13.10.

2023

TEMEL SAĞLIK  Kanun Sultan Süleyman’ın Zgetvar Kales alınırken hasta

yatagında söylediği
 “Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi
D R .ÖĞ R .ÜYESİ H AKAN KU ND U R ACI LAR Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi
dizeleri, sağlığın değerinin hasta olunca anlaşıldığının bir
yansıması olarak, bir anlık sağlığın bile hiçbir şeyle
değişilemeyecek kadar önemli olduğunu üstüne basa basa
vurgular.

SAĞLIĞIN TANIMI

3 4

 Dünya Sağlık Örgütü (WHO, World Health Organization), Sağlık  Sağlık hizmetlerinin birincil ve asıl görevi insanın
sadece hasta veya sakat olmamak değil; sağlığını korumak ve geliştirmektir.
 kişinin sağlığı bozulursa bunu erken dönemde tanımak ve etkin
 bedenen, tedavi yapmak,
 Ruhen,  tıbbi veya sosyal engellilik söz konusu olursa rehabilite etmek
 sosyalyönlerden tam bir iyilik hâlinde bulunma şeklinde ikincil ve üçüncül görevleridir.
tanımlamıştır.  Bu 3 görev de sağlık hizmetlerinin bir ekip olarak verilmesini
gerekli, hatta zorunlu kılar.
 Burada hekimlere ve hekim dışı sağlık personeline büyük
görevler ve önemli sorumluluklar düşmektedir.

1
 13.10.2023

5 6

 İnsanlar için önemli olan eylemlerden birisi de sağlığını  Bu sağlık hizmetleri sunulurken, önemli sağlık
korumak ve geliştirmektir. problemlerine öncelik verilmesine dikkat edilmelidir.
 Bu eylemi gerçekleştirirken de insanlar sağlık  Bir toplum için önemli olan sağlık problemleri
hizmetlerinden faydalanmaktadırlar. 1. çok görülen,
 Toplumların sağlık sorunları ve bu sorunların çözümü için 2. çok öldüren ya da
kullanılan sağlık hizmetleri birbirinden farklıdır. 3. çok sakat bırakarak iş güç kaybına yol açan durumlardır
ki bunlar önemli halk sağlığı sorunlarını oluşturur.
 Sağlık örgütünce verilecek hizmetlerde öncelik bu halk
sağlığı sorunlarına yönelik olmalıdır.

7 8

 Tüm Dünya için vazgeçilmez olan, toplumun her kesimine
eşit olarak ulaştırılması gereken minimal hizmetler, Alma-
Ata bildirgesinde belirtilmiş olup temel sağlık hizmetleri
kavramının esasını oluşturmaktadırlar.
 kişilerin ve toplumların sağlıklarını korumak,
 hastalananların tedavisini yapmak,
 iyileşmenin tam olmadığı durumlarda başkalarına bağımlı
olmadan yaşamayı sağlamak,
 toplumların sağlıklarını daha iyi durumlara getirmek için yapılan
planlı çalışmaların tümüne “sağlık hizmeti” denmektedir.

2
 13.10.2023

Sağlık Tanımları
9 10

 Sağlık hizmetlerinin temel amacı sağlığın korunmasıdır.

 Sağlık hizmetinin temel alanları  Biyolojik bilimler açısından sağlık, bedenin her
bir hücresinin en üst düzeyde işlev gördüğü ve
1. Koruma
hücrelerarası uyumun varolduğu bir durumdur.
2. Tedavi  Davranış bilimlerine göre; kişinin çevresiyle
3. Rehabilitasyon uyumu ve beklemediği bir olay karşısındaki savunma
potansiyelidir.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Günümüzde kabul edilen sağlık tanımı

11 12

 İnsan biopsikososyal bir varlıktır. Sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı

değil; bireyin,
Fizyolojik Gereksinimler
(Beslenme, boşaltım, solunum)
Sosyal Gereksinimler: Güvenlik,
barınma…  Fiziksel,
 Sosyal
 Ruhsal yönden tam iyilik halidir.
Psikolojik Gereksinimler: Ait olma, sevgi,
saygı, kendini gerçekleştirme

3
 13.10.2023

Sağlığın Bileşenleri Engellilik

13 14

 Fiziksel sağlık (Solunum, beslenme, boşaltım, hareket, uyku,
cinsellik gibi ihtiyaçlarını tam olarak yerine getirebilme)
 Ruhsal-duygusal sağlık: Bireyin kendisi ve çevresiyle sürekli
uyum içinde olmasıdır.( Olumlu düşünme, yaşamdan zevk alma,
başkalarıyla ve yalnız çalışabilme yeteneği, sorumluluk alma vb.)
 Sosyal sağlık: Sevilme, ait olma, ailesiyle ve arkadaşlarıyla
ilişkisi, iş durumu, sosyal uğraşıların olması
 Tanım olarak “engelli” sakat ve özürlü kelimeleri yerine
kullanılsa da bu sözcükler farklı anlamlara gelmektedir.
 Özürlü terimi “özürlülüğü” odak noktasına koymayı
gerektiren, yani özürlülük olgusunu nesnelleştiren bir
kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
 Buna karşın engellilik, hemen olmasa da zamanla bu
zorunluluktan kurtulabilmeyi, düşüncelerimizde yumuşama
ve esneklik sağlamayı başarabilecek bir terim olarak
görünmektedir.

15 16

 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun kabul ettiği Sakat Farklı nedenlere bağlı olarak oluşan engellilik temel
Kişilerin Hakları Bildirgesi’nde engelli tanımı şöyle olarak beş başlıkta incelenir:
yapılmaktadır.  Zihinsel engelli
 “Normal bir kişinin kişisel ya da sosyal yaşantısında kendi  Görme engelli
kendisine yapması gereken işleri, bedensel veya ruhsal  İşitme ve konuşma engelli
yeteneklerindeki kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi
 Ortopedik engelli
bir noksanlık sonucu yapamayanlar”.

4

17
 Zihinsel Engellilik: Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum
sonrasında çeşitli nedenlere bağlı olarak zihinsel işlevlerin
normalden önemli derecede gerilik ve buna bağlı olarak
uyumsal davranışlarda yetersizlik gösterme durumudur.
19
 Konuşma, dikkat, düşünme gibi zihinsel işlevlerde bozukluk
görülmekle birlikte bellekte ve dikkatte görülen bozukluk
oldukça belirgindir.
 Ayrıca zihinsel engelli kişide uyumsal davranışlarda
yetersizlik görülür.
 Yemek yeme, banyo yapabilme, okuma yazma, iş bulup
çalışma ve iletişim kurmada önemli sıkıntılar yaşanır.
 Bu kişilerin gerekli rehberlik yapılarak sosyal hayata
katılımları sağlanmalıdır.
13.10.2023
18
 Zihinsel engellilikte üç temel özellik vardır:
1. Genel zekâ işlevinin belirgin derecede normalin altında
olması
2. Kişinin kendi yaş grubu ile kıyaslandığında beceri,
sorumluluk, iletişim kurma, kendi kendine yeterlilik gibi
alanlarda geriliğinin olması
3. Zihinsel engelliliğin doğum öncesi, doğum sonrası ve
doğum sırasında başlaması
20
 Görme engelliliği: Görme duyusunda görevli herhangi bir
merkezin fonksiyon kaybıdır.
 Göz rahatsızlığı genel olarak retinaya kanın dolması veya
gerekli kanın sağlanamaması nedeniyle retinanın bozulması
ve göz merceğinin netliğini yitirmesi sonucu oluşur.
 Görme engelliliğinin; kısmen görememe, az görme ve hiç
görememe şeklinde türleri vardır.
 Görme engelliler beyaz baston ya da bazı evcil hayvanlardan
yararlanarak yaşamlarını sürdürmektedirler.
5

21
Ortopedik Engellilik
23
 Doğuştan veya daha sonradan oluşan, tüm tedavi ve önlemlere karşın
sinir sistemi, kas, eklem ya da iskelet sisteminin normal çalışmasının
sağlanamadığı durumdur.
 Ortopedik engel, kişinin eğitim ve iş yaşamındaki performans ve
başarısını olumsuz etkilediği gibi günlük gereksinimlerini karşılamada
da sorunlar oluşturmakta, engelli kişi bir başkasının yardımına ihtiyaç
duyabilmektedir.
 Ortopedik engeller; kalça çıkıklığı, ayak çarpıklığı; el, kol, ayak ve
bacak eksikliği, omurga sorunları ve felçlerle meydana gelmektedir.
 Ayrıca ateşli hastalıklar, kazalar ve yeterli beslenememe de ortopedik
engel oluşmasına neden olabilmektedir.
13.10.2023
İşitme engelliliği
22
 Kulak ve beyindeki işitme merkezleri tarafından sesin
algılanmasına işitme denir.
 İşitmeyi meydana getiren yapı ve organlardan birinin ya da
birden fazlasının görevini yerine getirmemesine ise işitme
engelliliği adı verilir.
 İşitme engelliliği; akraba evliliği, kan uyuşmazlığı, kulak zarının
zarar görmesi, ateşli hastalıklar ,(menenjit, kabakulak, kızamık
vb.) ve yaşlılık gibi nedenlerle oluşabilmektedir.
 Günümüzde işitme cihazları kullanılarak kısmi işitme
bozukluğu olan kişilerde işitme gücü artırılmakta ve kişilerin
sosyal hayata katılımı sağlanabilmektedir.
24
 Ortopedik engellerin büyük kısmı ileriki yaşlarda ortaya çıkmaktadır.
 Trafik ve meslek kazaları; deprem, yangın, nükleer kaza gibi toplumsal
felaketler; felçler, lepra, verem, kalp ve damar ile romatizma
hastalıkları ortopedik engel oluşmasına neden olabilmektedir.
 Ortopedik engelliler, özel rehabilitasyon ve fizik tedavileri ile daha iyi
duruma getirilebilmekte, psikolojik terapiler ile önemli başarılar elde
edebilmeleri ve çeşitli sosyal etkinliklere katılımları sağlanmaktadır.
 Ortopedik engel tüm engellerde olduğu gibi bireyin ve ailesinin sorunu
olmaktan çok toplumu ilgilendiren bir durumdur.
 Çevre düzenlemeleri, platform uygulamaları gibi engelli bağımsızlığını
daha da çok artıracak uygulamalar duyarlı toplum kesimlerince
düşünülmeli ve bu konuda harekete geçilmelidir.
6
 13.10.2023

25
HASTA KİŞİ NASIL HİSSEDER
Hastalıkların Bulaşma Yolları  Kaygılı, Heyecanlı,
Su ve besinleriyle
 Cesaretsiz, Yalnız,

 Solunum yoluyla
 Temas yoluyla  Şaşkın, Keyifsiz,
 Vektörlerle
 Hayvanlarla  Kararsız, Korkmuş,
 Cinsel yolla
 Kan yoluyla  Güvensiz, Sinirli,
 Genetik
 Doğal afetler
 Şüpheci, Sıkıntılı,
 Kazalar  İçerlemiş,
 Psikolojik nedenler
 Meslek hastalıkları
 Çevresel faktörler (Sağlıksız çevre, sağlıksız yaşam, sağlıksız beslenme, yetersiz
aktivite, zararlı alışkanlıklar, zararlı ürünlerin kullanımı vb )
26

SAĞLIK HİZMETİ İçme ve kullanma sularının sanitasyonu

Katı ve sıvı atıkların zararsızlandırılması
Sağlık eğitimi Hava kirliliğinin önlenmesi
27 28
Sağlıklı barınma koşullarının temini
Aile Planlaması Kişisel Hijyen Besin Sanitasyonu

▪ Koruyucu sağlık hizmetleri: Kişilerin ve toplumların Beslenme Bağışıklama

Vektör ve kemirici kontrolü

sağlığını korumak, “Gürültü, radyasyon, aydınlanma havalandırma”

Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar
Erken Tanı Kemoproflaksi Mezarlıklar

▪ Tedavi hizmetleri: Hastalandıklarında tedavilerini yapmak, Turist Sağlığı

Sağlıklı Çalışma koşulları/ergonomi
Kişiye Yönelik Çevreye Yönelik
▪ Rehabilitasyon hizmetleri : Sakat kalanların ve/veya Koruyucu Sağlık Hizmetleri Koruyucu Sağlık Hizmetleri 3. basamak
yetersizlik durumlarının düzeltilmesi başkalarına bağımlı 2. basamak
olmadan yaşayabilmelerini sağlamak 1. basamak

Tedavi Edici Sağlık

▪ Toplumların sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı
Koruyucu Hizmetleri
çalışmaların tümüne sağlık hizmetleri denir. Sağlık Hizmetleri
Esenlendirici
(Rehabilitasyon )

SAĞLIK HİZMETLERİ

7
 13.10.2023

29 30

 Sağlık hizmetlerinin temel amacı, kişilerin hasta  Hizmet

olmamalarını sağlamak yani onları hastalıklardan “Bir kişi veya kuruluşun bir diğer kişi veya kuruluşa
korumaktır. sunduğu elle tutulamaz bir faaliyet veya yarar” olarak
tanımlanabilir.
 Tedavi hizmetleri ise hastalığın veya yaralanmanın
etkilerini azaltmak ya da tamamen ortadan kaldırmak
için yapılan faaliyetlerdir.
 Rehabilitasyon hizmetleri tedavilerinden sonra
hastanın normal yaşama dönmesini kolaylaştırmak
için sunulan fizik tedavi gibi hizmetlerdir.

HASTA GÜVENLİĞİ SAĞLIK VE KALİTE

31
Sağlık bakım hizmetlerinin kişilere
vereceği zararı önlemek amacıyla
sağlık kuruluşları ve bu
kuruluşlardaki çalışanlar
tarafından alınan önlemlerin
32
Sağlık Hizmetlerinden Beklentiler
 Hasta hakları
 Etik
 Sağlık hizmetlerinin planlanarak uygulanması
 Çalışanların motivasyonu
 Hizmet alanların ve paydaşların tam memnuniyetinin izlenmesi
ve ölçülmesi
 Sonuçların dikkate alınması ve
 Sunulan hizmetlerin değerlendirilmesi

tamamıdır. kalite yönetimi anlayışı ile mümkün olabilecek beklentiler olarak

ön plana çıkmaktadır

8
 13.10.2023

Tıp hizmetleri Tıp Bilim Dalları(TBD)

33

 Poliklinik hizmetleri  TIP BİLİM DALLARI SINIFLANDIRMASI (Üniversiteler/Türkiye)

 Servis (yataklı tedavi) hizmetleri ➢ Temel Tıp Bilim Dalları
 Acil hizmetler ➢ Dahili Tıp Bilim Dalları
➢ Cerrahi Tıp Bilim Dalları
 Laboratuvar hizmetleri
 Ameliyathane hizmetleri  TIP BİLİM DALLARI SINIFLANDIRMASI
 Sterilizasyon hizmetleri (Literatür)
➢ Temel Tıp Bilim Dalları
 Yoğun bakım ve reanimasyon hizmetleri ➢ Klinik Tıp Bilim Dalları
 Ameliyat sonrası bakım hizmetleri I.Dahili Klinik TBD
 Eczacılık hizmetleri II.Cerrahi Klinik TBD
➢ Toplum Tıp Bilim Dalları
 Ve diğer (Halk Sağlığı-Epidemiyoloji)

34

TIP Bilim Dalları Sınıflaması TIP Bilim Dalları(Temel Tıp Bilim Dalları)
(Üniversiteler/Tıp Faülteleri/Türkiye)
Tüm tıp bilim dalları, EPİDEMİYOLOJİ’ den yararlanır
35

I.Temel Tıp Bilim Dalları II.Dahili Tıp Bilim Dalları III.Cerrahi Tıp Bilim Dalları Bu bilim dalları; tıp ve sağlık bilimleri alanında profesyonel meslek elemanı
a. Anatomi, a. İç Hastalıkları, a. Genel Cerrahi,
b. Fizyoloji, b. Pediyatri(Çocuk Hastalıkları:
Pediyetrik Nöroloji,
b. Çocuk Cerrahisi(Pediyatrik
Cerrahi),
yetiştiren okullarda bilgi alt yapısını oluşturmak amacıyla okutulmaktadır.
c. Histoloji-Embriyoloji, Ped.Nefroloji, Ped.Kardiyoloji,
Ped.Göğüs, Ped.Psikiyatri,
c. Üroloji, a. Anatomi; Vücut sistem ve organlarının yapısı ile,
d. Tıbbi Biyoloji, d. Jinekoloji(Kadın Hast.ve
Gelişimsel Pediyatri, Adölesan
e. Biyoistatistik, Sağlığı vb), Doğum), b. Fizyoloji; Vücut sistem ve organlarının işlevi ile,
c. Nöroloji, e. Nöroşirürji(Beyin Cerrahisi),
f. Biyofizik, d. Psikiyatri, f. Ortopedi ve Travmatoloji, c. Histoloji-Embriyoloji; Doku ve embriyo bilimi,
g. Biyokimya, Kardiyoloji, g. KBB,
e.
h. Gastroenteroloji Cerrahisi, d. Tıbbi Biyoloji; Biyolojinin tıbbi yönünü inceleyen,
h. Patoloji, f. Gastroenteroloji,
i. Göz (Oftalmoloji)
i. Mikrobiyoloji, g. Endokrinoloji,
j. Kalp ve Damar Cerrahisi, e. Biyoistatistik; Yaşamsal olayları istatistiksel tekniklerle inceleyen,
h. Nefroloji,
j. Parazitoloji, i. Tıbbi Onkoloji, k. Göğüs Cerrahisi
f. Biyofizik; Yaşamsal olayları fizik biliminin ilke ve yöntemleri ile inceleyen,
k. Farmakoloji/Fitoterapi, j. Enfeksiyon Hast.(İntaniye), l. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi
Cerrahi Onkolojisi vb.,
vb., k. Dermatoloji, m.
g. Biyokimya; Yaşamsal olayları kimya bilimi ilke ve yöntemleri ile inceleyen,
l. Göğüs Hastalıkları,
m. Hematoloji, h. Patoloji; Hastalık oluşumunda doku ve hücre bazındaki değişimleri ve anormal dönüşümleri
İmmünoloji,
n.
o. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon,
inceleyen,
p. Geriyatri, i. Mikrobiyoloji; Mikropların her türlü özelliklerini inceleyen,
q. Nükleer Tıp,
r. Aile Hekimliği, j. Parazitoloji; İnsanlarda hastalık oluşturan parazitleri ve yaşam döngülerini inceleyen,
s. Halk Sağlığı-Epidemiyoloji .
k. Fitoterapi; Hastalıkların tedavisinde ilaçların yanı sıra bitki ve geleneksel uygulamaları da ele alan,
l. Farmakoloji; İlaçlara ilişkin her türlü özellikleri inceleyen, bilim dallarıdır.

36

9
 13.10.2023

TIP Bilim Dalları(Dahili Tıp Bilim Dalları) TIP Bilim Dalları(Cerrahi Tıp Bilim Dalları)
a. Genel Cerrahi; Ameliyat gerektiren hastalıkların tanı ve tedavisi için uğraşan tıbbın bilim
dalı,
b. Çocuk Cerrahisi(Pediyatrik Cerrahi); Ameliyat gerektiren çocuk hastalıklarının tanı
a. İç Hastalıkları; Cerrahi gerektirmeyen tüm hastalıkların tanı ve tedavisiyle, ve iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
b. Pediyatri; Doğumdan çocukluk çağının sonuna kadarki(18 yaş) dönemde görülen
hastalıkların tanı ve tedavisiyle, c. Üroloji; Kadın ve erkeklerin böbrek ve idrar yolu hastalıklarının ve ayrıca erkeklerin cinsel
c. Nöroloji; Sinir sistemi hastalıkların tanı ve tedavisiyle, organlarına ilişkin hastalıkların tanı ve gerektiğinde ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan
d. Psikiyatri; Ruh hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
tıbbın bilim dalı,
e. Kardiyoloji; Kalp ve damar hastalıklarının tanı ve tedavisiyle, d. Jinekoloji; Gebelik, doğum ve kadın hastalıklarının tanı ve gerektiğinde ameliyatla
f. Gastroenteroloji; Sindirim sistemi(mide-bağırsak) hastalıkların tanı ve tedavisiyle, iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
g. Endokrinoloji; İç salgı bezi organlarının(hormon sistemi) hastalıkların tanı ve tedavisiyle, e. Nöroşirürji; Beyin ve sinir sistemi hastalıklarının tanı ve gerektiğinde ameliyatla
h. Nefroloji; Böbrek ve idrar yolu hastalıkların tanı ve tedavisiyle, iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
i. Tıbbi Onkoloji; Kanser hastalıklarının tanı ve tedavisiyle, f. Ortopedi ve Travmatoloji; İskelet ve kemik hastalıkları ile travma sonucu ortaya çıkan
j. Enfeksiyon Hastalıkları(İntaniye); Mikroorganizmaların oluşturduğu hastalıkların tanı sorunların gerektiğinde ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
ve tedavisiyle, g. KBB; Kulak, burun ve boğazdaki organ ve dokuların hastalıklarının tanı ve gerektiğinde
k. Dermatoloji; Deri ve saç hastalıklarının tanı ve tedavisiyle, ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
l. Göğüs Hastalıkları; Göğüs kafesi içerisindeki organların(akciğer, kalp ve büyük damarların) h. Gastroenteroloji Cerrahisi; Sindirim sistemi hastalıklarının tanı ve gerektiğinde
hastalıkların tanı ve tedavisiyle, ameliyatla iyileştiren,
m. Hematoloji; Kan ve kan yapıcı organ hastalıklarının tanı ve tedavisiyle, i. Göz(Oftalmoloji); Görme sorunlarının ve göz hastalıklarının tanı ve gerektiğinde
n. İmmünoloji; Bağışıklık sistemi organları hastalıklarının tanı ve tedavisiyle, ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,,
o. Geriyatri; Yaş ilerledikçe ortaya çıkan hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
j. Kalp ve Damar Cerrahisi; Kalp ve damar hastalıklarının tanı ve gerektiğinde ameliyatla
p. uğraşan tıbbın önemli bilim dallarıdır. iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
q. Nükleer Tıp; Tanı ve tedavisinde radyasyon gerektiren hastalıklarla uğraşan tıp dalı,
k. Göğüs Cerrahisi; Göğüs kafesi içerisindeki organlara ilişkin hastalıkların tanı ve
r. Aile Hekimliği; Bireylerin hastalık ve sağlık sorunları ve çözümü ile aile bazında ilgilenen,
sonuçta toplumun sağlık düzeyini yükseltmeyi amaçlayan tıbbın önemli bir bilim dalı ve sağlık gerektiğinde ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
sistemi yöntemidir. l. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi; Organların şekil bozukluklarının ameliyatla
s. Halk Sağlığı; Toplumun tüm sağlık sorunları ve çözümü ile ilgilenen ve toplumun sağlık iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
düzeyinin yükselmesi ve geliştirilmesi için uygulamalarda bulunan tıbbın önemli bir bilim m. Cerrahi Onkolojisi; Tümör ve kanserlerin ameliyatla çıkarılması ve tedavisi için uğraşan
dalıdır. 37 tıbbın bilim dalıdır. 38

Tıp Bilim Dalları(Literatür)

1.Temel Tıp Bilim 2.Klinik Tıp Bilim
II.Cerrahi Klinik TBD
Dahili ve Cerrahi Klinik Bilim Dalları
Dalları Dalları a. Genel Cerrahi,
a. Anatomi, I.Dahili Klinik TBD b. Çocuk Cerrahisi(Pediyatrik
b. Fizyoloji, a. İç Hastalıkları, Cerrahi),
c. Histoloji-Embriyoloji, b. Pediyatri(Çocuk Hastalıkları: c. Üroloji,
d. Tıbbi Biyoloji, Pediyetrik Nöroloji, Ped.Nefroloji, d. Jinekoloji(Kadın Hast.ve Doğum),
e. Biyoistatistik, Ped.Kardiyoloji, Ped.Göğüs,
Ped.Psikiyatri, Gelişimsel e. Nöroşirürji(Beyin Cerrahisi),
f.
g.
Biyofizik,
Biyokimya,
Pediyatri, Adölesan Sağlığı vb), f. Ortopedi ve Travmatoloji,  Ortak Özellikleri:
c. Nöroloji, g. KBB,
Patoloji,
h.
i. Mikrobiyoloji,
d.
e.
Psikiyatri,
Kardiyoloji,
h.
i.
Gastroenteroloji Cerrahisi,
Göz (Oftalmoloji) a. Hastanede-Poliklinik ve klinik ortamlarda hastaya hizmet,
j. Parazitoloji, f. Gastroenteroloji, j. Kalp ve Damar Cerrahisi,
k. Farmakoloji/Fitoterapi, g. Endokrinoloji, k. Göğüs Cerrahisi b. Tanı yöntemleri aynı(Laboratuvar,Röntgen vb.),
vb., h. Nefroloji, l. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi
i. Tıbbi Onkoloji, m. Cerrahi Onkolojisi vb.,
j. Enfeksiyon Hast.(İntaniye),
Dermatoloji, 3.Toplum Tıp Bilim
k.
l. Göğüs Hastalıkları,
Dalları
 Farklı Özellikleri;
m. Hematoloji,
n.
o.
İmmünoloji,
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon,
a.
b.
Sosyal Tıp(Tıp Sosyolojisi),
Koruyucu Hekimlik ve Hijyen,
a. Dahili Klinik Bilim Dalları ameliyata gereksinim duymayan vakaları
p.
q.
Geriyatri,
Nükleer Tıp,
c.
d.
Toplum Hekimliği,
Aile Hekimliği;
tedavi eder(tıbbi ve ilaç uygulamaları),
Tüm tıp bilim dalları, e. Halk Sağlığı-Epidemiyoloji,
EPİDEMİYOLOJİ’ den
r.
s.
Aile Hekimliği,
Halk Sağlığı-Epidemiyoloji b. Cerrahi Klinik Bilim Dalları tedavide ilaç ve tıbbi uygulamaların yanı
vb.
yararlanır. sıra gerekli durumlarda ameliyatla tedavi eder,

39 40

10
 13.10.2023

21. Yüzyılın Altı Hedefi Sağlık hizmetlerinin genel özellikleri

41 42
1. Güvenli . Hastalara zarar vermeme
o Olmazsa olmaz
2. Etkili. (yanlış, eksik , fazla kullanımın önüne geçme) o Ertelenemez
3. Hasta Odaklı. Her türlü klinik kararlarda hastanın bundan ne o Devletin tamamen çekilmesi mümkün değil
gibi yarar sağlayacağını, onun değer ve inançlarına uygunluğu ve o Devletin her şeyi yapması mümkün değil
insana saygıyı ihmal etmeden o Kamu özel işbirliği kaçınılmaz
4. Zamanında. Gecikmiş hizmet hizmet değildir o Pahalıdır
o Yüksek düzeyde mesleki bilgi ve beceri ister
5. Verimli. Zayilerin önüne geçme (cihaz, malzeme, işgücü ve
o Yüksek düzeyde teknoloji kullanır
enerji)
o Sadece hekimlik ve hemşirelik değil
6. Hakkaniyetli. Hizmetin miktarı, kapsamı ve kalitesi değişik o Toplumların duyarlılık alanlarından biridir
katmanlarda farklılaşmamalı (coğrafi bölge, cinsiyet, din, yaş
vb.)

Tıbbi Hizmet Değişimine Etkenler HASTANELERİN FONKSİYONLARI

43 44

o Bilimsel gelişme ve yeni teknoloji  Tıbbi Fonksiyonlar

o Kronik hastalıkların görülmesinde artış  Hasta bakımı fonksiyonları

o Klinik bakım ve tedavi hizmetinde takım  İdari fonksiyonlar

çalışmasının zorunlu hale gelmesi  Mali fonksiyonlar

 Teknik fonksiyonlar
o Yasal ve diğer mevzuat düzenlemeleri
 Otelcilik fonksiyonu
o Mesleki yetersizlikler  Eğitim fonksiyonu
o Toplumun beklentilerindeki artış  Araştırma ve geliştirme fonksiyonu
o Tüketici haklarındaki gelişmelerin hasta davranışını  Sosyal fonksiyonlar
ve sağlık hizmetlerini etkisi altına alması  Sağlığı koruma ve geliştirme fonksiyonu

11
 13.10.2023

Etik Mesleğe yönelik kurallar

45 46

 mesleğin değerlerini,

 Ahlaki sorumluluk, kötü işler yapmaktan  ahlak kurallarına uygun davranma, meslek ilkelerini ve
kaçınma sorumluluğu diye tanımlanabilir mesleki dayanışmayı sağlama,
 kendini geliştirme,
 mesleğin saygınlığını artırma.

Hastalara yönelik Kuruma karşı

47 48

 kaliteyi değerlendiren,
 Hastalar arasında ayrım gözetmeyen, hastaları
Mevcut kaynaklarla en iyi hizmeti sunmak,
bilgilendiren
rekabet ve işbirliğine açık olmak,
 hasta özerkliğine saygılı,
etkili işletmecilik tekniklerini uygulamak,
 özel hayata duyarlı hizmet ortamı yaratmak.
güvenilir ve saygın olmak

12
 13.10.2023

Personele karşı Topluma yönelik

49 50

• personelin etik davranış göstermesini

sağlamak, • Toplumun sağlık ihtiyaçlarını belirlemek
• personele özerklik tanımak, ve karşılamak,
• cinsel taciz vb personele yönelik • tüm bireylerin eşit biçimde hizmetten
tehditleri engellemek, yararlanmasını sağlamak,
• personelin kendine geliştireceği iş • kararlarının toplumsal etkilerini göz
ortamı yaratmak, önüne almak,
• uygun şikayet mekanizmaları kurmak. • topluma doğru bilgi aktarmak.

Çıkar çatışması YER VE ZAMAN

TOPLUM SAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

51 Doğal çevre (Hava, su

kalitesi, iklim sıcaklık,
topografi, çevresel
Yaşanılan Yer (Ev, Biyolojik Özellikler
kirleticiler, hayvan ve bitkiler
işyeri, okul, ulaşım, (Yaş, cinsiyet) Sosyal faktörler
• Yetki ve diğer ayrıcalıkları şahsi amaçlar vb)
haberleşme vb) (Bağlılık, sosyal
Kültürel Faktörler
için kullanmamak, (Normlar, değerler, din,
değişim, destek..)

Sağlık hizmetleri (Yapısı,

ırkçılık, ayrımcılık, rekabet,
• potansiyel veya fiili çıkar çatışmalarının işbirliği) personel tipi ve sayısı, Toplum sağlığı
hizmetin kapsamı ve
ortaya çıkmasını engelleyen önlemleri ulaşılabilirliği, maliyeti vb)

almak, Ekonomik
kaynaklar (Gelir, iş
Topluma sunulan Yaşam biçimi ve sağlık
Politik faktörler (Sosyal, hizmetler (su, çöp, hava davranışları (beslenme,
• personel atama ve finansal kararlarda ekonomik, eğitim, çevreye yönelik durumu, gelir
eşitsizliği, eğitim)
kirliliği, risk gruplarına fiziksel aktivite, cinsel yaşam,
yasalar, politikalar, katılım) yönelik hizmetler) madde kullanımı, sigara,
diğer kişilere bilgi vermek şiddet, sağlık bilgisi)

52

13
 13.10.2023

SAĞLIĞA ETKİ EDEN ETMENLER VE SAĞLIĞIN

ÖLÇÜLEBİLİRLİĞİ A.SAĞLIK ÖLÇÜLEBİLİR BİR KAVRAMDIR
53 54

 Bir ülkede sağlığı etkileyen etmenler ve sağlık düzeyini
gösteren değişik ölçütler vardır.
 Bunlar, sağlık olaylarının objektif ve sayısal olarak tespit
edilmesini sağlar.
 Sağlık hizmetlerinin değerlendirilebilmesi sağlık sorunlarının
sayısal olarak tespiti ile mümkündür.
 sağlıkla ilgili problemlerin tespit edilmesi, çözümlerinin
planlanması ve verilen sağlık hizmetlerinin değerlendirilebilmesi
için gerekli sayısal değerlere sağlık ölçütleri denir.
 Sağlık ölçütleri, düzenli tutulan sağlık kayıtları yardımıyla elde
edilir.

55 56

 Bir ülkenin sağlık ölçütleri ölüm, hastalık, doğum, sakatlık  Kaba doğum hızı: Bir takvim yılındaki toplam canlı doğum
gibi olaylardan sağlanan verilerle belirlenir. sayısının, toplumun yıl ortası nüfusa bölümünün bin ile
Başlıca sağlık ölçütleri; çarpımıdır.
1. ana ölüm hızı,  Kaba ölüm hızı: Bir takvim yılında görülen ölüm sayısını, o

2. kaba doğum hızı,

ülkenin yıl ortası nüfusuna bölümünün bin ile çarpımıdır.
 Nüfus artış hızı: Bir yıldaki canlı doğum sayısından, o yıl
3. kaba ölüm hızı,
içindeki ölüm sayısının çıkarılarak, o toplumun yıl ortası
4. bebek ölüm hızı ve
nüfusuna bölünüp bin ile çarpımıdır.
5. nüfus artış oranıdır.

14
 13.10.2023

57 58

 Ana ölüm hızı: Bir yıl içinde toplumda görülen gebelik,
doğum ve lohusalığa bağlı ana ölüm sayısının, aynı yılda
görülen canlı doğumlara bölümünün on bin yada yüz bin ile
çarpımıdır.
 Bebek ölüm hızı: Bir yılda canlı doğan ve doğumdan sonraki
364 gün içerisinde ölen bebeklerin sayısının, bir yıldaki
canlı doğum sayısına bölünmesi ve çıkan sonucun da binle
çarpılmasıyla bulunur.
 Toplumların en önemli zenginliği, sağlıklı ve nitelikli insan
gücüdür.
 Dolayısıyla sağlıkla ilgili harcamalar masraf olarak
görülmemelidir.
 Tam tersine insan gücüne yapılan yatırımdır.
 Çünkü bu harcamalarla üretici, katılımcı ve nitelikli insan
gücü yetiştirmek amaçlanmaktadır

B. SAĞLIĞA ETKİ EDEN ETMENLER

59 60

 İnsan sağlığına etki eden etmenler iki grupta incelenebilir.  1. BÜNYESEL ETMENLER
1-bünyesel Bireyin vücuduyla ilgili etmenleri kapsar.
2-çevresel etmenlerdir. a.metabolizma hastalıkları
b.hormonal düzensizlikler
c.genetik bozukluklardan oluşur.

15
 13.10.2023

61 62

 Genetik bozukluklar, kalıtım yoluyla geçen hastalıklar veya  Altı Parmaklılık

kromozom bozuklukları şeklinde olabilir. İktiyozis (balık
pulluluğu hastalığı) ve renk körlüğü genetik bozukluklara örnek
verilebilir.
 Hormonal düzensizliklere bağlı olan çeşitli hastalıklar vardır.
Örneğin; tiroit bezinin düzensiz çalışmasına bağlı olarak guatr,
pankreasın düzensizliğine bağlı olarak da şeker hastalığı oluşur.
 Protein fazlalığından kaynaklanan gut hastalığında olduğu gibi
vücut metabolizmasının bozulmasına bağlı hastalıklar da
görülebilir.

63 64

 Gut hastalığı  Böbrek taşı oluşumu

16
 13.10.2023

2. ÇEVRESEL ETMENLER Temel madde eksiklikleri

65 66

 temel madde eksiklikleri,  Yetersiz ve dengesiz beslenme, sağlığa olumsuz etki eden
 sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler, faktörlerdendir.
 psikolojik, fiziksel, kimyasal, biyolojik etmenler olarak  Örneğin, aşırı karbonhidratlı ve yağlı besinler, fazla kiloya
sınıflandırılabilir. ve çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur.
 Vücut için gerekli olan besin ve mineral eksikliği, bebekler
ile çocuklarda büyüme, gelişme ve zekâ geriliğine yol açar.
 Gebelerde düşüklere veya ölü doğumlara neden olur.

Sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler

67 68

 Bireyin sosyal durumu, evli veya bekâr oluşu,çocukları,  Ekonomik etmenleri de göz ardı etmemek gerekir.
arkadaşları ve bunlarla ilişkileri,onun ruh sağlığını etkiler.  Bireyin sağlıklı yaşayabileceği ortamda bulunabilmesi,
 Bireyin işi, hobileri ve tutkuları, kişiliğini yansıtır. ekonomik durumunun uygun olmasına bağlıdır.
 Kişiliğin de sağlıkla bağlantısı vardır. Ruhsal çalkantılar ve stres,
 Ekonomik nedenlerden dolayı kötü koşullar altında
sağlığı bozar.
yaşamak zorunda kalan kişilerin sağlıkları daha çabuk
 Kültürel etmenler de sağlığa etki eder.
bozulabilir.
 Örneğin, yurdumuzun değişik yörelerinin çeşitli yemek
alışkanlıkları vardır.
 Güneydoğu yöresine ait yemeklerden çiğ köfteyi sık yiyen
insanlarda bağırsak parazitlerine daha fazla rastlanmaktadır.

17
 13.10.2023

Kimyasal etmenler
69 70

 Zehirler, kanser yapıcı maddeler vb. kimyasallar da insan

sağlığını olumsuz yönde etkileyen önemli etmenlerdendir.
 Havada, toprakta veya suda bulunan zehirli atıklar insan
sağlığını tehdit eder.
 Solunum, sindirim ve boşaltım organlarında çeşitli
hasarlara yol açar.

Biyolojik etmenler
71 72

 Biyolojik çevre, çevremizdeki canlıları ve bazı canlılardan  Mikroorganizmalar: Gözle görülemeyen küçük canlılardır.
elde edilen ürünleri içerir.  Doğada çok sayıda mikroorganizma vardır. Bunların bir kısmı
 Biyolojik çevre, beş grupta incelenebilir: yararlı, bir kısmı ise zararlıdır.
 Mikroorganizmalar  Zararlı olanlara patojen mikroorganizma da denir.
 Vektörler  Patojen mikroorganizmalar, bulundukları organa veya vücudun
 Hayvanlar tümüne zarar vererek hastalık oluşturur.
 Bitkiler  Kolera, tifo, çocuk felci, difteri, verem,kuduz, kabakulak, kızıl,
 Hayvansal ve bitkisel ürünler kızamık gibi pek çok hastalığın etkeni bu mikroorganizmalardır.

18
 13.10.2023

73 74

 Vektörler: Patojen mikroorganizmaları insanlara taşıyan  Hayvanlar: Etinden, sütünden, yumurtasından

sivrisinek, tahtakurusu, bit, pire,hamam böceği, kene, çeçe
sineği gibi eklem bacaklılar ve fare, sıçan gibi kemiricilerdir.
 Sıtma, anofel cinsi sivrisineğin dişisi tarafından insanlara
taşınan bir hastalıktır.
 Vebayı genellikle fare, sıçan gibi bazı kemiricilerin
vücutlarındaki pireler insanlara bulaştırır.
yararlandığımız hayvanlar bazen sağlığımızı tehdit edebilir.
 Örneğin; Malta humması (brusella), hastalıklı hayvanın süt
ürünleri ile insanlara bulaşır.
 Yılan, akrep ve zehirli örümceklerin ısırmaları, sağlığımızı
olumsuz yönde etkiler.
 Kuduz mikrobu taşıyan kedi, köpek gibi hayvanların
ısırması veya tırmalamasıyla kuduz mikrobu insanlara
bulaşır.

75 76

 Bitkiler: Bitkiler yaşam kaynağıdır. Bitkiler olmasaydı
yaşam olmazdı.
 protein kaynağı olan hayvanların da beslenmesini sağlar.
 fotosentezle solunum için gerekli oksijenin sirkülasyonunu
sağlar.
 ilaç yapımında
 Hayvan ve bitkilerden elde edilen besinler: Hayvan ve
bitkilerden elde edilen besinler,uygun hijyenik koşullarda
üretilmeli ve bozulmadan saklanmalıdır. Tüketiciye bu koşullarda
ulaştırılmalıdır.
 Besin sağlığı kurallarına uymayan hayvansal ve bitkisel ürünler,
insan sağlığını olumsuz yönde etkiler.
 Bozuk olan veya hastalıklara yol açabilecek yiyeceklerden
sakınılmalıdır.

19
 13.10.2023

77 78

 Sağlığı etkileyen biyolojik etkenler(Verem mikrobu-kene)  Fiziksel etmenler

 İnsan sağlığını tehdit eden fiziksel etmenler şunlardır: ısı, ışık,
radyasyon, kanalizasyon suları,çöpler, gürültü, iklim şartları vb.
Su, giyim eşyaları, taşıtlar, toplu hâlde bulunulan
yerler,mezarlıklar, yaşadığımız ev, lokanta ve plaj gibi yerlerdeki
kirlilik sağlığımızı olumsuz yönde etkiler.
 Bu yerlerin temiz olması ise sağlığımızı olumlu yönde etkiler.
 Fiziksel etmenlerin olumsuzluklarını ortadan kaldırmak kendi
elimizdedir.

SAĞLIK HİZMETLERİ VE YARARLANMA YOLLARI

79 80

 Psikolojik etmenler  Sağlık hizmetleri; Kişilerin ve toplumların sağlıklarını

 Günlük hayatta sık duyduğumuz ve karşılaştığımız stres, korumak, hastalananların tedavisini yapmak iyileşmenin
ruhsal zorlama vb. durumlardır. tam olmadığı durumlarda başkalarına bağımlı olmadan
 Psikolojik etmenler çevresel olabildiği gibi bünyesel de
yaşamayı sağlamak ve toplumların sağlıklarını daha iyi
olabilir. durumlara getirmek için yapılan planlı çalışmaların tümüne
“sağlık hizmeti” denmektedir.
 Sağlık hizmetlerinin temel amacı sağlığın korunmasıdır.

20
 13.10.2023

Sağlık Hizmetleri
82

 Hastalıklarda İlk Yardım;

A. Koruyucu (temel amacı)
B. Tedavi  Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye tıbbi
tedavisi yapılmadan önce ve bu süre içerisinde, anında, kaza
C. Rehabilitasyon yerinde, çevre imkanlarından yararlanarak ve ilaç kullanmadan
yapılan geçici müdahaleler bütününe ilk yardım denir.

 Sağlık personeli veya bu alanda eğitim almış sağlık personeli

olmayan kişilerce yapılır.
 Yapılan uygulama ve derlenen bilgiler acil bakım ekibine iletilir.

81 81

83 84

 Hasta : Bedenen fiziksel ruhsal sosyal ve psikolojik yönüyle iyilik  Hastalık Nedir: Hastalık, vücut veya zihinde meydana
halini doğuştan veya sonradan kaybetmiş kişidir. gelen, rahatsızlık, dert ve görev bozukluğuna yol açan belirli
1. Kısmı kayıplar bir anormal duruma verilen isimdir.
2. Kalıcı kayıplar
 Bazen bu terim yaralanma, sakatlık, sendrom, semptom ve
3. Doğumsal/genetik kayıplar normal yapı ve fonksiyonun anormal çeşitlerini kapsayacak
4. Kronik hastalıklar biçimde, geniş bir anlamda kullanılır.
5. Akut hastalıklar
6. Çevresel etkilerden oluşan kayıplar

21
 13.10.2023

85 86
 ANAMNEZ ALMA: Hastanın probleminin belirlenmesi için,
 Hastalıkları belirleme yöntemleri: tıbbi hikayesinin alınmasıdır. Hasta veya yakınlarına sorulan
sorularla toplanır.
 Fiziki muayene
 Vaka:Ortaya çıkan, oluşan durum, ilgi çeken veya çekebilecek
 Anamnez nitelikte olan her türlü iş, hadise, olay.
 Laboratuar tahliller  Sorun: Üzerinde düşünülmeye değen ve çözüm getirilmesi,
 Görüntüleme yöntemleri olumlu ya da olumsuz bir sonuca ulaştırılması gereken durum.
 Biopsi  Anket: Belli kişilerin ya da grupların bir konu üzerindeki duygu,
düşünce ve deneyimlerini anlamak için belli bir plana göre
 Teşhis amaçlı cihazlar
hazırlanmış olan soru listeleridir.

87 88

 Hastalıkların Tedavi Yolları:  Muayene: Fizik muayene, anemnez/öykü alma ,

 İlaçla Tedavi vital bulgular: Tansiyon Nabız Ateş Solunum
 Cerrahi Tedavi
Refleks vb
 Fizik Tedavi  Müdahale: İlk muayene bulgularından sonra
 Rehabilitasyon
yapılan acil işlemler
 Terapiler  Müşahede: Muayene müdahale sonucunda
 Sosyal ve çevresel iyileştirme
hastanın izlendiği takip ve gözlem altındaki alan
 Geleneksel ve Tamamlayıcı Yöntemler  Epikriz: Hastaya teşhis ve tedavi süresince
 Ve diğer
yapılan işlemler ve sonuçlarının yazıldığı rapor.

22
 13.10.2023

89 90

İlaç:  Toplumların ekonomik düzeyi yükseldikçe sağlık için

 hastalıkların tedavisinde kullanılan ve sağlığı iyileştiren
maddelere verilen genel bir isimdir.
 Canlı hücre üzerinde meydana getirdiği tesir ile
 bir hastalığın teşhisini,
 iyileştirilmesi veya semptomlarının azaltılması amacıyla tedavisini
veya
 bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan,
 canlılara değişik uygulama yöntemleri ile verilen doğal, yarı sentetik
veya sentetik kimyasal preparatlardır.
yapılan harcamalar artmaktadır.
 Unutulmaması gereken bir diğer gerçekte, sağlıkla ilgili
temel kavramları bile yeterince karşılayamayan gelişmemiş
toplumların varlığıdır.
 İster gelişmiş ister gelişmemiş toplumlar olsun ana hedef
sağlığın korunması ve geliştirilmesidir.

91 92

 TSH içinde en azından olması gereken belli başlı 8 tane hizmet

 TSH,
bulunmaktadır. Bunlar:
 sağlık hizmetlerinin genelini ilgilendiren bir
görüştür, 1. Ana çocuk sağlığı ve aile planlanması,
 sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde anahtardır, 2. Başlıca enfeksiyon hastalıklarına karşı bağışıklama,
3. Yerel endemik (yerleşik, o alanda sürekli bulunan) hastalıklardan
 sağlık hizmetlerinin ilk basamağıdır, koruma ve kontrol,
4. Sık görülen hastalıklar ve yaralanmalara karşı uygun tedavi
 bir faaliyetler topluluğudur.
5. Toplumun sağlık sorunlarını çözmek amaçlı sağlık eğitimi yapılması,
6. Uygun beslenme ve gıda temini
7. Güvenli su ve temel sanitasyonun sağlanması
8. Temel ilaçların sağlanması

23
 13.10.2023

93 94

 Bir görüş olarak TSH kavramını ele alırsak dört nokta son derece
önemlidir:
1. Sosyal eşitlik: sağlık hizmeti doğuştan kazanılmış bir haktır ve tüm topluma,
en uzak noktaya kadar sosyal adalet anlayışı içerisinde hizmet götürülmelidir.
2. Öz sorumluluk: herkes kendi sağlığının önemini bilmeli ve kendinden,
çocuklarından sorumlu olmalıdır.
3. Bunun sağlanabilmesi için kişiler eğitilmeli ve kişilerdeki farkındalık düzeyi
arttırılmalıdır.
4. Farkındalığı artan bireyler daha çok sorumluluk hissederek sağlık
hizmetlerinin planlanma ve sunum aşamasında söz sahibi olmaktadırlar.
 Tüm bunların sonucu olarak toplum sağlık hizmetine
katılmaktadır.
 Sağlık hizmetlerinin boyutu: sağlık hizmetleri yürütülürken diğer
sektörlerden de yardım alınmaktadır.
 O halde sektörlerarası koordinasyon (eşgüdüm) mutlaka
gereklidir.
 Uluslar arası dayanışma: sağlık tüm Dünya ülkelerini ilgilendiren
bir konudur ve bu konu ile ilgili olarak gelişmiş ülkelerin
gelişmekte olan ülkelerdeki sağlık hizmetlerin kalkınması ve
gelişimi için mutlaka destek olması gerekmektedir.

95 96

 Örgütlenme olarak TSH  Toplum sağlık hizmetlerine katılmalıdır.

 Sağlık hizmetleri ekip anlayışı ile sunulmalıdır
 Bir ülkedeki sağlık örgütlenmesinde şu başlıklara  Hasta sevki basamaklandırılmalıdır
uyuluyorsa o ülkede TSH’ne uygunluk söz konusudur.  Entegre hizmet anlayışı olmalıdır
 Uyulması gereken temel başlıklar şu şekilde  Hizmetler sürekli olmalıdır
 Sağlık açısından riski tespit edebilmek için ev ve işyerlerine kadar
sınıflandırılabilir: ulaşan bir sağlık sistemi kurulmuş olmalıdır.
 Oluşturulan hizmet modeli kişilerin kendi sağlıklarından sorumlu
olmalarını destekler şekilde olmalıdır
 Oluşturulan hizmet modeli o ülkenin koşullarına ve toplumuna uygun
özellikte olmalıdır.

24

97
 Faaliyetler grubu olarak TSH
 TSH hizmetlerinin Alma-Atada belirtilen en az hizmet (ana
çocuk sağlığı ve aile planlanması, temiz içme suyu temini
halkın sağlık eğitimi gibi) kısmını içermesi anlamındadır.
99
 Toplumsal eşitlik: sağlık hizmetleri doğuştan kazanılmış bir haktır. Bu
yüzden herkes “sosyal adalet” içerisinde sağlık hizmetlerinden eşit şekilde
yararlanmalıdır. Yani sağlık hizmeti almada herkes eşit şansa sahip olmalıdır.
 Sürekli hizmet: herkese her yerde ve her zaman hizmet sunulması
anlamındadır. Yerleşik hizmetin sunulamadığı durumlarda da gezici hizmet
birimleri kurulmalıdır.
 Çevreyle bütünlük: kişi fizik, biyolojik ve sosyal çevresiyle bütün olarak ele
alınır. Çevresinden soyutlanamaz ve sağlığı ile ilgili alınacak her önlemde
mutlaka çevre koşulları da göz önüne alınmalıdır.
13.10.2023
98
 Günümüzde halk sağlığı anlayışı içerisinde 224 Sayılı Sağlık
Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun ve
Alma-Ata bildirgesi’nin temel ilkeleri yer almaktadır.
 Peki bu temel ilkeler nelerdir?
100
 Yaşamın bütünlüğü: insan hayatının doğum öncesi dönemden ölüme kadar
geçen süre içerisinde bir bütün olarak ele alınması gereklidir. Dolayısıyla
insanlar sadece hasta iken değil sağlıklı oldukları zaman içinde de sağlık hizmeti
alabilmelidirler.
 Toplumsal etmenler: hastalıkların temelinde sadece fiziksel ve biyolojik
nedenler yer almaz. Bunlara ilave olarak toplumsal ve kültürel nedenlerde son
derece önemlidir. Kişilerin yaşam koşulları, inançları, ekonomik güçleri de
sağlık durumlarıyla direkt ilişkilidir.
 Entegre hizmet: koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici hizmetlerin birlikte
ele alınması anlamındadır.
25
 13.10.2023

101 102

 Öncelikli hizmet: hastalıklardan korumak, oluşumunu önlemek, her zaman
için tedavi etmekten çok daha kolay ve ucuzdur. Bu yüzden korumaya yönelik
hizmetlere öncelik verilmesi gerekmektedir. Koruyucu hizmetleri götürürken
bazı gruplarında, öncelikli hizmet alması gerekir. Bu gruplara örnek verilecek
olursa 15-49 yaş grubu doğurgan çağ kadınlar, 0-6 yaş grubu çocuklar, yaşlılar,
özürlüler gibi
 Önemli hastalıklara öncelik: Çok görülen, çok öldüren, çok sakat bırakan
ve çok iş güç kaybına yol açan hastalıklar bir toplum için önemli sağlık
problemleridir. Bu tip problemlere de sağlık hizmeti götürülürken öncelik
tanınmalıdır. Örnek verilecek olursa kalp damar hastalıkları şu an tüm Dünya
için önemli bir sağlık problemidir.
 Kademeli hizmet: hastaların ilk başvuru yeri birinci basamak
(Aile sağlığı merkezi) olmalıdır. Buralarda tedavi edilemiyen
kişilerin ikinci basamak olarak hastanelere sevk edilmesi
gereklidir. Bu şekilde işleyen bir sağlık hizmetinde hastanelerin
gereksiz şekilde meşgul edilmesinin önüne geçilmiş olur ve
yığılmalar azalır.
 Ekip hizmeti: sağlık hizmetleri içerisinde, farklı alanlarda
eğitim görmüş bir çok kişi yer almaktadır. Hizmet ortaya
çıkarılırken farklı özellikteki bu kişilerin bir ekip olarak çalışması
gerekmektedir.

103 104

 Sağlık kalkınma ilişkisi: ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyi sağlık  Sağlık hizmetleri klasik olarak üç gruba ayrılarak incelenir.
düzeyinin yükselmesine neden olacağı gibi, sağlıklı toplumda ekonomik
gelişmeyi daha da arttırır. Bunlar:
 Katılımlı hizmet: halkın sağlık hizmetlerini benimsemesi ve gereken önemi  Koruyucu
vermesi hizmetlerin daha gelişmesini sağlar. Onun için hizmet planlanırken
halkında katılımı sağlanmalıdır.  Tedavi edici ve
 Evrensellik: sağlık sorunları ülkeden ülkeye değişmekle birlikte sağlıklı olmak  Rehabilite edici sağlık hizmetleridir.
tüm ülkeleri ilgilendiren bir konudur. Bu yüzden ülkelerarası işbirliği mutlaka
yapılmalıdır.
 Uygun Hizmet: toplumsal koşullara uygun bir hizmet modeli
oluşturulmalıdır. Model içerisinde kültürel uygunluktan maddi koşulların
uygunluğuna kadar her şey planlanmış olmalıdır.

26
 13.10.2023

a. Koruyucu sağlık hizmetleri

105 106

 Bireyi ve toplumu bilgilendirerek hastalıklardan  Kişiye yönelik koruyucu hizmetler

korunmayı, çeşitli çalışmalarla hastalıkları önceden 1. Bağışıklama
önlemeyi amaçlayan sağlık hizmetleridir. 2. Hastalıkların erken tanı ve tedavisi
3. İlaçla koruma
1. kişiye
4. İyi beslenme
2. çevreye yönelik olarak ikiye ayrılır:
5. Kişisel temizlik ve bakım
6. Aile planlaması
7. Sağlık eğitimi

107 108

 Çevreye yönelik koruyucu hizmetler  KİŞİYE YÖNELİK KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ:

1. Besin kontrolü ve güvenliği  Hastalıkları engellemek ve tedavi etmek için verilen bu
2. Yeterli temiz su sağlanması hizmetler, eğitilmiş sağlık personeli tarafından yürütülür.
3. Hava kirliliğinin kontrolü
 birincil
4. Atıkların kontrolü
 ikincil
5. Konut sağlığı
6. İş ortamında sağlığı tehdit edebilecek etkenlerin kontrolü  üçüncül koruma olarak üçe ayrılır.

27
 13.10.2023

Birincil Korunma
109 110

 Birincil koruma: Kişiyi hastalıklardan korumak için alınan

 Risk faktörleri mevcut iken hastalığın
oluşmasını ve derecesini azaltmak
amaçlanır.
Erken tanı hizmetleri olarak bilinir.
◼ Uzmanlık alanının öncelikli
sorunları için erken tanı rehberleri
◼ Risk gruplarına yönelik taramalar
Tanı tekniklerinin akılcı kullanımı
◼
önlemlerdir.
 Örneğin, yeterli ve dengeli beslenme öğretilerek yanlış
sağlık beslenmenin önüne geçilebilir. Böylece yanlış beslenme sonucu
ortaya çıkabilecek hastalıklar engellenmiş olur.
 Birincil koruyucu sağlık hizmetleri adı altında insanlara bulaşıcı

 Obez kişilerde koroner arter hastalığı ◼ Kan basıncı ölçümleri,

veya diabet gelişimini engellemek için
◼ serviksten sürüntü alınması, hastalıklardan, kanserden korunma ile ilgili bilgi verilir.
◼ tüberkülin testi.
diyet ve egzersiz önerilmesi,  Bu hizmetler içinde aşının yararları anlatılarak hastalık oluşumu
bağışıklama, AP hizmetleri. önlenebilir.

Bağışıklama
 Bağışıklama
 Amaç:bulaşıcı hastalıklardan korunma
 Yeterli-dengeli beslenme
 Erken tanı
 Aktif bağışıklama (aşılama)
 Sağlık eğitimi
 Pasif bağışıklama (seroprofilaksi)
 Aile planlaması
 İlaçla koruma
Bireyler tek tek korunduğu gibi toplumun %90-95’i bir
hastalığa karşı bağışık hale getirilirse hastalık kontrol
altına alınabilir.
111 111 112 112

28
 13.10.2023

Yeterli-Dengeli Beslenme
 Pek çok hastalığın altında yatan temel ve
hazırlayıcı neden yetersiz ve dengesiz beslenmedir.

113 114 114

Sağlık Eğitimi İlaçla Korunma

 Tüberküloz – INH
Kişinin:  Meningokok menenjiti – Rifampisin
- kendi sağlıklarını nasıl koruyabilecekleri
 Sıtma – klorokin
- sağlık hizmetlerini uygun bir biçimde nasıl
kullanabilecekleri konusunda bilgilendirilmeleri
- olumlu davranışlar kazandırılmaları için yapılan planlı
çalışmalardır.
- Diğer bir amacı ise kişilere kendi sağlıklarından sorumlu
oldukları bilincini kazandırmaktır

115 115 116 116

29
 13.10.2023

Erken Tanı Aile Planlaması

 Hastalıkların presemptomatik dönemde teşhis etmek,
onları hastalığın kötü prognozundan korumanın önemli bir
yoludur.
 Çok ve sık doğum yapan kadınların sağlık sorunlarının fazla
olması,
 Bu annelerden doğan çocuklarının sağlık sorunlarının fazla
olması,
 İstenmeyen gebelikte kadının düşük yapmak isterken sakat
kalması yada hayatını kaybetmesi,

117 117 118 118

İkincil Korunma / Uygun Tedavi

İkincil Koruma 120

 Amacı asepmtomatik kişilerin tespit edilerek  Akılcı ilaç kullanımı

istenmeyen etkilerin ortaya çıkmasını önleme,  Uygun teknoloji kullanımı
 Kadınlarda periyodik sitolojik muayene (cerviks kanseri)  Kanıta dayalı uygulamalar
 Meme kanseri tarama programı  Tedavi hakkı
 Hastane tedavisi

119 119

30
 13.10.2023

Hasta İçin İkincil Korunma Toplum İçin Birincil Korunma Olabilir Üçüncül Korunma / Rehabilitasyon
121 122

 Rehabilitasyon, bedence ya da ruhça sakat kalmış

olanların başkalarına bağımlı olmaksızın
 Tüberküloz
yaşayabilmelerini sağlamak için yapılan bütün
çalışmaları kapsar.
 HIV / AIDS  En iyi tedavi ve rehabilitasyon olanaklarının
kullanımıdır.
 Diabeti olan kişinin göz komplikasyonları varken
körlüğün
 Diabetik nöropati varken bacak amputasyonlarının
engellenmesi.

123 124

 Kişiye yönelik koruyucu hizmetler:  Bağışıklama: bulaşıcı hastalıklardan korunmanın en etkili

yollarından biri kişilerin bağışıklanmasıdır.
 1. Bağışıklama  Çevremiz milyonlarca hastalık yapabilen mikroplarla kaplı
 2. Hastalıkların erken tanı ve tedavisi durumdadır. Bu mikroplara ve onların zararlı etkilerine karşı
vücudumuzun dirençli hale gelmesine bağışıklık denir.
 3. İlaçla koruma  Kişi bir enfeksiyon hastalığına karşı ya doğuştan bağışıktır ki buna
doğal bağışıklık adı verilir.
 4. İyi beslenme  Ya da hayatı boyunca bir şekilde bağışıklık kazanır ki ona da edinsel
 5. Kişisel temizlik ve bakım bağışıklık adı verilmektedir.
 Edinsel bağışıklık iki şekilde ortaya çıkar:
 6. Aile planlaması  a. Aktif bağışıklık: Aşılama
 7. Sağlık eğitimi  b. Pasif bağışıklık: Serumla hazır antikor verilmesi.

31

125/14
127
 Hastalıkların erken tanı ve tedavisi: erken tanı
herhangi bir hastalığa ait belirtilerin tam olarak ortaya
çıkmadığı, kişiye sıkıntı ve acı vermediği, onu çalışmaktan
alıkoymadığı bir dönemde tanı konması olarak
tanımlanabilir.
 İnsanların hayatları boyunca karşılaştıkları bir çok hastalık
mevcuttur.
 Bunların bir kısmı önlenebilir bir kısmı ise önlenemez.
13.10.2023
126
 Bağışıklama hizmeti bebekleri, çocukları ya da erişkin bireyleri
enfeksiyona yakalanma riskinin yüksek olduğu dönemlerden,
çok daha önceki dönemlerde aşılayarak bu hastalıklara
yakalanmalarını engelleyen bir temel sağlık hizmetidir.
 Bir toplumda bulaşıcı bir hastalığın kontrol altın alınabilmesi
için toplumun %85-90’nın bağışık olması gerekmektedir.
 Özellikle bebek ölümlerinin önlenmesinde aşılama hizmeti çok
önemli bir yer tutmaktadır.
128
 Hastalık ortaya çıkmadan önce, gerekli koruyucu önlemler
alınırsa önlenebilir hastalıklara yakalanma söz konusu
olmaz.
 Kanser, şeker hastalığı, verem gibi hastalıkların erken
dönemde tanı alması kişinin sağlığı yönünden önemlidir.
 Tanı ne kadar gecikirse kişinin sıkıntısı o kadar artacak ve
hastalık daha da ciddileşecektir.
32
 13.10.2023

129 130

 Kronik hastalıklara ne kadar erken sürede tanı konursa tedavi
kolaylaşır, tedavi süreleri ve harcamalar o kadar azalır.
 Kişiler önemli bazı hastalık belirtilerini bilseler hekime başvuru
süresi çok azalacaktır ve bir çok önemli sağlık problemine çok
daha erken dönemde tanı konması sağlanacaktır.
 Bunun içinde, kişilerin sağlık konusunda mutlaka eğitilmeleri
sağlanmalı ve kısa sürede kendilerinde olan herhangi bir
değişiklikle ilgili olarak bir hekime ulaşmaları konusunda
farkındalık yaratılmalıdır.
 İlaçla korunma: her hastalıktan korunmak için aşı
yoktur.
 Belli hastalıklar içinde diğer kişileri korumak amaçlı ilaç
verilmekte dolayısıyla da tehlike altındaki bireyler ilaçla
korunmuş olmaktadır.
 Bu işleme kemoproflaksi adı verilmektedir.

131 132

 İyi beslenme: beslenme sağlığı korumak, geliştirmek ve  Aile planlaması:

yaşam kalitesini arttırmak amaçlı vücut için gerekli besin
öğelerini yeterli miktarda ve uygun bir zamanda
tüketmektir.
 Kişisel temizlik ve bakım: kısacası hijyen olarak da
adlandırılan bu durumun amacı sağlığın korunması ve
sürdürülmesidir.
 • ailelerin istemedikleri çocuklara sahip olmalarını önlemek
 • kadınların sık aralıklarla doğum yapmalarına engel olarak
sağlıklarını korumak
 • çok genç yaş ve çok ileri yaş kadınların gebe kalmalarına engel
olmak
 • doğurgan çağ kadın ve erkekleri üreme ve doğum kontrolü
konusunda bilgilendirmek
 • çocuk sahibi olmak isteyen çiftelere yardımcı olmak
 • çocukların daha sağlıklı yetişmesini sağlamak

33
 13.10.2023

133 134

 Sağlık eğitimi: DSÖ ne göre:  Sağlık eğitimi etkinliklerinin şu temel ilkeleri kapsaması gereklidir:
 bireylere ve topluma sağlıklı yaşam için alınması gereken önlemleri 1. Sağlık ve sağlığın iyileştirilip geliştirilmesi için gerekli olan teorik
benimsetip uygulatmak, bilginin çok iyi bilinmesi, kavranması ve değerlendirilmesi ve bunun
 sunulan sağlık hizmetlerini kullanmaya alıştırmak, topluma benimsetilerek alışkanlık haline getirilmesinin sağlanması
2. Sağlığın korunması-geliştirilmesi için zararlı alışkanlıkların
 sağlıklarını ve çevrelerini iyileştirmek için insanları ikna etmek ortak
bırakılmasının sağlanması bunun yerine geçebilecek yararlı yeni
karara vardırmak ve eyleme yöneltmek amacıyla gerçekleştirilen
davranışların kazandırılması için çalışılması
eğitim uygulamalarıdır.
3. Bireylerin ve toplumun sağlıklı yaşam potansiyelinin geliştirilmesi
 Çeşitli şekillerde hastalıkların önlenebilmesini ve toplumun sağlık
düzeyini geliştirebileceğini ve yükseltebileceğini anlatan bir
disiplindir.

Sağlık Eğitimini 7 Boyutu

135 136

1. Sağlık ve sağlık eğitimi kişiyi fiziksel biyolojik ve sosyal çevresiyle bir bütün  ÇEVREYE YÖNELİK KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ:
olarak ele alır.
 1. Besin kontrolü ve güvenliği
2. Sağlık eğitimi kişilere doğumdan ölüme kadar, tüm gelişim dönemlerinde
 2. Yeterli ve temiz su sağlanması
yardım eden bir süreçtir
3. Sağlık eğitimi her bireyin en üst düzeyde sağlıklı yaşamasını hedefler ve  3. Hava kirliliğinin kontrolü
onların hasta ya da özürlü olduğu dönemlerde de sağlık ve hastalıklarıyla  4. Atıkların kontrolü
ilgilenir  5. Konut sağlığı
4. Sağlık eğitimi birey, aile, grup ve tüm topluluklarla ilgilenir  6. İş ortamında sağlığı tehdit edebilecek etkenlerin kontrolu
5. Sağlık eğitimi sağlıkla ilgili en doğru ve kolay yolun seçimi ile ilgilenir
 Bu hizmetler; çevre mühendisleri, doktorlar, veterinerler, biyologlar, endüstri
6. Sağlık eğitimi hem formal hem de informal eğitimde yer alır mühendisleri gibi birçok meslek grubunun iş birliği ile gerçekleştirilir.
7. Sağlık eğitiminde amaç bilgi vermeden, tutum-davranış ve sosyal
değişime kadar giden bir diziden oluşur.

34
 13.10.2023

b. Tedavi hizmetleri
137
1. Basamak Sağlık Hizmetleri
 İlaç ve diğer tıbbi yöntemlerle hastalık ve sakatlıkların
iyileştirilmesi çalışmaları, tedavi olarak isimlendirilir.  Toplum sağlığına yönelik hizmetler ile
 birinci basamak,  kişisel koruyucu,

 ikinci basamak  tanı koyucu,

 tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini kapsayan,
 üçüncü basamak tedavi hizmetleri olarak üçe ayrılır.
 Kişilerin sağlık sistemine ilk başvuru noktasında verilen
sağlık hizmetleridir.
 Yataklı tedavi kuruluşlarının önünde filtre görevi gören
kuruluşlardır

138 138

Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri

Mevcut Durum Planlanan Durum

 Sağlık Ocağı •Toplum Sağlığı Merkezi

 AÇSAP Merkezi •Aile Sağlığı Merkezi
 Verem Savaş Dis. •Aile Sağlığı Birimi
 Sıtma Birimi •112 Acil Hizmetler
 Kurum Hekimliği •İşyeri Hekimliği(?)
 Sağlık Merkezi •Özel Sektör(?)
 112 Acil Hizmetler
 İşyeri Hekimliği
 Özel Sektör 139 140

35
 13.10.2023

2. Basamak Sağlık Hizmetleri 2. Basamak Sağlık Kuruluşları

 Hastaların tanı ve tedavisinin, birinci basamak sağlık  Devlet hastaneleri
kuruluşları tarafından sağlanamadığı durumlarda,  Sağlık merkezleri
 Teşhis ve tedavi hizmetlerinin verildiği genel hastanelerdir  Özel hastaneler
 Temel işlevi yataklı tedavi kuruluşları olmalarıdır

141 141 142 142

144
 Üçüncü basamak tedavi hizmetleri: Daha ayrıntılı tetkik ve tedavi
uygulamalarını gerektiren hastalar ise yüksek teknolojiye sahip eğitim ve
araştırma hastaneleri ile üniversite hastanelerine gönderilirler.
 Bazı hastanelerde ise özel ihtisas hizmetleri sunulur.
 Kanser, verem, ruh sağlığı gibi ihtisas dallarıyla ilgili yüksek teknolojiye
sahip kuruluşlarda hastaya daha fazla yardımcı olunur.
 Hasta olan bir kişinin şifa ararken diğer hastaların tedavilerini
geciktirmemesi veya engellememesi için bu basamakları sırasıyla izlemesi
gerekir.
 Doğrudan üniversite hastanelerine başvurması, bu kuruluşların
çalışmalarını ve hastaların buralardan yararlanma olanaklarını önemli
ölçüde azaltır.

143

36

145
Triyaj
147
 Acil servislere başvuran hastaların, hastalıkları ile ilgili
şikâyetleri, belirtilerin şiddeti ve tıbbi durumlarının aciliyeti
göz önüne alınarak hekim veya bu konuda eğitim almış
sağlık personeli tarafından yapılan öncelik belirleme
işlemine tabi tutulması önem arz etmektedir.
 Bu öncelik belirleme işlemine triyaj denir.
13.10.2023
Acil servis
146
 Ani gelişen hastalık, kaza, yaralanma gibi beklenmeyen
durumlarda oluşan sağlık sorunlarında sakatlık ya da
ölümden korunması amacıyla hastanın;
 acil serviste görevli sağlık personeli tarafından tıbbi araç ve
gereç desteği ile değerlendirilmesi,
 tanısının konulması,
 tıbbi müdahale ve tedavisinin yapılması için yataklı sağlık
kurumlarında sunulan hizmetlere acil servis hizmeti
denilmektedir.
Yoğun bakım servisleri
148
 Bir ya da daha fazla organ veya organ sistemlerinde ciddi işlev
bozukluğu nedeniyle yoğun bakım gereksinimi olan hastaların
iyileştirilmesini amaçlayan,
 fiziksel alt yapısı ve konumu itibariyle hasta bakımı açısından özellik
taşıyan,
 ileri teknolojiye sahip cihazlarla donatılmış,
 yaşamsal göstergelerin izlendiği,
 hasta takip ve tedavisinin 24 saat esasına dayalı olarak kesintisiz
sağlandığı
 erişkin, çocuk ve yeni doğan hasta birimleridir.
37
 13.10.2023

HASTA NAKLİ
149 150

 Laboratuvarlar: Teşhis ve tedaviye temel teşkil eden  Sağlık kurumlarının hizmet sunumunda acil sağlık hizmetleri ve acil
bulguların saptandığı birimlerdir. hasta nakil hizmetlerinin önemli bir yeri bulunmaktadır.
 Hasta naklinde kullanılan farklı nakil araçları bulunmaktadır.
 Ameliyathane: Teşhis ve tedavi amaçlı cerrahi
 Hasta nakli ve/veya acil yardım amacıyla kullanılan ve mevzuatta
müdahalelerin uygulandığı özellikli ünitelere ameliyathane
öngörülen teknik ve tıbbi malzemelerle özel olarak donatılmış kara,
denir.
hava ve deniz ulaşım araçlarına ambulans denilir.
 Uygulamada en çok kullanılan ambulanslar kara ambulanslarıdır.
Kara ambulansları kendi içinde acil yardım ambulansı, hasta nakil
ambulansı ve özel donanımlı ambulanslar olmak üzere gruplara
ayrılmaktadır

Sağlık Turizmi
151 152

 İkamet edilen yerden başka bir yere herhangi bir sebeple
sağlık hizmeti almak için yapılan planlı seyahate ‘Sağlık
Turizmi’, seyahat edene de ‘sağlık turisti’’ denir.
 İnsanlar genellikle bekleme süresinin uzunluğu, tedavinin
ekonomikliği veya daha nitelikli sağlık hizmeti gibi
nedenlerle sağlık hizmeti almak üzere bir ülkeden başka bir
ülkeye gitmektedirler.
Sağlık hizmet sunumu bakımından başaklandırılamayan
sağlık kurumları/ kuruluşları:
a.Diyaliz merkezleri ve Sağlık Bakanlığı’ndan ruhsatlı diğer
özelleşmiş tedavi merkezleri,
b.Refik Saydam Hıfzıssıhha Laboratuvarları,
c.Tanı, tetkik ve görüntüleme merkezleri ile laboratuvarlar,
d.Muayenehaneler.
e.Kurumca yetkilendirilen işyeri hekimleri

38

153
Sağlık hizmet sunumu bakımından başaklandırılamayan
diğer sağlık hizmet sunucuları:
a. Eczaneler,
b. Optisyenlik müesseseleri,
c. Tıbbi cihaz ve malzeme tedarikçileri,
d. Kaplıcalar.
155
 Rehabilitasyon hizmetlerinde genellikle doktor ve sosyal hizmet
uzmanları tarafından hastanın önceki iş yapabilme gücüne veya
ona yakın bir güce sahip olabilmesine çalışılır.
 Örneğin, felç geçiren kişinin önce ilaçla tedavisine başlanır.
 Daha sonra masaj,egzersiz gibi yöntemlerle hastaya
rehabilitasyon uygulanır.
 İş yapabilme gücüne kavuşamayan hastalara, sahip olduğu
bedensel olanaklara uygun işler temin edilir veya önerilir.
 Örneğin, tekerlekli sandalye ile hayatını devam ettirecek bir
inşaat işçisine, el becerilerini kullanmaya yönelik meslek
edindirilebilir.
13.10.2023
c. Rehabilitasyon hizmetleri
154
 Kişiler, hastalık veya kazalar sonucu sakat kalarak iş
yapabilme gücünü tamamen ya da kısmi olarak
kaybedebilirler.
 Bu kişilerin sakatlıklarının giderilmesi ve bedensel
yeteneklerinin artırılması için sağlık hizmeti verilir.
 Aynı zamanda onlara yeni beceriler kazandırılması, sosyal
uyum ve iş uyumu sağlanarak kendi kendilerine yeterli
duruma getirilmeleri için de çalışılabilir. Bu hizmetlerin
tümüne rehabilitasyon (esenlendirme) hizmetleri
denir.
Tıbbi Rehabilitasyon
156
 Beklenmedik bir hadiseden dolayı ortaya çıkan malullük,
hastalık, sakatlık veya herhangi bir özürlülük sonucunda
kesinleşen bedeni, akli ve(ya) ruhi rahatsızlıkları ortadan
kaldırmak veya en az düzeye getirmek maksadıyla yapılan tıbbi
müdahale ve tedavi yöntemlerinin bütünüdür.
 Hastalık veya bozukluk sonucu ortaya çıkan özürlülük ve(ya)
engellilik durumunu, fizyolojik, anatomik ve çevresel
kısıtlamaların interdisipliner bir yaklaşımla elverdiği ölçüde
azaltmaya, mümkünse ortadan kaldırmaya yönelik tedavi
uygulamalarıdır.
39
 13.10.2023

Sosyal(Mesleki) Rehabilitasyon
157 158

 Sakatlıklarının kaynağı ve değeri ne olursa olsun ve hangi
yaşta bulunursa bulunsun bütün özürlü kişileri kapsamak
ve onlara uygun iş hazırlayarak, makul bir iş edindirme ve
bu işi insanın üretim süreci içinde yer alarak herhangi bir
işte çalışmasını gerektiren başlıca üç neden bulunmaktadır.
 Bunlar;
 ekonomik,
 sosyal ve
 psikolojik nedenlerdir.
 İnsanın yaşamını devam ettirebilmesi için bir gelire ihtiyacı
bulunmaktadır.
 Çalışabilecek kapasitede olan özürlünün gelir getirici bir
işte çalışması, yaşamını devam ettirecek ekonomik geliri
elde edebilmek için bir zorunluluk olarak görülmektedir.
 Ayrıca çalışmayıp herhangi bir gelir elde edemediği için
kendine bakamayan özürlüye doğal olarak ailesi, yakını
veya devletin bakması gerekmektedir.

159 160

İki türlü rehabilitasyon vardır;

a. Tıbbi rehabilitasyon
b. Sosyal(mesleki) rehabilitasyon

40
 13.10.2023

HASTANELER:
Yataklı tedavi kurumları
161 162

 Sağlık hizmetleri bir bütün olarak sunulursa etkin olabilir.

 Eğitim araştırma hastaneleri
 Sadece koruyucu hekimlik, bireyi hastalıklardan
koruyamaz. Mevcut hastalıkların da tedavi edilmesi gerekir.  Üniversite hastaneleri
 Devlet hastaneleri
 Sakatlıkla sonuçlanmış hastalıklarda ise kişiler
rehabilitasyon hizmetlerinden yararlandırılmalıdır.  Özel hastaneler

 Sonuç olarak sağlık hizmetler; koruyucu, tedavi edici ve  Dal hastaneleri

rehabilitasyon hizmetleri şeklinde bir bütün olarak ele  Başhekim ve Hastane
alınmalıdır. Müdürü

TIP MERKEZLERİ/POLİKLİNİK
163 164

 En az dört dalda branşa

sahip yataklı tedavi kurumu
statüsünde olmayan teşhis
ve tedavi kurumlarıdır.
 Mesul Müdür Hekim

41
 13.10.2023

TIBBİ LABORATUVARLAR ECZANE

165 166

 BİYOKİMYA  Eczacı mesul müdür

 MİKROBİYOLOJİ tarafından işletilen salık
 PATOLOJİ kurumu
 SİSTOLOJİ  İlaç
 ENDOKRİN
 Tıbbı malzeme ve cihaz
Bilim dallarına ait kan, vücut
sıvıları ve dokuları, örnekleri  İtriyat
inceleyen kurumlardır.  Kozmetik
İlgili bir uzman hekim mesul  Veteriner ve zirai ilaçlar
müdürlüğünde

FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİ DİŞ KLİNİK VE MUAYENEHANELERİ

167 168

 Fizik tedavi ve  Diş hekimi mesul

rehabilitasyon uzmanı müdürlüğünde ağız ve diş
mesul müdürlüğünde sağlığı hastalıkların
faaliyet gösteren tedavilerinin yapıldığı branş
kurumlardır. FTR merkezleridir.
 Bu merkezler
Fizyoterapistlerin en çok
çalışma alanıdır

42
 13.10.2023

MUAYENEHANE GÜZELLİK MERKEZLERİ

169 170

 Tek hekim mesul  Bir uzman hekim mesul

müdürlüğünde açılmış özel müdürlüğünde açılmış özel
işletmelerdir. işletmelerdir.
 Cildiye / Plastik cerrahi

Beslenme ve diyetetik merkezleri : Diyetisyenlerin faaliyet Hiberbarik Oksijen Tedavi Merkezi

gösterdikleri işletmeler Sualtı hekimlik uzmanlık dalı mesul müdürlüğünde faaliyet
171
gösteren172
işletmeler

43
 13.10.2023

SAĞLIK KABİNİ ORTEZ PROTEZ UYGULAMA MERKEZLERİ

173 174

 Tıbbi yüzeyel girişimlerin  Bir ortez protez tekniker

uygulandığı merkezlerdir. veya teknisyeninin işlettiği
 Hemşire, Ebe, Sağlık imalat e uygulamaların
Memuru, Tıp teknisyeni yapıldığı atölyelerdir.

İşitme cihaz ve uygulama merkezleri Medikalciler

Odyoloji /Odyometri
175 176

44
 13.10.2023

OPTİK MARKETLER RADYOTERAPİ MERKEZLERİ

177 178

 Optisyenlik yetkisine sahip  Nükleer Tıp /Radyoloji /

bir mesul müdür tarafından Onkoloji bilim dallarının
işletilir. ortak uygulama
 Gözlük cam ve lens merkezleridir.
uygulamaları

AMBULANS İŞLETMECİLİĞİ
179 180

45
 13.10.2023

DİYALİZ MERKEZLERİ
181 182

 Kara deniz hava trafiğinde  Bir nefroloji uzmanı

kullanılan araçların hizmet mesul müdürlüğünde
karşılığında işletmesini faaliyet gösteren tedavi
yapan kurumlardır. merkezleridir.
 Bir mesul müdür
gözetiminde
 Özel hizmet alımı dışında
Tüm sağlık tesislerine
kiralama hizmetleri de
sunulmaktadır .

183 184
 ÖZEL EĞİTİM KURUMLARI :
Çocuk gelişimi,
 ergoterapist,
 fizyoterapist ,
 psikolog,
 dil konuşma terapisti,
 sosyal hizmet uzmanı,
odyolog ve özel eğitim
eğitmenleri tarafından
zihinsel ve/veya bedensel
gelişim destek hizmet verilen
kuruluşlardır

46
 13.10.2023

UYKU LABORATUVARLARI: Uyku EVDE SAĞLIK HİZMETLERİ

problemlerinin teşhisinin (özellikle uyku apnesi) yapıldığı
185 186
sağlık tesisleridir.
Bir noroloji / KBB uzmanı tarafı değerlendirme yapılır.
 Muayene, teşhis ve tedavi, laboratuvar, röntgen, ultrason
hizmetleri
 Hasta bakımı, yaşlı bakımı
 Tıbbi girişimler, serum sonda enjeksiyon uygulamaları vb.

DİĞER HASTA HAKLARI VE SORUMLULUKLARI

187 188

 İlaç fabrikaları: Eczacı mesul müdürü gözetiminde ilaç  İnsan, sadece insan olmasından dolayı doğuştan bazı
imalatı faaliyetini gösteren kuruluşlar hakları kazanarak dünyaya adımını atmaktadır.
 İlaç/ecza depoları: Eczacı mesul müdürlüğünde eczane ve
 Hak kavramı evrensel bir kavramdır. Kısaca hak; ‘hukuk
hastanelere ilaç dağıtımı yapan kuruluşlar
kurallarının kişilere tanıdığı yetki’ olarak tanımlanabilir.
 İlaç ithalatçıları: Eczacı mesul müdür gözetiminde yurt
dışından ilaç getirip ilaç depoları kanalı ile satış yapan  İnsan haklarını sağlık alanında değerlendirdiğimizde
işletmeler karşımıza, hasta hakları kavramı çıkmaktadır.
 Kozmetik ürün üretimi ve satışı yapan firmalar
 İtriyat depoları : İlaç dışı ürünlerin toptan satışının yapıldığı
ticari kuruluşlar
 Özel sağlık sigorta firmaları

47
 13.10.2023

189 190

 Sağlık Bakanlığı’nın, 01.08.1998 tarih ve 23420 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Hasta Hakları Yönetmeliğinde Hasta Hakları şöyle ifade
edilmiştir:
 Hasta Hakları: Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan
fertlerin, sırf insan olmaları hasebiyle sahip bulundukları ve T.C.
Anayasası, milletlerarası antlaşmalar,kanunlar ve diğer mevzuat ile
teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder.
 15.10.2003 tarih ve 19499 sayılı ‘Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları
Uygulamalarına İlişkin Yönergede’ ise hasta hakları; “Uluslararası ve
ulusal mevzuatta belirlenen haklar” olarak tarif edilmiştir.
 Genel olarak hasta haklarını tarif ettiğimizde;
 hasta ile sağlık çalışanları arasında bireysel ve toplumsal
düzeyde ortaya çıkan,
 sağlık çalışanlarının hastaya ve hastanın sağlık çalışanlarına
karşı görev ve sorumlulukları olan,
 daha iyi sağlık ortamı için hasta ve sağlık çalışanlarının
birlikte sahip çıkması gereken haklar olarak tanımlamak
mümkündür.

191 192

 Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın hasta haklarıyla ilgili olarak

01.08.1998 tarih ve 23420 sayılı Resmi Gazete’ de
yayımlanan Hasta Hakları Yönetmeliği bulunmaktadır.

SAĞLIK BAKIM SİSTEMİ

48
 13.10.2023

193 194

195 196

49
 13.10.2023

197 198

199 200

50
 13.10.2023

201 202

Sağlığın Geliştirilmesi
204

 Hastalık riskini arttırıcı sosyal, ekonomik ve kültürel

yaşam özelliklerinin oluşmasının engellenmesi
 Kişilerin kendi sağlıklarını korumalarının ve geliştirmelerinin
sağlanması
 Toplumsal risk etmenlerine yönelik mücadele
 Sektörler arası işbirliği ve yasal düzenlemeler

203

51
 13.10.2023

Sağlığın Geliştirilmesi
Gereksinimler
205 206

Hissedilen Hissedilmeyen
 Sağlığını kaybeden bundan sorumlu mu? Gereksinimler Gereksinimler
(İstek)

 Yaşam biçiminin geliştirilmesi sadece bireysel bir Talep

Talebe
Dönüşmeyen
sorumluluk olabilir mi?
?
İstek

Karşılanmış Talep
(Tanı ve tedaviye erişmiş) Karşılanmamış Talep
(Tanı hizmetlerine erişememiş,
tanı konmuş tedavi hizmetlerine
erişememiş)

Gürsoy, Saçaklıoğlu, Çiçeklioğlu ve ark.tarafından

Mooney 1992, Wright, Williams ve Wilkinson 1998
temel alınarak geliştirilmiştir

Gereksinimler
208

Gereksinimi Nereden Bilebiliriz?

 Morbidite
 İnsidans
 Prevalans
 Mortalite
 Fatalite

52

EPİDEMİYOLOJİ
209
 epidemiler (bir toplulukta görülen hastalıklar),
 logos (bunların araştırılması) sözcüklerini içerir.
◼ belli toplumlarda sağlıkla ilişkili durumların ve
olayların saptanması,
◼ dağılımının ve nedenlerinin incelenmesi,
◼ bu incelemelerin sağlık problemlerinin önlenmesi ,
◼ kontrolu için uygulanmasını sağlayan bilim dalıdır.
2
211
 Prevalans hızı : Bir toplumda herhangi bir zamanda saptanan belirli bir hastalığın
tüm toplum nüfusuna oranı olup 100'de veya 1000'de olarak ifade edilir.
1. Nokta Prevelans:Toplumda belirli bir andaki, örneğin gün veya bir zaman
kesitindeki toplam vaka (yeni + eski) sayısıdır.
2. Süre Prevelans:Toplumda belirli bir süre (hafta,ay,yıl) içindeki toplam vaka
sayısıdır. Süre prevelans bir hastalığın insidansı ve nokta prevelansına eşittir.
 Sürveyans: Bir toplulukta sürekli, sistematik ve aktif olarak bir hastalıkla ve bu
hastalığın oluşma riskini arttıran veya azaltan koşullarla ilgili veri toplanmasıdır.
13.10.2023
EPİDEMİYOLOJİK ÖLÇÜTLER
210
 İnsidans hızı: Bir toplumda belirli bir zaman periyodunda görülen yeni olguların o
toplumun nüfusuna oranını belirtir ve 1000'de ya da 100.000'de olarak ifade edilir.
Bir toplumda belirli sürede saptanan yeni vaka sayısı
İnsidans ═ ─────────────────────────────────
Aynı toplumda (yıl ortası) nüfusu veya risk altındaki toplum
 Atak hızı: Bir enfeksiyon ajanına maruz kalanlar arasında
hastalananların oranıdır.
 Belirli bir toplumda (örneğin bir salgın sırasında) hastalanan kimselerin
nüfusa oranı şeklinde ifade edilir.
 Sekonder atak hızı: Bulaşıcı bir hastalığın daha çok aile (veya okul gibi
kurumlar) içindeki yayılma hızını göstermek için geliştirilmiş bir ölçüttür.
 Atak hızları enfeksiyondan enfeksiyona değişir. Örneğin epidemiler
sırasında influenza atak hızı toplum genelinde%15-25 iken, kapalı
topluluklarda %40 veya daha yüksek olabilir. Oysa şiddetli epidemilerde
bile kolera atak hızı %1-2‘ yi geçmez.
 Atak hızı bulaştırıcılığın göstergesidir.
 Bulaşma yolu atak hızını etkiler.
53

 Mortalite hızı: Toplumda belirli bir hastalıktan ölüm oranını ifade
eder. Bir hastalıktan ölenlerin tüm nüfusa oranı demektir.
 İndeks olgu: Bir aile, kurum veya toplumdaki ilk enfeksiyon olgusu
olup diğerleri için enfeksiyon kaynağı oluşturan olgudur.
 Enfeksiyon dozu: Bir enfeksiyonun ortaya çıkabilmesi için vücuda
girmesi gereken mikroorganizma sayısıdır.
 Her enfeksiyon hastalığı için bu sayı değişir enfeksiyon
dozları salmonella için 105-6, şigelloz için 101-2, amipli
dizanteri için 101, kolera için 108 gibidir.
 Deneklerin %50'sini hastalandıran doz, enfektif doz 50
(ID50) olarak tanımlanır.
 Enfeksiyon ve enfeksiyon hastalığı: Enfeksiyon bir
enfeksiyöz ajanın vücuda girip çoğalmasıdır.
 Bu sırada hastalık belirtileri ortaya çıkmayabilir. Buna
subklinik, asemptomatik veya inaparan enfeksiyon
denir.
 Eğer enfeksiyonla birlikte hastalık belirtileri de
oluşursa enfeksiyon hastalığından söz edilir.
 Etken mikroorganizma ile karşılaşma sonrası
mikroorganizma konak tarafından yok edilebilir,
konağa zarar verebilir veya latent olarak kalabilir.
13.10.2023
 Enkübasyon periyodu: Bir enfeksiyöz ajanın vücuda girişinden
hastalık belirtilerinin ortaya çıkışına kadar geçen süredir.
 Süre enfeksiyon dozu ile ilişkilidir, yüksek doz genellikle kısa inkübasyona
neden olur.
 Enkübasyon süreleri ifade edilirken ortalama süre, minimum ve
maksimumu ile birlikte ifade edilir.
 Kızamık inkübasyonu 10-14 gündür, ortalama 12 gün
 Kızamıkcık inkübasyonu14-21, ortalama18 gündür.
 Suçiçeği inkübasyonu 10-21, ortalama 14-16 gündür.
 Hepatit A inkübasyonu 2-8 hafta, ortalama 4 hafta
 Hepatit B inkübasyonu 45-120 gün, ortalama 8hafta
 Kuduz inkübasyonu 4 gün 19 yıl, ortalama 30-90 gün
 Bulaştırıcılık süresi (Enfeksiyöz periyod): Bir enfeksiyon
hastalığının seyrinde hastalığın bir başkasına bulaştırılabildiği dönem-
süre ifade edilir.
 Bazı enfeksiyonlarda enkübasyon ve prodrom dönemi,
bulaştırıcılığın daha fazla olduğu dönemlerdir.
 Hepatit A'da bulaştıncılık periyodu enkübasyon döneminin son
haftası ve sarılık ortaya çıktıktan sonraki birkaç gün boyunca devam
eder.
 Kızamıkta prodrom döneminden itibaren başlayan bulaştırıcılık
periyodu döküntünün görülmesini takiben ortalama 4 gün daha
sürer.
54

 Taşıyıcı (Portör): Enfekte bir kişinin bir enfeksiyon ajanını hastalık
 Toplum bağışıklığı: Bir toplumdaki salgınları önleyecek bağışıklık düzeyine
belirtileri göstermeksizin etrafa bulaştırmasıdır.
 Taşıyıcılık çeşitli biçimlerde olabilir;
 İnaparan enfeksiyon geçiren kişilerdeki asemptomatik veya
sağlıklı taşıyıcılık,
 İnkübasyon dönemi ve konvelesan dönemi taşıyıcılığı,
 Zoonoz: Doğal koşullarda vertebralı hayvanlardan insanlara geçebilen
 Kronik taşıyıcılık şekline dönüşebilir.
 Taşıyıcılığın söz konusu olduğu MO; S.typhi, hepatit B virus, Vibrio
cholerae (özellikle El Tor), Shigella türleri, A grubu streptokok,
Corynebacterium diphtheriae, Neisseria meningitidis'dir.
 Rezervuar; genel olarak bir patojenin içinde yaşadığı, çoğaldığı ekolojik
yuvadır.
 Bunlar insan, hayvan, artropod, bitki, toprak ve sudur.
 Tatlı su birikintileri Legionella'ların,
 Tarla faresi ve küçük kemiriciler Borrelia'nın,
 Toprak, Clostridium sporları ve bazı sistemik mikoz etkenleri
sporlarının,
 Himalaya ve Kayalık Dağlar'daki kemirici toplulukları
Yersînia pestis'in rezervuarıdır.
 Kaynak; konağın enfeksiyon etkenini aldığı kişi veya objedir.
 Kızamıklı hasta ya da salmonella ile kontamine tavuk gibi.
13.10.2023
toplum bağışıklığı denir.
 Aşılama yolu ile elde edilebilecek bir toplum bağışıklığı o enfeksiyonun
eradike edilme olasılığını da beraberinde getirir, (çiçek enfeksiyonunun
yeryüzünden eradike edilmesi gibi.)
enfeksiyonlardır.
 Salmonella enfeksiyonlarının çoğunluğu, kuduz, bruselloz, şarbon, tularemi,
veba, kuş gribi, KKKA, kist hidatik vb. zoonotik enfeksiyonlardır.
 Sıtma zoonoz değildir; Çünkü vertebralı bir hayvan konakcı değildir.
 İzolasyon (Tecrit): Enfekte kişinin bulaştıncılık periyodu süresince
sağlıklı kişilerden ya da diğer hastalardan ayrılmasıdır.
 Mutlak izolasyon gerektiren hastalıklar sınırlıdır.
 Pnömonik vebalı hastalar antibiyotik tedavisinin ilk 2-3 günü
boyunca, kuduzlu hastalar hastalık süresince mutlak izolasyona
alınırlar.
 Karantina: Bir enfeksiyon ajanı ile temas eden ya da temas etmiş olma
olasılığı olan kişinin (ya da evcil hayvan) hastalık için geçerli olan en
uzun inkübasyon dönemi boyunca gözlem altında tutulması ve
insanlarla temasının engellenmesidir.
 Bubonik veya pnömonik vebalı hasta ile temas etmiş kişiler 6 gün
süre ile karantinaya alınır.
 Sürülerinde kuduz görülen köyler 6 ay süresince karantinaya alınır
ve köye hayvan giriş çıkışı engellenir.
 Covid-19; 2-12 gün,ortalama 5-7 gün
55
 13.10.2023

 Epidemi: Salgın anlamına gelir. Bir hastalığın belirli bir coğrafi

 Sürveyans: Belirli bir hastalığın varlığının sistematik bölgede ve belirli bir zaman periyodunda her zaman görüldüğünden
veriler toplanarak incelenmesi ve izlenmesidir. daha fazla görülmesidir.
 Epidemi tanımını yapabilmek için hastalığın o bölgede
 Bulaşıcı hastalıklar sürveyansı, hastane enfeksiyonları
daha önceki prevalans ve insidansını bilmek gerekir.
sürveyansı gibi.
 Endemi: Bir enfeksiyonun bir toplumda belirli ya da
alışılmış sıklıkta görülmesini ifade eder.
 Örneğin kolera Ganj deltasında, sıtma Çukurova
bölgesinde, Bruselloz Doğu Anadolu Bölgesinde, Şark
çıbanı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde endemiktir.

Türkiye’de Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın % Dağılımı

224
 Pandemi: Dünya çapında salgın anlamına gelir.
 İnfluenza virusu, antijenik yapısındaki hızlı değişmeler nedeniyle insan
topluluklarının daha önce karşılaşmadıkları yapılar edinerek immün
sistem önceki yanıtlarından kaçmakta ve ülkelerarası bir yayılım
gösterebilmektedir.
 Kolera da pandemiler yapan bir enfeksiyondur.
 Günümüzde AİDS pandemisinden de söz edilebilir.
 COVİD-19

UHY-ME Çalışması 2000

56
 13.10.2023

Türkiye’de Hastalık Yükü (DALY)’e Neden Olan Gereksinimi Belirlemenin Yolu

Hastalıkların Yüzde
225 Dağılımı 226

 Nitelikli sağlık kayıtları

tutulması
?  Hastalık bildirimlerinin
düzenli yapılması

UHY-ME Çalışması 2000

Toplumun Sağlığını Geliştirebilmek İçin

Sürveyans Sisteminden Elde Edilen İstatistikler
227 228
Gereksinimin Tamamını Yansıtır mı?
1. Sağlık sorunlarının oluşmasını engellemek
 Sürveyans sistemi ile hizmete erişenler ya da başvurular Sağlığın geliştirilmesi
değerlendirilir Birincil Korunma
 Nüfus tabanlı prevalans çalışmaları
 Erken tanı çalışmaları / taramalar
2. Oluşan sorunların hizmetten yararlanmasını sağlamak
 Risk faktörlerinin belirlenmesine yönelik çabalar
İkincil / Üçüncül Korunma

57
 13.10.2023

Sağlığı Geliştirme Stratejisinin Ortaya Çıkmasına Neden Olan

Sağlığı Geliştirme Temel Faktörler
229 230

 Bireylerin sağlık durumunu iyileştirmek için;  Dünyada kronik hastalıklardaki artış,

 Sağlığı tehdit eden faktörler üzerinde bireylerin kontrollerini
arttırmayı sağlayan bir süreçtir.
 Yaklaşık 25 yıldır sağlık sorunlarının kontrolünde temel strateji
olarak ele alınmaktadır.
 Yeni enfeksiyon hastalıklarının ortaya çıkışı ve kontrol
altına alınanlarda tekrar epidemilerin görülmesi,
 Sağlığın biyolojik faktörler yanı sıra sosyal, ekonomik ve
kültürel faktörlerle ilişkisinin saptanmasıdır.

Sağlığı Geliştirme Stratejileri

231

 1. Bireysel güçlendirme (sağlık okur-yazarlığı ve

sağlık davranışı),
 2-Toplumu güçlendirme,
 3-Sağlık sistemini güçlendirme,
 4- Sağlıklı toplum politikaları inşa etmek için
sektörler arası işbirliği,
 5-Sağlığı geliştirmede kapasiteyi arttırmak.

58