ZWIĄZKI KARBONYLOWE

ALDEHYDY i KETONY
 ALDEHYDY i KETONY

RCHO RCOR
aldehydy ketony

O
O
grupa okso
grupa formylowa
C H C

C O C O
 PRZYKŁADY ZWIĄZKÓW KARBONYLOWYCH
CHO
CHO
4 3 2 1
HCHO CH3CHO CH3C CH CHO
OCH3
metanal etanal Cl aldehyd benzoesowy
aldehyd octowy aldehyd p-
aldehyd mrówkowy 3-chloro-2-butenal (benzaldehyd) metoksybenzoesowy
formylobenzen
aldehyd anyżowy

5 4 3 2 1
CH3COCH3 CH3C CH C CH3
propanon Cl O
keton dimetylowy 4-chloro-3-penten-2-on
aceton cykloheksanon

COCH3
C
O FENONY
acetylobenzen benzoilobenzen
acetofenon benzofenon
 BUDOWA GRUPY KARBONYLOWEJ i
JEJ KONSEKWENCJE

C O C O
sp2

Związki karbonylowe są polarne. Temperatura wrzenia aldehydów i ketonów jest

wyższa od węglowodorów o zbliżonych masach ale niższa od alkoholi.
To związki o bardzo specyficznych zapachach.

RCH2CH RCH CH

(99,9%) O OH (0,1%)
forma keto forma enolowa
 REAKCJE ZWIĄZKÓW KARBONYLOWYCH

Addycja nukleofilowa
R R R
-H2O
C O + NuH R C OH C Nu'
R R
Nu

Addycja wody i alkoholi

R R
H
C O + HOH R C OH Cl3CCHO - chloral tworzy trwałe wodziany
R
OH
wodzian (hydrat)

R R
R H ROH
C O + ROH R C OH R C OR
R .
OR OR
półacetal acetal
 Próba bisulfitowa (addycja wodorosiarczynu sodu)

Reakcja ta wykorzystywana jest do wyodrębniania czystych związków karbonylowych

R R OH Na2CO3 R
C O + NaHSO3 C C O + Na2SO3 + CO2
R R SO3Na R
sól bisulfitowa
- hydroksyalkanosulfonian
sodu
 Reakcje polimeryzacji
H
C O + OH CH2 OH OH CH2 O CH2 OH
H

OH (CH2O)n

paraformaldehyd

1,3,5-trioksan POLIMER CYKLICZNY

O O
 Próba cyjanohydrynowa
R R
R H H2O
C O + HCN R C OH R C OH
R
CN COOH

O HO H HO H
H

CN COOH

H
+ HCN H2O

nitryl kwasu migdałoweg kwas migdałowy

(cyjanohydryna benzaldehydu)
HO H O
H
C
O OH
CN OH O
C C
OH C C
+ eliminacja CN
H
CN H BENZOINA
 Reakcje z amoniakiem i jego pochodnymi
R R R
C O + NH3 C NH2 C NH
H H - H2O H
OH IMINA

aldehydoamoniak

H
6 C O + 4 NH3 (CH2)6N4 + 6 H2O
H
UROTROPINA

HEKSOGEN
1,3,5-trinitro-1,3,5-triazacykloheksan
TX, RDX, cyklonit
 RH2C
RHC
C O + NHR1R2 C NR1R2
H
H
ENAMINA

RCOR + NH2OH R C R Oksym cykloheksanonu stosowany do produkcji

hydroksyloamina N kaprolaktamu i nylonu.

OH
oksym

H3C Ph Ph
H H3C H3C
C NOH O C N C NH
Ph HO O Acetanilid
Przegrupowanie Beckmanna
 NaOH
RCOR + NH2NH2 R C R RCH2R
200oC
hydrazyna N -N2 Reakcja Wolfa-Kiżnera
NH2
hydrazon

R R
C O + H2N HN C N NH
R R
fenylohydrazyna fenylohydrazon

O2N O2N
R R
C O + H2N NH NO2 C N NH NO2
R R
2,4-dinitrofenylohydrazyna 2,4-dinitrofenylohydrazon
 Reakcje z ylidem fosforowym (reakcja Wittiga)

Georg Wittig - Nobel 1979

R R C6H5 R R'
C O + C P C6H5 C C + (C6H5)3PO
R R C6H5 R R'
 Reakcje ze związkami magnezoorganicznymi

R R R CH2O 1o
H2O
C O + RMgX R C OMgX R C OH RCHO 2o
R RCOR 3o
R R
 Reakcja ze związkami zynkoorganicznymi

Zn
BrCH2COOC2H5 BrZnCH2COOC2H5

OZnBr OH
H

BrZnCH2COOC2H5 + C O CH2-CH2COOC2H5 CH2-CH2COOC2H5

H

Reakcja Reformatskiego
Reakcje halogenowania przy weglu 
 REAKCJA HALOFORMOWA
Próba jodoformowa

CH3CR + X2 + NaOH CHX3 + RCOONa H3C C

O (Cl2) O
(Br2) Haloform
(I2) (X = I jodoform)
 Kondensacje aldolowe aldehydów i ketonów
H OH O
O
OH
C C + C O C C C

H H

ALDOL
zarówno aldehyd jak i alkohol

10% NaOH -H2O

CH3CHO + CH3CHO CH3CHCH2CHO CH3CH CHCHO
OH 2-butenal

H
OH
H C CH CH2CH CH2 CH O

H O O
karboanion anion enolanowy

H2O -H2O
CH2CHO + CH3CH CH3CHCH2CHO CH3CHCH2CHO CH3CH CHCHO
O O OH
 Kondensacja aldolowa krzyżowa

CHO CH CH C H
O
+ CH3CHO

aldehyd cynamonowy

CHO
CHO CH CH C CH3 CH CH C HC CH
O O
+ CH3COCH3

benzylidenoaceton dibenzylidenoaceton
 Wewnątrzcząsteczkowa kondensacja aldolowa

OH O O
O O
  OH H H
H C CH2CH2CH2CH2C H -H2O
Reakcja Cannizarro
(reakcja dysproporcjonowania, autoredoksydacji)
(przeniesienia anionu wodorkowego)

CHO COOH CH2OH

40% KOH
+

CH3 CH3 CH3

40% KOH
H3C C CHO H3C C COOH + H3C C CH2OH
CH3 CH3 CH3

O O OH O
40% KOH
H C C H H C C OH
Glioksal .
H
wewnątrzcząsteczkowa reakcja Cannizzaro
 Mechanizm reakcji Cannizzaro

CHO O CH OH

+ OH

H H
O C OH H C O O C OH H C O O C O CH2OH

+ + +

O C OH
 Reakcje utleniania i redukcji

[O] [O]
RCHO RCOOH RCOR X

RCHO + 2Ag + 3 OH RCOO + 2Ag + 2H2O

RCHO + 2Cu2 + 5 OH RCOO + 2Cu2O + 3H2O

LiAlH4
4RCOR 4 RCHR
OH

O
Zn (Hg)
HCl
cykloheksanon cykloheksan
 OTRZYWANIE ZWIAZKÓW KARBONYLOWYCH

1. Utlenianie selektywne alkoholi I i II rzędowych.

2. Ozonoliza alkenów (dotyczy aldehydów i ketonów).
3. Addycja wody do alkinów.
4. Reakcja acylowania Friedela-Craftsa (synteza ketonów).

Syntezy przemysłowe
1. Odwodnienie katalityczne metanolu – synteza metanalu.
2. Utlenienie katalityczne etenu – synteza etanalu.
3. Utlenienie kumenu – synteza acetonu i fenolu
 ZWIĄZKI KARBONYLOWE W PRZYRODZIE

O O

H3C C C CH3

BIACETYL

KAMFORA MENTON

CYTRONELAL MUSKON
ANDROSTERON