Univerzitet “Džemal Bijedić” u Mostaru

GRAĐEVINSKI FAKULTET

Proučavanje izumrlih organizama u sedimentima

u cilju evolutivnog povezivanja sa današnjim
vrstama te određivanja starosti stijena

Mr.sci.Toni NIKOLIĆ,dipl.ing.geol.

16-17 oktobar 2015. MOSTAR

 ŠTA SU TO FOSILI?

Fosili (na latinskom, fossus, što

znači "iskopan") su mineralizirani
ili drukčije sačuvani ostaci - ili
druge vrste tragova i otisaka (poput
tragova stopala) - životinja, biljaka
i drugih organizama. Budući da se
fosili nalaze u stijenama i
sedimentnim stratama, također su
poznati i pod nazivom fosilni
zapisi. Proučavanjem fosila bavi se
paleontologija.
 KAKO NASTAJU FOSILI?

Fosilizacija je u stvari veoma rijetka pojava, budući da prirodni materijali

teže raspadanju. Da bi organizam postao fosiliziran, njegovi ostaci
treba da budu što prije pokriveni sedimentom. No, postoje iznimke
tome, kao u slučaju kad se organizam okameni, tj. petrificira, ili čak
ostane u sredini bez kiseonika, poput dna jezera. Postoji nekoliko
različitih tipova fosila i procesa fosilizacije.

Fosili su uglavnom tragovi ostataka samog organizma. Međutim, fosili

također mogu biti tragovi koje je organizam ostavio za sobom dok je
još uvijek bio živ, kao ostaci stopala ili ekskrimenti dinosaurusa ili
reptila. Ovi tipovi fosila se zovu fosilni tragovi, za razliku od fosila
tijela. Konačno, život iz prošlosti može za sobom ostaviti podatke koji
se ne mogu vidjeti, ali se pak mogu zapaziti u obliku hemijskih tragova
Geohronološki prikaz evolucije živih organizama
na zemlji kroz njihovu istoriju
Natica herbea (gastropoda)
Lucina pectinata
(Kreda, Gojselići – Stupari)
 Biljni fosilizrani ostatci

Fagus (miocen) Kakanj Salix (miocen) Kakanj

Fosili mogu biti i zapisane pojave u stijenama
kao što su:

Talasaste forme Tzv. Ripple wave

(lijevo-recentno, Split – desno fosilno, Tuzla)
Kako isti sloj izgleda na terenu
 Tragovi kišnih kapi
(silur-devon, Klek-Prozor)
 Otisak škorpije
insekti zarobljeni u Ćilibaru
Zaštitni znak velike naftne kompanije „Shell“ je školjka
jer se vjeruje da slojevi u kojima se nalaze ove školjke
nose bogata ležišta nafte
 STRATIGRAFIJA?

- Geolog starost naslaga određuje na temelju iskustva prepoznavajući u

njima tipične litološke i paleontološke značajke koje su vrlo
karakteristične za određena razdoblja Zemljine (geološke) prošlosti
svrstavanjem naslaga u određene vremenske odsječke Zemljine
prošlosti

- Nicolaus Steno je prvi definirao osnovne tri principa Stratigrafije

pomoću kojih se lako može odrediti relativni vremenski slijed taložnih
zbivanja u smislu koje su se naslage taložile prije, a koje kasnije

- Stratigrafija je grana Geologije koja proučava slojeve sedimentnih

stijena, njihov postanak i vremenski slijed
Kroz vrijeme
 STRATIGRAFIJA

Razvoj Zemlje kao nebeskog tijela od vremena njenog nastanka i razvoj

života na njoj, integralno proučava naučna disciplina koja se naziva
STRATIGRAFSKA GEOLOGIJA. Ona opisuje i na naučnoj osnovi
rekonstruiše, prostorne i vremenske glavne događaje i pojave iz istrije
Zemlje kako geološke tako i biološke pa se još naziva i istorijska
geologija.Na početku se istorija Zemlje naročito opis i podjela geoloških
doba po starosti proučavali iz dokumenata nađenih u slojevima
sedimentnim stjenama te odatle potiče i naziv stratigrafija (lat.stratum-sloj).
Za dobijanje cjelovite slike o fazama razvoja Zemlje koriste se rezultati i
spoznaje svih naučnih grana geologije, ali i rezultati i spoznaje drugih
prirodnih naučnih disciplina. Na primjer dinamička geologija nam
omogućava da upoznamo promjene u rasporedu kontinenata u odnosu na
magnetne i geografske polove Zemlje, mehanizma nastanka i razvoja
planinskih vijenaca i s tim u vezi rekonstrukciju pojava poput magmatizma,
metamorfizma, epirogenetskih pokreta i seizmizma.
 Fosili i stijene kao geološka svjedočanstva

Događaje u razvoju Zemlje i uvjete života na njoj moguće je rekonstruisati

i interpretirati proučavanjem stijena litosfere i okamenjenih ostataka
organizama (fosila) koji su u nekom geološkom razdoblju živjeli i razvijali
se u određenoj životnoj sredini. Pri tome se služimo aktualističkim
principom, koji polazi od pretpostavke da su tokom zemljine prošlosti na
njenoj površini i u unutrašnjosti djelovale uglavnom iste one sile koje
djeluju i danas, odnosno da su prirodni procesi geološke prošlosti analogni
današnjim. U skladu s takvom predpostavkom, očito je da proučavanjem
savremenih procesa i pojava i njihovih uzročnika, dobijamo spoznaje o
procesima i pojavama koji su se dogadjali tokom razvoja Zemlje i uticali na
oblike života na njoj.
 Određivanje starosti stijena

Osnovni preduvjet za pouzdanu rekonstrukciju redoslijeda dogadjanja u

razvitku života na Zemlji i promjena u prostornim odnosima medju
stijenama litosfere jest poznavanje starosti stijena. Različitim metodama,
smanje ili više tačnosti, ta se starost može odrediti relativno i apsolutno
(radiometrijski).
Za odredjivanje relativne starosti najviše se koriste podaci iz sedimentnih
stijena. Relativna starost magmatskih i metamorfnih stijena odredjuje se na
osnovu njihovog odnosa sa sedimentnim stijenama poznate (takodje
relativne) starosti. Pri odredjivanju relativne starosti stijena posebno se
koriste metode superpozicije, litološka i paleontološka metoda.
Proučavanje prirodnih radioaktivnih elemenata i produkata njihovog
raspadanja pronadjen je veći broj metoda pomoću kojih se pokušava
odrediti apsolutna starost pojedinih stijena litosfere. Radioaktivni
elementi emitiraju i čestice γ zrake, zbog čega se njihova masa tokom
vremena smanjuje, a na kraju prelazi u stabilne izotope.
Geohronološka skala Zemljine kore
Ovako će izgledati fosili današnjeg vremena za par
miliona godina 

HVALA NA PAŽNJI!