Çift Kayıtlı Muhasebe Sistemi

Çift kayıtlı muhasebe sisteminin temel özelliği, bir işlemin bir hesabın alacaklı veya borçlu kısmına
kaydedildikten başka bir hesabın ters yanına kaydedilerek denkleştirilmesidir. Yani, bir uluslararası işlem aynı
miktarda olmak üzere bir kez borçlu, bir kez de alacaklı olarak kaydedilmektedir.

Bunun nedeni uluslararası işlemlerde görülen ikililik özelliği ile alakalıdır.

Örnekler üzerinden konunun anlaşılmasını sağlayalım.

Cari işlemlerde ve sermaye işlemlerinde ülke açısından döviz girişi (alacak hakkı) doğuran işlemler alacaklı
işlemler olarak aktif kısma, döviz çıkışı (borç) doğuran işlemler ise pasif kısma kaydedilir.

Ancak resmi rezervler hesabında uygulama bunun tersi olmaktadır. Denkleştirme amacıyla ülkeye döviz girişi
(kısa süreli borçlanma) pasif, döviz çıkışı (kısa süreli borçlarda azalma) ise aktif işlem olarak
muhasebeleştirilir.

Örnek 1: Bir Türk ihracatçısı ABD’ye 1000$ tutarında bir ihracat yapmıştır. Satış bedeli döviz olarak
ödenmiştir.

İşlem Aktif (alacak) Pasif (borç)

Mal İhracatı 1000 -
Döviz Girişi - 1000

İhracat yabancılar üzerinde bir alacak hakkı doğurduğu için mal ticaretinin aktif kısmına kaydedilir. Ülkeye
döviz girişi ise döviz hesabının borçlu kısmında yer alır.

Örnek 2: Bir Türk ithalatçı Almanya’dan 5000$ lık makine ithal etmiştir ve karşılığında ihracatçının çektiği
vadeli bir poliçeyi kabul etmiştir.

İşlem Aktif (alacak) Pasif (borç)

Mal İthalatı - 5000
Kısa Süreli Sermaye Girişi 5000 -

İthalat ülkede yerleşik kişiler için bir borç işlemidir. Poliçe ile ödeme ise vadeli bir satış işlemidir. Bu nedenle
ülkeye bu miktar kısa süreli sermaye girmiştir. Bu alacak işlemidir.

Örnek 3: Bir yabancı turist Türkiye’de 500$ bozdurmuştur.

İşlem Aktif (alacak) Pasif (borç)

Turizm Geliri 500 -
Döviz Girişi - 500

Yabancı turistlerin ülkeyi ziyareti aynen mal ihracatı gibi ülke açısından bir alacak işlemi doğurmaktadır. Döviz
girdisi ise borçlu bir işlem olarak kaydedilir.

Örnek 4: Türk Kızılayı Kosova’ya yardım olarak 3000 dolar tutarında bir gıda bağışı yapmıştır.

İşlem Aktif (alacak) Pasif (borç)

Gönderilen Tek Yanlı Transfer - 3000
Mal ihracatı 3000 -
Tek taraflı transferler karşılıksız olarak yapılır. Yapılan yardımlar Türkiye açısından bir borç işlemidir. Bu
nedenle, tek yanlı transferler hesabının borçlu kısmına kaydedilirler. Yardım mal şeklinde olduğu için ihracat
hesabının alacaklı kısmına da yazılarak denkleştirilir.

Örnek 5: Bir Amerikalı yatırımcı aracı kuruluş kanalıyla İMKB’den 2000$ tutarında hisse senedi satın almış
ve karşılığını New York Bankası üzerine çektiği çekle ödemiştir.

İşlem Aktif (alacak) Pasif (borç)

Sermaye İthali 2000 -
Döviz Girişi - 2000

Yabancıların menkul değer satın alımları, Türkiye açısından aynen ihracat gibi bir alacaklı işlem yaratır.
Ödemenin çekle yapılması bir döviz girişi niteliğindedir.

Örnek 6: Bir Türk yatırımcı 1000$ değerinde bir Amerikan Hazine Bonosu satın almış ve karşılığı
yatırımcının bankası durumundaki İş Bankası’nın ABD’deki muhabir bankası üzerinde tuttuğu hesaptan
ödenmiştir.

İşlem Aktif (alacak) Pasif (borç)

Sermaye İhracı - 1000
Dış Alacaklarda Azalma 1000 -

Satın alınan yabancı hazine bonosu Türkiye açısından bir borç işlemidir. Ödemenin dışarıda tutulan fonlardan
karşılanması kısa süreli alacakların azalması demektir. Bu da alacaklı bir işlem olarak kaydedilir