşünsel ve
manın da önemine değinir. Mona için daha fazla disiplin geliş-tirmek ve içsel olarak bu durumun yine ortaya çıktığı bir durumu deneyimlemek
kendine sınırlar koymak önemli olacaktır. Bu, uzun vadeli ihti-yaçlara daha daha iyi anlamanız için iyi bir fırsat olabilir.
iyi ula şmak içindir. Kısa vadeli ihtiyaçlara tamamen
teslim olmamak demek ¬
tir. Bu, kuşkusuz biraz zaman alacak ve bazen
moral bozucu olacaktır. Diğer
taraftan Mona bu y önde bir değişimin kendisini
uzun vadeli amaçlarına
yakla ştıracağının farkındadır.

örnek 2: Kızgın Ç ocuk Modu

41 yaşındaki yazılım mühendisi
Harald P. ile Bölüm 2.2'de tanışmıştınız.
Uğra ş vermesine rağmen
kendini eleştirilmiş hissettiğinde ö fkeleniyor

122
123

Scanned by CamScanner
WOD U « *
p , sl
Alış tırma
Gözlerinizi kapat
Lnlarda
ın, rahatlamak için
iç inde bulunduğunuz
K
..
nefes n ze d kat edin ve ken
*
ızgın veya Durt üsel Ç ocuk u
,
** , z
Crt«n
veya Dürtüsel Çocuk Modunun anlaş !
vudu ana rolü
nas
oynamasa .
, ,,,
Vn İnenmiş r u
,
da Şımarık Dürtüsel vey Kum Ç ^
ıl oluş tuğu vera nasıl açıklanabileceği ile u
ocuk >
*-
» . ^ aa0un sizde
^
mak
lun olduğu bir duruma
ı
i
n
ç
ı
inde
zı
hayal
inceleyin
edin Tekrar bu durumda
. ^
Ö fke, sınır veya hepsinde ıdır- A şa ğı
arl
daki nedenlere veya biyografik arka planlara «khkU
öunuzu düşünün.
Duygular
disiplin yoksunlu ğ u mu rol oynuyor ? Duygular ne kaj
, ^ ^
rastlanır :
isteksizlik ve
, reddedilme gibi duygular da ek olarak hisse» ** ncinmiş Ç ocuk Modları ile kombinasyonlar. Yutanda «mat
ğun? Üzünt ü, yalnızlık y İ
*
^* ekilde açıklandığı gibi eğer kişi kendini kuvvetli şekilde incinmiş
üş gibi mi hissediyorsunuz ? Eğer evet
musunuz? Haksız davranış görm ş
.
veya arka plana atılmış
ş ına da bö yle davransa yine haksız hissece hissediyorsa Kızgın veya Dürtüsel Çocuk
kim taraf ından? Bu ki şi ba kalar
incinmi ş liğ in rol oynadığını hissediyorsanız, kendi- olarak çıkabilir.
miydiniz? Mutsuzluk ve Modları ikincil ortaya
nize fazlası yla haksı z davran ıld ığı nı hissediyorsan ız muhtemelen Incinmi}
>. özerkliğin
yeterli şekilde ya şanmam .
ış olması Güçlü bir İnatçı veya
.
Çocuk Modu devrededir Bunu daha
iyi anlayabilmek iç in Bölüm 62'deti Moduna sahip olan
. Kızgın-lnatçı Çocuk insanlar; genellikle hayat¬

alıştırmalara başvurabilirsiniz
larında önemli rol oynayan insanların ıklıkla da ebeveynlerinin
, s

kendilerine yeterince özerklik vermediklerini anlatırlar. Bu durum

İncinmiş ÇocukModunun rol oynadığı açıklık kazanabilirse bu modlaiyi
ilgilenmek çok önemlidir. Sıklıkla, bu moda sahip olanlar İncinmiş Ço¬
cuğun sorunu daha iyi duruma geldiğinde, ö fke ve hiddeti azaltmak için
çok fazla bir şey yapmalarına gerek kalmaksızın öfke ve hiddetin
neredeyse hiç ortaya çıkmadığını anlatırlar. Bu nedenle tavsiyemiz önce¬
--
da inatçılığa neden olur ve bu bir şekilde yerleşir ” ve daha sonra
hayatta yeniden ve yeniden ortaya çıkabilir - aslında" hiç kimse
kişinin özerkliğine saldırmasa da. örneğin bir anne oğlunun ergen¬
lik yaşında hâlâ onun elbiselerini seçmekte ısrar etmiş veya arka¬
daşlıklarına karışmış sa, bu gencin arkadaş ları ilgili durum hakkın ¬

likli olarak İncinmiş Çocuk Modunun iyileşmesi için önerilen alışı t r¬
malara (Bkz. Bölüm 6.2 ) yönelinmesidir. Bu amaçla Kızgın Çocuk Modu
size sıklıkla yardımcı olabilir. İhtiyaçlarınızın ne zaman kuvvetli şekilde
arka plana kaydığını ve hangi durumların İncimiş Çocuk Modu için özel¬
da yorum yapmış ve bu genç utanmış ve kendine bir çocuk gibi
davranıldığını hissetmiş tir.
> Disiplinsiz, kızgın veya dürtüsel modeller. Belirli sorunları başka
insanların ya şaması aracılığıyla öğreniyorsak buna psikolojide mo-
delleme denir. (-»-Model Alarak öğrenmek) örneğin babanız sık
¬

likle kötü olduğunu bu moddan çok açık şekilde öğrenebilirsiniz.

lıkla dürtüsel veya kızgın tepki veriyorsa ve kendi ihtiyaçlarım başka
Ancak Kızgın Çocuk Modu ön plandaysa veya hiddet ve ö fke size ve¬
hiçbir şeyi göz önünde bulundurmadan dile getiriyorsa, bunu nor
¬

ya başkalarına zarar verecek, katlanılamayacak ölçüde aşırı duruma gel¬

mal olarak kar şılamayı öğrenmiş olabilirsiniz. Siz de yetişkin
diyse, aşağıdaki alıştırmalarıyapmanız önemlidir. Kızgın veya Dürtüsel
hayatınızda benzer şekilde davranıyorsanız bu mucize değildir-
Çocuk Modunun talep ettiği ihtiyaçların tamamen haklı olduğunu
aklınızda her zaman bulundurun burada konu olan sadece bu
başka şekilde öğrenmediniz ki!
- v Çocuklukta sınır eksikliği Bazen ebeveyni çocuğa yeteri kadar sınır
.
ihtiyaçların ölçüsü ve dile getiriliş
şeklidir! koymakta ba şarısız olur. Bu da sıklıkla kendilerinin her şeyi yapmak

125
124

Scanned by CamScanner
 MOO TER P sl „
|
* Ç ae

istemelerinden veya çocuklar

ıyla çatışmadan
kaç nmak , .

. Hedefler ve İ
htiyaçlar
«kolay yol'dan gitmeyi

kendi ihtiya çlarını

istemelenndendır. Bunu
Iann çok fazla ş mamlabilece
geri
ğ ini ve çocuklar ın
yaparken
disiplinli
plana ç ekmeyi öğrenmesinin ö
olı

ba arılı bir hayat için bu çok

Z
nenj
„"
Modunuzunveya
İçin Kızgın
bu .. .
neye ula ş mak istediğinizi Kızgın veya D
alında hayatta konuda s z nasıl engellediğini düşünün.
ürtüsel Çocuk
BunuNpnjjk
Dürtüsel Çocuk Modunun avantaj ve dezavantajlar
ınıw -
olduğunu atlarlar. Erişkin yaş ta ş ö ’
ş ekilde tartmak çok mantıklıdır. Bu modun size hangi
avantadan
lidir. Çocukken çok şımartılmış olma talihsizliğine sahip 0|man , mut
getirdiğini ve hangi dezavantajlarıgördüğünüzü özenli bir şekilde ince¬
mümkündür ve sınırlannızı öğrenmeniz ancak şimdiye kalmışa daha açık bir resme kavuşabilirsiniz. Bu modu de¬
leyin. Böylelikle çok
ğiş tirmek istediğ
inizde hangi engellerle karşılaşacağınız da bu şekilde
7.2 Kızgın veya Dürt üsel Çocuk Modlarını Sınırlamak açıklık kazanmış
olur - bunlar da avantajlar tarafında gördüğünüz nok¬

Buraya kadar yapılan açıklamalar sonucunda sıklıkla gerçekten talardır.

şımartılmış, dürtüsel, hırçın veya kızgın tepki verdiğinize ikna olduy ¬

.
sanız bu örüntüleri sınırlamak ve azaltmak mantıklıdır Ancak dürtüsel
hareket etmek, kendini biraz şımartmak veya hayal kırıklığının spontan Manuel P’nin İnatçı Çocuk Modunun avantaj ve dezavantajları
( Bkz. Bölüm 2.2 )
şekilde dile getirilmesi dolu dolu bir yaşamın parçasıdır - burada sı
İnatçı Çocuk Modumun Avantajları:
¬

nırlanmasıgereken sadece aşırıya kaçmaktır!

“Aşırıya kaçmanın” nerede başladığını ölçmek için iyi bir yol diğer
insanların tepkileridir. Örneğin partneriniz sıklıkla inatçılığınız konu¬
sunda hayal kırıklığına uğruyorsa veya arkadaşlarınız sizi pek çok kez
bencillikle suçladıysa, bu konuda çalışmak mantıklıdır. Bunu ya¬
parken kendinize mümkün olduğunca dürüst davranın ve çoğu insanın
başka birini bencil bulduğunda bunu sadece ender olarak ifade ettiğini
göz önünde bulundurun. Sıklıkla kişi bunu sadece kendisi için gerçek¬
ten önemli olan insanlara karşı yapar. Çoğu insan uzaktan tanıdığı bi¬
rini bencil veya şımarık buluyorsa, daha ziyade geri çekilir ve bu insan- j
> Rahatsız edici şeylerle uğraşmak zorunda değilim.
>• Kız arkada şıma kar şı "hırçınla şmak" ta kendimi haklı hissediyorum.
Onun siniri ve hayal kır ıklığı bana hemen hemen hiç ulaşmıyor.
"Hırçınlık yapmak" rahat bir his.
> Bu sayede rahatsız edici şeyleri kendimden çok güzel şekilde uzak
tutabiliyorum.
Bu modun Dezavantjları:
> Aslında önemli olan şeyleri halletmiyorum. Bö ylelikle günlük hayat
.
daha zor bir duruma geliyor ve bu da beni hayal kırıklığına uğratıyor
ilişkim bu durumdan zarar görüybr. Kız arkadaşım aslında sevgi ve
^ anlayış dolu birisi ve benim bu şekilde "hırçın" davranışımı hak et
¬

.
Iarıkendi fikirleriyle yüzleş tirmezler Bu da şu demektir: Size bugüne I medi.
> Bö ylelikle sürekli olarak çocuksu bir davranışın içine giriyorum. Bu¬
kadar iyi niyetli olan ikiden daha fazla kişi olumsuz yorum yapuysa, bu
esasen istediğim bir şey değil. Ben, yetişkinim ve yetişkin olarak
dav
konuda haklı olabilirler. Tabii ki davranışınız hakkındaki olumsuz bir | ranmak istiyorum.
değerlendirme sadece o durumla
ilgili de olabilir ve sizin genel kiş ı
i¬
^Bu modun meslekte de hep rol oynadığını fark ediyorum. Muhtemeldir
liğiniz hakkında bir şey sö ım beni cıd-
ylemiyor olabilir Bununla birlikte bunu sos
. ¬
bu ş ekilde devam edersem ilerleyemeyeceğim. İş arkadaşlar
yal bir bilgi olarak ciddiye
almalısınız. diye almıyor veya bana sinirlenip, benden bıkıyorlar.

127
126

« I

Scanned by CamScanner
 İSİ CiUg „.
MOD TC RAP * l.

00!, ,
&£. *£ kms,unMk re h d H
3* ^^
Bilvm
«
den fan
ve ö
an d na
nemsenme* dim t R nd nd
,
hissetti
^
,
* W»n M **
ğinde foqm Çocuk M
,du ,*J?
tou içsel WP h .
daha açık olmak iç
/
-^
in yapar
' ' '"
Bazı insanlar bu sandalye diyaloglarım bir ter ^ maktadır. Alexia
^Jeraldığı bir ü sle
Jirdi
ğini de not eder
. K ızgın Çocuk Modunun ortay
:
^,
yapar. Bu durumlarda hangi ihtiyaç sın, , teh il
* .*
Hanqi Ihtiyaçljrım
\ ' S pistin eşliği olmadan da yaparlar. Bu, size ö - nceli Odayaı htığıİ Dur um!ar: Kar şılanmadı?
gülünç bile gelse; denemekten çekinmeyim
sandalye yerine iki sembol veya bebek kullan,
S Fve geliyorum
ve ç ocukların
ıklarını,
Ç ocuklarım tarafından kendimi
kullanılmış hissediyorum.
6 i asmad
ceketlerinyere
mak sıklıkla daha kolaydır. Örneğin ‘playmobii' öylesine attıklar ını Ç ocuklarım k üçük işleri kendileri
hallederek işimi j / jitsın ve
insancıkları veya yumuşak oyuncak hayvanlar görüyorum
Tepkim- Sokak kapısını beni desteklesin isterdim.
gibi. Böylelikle bu hayvanlar (maymun veya çarpıyorum ve ceketleri
WA \ t msa 1 Disiplinsiz Çocuk Modunu tem- sinirli şekilde ben asıyorum.
7
*\ * *^
sil edebilir. Başka bir hayvan (belki beyaz Çocuklarım ak ş amüst ü onlarla
Aileme yaptığım katkının
(gündüzleri ç ocuklar için evde
|7 ft bir ayıcık) SağlıklıYetişkin Modunu tem- havuza gitmek için yorgun
olduğumu belirttiğimde olmak üzere qece vardiyasında
sil edebilir. Böylelikle biraz “ kukla tiyatrosu’’ yakınıyorlar. ç alışıyorum) takdir görmediğini
oynayabilir ve bu ikisini birbiriyle konuş¬ Tepkim: Onlara bundan sonra ve aşağılandığımı hissediyorum .
gündüzleri de iş e gidebileceğimi Aslında bunu ç ocuklarımdan
turabilirsiniz. .
s öyleyerek bağırıyorum Sonra
.
beklemek doğru değil Bu
da a ğlamaya ba şlıyorum . beklentiyi eşime yöneltebilirim .
Davranışları y önetmeyi öğrenmek Sevgi ve desteğe ihtiyacım var .
Eşim, benim k ö t ü bir gün
Hiddetli, Kızgın Çocuk Modu. Kızgın veya Hiddetli Çocuk Modunun geçirmiş olduğumu ve Eşime günümü anlatayım ve
değiş tirilmesi ilgili durumdaki kızgınlık ve hiddeti kontrol etmekle müm
¬
deste ğ ine ihtiyacım olduğunu o beni anlasın isterdim.
, bilmesine rağmen
kündür. Şimdi bunun çok zor olduğu konusunda bir izleniminiz varsa arkada ş larıyla futbol
kesinlikle haklısınız! Diğer taraftan zor olması, Hiddetli Çocuk Modun- izlemeye gidiyor .
daki tepkilerin yerine sizi adım adım ihtiyaçlarınızın giderilmesine yak Tepkim: Ona bağırıp, ortadan
¬

laş tıracak başka davranış şekilleri koymanın başarılamayacağı anlamına

kaybolmasını s ö ylüyorum .
gelmez. Bu değişimin temeli kendi Kızgın Çocuk Modunuzla haşır neşir ının benzer olduk
¬

-
olmanızda yatar. (Bkz. “Kızgın/Dürtüsel Çocuk Mod um Çal ışma Kağı d ı , s.187 89
) Alexia P. Kızgın Ç ocuk Modunun tetiklendiği durumlar ile 4
Bir değişim için özellikle önemli olan; Hiddetli Çocuk Modunuzun tipik larını saptar. Örneğin, bunlar neredeyse tamamen hep ailesi
durumlarda bir davranış deneyi için iyi bir temel olu ş turur . '"
olarak hangi durumlarda ortaya çıktığını ve hangi ihtiyaçlarınızın onun
odak noktasında durduğunu bilmektir (özerklik veya kabullenilmek). ^
129
128

Scanned by CamScanner
MOD UR »

Davranış
P|sl

Deneyleri

amacıyla istekli ve
. Zor durumların halledilm
rapide sıklıkla davran
yaratıcı bir şekilde
esi için yeni
ış deneylerigerçe
mak amacıyla psikore ekilde ve alışılmış davranış örüntülerini '1
Bu deneylerin
oyuncu ş
yapılması önemlidir ye
bilerek, isteyerek “ jc, °
,
^^ ^
^
«kin kafa yla hareket etmeyi başannınu. Öfkenizi
terileniz ‘
eeli olarak

öfkenizi ifade
’
zayıfken göstermeniz ç . . *- 0
evreniz için de daha yid r. Eğer
^ocuk kuyuya düştüyse onu oradan çıkartmak zordur! Bu nedenle
etmeyi zamansal olarak çok fazla ertelemeyin.
Tl
kendini
davranış deneyinde
, insan
serpTlr
^^
' olarak ifade etmeyi öğrenin, ötkenizi sakın
ğin ö fke patlamas ı, kapıları çarpmak) y öfkenizi kademeli
davranışı (örne ba şlayın. E ğer karşı taraf sizi dinlemiyorsa öfk¬
Ancak bu kez bilinçli şekilde normalin u şekilde ifade etmeye
durumiçine sokar. enizi biraz daha ı
artt rın . Bu ş ekilde öfkenizi ifade etmeyi daha den¬
yeni davranış durumu çözmek için
ranılması planlanır. Bu ^ geli şekilde yapmayıöğrenirsiniz.
deneme olabilir esprili veya abartılıdavranışlar olabilir
-
Modu kendini gösterdiğinde bazen kısa bir
mola
Vaka Örneği >• Kızgın Çocuk
.
yeterli olur Bu örneğin bir görüşmede kısa süreli ayağa kalkmak,
getirmek kolaydır. Ç ocuklarıyla birlik¬ camı aç mak, iki defa derin nefes almak veya kısa bir an için kar ¬
.
Alexia P için aklına bö yle bir durum
şınızdakinin kaş veya gözlerine bakmak olabilir. Bu kısa mola,
ış ve önemsenmemiş hissettiği pek çok
te kendini sürekli olarak kullanılm
l

durumla kar şı kar şıyad ı sabah evin kapısında dururken içeride

içinde bulunduğunuz durumda esasen ulaşmak istediğiniz amaç
r. Ertesi i
iyi bilmektedir. Bir kez derin
kendisini hangi kaosun bekledi ğ
ğ
ini gayet
ocuklar ın ceketleri yerde da ğınık konusunda netlik kazanmanız için size yardımcı olabilir .
nefes alı r ve eve .
girer Beklendi i gibi ç
ır, ceketini çıkartır ve yerdeki
şekilde durmaktadır. Bir derin nefes daha al
ceketlerin üzerine kendi ceketini atar. En k üçü k kız annesini selamlamak
Sakinleştirici bir sembol bulmak. Pek çok insan için sükûnet ve hu¬
için gelir ve bu sahneye ş a ş kın ş ekilde .
bakar Sonunda anne ve kız gülme¬

zurla bağdaştırdığı bir nesne, (örneğin pantolon cebinde taşıya¬

ye ba şlarlar. bileceğiniz düz bir taş) bir resim (örneğin dümdüz sakin bir deniz
)

veya belirli bir şarkı bulmak yardımcıdır. Kritik bir duruma geldiği¬

Hiddeti nasıl kontrol altına alırım? Kızgın Çocuk Modunu

tetikleyen nizde pantolonunuzun cebine elinizi atarak veya bir şarkıveya resmi
durumları istenildiği, planlandığı gibi ele almak için çok fazla -
alış hayal ederek yeniden sakinleşebilirsiniz.
nrmaya ihtiyaç vardır. A şağıdaki öneriler size bu konuda yardımcı ola¬
bilir. Burada amaç tepkileriniz ve davranışlarınız üzerindeki kontrol
ü
İmgeleme yoluyla alternatif davranış alışnrması yapmak Daha önce .
ı lış¬
öğrenmek veya geri kazanmaktır. Pek çok kez “ zihinsel alıştırmadı duymuşsunuzdur. İmgeleme i
tırmalarıda aynı şekilde işler. Bu, Kızgın Çocuk Modunun teüklendi
ğ

^ Kızgın Çocuk Modunun erken uyarıişaretlerini tanıyın. Kendin izi hazırlanabile ce¬

hangi durumlara, farklı şekilde davrandığınızı imgeleyerek

ğiniz anlamına gelir, örneğin yukarıdaki vaka örneğinde Alexia bu ş
en iyi şekilde kendiniz tanırsınız. Eğer ayrıntılıdüşünürseniz e¬
beden tepkilerinizin (omuzlarınızın karıncalanması) veya düşün kilde davranabilirdi.
Ma¬
çelerin ( bıktı
“ m”, “ umurunuzda bile değilim” ) Kızgın Çocuk
unun ilk işareti olduğu aklınıza gelir Buişaretlere hızlıtepki gös
.
131
130

Scanned by CamScanner
 MOO TERAPİ S İ
"' »'"
A / OJMa „ç
|
oft4
“« Jf l * ı

,
ö fkenin sınırlanması
,,
..
amacyla imgeleme al 5t rmas , rjkar . Bugüne
»•orsanız
. ,,.
olman z herhalde göreceli olarak kolay
biraz fliduna kadar kapının önü
ne sadece arabaya
,
bir
binmek
ve sebze siz n ç n dehşet verici bir eyse: bugü
,
ak»
^^
Bunun için etrafın 7
n sakin olduğu bir yere rahat ç a yerleşin. Norm
, , nden yanm
antikli bir yemek davran ş geliş tirmeye geçmek veıfci günde bir 0 ,*
^ ^ *
hayal edin ve kendin zi 0 anki
sinirli tepki verdiğiniz bir durumu
larmızın içine koyun . gingyapmnk herhalde zor bir adım olacaktır.
Daha az sinirli olmak için
neye ihtiyacınız olduğunu düşün
ün Bu nedenle değiş iklikleri nasıl hayata geçirebileceğiniz konusunda
göre durumu değiş tirin. Belki de tüm insanların sizi engellemek ona gerçekçi bir plan yapın. Burada ödüllendirme de çok önemlidir! Y f. ,
ve w
detmek istemediği konusunda garanti verecek birisine ihtiyacınız vardır? /ardır yerleşmiş
davranış örüntülerinizi değiş tirir ve kendiniz
a şar , -
Belki de iyi bir arkadaşınızın arkanızda durduğunu ve şefkatli şekildeelini sanız kendinizi takdir etmelisiniz. Bu sizin büyük bir başatmızdır!
omzunuza koyduğunu hayal edebilirsiniz . Siz en iyisi çeşitli adımlar ve dönüm noktalarına ulaş tığınızda ken¬
Bunun abartılı öfkenizi göstermediğinizde nasıl devam edeceğini
düşünün. Bunun yerine sakin kalarak açık ve somut konuşun - bunu ya¬ dinizi nasıl ödüllendireceğinizi önceden planlayın.
parken önemli olan bu durumda kar şılanmayan ihtiyaçlar veya a şılan
sınırlarınızın a çık şekilde ifade edilmesidir! Vaka Örneği
Manuel P. son zamanlarda kız arkadaşıyla gittik çe artan çatışmalar yaşa¬
. maktadır. Bu nedenle daha disiplinli ve daha az hırçın olmjya kjrar verir .
“Hırçın ve Şımarık Çocuk Modu Öncelikli olarak önemli olan bıı
” Ama bu konuda sadece karar vermek herhangi bir şeyi değiş tirmesin
modun avantaj ve dezavantajlarıkonusunda açıklık kazanmak ve kendi *
yetmez. Bu nedenle kendisine daha somut hedefler koyar ve daha önce
.
amaçlarınızı daha kesin şekilde belirlemektir Bununla birlikte bu alışkanlık olarak hiç ilgilenmediği görevlerden ikisini her halta ger çekleş¬
amaçlara ulaşmak için mümkün olduğunca açık bir planın hazırlan¬ .
tirmeye karar verir Bunu ba şarır ve kız arkadaşı da değişiklik üzerine
ması gereklidir. Bu mod o kadar vahşi olabilir ki, düzenli olarak ken¬ .
memnuniyetini gösterir Bununla beraber bunun sadece bir ba şlangıç
dine çok fazla yer ister! Burada önemli olan, bu modu hayatınızın oldu ğu ve Manuel'in gitmesi gereken “uzun” bir yol olduğu açıktır.
nerelerinde kısıtlamak istediğinizi düşünmenizdir.
Şımarık veya “hırçın” çocuk modunu sı rlamak istediğiniz kritik
nı
durumların listesini yapın. Bir taraftan ili kinizde daha az hırçın gö Kendinize karşı çok sert olmayın! Eğer bazen hırçın veya şımartılmış
ş ¬

rünmek isteyebilirsiniz.
Yıllardan beri düzenli spor yapmayı istemiş şekilde abartılı tepki gösterdiğinizi kendinize itiraf edebiliyorsanız bu
olmanız mümkündür ama Disiplinsiz büyüle bir ilerlemedir
. Sadece bu bile saygıyı hak eder. Bunu değiş¬
Çocuk Modunuz size bu konuda
Çelme takmış tır
.” Her şeyden önce neyi değiş tirmek istiyorsunuz? tirmek uzun vadede olacaktır, bir günde olmaz. Tabii ki bir veya birkaç
Bunu yaparken kendinize
karşı gerçekçi ve dürüst olun. Durumlara
“ Şımarıklığı” kendinizde tutabilirsiniz - burada sadece seçtiklerinizin
kg2iUnUn / e k3dar 20r oId
ÿ™u tahmin etmeye çalışın. Gelecekte finizi en fazla kızdıranlardan olmamasına dikkat edin. Ve unutmayın
sofrasını “
her seferinde partnerinize toplatmak yerine sizin de
kl fark|ı modlar
d ğer
genellikle beraber gelirler. Bazen daha öncelikli olarak
' modlardan biriyle, örneğinİncinmiş Çocuk Modu ile veya Uyum

132 133
L

Scanned by CamScanner
 İ
MOD T E R A P İ S

ile çalışmak daha önemlidir. Bu ı

Bozucu Baş Eme Modu
kadar çok uğraşırsanız
, kendinize
olduğ u konusundaki hissiyatın ız a
^
yö nelik duyguların ız ve h • *
V
Q
ö ,, Mutlu Çocuk I
lann o anda ön planda 0 ,
kada Modunu Güç lendirmek
J

I
gelişecektir!

L/ eliklifaaliyetlerin
ç
-
zelilde mutlu çocu ğunuz hayatı n ı zda çok fâ zla yer monad ıysa ön
olarak çok ö nemli olan sevgi dolu bir iletişime girmektir.
E ğlenceli kolayl ı kla önerilmesi ve “ çocukluğunuzdaki gibi
oyun oynayın , bunun ne kadar gü zel bir şey olduğunu anlayacaksınız"
denmesi herhalde çok az insanda işe yarar.
Sı klıkla bu kadar kolay olmayabilir - çoğu insan kiminle eğlenebi¬
leceğini çok iyi bilmeyebilir. Diğer taraftan bunu yaparken eğlenecek ¬
lerini d üşü nmezler çü nkü Cezaland ı rıcı Ebeveyn Modunun buna izin
vermeyeceğini hissederler. Ama bu insanlar da Mutlu Çocuk Modlar ı nı
güçlendirebilirler ve güçlendirmek zorundad ırlar - herhalde buna her¬
kesten daha fazla ihtiya çları vard ı r! Ama bu hiç de kolay olmayacaknr
ve “ bir çı rpıda" halledilmeyecektir.

8.1 Mutlu Çocuk Modunuzla İletişim Kurmak

İncinmiş ve K ızgın Çocuk Modlarında görd üğünü z gibi imgesel
alıştı rmalar “ içinizdeki çocuğa ” ulaşmak için size iyi bir olanak sağlar.
Mutlu Çocuk Modunuzla iletiş im kurmak için bu alışnrmaları yapmak
iyi bir yoldu:rı .

135
134

Scanned by CamScanner
 Mutlu Ç ocuk Modu

M O O T E R A Pİ S İ

Alış tırma
şim kurmak örnek 1
Mutlu Çocuk Moduyla ileti
, koltuğa rahatça uzanın. Gözlerinizi kapatın
Yatağınıza veya bir kanapeye hiçbir ş eyi layık gö rmez. Bununla birlikte terapisti Mutlu
Bunu yaparken nefes alış veri
şlerinize dikkat ederek rahatlayın. Ve
.
kendinizi prttir. Kendisinehayatında daha büyük rol oynaması gerektiği konusunda
hayatınızda mutlu olduğunuz
durumların içinde hayal edin Bö yle durumlar r 0Cuk Modunun kendisini mutlu çocuk anılar ına geri gö tür ¬
yılbaşları her zaman güzel durumlar olmuş ştir. Bu nedenle
çocukluk anıları olabilir - belki onu ikna etmi aklına gelir. Grup ça yaptıkları bir gö|
¬

yapt ığı geziler

.
tur Veya teyzenizde geçirdiğiniz
bir tatil çok özel, güzel bir anınız olabilir
olması da mümkündür - arkada şları¬
. medir . Cemaatiyle
anısına geri dö nd üğü nde kendisin i özellikle rahatlamış ve mutlu
Ama bu durumların son zamanlardan aezisinin Orada ı şlerdir. Çikolata parçacıktı vanilyan
nız veya ailenizle bir gezi, güzel bir
eğ lence ...
veya güzel bir tatil Bu anıların bir dondurm ac ya gitmi
hisseder. dondurma yemiş ve tadını harika bulmuştur.
ve geri ç a ğırılmas ı sadece bu bilgilerin anım
ve limonlu
¬

gözünüzün önüne getirilmes i

ç ok sıcaktır ve bir dondurmacıya gider ve ı dondur
ayn
ılarla ilintili duyguların da içine
¬

bizi bu an
sanması sağlamaz , ayn ı zamanda Ertesi gün havaüneşte, parktaki bir banka oturup dondurmasını yer.
.
sokar Burada önemli olan durumu
duyularınızla imgeleyerek yeniden yaşa¬
ma çe şidini
.
alır G
biraz melankolik ama aynı zamanda mutlu his
¬

. belki mumların kokusunu veya sıcak ka¬ kendisini

manızda Yılbaşını düşündüyseniz Bunu yaparken
hat ırlıyorsunuz dur. Tatili anımsarken teninizin
kao ve kurabiye kokusunu seder.
üzerindeki gü neşi ve rü zgarı n a ğ aç lara yans ımasını hatırlamaya çalışın .
ba ğ lant ılı duygularl a temas kurulmasını
Böyle duyusal anılar ilgili durumla bugünkü yaşamı¬ örnek 2 fazla ilgilenmektedir.
koyarsak
.
kolaylaş tırırlar Böyle duyguları n iç ine kendimiz i
geliştirilmesi kolaylaşır. rda Mutlu Çocuk Modu ile daha sorusuyla sıklıkla
mız için karşılaştırılabilir aktivite ve fikirlerin Silke U. son zamanla girmesin e yard ımc ı oldu ğ u
Hangi durumların bu
moda
ş ınlarla iletişimin kendisine çok
ıştır. Bunu yaparken rahat, ne eli kad
uğraşm yaptığında bu duy¬
nızda ” bugün Mutlu Çocuk ğ fark etmiştir. Anılarına imgesel bir yolculuk
Belki de güzel bir anıyı “ geri çağırdığı
ini
ya şatan teyzesi Elfi'ye rastlar. Bu
iyi geldi imgelemede
daha kolay olduğunu fark gunun aynısını kendisine ı ı ok iyi anlar.
Modunuz için aktiviteleri hayata geçirmenin gülümser ve bu tarz ilişkilerin
kendisine onu hatırlatmas n ç
ızda “ seni ne mutlu eder? ğlunun arkadaşlarının aynı özelliklere
sahip
edeceksiniz. Birisi size mutsuz bir anın Gelecek için anaokulundaki o .
diye sorduğunda kendinizi ilişkilerini yoğun-laştı rmaya karar verir
Kendin için güzel bir şey yapamaz mısın?” rahat, neşeli anneleriyle olan
. Ayrıca böyle bir du ¬
rne ğ in -
bitpazarının or ganize edilmes ,
i yaz fes¬
herhalde sadece yanlış anlaşılmış hissedersiniz Bunun için anaokul unda ö ır.
doğal fırsatlar bulunmaktad
. Ama aynı soruları kendi tivalinde kek tezgâhının açılması gibi
¬

rumda herhalde aklınıza hiçbir şey gelmez veya eğlenceli olmasa da Silke için
ız , aklınıza bir ş ey gel¬

nize mutlu anıları geri çağırdıktan sonra sorsan Bu aktiviteler ç ok heyecan verici
kolay, hoş ve neşelidirler.
me olasılığı çok daha yüksektir.
Bu fenomene psikolojide -»-Duygu Köprüsü
denir. Kendinizi mutlu
tetikleyen bir “ köprü"
bir anıya geri götürdüyseniz benzer duyguyu
benzer şekilde
bulmaya çalışın. Bu köprü aynı zamanda gelecekte de
da gözler¬
kullanılabilir olacaktır. Duygu Köprüsü ’nü ba şka insanlarda
.
siniz. Bu etki tüm insanlar için yani sizin için de geçerlidir
137
136

Scanned by CamScanner
 T
Uu
MOO TERAP İ S İ
"“ î ocuk Moa #

[çaları na
gü l ü msemek;
8.2 Mutlu Çocuk
Modunu Güçlendirme Alıştırmalar, r °aLı hayvanlarla oynamak;
Bir sonraki adım Mutlu
Çocuk Modunuzu destekleyebileceğiniz b32
yoğunlaştı rmaktır. Burada önemli 0|an J
rYatn » n sesini dinlemek
;

aktiviteleri ele almak ve gibi

şamda her şeyde oldu
ğu
yatın ıza gelecekte sadece
doğru doz ve iyi bir dengedir. Kendi ha.
Mutlu Çocuk Modunun egemen olacağı anla.
ıklı olamaz. Sonu ç olarak insanların en
TD°

^
kavanozdan çikolata
Kaşı*1la*
yemek;
badminton oynamak;
r Açık havadabir mağara yapmak;
örtü lerden gereğinden fazla duş köpüğü koymak;
y ile yaklaşmak tabii ki mant
ışı
mutlu olacağı durum hayatları
nda farklı şeylerin iyi şekilde dengede £ Kü vetin iç
ine

olmas ı ile mü mkü nd ü r. Bunun

için Mutlu Çocuk Modunun yanısıra
' ^ Mutlu Çocuk Modunuz ile iletişim kurduktan sonra sizin için bunu
“ yetişkin" halde sorumlulu
ğu stlenmek ve görevlerin yerine getir
ü şeyleri yapmak daha kolay olacaktır. Şimdi sizi neyin
güçlendirecek
ilmesi de buna dahildir. eli yaptığını daha iyi biliyorsunuz. Şimdi önemli olan soru
mutlu ve neş yaşamınıza nasıl uyarlayacağınızda Aşağıdaki noktalar
Mutlu Çocuk Modunu tetikleyen durumlar ç
ok kişiseldir! Bazı in
ırken, başkaları
- bunu gü nlü
k
sanlar oyuncak trenlerle saatlerce kendilerini
rahatlat yaparken önemlidir:
bunu
ç ocuk durumlarınızı desteklemek için zamana ihtiyacınız vardır!
bu uğraştan sıkılabilirler. Bu nedenle kendi
mutlu
Mutlu Çocuk Modunu
aramak yolunda sizi cesaretlendirmek istiyoruz. Bununla birlikte bazı
Teyzeniz Rosi ile arada sıra
ıo dakikalık telefon görüşmeleri planlıyor¬
insanlar, özellikle de yaşamlarında mutlu çocuk çok az rol
oynayan!^, s z olacaksınız. Öncelikle, ona istediğiniz her
sanız muhtemelen başarı ı
Mutlu Çocuk Modunu neyin ortaya çıkarttığı konusunda fikir sahibi -
7 iman ulaş
amayabilirsiniz. İkincisi ıo dakika çok çabuk geçer, iyisi mi
değildir. Bu nedenle size aşağıda içinde bazı canland ırmalar
bulunan
siz ı saatlik bir plan yapın
!
ğ özelliği de ç ocuğun
bir liste sunuyoruz. Mutlu ç ocu un önemli bir
oyuncu ve meraklı olmasıd r.ı Hadi şimdi yeni bir şey deneyin !

Mutlu Çocu ğ u ça ğırmak

Mutlu Çocuk Modu aşağıdakiler ile tetiklenebilir: £2
-
> Kendini sonbahar yaprakları içine atmak;
-
> Yü ksek sesle şarkı söylemek;
> Çocuklarla iddiaya girmek;
> G ü neşin gö beğiniz üzerinde parlaması;
> Taklalar atmak;
-
> Yağmurda yü rüyüşe çıkmak;
M ü ziğin sesini sonuna kadar açmak;
> Yasük kavgası başlatmak; &
138 139

M\

Scanned by CamScanner
 MOO TERAPİSİ

edin! Mutlu Çocuk Modu

“ Küçü k adı mlar” prensibini takip haya Uyum Bozucu Ebeveyn
I
omzda bugü ne kadar kendini çok gösterdiyse, çok çabuk ve
az
muhteşemliğiyle birden ortaya çıkamaz. Mutlu çocu ğunuzu cezbet.
mek zorundası n ız ve şuna güvenebilirsiniz: Küçü k çocuk buna ço|(
sevinecektir ve bu küçü k ad ı mlar zamanla kocaman bir yol olu§tu ra.
^
'
Modlarını Sınırlandırmak I
caktırl
Gerçekçi kalın! Yaşamda çok çeşitli yü klere sahip insanlar, mutlu
çocuk için neredeyse hiç zaman ayırmazlar. Burada hedef uzlaşmalar.
İki haftada bir havuza gitmek, hiç gitmemekten daha iyidir!
Başkaların ı da işin içine katın! Eğer hem mesleğiniz, hem de aileniz
ile ilgili görevleriniz varsa, mutlu çocuk için saatler s ü ren molalar al¬
•r Vçü ncü Böl ü m’de Uyum Bozucu Ebeveyn Modları konusu alanda,
mak, işinizden ve ailenizden zaman almak anlam ına geleceği için
mantıklı olmayacaktır. Cumartesi gü nlerini sadece kendinize ayırır¬
U bizi baskı altı na sokan bu tü r içsel seslerin nereden geldiğini ele
sanız, en geç üçü ncü cumartesi gü n ü çocukları n ızla tartış ma yaşar¬ almış tık. Bu modlarda bazen kendimizi oldu ğumuzdan aşağıda değer¬
sın ız... Bu sorunun iyi bir çöz ü m ü mutlu çocuk aktivitelerini baş kaları lendiririz. Kendimizden nefret ederiz veya kendimiz oldu ğumuz için
utanırız. Bu böl ü mde bu özelliklerin iki ad ı mda nasıl değiş tirilebile¬
ile birlikte başlatmaktır! Beraberce komik, gü zel ve rahatlatıcı şeyler
ceği gösterilmektedir.
yapmak zaten tü m ailenize iyi gelecektir! Ayrıca Çocuk Modu özellikle
başkalarıyla eğlenip sevindiği zaman mutludur. İlk ad ım, bir çeşit envanter haz ı rlamaktan oluş ur. Bunun anlamı
hangi kritik içsel seslerin sizi takip ettiği, kimlerin bunlan sizin içinize
Ruhsal durumunuza dikkat edin! Mutlu Çocuk Modu “ demir bir
yerleştirdiği, hayatı nızda ne zamandır ve hayatınızın neresinde etkili ol¬
çubuk” ile cezbedilemez. G ü ncel hayatın ızda Mutlu Çocuk Modu için
duğunun toplanması ve açıldığa kavuşturulmasıdır. İkinci adımda ise
kendinize bir “ ada” planlamış olsanız bile belirli durumlar sizin bu
planınıza engel olabilir. İşiniz canmızı sıktıysa ö ncelikli olarak Sağlıklı
konu bu seslerin etkisini azaltmak veya -kuvvedi bir Cezalandıncı Ebe¬
veyn Modunda- tamamen sessiz duruma getirmektir. Burada önemli
Yetişkin Modu (Bkz. Bö l ü m 5 ) ile u ğraş mak daha iyi olabilir. Siz iyisi mi,
Mutlu Çocuk Modunuza baş ka ruhsal durumlarda vakit ayı rı n.
olan Sağl ıklı Yetişkin Modu ile Uyum Bozucu Ebeveyn Modu arasında
kesin bir ayrı m yapmaktı r! Sağlıklı Yetişkin Modu da kendinden bir
Umuyoruz ki bu böl ü mde kendiniz için pek çok teşvik bulmuşsu - Şeyler beklemeyi, hatta bazen kendini zorlamayı bilir. Tabiri caizse “ İyi
nuzdur. Mutlu Çocuk Modu için her zaman doğru zamand ı r ve bu
Ebeveyn ” Modudur. Uyum Bozucu Ebeveyn Modları size zarar verdikleri
modu kesinlikle gözden kaçırmamanız gereklidir! Özellikle de uyum yerde azaltılmal
bozucu bir modla (Ö rneğin Cezalandırıcı Ebeveyn Modu ile) m ü cadele ıdır. Çü nkü kendi ihtiyaçlarını za izin vermenizi yasak¬
ettiğinizi hissediyorsan ız hayatınızda Mutlu ocuk
larlar veya size sınırlarınızı aş manız ı dikte ederler. Eğer kendinizi reddi-
Ç Moduna mü mkü n nİ2 ve eleştiriniz
olduğunca fazla yer vermelisiniz. tamamen kendinizden nefret halinde görü nürse, bu
®
°dunuzun çok kuvvetli olduğunu gösterir ve etkisi azalnlmak zorun -
—
a <d ı r size sağ
l ıkl ı, yapıcı, öz eleştirel gibi görü nse de.

Pik 140
141

Scanned by CamScanner
 U » um

MOO TERAP İ S İ

9.1 Uyum Bozucu

İletişim Kurmak
Ebeveyn Modlar ı ile

İç sel Çocuk Modları ile iletiş

im kurmak konusunda tekrar tekrar in,ge.
-
Bu ebeveyn . - Jwî,
modunun hangi hisle konuştuğunu hissetmeye çalısın P
ıdık geliyor mu? insanlar genellikle h«l ve spcntan
ses size tan çocukluklarında bu ebeveyn modunu içler ne y fi«
»

Hangi kişilerin
,
,

Bunu anlamak önemlidir çünk ü alış tırmalarda ıekz S3y>a

sel alıştırma önermiştik. Bu konuda
imgesel alıştırmaları dikkatlice elc lerinl bilirler. sessizleştirmek veya tamamen susturmak olacakta 8u ¬
ne
konu, bu sesi
almalısınız zira daha önce a şağılandığı
nız, cezalandırıldığınız veya
ında nereden geldiğini anlamak iyidir.
ırı denle sesin asl
kullanıldığınız durumları hayalinizde canland rsanı , bunlar sizi
z ının aksine Cezalandırıcı veya Talepk âr Ebe¬
incinmiş Çocuk Modlar
içinden yardımsız zor çıkaca ğınız , çok olumsuz bir ruh haline soka içine tamamen girmeniz önerilmez. Lütfen bu alıştır ¬
veyn Modunuzun
¬

bilir. Bu nedenle a şağıdaki imgeleme alış ırmas ş

t ı u ana kadar gördük rasyonel düşünen bir düzlemde kalın ve ç ok yoğun şe¬
malarda önceleri
¬

ir” . hislerin içine kaptırmayın. Sadece dikkatli ve adım adım

lerinizden biraz daha “ temkinlid kilde kendinizi bu şekilde yoğun bir resimsel imgelemeye girin
ilerleyerek gözleriniz kapalı
ğinizi ve ne istediğinizi çok dikkatlice tartın! özellikle
Alıştırma ve ne yapabilece Ebeveyn Modları hızlı şekilde duygu dümenini ele
»

kuvvetli Cezalandırıcı .
de sonrasında kendinizi çok kötü hissedersiniz
Uyum Bozucu Ebeveyn Modlarını tanımak geçirebilir " ve böylelikle ıı
Bu nedenle alış tırma
sırasında kendinize çok dikkat edin! Eğer bask c¬
.
Rahat bir yere yerleşin ve gevşeyin Ardından - objektif bakıldığında ç ok ı yakın zamanda bu konu hakkın
duyguların ortaya çıktığı n fark ederseniz
. rahat ele alabileceğiniz ama son günlerde kendinizi kuvvetli şekilde baskı düşünün. Bu sizin üzerinizdeki yük ü muh
¬

.
altında hissettiğiniz bir durum düşünün Ne zaman kendinizi güçlü ş ekilde ! da kiminle konuşabileceğinizi
reddedilmiş, az sevilmiş veya kuvvetli şekilde bir şeyi yapmaya zorlanmış temelen azaltacak ve sizi rahatlatacaktır.
hissettiniz?
Sonrasında konunun ne olduğunu düşünün. Ne yapmak zorundaydı- ! Özellikle Kuvvetli Cezalandırıcı Ebeveyn
Modlaruıda, öncelikle aşağı¬
zı, geçmişiniz ve güncel
daki sorularla düşüncesel olarak uğra şmanı
: nız, kendinize hangi konuda izin veremediniz, hangi nedenle kendinizi
reddettiniz ? Kendinizi aslında yapmak istediğiniz ş eyi yapsaydınız nasıl
hissederdiniz? Kendinizi bir kaybeden olarak mı görürdünüz, bir hain ¬
gibi durumunuz üzerine düşünmenizi öneririz.
kendinizi suçlu mu hissederdiniz veya kendinize ait hi ç bir hakkinizin ol
Ebeveyn Mo - ne diyorlar?
ığı ı ı
Benim "Aile Mesajlarım" nereden geliyor ve
mad n m hissederdin iz ? Bu sorulara verilecek cevaplar
[ du'nu daha kesin karakterize etmenize yardımcı olacaktır . çeşitli kişiler tara
¬

Çocukluğumuzda ve gençliğimizde bizden sıklıkla

| Eğer konu suç veya başarısızlık ise bunun arkasında büyük olasılıkla . Bunlar bazen
Talepk âr Ebeveyn Modu vardır, suç ta daha ç ok Duygu Odaklı Talepk âr
fından disiplin, başarı, alçakgönüllülük... talep edilir
k cümlelerdir, ör-
: Ebeveyn Modu, başarısızlıkta ise Ba şarı Odaklı Talepk âr Ebeveyn Modu tekrar tekrar duyduğumuz ve hafızamızda kalan açı
vardır. Utanç, kendinden nefret ve tehdit korkusu ön planda ise ebeveyn nek olarak şöyle atasözü veya deyimler:
modunuz daha ziyade cezalandırıcıdır. . İyi bir kız ellerinden
Ancak bir eşek önce kendisinden bahseder / tipik cümleleridir.
Daha önceki bölümlerde olduğu gibi aşağıdaki sorular güçlü bir ,
el i
jur- ” Bazen bunlar özellikle belirli
bir insanın
Cezalandırıcı Ebeveyn Modunuz olup olmadığını anlamanız konusunda °
örneğin “ şimdi beni yeniden kızdıracak mısın?”
size yardımcı olacaktır.

142 143
k.

Scanned by CamScanner
 f

MOO TERAP
İS
'
Cezalandı rıcı Ebeveyn
Modunun ön planda olduğu insanlar Ço .
kald ı rabilme yeteneği esasen istenir ama sü rekli kenH
,
ıl başar baskısı sizi felç ve mutsuz ede ,
ken cok daha kaba
ad yerine kü f ü rle
çocukken
adlandı rmalarla karşılaşm ışlard ır. Bunların
çağrılma da bulunur.
babası tarafından her
d ınlmıştır.
Örneğin hastalar ı mızdan t!
zaman “ Sıfı r Numara” olarak adl
.
Ul?

^ ^. .
drmekveabart
Ekte bulunan
“ Ebeveyn Mesajları” Çahş ma Sayfalan sayesinde han
,
, .
,
. ebeveyn mesajları n ız " Sağlı klı Yetişkin Cezalandmc veya Talep.
kâ r Ebeveyn
,
Modunda s ı n ıfland ı rd ığı n ız görü n. Bu aynm yapabilmek
modları n özelliklerini öğrenmiş olmalısınız. Bunlar kitabın
Ebeveyn Mesajların ı Tan ı mlamak” Çallşma Sayf jçin ilgili
edilmişlerdi (Bkz Böl ü m $ ve 4).
Ekte bulunun “
lan yard ımıyla çocuklu
içinizde “ gömülü" oldu
ğunuzdan ve gen çliğinizden hangi mesajla
ğu konusunda bir liste yapın. Bu mesajların
hangilerinin bugü n bile bir rol
oynad ığı nı ve hangilerinin anık etkili
.
n Bu değişik cü mlelerin şimdiki hayan
olmadığını hissetmeye çalışıSizi hangi duygulara götü rüyorlar? Hangi-
^ başı nda tarif
Ebeveyn mesajlar ı

hangilerini bundan
n ı z ı Sağl ıkl ı Yetişkin ve Uyum Bozucu Ebeveyn
ıktan sonra , bir sonraki adım olarak bu mesajlann
Modlarına ayı rd sonrası nda da izlemek ve hangilerinin etkilerini
ğiniz konusunda karar vermelisiniz. Bunu yaparken
nızda taşıdığı önem nedir
? azaltmak istedi e sınıflandırdığınız cü mleleri korumanız ve sizi baskı
bunlara dayan ıyor ve onlarla kendinizi nasıl hisse¬ Sağlıkl ı Yetişkin’
davranış şekilleriniz Talepkâ r veya Cezaland ı r ıcı Ebeveyn cü mlelerini değiştiri¬
altına sokan
diyorsunuz? ız mantıkl ıdır. Bunu yaparken kurallann han¬
kin bugü n hangi kural ve mesajlar¬ lecekler listenize koyman lm ış c ü mlelerle revize edeceğinizi düşü n ¬
Bir ayrım yapın: Sağl ıklı Yetiş gilerini biraz daha yumuşatı
yararl ı değil?
dan memnun, hangileri ise aruk de mantıkl ıd ır. (Bkz. Böl üm 2-
1.2)
meniz
Aile mesajlarından bazılarının hakl
ı, iyi ve size yardımcı olduğunu
ebeveynleriniz veya sizi eğiten insanlar
düşü nmeniz kesindir. Sıklıkla
örneğin disipline büyü k önem vermiş
lerdir. Bu size şimdi rahatsız edi¬
ci ve sıkıcı görünse de, belki de bunun size
verilmiş olmasından mem-
nunsunuzdur. Veya başkalarıyla ilgilenmeyi iyi ş
ekilde öğrenmişsiniz -
dir ve bu sayede çocuklarınıza iyi bir baba olmu
şsunuzdur.
gö re Sağl ıklı Yetişkin
Bu tür “ iyi” mesajlar Şema Terapi konseptine
ulaşmak ve kurallar
Modunun bir parçasıdır. Onun amacı başarıya
ında sıklıkla kişi
¬
izlemektir (Bkz Böl ü m 5). İyi ve kötü mesajların arkas ki
nin yaşamı boyunca edindiği belirli hayat kuralları yatar
. Kuşkusuz
veya bir başkasına
bu mesajları n arası nda sizi baskı altına sokan , size
gerçekten de yardımcı olmayan mesajlar da vardır. Bu , ö
zellikle Ceza -
ği konular için
landmcı Ebeveyn Modunun sizi kuvvetle değersizleştirdi
bu mesaj
geçerlidir. Eğer bu nedenle kendinizi iyi hissetmiyorsanız
ğu gÜ> ‘
ların yaşamınıza olan etkisi güçsüzleştirilmelidir. Sıklıkla oldu
- disiplin ve
burada konu, ölçü nü n doğru şekilde belirlenmesidir

144

Scanned by CamScanner
 |Sl
Urum Bolucu (» ««
• ,„ , ,,
M 4 tl

MOO URAP
,
aldığı mesajlar Andrea nın yaşam için kendi duygu v
'

Rahibelerden
ına sahip çıkmas
ına ve kendisiyle ilgilenmesine *
hak vermekte ¬
taçlar ' ı
her şeyden önce Andrea n n kendisinden, bedeninden ve
dir. Bunlar nefret etmesine ve bunlar ,
reddetmesine neden olmak ¬
ihtiya çlar ından
Ebeveyn Modları haz
ırladılar. daha mutlu bir hayat sürdürmek amacıyla tüm bu c ümle¬
tadır. Andrea yapmaya karar verir.
Mesajı Biyografik K öken Mod azaltma
Miriam’ın Ebeveyn lerde
Talepkâr Mesajı Biyografik Köken Mod
ilgilenmezsen
d) Başkalarıyla ın!
Anne
Ebeveyn Modu
Martin'in Ebeveyn
kötü bir insans eğlence! Ebeveyn Modeli Talepk âr
(D önce iş sonra Ebeveyn Modu
Cezalandırıcı
2) Hislerin ve ihtiyaçların
hiçbir Anne
Ebeveyn Modu
rol oynamıyor! iyi Ebeveyn İfadesi Sağlıklı Yetişkin
2) İyi olman, kendini .
(3) Çaba gösterirsen amaçlarına Baba, öğretmen Sa ğlı klı Yetişkin hissetmen önemlidir
ulaşabilirsin. ya ve vicdanlı davranmaya iten Talepk âr Ebe
Martin’i mesleğinde ba ş arı
¬

ındadır. Aynı zamanda ebeveyninden mesleği

Miriam, birinci hayat kuralını değiştirmek istiyor. Bu kural gelecekte şöyle
¬
veyn Modu c ümleleri kafas
ı olmasının ve kendisiyle İyi ilgilenmesinin iyi
olmalı: "Başkalarıyla ilgilenmek güzel bir şey. Ama senin kendi ihtiyaçların nin yanısıra ba şka ilgi alanlar
.
da önemlidir ve ba şkalarının ihtiya ç larıyla kar şılıklı tart ılmalıdır " İkinci
.
ve önemli olduğu fikrini almıştır Bu nedenle
Talepk âr Ebeveyn Modunun

yanında Kuvvetli bir Sağlıklı Yetişkin yer al ır.

hayat kuralı "silinmelidir ” çünkü Miriam'ın hayatı için yararlı bir arka plan
yaratmamaktadır. 3. kuralda Miriam bu kuralın kendisine ç ok yardımcı ol
¬
Talepk â r Ebeveyn Modunun taleplerini azaltmayıister
. Kural, gelecek ¬

iyidir ama denge sağ¬

duğunu ve kendisine ağır y üklenmeye yol a çmadığını hissetmektedir. Bu te şö yle olmalıdır: "iş önemlidir ve ba şarılıysan bu
nedenle, bu kural Sağlıklı Yetişkin'e sınıflandırılır ve sonrasında da lanmalıdır, çalışmak her şey değildir!”
Miriam'ın yaşamında yönlendirici rol oynamalıdır.

Andrea'nın Rahibe Mesajı Biyografik K öken Mod

(D İyi bir şey yemene izin yok! Rahibeler Cezalandırıcı
Ebeveyn Modu

2) Eğlenceyi hak etmedin! Rahibeler Cezalandırıcı

Ebeveyn Modu
(3) Keyife olan ihtiyac
ın köt ü; Rahibeler Cezalandırıcı
keyif köt üdür! Ebeveyn Modu
(4 ) Hata yaparsan
, sen
bir "kaybeden"sin! Rahibeler Cezalandırıcı
Ebeveyn Modu y

146 147

Scanned by CamScanner
 T ]
MOD TERAP 0 S
0

Mesajlar ı n ın Azalt ı lmas ı

,
° •
um
-- ' t,,, ,,,.
9.2 Ebeveyn
Bundan sonraki konu
Uyum Bozucu EbeveynModlarını 3S / ,
, öncelikle ö nemli olan ki şinin kendn de®f-
öreceğiniz üzerinedir
hayat kuralları tanımlamas
trol edilmesidir. Sonrası
ı ve ebeveyn mesajlarının gerçek *
nda Uyum Bozucu Ebeveyn Mod
/ '^yeni
Afi¬
kinsin, bu nedenle
yunca duydu ğ u
asla bir erkek bulamayacak
, ^
f " Tc** ^
i ç in , bu ses algısın da etkilemiş tir
üğü ç ok bü yük olduğunu zannettiği
, burnud
r0
hlT
Avn «
ur *
to ¬

sek sesle karşılık vermeyi

ve yaşamınız üzerindeki etkisin1" aza
g rdö
saçların hiç fark
etmez. ş ekilde llard birlikte
Aynı yı ır „J- a a- *
tenis „
Oûzel

öğrenebilirsiniz . jyı
^ arkadaşının kendine âşı olduğunu da fark
k
etmemektedir. ^/ km

.
Yeni hayat kuralları bulmak Talepk
âr veya Cezalandırıcı
Ebev j
ı ı
kurallar nın yerine sağlıklıyetişkine ait ne gibi
Talepkâr ve Cezalandırıcı Ebeveyn Modunuzun haksız olduğuna dair ka
Modlar na ait hayat fa
rallar koyabileceğinizi d üşü nü n. A şağıda iki örnek göreceksiniz. Buna3 I
¬

nıtlar ve gerç
ekler bulmayı deneyin. Bu baş ta kolay gelmeyecektir ama
kendi örneklerinizi eklemeyi deneyin. hemen vazgeç meyin. Ebeveyn Moduna karşı çıkmak çok alıştırma gerek -
Ebeveyn mesajlarının gerçekliğini kontrol etmek. Ebeveyn mesajlarıyla .
drir Ekteki “ Ebeveyn Moduna Kar şı Çıkmak ” başlıklı çalışma bu konu¬
uğraş maya başladığınızda ebeveyn modunuzun haklı olduğu konusun ¬ da konuda size yardımc .
ı olabilir Eğer bunun sizin için çok zor olduğunu
da kuşkuya düşebilirsiniz. Bu kuşku çok normaldir çünkü ebeveyn modu fark ederseniz , yakınlık hissettiğiniz bir insanla ebeveyn modunun me¬
çok uzun zaman sizin kişilik resminize ait olmuş tur. Eğer bu değer azal ¬ sajlarınıkontrol etmek sizin için büyük bir yardım olabilir.
tan ses yeteri kadar yüksekse, kişi sıklıkla psikolojide Algıda Seçicililt I Hangi mesajların hayatınız üzerindeki etkisini azaltmak istediğinizi
geliştirir. Aşağıdaki örnekte bu daha kolay anlaşılacaktır. belirledikten sonra Ebeveyn Modunun/seslerinin etki ve gücünü azaltma
görevine sıra gelir. Bu da bazen çok uzun soluklu bir görev olabilir .
Hangi mesajları öncelikle “ ele almak” istediğinizi araştırın.
Talepk âr Ebeveyn Modunun Sağ lıkl ı Yeti ş kinin
Mesajlar ı Alternatif Hayat Kural ı
Ebeveyn mesajlarını araştırmak için alıştırmalar
Başkalarına yard ımcı olmak benim
Baş kalarıyla ilgilenmezsen
k öt ü bir insansın! .
için ç ok ö nemlidir Bunun için yeteri .
>• Sembollerin kullanımı Bir nesneyi (örneğin küçük bir bebek, taş,¬
kadar gücü m olması amacıyla deniz kabuğu, dur işareti vs. gibi) sembol ve anıolarak yanında taşı
kendimle de ilgilenmem önemlidir . .
mak sıklıkla yardımcı olabilir Bu, insana belirli bir ebeveyn
mesa ¬

ola
jının artık arkasından gitmek istemediğini hatırlatabilir örnek
¬
,
Önce iş, sonra eğ lence! Benim için görevleri özenli şekilde koymayı ve
halletmek önemlidir. Buna ra ğmen rak masanızın üzerindeki küçük bir dur işareti, size sınır
hayatta iyi bir dengeye sahip
ı him ek görevlere “ evet” dememeyi hatırlatabilir.
olabilmek için kendime de birtak m V Kendinize yazdığınız bir kart veya mektup. Belirli bir ebeveyn
cüm¬
şeyleri hak görmeye dikkat bu değişim
etmeliyim . lesini azaltma çabanızın güçlendirilmesi için kendinize
kart yazabilirsiniz.
adımı izin bir kez daha vurgulandığı bir
hakkin

149

Scanned by CamScanner
MOO TCRAP sl
| U um
* , „
Sant t 9 », » * « f||•,
** <

Başka insanlar
, ,
ın desteg hayal de olabilir. Pek çok

ffen otomatik
olarak
insan bunu tama
yapar - bir sorunları olduğunda veya
bir konuyla
-
klarında, konuyu kendilerini destekleyen ve thtivaçünna
adi tasalandı konuştukların ,
Z Z m
^
: * - *
*uti.
1
- bi veren biriyle
dik geliyor mu ? Bu ,
bndıncı Ebeveyn Modunuzun
veya ihtiyaçlarınızı
nizdeki yard
ı
ımc
sel
ı”
ç

ile
yard ı mc
tasawurederler. Bu fenomen size tam
oğu zaman otomatik olarak gerç ekleşir. Eğ
erCeza
yine size bir şeyler yasaklamak istediğin
giderme hakkınızı reddettiğini hissettiğinizde; 'içi
konuş mayı ve iletişim kurmayı deneyebilirsiniz
ı olarak kullanma alışkanlığınız bulunmuyor ¬
,-
-
.
-

© Ba şkaların iç

^ ütü*
' ••
sa bunu denemelisiniz - bu belki size de yardımcı olur!

içsel Yardımcı Alıştırması

> .
Başkalarından alınan yardım B öyle bir kart ihtiyaçlarınızı bilen
insanların cümlelerinin de üzerinde yer alması ile daha da etkili
duruma gelebilir. Veya Ebeveyn Modunuza karşı gelen kişilerin re¬
Eminiz ki; Cezalandır ıc ı Ebeveyn Modunuzun tortular ı hJiJ mevcuttur.
Ama lütfen bir kez de; ya şamınızda Cezalandır ıcı Ebeveyn Modunu İçini¬
ze yerleş tiren insanlardan size ç ok daha farklı bir bak ışa sanıp hangi kişi¬
ler var ve vardı, bunu düşünmeyi deneyin. Bu, örneğin ç ocukluğunuzda
büyükanneniz veya sevgi dolu teyzeniz olabilir ya da belki de iyi bir arka ¬

simlerini bilgisayarınıza ekran koruyucu olarak koyabilirsiniz Bu. daş veya e şinizdir.
sayede ekrana her bakışınızda niyetiniz bir kez daha onaylanmış Eğer böyle bir "iç sel yardımcı" bulduysanız Cezalandır ıcı Ebeveyn
olur. (Örneğin; e şiniz, aileniz, kız arkadaşınız) Modunuzun kontrolünde olan bir durumu ele alabilirsiniz. 8e!kı de tek
suçlu olmamanıza ve biraz hoş g ör ünün size iyi gelecek olmasına rağ¬
men, bir ilişkideki davranış için kendinize k ızıyorsunuz. Veya tatilde 2 kilo
Güçlü bir Cezalandırıcı Ebeveyn Moduna sahipseniz (örneğin Bölüm
aldığınız için kendinizden nefret ediyorsunuz ? Veya topluluk arasında ağ ¬

3’teki Andrea gibi) yukarıdaki önerileri hayata geçirmek sizin için muh
¬
zınızı a çtığınız an bunun sizin için sadece utanç verici bir şey olduğu his ¬

.
temelen oldukça zor olacaktır Çünkü Cezalandırıcı Ebeveyn Modu bu ¬
sine sahipsiniz.
nunla alay edecek veya bunu size yasaklayacaktır. Olasılıkla daha sonra¬ Bö yle bir durum bulduysanız, bunu "içsel yardımcınız anlattığınızı
sında suçluluk hissi duyacak veya Ebeveyn Modunun gittikçe daha da ^
hayal edin. Burada önemli olan yanıtı beklemenizdir. “ içinizdeki yar ¬

güçlendiğini hissedeceksiniz. dımcı" ne diyor ? Bu yanı t ın temelde ihtiyaç ve duygularınızı kabul etti
ğinden ve iyiliğinizi isteyerek size baktığından emin olun. Eğer durum
¬

Böyle durumlarda başkalarından alacağınız yardım özellikle önem¬

böyle değilse muhtemelen Cezalandır ıcı Ebeveyn Modu yine devrededir.
lidir. Ebeveyn Modu ile ilintili konularıbaşka insanlarla konuşarak bumı Böyle bir durumda t ümünü bir terapide görüşmek sizin için daha uygun
ı
gerçekleş tirebilirsiniz. Sıklıkla
bu konuyu profesyonel olarak ele alab olabilir. Ama eğer "iç inizdeki yardımcının verdiği yanı t size iyi gelirse
en bir terapiste ihtiyacınız
olacaktır. ^

150 151

Scanned by CamScanner
 MOD URALS
'
• bir adım daha atabilir "vurdu ğ u
..
ve ardından bir imge eme al 5 t rma 5, yapabi,,s..„ 10 Başa Çıkma I
Cezaland ı r ıcı Ebeveyn Modunuzun
bir durumda
oldu5urJ Modlarımn Azaltılması
hayal edin.
edin Bu nas
Düşü ncelerinizde, "iç inizdeki
ıl hissettiriyor ? "İç inizdeki yard
,
yard ı mc ı y da
ı mc ı" ne diyor ?
duruma <,- !
Ebeveyn uZ
|
İç in hayalinizde neye ihtiyac ı
dunuzun etkisini daha da azaltmak n » vsr ?

Uyum Bozucu Ebeveyn Modlann ı değiştirmek zaman alı r ama bu

değer! Hayatı n ızdaki bu modlara karşı bir şeyler yapmaya karar verdjfi !
nizde; kendinizi nası l daha özgü r ve rahatlamış hissedeceğinizi ve kendi
ihdya çlannıza çok daha iyi bir giriş yapabileceğinizi gö receksiniz.
Bunu
yaparken hayattaki kriz ve sorunları n (örneğin evlilik sorunlan veya i
arkada şlarıyla zorluklar) çoğu kez Uyum Bozucu Ebeveyn Modları nı
da
beraberinde getirdiğini d üşü n ü n. Bu , normaldir ve bu yolda devam et
meniz konusunda cesaretinizi kı rmamal ı dır!
rpü m diğer modlarda olduğu gibi Başa Çı kma Modlarında da önemli
olan ö ncelikli olarak onları iyi tan ı maktır. Hangi Başa Çıkma Mod
larma sahip oldu ğ unuz konusuna bir giriş yapabilmek için en iyi yol
sizin bu konuyu d üşü nmeniz ve gü vendiğiniz insanlarla fikir alışveri
-
şinde bulunman ı zd ı r. Bu tabii ki bir terapist olabilir; bunun yanında at
kadaşlar, eş, kardeşler veya iyi tan ıdığınız iş arkadaşların ız da bu ko¬
nuda kesinlikle iyi birer bilgi kaynağıdırlar. Bunun dışında çevrenizdeki
-
insanlardan hangi geri bildirimleri aldığı n ız ı d üşü nebilirsiniz. Başka
insanları n önemli şeylerden kaç nğınızı söyledikleri sıklıkla oluyor mu
(Kaçı nma Modu ) ? Veya ni
çin s ü rekli olarak küçük d üşürülmenize izin
verdiğiniz soruldu mu (Teslim Olma Modu ) ? Veya sıklıkla kibirli ya da
ölçüsüz şekilde agresif olduğunuz in
iç suçlandınız mı (Aşırı Telafi
Modu)? Başkalarının bu tü r yorumlan Başa Çıkma Modlarııuz hakkında
bir şeyler öğ renmek için çok değerli bilgilerdir!
Çünk ü Başa Çıkma Med¬
ian içsel olarak sı klıkla nö tr veya gayet iyi hissettirilirler. Diğer taraftan
dışarıdan bakanlar
hangi Ba şa Çı kma Modunun bizim için tipik oldu ¬
ğunu bazen
bizden daha iyi algılarlar. Eğer Başa Çıkma Modianmzı iyi

152
153

Scanned by CamScanner
 İ
MOD TERAP ,
Bj J Ç »kmj
Matfılr ,
ir - o 2:aman Başa Çıkma Modunuza “
anladıysanız bu değiş
^ ,*.
, 0
ğın

^
kolay olacaktır.
tespit etmek sizin için daha
geleme Alıştırması
10.1 Ba şa Çıkma Modlarını Tanımak
veya ba şka bir ba şa çıkma stilinin hayatınıza nereden
Teslim olma geldiğ
i
bulmak için sorular emin değilseniz imgeleme alıştırması size yardımcı olabilir '
I konusundakapat
Başa Çıkma Modlannızı i Gözlerinizi ın ve kendinizi bu Başa Çıkma Modunun güçlü ş ’
ekilde bu-
> Çevreniz ve iş arkadaşlarınızdan hangi geri bildirimleri ahyorSUn , ! |unduğu bir duruma gö t ür ün. Ne yapt ığınızı sesinizin nasıl çıktığını, ne
,
> Değişik çevrelerden farklı insanların (örneğin; iş, hobi, özel ha ^ i söylediğinizi,
hangi hisleri yaşadığınızı, bedeninizi nasıl hissettiğinizi y’eni
-
benzer davranış şekillerini sizde gö zlemlediği oluyor mu? ^ j den duyumsayamaya çalışın. Eğer kendinizi mümk ün olduğunca yoğun
> Duygusal strese nasıl tepki veriyorsunuz? (örneğin; ilişki veya iş
rindeki bazı sorunlar, kızgınlıklar)
I
:
ş ekilde bu durumun
Köpr üsü oluş turun.
içinde hayal edebildiyseniz o zaman bir - Duygu
-
Ruhunuzu ç ocukluğunuza ve gençliğinize doğru gö-
; türün: İç gö zünüzün önünde hangi resimler canlanıyor? Hangi insanlar,
> Bölüm 4’teki Ba şa Çıkma biçimlerinden hangisini kendinizde bul- ;
durumlar, duygular ve ihtiyaç lar bunda pay sahibi? Daha önceki durumla-
dunuz? I rın da içine girip hissetmeye ç alışın. Sonrasında alıştırmaya son verin ve
>- Arkadaş, eş veya diğer tanıdıklarınıza başka çıkma stilinizi nasıl de ¬
| şunu düşünün: Hangi ör ünt üler sizin için a çıklık kazandı? Hangi sorular
ğerlendiklerini doğrudan sorun! Bu kişilerin konuyla ilgili makul hâlâ yanıtsız?
fikirlerinin olması mümkündür ama bunu size doğrudan doğruya
söylemezler.
Bu sırada çoğu insan teslim olma veya kaçınmaya başvurduğunu kolay ¬ I
lıkla saptar. Çünkü bu örüntülere eğilimi varsa, kişinin sıklıkla duygusal i Helga P. sıklıkla arkada şları ve eşinden şunu duymuştun "Yine geri çe-
olarak altından rahatlıkla kalkamayacağı durumlar içine girdiği açıkça ; kiliyorsun ve her zaman olduğu gibi işe karışmıyorsun." Bu yorum,
hissedilir. Aşırı telafide ise bu biraz daha zordur. Bir kişi a şırı telafi için ¬ i Helga'nın büy ük olasılıkla sosyal geri çekilmeyle birlikte gelen kuvvetli bir
de sıkışmışsa, örneğin kibirleniyor veya başkalarına saldırıyorsa, bu ona Başa Çıkma Modu olduğuna işaret eder. Geç enlerde komşusuyla olan bir
kendini çok iyi hissettirir; kişi olumsuz duygulara bu sırada bakmak I anlaşmazlık üzerine düşündüğünde, ger ç ekten de bu durumda tartışma ¬

dan kaçtığını ve komşusuyla birka ç hafta kar şıla ş mamaya çalıştığım sap ¬

istemez. Bu nedenle aşırı telaficiliği “ itiraf etmek" sıklıkla daha zordur. tar. Bu ör üntün nerelerde etkili olduğunu daha iyi anlayabilmek için eşine
A şırı Telaficiliğin farkına varmak için yine bir imgeleme alış tırması yar ¬
sorar ve bu konuyu sıklıkla dile getiren bir kız arkadaşından da konuyu
dımcı olabilir. daha iyi anlatması için ricada bulunur .

155
154

Scanned by CamScanner
MOD T c R A S I
pi

Çıkma Modlarım Azaltmak

2 0a ş a

size engel olmjy.ı ..W şekilde azaltmaktır. Bunu

ve fedak ârca ç alışan bir hemşiredir k ]dJ ^
Ç knU Modhnam R«S«k ihtiyaçlarınızın M0 .
^' ' « *
Jutta L çok yardımsever
besin de c
.
^0
uyar ılmış ve her zaman herkesin almakta yaparken
sıkl ıkla
basları tarafından ığı s öylenmi ş tir. Hatta birkaç arkadaşı
r“
ÇıkmJ Modunun temelde belidi bir hakl lığ .ıh p olduğ
ı a« ı u ve
.
tığı hos olmayan g ö revleri ald jjg
görevlere asla talip olmamış t
zaman talip olaca ğın ı
ır zira bir görevli arandığında Jutta'
bilmekted irler. Bu durum kulağa Teslim Olma UM
MNIK Su insan n belirli lçüde farklı ş
ı
iyi olduğ g z ö
u
ö
ö nü nde bulundu
Ba a Çı
kma Modlarma sahip olma-
rulmal ıdır. Örneğ in iş
yerinde bir
onuı
-
gibi gelmektedir muhtemelen Jutta
ı ında hissetmekt .
^
L. yeni bir görev kapıda oldufi
??
edir ki bu beklentiye
Ş aşmazlık oldu
ğunda duygusal olarak mesafe bırakarak Kaçınma Mo-
kendini o kadar bü y ü k bask alt ılabildiğinde, bu iyidir. Başa Çıkma Modlart ile ilgili sı»,
eğ mekte , kendini feda ederek yormakta ve bunu ç al du desre> e sokt
zaman boyun
. ı çekmesine neden olduklarında sorunludur. Çünkü o
zamanı ve katkısının sınırlarını gözetmeksizin yapmaktadır. Gerçekten * ! runlar kişinin ac
, bu Ba şa Çı kma Modlan kalıpla şmış tır ve ilgili kişi istese de bun¬
Jutta is yerinde o kadar çok zaman geçirmektedir ki, arkada şlarıyla ola uman
bağını yavaş yavaş yitirmektedir. Müdürünün baskısıyla en sonunda ft- lardan kurtulamaz.
hafta izine çıkar ve özel ya şamını tamamen ihmal ettiğini a çık şekiig Avantaj ve dezavantajları bulmak. Ba şa Çıkma Modunuzun nerede man¬
görür. tıklı olduğu ve
nerede sorun yarattığı konusunda bir fikriniz olması için
bir artı- eksi listesi yapmalısınız. Böyle bir liste yapmak için bir sayfayı i
sütuna ayırı n . Soldaki sü tun “ artı” tarafıdır. Burada Ba şa Çıkına Modu-
Vaka Örneği 3 nun tüm avantajla rı listelenir. Sağ taraf ise “ eksi" taraftır. Burada deza¬
vantajlar listelenir. Aş ğı a daki kutuda örnek olarak Kaçınma Başa Çıkma
.
Narsist başhekim Markus L 'yi Bölüm 4.3'ten tanıyorsunuz. Eşi geçmişte
Modu olan Dirk B.’nin (Bölüm 4.2’e bakım:) ve Aşın Telafi Ba şa Çıkma
.
de sıklıkla onun "gösteriş merakından" yakınmış tır Eşi, ba şa çıkma yön¬
Modu olan Markus L.’nin (Bölüm 4 . j'r bakınız) modlarının avantaj ve dez¬
temleri hakkında birka ç şey okumu ş tur ve bir gün bu konuda düşünmesi
gerektiğini söyleyerek, aşırı telafi üzerine bir makaleyi onun önüne koyar. avantajlarını göreceksiniz. Ekte bulunan Çalışma Kağıdı ile kendi Başa
Markus metni hızlıca okur ve ç ok kızar - eşine bunu yaparken ne düşündü¬ Çıkma Modunuzla ilgili siz de benzer bir “ artı-eksi listesi" yapabilir ¬
.
ğünü sorar Sonra yalnızken ve bira içerken konu üzerinde biraz düşünür siniz. Artı listesinde sıklıkla kısa vadeli avantajlar yer alırken, eksi tarafta
ve istemeden de olsa eşinin haklı olduğu bazı noktalar olabilece ğini ağırlıklı olarak uzun vadeli sorunlar görünür. ( »- Problemli Davranış )
kendine itiraf eder; örneğin bir iş arkadaşı kendisinden daha fazla övülür-
se, kendini çok kötü ve reddedilmiş hisseder ve sesli şekilde konu hak-
.
kındaki görüşlerini ifade eder Eşi birkaç gün sonra konuyu tekrar açtı¬
ğında ona neden bahsettiğini anlamadığı söyler .

156 157

Scanned by CamScanner
 8 1» Çı » «ı » Min
MOO TCRAPİS İ *

Avantajlar Dezavantajlar nl bu listeden Ba şa Ç ilemJ Modunun hayannmn hangi böh)m|e.

Ba şa Çıkma
Modu
Hayal kırıklığını riske
DirkB.:
Başa Çıkma etmiyorum. Yani
sınavlara gitmezsem,
Modu olarak
Kaçınma onları geç memek gibi
bir tehlikem yok . tarklı davranmaları
>• Yakın bir temas veya
ilişki kurulmadığı için
kendimi incinmekten
. istediğiniz yerler nereler? Nerede Sa ğlıklı Yetişkin
koruyorum
Kendime kar şı olan
özellikle rahatsı z edici ve zararlı olduğu dejo nı ,çm
çizin için
Üniversitedeki
~
" Trap
* ^,
noktaların ba şlangıç olabileceği konusunda açık bir resim ç iar
Modlannda sıklıkla avantaj ve dezavantajların en
arkada ş lar ıma bana «' nca Ba şa Çıkma
' neredeyse dengeli olabileceğini görebilirsiniz. Bu
ndan kısa vadede
daha önceki sınıf ,
arkada ş larımdan Çıkma Modunda amaç Cezalandırıcı Ebeveyn Modunda
fdenle Ba ş a
moddan hemen kurtulmak olamaz.
konusunda şans
tanımıyorum.
olduğu gibi bu
Ş u an belki de kabul Değişiklikleri
planlamak . Bir sonraki soru şu olurdu: Ba şa Çıkına Mo-
edilmiş ve sevilmiş olma dunuzu azaltmak
yaşantısını istiyor. İlişlerinizi daha doğrudan göster
Modu içinde iletişim kurmak
¬

güvensizliğimle
yü zleş mek zorunda
deneyimleyemiyorum
Arzu etmeme ra ğmen
. iye ihtiyaç veya s ınırlarınız ı daha a çıkça ifade ermek istiyorsunuz ? Bu
değilim. kız arkada şım yok. sorular hem ö zel hem iş ilişkileriniz için gcçcrlidir.
> TV izlerken kendimi >• Sınavlardan kaçtığım
güvende ve bağımsız iç in ama ç lar ımı ger ç ekle ş-
hissediyorum . tiremiyorum ( Örneğin
>• Kendimi başkalarıyla üniversite mezuniyeti). .
karşılaştırmaktan Dlrk B ’nln de ğişim İstekleri
Hiçbir şeyi asla riske .
kaçabiliyorum. etmediğim için hiçbir -
> Üniversite eğitimimde seminer ve sınavlara katılmak istiyorum
şey kazanamıyorum > Gelecek hafta bitirme tezimi konuşmak iç in hocamdan bir randevu
(arkada ş lar, ba ş arı). Bu da almak istiyorum.
Üniversitede yanlarında artık kendimi k ö tü hissetmeyeceğim
kendime verdiğim değer .
. en azından iki veya üç kişiyi iyi tanımak istiyorum
hissini daha da düşürüyor .
>- Artık haftada iki geceyi evde yalnız başıma geçirmek istemiyorum
Markus L: > ilgili anda kendimi >• iş arkada şlarım tarafından Başa Çıkma Modlarının değişimi için temelde hangi iş ve aktivitelerin
Ba ş a Çıkma iyi ve üst ün sevilmiyorum .
Modu olarak hissediyorum. >- Kritik bir durumda sizi Sağlıklı Yetişkin Moduna getirdiğini bilmek çok iyidir (Bkz. Bolüm
A şırı Telafi Kendimi muhtemelen hiçbir 5)- Örneğin pek çok insan, ba şka insanlarla müzik yapaklarında veya
saydırıyorum, iş arkada şım bana
eleş tirilmiyorum veya sadık kalmazdı. koroda şarkı s öylediklerinde kendilerini çok iyi hissettiklerini ve artık
sorgulanmıyorum. "Kibirim ve gösterişim" ile kaçınma veya a şırı telafi yapmadıklarını anlatır. Bazı insanlar çocuklar-
Gör ünüşüm kendini eşimi sinirlendiriyor -
laveya hayvanlarla , kendilerini o kadar emin hisseder
vakit geçirirken
doğrulayan bir ve onu kaybetme
kehanet gibi diğer
insanların beni daha
riskine giriyorum.
Kendimi iş arkada ş larımla
*er k i bir Ba şa Çıkma Moduna gereksinim duymazlar.
*
Hangi durumlarda Ba şa Çıkma Moduna ihtiyacınız olmadığını bilir-
yeterli bulması ile kıyasladığımda duyduğum
sonuçlanıyor . şüphe ve güvensizlik beni seniz bu belki size ba şka durumlarla da baş etme konusunda yardımcıola-
. bil r- Bu durumları bir çe it içsel “ güvenli yer” olarak kullanabilirsiniz.
.
kemiriyor
‘ ş
Aşağıdaki al ştırma i in hayalinizde iki duruma ihtiyaç duyacak-
ç

158 159

Scanned by CamScanner
 T
8 1» Çı kma Modlar ı
MOO TERAP İ S İ
*
gösterdiğini
- biri “ Başa Çıkma Moduna gerek duyulmayan “ güvenli fc. - VİC<la
azabının kendini Modundanhissederseniz bunun Talepkâr
siniz
durum, İkincisi normalde Ba şa Çı
kma Modunuz ile tepki gö
steJ «f
" Iandı ncl Ebeveyn kaynaklan ıp kaynaklanma-
kontroI edin ve buna Cezalandırıcı veya Talepkâr Ebeveyn
ceğiniz zor bir durum.
Alıştırma dfdunaimdi “karşı ge-lecek bir
mesajla kar şı gelin.
vizyon”unuzu önce basit bir durumda hayata geçirmeyi de-
Ş
önce güvenli durum içine girin, örneğin korodasınız veya hayvanlarla bir-
. liktesiniz. Oradaki hisleri duyumsayın ve bu rahat, güvenli durumu olabil ne)
başaramazsanız mutsuz olmayın. Bunu dene¬
fieer bunu tamamen
¬

diğince sabit şekilde içinize demirleyin. Sonra zihninizde zor duruma gi ¬

bir şeyler öğreniyorsunuz! Ve ufak bir adım da iyi
din ve bunu yaparken güvenli ve rahat hisleri mümkün olduğunca yanı ¬ diğinizde kesinlikle
nızda gö türmeye çalışın. Bunu yaparken belki de iyi durumdayken yanı¬ bir adımdır!
nızda olan bir kişiyi de hayalinizde güvenli olmayan durumun içine götü¬
Yeni, değiş tirilmiş davranışınızı gittikçe gündelik hayatınızdaki da
¬

rebilirsiniz. Bu alış tırma ile güvenli olmayan duygularınızın belirli oranda
değişip değişmediğini hissedin . ha fazla durumda
Teslim olmayı azaltmak. Neyi değiş tirmek istediğiniz hakkında bir liste
hazırladıktan sonra, hangi somut durumları farklı şekilde ele almak iste
diğinizi düşünün. Örneğin ofiste mantosunu birden fazla askıya asan iş
arkadaşınızı bu konuda uyarabilirsiniz, bu sayede sizin mantonuz için
de bir askı kalır. Veya ailenizde sizin dışınızda hiç kimsenin antredeki
ayakkabıları toplamaması sizi kızdırıyor olabilir. Bunu yaparken deği
şimlerin sadece ufak adımlarla gerçekleş tiğini gö z önünde bulundurun.
Ufak adımlarla başlayın ve dozajı yava şça yükseltin!
Alıştırma
Teslim olmayı azaltmak
Somut, gerçekçi ve çok büyük olmayan ilk değişim adımlarınızı planlayın.
Bir alternatif geliştirmek: Nasıl davranmak istediğinizi düşünün.
Önemli olan sadece başa çıkma davranışını artık göstermemek değildir
Değişimde olumlu bir "vizyon" sahibi olmak önemlidir.
Değişmiş davranışınızı kendinize öncelikle imgeleme alış tırmasında
gösterin. Rahat ç a bir yere yerleşin. Gö zlerinizi kapatın ve denemek iste¬
diğiniz yeni davranışınızı nasıl hayata geç ireceğ
yal edin.
inizi keyifli bir şekilde ha
¬
uygulayın!
Elde etmiş olduğunuz gelişimler için kendinizi mudaka ödüllen¬
dirin! Kendinizi övü n ve içsel olarak kendi kendinizin s ı rtın ı sıvazlayın
¬
veya kendinize bir dondurma , gü zel bir banyo, küçük bir armağan layık
görün.
¬
. .
Theo F (Bkz Bölüm 4 ) artık her zaman ve her yerde boyun eğmemeye
.
karar vermiştir Buna nerede başlayacağını da bilmektedir, bir müşteri¬
sinde başlayacaktır Müş terisi aslında kendisinin uğraşması gereken yoru-
.
.
: cu işleri her zaman Theo'ya yaptırmaktadır Bir sonraki bulu ş malarında
Theo desteğini sunmaz; müşteri bu işi onun alıp alamayacağını sordu¬
ğunda nazik şekilde reddeder Bu toplantı sonrası kendini ö zgür hisseder
.
ve gelecekte daha sık bu şekilde tepki vermeye karar verir .
. kaçınmayı azaltmak.
Kaçınma davranışını azaltmak çok güç olabilir.
Şunun nedeni kaçınmanın kısa vadede kişiyi rahatlatan bir davranış
0rüntüs
ü olması ve bu nedenle bu davranışın çok iyi şekilde güçlendir-
Vadede ise kaÇınma bü>rûk sorunlara y ! aîar-

krnTD ° ^Prob ‘

160
161

Scanned by CamScanner
 M O O T E R A Pİ S İ
• JJ -I Çı l m * M „4 l « r ı
Bazı problemli davranış şekillerinde insan farklı biç
imd
maya başlarsa, bu hemen iyi sonuçlara yol açar. Teslimiyetç *
lığınız varsa ve aksi yönde davranırsanız vicdan azabı ya v
nizi göreceksiniz. Aynı zamanda muhtemelen ilk defada b
in

' CCC
. ®'
"7 ,a üniversite arkadaşlarıyla daha fazla ilişki kurmaya karar vtrm ş tir.
ev partisi duyurulduğunda kendini cesaretlendir,r ve arkaOaş-
.
B,r sonraki
zorunda olmamak size kendinizi iyi ve özgür hissettirecek K kat ılacağını sö yler. O ak ş am kendisiyle uzun sûre mücadele
isnna partiye
ise durum ne yazık ki sıklıkla değişiktir. Bugüne kadar ka . er ye saat 23.00 gibi partiye kat ılır. Partide sadece birkaç tamdık yüz
ğ misafir zaten olduk ç a alkollüdür. O ırh 3. zamanının ç oğunu
"
^^.
ve ç o u
şeyi, ilk kez göze alırsanız; bunu sadece stresli bulmanız ve görür
ğı nda yalnız ge ç irir ve kendini "uzaylı" gibi hisseder,
deneyimlememeniz olasıdır. Çoğunlukla olumlu deneyimler sahibinin mutfa
. Sadece , sömestr döneminden tanıdığı bir öğrenciyle k ısa bir
za 13 rahatsız olur
gelir. Bu da; kaçınmanın azaltılmasıiçin sabır, tutarlılık ve
luluğa ihtiya ç olduğu anlamına gelir!
uzuiTT*
S0 u ' sohbeti olur. O da kendisi
g ü n ç al ış mak
gibi bilgisayar oyunlar ıyla ilgilenmektedir. Ama
zorunda oldu ğu için kısa bir süre sonra partiden
o, ertesi
Burada kaçınmanın uzun vadeli dezavantajları konusunda ayrılır. Dirk Cezalandır ıcı Ebeveyn Modunun nasıl hemen ''çalışmaya baş¬
ladığım" ve şu mesajı verdiğini fark eder: Sen buraya ait değilsin." Par
net ol¬ " ¬
manız önemlidir (Bkz. Bölüm 4). Bu, motivasyonunuzu
korumanızda tiden ayr ılırken olduk ç a hayal kırıklığına uğramış ve gerilimden dolayı
size yardımcı olabilir. Bunun dışında kaçınmanın azaltılması yorulmuş haldedir. Ertesi hafta partideki arkada şına rastlar. Bu arkadaş
temelde
teslim olmanın azaltılması ile aynıdır (Bkz. Başa Çıkma Median "Auantuj Dirk’i baş ka arkada şlar ı yla birlikte bilgisayar oyunu oynamak üzere evine
ve Dezavantajlar” Tablosu, s. 205). davet eder. Dirk bu daveti kabul eder ve bu daha küçük grupta kendini çok
daha iyi hissettiğini fark eder. Ba şkalarıyla oynamak ve konuşmak ona iyi
gelmektedir ve ne şeli ş ekilde evine döner.

.
Aşırı Telafiyi azaltmak A şırı Telafiyi azaltmak için prensipte teslim
olma ve kaçınmayı azaltmak için gerekli olan düşünceler geçerlidir.
Bununla birlikte kaçınmada da olan tipik sorun burada daha da geçer¬
9
>
.
7 lidir. O da, bu örüntünün değiş tirilmesinin meyvelerinin belirli bir za¬
man sonunda toplanabilmesidir. Bu yüzden AşırıTelaficilik örüntüsü-
nü azaltmak çok zor olabilir.
Aslında kendinizi değersiz ve küçük hissettiğiniz zamanlarda, bö¬
“ 7 bürlenmeye veya agresif davranmaya daha yatkın olduğunuz anlan
V
-^ -
/.
hayalinizde canlandırın. Şimdi bu davranışınızıaşırı telafi başa çıkma
örüntüsü olarak
kodlayıp, etkisini azaltmak istiyorsunuz. Kendinizi
küçük hissettiğiniz bir sonraki durumda hava atmazsanız muhtemelen
deneyimleri yaşayacaksınız: Öncelikle değersizlik duygunuzu daha
Ju
da etli hissedeceksiniz çünkü artık Başa Çıkma Modu arkasına
‘‘“"'
162 163

Scanned by CamScanner
 B a j a Ç ık m a M o d l a rı
M O D T E R A Pİ S İ

.
saklanamıyorsunuz İkinci olarak muhteşem şekilde böbürl
0
insana kendini harika hissettirir. Çok iyi duygular sağlar; tatmi 1

sanız güçlendirmeden vazgeçmelisiniz. Üçüncü olarak belki

bürlenmenizin çevrenize ne kadar antipatik geldiğini fark
60

ve üstünlük hislerine yol a çar. Eğer bu örüntüyü değiş tirmek ' -

is

edeceksı•nu•
'' '*
^ ^,
W
M
.manında
^"
Oivl rnis ve

i
e
jjyvvetli yetersl
1çinse
kuvv
,
mobbing
K. ile ergenlik sivilceleri nedeniyle
ar kada şları Thomas
uygulamış tır. Bu nedenle Thomas 20-30 yıldır
m . ve utanç duyguları ya ş amaktadır. Durumla ba şa çık-
,
bjr A şırı Telafi Modu geliş tirmiş tir. Bu modla kendini
ermektedirır. M ükemmel bir görünüş ve sonsuz bir
- ve bunu fork etmek de hoş olmayacaktır! ''
mai ' ye tkin g ö stermeKieo
ve
mum
ı ır. Artık 47 ya y şındadır ve
'* " I
' Ve boyamaktad
Daval 3
kalarmın göz
, n
nrtziin
ü ü
ş'ariY13 b3.5
t
Bütün bu deneyimler uzun vadede çok önemli ve değerli olac u, yoktur . Bu Ba şa Çıkma Modunun kendisi için
oa
: çli9ind® KI kadar
enerjisi
ama o an oldukça kötü hissettirir. Bu nedenle aşırı telafiye ara v farkına varmaktadır. Ayrıca
gen k||de bırpalayıcı olduğunun
Ç ar
başarabilirseniz kendinizle gerçekten gurur duymalısınız! ^ 5 !İttik , m zorlaşmıştır. Alınan iş ler gittik ç e azalmış tır ve kusursuz
Hiç kuşkusuz insanlar genelde aşırı telafiyi azaltma iîteM ,t k o kadar etkili değildir. Bu, Thomas için o kadar ağır bir yük -
dece aşırı telaficiliğin dezavantajlarım ger ç ekten de çok
konusunda s
belir in
| ,fjsony
0r ıllarda a ğır depresif belirtiler
geliş tirmiş tir.
! ’ jst Thomas’ın dikkatini Aşırı Telafici Ba şa Çıkma Moduna ç eker,
şekilde hissettiklerinde motive olurlar - örneğin önemli insanlar
dilerine sırt çevirirse veya partner ayrılık tehdidinde bulunursa. Sıklı
ken j BU Thomas için ele alınması zor bir iştir ama diğer taraftan bu konu şüph-
kla ’ onun için çok önemlidir ve üzerinde çalışmaya başlar, örneğin " terapi -
depresif dönemler veya sosyal korkular bunun sonucu olur. Kulağa sert
gelse de aşırı telafi sonucu yaşanan bu tür olumsuz deneyimler başarı
fs ûperakıllı yorumlar ”
yapmaktan vazgeç er ve bunun yerine kendi olum¬
yerinde de kendi kişisel sınırlarını tanımlama ve
suz duygularıyla yüzleşir. İş
şansınızıbelirgin şekilde yükseltir çünkü neiçin çabaladığınızıbiliyor¬ veda etme denemeleri yapar. Örneğin bütün ge
mutlak başarı illü zyonuna ¬

ı ç alış mak yerine y öneticiye bu iş iç in daha önce plan¬

sunuzdur! Bu tür olumsuz ce işyerinde kal p
sonuçları fark etmiyorsa- lanandan daha fazla zamana ihtiyaç duyduğunu söyler.
Thomas, kendini a çık bir ş ekilde ortaya koyduğunda ve incinmişliğini
'
nız, bellci de A şırı Tela-
V gösterdiğinde, bu değişiklikleri ç ok zor bulur ve kendini sürekli olarak teh¬
ficiliğin azaltılması hede-
dit altında hisseder. Bununla birlikte genel toplamda deneyimlerinin sonu¬
(t w y finden vazgeçersiniz. Bu¬ cu iyidir. Ba ş ka insanların onu anladığını ve severek desteklediklerini gör -
ÎT r 1 nunla birlikte örüntülerle mek ve kendisinin de bunu hissetmesi onun iç in büyük bir deneyimdir.
mücadeleniz yine de man¬ | Ayrıca kendini artık o kadar yalnız hissetmemekte ve görevleriyle ç ok
tıklı olabilir, çünkü yaşa¬
daha iyi şekilde başa çıkmaktadır .
vr iUSy
mınızın bundan sonraki
& döneminde bu konuya ye¬
niden dönmeniz olasıdır.
Agresifaşırıtelaficiliğe yatkınsanız başa çıkma örüntülerinizle güçsüz¬
lüğünüzü itiraf etmeye kar şı çok iyi bir koruma sağlam sınızdır. Bunu
ış
değiştirmek istiyorsanız, kendinizi i sel olarak korumak amacıyla
ç
t
3Ş ka yollar bulmanız çok önemlidir. Her insan kendini koruyabilme
«ine ve zor durumlarda sığınabileceği güvenli bir yere ihtiya du
“ ” ç -
V
2
fj«erirseniz
U ne< en e
^ * bemen büyük planlar ı
yapmay n ve yine agresif örüntü
kendinizi mutlaka bağışlayın - burada konu, işleri mü-
164
165

Scanned by CamScanner
 ı
vco Ttmnsi

kcmmcl vekilde değiş tirmek değildir; önemli olan kikinin V,

Sa ğlıklı Yeti ş kin
ürerinde ısrarlı ve dü zenli ş ekilde çalış masıdır! 11 Modunu Güç lendirmek
Vaka örneği
Caroline S. ( Bkr . Bö lüm 4.3; Aqrent Ba ş a Çıkma Modu nedeniyi p k
* /
kavgaya kar ış mış ve polisle yüzy üre gelmi ş tir. Bu nedenle Ba ş a *r , „*
Modunu deri ştirmesi iç in bir ç ok iyi vardır ama ç evresine daha az
davranmayı denediğinde terk edilmi şlik ve ç aresizlik duyguların » " /
şekilde hisseder. Onun iç in önemli olan agresil tepkilerini "hemen" k ç n»
koyamayaca ğım kendine itiraf etmesidir.
a -
Caroline ba şkalarıyla Ba ş a Çıkma Modu ü zerine konu şmayı öÇrenir
.
Bu onun iç in durumdan çıkmanın yoludur. Stresli durumlarda sü rekli
olarak neles alır ve agreslt bir tepki için kendini haz ırladığını hisseder.
Zamanla böyle durumlarda şöyle demeyi (bazen sadece kendisine) öğ ¬ n u bölümü okurken dalın öııcc ifade ettiklerimizi tekrar ettiğimiz ız -
renmiş tir; “ Bir dakika sanırım yine agresyon geliyor. Bana netes almam Olcnimi edineceksiniz, öyledir de! Diğer median yönelik yaptı¬
için bir dakika ver!” Ç evresi bu değişime anla şılabilece ği gibi sevinç le tep¬ ğımız tüm alış tırma önerileri iç in Sa ğlıklı Yetişkin Modu hayati öneme
ki verir ve "sinirinin geç mesi" için ona severek zaman ve yer verirler. sahiptir. Artık biliyorsunuz: İncinmi ş Çocuk Modları teselli edilmeli ve
Zamanla bu iş i daha kolay halletmeye ba şlar. güçlendirilmclidir. Kızgın Ç ocuk Modlarına ihtiya ç larını uygun şekilde
dile getirmek iç in fırsat verilmelidir. Dürtilsel ve Şımarık Çocuk Mod
.
lan sınırlarına alış malı ve Ka çınma Modları azaltılmalıdır Cezalan¬
-
Ekte bulunan “ Ba şa Çıkma Modunu Değiş tirmek ” başlıklı Ç alışma
Ka ğıdı, Başa Çıkma Modunuzu adım adım azaltmanız için size destek dırıcı veya A şırı Talepkâr Modlar anık biraz daha sessiz olmayı öğren¬
olabilir! Hadi, gelecek hafta bununla başlayın! mek zorundadırlar! Tüm bu alış tırmalar, gelişme y öntemleri ve öneri¬
ler tabii ki kendilerine çıkış noktası olarak Sağlıklı Yetişkin Modunu
Bu bölümle Ba şa Çıkma Modlarınızın nereden geldiğini, hangi başa
almak zorundadırlar. Sağlıklı yeti şkin, İncinmiş çocuğu teselli eder.
çıkma mekanizmalarının sizde en önemli rolü oynadığını ve onlarıazalt
¬

Şımarık çocuğa sınırlar koyar. Ba ş a Çıkma Modları ve Ebeveyn Modları

mak için bu konuda ne gibi çalışmalar yapabileceğinizi umanz anla
¬

de pazarlık eder. Bö ylelikle hayatınız iç in planladığınız tüm değişiklik ¬

mış sınızdır. Belki başlangıç ta belirli durumlara Ba ş a Çıkma Modunuzda
olduğuna kıyasla daha fazla Sağlıklı Yetişkin Modu ile tepki göstermek
size biraz korkutucu gelebilir. Bu normaldirve eğer çalış maya devam eder
¬
ır
seniz genelde hızlı şekilde azalır! Gittikçe artan alış tırmalar ile sın
ho ş
larınızı ve ihtiyaçlarınızı daha açık şekilde ifade etmenin ne kadar
olduğunu fark edeceksiniz. Yakınlarınızdaki insanlara sizdeki de ğiş M İ 1
algılayıp algılayamadıklarını ve bunu nasıl buldukları nı sorun. Ba ş kala
ra
nndan gelen geri bildirimler kişinin kendi davranışlarını ve bu da
. '
nışlann başkalarına olan etkisi yansıtması açısından çok önemlidir
lerde Sağlıklı Yeti şkin Moduna merkez î bir rol düşer.
Sağlıklı Yetişkin Modunuzun görevi aynı zamanda ; hangi öncelik ¬
li koymak istediğinizi, en çok hangi değişiklikleri yapmak isrediği
-
tizi, ne kadar çok enerji yatırabilece
ğinizi ve kendinizi başarılı değişim
3 unları
için nasıl ödüllendirmek istediğinizi düşünmektir. Bu düşün-
e bile Sa ğ
hkh Yeti şkin Modu için önemli bir iş tir: Kendinizi Talepkâr
eveyn Modunun yapacağı gibi ok fazla zorlamayın. Disiplinsiz ço-
ç

166 167

Scanned by CamScanner
MOD TERAPISI J V J I I ft I r * i
I
\
* > n ü
- ,-
ji

koşullan
planlamayı, mevcut koşullardan en iyi sonucu elde etmeyi öğ-
in! Gerç ekçi
olmanın bir anlamı da hayatta daha iyi ve daha kötü
Sağlıklı Yetişkin Modu sınırlan korumak ve gerçekçi kalmak iç etmenizdir. Yaşamınızın her günü, her
modlarla pazarlık etmek zorundadır . in bu durumların olduğunu kabul modlar ınızımükemmel şekilde dengelemenizi
jiman ve her durumda
Aşağıdaki düşünceler hedefleriniz ve planlarınızı tespit . şamda iniş çıkışların olduğunu kabul edin -
bunlara ulaşmak için size yardımcı olabilirler.
etmek ve beklemek yanlış olur Ya
ihtiya ç ların ızı en yüksek düzeyde karşılamak için bunlara
tabii ki kendi
şekil verme konusunda ç al ış mal ıs ını z ama gerçekçi sınırlan kabul
Alınacak örnekler. Neyse ki, çoğu insanın hayatında kendine
Sağlıkl edin. Gerçekçi olman ın bir anlam ı da durumu değiş tirip değiştire¬
Yetişkin Modu için örnek alabileceği kişiler vardır Bu konuyu ı
. daha meyeceğinizi ö zenli ş ekilde tartman ızd ır. örneğin, yöneticinizle sü¬
önce Bölüm g’da ele almışı t k. Kim derdiniz olduğunda size
bartır ve sevgi dolu bakışlarla size bakar? Kendi ihtiyaç
kulak ka¬ rekli yaşadığınız anla ş mazl ı klar ı de ğiş tirmek istiyorsanız bunun
lanyla baş¬ sadece sizin elinizde olmad ığı n ı gö rebilirsiniz . Zira yöneticiniz o kadar
kalarının ilgi alanlarınıdengelemeyi gayet iyi başardığını
başka birisi var mı?
hissettiğiniz zor bir insand ı r ki, tü m çal ış anlar onunla anlaşmazlık yaşıyordun
Burada ger ç ek çi hedef daha ç ok y ö neticinize karşı sınırlan iyi belir ¬
.
Pek çok durumda bu gerçek bir kişidir Belkibir akraba
örneğin bit lemek veya başka bir iş aramak olacaktır.
.
teyze, büyükanne veya bir arkadaş Bazılarının b
öyle bir gerçek yalanı
yoktur. Daha çok masal ve film figürlerini Sağl
ıklıYetişkin Moduiçin Kendinize kar şı dürüst olmak. İnsanlar ç ok sıklıkla kendileri için
.
örnek olarak alırlar ve bu olabilir Önemli
olan bazen kendinize iyiliği¬ birçok değişim arzu ederler ama bununla birlikte değişim çok büyük
nizi isteyerek bakmanızı ve durumu gerçek
çi şekilde değerlendirme¬ gayret gerektirir, örneğin, öncesinde ak şam lisesini bitirmek zorun¬
nizi sağlayan içsel bir yol arkadaşınızın
olmadığınızın farkındaysanız ve bu kitaptaki
.
olmasıdır Böyle birine sahip daysanız, üniversite mezuniyeti isteğinize kavuşmanız uzun yıllar
alıştırmalar sizin için gerektirecektir. Daha sağlıklı yemek yemek, zayıflamak, sigarayıbırak¬
zorsa bir “ kaybeden değilsiniz! Böyle
” bir durumda Sağlıklı Yetişkin mak veya düzenli spor yapmak beden sağlığınıza hiç şüphesiz çok
Modunu güçlendirmek için bir terapistten yararlı olacakür. Bununla birlikte bunların yüksek gayret ve disipline
yardım almak iyi bir fikir
olabilir. bağlıolduğunu gö z önünde bulundurun. Bu amaçlara ancak gerçekten
.
Gerçekçi kalmak Yaşam motiveyseniz ve ç ok enerji yatırırsanız ulaşabilirsiniz. Bu konuda açık¬
mükemmel değildir, hiç kimse
değUdir ve muhtemelen mükemmel lığa kavuşmak sizi hayallere daldıran sabun köpüklerini patlatabilir.
siz de hiçbir zaman mükemmel olamayacak¬
sınız! Bu, Aynızamanda örneğin kronik şekilde hayal kırıklığına uğramış olmak
umutsuzluğa kapılmakiçin bir
de normaldir, önemli neden değildir ve son derece ve kendinden memnun olmamak da önemli temalardır.
olan bunu devamlıhatırlamanız, ökyü ünden
yıldızları almaya çal g z
ışmamanız veya günde Kendi ihtiyaçlarım ve başkalarının ihtiyaçlarını dengelemek. Bu
lük program 60 saat gerektiren bir gün¬
planlamamanızda Gerç
. kitabın tüm bölümlerinde konu, ihtiyaçlarınız ve bu ihtiyaçlarınızı gi¬
gözonunde ekçi olmak kendi elinde olanı
bulundurmak
ki olanaklarınız anlamına gelir, ki bu da sosyal çevre, mesle¬ dermeyi nasıl başaracağınız olmuş tur. Bunu yaparken her zaman
veya maddi önemli olan başka insanların da ihtiyaçları olduğunu, bizim özgürlü-
durumunuzu kapsar Hayatınıza yön veren
.
168
169

Scanned by CamScanner
 MOO TERAP İ S İ S « 11 it i •
^ v i o j ıj

ğümüzûn sın ırları n ı n başkaları n ı n özgürlüğü olduğunu

gö
bulundurmanı zdır. Genelde uzlaşma sağlan ır ve amacımı zönii '
mayı aramak olmalıdır.
z da UzL
Bazen insanlar en sonunda kendilerinin de ihtiyaç

önemli olan kişinin kendi iyiliğini düşünerek kontroll

ları
hamlarlar ve çevreleri buna alışkın olmadığı için çok şaşı olduğunu
rır. Burada , uuuu u.,,» . r
getirmekten vazgeçiyorsam* kapatı n ve içsel gö z ün üz ün ön ünde Saj
ü adımlar edin! Rahat edin , gö zlerinizi
ve çevreye de bu değişikliklere alışması için zaman atması
ettiğiniz bu durumun filmini izleyin.
bu güne kadar eş inizi onsuz tatile gideceğiniz
vermesidir, örneğin ı lıkl ı Yetişkin Modunda hareket
konusunda hiç “ şoke Bu, size okurken gülünç
gelebilir ama deneyin! Pek çoklan havai¬
etmediyseniz ” bu konuda birden hızlı değişiklik yapmayı gösterdikleri tepkilerini değiş¬
ine zamana yayarak yol alın. .. Eğer çevrenizdeki biri
n. Bunun yet¬ lerinde prova etmenin zor durumlarda
I
yardıma olduğunu anlanr.
liklere tepkili davranırsa önce biraz bekleyin - belki
yaptığınız değişik¬ ı tirmekte kendilerine şaşırtıcı şekilde
zamanla buna alışa. I
Alışmazsa, onunla konuşmak genellikle iyi bir çözüm
olabilir. Vaka ö rneği
. Judith çocukluğunda ailesiyle ter
¬
Somut olmak. Bazıları sıklıkla, yıllarca değişim yönünde
tam da belir¬ Judith P.’yi Böl ü m 2.1’den tan ıyorsunuz yerde "yeni” olmayı deneyımie -
li olmayan bir isteği kendileriyle taşır dururlar.
Bunlar şöyle olabilir: likte pek ç ok kez taşı nm ış ve gittiğ i her ış hisset¬
kendini s ıklı kla d ışlanm oldu¬
“ Daha bilinçli olmak istiyorum” , “ Daha dengeli
olmak istiyorum” veya I miştir Bunun sonucu olarak yetişkinken
. gibi bir duygusu
“ Kendime daha çok dikkat etmek istiyorum. ” miştir Di ğerlerinin kendisini orada istemediklerişekilde geri çekilmiştin
.
Bunlar aslında çok ya¬ ğunda (Cezaland ı rıcı Ebeveyn Modu) mutsuz
rarlı ve iyi hedeflerdir! Fakat kuşkusuz bunlar olduk a
ç belirsiz ve genel (İncinmiş Çocuk Modu). çok zor
ifadelerdir. Terapideki deneyimlerimiz göstermiştir ki: Hedeflerinizi normalde onun için
imgeleme alışt ı rması nda Judith kendisini şlar ından oluşan büy ük bir
ne kadar somut formüle ederseniz ve bu hedefler gerçek davranışınızın olan durumun içine sokar. Ü niversite arkada ve hayat dolu şekilde
sohbet
ne kadar yakınında bulunuyorsa , sizin de hedefleri başarılı şekilde ha¬ Qrubun bir masa çevresinde oturduğ unu rd 3 k 3l3n masaya tek
çok ken 3
yata geçirme şansınız da o edip, güld ü klerini imgeler. Normalde daha ğerlerinin masasına gider ve
kadar yüksek demektir! Aşağıdaki somlar ba şı na otururken , imgeleme al ış t ı rmas ı nda di onaylay ıp, bir
size örneğin “ daha bilinçli olmak istiyorum
” ifadesi için hedeflerinizi ğı n ı sorar . Diğerleri bunu .
kendisinin de oturup oturamayaca ederler
daha somut hale getirmenizde yardımcı olabilir: konuşmaya dahil
ba şka sandalye için yer açar ve onu da ş ur, imgeleme
bir durum olu
>• İnsanın daha bilinçli olması nasıl bir şeydir? ç de benzer Modunda nasıl
ğ l ı kl ı Yetişkin
Bit sonraki hafta ger ekten
ğ u ç Sa
yanı na oturur. Bunu
ı i in
>• Bilinçli davranan bir insan olarak kimi tanıyorum? Bu insan bunu alışt ı rması sayesinde hazı rlı kl oldu
ğ bilmekted ir ve diğerlerinin hisseder.
nas ı l yapıyor? Onun bilinçli davranmak istedi ini
gururlu ve mutlu
olduğunu nası l anlıyorum? Sard ığı için sonrası nda kendisini çok
^ Hangi durumda daha bilinçli
olmak istiyorum? Bu durumda ı 1
davransaydım, nasıl olurdu? Başkaları bunu nasıl anlardı?
Ekte bulunan “ Değiş

^
" başlıklı Çalışma Kağıdı öncelik
leme konusunda ve gimlerimüncel değişim olanakların ızın gerçekçi şe
değerlendirilmesi
konusunda yard ımcı olabilir. 171

Scanned by CamScanner
MOO TERAP İ S İ
Sa ğ l ı kl ı Yatt ı k , n Modu

Aktiviteler. Sağlıklı Yetişkin Modunu güç

lendirmek için hangi
larda ve hangi aktivitelerde bu modda olduğ durum- Öncelikle Sağl ıkl ı Yetiş kin Modunuza neden olan ve onu destek -
özellikle de kendi hakkın ı zda Sağlıklı Yetişkinunuzu bilmek önemlidir ltyen şeylerin bir
listesini yapı n. Olumlu aktiviteler listesi bu konuda
olduğu konusunda bir izleniminiz varsa, Modunuzun çok güçsîl bir teşvik sunabilir.
bunu saptamak
olabilir. Tam da bu durumda bilerek, isteyerek, bazen ZOt Yaptığın ı z listeyi ö rneğin gü zel şekilde yazabilir ve evinizin m ü m¬
planlı şekilde
melen Sağlıklı Yetişkin Modu içerisinde
çok iyi olur. Ne tür deneyimlerin Sağlıklı
olacağınız şeyleri muhte¬ inin oldu ğunca merkez î bir noktası nda veya odan ı zda bir yerde ko -
Yetişkin Moduna planlamak numland ı rabilirsiniz. Böylelikle liste gü n içinde m ü mkü n oldu ğunca
ceği konusunu daha iyi anlamak için aşağı ait olabile¬
da aktiviteleri iç
eren fazla karşın ıza çıkar. Eğer kendiniz hakkında olumlu yetiş kin faaliyet¬
görebilirsiniz. Bu listede Sağlıklı Yeti
şkin Moduna yol aç bir liste lerinden kolayl ıkla kaçı ndığın ız ı biliyorsan ız, ö nemli olan kendiniz
tiviteler içerir. abilecek ak¬ için bağlayıcı şeyler planlamaktı r. Buna karşın çoğunlukla Sağlıklı Ye¬
Aşağıdaki listede yer alanlar sizi Sağ tişkin Modu içindeyseniz yaşam ı n ız bü yü k olasılıkla bu tü r aktiviteleri
lıklı Yetişkin Moduna içeriyordun Aşağıdaki al ış tırmalar olasılı kla sizin için ola ğan olduk¬
getirebilir...
> Yeni bir şey öğrenmek.
• larından , çok büyük rol oynamazlar.
>• İyi bir arkadaşla hayatta neyin önemli olduğu
konuşmak. konusunda Davran ış deneyleri. Davranış deneyleri ile Böl ü m 7.2'deki Kızgın
>• Kendiniz için sorumluluk üstlenmek. Çocuk Modu ile tanış m ış tın ız. Bu deneyler size “ oyun oynarcasına”
sağlıklı yetiş kinle yakınlaş mak için fırsat verirler. Bazen Sağlıklı Yetiş¬
Spor yapmak . kin Moduna ö ncelikle “ sanki öyleymiş gibi" yaparak giriş yapmak iyi
Bir şeyi tamir etmek.
>• Her gün o gün neyi gerçekten de gü olabilir. Bu kişinin -aslında kendini hiç öyle hissetmese de- sağlıklı
zel yaptığınızı yazmak. yetiş kin gibi davranmak istediği somut bir durumu ele alması ile m ü m ¬
Gazete veya bir kitap okumak. kü ndü r (örneğin kendi ihtiyaçlarını belirtmek), örneğin kendine çok
Bedeniniz için iyi bir şey yapmak (yoga, v güvensiz ve ü rkek biri davranış deneyi olarak işyerinde ekip toplan¬
..
yemek . ) ücut bakamı ı, taze meyve
tısında sempatik bir iş arkadaşıyla “ havadan sudan konuş mayı” plan¬
Yeni bir yemek tarifini layabilir.
Bir hobinizle ilgilenmek
denemek.
.
Birine bir şey açıklamak veya Tabii ki davran ış deneyleri kişinin hangi davranışı değiş tirmek iste¬
bir şey yaparken yardım etmek. di ğine gö re farkl ıl ı k gösterir. “ Davran ış deneyi" başlıklı çal ış ma kağıd ı
Yapılacaklar”
ödüllendirmek.
listenizdeki bir şeyi halletmek ve sonrasında kendinizi ve vaka örneği bunların nasıl olabileceği konusunda size fikir verebilir.

'26 UZetmde kendin‘zde neleri sevdiğinizi anlatan bir kart :

yazmak

172 173

Mih

Scanned by CamScanner
 M O O T E R A Pİ S İ

S 41f » m I 10 İ t ) Ü , Af .
y ; JV

Vaka örneğ i

Mona K.’yı Bölüm 7'den tanıyorsunuz . sarhoş olmadığında müzik ve dansın daha ;ck îaıjm,
Kuvvetli bir Dûrtüsel
bulunmaktadır. Sıklıkla partilere gitmekte, ç ok
alkol
kullanmakta
Çocuk u
»
hnci o ak şam
. **
. Ertesi sabah utanacağı hiç r y ç aL
rfjrtaö idiğıni deneyimler
' bir önceki ak şamki davranışından çok qururbduvar , tvr -
^* !
ni erkeklerle korunmadan yatakta ve
ejitimi Dürtüsel Çocuk Modundaki bulmaktad ır. Mona'nm ûnivm inen sabah •<ar><3-
davranışı nedeniyle jire ödül o arak en sevdiğ kafede sütlü kahve ile ç ikolatalı kvjmttf
i
girmiştir. Ancak artık kayıp gitmemek
tidMona"üzerindeki kontrolünü geri
için Sağlıklı oldukça tehrl
Yetişkin
*
.
ısmarlar
'
lamıştır. Birkaç haftadır "baştan çı kazanmasının zorunlu olduğ &
Modunun, .
çıkmamıştır ama başka kmamak " için akşamları unu an¬
insanlarla iletişimi, hiç dışarıya
özlediğini hissetmektedir. Bir m ü ziğ
davranış deneyi yaparak i ve dans etmeyi Bu bölümde, genel bir bakış sunulmuş ve öncelikler koyan, gerçekçi
luluk arasında denge kurmayı eğlence ve
denemek ister. sorum¬ kalan, kendi ihtiya çlarını kabul eden ve başkalarının ihtiyaçlarıyla den¬
Bu amaçla küçük bir karta
Sağlıklı Yetişkin ge kuran Sağlıklı Yeti şkin Modu ve onun içinizdeki payı ele almratşnr.
Modu mesajlarınıyazan
Bu da olduk ça zor bir görevdir. Muhtemelen hiçbir insanın bunu ku¬
sursuz şekilde her zaman ger çekleş tirmesi beklenemez! Bununla bir¬
Safili TKona. Sinaçdan puntiele yine Sin teylen içmek likte hemen lıemen hiç Sağlıklı Yetişkin Moduna sahip olmadığınıza
ve tornatında çok ileni yitmek kuvvetli tekilde Suttun
dair bir duygunuz varsa, önemli olan bunu kabul etmenizdir - o zaman
çıkantdmak dunumunda olacaktın. dutken
Six Situ (Şema) Terapi Sağlıklı Yetişkin’in içinizdeki payını planlı şekilde inşa
içmit Sile oleun düntütel çocuğun ayağını kapıdan edip, güçlendirmeniz için size yardımcı olabilir.
duanı atmıt alacağını düetin. “Univcntitc eğ itimini !
Silinmeyi Satunmanm tenin için önemli olduğunu ve
tenin Söyle çıtyut pantılcn yapmaya panon olmad nı
ığı
katınla , Aynıca tana yeçmitteki dumanıtının teni
aktıkla Süyük teklikelene attığını katınlatmak
ittenim... "Kendini yutakta Solduğun tipten
yençekten de tenin denğin değil.
r~~~ .
Mona
muna, davran
davı ış
gitmeyi planlamıştır deneyi olarak üniversiteden bir kız arkadaşıyla
yabilmek için hiç
. Sağlıklı yetiş
içkiiçmemeyi kinin kontrolü elinde tutabilmesini sag
* ParjjV
Sağlıklı yetiş ve en geç saat 01.00’de evde olmayı 3
çantası
ceğini ö
kin mesajlarını
ndadır. Herhangi içeren kartı kendisine hatırlatma 0 fnas
biri
P
, '
nceden bir imgeleme ona alkol önerdiğinde buna nasıl tep
al ıştırmasında prova etmiş
tir.
>

174 175

Scanned by CamScanne
r
 _Ü Lİ
Ekler

Scanned by CamScanner
 lu Bak ış
Modlara Toplu
J
T) azen bu kadar çok mod arasında “ profesyoneller ” bile genel bakışı
-Dkaybedebilirler. Bu böl ü mde size bir kez daha tü m modlar
hakkında genel bir bakış sunmak ve tü m modları ortak bir resim içinde
toplamak amaçlanmış tı r. En sonda yer alan şekilden yararlanarak,
hangi modlar ı n sizde aktif olduğu ve aralarındaki ilintinin nasıl
işlediği konusunda kendiniz için bir özet çıkarabilirsiniz.

Çocuk Modları
Çocuk modları nda algılama ve davranışlar sıklıkla çocukçadır. Çok
kuvvetli ve yoğun duygular yaşıyorsak ve bunlar sadece içinde
bulunulan durumla açıklanam ıyorsa, çocuk modları aktiftir deriz. Bu,
sıkl ıkla yakınl ık veya otonomi gibi temel ihtiyaçlar karşılanmadığında
olur. Çocuk modları İncinmiş, Kızgın ve Mutlu Çocuk Modları olarak
üç ana başlık altında toplanabilir.

179

Scanned by CamS
canner
 ç
c
e
3Î ?
“ •S 3 Hif! Ill r
3
II J O“
r?
Is î; * 2
Hfi{ İl£
«
§
T T T
SÎ 2 » î
nmmmm lifli
I;s 3 eni if O
"E I Ü
mm »
|
î 2JR
% I
sf f r * m m P
öS fO M
-
o a 43
c 5

II # ; -o
c
i
« î î ın | *
m
WKmf i a f* m ifii
ı ı İ s
f
V »
fl i'I mu V

s i ?f i
* : IJİ İl
l’î|
fi iî ij!l |
fl
Ifiî ?*'
mr f

ru ?
- *
fiim -
5
I İS
-m
• ^T
0 m m!
ur
fitilî ımmniî! i î
ft5 İ
mt i l Iijî P îiii! r : '
fl fitili! sfi Hi
Ht Ilîllflil =
§ = -Z ?

§ a g. İ £ |
ili
= i= l Emm - * ; Hfi 5
s F> 5 i &
s: §. ;
ÎT
!!U!*!Si1 c
’ . 5• = -f fı fil 1
3
ıd î
3- |
f r
ş
U f? İ is li
1 "
^Çî s?
t 5
m -- ıt*!i| 1= 3= 0£H=
ili c H ; î- *
4
ti rp
iî a» s;-L s -
f l
?
$
ı *U

Scanned by CamScanner
v
MOD TERAPİSİ Ekler

Talepk âr Cezalandırıcı Teslim Olma Ka çınma A şırt Telafi

Ebeveyn Modu Ebeveyn Modu
Kişinin davranışlarıyla Bunlarla uğraşmak Ebeveyn Modunun
Bu mod Ö zerinde Talepk â r Modun mesajlarının Burada konu taleplerine tamamen
şudur...
CezalandırıcıModun hlç Talepkâr veya zorunda kalmamak
çalışırken ger ç ek çi ve kişiye yardımcı haklılığının olmadığı bit
Cezalandırıcı için duygu ve aykırı olarak davran -
hedef .- olacak ş ekilde değiştirilmesi. farkına varmak Bu n
. nı
ı Ebeveyn Moduna sorunlardan kaçınmak, mak; ba şkalarım
mümkün olduğuncamesajlar kontrol etmek,
azaltılmalıdır. "itaat etmesi."
buyurgan olmak
1 Bu modda ne
'
veya kendini onların
Yardımcı ve yardımcı >- Ebeveyn mesajının üzerinde görmek.
yardımcı olur? olmayan mesajlar arasında kökenini tanımlamak
ayrım yapmayı öğrenmek Kendini beğenmek
Mesajın ger ç eklik payını
Semboller, hatırlatma Bu mod >- Ho ş olmayan » Zor durumlardan
kartları, sevimli ve görevlerin kaçınmak A şırı kontrol
ve uygunluğunu kontrol canayakın insanlarla
kendini
> İlgi ç ekmek amaçlı
örne ğin g ö nüllü ş ekilde Bilgisayar
etmek iletişim yardımıyla davranmak
şuralarda üstlenilmesi oyunları, internet
>• Gerçekçi olan ve değişimi oyunları, TV vs. ile > Agresiflik
motive eden yeni mesajlar
cezalandırıcısesi
kısıtlamak
gö sterir. .. > Hayır"
a şırı saptırma -
> Ba şkalarını
geliştirmek diyememek
Kendini
ba şkalarına
-
> Alkol veya ilaçlar
aracılığıyla algının
manipüle etmek
Bunlara dikkat Başa Çıkma Modları: Ba ş a Çıkma Modları:
edin!. Sıklıkla ba şa çıkma Sıklıkla ba ş a çıkma
ba ğımlı yapmak
(bağımlılık)
buğulanması
Kendi kendine
modlarına ba şvurarak modlarına ba şvurarak coşkuyu arttırmak,
Ebeveyn Modlarından Ebeveyn Modlarından örn. yemek yemek,
.
ka ç maya ç alışırız Ne yazık kİ
.
ka ç maya çalışırız Ne yazık kİ porno tüketmek
bu, genel kural olarak sadece bu, genel kural olarak sade»
kısa vadede işe yarar . kısa vadede iş e yarar. Kaçınmacı davranışı A şırı telafiyi azaltmak,
Bu mod Teslim olmayı
üzerinde . azaltmak. Kaçınmayı Ebeveyn mesajlarını
azaltmak
ç alışırken Çatışmalara aşarak olumlu ele almayı, onlarla
Baş a Çı kma Modlar ı hedef ... tahammül etmeyi ve deneyimler uğra şmayı ve onları

Başa Çıkma Modları çoğ

kendi ihtiyaçlarını elde etmek . a şmayı öğrenmek,
unlukla insanların yaşamları boyunca geliş¬ tartmayı öğrenmek .
tirdikleri davranış örüntüleridir Kişi,
. -
> Avanta) ve dezavantajları tartmak
bunları duygusal yükve zor dene¬ Bu modda
yimlerle ba şedebilmek i ne yardımcı > Davranış deneyleri: Alternatif davranışı denemek
çin geliştirmiştir. Başa çıkmanın üç şekli vu- ur ? v Sabırlı olmak, Ba ş a Çıkma Modları yava ş değişir
dır: Teslim Olma, Kaçı
nma ve AşırıTelafi . °' ırıcı Ebeveyn
Cezalandırıcı Ebeveyn Cezaland
üıİî '
Y*edin!... Talepk âr Ebeveyn
Modu (“ Yaptıklarınla Modu ( "Beni zaten Modu ("Zayıflıklarını
dikkat
ba şkalarını memnun
...
etmelisin ")
hiç kimse yanında
.
istemiyor.. ") _
gö sterirsen herkes
senin nasıl bir zavallı
olduğunu anlar ")

Ekteki Çalışma Kağıdı“ son derece kişisel" modlannızı açık bir şekilde
gö ¬

ğ ı
lant lı olduğunu dü¬
rebilmenize yardımcı olabilir. Burada ilgUi modla ba
şündüğünüz ad, duygu, düşünce veya durumları not edebilirsiniz
.

182 i \ 183

Scanned by CamScanner
M O O T E R A P İ Sİ
Enler

-
Çalışma Ka ğıdı Modum Genel Bakış
Benim İncinmiş Çocuk Modum .
(S 1/2)
J
Sağlıklı Yetiş kin Modu
Yetişkin Modları Bu mod için ad
ım (Örne ğin: K üçük Usa): .
A Ba ? a Ç kma
' Median

<?> \ İtaat Etmek

i
fÜ
L> 'C
- /

Ka çınmak

Mutlu Çocuk Modu Ç ocuk Modları — (I) İncinmi ş Ç ocuk Modunda olduğumu nasıl anlarım?
> Tipik tetikleyiciler nelerdir ?
o o VV V* A Şirı Telafi
... :

> Bu modda tipik olarak hangi duygulara sahibim?

> Bu modda tipik olarak hangi düşüncelere sahibim?

>• Hangi anılar eşlik ediyor/tetikleniyor?

185

Scanned by CamScanner
MOD TERAPİ S İ
C»l r
*
Ç alış ma Kağıdı Benim İncinmi ş Ç ocuk Modum

> Bu modda tipik olarak bedenimde ne hissediyorum?

g j l l g! 11 Benim Kızgın / Dürt üsel Çocuk Modum (Ş, t /3)

Bu mod iç in adım
( örne ğin: Kızgın): .
S

> Bu modda tipik olarak nasıl davranıyorum?

-
s:

(1) Kızgın Çocuk Modunda olduğumu nasıl anlarım?

( 2 incinmiş Ç ocuk Modundayken sıkç a başka bir moda geçiyor > Tipik tetikleylcller nelerdir ?
(Örneğin: Kızgın Çocuk veya muyum?
bir Ba şa Çıkma Modu) Hangisine
?

>- Bu modda tipik olarak hangi duygulara sahibim?

(3) İncinmi ş Ç ocuk
Modundayken neye ihtiyacım var ? Hangi gereksinimim
var?

> Bu modda tipik olarak hangi düşüncelere sahibim?

141
S"few"'*'"’
> Hangi anılar eşlik edlyor/tetiklenlyor ?

186 187

Scanned by CamScanner
 Cfctir

Çal ı nma Ka ğı d ı Benim Kızgı n / D ü rt üsel Çocuk Modum

Benim K ızg ı n / D ü rt ü sel Çocuk Modum (Ş, 3/3)

V Bu modda tipik olarak bedenimde ne hissediyorum

?
dezavantajlar var mı? Hangileri?
(5) Bu modda iken avantaj ve

Avantajlar j Dezavantajlar

> Bu modda tipik olarak nasıl davran ıyorum? kısa vadeli

(2 K ızg ı n Ç ocuk Modundayken sı k ça başka bir moda geçiyor muyum l

?
( Ö rne ğin: incinmiş Ç ocuk) Hangisine?

i Uzun vadeli

I
1
(3) K ızg ı n Ç ocuk Modundayken neye ihtiyac ı m var? Hangi gereksinimim var)
'

I
( 4) Ger çek ihtiyac ı m davran ışı m sayesinde ger çekleşiyor mu?
(Ö rne ğ in: Sayg ı ihtiyac ı.)

l
! 189

L
V'
_ -
-î
188
J rOLT

r
Scanned by CamScanne
 Ekler

Ç at ışma Ka ğıd ı ,
Banim Ba şar Odakl ı Talepk â r Ebeveyn

Bu mod işin ad ı m (ö rne ğin: Ç al ış an ): .

^:. IS. lto Benim Başar ı Odaklı Talepk â r Ebeveyn Modum .
(S 2/ 2)

> Bu modda tipik olarak hangi d üşü ncelere

sahibim?
mBa
m m
ST
" I

> Hangi an ı lar eşlik ediyor / tetikleniyor?

öncelikle Ebeveyn Modunuzdan çıkan mesajlar ı not

bunlar ı ka ğıt ü zerinde q ö rmek hiç de kolay değ .
edin Şurası kesin ki;
Ebeveyn Modunuzu mü mk ü n olduğunca iyi
.
ildir Ancak kuşkusuz ki;
tanımanız onunla mücadele
etmek için önemlidir.
> Bu modda tipik olarak nasıl davranıyorum?

Başar ı Odaklı Talepkâr Ebeveyn Modumun Mesajlar

ı:
önce
(2) Hangi mod benim Ba şar ı Odakl ı Talepk âr Ebeveyn Modumdan
\ beliriyor? (ö rneğin:incinebilir Çocuk veya Talepk â r Moddan
\ Cezalandır ıcı Mod'a)
1
(1) Başar ıOdaklı Talepkâ r Ebeveyn Modunda oldu ğ umu nasıl
anlar ım?
ı
Tipik tetikleylcller nelerdir?
I
ı (3) Baş ar ı Odakl ı Talepk â r Ebeveyn Modundayken
Hangi gereksinimim var?
neye ihtiyac ı m var?

>- Bu modda tipik olarak hangi duygulara sahibim?

‘
şılan ıyor mu?
(4) Davran ışım sayesinde temel ihtiyacım kar

(5) Bu modun g üvende olmak hissime

ne etkisi var?

/ 1.
\9\

190
.

r
Scanned by CamScanne
MOD TERAP İ S İ
Ekler

Ç alışma Ka ğıdı Benim Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn Modum

Benim Duygu Odaktı Talepk âr Ebeveyn Modum ( S. 2/2 )

Bu mod iç in adım (örne ğin: Süper Dadı): .

>. Bu modda tipik olarak

hangi düşüncelere sahibim?

> Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn Modunun mesajları bana

geçmişimdeki hangi kişiyi hatırlatıyor ? Hangi anılar eşlik
ediyor/ tetikleniyor ?
Öncelikle Ebeveyn Modunuzdan çıkan
mesajları not edin. Ş
bunları kağıt üzerinde görmek hiç de kolay değ urası
ildir. Ancak kuş kesin ki'-
tanımanız onunla kusuz ki;
Ebeveyn Modunuzu mümkün olduğunca iyi
etmek için önemlidir. mücadele >- Bu modda tipik olarak nasıl davranıyorum?
Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn
Modumun Mesajları:
( 2) Hangi mod benim Duygu Odaklı Talepk â r Ebeveyn Modumdan ö nce
beliriyor ? (Örne ğin: incinebilir Ç ocuk veya Talepk âr Moddan
Cezalandırıcı Mod’a)

(3) Duygu Odaklı Talepk âr Ebeveyn Modundayken neye ihtiyacım var ?

Hangi gereksinimim var ?

> Bu modda tipik olarak

hangi duygulara
sahibim? ( 4) Davranışım sayesinde temel ihtiyacım kar şılanıyor mu?

( 5) Bu modun güvende olmak hissime ne etkisi var ?

192 193

Scanned by CamScanner
 MOD TERAP İ S İ
tHIer

Çalış ma Ka ğıdı Benim Cezalandırıcı Ebeveyn Modum

« VîTI Benim Cezalandırıcı Ebeveyn Modum (S. 212 )

Bu mod İç in adım ( örneğin: "Engizisyon Mahkemesi Üyesi").

>. Bu modda tipik olarak
hangi düşüncelere sahibim?

S
Ji > Cezalandırıcı Ebeveyn Modunun mesajları bana geçmişimdeki
hangi kişiyi hatırlatıyor ? Hangi anılar e şlik ediyor/ tetikleniyor?
öncelikle Ebeveyn Modunuzdan çıkan mesajlar
ı not edin Ş.
bunları kağıt üzerinde görmek hiç de kolay urası
değildir. Ancak ku kesin k -
Ebeveyn Modunuzu mümkün olduğunca şkusuz '
iyi tanımanız kr > Bu modda tipik olarak nasıl davranıyorum?
etmek için önemlidir. onunla mücadele

Cezalandırıcı Ebeveyn Modumun Mesajlar

ı:
(2) Hangi mod benim Cezalandırıcı Ebeveyn Modumdan önce beliriyor ?
(Örne ğin: İncinebilir Ç ocuk veya Talepk âr Moddan Cezalandırıcı Mod'a)

(1) Cezalandırıcı
Ebeveyn Modunda olduğumu
>- Tipik tetlkleyicller nelerdir? nasıl anlarım? Cezalancıdırıcı Ebeveyn Modundayken neye ihtiyacım var ? Hangi
(3)
gereksinimim var?

( 4) Davranışım sayesinde temel ihtiyacım kar şılanıyor mu?

Bu modda tipik olarak
hangi duygulara
sahibim?
( 5) Bu modun güvende olmak hissime ne etkisi var?

194 195

Scanned by CamScanner
M O D TERAPİ S İ
Ekler

Ç alışma Ka ğıdı Benim Mutlu Ç ocuk Modum

-
Benim Başa Çıkma Modum Teslim Olma

Bu mod için adım (örne ğin: Ne şeli Mimi): .

Mimi ç ocukluk d ö nemi lakabıdır
c î
n >
-
ı
TO
**
r= m s
s 5t

t»
m
ıa E 9

>

Mutlu Ç ocuk Modunda olduğumu nasıl anlarım?

> Beni Mutlu Çocuk Moduna qetiren tipik durumlar i
nelerdir ?
Hangi insanlar, aktiviteler veya ç evreler tetikleyicidir
? i
IEİB
Bu modda tipik olarak hangi duygulara
sahibim?
tin »
£ 5 "© O
>

>• Bu modda tipik olarak hangi düşüncelere sahibim? S

1
I
Hangi anılar e şlik ediyor/tetikleniyor
? i
TO

£
Bu modda tipik olarak
bedenimde ne hissediyorum?
o 1
1
:0

Bu modda tipik olarak nas

I
ıl davranıyorum? 5
i S
£
r\i

197
196

Scanned by CamScanner
 w3
Benim Ka çınma Tipik Durumlar Niye ba ş ka türlü de ğil Ka çınmamın I
O
örüntülerlm de bö yle Nedenl/K ökenl
m
davranıyorum? nedir? XI

%
(/
>
Durmaks ız ı n di ğer İş yerinde ba ş arı ve Bö ylece dostluk ve Annem her zaman
ft
insanlara haksı z ç abalarımın kıymetinin yardım alıyorum . babamla ne kadar OT
davranış lar konusunda bilinmediğini Sonrasında kabul mutsuz olduğu
ş ikayet ediyorum. hissettiğim edildiğimi ve bana konusunda bana
z.
Bö ylelikle çat ış ma durumlar.Partnerlm açındığını ağlardı Bu, benim
. CD
ve değişimden davranışımdan mem¬ hissediyorum . İçin ç ok a ğır bir yükt ü o!
kaçınıyorum . nun olmadığında. ama daha sonra
rahatlamış ş ekilde
iliş kisini devam
Co ettirebiliyordu .
03 ¥
(Kaçınma için Model) Q.

<2

&
§

OT

=L
OT
O»
"
i
Q
7C

3 ¥
kO o.

Scanned by CamScanner
ro
- m

>%

I
 MOD TERAPİSİ Eklf r

Ç al ış ma Ka ğı d ı Benim Ba ş a Çı kma Modum • A şı r ı Telaflclllk BffM Benim Sa ğl ı kl ı Yetişkin Modum

ı m:
2 9 Bu mod i çin ad
ı» E •£
( D Sa ğ l ı kl ı Yetiş kin Modunda bulundu ğ umu nası l anl ıyorum?
İN
£ 2s
=
D 'o *
&
>• Bu modda tipik olarak hangi duygulara sahibim?
o

:E > Bu modda tipik olarak hangi d üşü ncelere sahibim?

=
> > «î
D *
o c
> Bu modda tipik olarak bedenimde ne hissediyorum?
S
jO
£

—
5
O'

xi2 •
o
C
JO
O
> Bu modda tipik olarak nas ı l davran ı yorum?

p»
OJ 3a ( 2) Sa ğ l ı kl ı Yetiş kin Modundaki davran ışı m do ğ rultusunda ilgili durumdaki
1 1S :3
temel ihtiyac ı m kar şı lan ıyor mu?
Ş fesg
§- *T D
oSS.S

ö
.s= ö
2 c
>•
(/
S (3) Bu modun g ü vende olmak hissime ne etkisi var?
J2* S
C T3 5 o
o
İ2
2
i

s i= öl .si ls5.
•
s.2 2
o 2 £0
m >
i
%! 5
â s i!
U
ro 2
52 2 »O
o 5 oT QJ
2
N b jü < £

200 201

Lv*
BMSiiHP .IIB il . III I âmk
^

Scanned by CamScanner
M O D T E R A PİSİ

EH
' »
*
beveyn Mesajlarım Tanımlamak

Mesajları

, ».
Cezalandırıcı Bu mesajın T
"

^satr
Bu mesaj beni
vtya Talepk ör k ökeni nedir ? bugün bile j
mesı "
Ebeveyn Modu ne kadar kuvvetli I tbeveyn Mesa|ı
Jlyoqraflk k ökan
Mesajı ş ekilde etkiliyor?
(0 = artık hiç akt v oluyor
etkili de ğil,
* ?
0)
100= ç ok kuvvetli)
"Sadece kendisi

^^
Annem her zaman, Bugünk ü
İçin bir şey yapan
.
egoisttir "
herkes iç in kendini 87
kurban etti. ( Model
anlamı: imebhTlp
kvk ğördûğüme.
'

(2)
Alarak Öğrenmek)
Bana her zaman bir elbise
iyi bir annenin wya kendime
ç ocukları iç in Ayıracağım
her ş eyi yapt ığını birka ç saat. <3 >
söyledi . I

( 4)

(5)

l (6)

(7 )

( 8)

(9)

202

Lk 203

Scanned by CamScanner
 Ekler

M O O T E R A Pİ S İ

ve Eksi üstesi
Çalışma Kağıdı Ebeveyn Mesajına Karşı Çıkmak

Dezavantajlar
Burada, Ebeveyn Moduna kar şı çıkmak konusunda alış tırma yapabilirsiniz H at , Modu
Avantajlar
Başa Çıkma
i farklı dönemlerinde kazandığınız önemli deneyimleri sıralayın. Bunlar Ebe / ni2ln

dunuzun haksız olduğunu gö stermelidir. Sizin için önemli olan insanların d k es - ' ^° Kendi Ba ş a Çıkma
nlik. Stilim:
le Ebeveyn Modunuza karşı çıkan ifadelerini kaydetmelisiniz. '
Benim Talepk âr veya
Cezalandırıcı Ebeveyn
Modu mun Mesajı
Hayatımın farklı dönemlerinden
Ebeveyn Modumun haksız dlduğunu
kanıtlayan deneyimler
"
—
'

Kendi Ba şa Çıkma
Stilim:

Kendi Ba ş a Çıkma
Stilim:

Kendi Ba ş a Çıkma
Stilim:

Kendi Ba ş a Çıkma
Stilim:

205
204

Scanned by CamScanner
 M O O T E R A PİS İ
Ekler

Çalışma Ka ğıdı Artı ve Eksi Listesi

Değiş tirdiklerim

Gelecek hafta Ba ş a Çıkma Modunda yapılacak değişiklikler:

Neyi de ğiştirmek İstiyorum? (1) (2) (3)
Ş u durumda Ba ş a Çıkma Modumu de ğiş tirmek istiyorum:
Bu de ği şiklik benim İç in ne kadar önemli?
O =hiç önemli değil,
100 = ç ok önemli.

Bir değişim benim İç in ne kadar ger ç ek çi,

Şu ana kadar her zaman şö yle davrandım (Ba ş a Çıkma Modu): bir ba şka deyişle değiş ime olan etkimin
büyüklüğü nedir ?
O = hiç etkim yok,
100= sadece benim elimde.

Değişim konusundaki motivasyonumu

nasıl değ erlendiriyorum?
Bunu de ğiş tirmek istiyorum çünk ü... ( Ba ş a Çıkma Modunun dezavantajları) - O =hiç motivasyon yok,
100 = ç ok y üksek motivasyon.

Bu konu iç in ç aba gö stermeye ne kadar

hazırım?
O =hiç hazır de ğilim,
100 = ç ok yüksek hazırlılık.
Sa ğlıklı Ebeveyn Modum bunun yerine şö yle davranmak istiyor:
Bu amacı gerç ekleş tirmek İç in neye
ihtiyacım var ?

Amacımı gerektiğinde daha somut hale

Ba ş ar ıl ı bir de ğ i ş im iç in kendimi ş u ş ekilde ö d üllendiriyorum:

getirmek veya daha küçük ara amaçlara
bölmek İç in ne gereklidir? ?
Bu değişiklik ba şka hangi kişileri etkiler ?
Bu değişim bu kişiler İç in hangi sonuç ları
yaratır ?

206 207

A .
.
JSL
.4
!

Scanned by CamSca
nner
 MOD TERAP İ Sİ

( S. 2/2 )

II _Ç alışma Ka ğıdı Davranış Deneyi

Hangi durumda Sa ğlıklı Yetişkin Modumun davranışlarımı belirlemesini Kendisi iğin önemii
cesaretlendirici?
Davranış Deneyi

olduğum bir insan beni bu konu

. .
hakk nda nas l

Tam olarak nasıl davranmak istiyorum? istiyorum?

I Kendimi davranış deneyi için nasıl ödüllendirmek

Bugüne kadar bu konuda hangi modlar sorunluydu?

*
CD
Iff S?
Sağlıklı Ebeveyn Modum bunun yerine şö yle
davranmak istiyor:
I
4
ilgili durumda bana ne amacımı hatı
(Örneğin posta rlatabilir?
kartı, pantalon cebinde
taşman bir sembol,
hedefime ulaştığımın imgelenmesi.)

208
209

Scanned by CamScanner
 Terimler S ö zl üğü

Algıda Seçicilik: Kişinin dikkatini sadece olumsuz şeylerin çekmesi.

Ayrıca nö tr olaylar sı kl ıkla olumsuz olarak yorumlanır. Bir baş ka
deyişle “ yaln ızca tek bir fikre saplanma, diğer yanları gö rememe
eğilimi ” . Ö rnek olarak 50 kişinin ilgiyle dinlediği konferansı son
sıradaki iki kişi aralarında konuşarak dinlememektedir. Konuşmacı
bu yü zden hiç kimsenin kendi konuş masıyla ilgilenmediğini d üşü¬
n ü yorsa , bu algıda seçiciliktir. Zira onu ilgiyle dinleyen 50 kişiyi yok
saymaktadır.
Başa Çı kma: Başa çıkma, kişiye zor gelen bir olay veya hayat dönemi¬
nin ele al ınma şeklini tarif eder. Başa çıkma stratejileri işlevsel veya
uyum bozucu olabilir. İşlevsel başa çıkma , bir sorunun uzun vadeli,
s ü rd ü rü lebilir çöz ü m ü ne işaret ederken ; uyum bozucu başa çıkma
sıkl ıkla sadece kısa vadeli olarak rahatlatıcı olarak etki eder ve uzun
vadede problemin hayatta kalmas ına yol açar.
Duygu Durumsal: Duygular için kullanılan bir baş ka terimdir. Duygu
Durumsal ile güçl ü duyularla belirli öl çüde veya güçl ü şekilde ilin ¬
tili ve duygusal heyecanın eşlik ettiği tü m yaşantılar ve davranış şe¬
killeri anlaşılı r.
Duygu Köpr üs ü: G ü ncel bir durum ile geçmiş te bugü nkü ne benzeyen
bir hissin yaşandığı durum arası nda varolan çağrışımsal bağlantıya

211

Scanned by CamScanner
 T e r i m l e r S ö z l ü iJO
MOD TERAPİS İ
,
ş tepkisel hisleri tanımlar. Bunlar; utanma-
denir. Burada önemli olan bu iki durum arası nda içerik olarak i lenen
ramsal olarak luluk, gurur vs. olabilir. Diğer taraftan bu, psikote
ben
zerlik olması değildir, önemli olan duyguların benzerliğidir,
neğin, karşın ı zdaki kişinin soğuk sesi eğer sizi paniğe yöneltiyorsa
t
ö kıskançlık , suç ımlar: özdeki duygu ile ön
plandaki duygu
rapideki şu fenomeni tan eşine kızgın olarak ileri geri konuşup
bu size baban ı zın sinir krizi geç irmeden önceki sesini hatı !
farkl ıdır, örneğin bir durum sözkonusu olabilir. Bu kişi kendine
insan ,
rla
nyorsa -, burada bir duygu durum köprüsü bulunur. yle bir
küfrediyorsa bö altındaki” mutsuzluğu hissedecek
¬
Ebeveynleşme: Ebeveyn ve çocuk arasında rol değişimini tanı mlar. gelip sakinleştiğinde öfkenin
“

olurken ebeveynler, ebeveyn işlevlerini yeterince yerine getirmezler

Bu
ve çocuğa uygun olmayan , kaldı rabileceğinden daha a ğır
bir
“ ebeveyn-rolü” yüklerler. Böyle bir durumda çocuk, örneğ
in diğer
aile üyelerinin bakım ını sağlar oysa kendi böyle bir şey için çok kü ¬
çük ve gençtir.
Güçlendirici (pekiştireç): Belirli bir davranış sonucu olarak ortaya çı¬
kan hoş bir duyguyu tan ımlar. Böylece bu davranış ödüllendirilmiş
olur ve bu davranışı n gelecekte yeniden ortaya çıkma olasılığı yük¬
selir. Örneğin küçük bir çocuk çok sinirlendiğinde çikolata alıyor¬
sa, daha sonra da can ı çikolata istediğinde aşırı öfke patlamas ı gös¬
termesi olasıdır.
Hiddet: Bu duygular kuvvetli heyecan ve dürtüsel davranışlarla beraber
gelir, örneğin öfke, sinir veya karşı gelme.
Histrionik Kişilik Bozukluğu: Histrionik kişilik bozukluğu teatrel ve
ü zerine dikkat toplamak isteyen davran ış la tarif edilir. Bu rahat¬
sı zlığa sahip kişiler sıkl ı kla ölçüsü z şekilde baştan çıkarıcı veya pro -
vokatif davranış gösterirler. Kendilerini ölçüs üz şekilde abartılı
gösterirler, kolay etki altında kal ırlar ve duyguları n ı h ı zl ı değişen ve
dramatik bir şekilde ifade ederler.
İhtiyaçlar: İhtiyaçlar bir eksiklik durumunu gidermek ve istenen bit
duruma erişmek çabasıyla ilintili olan dürtü ve gerilimin bir başka
ifadesidir. (İhtiyaç Karşılama)
ikincil Duygu: İkincil (veya sosyal) duygu bir taraftan zamansal olarak
temel duygudan biraz daha geç ortaya
çıkan, kişi tarafından kav
212
tir. Bu durumda mutsuzluk
ikincil duygu olan öfke tarafından üzeri
örtülen birincil duygudur.
ve belirlemek konusunda kor¬
Histerik: Histerik kişilik , karar vermek
atışma içindedir. Her
ku ile tutunma ve destek isteği aras ı nda bir ç
olayların gö¬
zaman yeni fikirler peşindedir. Burada önemli olan
beğinde bulunmaktır. Histerik kişilik günümüzde biraz değiştiril¬
kişilik bozuklu ğu
miş teşhis ölçütlerine göre genellikle histrionik
olarak tarif edilir.
Mobbing: Mobbing , (İngilizce ‘to mob’ = laf atmak , saldı rmak ) diğer
insanlara devamlı veya tekrarlanan şekilde düzenli olarak eziyet et¬
mek , korkutmak ve ruhsal olarak yaralamak anlamı na gelir. Bu ,
örnek olarak -, okulda , işyerinde , bir spor kulübünde veya internette
olabilir. Mobbing, kurbanının sağlığını ve aynı zamanda işyerinde-
ki , özel hayattaki durumunu olumsuz etkiler.
Model Alarak öğrenme: Model alarak öğrenme , kişinin başkaları nda
gördüğü ve belirli ölçüde “ kopya çektiği” , yeni davranış şekilleri öğ¬
l rendiği bir öğrenme sürecini ifade eder. Model alarak öğrenme hem
isteyerek (örneğin sporda teknik direktörü n yaptığı hareketleri tek¬
rarlamak) hem de istemeden (örneğin “ kötü örnekler” ) olabilir.
Oyalanma: Oyalanma , gerekli ama hoş olmayan işleri halletmek ye¬
rine, sürekli olarak erteleme davranışını tan ı mlar.
Problemli Davranış: Problemli davranış , k ısa vadede hoş olan ama
uzun vadede çeşitli hayat böl ümlerini tehlikeye sokan davranış
örüntüsüdür. Tipik problemli davran ış şekilleri ö rneğin; sigara iç-
-
213

Scanned by CamScanner
 -
MOO t t « » r l Sİ

ırırk veya çok yemek yemektir - bu kısa vadede keyif Kaynak ç a

-
getirir ama urun vadede r orunlar olu ş ur (haftalıklar.
Vi'^ *“
Sosyalİlişkilerde Denge: Sosyal psikolojide insanların
ni nasıl ya şadıklarıve biçimlendirdikleri incelenir.
,
sovpl v.v, _
YapUanl
malar bir insanın ilişkiye katkısıkonusunda (Örneğin
tine ne kadar katılım sa ğlanıyor) kendi katkılarının
sistematik olarak abarttığını gö stermi ş tir. Bu
yaklaşık yüzde 50’dir. örneğin siz bunları okurken
^!
ortak n v
payım opf,
abartma oram
“ kendi ilişkimde yüzde
spontan şekil»
65-75 arasınıben hallediyorum* diye duy ",
,
nüyorsanız; objektif bakıldığında büyük olasılıkla
yüzde 50'dir.
ilişkiye katkı
m,
Bu genel bir kuraldır ve her durum için geçerli
olmak zorunda .. . .
Amtz A S, van G«nd«r»ıı H ( 2010 Schemı
)
.
.
tberjplv bei 3ordtrUn«
.
-
.
değildir Bununla birlikte, ç ok sıklıkla geçerlidir Bu
. PtnOnlIch HeltutOrunq W»lnh»ım: Boltz
ve tanımak bir ilişkinin mutluluğu için çok yararlıd
ır.
kuralıbilmek .. .. . .,
Fydrlch T , R»nn»b rq B , Scfımltz B S Wlttchen H U. (1997)
* -
. .- .
Struklurlertei Kllnlnchm Interview t ür DSM IV , ACM II:
Temel Duygu:Temel duygu bir uyarısonrası ilk ö .
Penönlichkeltut örunrıen GOttlnqtn, Hoqrefe. *
taya çıkan duyguya işaret eder. Bunlar; sevinç, ü
nce ve doğrudan or ¬
züntü, korku, öfke, . . . .
Jacob G. E Amtz A. ( 2011) Schemjtherjple İ n der Primi We»nf) m:
* . *
.
şaşma ve iğrenme olabilir Diğer taraftan .
Beltz

Tetikleme: Durumu başlatmak.

psikoterapide problemli
durumun “ gerçek" içeriği temel duygu ile adlandırılır
.
.
.
Younq, J. £., Klovko, S ( 2006). Seln Leben neu erlinden. Ra Jerborn;
Junlermann.
Younq, J„Klosko, J S, W«ishı .. .
< ır M. ( 2008 ) Scnemjtnerjp ı e. Piderborn:
-
Junlermann.
Tükenmişlik (Burnout): Tükenmişlik ki
şinin çeşitli nedenlerle geliş¬
tirdiği; yorgunluk, bitkinlik ve tüketilmi
şlikle ilişkili olan rahat
.
sızlıktır Kişinin kendini iyi
hissetmesini, sosyal hayannı ve iş
¬

yaşamındaki verimini azaltır .

Uyum Bozucu:Bfa. Başa Çıkma

\ 214
i
215

Scanned by CamScanner
 MOD İTUAPİÜİ! DİOl l? / 01 I AftOAM Oil Ml K

Ya ş am öı iiıı tiilı- ı liil anlnmak /< • ılulJİş Hf ı m» k

Ş ema leiajii ' yi Itsioul alan Mı l' eiıilliıb yanlını klMM

Vi < ficin, o / ham, ulam,, jia / ılk , lıd /ıin, MsfjfMifmd ı,ı ^ M M « > ,11k
ıluygulaıı. . hu duyunla / t| / < - fnui lıl' tjbH / ht Iht ı r ‘nl? ık ı ^ u # M
ı juyıjuloin ( a lliyuı, ıı lo ı
' - #

' ^ ^ MlhlâMİa /ı fmlâ / Kl/ı / fuimuı / Mr

mutunu/ ?
I Imİ / fJfch l'|! ri|ı, yunıâ Ifc / ahl MMJ MuUMi Of
’/^ i

alan İm Mıhına yanlım Hinimi hu yaM ımıu Im / Mı m» / »ı v mn.

ni / l afi' nY i / ll Ull \ l( yill (
^
\ il \ nlhA hfyhi / Ull Ihadf / r ı' r » 1 / . . .. #

rin l Mılm ıni milama , hımla / ın uiinliık / n , m , hru / u / no Ur . ^

^ ^
olhlı. l İlil II ) / OİI- M / O / jtî / ji l/ dilii /l / o Ml/ Jlhl / I 'I ' > 1 1 » İ / i I, . ı . f / ı '
/ »ı / f o jrjlo / hrtHır
/
^ ^ .

" Mt ıf İ İ P İ t ıf ı l ı ! / / d / illini ı hı . ı / / • ı fu / t p ıi ı ı m ı / ( t
‘ im , u
llf ı hd UllIni hl ' i / nhftttl l hi i > ll
^ '

m
M
ten
11 jj HH
|/;ı fcC* ı«l Jf 1
^ *

Scanned by CamScanner