SAĞLIK HUKUKU ve

MEVZUATI
DR.ÖĞR.ÜYESİ TÜRKAN ÖZGÜL

2023-2024
 SAĞLIK MESLEKLERİNİN UYGULANMASI İLE
İLGİLİ YASA VE TÜZÜKLER

1928 yılında çıkarılan 1219 sayılı yasa Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı
İcrasına Dair Kanun;
Bu kanunla hekimler, diş hekimleri, ebeler, sünnetçiler, hasta bakıcılar ve
hemşireler ile ilgili hükümler vardır. Anılan meslekleri uygulamak için gerekli koşullar
bu kanunda belirtilmiştir. Halk hekimi –mutatabbip- diye anılan diplomasız kişilerin,
insanlara sağlık hizmetinde bulunmaları yasaklanmıştır.

Bu kanuna göre Türkiye’de sadece T.C. uyruklu hekimler mesleklerini

uygulayabilir ve mahkemelerde bilirkişilik yapabilirdi. Ancak 02.11.2011
tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 663 sayılı KHK ile bu şart kaldırılmıştır.
 SAĞLIK MESLEKLERİNİN UYGULANMASI İLE
İLGİLİ YASA VE TÜZÜKLER

 Bu kanuna dayalı olarak çıkarılan “Tababet Uzmanlık

Tüzüğü”ünde uzmanlık dalları ve nasıl uzman olunacağına dair
hükümler vardır.

 1960 yılında “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi” yürürlüğe girmiştir.

 1943 yılında 4459 sayılı Köy Ebeleri ve Köy Sağlık Memurları

Teşkilatı Yapılmasına Dair Kanun

 1954 yılında Hemşirelik Kanunu çıkarılmıştır.

 SAĞLIK MESLEKLERİNİN UYGULANMASI İLE
İLGİLİ YASA VE TÜZÜKLER
1930 yılı 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanunun

ile birlikte ‘‘Sağlık Mevzuatının Anayasası’’ durumunda

 Sağlığı Koruma genel yasası

 Madde 1 ;Ülkenin sağlık koşullarını düzeltmek ve halkın sağlığına

zarar veren etkenlerle savaşmak, gelecek kuşakların sağlıklı
yetişmesini ve halkın tıbbi ve toplumsal yardıma kavuşmasını
sağlamak genel devlet görevlerindendir
 SAĞLIK MESLEKLERİNİN UYGULANMASI İLE
İLGİLİ YASA VE TÜZÜKLER

Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun

(1961 yılında kabul edilen 224 sayılı yasa):

 Herkes her çeşit sağlık hizmetinden ücretsiz veya kendisine yapılan

hizmetin bir kısmına iştirak suretiyle eşit şekilde yararlanacaktır.

 İlk basamak tedavi hekimliği örgütlenecektir.

 Kamu sektöründe çalışan hekimler serbest meslek icra edemeyecekler,

mukavele (sözleşme) ile istihdam edileceklerdir.

 Hastane uzmanları sağlık ocağı personelinin sürekli eğitimini sağlayacaktır.

 Toplum katılımı sağlanacaktır.

 SAĞLIK MESLEKLERİNİN UYGULANMASI İLE
İLGİLİ YASA VE TÜZÜKLER

Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun

(1961 yılında kabul edilen 224 sayılı yasa):

 Sözleşme ile istihdam hükmü 1966 yılında çıkarılan Personel Kanunu ile
kaldırılmıştır.

 1981 yılında kabul edilen 2368 sayılı kanun tüm kamu sektöründe çalışan
hekimlere muayenehane açma hakkı vermiştir.

 Kanunun verdiği haklardan yararlanmak isteyen hastalar acil durum hariç – önce
sağlık ocağına başvuracak, sağlık ocağı hekimi gerekli görürse hastayı hastaneye
gönderecektir.
 Sağlık ocağı düzeyinde koruyucu hekimlik ile ilk basamak tedavi hekimliği entegre
edilmiş ve bir ekip hizmeti olarak örgütlenmiştir.

 Hastalara ilaç ve tedavi araçları, bütçenin elverdiği oranda parasız verilecektir.

HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI

 1. Hekimlerin/Sağlık Çalışanlarının Nitelikli Bir Eğitim Görme ve Kendini Yenileme

Hakkı
Tıp biliminin hızlı gelişmesi, hizmet alanının hayati önem taşıması ve yüksek risk
içermesi nedeniyle etkin, kaliteli ve sürekli kendini yenileyen bir eğitim anlayışı
ile eğitilmelidirler. Ayrıca eğitimlerini tamamladıktan sonra da güncel gelişmeleri
takip edip, hizmet içi eğitimlerle, konferanslar ve seminerlerle bilgilerin
tazelenip geliştirilmesi sağlanmalıdır. Bu onların en temel haklarından birisidir.

 2. Hekimlerin Çağdaş Bilimsel Tıp Olanaklarını Uygulama Hakkı

Artık hekimlik mesleği de gelişen teknoloji ile paralel olarak iletişim ve
bilgisayar teknolojisine ihtiyaç duymaktadır. Tıp eğitiminde yüksek teknolojinin
tıptaki uygulama alanları ile tanışan bir hekimin/sağlık çalışanının iş yaşamında
tanı ve tedavide söz konusu gelişmeleri yaşamayı istemesi hakkıdır.
 HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI

 3. Hekimlerin/Sağlık Çalışanlarının Mesleğini Uygularken Etik İlkelere

Bağlı Olma Hakkı
Gerek hekimlik mesleğinin gerekse diğer sağlık personelinin görevlerini
yerine getirirken mesleklerinin gerektirdiği duyarlılık ve ciddiyetle, etik
ilkelere bağlı kalarak hizmet sunmakla yükümlüdürler.

 4. Hekimlerin Ve Sağlık Çalışanlarının Baskı Altında Olmadan Mesleklerini

Uygulama Hakkı
Meslek icra edilirken oluşabilecek her türlü baskı girişim ya da özgürlük
sınırlaması mesleğin doğasıyla çelişmektedir. Oysa gerek hekimler/sağlık
çalışanları mesleğe başlamadan önce tüm insanlara ayırt etmeden eşit şekilde
hizmet edeceğine dair yemin ederek başlar. Bu nedenle yapılacak politik, sosyal
ve fiziksel baskılar asla kabul edilemez. Mesleki sorumlulukları çerçevesinde
hiçbir şeyden etkilenmeden baskı altında bırakılmadan hizmet vermeye hakları
vardır.
 HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI

 5. Hekimlerin/Sağlık Çalışanlarının Kendi Değerlerine Ters Düşen Durumlardan

Kaçınma Hakkı
Sağlık hizmetleri belirli ilke ve prensipler çerçevesinde sunulan hizmetlerdir. Hasta-
hekim/sağlık çalışanı ilişkisi belirli değerlere saygı duyulması ilkesinde şekillenir. Bir
sağlık çalışanından kendi değerlerine ters düşen bir hizmet talep edilemez. Sağlık
çalışanı görevi açısından olumsuzluk yaratmayacak şekilde kendi değerlerini
savunabilir.

 6. Hekimlerin/Sağlık Çalışanlarının Kendi ve Ailelerinin Sağlığını Koruma Hakkı

Sağlık hizmetleri yapısı itibarı ile çok fazla risk barındırmaktadır. Sağlık çalışanları
görevlerini yerine getirirken birçok hastalığa ya da iş kazasına maruz kalmaktadır.
Bunların kimisi ölümcül olabilmekte ya da sakatlıklara sebebiyet vermektedir. Bu
nedenle sağlık çalışanı bu risklerin en aza indirileceği koşullarda çalışmayı isteme
hakkı mevcuttur.
 HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI
 7. Hekimlerin/Sağlık Çalışanlarının Yeterli Bir Gelir Düzeyi Talep Etme Hakkı
Hekimlik mesleğinin uzun ve meşakkatli oluşunun yanı sıra, sağlık
hizmetlerinin barındırdığı riskleri göz önüne alacak olursak, hizmetlerinin
karşılığı da adalet ve hakkaniyetle ödenmelidir.
 8. Hekimlerin/Sağlık Çalışanının Yönetsel Süreçlere Katılma Hakkı
Gerek bulundukları kurumlarda gerekse ülke ile ilgili yönetsel süreçlerde
görev alma ya da sağlıkla ilgili mevzuatlarda görüş bildirme hakkına
sahiptirler.
 9. Tanıklıktan Çekilme Hakkı
Hekimler/sağlık çalışanları meslek sırrı nedeniyle hasta ilgili öğrendiği
bilgileri nedeniyle tanıklık etmekten kaçınabilir.(CMK.m.46) Hekimler bu
sırları (bilgileri) izinsiz olarak açıkladığında meslek sırrını ifşa suçunu işlemiş
olurlar. Eğer hekim bu hakkı kullanacaksa duruşmadan önce dilekçesini verir,
durumu mahkemeye bildirir. Ancak ceza davalarında duruşmaya gitmek ve bu
hakkı kullanacağını belirtmek zorundadır.
 HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI
 10. Acil Hizmetlerin Hızır Ambulans Sistemi İle Gerçekleştirilmesi
Acil durumlarda hekim hastaya gitmezse taksirle ölüme sebebiyet
vermekten suçlu bulunur. Teknolojide ve ulaşımdaki olanakların hızla
gelişmesiyle birlikte acil ambulans/taşıma sistemleri oluşturulması, böyle
durumlarda ilgili yerlere (evlere, işyerlerine vb.) ulaşabilmesi gereklidir.
Böylece hekimler gereksiz yere hizmet verdiği kurumdan ayrılmaz ve
hizmetin devamı sağlanmış olur.

 11. Hekimin Hastayı Reddetme Hakkı

Kamuda ve diğer tüzel kuruluşlarda hekim hastayı reddetme hakkına sahip
değildir. Özelde bile çalışsa hekim tek hekimse hastayı kabul etmek
zorundadır. Deprem, savaş, sel gibi felaket durumlarında tüm hastalara
bakmak zorundadır. Ancak hekimin resmi ya da insani görevini yerine
getirmesi hariç olmak üzere mesleki ve kişisel sebeplerle hastaya
bakmayabilir (Tıbbi Deontoloji Tüzüğü 18.m).
 HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI
 12. Hekimin Danışma/ Konsültasyon İsteme Hakkı
Hekimlik mesleği artık tek başına karar verici durumundan “ karar veren bir
ekibin üyesi” konumuna gelmiştir. Hekimin gereksinim duyduğu anda
konsültasyon ya da danışma hakkı vardır.

 13. İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı

Tedaviye gelen hasta ile hekim arasında bir sözleşme yapılmış olur. Bundan dolayı
hekim başladığı tedaviyi sonuçlandırır, eksiklikleri tamamlar ve hastayı
iyileşinceye kadar izler. Hekimin bu sözleşmede tamamen iyileşme garantisi
verme zorunluluğu yoktur. (Diş, estetik cerrahisi ve ortopedi protezleri hariç )
Bilimsel gereklere uygun olarak tanıyı koyar ve gerekli tedaviyi uygular. Sonucun
kesinlikle şifa ile sonuçlanmamasından dolayı tenkit edilemez (TDT 13. m).
 HEKİMLERİN/SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI

 14. Hastalara Yeterli Zaman Ayırma Hakkı

Hekimin/sağlık çalışanı hastasına gerekli özeni göstermesi, bilgi ve belgeleri iyi
kaydetmesi, hastaya hastalığı ile ilgili bilgi vermesi beklenmektedir. Hekimin
hastasına bunları verebilmesi için ayrıntılı zamana ihtiyacı vardır. Bir hekimin
hastasına en az 20 dakika ayırması genel bir kabuldür. Çünkü hekim hastasına
yararlı olabilmek için ayrıntılı inceleme yapmak ister ve bu da onun en doğal
hakkıdır.

 15. Tedavi Yöntemini Seçme Hakkı

Hastalıkların tedavisinde birden fazla yöntem varsa hekim istediğini seçmekte
özgürdür (TDT 6.m). Fakat en çok bilinen ve güvenilirliği kanıtlananı
seçmelidir. Ayrıca hekimler tedavi için hastaya önerdikleri ilaç ve tavsiyelere
uyulmasını isteme hakkına sahiptirler.
 SAĞLIKTA ŞİDDET- BEYAZ KOD
Sağlıkta çarpıcı rapor: Günde 50, saatte 2 'beyaz kod' uyarısı/23.09.2023
Sağlık çalışanlarına karşı tırmanan şiddet, Bakanlık raporlarına da yansıdı.
Sağlık Bakanlığı'nın bir raporuna göre, yılın ilk altı ayında hastane
çalışanlarının saldırı halinde güvenliği araması anlamına gelen 'beyaz kod'
için günde 50 başvuru yapıldı
Sağlık Bakanlığı’nın 2023 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler
Raporu’ndaki “beyaz kod” verilerinde, yılın ilk altı ayında “beyaz kod”
sistemine 9 bin 35 adet sağlıkçının başvurduğu ve 7 bin 66 başvurunun da
hukuki yardım kapsamında değerlendirildiği belirtildi.
Beyaz kod hastane çalışanlarının saldırıya maruz kalmaları durumunda
güvenlik güçlerinin aranması anlamına geliyor.
 GÜNDE 50, SAATTE 2 SALDIRI
“Beyaz kod” bildirimlerinin yüzde 78’ine hukuki yardımda bulunulurken,
2023’ün ilk altı aylık döneminde ortalama günlük 50, saatte iki Beyaz
Kod bildirimi yapıldığı belirlen
14
 BEYAZ KOD
 Sağlık çalışanlarının, hasta veya hasta yakını tarafından şiddete, tehdide veya
diğer suçlara maruz kaldıkları durumlarda olay yerine güvenlik görevlilerinin en
hızlı şekilde intikal etmesi için verilen bir alarm sistemidir. Beyaz kod, sağlık
çalışanlarına yönelik şiddeti önlemek ve sağlık çalışanlarının güvenliğini
sağlamak amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından 2015 yılında başlatılmıştır.
 BEYAZ KOD SÜRECİ:
 Güvenliğinizin Sağlanması: En kısa zamanda ulaşılamayacak ya da güvenliğinizin kesin olarak
sağlanacağı bir yere ulaşın.
 Beyaz Kod Verilmesi: 1111 dahili aranarak, 113 Beyaz Kod Çağrı Merkezi aranarak ya da
beyazkod.saglik.gov.tr adresindeki form üzerinden beyaz kod verilir.
 Olay Yerine Güvenlik Görevlilerinin İntikali: Beyaz Kod verildiğinde, olay yerine en hızlı
şekilde güvenlik görevlileri intikal eder. Güvenlik görevlileri, olay yerinin güvenliğini sağlar
ve olaya karışan kişileri tespit eder.
 Olay Yerinde Yapılan Tespitler: Güvenlik görevlileri, olay yerinde yaptığı tespitler
doğrultusunda bir olay tutanağı hazırlar. Bu tutanakta, olayın yeri, zamanı, türü, olaya
karışan kişi veya kişiler, olayda kullanılan araçlar veya malzemeler gibi bilgiler yer alır.
 Soruşturma Başlatılması: Güvenlik görevlilerinin olay yerinde yaptığı tespitler, olayla ilgili
soruşturmanın başlatılması için yeterli ise, soruşturma başlatılır. Soruşturma, kolluk
kuvvetleri tarafından yürütülür.
 Adli İşlem Yapılması: Soruşturma sonucunda, olaya karışan şüpheli hakkında adli işlem
yapılır. Bu işlemler, sağlık çalışanının şikâyeti doğrultusunda başlatılır.