Farsça'da kelime çe şitleri ( d.J.

5 )

Farsça'da 9 türlü kelime vard ır. Bu türlerin her birisini

ayrı ayrı ve bölümler halinde anlatma ğa çalış aca ğız. Kelime
çeşitleri şunlardır:

1— Isim ( I ) 2— S ıfat ( ) 3— Kinaye ( <+ l:S") (zamir)

4— Adet ( ) 5— Fiil ( ) 6— Zarf ( )

7— İ zafet Harfleri ( ) 8— Rabit Harfleri (J_ ) )

9— Önlemler ( )

16
 1-Isim - r„ ı

21— Varlıklara ad olan kelimelere isim denir.

Örnek: (Hasan) — j.ap (Akıl) — (Ağaç)

22— ismin türleri:

1— (İ sm-i âm) — 1,1 (İsm-i hâs)

2— " (İ sm-i zât) — " (ism-i mana)
3— 4.1.7 " (ism-i câmid) " ( İsm-i müştak)
4— " (İ sm-i me'rife) — o,S. " ( İ sm-i nekere)
5— " (Ism-i basit) — " (İsm-i mürekkep)
6— " (İsm-i müfred) — " (İsm-i cem)
23— İ sm-i âm ve İsm-i has:

a) r lG I İsm - i âm. Kendi cinslerinin bireylerini içine alan

isme İsm-i âm denilir

Örnek: (At) — (Ş ehir)

İ sm-i has. Bir tek varl ığa ad olan kelimeye ism-i
r. I
has denilir
Örnek: (Tehran) — I j l5.fr (Ankara) — ( İbni Sina)

24— İsm-i zât ve İsm-i mâna:

a) İ sm-i zât. Gözle görülebilen varl ıklara ad olan

kelimelere İ sm-i zat denilir. Örnek y lS (Kitap) 0.3.7.
(Perd)
b) I İsm-i mâna. Gözle görülemiyen (varl ığı diğer bir
maddeye ba ğlı olan) varlıklara ad olan kelimelere İ sm-i
mâna denilir.
Örnek: „1.) (Bilgili-Dani ş) — Jk (Adalet' Adl)

17
25— ism-i camid ve ism-i mü ştak:

a) İ sm-i câmid. Di ğer bir kelimeden türememi ş keli-

meye İsm-i câmid denilir. Örnek ..,5" (Da ğ-Kah) —
(Sarımsak — Sir) (Anne-Mâder)
b) İ sm-i mü ştak. Ba şka bir kelimeden türememi ş olan
Kelimeye İsm-i müştak denilir.

Örnek: ) 1,5" (Adet-Kirdâr)

(Davranış -Reftâr)
(Göz -

Bu kelimeler ,:).5,5" (Yapmak), ,;;;, (Gitmek) ve

(Görmek) mastarlarından (Köklerinden) türemi şlerdir.

26— İsm-i mârife ve İsm-i nekere:

a) İ sm-i mârife Cümle içinde geçen, dinleyen veya

okuyan tarafından bilinen varlıklara ad olan kelimelere
İ sm-i mârife denilir

Örnek: (Kitab ı okudum-Kitab-ra hândem)

r;., (.1_,ilz..1.! (Istanbul'a gittim-Be- İstanbul reftem)
1 ) ,..1; (Mektubu yazdım-Nâme-ra neve ştem)

Bu cümlelerde kitap, İstanbul ve mektup kelimeleri dinleyen

ve okuyan tarafından anlaşılmaktadır.

b) nekere Cümle içinde geçen, okuyan veya din-

leyen tarafından bilinmeyen varl ıklara ad olan kelimelere
ism-i nekere denilir

Örnek: (Bir kitap sat ın aldım-Kitabi haridem)

(Bir cam kırıldı-Şişe-i şekest)
Bu iki cümlede dinleyen ve okuyan hangi kitab ın alındı-
ğını ve hangi camın kırıldığını bilmiyor. İ sm-i nekerenin
iş areti kelimenin sonuna eklenen bir birlik ( 5) gös-
teren ye ( is ) harfidir. 2

Örnek: (Bir at) „*.;-.).5 (Bir a ğaç) ulz.S- (Bir kitap)

1 Tok, mânasında da kullanılır

2 Bu gibi ye ( gs ) harfine belirsizlik ye'side derler.

18
27- İsm-i basit ve ism-i mürekkep:
a) İsm-i basit. Ba şka bir kelime veya ekle birle şmeden
tek ba şına bir mâna ifade eden kelimeye İsm-i basit veya
ism-i sâde ( denilir
Örnek: (Duvar-Divar) n. (Masa-Miz) (Adam-
Merd)
b) İsm-i mürekkep: Ba şka bir ek veya kelime ile
birleşerek bir mana ifade eden kelimelere İ sm-i mürek-
kep veya birle şik isim adı verilir.
Örnek: (Yiğit-Cevanmerd)
(K ap ıcı-Saraydar)
I j ,IS" (Kervansaray-Karevanserâ)
Birleşik isimlerin türleri:
1- İki isimden meydana gelen birleşik kelimeler :

4 +- 1.4- (Put evi-Buthâne) ,:,I i .)-5-

(Kervansaray-KarevanSera)
2- İki fiilden meydana gelen birleşik kelimeler:
j (Var ve yok-Hest ve nist)
3- İki mastardan meydana gelen birle şik kelimeler:
(Vurmak ve vurulmak-Zeden ve hurden).°
4- Bir isim ve bir sıfattan meydana gelen birle şik kelimeler:
(Yiğit-Cevanmerd) (Nehir ismi-Sefid-Rûd)
5- Bir ism-i fail2 ve diğer bir isimden meydana gelen keli-
meler: (Yırtıcı huylu - Derende - huy)
6- Bir ism-i mefal3 ile başka bir isimden meydana gelen
kelimeler: J.) a (Kırılmış gönül- Şikeste - del)
7- İki zarftan meydana gelen birle şik kelimeler:
j (Nasıl ve niye - Çan ve çera) - Çûn o çera

8- İki sıfattan meydana gelen birle şik kelimeler:

j (İyi ve kötü-Nik ve bed) - Nik o bed
(Soğuk ve sıcak - Serd ve germ)-Serd o germ
,...,

1 ji ,:. (Horden) kelimesinin as ıl mânan yemekdir

2 Etken Ortaç ( İ sm-i Fail bahsine bakınız)
3 Edilgen Ortaç ( İ sm-i meful bahsine bakunz)

19
 9— Isim ve son ekten meydana gelen birle şik kelimeler:
(Köy-Dehkede) — JLiI, (Bahçivan - Ba ğban)
10— Önek ve isimden meydana gelen kelimeler:
(Ziyâret- Bazdid) — (Gelir-Derâmed)
11— İki isim tamlamasından meydana gelen kelimeler:
)_;.) -k, (Hanımın babası - Peder-i <—
(Karyola-Taht-i hab) vs..

28— İsm-i müfret ve İsm-i cem:

a) İ sm-i müfret. Bir tek varil& ad olan kelimedir.

Örnek: (Ağaç) — (Duvar)
b) İ sm-i cem. İki veya daha fazla varh ğa ad olan
kelimedir.
Örnek: (Ağaçlar) — (Duvarlar) — 1.(...1(Atlar)

29— Isimlerin ço ğullanması .

Farsça'da isimler iki şekilde çoğullamrlar : Ha ( la ) ve An
( ,51)
Örnek: 1.?6 (Ağaçlar) (Atlar)
Farsça'da isimler ço ğullanırken ismin canlı veya cans ız bir
varlığı ifade etmesi göz önünde tutulur.
a) Ş âyet isim canlı varlığa delâlet ediyorsa sonuna an ( ,51)
eki getirilerek ço ğul yapılır.

Örnek: Kadın Kadınlar ( )

At Atlar ( )

Adam Adamlar )
Ağaç Ağaçlar <— JI 4-

Ancak halk dilinde canl ı varlıklara delâlet eden isimlerin,

ha ( ) ile ço ğul yapıldığı görülmektedir.

Örnek: 11:_; (kad ınlar) l F l (Atlar) lz (Adamlar)

(Ağaçlar)
b) E ğer isim cans ız bir varhğa delâlet ediyorsa, ha ( la) eki
getirilerek ço ğul yapıhr.
1 Bir evli beyin hanımımn babas ı, kayın pederi.

20
 Örnek: Kitap Kitaplar (l 1:5" 4- lm -+-
Meyve -› Meyveler (• j.„. F lm + )
Taş Taşlar ( )

Ancak vücut organlar ından çift olanlar hem ha (le) ve

hemde an ( ekleri ile ço ğul yapılabilir; tek olan organlar yal-
nız ha (U) ile ço ğullanır.

Örnek: Ka ş —Ka şlar ( )

Dudak—Dudaldar ( la ‘,1 = )

Burun—Burunlar ( —
Baş —Başlar ( = )

Sonunda elif ve vay ( - I ) harfleri bulunan kelimeler,

elif ve nun ( ) ile ço ğul yapıhrken elif ve nun ( dan önce
bir ye (,,s ) eklenir.
Örnek: JLLl F 4:JI 1;lz (Bilgin-Bilginler)
ZJI 14A (Gören-Görenler)
(Söz söyleyen-Söz söyleyenler)
(Sava ş an-Savaşanlar)

30- Farsçada baz ı kelimeler Arapça'daki gibi elif ve te ( ) ile

ço ğul yapıhr.

Örnek: t/e ı:J •3 (Köy-Köyler)

L1.! (Bahçe-Bahçeler)

Sonunda gayri melfuz (Okunm ıyan) hay-ı mimî (. ) bulu-

nan kelimeler elif ve te ( ile ço ğul yapılırken elif ve te den
)

önce bir cim ( ) harfi eklenir. Ve okunmıyan he ( ) dü şer.

Örnek: 4- I + (Meyve-Meyveler)
(Yazı-Yazılar)

31- Yazılışta ve okunu şta tekil oldu ğu halde mâna bakımından

çoğul olan isimlere de İsm-i cem topluluk ismi ( ) denir. e-;
Örnek: (Deste) - (Gurup)
,Si
.t , (Ordu) - (Ordu)

21
 Y.
N
5

32– (Ismin durumları)

İki isim mâna ve telâffuz bak ımı ndan birbirlerine göre 3 durum
gösterirler:
1) J I ya (E ş anlamlı). Yazılışları ve telâffuzlar ı ayrı ayrı
fakat anlamca aynı olan kelimelere js .51 j; (e ş anlamlı) kelime-
ler denir.
Örnek: JJ. = 4;U- (ev) – = (güzel)

2) (Benzer). Yaz ılış ve telâffuzlar ı aynı fakat mâ-

naları ayrı olan kelimelere (Benzer — müte ş abih)
kelimeler denir.
Örnek: y 3 (Süt—Aslan—Musluk)
3) (Karşıt, zıt anlamlı) Telâffuz ve mânada z ıt olan
kelimelere (Karşıt anlamlı) kelimeler denir.
Örnek: – (gece — gündüz)
r.7r – (Soğuk — Sıcak)

33– Isim cümledeki yeri bakımından 4 kısma ayrılır:

1) (Özne durumu)
2) (Nesne veya tümleç durumu)
3) I.ı, (Önlem durumu)
4) 4;1,..:, 1 (Tamlama durumu)

22
33/1. JU (Özne durumu). Cümlede özne durumundan olan i-
simlere failiyyet ( c2..„.11; ) ismi derler.

Örnek: 4.1; (Hasan mektup yazdı)

(Cam kırıldı)
Cümlede 4S (kim-ke) ve aq (ne-çe) sorular ına cevap veren
kelime özne'dir.
(Bu sorular fiil yahut yükleme sorulmal ıdır.
Yukarıdaki örnekte özneleri bulmak için:
Mektubu kim yazdı ? -› Hasan ( )
Ne kırıldı ? Cam ( )

33 /2. (Nesne veya tümleç durumu). Cümle içinde tümleç veya

nesne yerinde bulunan kelimeye (Nesne ve tümleç
durumu — mefuliyet ismi) denir.
Örnek: (Hasan pazara gitti). Burada pazar
kelimesi mefuliyet ismidir. Yani mefüliyet (Tümleç) göre-
vini almıştır.
Mefill iki türlüdür:
a) Mef ül-i bivasıta J j..a..) ismin hiçbir vasıta-
ya ihtiyaç göstermeden meydana getirdi ği mefüle (cümle-
de kimi l i g ve neyi 1 ) 4..- sorularına cevap veren) kelimeye
Mefül-i bivas ıta veya sarih J derler. E ğer
mefül karşımızdaki tarafından bilinen bir mânaya delâlet
ediyorsa cümlede, ra (I,) eki ile gelir ki buna Türkçede
belirtili nesne ad ı verilir.
Örnek: . 431.:- (Evi satın aldım)
. r .,4;, (Babamı gördüm)
Bu çe şit mefül karşımızdaki tarafından bilinmeyen herhangi
birş eye delâlet ediyorsa ra ( ) s ız gelir ki buna Türkçe'de
belirtisiz nesne denilmektedir.

Örnek: P u csl.u1.- (Bir ev aldım)

b...5" 4 (Bir kitap getir)

b) bevasıtai ( Jy...;2..) ismin bir

vasıta ihtiyaç göstererek yani ba şına aş ağıda gösterdiğimiz

1 Türkçedeki tümleç kar şılığıdır.

23
 harflerden birinin gelmesi ile ortaya ç ıkan mefule (cüm-
lede 4S-j1 kimden, 4%-. JI neden, ( ) 45-4.; kime, ( a ) 4
neye, nereye, 1..."5:31 nereden, 4 %- vl y ne için, 4SL; kim
ile, L ne ile ve bunlar gibi sorulara cevap veren kelime-
lere bevas ıta ( J ) denir. Bu
mefillun iş aretleri şunlardır: ( 4; be L ba >> (der) da
) L:,

için ve

Örnek: ;I J 1.5';_,,,T (Ö ğretmen Hasandan mem-

nundur) ,_:s (Size bu söz söylendi)

33 /3 . 1.1; (Ünlem durumu).

Kendisinden medet umulan hitap için kullan ılır Nidanın iş a-
reti ismin sonuna gelen bir elif ( I ) dir.

Örnek: 1.?.1.t. (Ey Allah — Allahım)

I (Ey Allah — Allahım)
lzU*, (Ey Padi ş ah!)
33 /4 (Tamlama durumu)
.411 (Tamlanan ve tamlayan)l darı ortaya çıkan
en az iki isme denilir. Farsçada muzaf' ın alâmeti kelimenin
sonuna gelen zir2 (kısa harekelerden birisidir). İş aretidir.

Örnek: ^y LS (Hasan'ın kitabı)

(Selvi ağacı)
İzafe 4 türlüdür:
a) I (mülkiyet tamlamas ı) Bu gibi izafede tamlama
bir mülkiyet mânasmı ifade eder.

Örnek: 1.-3" (Hüseyin'in kitab ı)

(Ahmet'in elbisesi)

b) 4;UI (Özellik ifade eden tamlama).

Tamlamada müzafn ı, müzafun ileyh'e ba ğlıhğını gösterir.

Örnek: LL (Bahçenin kap ısı)

(Devenin zili)

1 Farsçadaki tamlamada 4.11 (Müzaf ve Müzafün ileyh) s ırası Türkçedeki

tamlamamn aksinedir.
2 Şu ( ) iş aret = tamlama i'si

24
 ▪

c) .r:g; (Benzetme yoluyla yap ılan tamlama).

Bu çe şit tamlamada bir benzetme vard ır.
Örnek : (Ceylan gözlü)
(lâla benzer dudak)
d) (Beyan eden tamlama). Tamlamada müzafâ-
nileyh müzâfin nev'ini belirtir.

Örnek: (Cuma günü)

j ,.. (Selvi ağacı)

-
5,..:&;1 (Altın yüzük)
Not: E ğer müzaf ve müzafün ileyh bir tek kavram ı ifade
ediyorsa müzafın altında olan zir (-) i ş areti dü ş er. Ve
bazen kelimelerin yazıhşları da birleştirilir.

Örnek: J ı l o <- L., (Derviş—gönül sahibi)

j - (Evli hanımın babası)
(Ev sahibi)
34 I (Küçültme ismi). Farsçada baz ı ekler vardır ki
bunlar ismin sonuna eklendi ğinde ismin mânas ında küçültme
yaparlar.

Bu ekler şunlardır: S (ke) aY (çe) ve c. (he).

Örnek: Küçük adam ( <- ,!.5" )

Küçük kız ( ,!. s"
Küçük bahçe ( a V F 4 )
Küçük kitap (
Küçük o ğlan ( )
Küçük kız ( )

Bu eklerden ba şka küçültmek için kullan ılan bir kaç ek daha

vardır ki örnekleri az görüldü ğünden burada gösterilmemi ştir.

1 Kırmızı dudak.
2 Okunuşu: İsm-i tasgir.

25
 2- SIFAT

35- Sıfat: Bir ismi niteleyen kelimeye s ıfat denir.

Örnek: (Bilgin adam)
,_? 1::S" (Güzel kitap)
36-- Mevsûf: ( j9_,..." ).) Nitelenen (Vas ıflandırılmış mânas ına gelen)
kelimeye Farsçada Mevstif ad ı verilir. Bu kelime daima s ıfat-
tan önce gelir. Ve sonu kısa harekelerden olan kesre ile okunur.

Örnek : JI:a7 y, (Tatlı portakal)

(3T .)1..c.-T (Mavi gök)

37- E ğer mevsûfun sonunda elif veya vay - I ) harflerinden bi-

risi varsa kesre yerine, izâfet ye'si denilen ye (, s ) harfi ko-
nulur.
Örnek: . csl,J, (Kısa ayak)
cs1-1..3 (Soğuk günler)
(Siyah kıl)
38- Bazen Farsçada s ıfat mevsûfdan önce gelir. Bu durumda iza-
fet kesresi kullan ılmaz.
Örnek: İyi adam ( )
Kötü ahlâkh ( -1! )
39- ((.5) fil, yesii—Birlik gösteren ye) Vandet yesi
hem s ıfatın hem de mevsufun sonuna eklenebilir.

Örnek: (Doğru söyleyen o ğlan)-›

(Do ğru söyleyen bir o ğlan)-›
I (Do ğru söyleyen bir o ğlan).
Da denilebilir.

1 Bakımz 138. maddeye

26
 Günümüz gramercileri bu vandet veya birlik ye'sini ( )
mevsöfun sonuna eklemeyi daha çok uygun buluyorlar.

40– Bir mevsuf için kaç s ıfat getirilirse getirilsin bütün s ıfatlar ın
sonlarında izafet kesresi ve en sonunda at ıf yayının yazılması
gereklidir.

Örnek: . 1. a A jt› (Sanatkâr, bilgin

ve faz ıl ö ğretmenimiz).

41– Sıfat her zaman tekil yaz ılır. Mevsfıf ço ğul olsa bile s ıfat sayı
bakımından ona uymaz.

Örnek: . (Ders okuyan o ğlan)

. (Ders okuyan o ğlanlar)

42– Sıfatlar müfred (Tekil) ve mürekkep (Bile şik) olmak üzere

iki kısımda mütala edilir:

a) (Müfred—tekil) genellikle s ıfatlar tekildir.

Örnek: (Güzel–iyi) – -1; (Kötü) – 1.?3 (Güzel)

b) (Mürekkep–bileşik). Bazen s ıfatlar bile şik de olabilir:

.9 (Güzel yüzlü)
j
` i). (Yalan söyleyen)

43– (Sıfatın durumları):

43 /1– jpli (Etken ortaç S ıfat- ı fâili). Bu i şi yapan ifade eden

kelimelere s ıfat-ı fili adı verilir.

Örnek: .43; (Yakan ate ş) – (Kesen kılıç)

Buradaki yakan ve kesen s ıfatları, bir iş yapma görevinde bu-
lunmaktachrlar. Bundan dolay ı onlara J,1; R (S ıfat-ı faili-
etken ortaç) durumunda olan s ıfatlar denir. S ıfat- ı failinin iş a-
retleri şunlardır:

a) oas (nun, dal ve he) eki. Bu ek müzâri köküne eklenir.

Örnek: kesmek–Kes–Kesen ( )
Vurmak–Vur–Vuran ( )

Bu ş ekilde yapılmış sıfatlar ba şka bir isimle birle şirlerken

ekseriya bu nede ( ) eki s ıfatın sonundan kaldırılır.

27
 Örnek: Söyleyen -> Söz söyleyen -> Söz söyleyen
°.4:.?,.,r
Yakan -> Gönül yakan -> Gönül yakan
( • )

b) Elif ve nun ( .)1) bu ekde muzari kökünün sonuna gelir.

Örnek: Gülmek,- Gül ->.Gülen ( 4- )

Sormak -> Sor -> Soran (
Gitmek -> Git -> Giden ( j 4- ii 4- ,...;Za )

Bu gibi s ıfatlar durum gösterdiklerinden bunlara 4,.%-

(Durum gösteren s ıfat, sıfat-i haliye) denilir
Bu ekle meydana getirilen s ıfat-i faililer tekrarland ığı zaman
elif nun ( ) eki birincisinden kald ırılır.

Örnek: Titreye titreye ( . :»31_.;) (:)1 J J 1 )

sora sora (. j, )

e) Elif (I) eki. Bu ekde müzari kökünün sonuna getirilir.

. c*J..ıı (görmek->gör->gören)
. ,:)..ı z„!, (işitmek->işit-->işiten)

Aş ağıda gösterilen ekler bir ismin sonuna ilave edildik-

lerinde o ismi l.; (Sıfat-i faili — Etken ortaç)
durumuna getirirler:

1- Ban ( ) Bahçe-ban—Bahçeban ( 4- ,.-31-! t}.! )

Sınır-ban—S ınırı bekleyen Gı l.!:> ,,,

2- Ber ( J) Zahmet-her—Zahmet çeken ( J)

Yövmiye-ber—Yövmiyeci ( )
3- Ör-ur ( )i l) Zahmet-ör ( )—Zahmetçeken .;..))
Yövmiye-ör (ur)—Yövmiyeci ( j. jj .5;3)

4- Kâr ( j 15- ) Zarar-kar — Zarar veren ( j 1.5

İyi-kar — iyilik yapan ( _,15"
5- Mend ( ) İş -Mend—İş yapan—memur ( . J I.S" F x„. j 1.5. )
6- Ger ( ir) Demir-Ger — Demirci (
7- Gin ( Öfke-Gin — Öfkeli ( • + )
8- Nak (USU) Korku-Nak — Korkan ( 4-- 4- )

28
 9– Ver ( ) 1 Ilim -Ver — Bilgin ( )
10– Gar ■
(..) .:S-- ) Öğren-gar — Ö ğretmen (. j l.r3,»T )

Ar ( ) eki. Bu ek mutlak mazi fiilinin sonuna gelerek

Sıfat-i faili elde edilir

Örnek: (Satınalmak — Satın aldı —

Satın alan).
Bazen mürekkep s ıfatlarda (Birle şik sıfatlar) S ıfat-i faili olur-
lar. Bunların yapılış ş eklide şöyledir:
a) İki isimden meydana gelirler.

Örnek: . _rig. (Artist ve tiyatrocu)

112a- (Zıllüm eden)

b) Bir isim ve bir sıfattan meydana gelirler.

Örnek: ■
..t.,›;• t. .; (Gözü mavi ) mavi gözlü
(Kabadayı, haydut ve serseri)

c) Sıras ıyla bir ön ek bir isim, veya bir isim bir ön ekden
meydana gelirler:
1– Akıllı (. y)
2– Akıllı (• *- J aP - )
3– Kaplan gibi ( . ı,1" _İL
4– Ş ah gibi ( Ş aka layık) (.

d) Birle şik sıfatlar bazen bir ism-i meful (Edilgen ortaç)

ile diğer bir ismin birle ş mesinden meydana gelir.

Örnek: Gönlü rahat ( . 1,.4- 4_

Periş an ( . J ı> T)
e) Bazen de bir isim ve bir ism-i mefuldan te ş ekkül eder.
Örnek: Dertli ( . + J.> )
f) Bir zarf ve bir isimden de meydana gelebilir.
Örnek: ;.) z jj (Çabuk üzülen—alıngan)
(Geç intibak eden)

1 3 ile 9 ayın ekler olup sadece _ - kelimeleri ile ur okunur

29
43 /2- . (Sıfat-i mefuli — edilgen ortaç)
Bir işten etkileneni ifade eden kelimeye ( Sıfat,
mefuli veya edilgen ortaç denir. Bunlar ayni zamanda ism-i
mefuldürler. Yani mâzi kökünün sonuna hey-i mimi (Telâffüz
olunmıyan he (o) getirilmesi ile yap ıhrlar.
Örnek: c;,::,5" (Öldürmek->öldürdü-›
öldürmü ş)-
4- (Görmek->Gördü-»Görmü ş)
Bazen de elde edilen bu çe şit sıfat-i mefuli ( J yi. ARA )
sonuna olmu ş manas ına gelen şode ( ) kelimesi eklenir.

Örnek: Öldürülmü ş (
Görülmüş ( )
Birle şik sıfatlar ( ):
a) Bunlar bir isimle bir ism-i mefulden türerler.
Örnek: El-Pi şmiş-El ile pi şmiş veya elle haz ırlanmış .
— Uyku-Bulanmış-Uykulu
veya mahmur ( 4- c4.JJ T Bazen
birle şik mefuli sıfatların sonundaki hey-i mimi
( ) dü ş er.
Örnek: El ile pi şmiş ( -› )
uykulu ( T )
b) Faili sıfatların alâmetlerinden olan ar (,I ) eki de bile şik
mefuliyet s ıfatının manasım ifade eder.
Örnek: Tutkun veya giriftar ( ..ı.« 2
Tarz, adet veya i ş ( 3 jL5X —> 4 0-1,t, jç )

44- Mensubiyet ifade eden s ıfat ( ): Bir varlığı bir yere

veya başka bir ş eye mensub eden kelimelere s ıfat-i nisbi denir.
Örnek: şirazlı ) - Sivaslı ( )

Sıfat-i nisbinin i ş aretleri şunlardır:

1- Ye (,5 ) eki ismin sonuna eklenir.
Örnek: İ stanbullu ( —› )
1 Sıfat-ı Faili (2) Sıfat-ı mefuli (3) Sıfat-ı fiili
4 Sıfat-ı mefuli.
istisna : — c59 J m —

30
 2- İn iyn ( ) eki, ismin sonuna eklenir.
Örnek: Gümü ş e mensup ( -E-- )-
( ) Ağır veya ta ş a mensup
3- İne = iyne Yene ( ) eki, ismin sonuna eklenir.
Örnek: Gümü ş e mensup ( ) - Yüne
mensup veya Yünlü ( )
4- Gan ( ,:)1r ) eki ismin sonuna eklenir.
Örnek: Tüccar (.,1;1 -› SIS>J )
5- Telâffuz olunmıyan he (o) eki, hem ismin hem de say ıların
sonuna eklenir.
Örnek: İki günlük veya iki güne mensup ( _p -› 0.3_,.> J.5)
Yüze mensup' ( ) - Ona mensup
( )
6- Aile ( T) eki ismin sonuna getirilir.
Örnek: Erke ğe mensup veya erkek için ( _
Kadına mensup veya kad ına mahsus ( .3 + dAT_ 4;1; j
45- Sıfatların dereceleri ( ).
Sıfatlar dereceleri bak ımından üç kısma ayrılırlar:
a) Mutlak sıfat ( ). Bunlar s ıfatların mukayesesiz
ve yahn ş ekilleridir.
Örnek: İyi ( ) - Kötü ( ) - Güzel (1 ;;;
b) Mukayeseli sıfat ( ). Bu gibi sıfatlar bir muka-
yese söz konusu oldu ğu zaman mutlak s ıfatın sonuna ter
( .;) eki getirilerek yap ılan sıfatlardır.
Örnek: Daha güzel ( + ) - Daha iyi
+ y --> )
Sıfatlar mukayese edilirken ez ( 31 ), ile ke ( 45' )
ve ta ( ) kelimelerinden birisini al ır.

Örnek: ) -› Hasan'ın boyu benden daha uzundur.

_31 c.L.,)-› Bar ış savaştan daha iyidir.
4S".;:t: c.1.0 )-› Bence bar ış savaştan daha iyidir.
( 13,;;.r. )-› Ölmek vatana hiyanet etmekten
daha iyidir.

1 Bu kelime Iran'da özel bir tören ve bayram anlam ınada gelmektedir.

31
 e) Üstünlük sıfatı ( ) - Bu sı fatlar benzerleri ile mu-
kayese edildi ğinde en üstün dereceyi gösteren kelimelerdir.
Mutlak sıfatın sonuna terin ( ) eki getirilerek yap ılır.

Örnek: En bilgili ( ,:f )

En beyaz ( )
En yüksek ( 4- )

Beh ( 4.;), keh (45" ), meh (a.) ve biş kelimeleri hiç

bir ek almaks ızın mukayeseli s ıfat manas ı ifade eder.

Örnek: İyi -› daha iyi -> en iyi ( --> it( )

küçük—daha küçük— en küçük 45 - 5,4.5" 1,45- )
Büyük—daha büyük—en büyük ( aA --> jt.4.* -› )

Çok—daha çok—en çok ( )

Bu kelimelerden üstünlük s ıfatı yapmak istedi ğimizde son-

larına yen ( ) eki getiririz.

Örnek: En iyi en küçük ( ve en büyük ( )

46- Beraberlik S ıfatı (^ 9 l-S. Farsçada iki s ıfatın beraberli ğini

veya e şitliğini gösteren kelimeler üç tanedir:
a) Çendani ( ): Benim boyum seninki kadar büyüktür.
( i'Lı; ‘5,. )
b) Hemçend2 ( : Bu kitap o kitap gibidir.
(. )
c) Endaze3 ( .3141 ) : Benim elim Hasan' ın eli kadard ır.
(. )

47- Mutlak üstünlük s ıfatları ( )

Çok ( ) , çok ( ) , iyi = çok ( ), çok ( > )
ve. . . ..... kelimeleri s ıfatlarm ba şına geldiğinde
onlara a şırılık ve üstünlük manas ı katarlar.
Örnek: Çok güzel ( )
Çok sıcak ( )
Çok büyük ( )
Çok ağır ( )

1 Kadar — Miktar
2 Gibi
3 Miktar.

32
 3 — K İNAYE — al s

48— Kinaye; mânas ı açık olmayan, karine ile anla şılabilen kelimeye
denir. Kinâyeler 5 k ısma ayrılır:
1. Zamir ( )
2. İsm-i iş are ( J UI („.1 )
3. Mevsul ( )
4. Mübhemat ( )
5. Edevat-ı İstifham ( )

49— ZAM İ R: ( ) ; ismin yerini tutan kelimelere denir.

Örnek: Behram, iranhlar İlk Okulu talebesidir; o ikin-
dileri (akşamları) İngilizce kursuna gidiyor.
. )
( • '-,?‘* (.9.4 1
Bazan da zamir bir cümlenin yerini tutabilir.
Örnek: S ıhhat en iyi ni ğmetlerdendir, ve o ak ıllılar nez-
dinde âşikârdır (kıymetlidir). )
( i J L(..tT tm

50— Zamir üç türlüdür: Ş ahıs zamiri ( ) — iş aret zami-

ri ( JUI ) — Müşterek zamir ( ).

51— A— Ş ahıs zamiri ( Ş ahıs zamirleri ayrı ( ve bi-

tişik ( J. ) olmak üzere ikiye ayr ılırlar.
1) Münfasıl zamirler:
Tekil ( ) Çoğul ( )

Ben ( ) Biz (L.)

Sen ( J; ) Siz ( 1;-• )
O ( il) ( ) Onlar ( Ut?. 1 ).=( ZJUJI )

33
 13u zamirler, ismin fâiliyet, mefilliyet ve izâfet hallerini alabi-
lirler.
Fâiliyet için örnek: (Ben söyledim) —
(Sen getirdin) (O yedi)
Meffiliyet için örnek : j1,.. (Beni vurdu) veya bana
vurdu (Seni gönderdi) (Ona yazdı)
İzafet için örnek : ylzS" (Benim kitab ım) — F9 (Se-
nin kalemin) i l .i;;.5 (Onun defteri)'
Yukarıda görüldü ğü gibi, bu zamirler izâfet halinde iken,
mülkiyet de ifade ederler.
2) Muttasıl zamirler: E ğer zamirler tek ba şlarına bulunmayıp
kendilerinden önce gelen kelimelere biti şirlerse bunlara Mut-
tasıl (bitişik) ş ahıs zamirleri ad ı verilir. Bunlar üçe ayr ılır-
lar:
o— Bu zamirler fiillerin sonuna biti şirler:

Tekil ( ) Ço ğul ( )
Ben mim Biz (. yem
Sen cs ye Siz yed
O dal-te Onlar 4; ned
Örnek: (:)-ı, (Görmek)

Tekil ( ) Ço ğul ( )

r a?..5 Gördüm (..ı,,? Gördük

Gördün -4- Ju --> a,a Gördünüz
— Gördü2 .ı; .ı3.4,..5 Gördüler

Bu zamirlere Muttas ıl faili zamirler de denir.

b— Bu zamirler, isim, s ıfat ve fiilin sonuna eklenirler.

Tekil ( ) Çoğul ( )

1. Ş ahıs ri em 1. Ş ahıs -I iym

7 P
2. " ,51 iy 2. " .-k iyd
7
3. " c.-..•1 est 3. " ..e, I end

1 Failiyet Mefuliyet ve İzafet ço ğul zamirler içinde aynen tekil zamirlerde oldu ğu gibidir.
2 Mazide 3. Tekil ş ahısta, muttas ıl zamir olan dal ( ) harfi mazi köküne eklenmez.

34
 Bunlar isim ve sıfatın sonuna gelerek yüklem mânas ı verirler.
b /1- Sıfat için Örnek lUl, (Bilgin)
Tekil ( ) Ço ğul ( )

Bilgin im l;I.> rl r l ı..;1.5 Bilgin iz 1J6 ( )

7.7
sin ( (sle.1.>) " siniz ( )
dir ler (

b /2 Fiil için Örnek:.

Tekil Ço ğul

Demiş im rI r ı ...ir Demiş iz.42.,i5"" 4- (.. 1 r:1

P)
sin ,si --›- 77 siniz 4:Jir -->
P,
ler 4:52..r + ...ki

e- Bu zamirlerde hem ismin hem de fiilin sonuna eklenirler:

Tekil Çoğul

I. Ş ahıs mim 1. Ş ahıs ,31. man

2. 77 te 2. " (51s tan
3.
77 3: P,
ş an
j' şin ‘.)U

e /1- Isim için Örnek:

Tekil Ço ğul

Kitab ım ( r:l..:5 ‹- r + ,ı..s- ) Kitab ımız ( ,51.c. b.S.- ‹- ,:ı l. + ,_..., 1:5- )
,P 'P
ın ( .,.....,1:..5‹- :.., --F ._.,l.S . ) ınız ( .)1.:._...
, 1.:5- ‹- elli -1- L..., b:S-
'P ,,
ı ( ,.,=-.' 1:-.-s- -<- J'' ± ,r4-'ç ) ları ( ".:.51.1..7.5" ‹- ,:.)1.!: -1- ..„ . .,1:5- )
e /2- Fiil için örnek:

Tekil Çoğul

Bana dedi ( r ) Bize dedi ( -›

Sana " ( + ) Size " ( )
Ona " ( ) Onlara " (

Bunlar ismin sonuna eklendiklerinde mülkiyet ve izâfet ifade

ederler.

1 Bu ş ahıs zamirleri — J m ) varolmak kökünden türemi ş olup yalnız Mazi-i Nak-

Irnin sonuna gelir. Bunlar hakk ında tamamlayıcı bilgileri fil bahsinde görece ğiz.

35
 örnek:' -.:5" (Benim kitab ım)2

52. iş aret zamiri. Bir ş ahsı veya bir varlığı iş aret yolu ile
ifâde eden kelimeye denir.
Iş aret zamiri yakın için ıyn ( Bu- Şu), Uzak için An
( zir ) olmak üzere iki çe şittir.
Örnek: .k) J T I j y I (Bunu getirdi)
(Onu götürdü)
Bu iş aret zamirleri ço ğul oldukları vakit insan ve hayvanlarda
.)1..:? 1 (Bunlar) ve .ı l; T (Onlar) ş eklinde, bunların dışındaki
varhklar için 1.1.1 (Bunlar) ve 4: T (Onlar) ş eklinde kullanı-
lır.
Isim hallerinden olan be ( harfi bu iş aret zamirlerinin
başına geldiğinde :f79 (bu) ve (,:ı 1.9) (o) ş ekilleri ortaya ç ıkar.
Örnek: 4S (o adama dedimki buraya gelsin)

53 0 manasına gelen JT (an) ve j 1 zamirleri:

E ğer zamirin delâlet etti ği isim, insan ile ilgili ise u ( )
kelimesi kullanılır
Örnek: g 1,, (Hasan' ı gördüm ve ona dedim)
E ğer zamirin delâlet etti ği insandan gayri ile ilgili ise (an) ,:)T
kelimesi gelir.

Örnek: ,s.; (Kalemi gördüm ve onu sat ın

aldım)

54- İn ( kelimesi 1,..) (gündüz), (gece) ve JLw (yıl) kelimele-

rinin ba şına geldi ğinde, iş aret zamiri olan In ( ») Em ( )
ş eklini alır.
Örnek: -› Bugün
Bugece
Buyıl

55. Bazan, o anlamda olan ân ( ) zamiri munfas ıl (ayrı) ş ahıs

zamirleri ile tamlama te şkil ederse bu durumda an ( T) keli-
mesi mülkiyet manasını ifade eder.
1 Mülkiyet ifade ediyor.
2 isim tamlamasıdır (izafettir)
3 Be ( ‘,) harfi, Fars'çada izafet harflerindendir.

36
 Örnek: (37 (Benim malım) (Senin malın) - il ,:ıT
(onun malı).
56. Müşterek zamir; Telâffuz bak ımından ayrı ayrı ke-
limeler oldukları halde, aynı manayı taşıyan (kendi),
2 „,!> j.4- (Kendi) ve (Kendi) kelimeleri de ğişikliğe

uğramadan kullanıhrlar. Bu yüzden de mü şterek zamirler

diye isimlendirilmişlerdir.

I. Örnek: (Ben kendi işimi yaptım)

(Sen kendin ile oyna)
(O kendisine söylüyordu)
II. Örnek:
Ben kendim söyledim Biz kendimiz s. dik
Sen kendin söyledin Siz kendiniz s. diniz
i l O kendisi söyledi Onlar kendileri s. di-
ler
Ekseriya müşterek zamiri olan hod ( yukarıda görüldüğü
gibi te'kid (pekiştirme) için kullanılır

57 Müşterek zamirlerde de fâiliyet, mefuliyet ve izâfet halleri gö-

rülmektedir.
Örnek: j*.; (Sen kendin dedin) — Failiyet
(Kendini büyük sayma) - Mefılliyet
(Adam üzüntüden kendi sakal ını
yoluyor) - İzâfet
58- İ SM- İ İŞARE ( 1,1 )
İsm-i İş arede, İri ( I - Bu) ve "A ıı ( - O) kelimelerinden
meydana gelir. Zamir-i İş âre ile İsm-i işâre aras ında kelime ba-
kımından fark yoktur ; fakat, bir cümle içinde kullaml ış-
lanna göre, ismin yerinde kullamhyorsa zamir-i İş âre ve isim-
den önce gelirse ism-i i ş âre olurlar.
Zamir i işecreye örnek :
- 45"

. 1_, j
Dost ve düş man ile iyilik yolunu tut ki dostun (Onun) ş efka-
tini fazlala ştırır ve dü şmanın (bunun) kinini azalt ır. Cümlesinde

1, 2, 3. ün sıra ile telaffuzları : hod, hiş, hişten,

37
 görüldüğü gibi ân (J T) zamiri dostun yerine, in ( ) za-
miri ise düş manın yerine gelmektedir.

İsm-i i şâreye örnek : .

. r .› 45

Ey akıllı , düşmanlarm ile oturan o dosttan elini çek

(Ey akıllı , düşmanlarm ile oturan dost, dü ş manındır).

59— MEVSUL ( )

İki cümleyi veya bir cümlenin iki kısmını birbirine ba ğlayan

kelimeye MEVSUL ( J ) 'denir.

Örnek: .L.T (O adam ki geldi) -= gelen adam....

T (Söylediğini yaptık)

Mevsul'ün iki alâmeti vardır.

1) 4.5" (Ke), insan ve bütün varl ıklar için kullanıhr.
2) ..; (Çe), sadece insandan ba şka varlıklar için kullanıl-
maktadır. Genellikle mevsuldan önce şu kelimeler gelir:
a) Belirsizlik ve Nekere Ye'si ( (.5 ) almış olan kelimeler.

Örnek: .L.T (O adam ki geldi)

b— y I (in) ve (ân) kelimeleri.

Örnek: aS...1 (Bu ki) — 4_(; T (O ki) — a ..3 T (O ş eyki)

c— (her) kelimesi.

Örnek: .15- _,* (Her kim) — .ı>-,m (Her ne)

d— Munfasıl (ayrık) ş ahıs zamirleri.
Tekil 45" (Ben ki) — 45-5; (Sen ki)— aS 9 1 (O ki)
Çoğul 4S- 1. (Biz ki)— 45" Le'-' (Siz ki)— 4.5" Jl3 ı l (Onlar ki)
Bazan da mevsuldan önce gelen bu çe şit kelimeler cümlede
hazf edilir

Örnek: (.31- - .) • .
Y aS^i

Ey adam elli sene geçti, hala uykudas ın

Meğer bu kalan günlerinde idrakedesin (uyanas ın)
Ey ki ( ) —> ey o adamki ( )

38
 ▪

60— .45" (Ke), Üç kısma ayrılır.

1) 4.5" (Mevsul Ke'si) bu çe şit ke ( 45" ) cümlenin iki kıs-
mını birbirine ba ğlar.
Örnek: 4:r (0 adam ki geldi)
2) .12.) (Rab ıt Ke'si), iki tam cümleyi birbirine ba ğlar.
Örnek: . 4, aç' a.T ,:ıl.t.+5 a, jlr j.:r (beyan
edici ki) Öğretmen okula geldi ki, derse girsin
(Ö ğretmen derse girmek için okula geldi)
3) rl^i( İ stifham Ke'si), soru için kullan ılan Ke'dir.
Örnek: ?-1•1- ,.S" (Kim geldi?) — 45- (Kim gitti)

61. MÜBHEMAT ( )

Söz içinde herhangi bir varl ığı veyahut ş eyi kesin olarak de ğil
de, kapalı bir ş ekilde ifade eden kelimelere Mübhemat denir.
Bu kelimeler ikiye ayrılırlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler:
jr, (Her): — im (Her kim ki geldi, yeni
bir bina yaptı.)
,.5 (Kes: -ı;I_; .9,r-Ç( Kimse kötü fikir (idare)
ile padiş ahhk yapamadı (memleketi idâre edemedi)
.:.).)k; (Filan): .a..T (Filan adam geldi)
(Diğeri): Ljb 4S
(Biliyorsun ki o söz bir gönlü incitecektir, sen sus ki
diğeri (başkası) söylesin)
L'31-5 (Kesâni): I j a, 45- (0 kimseler ki kötüyü
beğenmişler.)
.4, 4..7 r:.14; (Bilmiyorum iyilikten ne
kötülük görmü şler.)
•.> (Heme) I 4,-ib (Hepsi onu beğenmişler-
dir)
(Hemegan) ▪ ,:ı t.r..> (Hepsi ona aferin dediler)
(Hiç) ) t,,,z 2„›. j j1,1- 4.! (Gönlünü hiçbir sevgiliye
ve hiç bir diyara verme)

1 Mubhem ) mânası açık olmayan (belirsiz) ifâdeye denir. Bu kelime Arabça olup
çoğulu Mübhemat )'tır.

39
 (Bes) (Çok zaman aç uyudu)
(besa) ;,T i; j. <5" - jlr .;
(Sakın, kimselerin iyi zamanlarma kıskanma (üzülme)
çok kimseler de senin hayatını özlüyorlar)
(Ba'zı) (Tüccarlardan baz ısı iflâs
ji
ettiler)
(Berhi). j1 L?:-.). (Bazı adamların kanaatı
şu idi.
2) İki kelimeden meydana gelenler:
(Herkes) • LS (Herkes bir ş ey söylüyor)
(Hiçyek) 31 (Öğrencilerden hiçbirisi im-
.4;4:„; tihanda kalmad ı - Öğrenci-
lerden hiçbirisi s ınıfta kal-
madı)
(Hiç kodam) (Binalardan herhangi bi-
risi (hiç - biri) bozulmad ı
yıkılmadı)
(Hiç kes) .114; 1)31 ,s1A-0. r.-th (Kimse onun sesini i şit-
medi)

62- EDEVAT- İ İ STİFHAM )

Soruyu ifade eden kelimelere soru ( İstifham) edatları denir.

Bu kelimelerde ikiye ayr ılırlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler :
aS (Ke) Ş ahıs için 4.5- (Kim geldi?)
J.S.. (Kıl) Mekan için (Nılşirevan ne-
rede ?)
1".5" (Koca) Mekan için ,s5J.; b.,,S" (Nerede idin?)
(Çe) Cansızlar " A;- j (Masanın üstün-

de ne vardı ?)
(:)_>%.. (Çun) Durum " (Senin hâlin na-
sıldır? - Nasıl-
sın ?)
(Çend) Miktar ve ! j I.) (Kaç kitabın
ölçü için vardır ?)
(Key) Zaman için S' (Ne zaman gel-
di? - ne zaman
gitti)

40
 (.145 (Kodam) Tereddüt " r i.ı.s- (Hangi ö ğrenci
gelmemi ş idi?)
(Kadomin) Tereddüt " (Kitabların han-
gisi daha iyi idi?)
(yoksa) Olumsuz <3.;[ ir.. (yoksa sen insan
soru için değil mi idin ki
dev'e esir oldun)'
77 77 77
1..,› (Hiç) (Annenin eme ği
hatırında değil
midir ?)
2) İki kelimeden meydana gelenler:
(Çegune-Nas ıl)— I (Çera—Neye)
4;9<.1.7 S (Kist—kimdir)
(Çist-nedir) gibi kelimelere birle şik soru edâtlar ı
denir.
Yukarda bahsetti ğimiz Ke ( 4.5" ) ve Çe ( ) kelimelerinin
çoğulları Kiyân (J1,5- ) ve Çehâ ( ) ş eklinde kullanı-
lır.
Örnek: (Kimler geldiler)
(Neler geçti, oldu)
63— Ismin Failiyet, Mefuliyet ve İzafet (tamlama) halleri Ke (45 )
ve Çe ( ) kelimelerinde de kullan ılmaktadır.
Örnek:
Failiyet için ?._; 45" (Kim vurdu?) 4.4- (Ne oldu?)
Mefuliyet için j 4.5" (Kim vurdu?) ■ ,) 4?; (Neyi kır-
dın ?)
İzafet için ,L.S" ? t:S". (Kimin kitab ı idi)
(Ne sesi idi?)

1 Meğer aklın yokmu idi, ki nefsine esir oldun.

41
 4. ADED SAYI = .5.4P

64— Bir ş eyin sayısını gösteren kelimeye aded ( ) denir. Sayılan

ş eye ise mâdûd ( ) adı verilir.
Örnek: ( İki kitap) — (On kalem)
Yukardaki cümlelerde iki ve on kelimeleri aded ( ıo ), kitap
ve kalem kelimeleri ise mâdûd ( ) olarak bilinmektedirler.

65— Farsçada adedle mâdûd aras ında tekil ve ço ğul ilişkisi yoktur.
Yani aded birden fazla olsa bile, mâdûd ço ğul olmaz.
Örnek: j',b 4, (Üç defter) — (Be ş serçe).
Yukardaki cümlelerde: lz;;;.5 4, (Üç defterler) ve lz
(Beş Serçeler) denilmez. Ancak Farsçada baz ı yer adlarında
istisnai olarak madûdun ço ğul olduğu görülür.
Örnek: .p (İki karde şler) , (Kırk kızlar)2
(:)b.7 (Yedi vücutlar)3

66— Dört türlü adet vard ır:

(Asıl sayı)
b) (Derece veya s ıra sayısı)
c) (Kesir sayı)
d) ?..+;_"; (Üleştirme sayı)

67— Asıl sayı ( ): As ıl sayıları gösteren kelimelerdir.

Örnek: Bir ( — Yek) — İki — do) — Üç (4, —se).
Dört ( —çahar) — be ş penc) — altı şeş)
yedi (,:...,1,,-heft)—sekiz — dokuz ( -45 —nöh)
on ( — deh)4
1-2-3 Iran'da yer isimleridirler.
4 Adedlerin rakamla yanl ısı soldan sa ğadır: ( _y — o — V A
— — •)

42
 Onbir ( –Yazdeh))– Onaltı ( –Ş anizdeh)
Oniki ( –Devazdeh) Onyedi ( oais –Hefdeh)
Onüç ( –Sizdeh) Onsekiz ( oa a –Hicdeh)'
Ondört ( j les> –Cahardeh) Ondokuz ( o>jy –Nuzdeh)
Onbeş ( –Panizdeh) Yirmi ( a, –Bist)

Otuz ( –Si) ikiyüz –Divist)

Kırk ( –Çehel) Üçyüz ( .z –Sised)
Elli ( –Pencah) Dörtyüz (.4,, –Çaharsed)
Altmış ( –Ş est) Beşyüz ( –Pansed)
Yetmiş ( –Heftad) Altıyüz ( . Ş eş sed)
Seksen ( –He ştad) Yediyüz ( –Heftsed)
Doksan ( –Neved) Sekizyüz –Heştsed)
Yüz –Sed) Dokuzyüz ( . a ey –Nohsed)
Bin ( –Hezar)
68– Farsça'da birden dokuza kadar olan basama ğa yekanz
( — Birler basama ğı ) derler.

69– Yine ondan doksandokuza kadar olan basama ğa dehgan3

( — Onlar basama ğı) adı verilir.
70– Yüzden dokuzyüz doksan dokuza kadar olan basama ğa sed-
gan4 ( — Yüzler basama ğı) derler.
71– Onbirden ondokuza kadar olan say ılar söylenirken önce birler
sonra onlar basama ğı telâffuz edilir. Bu söyleyi şte birler
basama ğındaki sayıların bazılarının ses özellikleri de ğişir.5
Yirmiden sonraki adetlerin telâffuzuna gelince, burada büyük
sayı önce, küçük say ı sonra getirilir. Aralar ınada bir atıf va-
vı ( J ) konur.
Örnek: (yirmibir — Bistoyek — bist ve yek)
j (Yirmiiki — Bistodo — bist ve do)
(Otuzdört — Sioçahar — Si ve çahar)
72– Atıf vavı ( ) kullanılmayan sayılarda küçük say ı önce ve bü-
yük sayı sonra gelmektedir.
Örnek: (Dörtyüz – (Altıyüz) – c.-.-‹33b (Ye-
dibin)

1 Onsekiz sayı sına tekabül eden hicdeh (,_L-„,...$ ) kelimesi cim ile yazıldığı halde J (j) ile
telâffuz edilir.
2, 3 ve 4'e sırasıyla Arapça'da l_rtp (E şerat) ve (Maat) derler.
5 Onbirden ondokuza kadar olan örnek yukar ıda sırasıyla yaz ılmıştır.

43