R2O3 Bileşikleri

KORUND (Al2O3)

Özellikleri

- Hegzagonal sistemde kristallenen korund çok çeşitli renklerde bulunur.

- Saf olduğu durumlarda renksiz olur. Fakat bu şekilde doğada az bulunur. Daha çok mavi,
mavimsi, gri, kahve, sarı, yeşil, kırmızı ve menekşe renklerde görülür.

- Güzel renkli olanlar mücevher olarak kullanılır.

- Kırmızı renkli olanına yakut ve mavi renkli olanına ise safir denir.

- Korunda bu renkleri veren metal oksitler veya metallerdir.

- Örneğin; koyu kırmızı renk krom oksitten (Cr2O3), koyu mavi renk ise demir veya titan dan
kaynaklanır.

- Korund cam parıltılı, saydam veya yarı saydamdır. Ancak saydam olmadığı durumlarda
vardır.

- Sertliği 9, özgül ağırlığı ise 4.0 tür.

- Saf olduğu durumlarda bileşiminde %52.9 Al, %47.1 O vardır. Çoğunlukla Fe, Ti, ve Si
karışmış maddeler olarak bulunur.

-Üfleçte erimez ve asitlerden etkilenmez.

Korund Korund
 Korund Korund

Oluşumu

- Korund magmasal, kontak ve bölgesel (rejyonal) metamorfizma ürünü olarak oluşur.

- Magmasal olarak daha çok siyenit pegmatitler içerisinde görülür.

- Metamorfik olarak ise gnayslar, şistler ve mermerler içerisinde bulunur.

- Değişmesinden kalsiyumlu mika olan margarit, aliminyum mineralleri olan diaspor ve

spinel oluşur.

Çeşitleri

- Korund; bayağı korund, değerli korund ve zımpara olarak üçe ayrılır.

- Bayağı korund kristalleri güzel olmayıp bulanık olur. Bazı yerlerde (ABD-Carolina) 40-50 kg
ağırlığında olan kristalleri bulunmuştur.

- Değerli korundlar çok çeşitli renklerdedirler.

- Bunun kırmızı renkli olanına yakut, mavi renklisine ise safir denir.

- Bu korundlara daha çok dere alüvyonları (plaser yataklar) içerisinde rastlanılır.

- Korundun bir çeşidi olan zımpara; magnetit, hematit ve kuvars ile karışık olarak bulunur.

- Çoğunlukla ince taneli ve siyahımsı renkte olur.

- Genellikle metamorfik kayaçlar içerisinde bulunur.

- Zımpara çok sert olduğundan toz olarak kayaçları ve cevherleri parlatmakta kullanılır.

HEMATİT (Fe2O3)

Özellikleri

- Hegzagonal sistemde kristallenen hematit metal parıltılı ve donuk olur.

- Rengi kristalli olduğu zaman siyahımsı, agregat halde iken ise kırmızıdır.

- Sertliği 6.5, özgül ağırlığı 5.2 dir.

- Hematitin bileşiminde %70 Fe, %30 O vardır.

- Üfleçte erimez.

- Toz olarak asitlerde çözülür.

Hematit Hematit

Spekülerit hematit (olijist hematit)

Oluşumu ve Bulunduğu Yerler

- Hematit çeşitli şekillerde; hidrotermal, pnömatolitik, metasomatik ve metamorfik olarak

oluşur ve magnetitin değişmesinden de meydana gelir.

- Volkan gazlarında pnömatolitik olarak şöyle oluşur.

Fe2Cl6 + 3H2O == Fe2O3 (hematit) + 6HCl

- Hematitin değişmesinden limonit ve magnetit meydana gelir.

- Hematit çok yaygın olarak bulunan ve önemli bir demir cevheridir.

- Bağımsız yataklar şeklinde bulunduğu gibi, pek çok kayaçların önemsiz bir elamanı olarak da
bulunur.

- Bazı çökel kayaçların çimentosunu (bağlayıcı) oluşturur.

- Türkiye’de Adana, Balıkesir, Ankara, Aydın, Sivas, Kayseri ve Adapazarı’nda yatakları

vardır.

Çeşitleri

- Metal parıltılı, koyu renkli kristal veya taneli, yaprağımsı, pullu agregat olarak bulunan
hematite parlak hematit (spekülarit hematit veya olijist hematit) denir.

- Kırmızımsı metal parıltılı olmayan, toprağımsı olanına kızıl hematit ve

- Oolitler şeklinde bulunan hematite de oolitli hematit adı verilir.

- Adapazarı Çamdağında ki hematit, oolitli bir hematit oluşumudur .

RO2 Bileşikleri

KUVARS (SiO2)

Özellikleri

- Hegzagonal sistemde kristallenen kuvarsın kristal yüzeyleri cam parıltılı, kırılan yüzeyleri ise
yağ parıltılıdır.

- Saydam olduğu gibi bulanık ve saydam olmayanlar da vardır.

- Renksiz, beyaz, kırmızı, pembe, kahverengi, mavi, mor, siyahımsı ve daha başka renk ve renk
tonlarında bulunur.

- Sertliği 7, özgül ağırlığı 2.65 dir.

- Kuvars her zaman saf olmaz,

- İçinde rutil, hematit, klorit ve daha başka birçok mineraller bulunduğu gibi sıvı ve gazlarda
kapanmış (inklüzyon) olarak bulunur.

- Bundan dolayıdır ki kuvarsın fiziksel özellikleri çok değişebilir.

- Bileşiminde %46.7 Si, %53.3 O vardır.

- Bazı kuvars türleri saf ise de birçoklarında yabancı maddeler bulunur.

- Kuvars içinde kapanmış (inklüzyon) bu yabancı cisimler katı olduğu gibi sıvı ve gaz olarak
da bulunur.

- Bunlar kuvarsın kimyasal özelliğini etkiler.

- Kuvars üfleçte erimez, yalnız HF de çözülür.

- 573 0C ye kadar dayanıklıdır. Bu dereceyi geçtikten sonra değişmeye başlar.

Kuvars kristalleri

Oluşumu

- Kuvars tabiatta en çok bulunan ve çok yaygın olan bir mineraldir.

- Çok çeşitli koşullarda oluşur ve çeşitli yatak şekillerinde bulunur.

- Başlıca magmatik, sedimanter ve metamorfik meydana gelir.

- Damarlar şeklinde çeşitli minerallerle birlikte bulunur.

- Kum ve çakıl olarak da pek çoktur ve her yerde rastlanır.

Kullanıldığı alanlar

- Kuvars pek çok alanlar da kullanılır.

- Metalurji de; cam yapılmasında,

- Seramik de; ateşe ve asitlere dayanıklı aletlerin yapılmasında,

- Optik ve fizik aletlerinin yapılmasında,

- Kimya endüstrisinde.

- Yarı değerli mineral olması bakımından mücevher olarak da kullanılır.

- Kuvars; kordiyerit, nefelin, topaz ve beril’e benzer.

Çeşitleri
Dumanlı Kuvars: Koyu duman renginde ve yarı saydam olan kuvarstır. Isıtılırsa rengi
kaybolur.

Dumanlı kuvars (Smoky Quartz)

Sitrin: Sarı renkli ve saydam kuvarstır.

Sitrin kuvars (Citrine Quartz)

Ametist: Mor, menekşe renkli kuvars olup kızdırıldığında bu renk değişmez.

Ametist (Amethyst)

Pembe Kuvars: Pembe renkli kuvarstır.

Pembe kuvars (Rose Quartz)

Süt Kuvars: Süt beyazı renginde olan kuvars olup, kristaller şeklinde ve agregat olarak bulunur.

Süt kuvars (Milky Quartz)

Demirli Kuvars: Hematit, limonit dolayısıyla sarı, kahve ve kırmızımsı renklerde bulunan ve
saydam olmayan kuvarstır.

Demirli kuvars

Bayağı Kuvars: Renksiz, beyaz, gri, sarımsı, kırmızımsı, yeşilimsi veya mavimsi renklerde
olan kuvars olup, granit, granit porfir gibi magmatik kayaçlarda, gnays, mikaşist gibi
metamorfik kayaçlarda ve kumtaşı, kuvarsit, konglomera gibi sedimanter kayaçlarda bulunur.
 Bayağı kuvars

- Diğer SiO2 mineralleri şunlardır.

Kristobalit,

Tridimit,

Kalsedon,

Opal,

Silis camı.