Professional Documents
Culture Documents
Wprowadzenie
Przeczytaj
Animacja
Sprawdź się
Dla nauczyciela
Czy sole kwasów karboksylowych hydrolizują?
Z soli kwasów tłuszczowych otrzymuje się mydła. Czy pamiętasz, jaki jest odczyn skóry?
Oczywiście, lekko‐kwasowy. A czy wiesz, że sole kwasów tłuszczowych mają odczyn
zasadowy? Właśnie stąd wynika suchość skóry po stosowaniu mydła w kostce. Podobnie
roztwór innej soli, octan sodu, który jest popularnym konserwantem, posiada odczyn
zasadowy. Pewnie nasuwa Ci się pytanie: jaka jest przyczyna zasadowego odczynu tych soli?
Czy chcesz poznać odpowiedź na to pytanie?
Twoje cele
Hydroliza soli
Ze względu na to, że kwasy karboksylowe są słabymi elektrolitami, ich sole mogą ulegać
jedynie hydrolizie anionowej lub hydrolizie anionowo‐kationowej.
Ciekawostka
Hydroliza anionowa
CH −
3 COO + H2 O
anion octanowy woda
⇄ CHkwas3 COOH
octowy
OH−
+ anion wodorotlenkowy
W wyniku reakcji hydrolizy anionowej powstaje słaby kwas octowy (etanowy) oraz anion
wodorotlenkowy, który odpowiada za zasadowy odczyn roztworu.
Hydroliza anionowa
C15 H31COO− + H2 O
anion heksadekanianowy woda
⇄ C15 H31COOH + anion wodorotlenkowy
kwas heksadekanowy
OH−
W wyniku reakcji hydrolizy anionowej powstaje słaby kwas heksadekanowy oraz anion
wodorotlenkowy, który odpowiada za zasadowy odczyn roztworu.
Odczyn skóry człowieka jest lekko kwasowy, a pH wynosi około 5,5. Sole kwasów tłuszczowych, określane
w chemii jako mydła, mają odczyn zasadowy. Dlatego mogą powodować suchość i podrażnienia skóry. Przy
otrzymywaniu mydeł handlowych wprowadza się różne dodatki, m.in. wyciągi roślinne. Dzięki temu mydła
toaletowe mają zbliżony odczyn do odczynu skóry.
Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
Dycocjacja elektrolityczna
Hydroliza kationowa
NH 4
+ + 2 HO
kation amonu
2
woda
⇄ woda
NH3 ⋅ H2 O
amoniakalna
+ H3 O+
jon oksoniowy
Hydroliza anionowa
Sumarycznie
CH 3 COO
− + NH + + H O
anion octanowy
4
kation amonu
2
woda
⇄ CHkwas3 COOH
octowy
+ NH3 ⋅ H2 O
woda amoniakalna
W wyniku reakcji hydrolizy anionowo‐kationowej powstaje słaby kwas octowy (etanowy)
oraz słaba zasada – woda amoniakalna. W przypadku hydrolizy anionowo‐kationowej
przyjmuje się, że odczyn jest zbliżony do obojętnego. Aby rozstrzygnąć dokładnie, jaki jest
odczyn omawianej soli, należy porównać wartości stałych dysocjacji.
Związek Stała dysocjacji
CH3 COOH K = 1,8 · 10-5
Podsumowanie
Słownik
odczyn roztworu
hydroliza soli
odwracalna reakcja jonów niektórych soli (pochodzących od słabych zasad i kwasów)
z wodą
hydroliza anionowa
elektrolit
Bibliografia
Bobrański B., Chemia organiczna, Warszawa 1992.
Buczek I., Chrzanowski M, Dymara J., Persona A., Kowalik E., Kuśmierczyk K., Odrowąż E.,
Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.
Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska- Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 2.
Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa
2003.
Litwin M., Styka – Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 2. Chemia organiczna.
Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa
2016.
Pazdro K. M., Rola – Noworyta A., Chemia. Repetytorium dla przyszłych maturzystów
i studentów, Warszawa 2017.
Sikorski A., Chemia. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy, Gdynia
2015.
Animacja
Ćwiczenie 1
Przeprowadź doświadczenie, którego celem jest zbadanie odczynu wybranych soli kwasów
karboksylowych. Napisz problem badawczy oraz hipotezę.
Problem badawczy:
Hipoteza:
Instrukcja:
Sól Przed Po
heksadekanian (palmitynian)
sodu
Ćwiczenie 3
Sól Przed Po
heksadekanian (palmitynian)
sodu
Ćwiczenie 4
Napisz wnioski.
Odpowiedź:
Sprawdź się
Ćwiczenie 2 輸
Ćwiczenie 4 輸
Hydroliza anionowa
Uzupełnij zdania.
Ćwiczenie 7 難
Zdecyduj i napisz, jaki będzie odczyn roztworu (zasadowy, kwaśny, około obojętny)
następujących soli kwasów karboksylowych.
Na+
H2 O
CH3 COONa
CH3 COO−
CH3 COOH
H3 O+
OH−
Równania reakcji zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je
w wyznaczonym polu.
Napisz równania reakcji hydrolizy, której ulegają jony następujących soli. Podaj nazwę rodzaju
hydrolizy oraz określ odczyn roztworu poniższych soli.
Równania reakcji zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je
w wyznaczonym polu.
Scenariusz zajęć
Przedmiot: Chemia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony;
uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Zakres rozszerzony
Cele operacyjne:
Uczeń:
Strategia nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
dyskusja dydaktyczna;
burza mózgów;
analiza argumentów „za i przeciw”;
analiza materiału źródłowego;
eksperyment uczniowski;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Forma pracy:
praca w grupach;
praca zbiorowa;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Faza realizacyjna:
1. Analiza argumentów „za i przeciw”. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Czy sole
kwasów karboksylowych hydrolizują?” Nauczyciel dzieli klasę na dwa zespoły.
Zadaniem pierwszej drużyny jest przygotowanie argumentów za tym, że sole kwasów
karboksylowych hydrolizują. Natomiast zadaniem drugiej drużyny jest przygotowanie
argumentów przeciwnych - sole kwasów karboksylowych nie ulegają hydrolizie. Po
ustalonym czasie uczniowie przedstawiają na zmianę argumenty „za i przeciw”. Jeden
z uczniów zapisuje argumenty na tablicy. Po odbytej dyskusji, nauczyciel prosi
chętnego ucznia o podsumowanie.
2. Eksperyment uczniowski. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy i rozdaje
uczniom karty pracy, odczynniki chemiczne oraz potrzebne szkło i sprzęt
laboratoryjny. Każdy zespół wyłania spośród siebie lidera i losuje karteczkę z nazwą soli
kwasu karboksylowego. Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie i wykonanie
doświadczenia (wg instrukcji zamieszczonej w e‐materiale - ćwiczenie 1), w którym
zostanie zbadany odczyn roztworu soli. Następnie ich zadaniem jest wyjaśnienie
przyczyny danego odczynu roztworu soli oraz wypełnienie karty pracy.
3. Po upływie ustalonego czasu, liderzy grup prezentują rozwiązania na forum klasy.
Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną odpowiedzi uczniów.
4. Uczniowie samodzielnie pracują z wykorzystaniem symulacji interaktywnej celem
badania procesów hydrolizy soli kwasów karboksylowych. Mogą wykorzystywać
informacje zawarte w e‐materiale. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i wspiera ich
podczas wykonywanego zadania.
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy
na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być
również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego, czy podczas
przygotowywania się do lekcji czy sprawdzianu.
Materiały pomocnicze: