0

บทเรียนสําเร็จรูป

om
วิชาวิทยาศาสตร (ว 22101) ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2

c
k.
เรื่อง หินและแร
no
ตอนที่ 1 ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี
an
ob
ro

โดย
.k

นางมนวิภา ออนศรี
w
w

โรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห สิงหเสนี)

w

สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษากรุงเทพมหานคร เขต 2
 1

คําชี้แจงสําหรับนักเรียน

om
บทเรียนเลมนี้ เรียกวา บทเรียนสําเร็จรูป เปนบทเรียนทีส่ รางขึ้นเพื่อใหนักเรียน
สามารถเรียนรูไดดวยตนเองโดยไมตองมีครูอธิบาย นักเรียนอาจใชในการเรียนบทเรียนใหม

c
ใชทบทวนสิ่งที่นักเรียนเรียนมาแลว หรืออาจใชซอมเสริมในสิ่งที่นกั เรียนบกพรองก็ได

k.
บทเรียนสําเร็จรูปจะทําหนาที่เสมือนเปนผูส อนประจําตัวนักเรียน ฉะนั้นนักเรียนจะตองปฏิบัติ
ตามคําสั่งของบทเรียนอยางเครงครัด จึงจะไดผลดี

no
รายละเอียดเกี่ยวกับบทเรียนสําเร็จรูป มีดังนี้
1. บทเรียนสําเร็จรูปเรื่องที่เรียนนี้ตรงกับสาระที่ 6 มาตรฐานขอที่ 1 ตัวชี้วัด
ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 ขอที่ 3, ขอที่ 4, และขอที่ 5 เรื่อง หินและแร
an
2. กําหนดเนื้อหาเรื่องหินและแรแบงเปน 7 ตอน ดังนี้
ตอนที่ 1 ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี
ตอนที่ 2 หินตะกอน
ob

ตอนที่ 3 หินแปร
ตอนที่ 4 วัฏจักรของหิน
ro

ตอนที่ 5 ลักษณะทั่วไปของแร
ตอนที่ 6 ชนิดและประโยชนของแร
ตอนที่ 7 แหลงแรที่สําคัญในประเทศไทย
.k

3. จัดแบงเนื้อหาเปนตอนยอยๆ เรียกวา กรอบ เรียงลําดับตามเนื้อหา

4. ในแตละกรอบจะมีความรูใหนักเรียนอาน มีคําถามนําใหคิด มีกิจกรรมให
w

นักเรียนไดคนควาและทําแบบฝกหัดไปตามลําดับ นักเรียนจะไดเรียนรูไปทีละ
w

กรอบและสามารถทดสอบความเขาใจไปพรอมๆ กับการเรียนดวยการตอบ
คําถามเปนตอนๆ ไป
w
 2

om
5. นักเรียนสามารถตรวจสอบคําตอบไดทันทีในกรอบถัดไป ถานักเรียนตอบคําถาม
ถูกแสดงวานักเรียนเขาใจดี สามารถผานไปอานกรอบตอไปได แตถานักเรียน
ตอบผิด ลองกลับไปอานกรอบเดิมอีกครั้งใหเขาใจเสียกอน ตอจากนั้นแลวจึง
อานกรอบตอไป

c
6. ใหนักเรียนศึกษาทีละกรอบเรียงตามลําดับโดยไมศึกษาขามกรอบเพราะ

k.
จะทําใหสบั สน
7. ถานักเรียนทําแบบทดสอบหลังเรียนไดนอยกวา 6 ขอ ขอใหนักเรียนศึกษา
บทเรียนนี้ซ้ํา
no
8. นักเรียนตองซื่อสัตยตอตนเอง ไมเปดดูคําตอบกอน
an
ob
ro
.k
w
w
w
 3

สาระสําคัญ

om
หินเปนอนินทรียสารที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก เนื่องจากอุณหภูมิและ
ความดันภายในโลก นักธรณีวิทยาจําแนกหินตามลักษณะการเกิดไดเปน 3 ประเภท คือ หิน
อัคนี หินตะกอน และหินแปร

c
k.
มาตรฐานการเรียนรู/ ตัวชี้วัด
ว 6.1 ม.2/3 ทดลองเลียนแบบเพื่ออธิบายกระบวนการเกิดและลักษณะ
องคประกอบของหิน

no
ม.2/4 ทดสอบและสังเกตองคประกอบและสมบัติของหิน เพื่อจําแนกประเภท
ของหิน และนําความรูไปใชประโยชน
an
ว 8.1 ม.1-3/1 - ม.1-3/9

จุดประสงคการเรียนรู
ob

1. ดานความรู
1.1 บอกความหมายของหินได
ro

1.2 อธิบายกระบวนการเกิดหินอัคนีได
1.3 บอกชนิด ลักษณะ ประโยชน และแหลงที่พบหินอัคนีได
2. ดานทักษะและกระบวนการ
.k

2.1 วิเคราะหสมบัติทางกายภาพและทางเคมีของหินได
w

2.2 จําแนกประเภทของหินและหินอัคนีได
3. ดานคุณธรรม จริยธรรม คานิยม และคุณลักษณะอันพึงประสงค
w

3.1 ตระหนักถึงคุณคาการนําหินไปใชประโยชนโดยยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียง
ได
w

3.2 มีจิตสํานึกและความรับผิดชอบในการทํางาน
 4

แบบทดสอบกอนเรียน
เรื่อง ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี

om
คําสั่ง ใหนักเรียนเลือกคําตอบที่ถูกตองทีส่ ุดเพียงขอเดียวโดยกากบาททับหัวขอของคําตอบนั้น

c
k.
1. ขอใดสรุปการเกิดหินอัคนีไดถูกตองทีส่ ุด
จ. เกิดจากการแข็งตัวของลาวาที่อยูภายใตเปลือกโลก

no
ฉ. เกิดจากการทับถมของตะกอนและซากพืชซากสัตวในทะเล
ช. เกิดจากการแข็งตัวของแมกมาที่ไหลออกมาจากปลองภูเขาไฟ
an
ซ. เกิดจากการแข็งตัวของหินหลอมเหลวที่อยูใตเปลือกโลกและสวนที่พุงขึ้นมาสูผ ิวโลก
2. ในกรณีที่หินหนืดเกิดการเย็นตัวอยางชาๆ ลักษณะของผลึกในหินอัคนีจะตรงกับขอใด
ก. ผลึกมีขนาดใหญ
ob

ข. ผลึกมีขนาดเล็กและละเอียด
ค. ผลึกเปนสี่เหลี่ยมลูกบาศก
ง. ผลึกมีขนาดเล็กและเปนรูปหกเหลี่ยม
ro

3. เพราะเหตุใดหินอัคนีบางชนิดจึงสามารถลอยน้ําได
ก. มีมวลนอยมาก
.k

ข. มีความหนาแนนเทากับน้ํา
ค. เนื้อละเอียดไมดูดหรืออมน้ํา
w

ง. เนื้อหินมีความพรุนอากาศเขาไปแทรกตัวได
w
w
 5

4. หินแกรนิตมีลักษณะตรงกับขอใด

om
ก. มีเนื้อหินเรียบคลายแกว มีสีดํา เมื่อแตกออกรอยแตกจะคมเหมือนแกวแตก
ข. มีเนื้อละเอียดและมีเนื้อแนน สวนใหญมรี ูพรุน ทนทานตอการสึกกรอน
ค. มีเนื้อหินแข็งและสากเหมือนกระดาษทราย มีรูพรุน เปราะ ไมแข็ง

c
ง. มีผลึกขนาดใหญ มีความแวววาวสวยงาม เนื้อแข็งทนตอการสึกกรอน

k.
5. จากรูปปายชื่อโรงเรียนบดินทรเดชา(สิงห สิงหเสนี) ทํามาจากหินชนิดใด

no
an
ob
ro

ก. หินไรโอไลต ข. หินพัมมิซ
ค. หินแกรนิต ง. หินบะซอลต
.k

6. ถาตองการนําหินมาใชทําวัสดุขัดถู หินในขอใดเหมาะสมทีส่ ดุ
ก. หินแกบโบร ข. หินแอนดีไซต
w

ค. หินพัมมิซ ง. หินออบซิเดียน
w
w
 6

7. หินอัคนีพบมากในภูมิประเทศแบบใด

om
ก. ภูเขา ข. ใกลแมน้ํา
ค. ชายทะเล ง. ทะเลทราย
8. หินอัคนีชนิดใดที่มีความคมคลายแกวเมื่อแตก

c
ข. หินแกรนิต ข. หินบะซอลต

k.
ค. หินออบซิเดียน ง. หินแกรนิตและหินพัมมิซ
9. หินอัคนีที่เหมาะสมตอการใชในการกอสรางและทําถนน คือ
ค. หินพัมมิซ
ง. หินบะซอลต
no
10. การใชประโยชนจากหิน จะตองคํานึงถึงอะไร
ข. หินแกรนิต
ง. หินออบซิเดียน
an
ข. ราคา ข. สมบัติ
ค. น้ําหนัก ง. ความสวยงาม
ob
ro

ทําเสร็จแลวอยาลืมตรวจ
.k

คําตอบกรอบถัดไปนะครับ
w
w
w
 7

เฉลยแบบทดสอบกอนเรียน
เรื่อง ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี

c om
k.
มาตรวจคําตอบกันหนอย ทําไดกี่คะแนนเอย ?
1. ง 2. ก 3. ง
4. ง
7. ก
10. ข
5. ค
8. ค no 6. ค
9. ข
an
ob
ro
.k
w
w
w
 8

สวัสดีคะนักเรียนที่นารักทุกคน

om
วันนี้เรามาศึกษาเรื่อง ลักษณะ
ทั่วไปของหินและหินอัคนีกันนะคะ

c
k.
no
an
ob

จุดประสงคที่ใหนักเรียนศึกษาเรื่อง ลักษณะ
ทั่วไปของหินและหินอัคนีเพราะตองการให
ro

นักเรียนรูและเขาใจลักษณะทั่วไปของหิน
การเกิด ลักษณะ ประโยชน และแหลงที่พบ
.k

หินอัคนี
w
w
w
 9

om
วิธีเรียนงายมาก ลองทําดูนะคะ
เนื้อหาจะแบงเปนกรอบ ใหนักเรียนอาน
เนื้อหากอน อานคําถาม/ทํากิจกรรม ทดลอง

c
ตอบดวยตนเองในกระดาษคําตอบ

k.
ตรวจคําตอบจากเฉลยกรอบถัดไป

no
an
ob
ro

สวัสดีครับเพื่อนๆ เรามาเรียนรู
.k

เรื่อง ลักษณะทั่วไปของหินและ
หินอัคนีพรอมๆ กันนะครับ
w
w
w
 10

om
กรอบที่ 1

ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี

c
หิน (Rock) เปนวัสดุที่เกิดในธรรมชาติที่มนุษยรูจักนํามาใชประโยชนตงั้ แต

k.
สมัยเริ่มแรกที่มนุษยยังอาศัยอยูในถ้ําและตามเพิงผาธรรมชาติ โดยการกระเทาะหิน
ใหแตกทําใหมีเหลี่ยมมีคมเกิดขึ้น เพื่อใชเปนอาวุธ เรียกวา หินกระเทาะ และ

no
เครื่องมือหินขัด เชน ขวานหินขัด เปนตน และใชหินขัดถูกันโดยใชใบไมแหงเปน
เชื้อเพลิงเพื่อใชในการกอไฟ เราจึงเรียกมนุษยในสมัยนั้นวา มนุษยยุคหิน เพราะ
an
เครื่องใชตางๆ ทําดวยหิน
ob

นักเรียนทราบไหมวา.............จากการเคลื่อน
ตัวของเปลือกโลกทําใหโลกเราเกิดหินหลาย
ro

ประเภท นักเรียนเคยสงสัยหรือไมวาหินเหลานี้
เกิดขึ้นมาไดอยางไร
.k
w
w

ตองการทราบวา
หินเกิดขึ้นมาไดอยางไรติดตาม
w

ในกรอบที่ 2 นะคะ
 11

กรอบที่ 2

om
หิน (Rock)

c
หิน เปนอนินทรียสารที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ประกอบดวยแรชนิดเดียว

k.
หรือหลายชนิดรวมตัวกันอยูตามธรรมชาติ เปนอนินทรียสารที่เกิดจากการ
เปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก อันเนื่องมาจากความดันและอุณหภูมิภายในเปลือกโลก

no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 12

กรอบที่ 3

c om
ลองตอบคําถามดูนะคะ

k.
คําถาม : สวนประกอบของหินเปนอยางไร
1. ประกอบดวยแรเพียงชนิดเดียว

no
2. ประกอบดวยแรมากกวาสองชนิด
3. ประกอบดวยดินและแร
an
4. อาจประกอบดวยแรชนิดเดียวหรือมากกวาหนึ่งชนิดก็ได
คําตอบคือ ขอ..........
ob
ro
.k

ตรวจคําตอบ
กรอบถัดไปนะครับ
w
w
w
 13

เฉลยกรอบที่ 3

om
ขอ 4

c
k.
no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 14

กรอบที่ 4

om
ลักษณะทั่วไปของหิน
หินจะมีลักษณะทางกายภาพและสมบัติทางเคมีที่แตกตางกัน
ขึ้นอยูกับลักษณะการเกิด และองคประกอบของหินแตละชนิด ดังนี้

c
คะ

k.
1. ลักษณะทางกายภาพของหิน เปนลักษณะที่สังเกตได

ที่มีอยูในหิน เปนตน no
ดวยตาเปลา เชน สี เนื้อหิน การเรียงตัวเปนชั้น และซากดึกดําบรรพ

2. สมบัติทางเคมีของหิน สามารถทดสอบไดโดยการทดลอง
an
หยดกรดบางชนิดลงไปในหิน แลวสังเกตการทําปฏิกริ ิยากับกรด
ob
ro
.k
w
w
w
 15

กรอบที่ 5

om
นักเรียนลองพิจารณาดูวาสถานการณตอไปนี้

c
ขอใดเปนการศึกษาลักษณะทางกายภาพของหิน

k.
และขอใดเปนการศึกษาสมบัติทางเคมีของหิน เพราะเหตุใด

no
1. เด็กชายปติ ใชแวนขยายมาศึกษาหินกอนหนึ่งพบวา ผลึกมีขนาด
ใหญ แวววาว สวยงาม
an
…………………………………………………………………………………………….
2. เด็กชายมานะ หยดกรดไฮโดรคลอริกเจือจางลงบนหินปูน
ob

แลวสังเกตปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นบนเนื้อหิน พบวามีฟองแกสเกิดขึ้น
…………………………………………………………………………………………….
ro

3. เด็กหญิงมานี ขูดผิวของหินแตละชนิดดวยขอบของเหรียญ แลวดู

วาหินชนิดไหนแข็งกวากัน
.k

…………………………………………………………………………………………….
w
w
w
 16

om
เฉลยกรอบที่ 5

c
1. ลักษณะทางกายภาพของหิน

k.
เพราะสังเกตไดดวยตา
2. สมบัติทางเคมีของหิน

3.
no
เพราะทําปฏิกิริยากับกรด
ลักษณะทางกายภาพของหิน
an
เพราะทดสอบความแข็งของเนื้อหิน
ob
ro
.k
w
w
w
 17

กรอบที่ 6

om
การจําแนกหิน

c
นักธรณีวิทยาจําแนกหินตามลักษณะการเกิด ไดเปน 3 ประเภท คือ

k.
หินอัคนี (Igneous Rocks) หินตะกอน (Sedimentary Rocks) และหินแปร
(Metamorphic Rocks)
no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 18

กรอบที่ 7

om
มาตอบคําถามกันกอนนะคะ

c
k.
1. นักธรณีวิทยา จําแนกหินออกเปน 3 ประเภทใหญๆ คือ
.................................................................................................................
2. นักธรณีวิทยา ใชอะไรเปนเกณฑในการจําแนกหิน
no
...................................................................................................................
an
ob
ro
.k
w
w
w
 19

เฉลยกรอบที่ 7

om
1. หินอัคนี หินตะกอน และหินแปร

c
2. ลักษณะการเกิด

k.
no
an
เกงมากคะ ศึกษากรอบถัดไป
ไดเลยนะคะ
ob
ro
.k

ไปหาพี่หินอัคนี
w

กอนนะครับ
w
w
 20

กรอบที่ 8

om
นักเรียนทราบแลวใชไหมคะวาหินอัคนี
เปนหินชนิดแรกที่เกิดขึ้นบนโลก

c
แลวเกิดขึ้นไดอยางไร เรามาศึกษา

k.
รายละเอียดดังนี้คะ

no
an
หินอัคนี (Igneous Rock)
กระบวนการเกิดหินอัคนี
ob

เกิดจากการเย็นตัวและแข็งตัวของหินหนืดที่รอนจัดภายในชัน้ แมนเทิล
ที่อยูใตเปลือกโลก หินหนืดเมื่ออยูภายใตเปลือกโลกเรียกวา แมกมา (Magma)
ro

เมื่อเปลือกโลกเกิดการเปลี่ยนแปลง เชน เกิดแผนดินไหว ภูเขาไฟปะทุ ทําให

หินหนืดผุดพุงออกมาสูผิวโลกหรือแทรกอยูตามชั้นหินตางๆ เรียกวา ลาวา (Lava)
.k

ซึ่งอาจจะเย็นตัวภายในเปลือกโลกหรือภายนอกเปลือกโลกจับตัวเปนกอนแข็ง
เรียกวา หินอัคนี เนือ่ งจากระยะเวลาของการเย็นตัวของแมกมาและลาวาตางกัน
w

จึงทําใหเนื้อหินอัคนีมลี ักษณะตางๆ กัน

w
w
 21

กรอบที่ 9

om
มาทดสอบความเขาใจกันหนอยดีกวา

c
1. หินที่เกิดจากการเย็นตัวและแข็งตัวของหินหนืด คือหินอะไร

k.
...........................................................................................................
2. หินหนืดเมื่ออยูภายใตเปลือกโลก เรียกวาอะไร
no
...........................................................................................................
3. เพราะเหตุใดเนื้อหินอัคนีจึงมีลักษณะแตกตางกัน
an
...........................................................................................................
ob
ro
.k
w
w
w
 22

เฉลยกรอบที่ 9

om
1. หินอัคนี (Igneous Rock)
2. แมกมา (Magma)
3. ระยะเวลาของการเย็นตัวของแมกมาและลาวา

c
k.
no
เกงมากคะตอบถูกทุกขอใชไหมคะ
an
ob
ro

นักเรียนทราบถึงกระบวนการเกิดหินอัคนีแลว
.k

นักเรียนทราบหรือไมวา.....หินอัคนีจําแนก
w

ออกเปนกี่ประเภท ถาอยากทราบศึกษา
กรอบถัดไปเลยคะ
w
w
 23

กรอบที่ 10 แบ่งออกเป็ น

om
ประเภทหินอัคนี

c
แบงออกเปน

k.
หินอัคนีแทรกซอน หินอัคนีพุ หรือ หินภูเขาไฟ

no
an
ob
ro

รูป 1.1 แสดงการเกิดหินอัคนีแทรกซอนและหินอัคนีพุ

.k

ทีมา : http://www.navy.mi.th/sattahipbase/unit/wfrock/rock1.php
w

หินอัคนีแทรกซอน (Intrusive Igneous) เกิดจากอุณหภูมิแมกมา

ลดลงและตกผลึกอยางชาๆ ภายใตเปลือกโลก เนื้อผลึกหยาบ ประกอบดวย
w

ผลึกแรขนาดใหญหลายชนิด สอดประสานเกาะกันแนน เนื้อหินมีลักษณะ

w

แนนแข็ง ไดแก หินแกรนิต หินไดออไรต หินแกบโบร เปนตน

 24

กรอบที่ 11 แบ่งออกเป็ น

om
มาตอบคําถามกันหนอยนะคะ

c
k.
1. ถาอุณหภูมิแมกมาลดลงและตกผลึกอยางชาๆ ภายใต
เปลือกโลก ทําใหเกิดหินอัคนีประเภทใด
no
..................................................................................................
2. หินอัคนีแทรกซอน เนื้อหินมีลักษณะอยางไร
an
..................................................................................................
ob
ro
.k
w
w
w
 25

เฉลยกรอบที่ 11

om
1. หินอัคนีแทรกซอน
2. เนือ้ หินมีลักษณะแนนแข็ง

c
k.
no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 26

กรอบที่ 12

om
หินอัคนีพุหรือหินภูเขาไฟ
เกิดขึ้นไดอยางไร เรามาศึกษากันคะ

c
k.
no
หินอัคนีพุ (Extrusive Igneous Rock) หรือ หินภูเขาไฟ (Volcanic
Rock)
an
เกิดจากอุณหภูมิลาวาลดลงและตกผลึกอยางรวดเร็วบนผิวโลก
เนื่องจากการปะทุของภูเขาไฟ เปนผลทําใหลาวาประกอบดวยฟองแกสจํานวน
ob

มาก เมื่อพนหรือปะทุพุงขึ้นมาทําใหอุณหภูมิของลาวาลดลงและแข็งตัวอยาง
รวดเร็ว เกิดเปนหินเศษชิ้นจากภูเขาไฟที่มีเนื้อฟองอากาศ มีลักษณะเปนรูพรุน
ro

สีจาง เรียกวา หินพัมมิช สีเขม เรียกวา หินสคอเรีย แตถาลาวาอุณหภูมิ

ลดลงและตกผลึกอยางรวดเร็วบนผิวโลก เนื่องจากการปะทุหลากของลาวา
.k

ที่แทรกดันขึ้นมาตามรอยแตกของเปลือกโลกหรือปากปลองที่มีการปะทุ
แลวเกิดการไหลบาของลาวาไปตามพื้น เมื่ออุณหภูมลิ ดลงลาวาจะตกผลึก
w

แข็งตัวอยางรวดเร็ว เกิดเปนหินที่มีเนื้อแนนและมีผลึกขนาดเล็กมาก ไดแก

หินออบซิเดียน หินไรโอไลต หินแอนดีไซต และหินบะซอลต
w
w
 27

กรอบที่ 13

om
ตอบคําถามกันก่ อนนะคะ

c
1. เพราะเหตุใดหิ นพัมมิซ และหิ นสคอเรี ย จึงมีรูพรุ นไปทัว

k.
ทังก้อน

no
………………………………………………………………
2. หิ นอัคนีพุทีเกิดจากลาวาอุณหภูมิลดลงและตกผลึก
an
อย่างรวดเร็ วบนผิวโลก เกิดเป็ นหิ นทีมีลกั ษณะเนือหิ น
เป็ นอย่างไร
ob

………………………………………………………………
ro
.k
w
w
w
 28

เฉลยกรอบที่ 13

om
1. แกสหนีออกจากลาวาขณะเย็นตัว
2. เกิดเปนหินที่มีเนื้อแนนและมีผลึกขนาดเล็กมาก

c
k.
ตอบถูกทุกขอใชไหมคะ
เกงมากคะ
no
an
ob

เอ.........แลวหินอัคนีที่เกิดขึ้นจะมีผลึกของแร
ro

ขนาดใหญหรือเล็ก และลักษณะเหมือนกัน
ไหมครับ
.k
w
w
w
 29

กรอบที่ 14

om
ผลึกของแรจะมีขนาดใหญหรือเล็กขึ้นอยูกับระยะเวลาในการเย็นตัวของ
หินหนืดวาชาหรือเร็ว

c
หินอัคนี

k.
เกิดจาก

การเย็นตัวของแมกมาอยางชาๆ
no การเย็นตัวของลาวาอยางรวดเร็ว
an
ผลึกขนาดใหญ ผลึกขนาดเล็ก
ob

มีลักษณะเนื้อหยาบ เปนดอกดวงหลายสี
ro

มีลักษณะเนื้อละเอียด ไมคอยมีดอกดวง
.k
w
w
w
 30

กรอบที่ 15

om
นักเรียนลองตอบคําถามดูนะคะ

c
k.
no
1. ถาลาวาเย็นตัวอยางรวดเร็ว จะเกิดหินอัคนีที่มีลักษณะผลึก
an
เปนอยางไร
………………………………………………………………………………………
ob

2. เพราะเหตุใดหินอัคนีบางชนิดจึงมีผลึกขนาดใหญ
………………………………………………………………………………………
ro
.k
w
w
w
 31

เฉลยกรอบที่ 15

om
1. ผลึกขนาดเล็ก
2. เกิดจากการเย็นตัวของแมกมาอยางชาๆ

c
k.
ตอบถูกทุกขอไหมเอย.....
ถาถูกทุกขอจงภูมิใจกับ
no
ตัวเองเถอะวา....ตัวเองเกงจริงๆ
an
ob

นักเรียนทราบไหมคะวาหินอัคนีที่พบ
ro

ในประเทศไทยมีลักษณะอยางไรและ
.k

สามารถนําไปใชประโยชนอะไรไดบาง
เรามาศึกษารายละเอียดในกรอบถัดไป
w

ไดเลยคะ
w
w
 32

กรอบที่ 16

om
ชนิดของหิน ลักษณะทั่วไป การนําไปใชประโยชน และแหลงที่พบหินอัคนี
1. หินแกรนิต (Granite)

c
k.
no
an
ob

รูป 1.2 หินแกรนิต

ที่มา http : //geology.com/rocks/granite.shtml
ro

ลักษณะ หินแกรนิตเปนหินอัคนีแทรกซอนชนิดหนึ่งที่พบมากบนพืน้ ทวีป เนื้อ

หินมีขนาดสม่ําเสมอ ผลึกแรขนาดใหญ แวววาว สวยงาม สามารถมองเห็นผลึกแรได
.k

อยางชัดเจนดวยตาเปลา หินแกรนิตสวนใหญประกอบดวยแรที่มีสีจาง หินแกรนิตจะมี

w

สีขาว เทาออน ชมพู เหลือง หรือน้าํ ตาลออน

ประโยชน นิยมใชในงานกอสราง ใชเปนหินประดับ ใชปูพื้นและผนังอาคาร ใช
w

เปนหินสลัก และใชตกแตงอาคารสถานที่
w

แหลงที่พบ แหลงผลิตหินแกรนิตที่สาํ คัญอยูที่จังหวัดตาก

 33

กรอบที่ 17

om
คําถาม : ปายโรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห สิงหเสนี) ทํามาจาก
หินชนิดใด

c
k.
no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 34

om
เฉลยกรอบที่ 17

หินแกรนิต

c
k.
no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 35

om
กรอบที่ 18

c
หินบะซอลต (Basalt)

k.
no
an
ob

รูป 1.3 หินบะซอลต

ro

ที่มา : http : //geology.com/rocks/ granite.shtml

.k

ลักษณะ หินบะซอลตเปนหินอัคนีพชุ นิดหนึ่ง มีเนื้อละเอียดและมีเนื้อแนน

สวนใหญมีรูพรุน มีสีเทาเขมถึงดํา อาจเปลี่ยนเปนสีน้ําตาลหรือแดงในสวนที่เกิด
w

การผุพัง
ประโยชน ใชในงานกอสราง ใชเปนวัสดุรองพื้นเพื่อทําถนนและทางรถไฟ
w

แหลงที่พบ พบที่จังหวัดตราด แพร บุรีรัมย ลําปาง กาญจนบุรี จันทบุรี

w

และตราด
 36

กรอบที่ 19

om
นักเรียนไดศึกษาหินแกรนิตและหินบะซอลตมาแลว ลองตอบคําถาม
ตอไปนี้ดูนะคะ

c
k.
1. นักเรียนจะมีวิธีการสังเกตหินที่พบวาเปนหินแกรนิตไดอยางไร

no
............................................................................................................
2. เด็กชายมานะตองการนําหินมาประดับอาคารบานเรือน ควรเลือกใช
หินแกรนิตหรือหินบะซอลต
an
............................................................................................................
3. หินอัคนีชนิดใดที่มีเนื้อละเอียดและมีเนื้อแนน สวนใหญมีรูพรุน
ob

ทนทานตอการผุพังสึกกรอน
............................................................................................................
ro

............
.k

ยังมีหินอัคนีอีก
w

หลายชนิดนะครับ
w
w
 37

om
เฉลยกรอบที่ 19

1. มีผลึกแวววาว สวยงาม

c
2. หินแกรนิต

k.
3. หินบะซอลต

no
an
เกงมากคะ นอกจากนี้ยังมีหินอัคนี
ob

ชนิดอื่นๆ อีกมาก อยากรูจักไหมคะ……

นักเรียนศึกษาไดในกรอบถัดไปเลยคะ
ro
.k
w
w
w
 38

กรอบที่ 20

om
3. หินพัมมิซ (Pumice)

c
k.
no
an
รูป 1.4 หินพัมพิช
ที่มา : http : //geology.com/rocks/granite.shtml
ob

ลักษณะ เปนหินอัคนีที่เกิดจากการแข็งตัวของลาวาในขณะที่ยังมีไอน้ําและกาซ
ro

ตางๆ ปนอยู เมื่อแข็งตัวจึงมีรูพรุน ทําใหมีน้ําหนักเบา และสามารถลอยน้ําได หรือที่

เรียกวา หินลอยน้ํา สีจาง
.k

ประโยชน ใชทํายาสีฟน สบู และผงขัดตางๆ

แหลงที่พบ ตามชายฝงทะเล (คลื่นพัดมาจากที่อนื่ )
w
w
w
 39

กรอบที่ 21

om
4. หินสคอเรีย (Scoria)

c
k.
no
an
รูป 1.5 หินสคอเรีย
ob

ที่มา http://geology.com/rocks/granite.shtml

ลักษณะ แข็ง เปราะ เบา มีรูพรุน ลอยน้ําได สากเหมือนกระดาษทราย

ro

ไมทนทานตอการสึกกรอน สีเขม มีรูและโพรงใหญอยูหางๆ กัน มักเกิดปนอยูกับ

.k

หินบะซอลต
ประโยชน ทําหินสําหรับขัด
w

แหลงที่พบ ตามชายฝงทะเล (คลื่นพัดมาจากที่อนื่ )

w
w
 40

กรอบที่ 22

om
ตอบคําถามกันกอนนะคะ

c
k.
1. หินที่ชาวบานเรียกวา หินลอยน้ํา คือหินอะไร
............................................................................................................

no
2. หินชนิดหนึ่งมีลักษณะแข็ง มีรูพรุน ลอยน้ําได สากเหมือนกระดาษทราย
สีเขม นักเรียนจะเลือกหินชนิดนี้ไปใชทําอะไร
an
............................................................................................................
ob
ro
.k
w
w
w
 41

เฉลยกรอบที่ 22

om
1. หินพัมมิซ
2. ทําหินสําหรับขัด

c
k.
no
an
นักเรียนทําถูกทุกขอเลยใชไหม……
ob

อยาลืมปรบมือใหตัวเองนะ มาศึกษา
ชนิดของหินอัคนีกันตอนะคะ
ro
.k
w
w
w
 42

กรอบที่ 23

om
5. หินไรโอไลต (Rhyolite)

c
k.
no
an
รูป 1.6 หินไรโอไลต
ob

ที่มา : http://geology.com/rocks/rhyolite.shtml

ลักษณะ เกิดจากการเย็นตัวของหินหนืดภายนอกเปลือกโลก มีผลึกขนาดเล็ก

ro

ของแรหลายชนิดปนอยู เนื้อละเอียดกวาหินแกรนิตมาก
.k

ประโยชน ใชทําหินผสมคอนกรีต หินกอสราง หินประดับ

แหลงที่พบ จังหวัดสระบุรี ตาก ลพบุรี เลย เพชรบูรณ
w
w
w
 43

กรอบที่ 24

om
6. หินแอนดีไซต (Andesite)

c
k.
no
an
รูป 1.7 หินแอนดีไซต
ที่มา : http://geology.com/rocks/andesite.shtml
ob

ลักษณะ เกิดจากการเย็นตัวของหินหนืดภายนอกเปลือกโลก เนื้อละเอียด

ro

แนนทึบ มีผลึกเล็กละเอียดกระจายอยูในเนื้อหิน ตองใชกลองจุลทรรศนสองดูจึงจะ

เห็นผลึก
.k

ประโยชน ใชทําหินเกล็ดเพื่อใชในการกอสราง หินประดับ ทําครก

ทางรถไฟ
w

แหลงที่พบ พบใกลแหลงหินไรโอไลต ที่สระบุรี ตาก เพชรบูรณ

ประจวบคีรีขันธ
w
w
 44

กรอบที่ 25

om
ลองพิจารณาดูแลวตอบคําถามนะคะ
1. หินภูเขาไฟชนิดหนึ่งมีเนื้อละเอียดแนนทึบ มีผลึกเล็กละเอียด

c
กระจายอยูในเนื้อหิน ตองใชกลองจุลทรรศนสองดูจึงจะเห็นผลึก

k.
คือหินอะไร

no
......................................................................................................
2. หินอัคนีที่จะพบไดในจังหวัดสระบุรีและเพชรบูรณ คือ
an
......................................................................................................
ob
ro
.k
w
w
w
 45

เฉลยกรอบที่ 25

om
1. หินแอนดีไซต (Andesite)
2. หินไรโอไลต (Rhyolite)

c
และหินแอนดีไซต (Andesite)

k.
no
an
ทําถูกทุกขอเลยใชไหม
ob

เกงมากคะ ใครยังไมเขาใจ
ลองอานทบทวนใหมนะคะ
ro
.k
w
w
w
 46

กรอบที่ 26

om
7. หินออบซิเดียน (Obsidian)

c
k.
no
an
รูป 1.8 หินออบซิเดียน
ที่มา : http : //geology.com/rocks/obsidian.shtml
ob

ลักษณะ เปนหินที่เกิดจากการเย็นตัวของลาวาอยางรวดเร็ว มีลกั ษณะเนื้อ

ro

ละเอียดคลายแกว ไมมีผลึก มีสีดํา เรียบ มัน เมื่อแตกออกรอยแตกจะคมเหมือน

แกวแตกและเวาเปนรูปกนหอย อาจเรียกวา หินแกวภูเขาไฟ
.k

ประโยชน สมัยโบราณใชทําอาวุธสงคราม ปจจุบันใชประดับและตกแตง

แหลงที่พบ ไมพบในประเทศไทย
w
w
w
 47

กรอบที่ 27

om
มาตอบคําถามกันกอนนะคะ

c
1. เพราะเหตุใดหินออบซิเดียนจึงเนื้อละเอียด เรียบ มัน และไมมีผลึก

k.
.........................................................................................................

no
2. คุณสมบัติขอใดของหินออบซิเดียนที่ทําใหคนโบราณนําหินนี้มาทํา
เปนอาวุธ
an
.........................................................................................................
ob
ro
.k
w
w
w
 48

เฉลยกรอบที่ 27

om
1. เกิดจากการเย็นตัวของลาวา

c
อยางรวดเร็ว

k.
2. เมื่อแตกออก รอยแตกจะคม
เหมือนแกวแตก

no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 49

กรอบที่ 28

om
8. หินไดออไรต (Diorite)

c
k.
no
an
ob

รูป 1.9 หินไดออไรต

ที่มา : http://geology.com/rocks/diorite.shtml
ro

ลักษณะ เนื้อผลึกหยาบ ประกอบดวยผลึกแรทมี่ ีสีเขมมากขึ้นกวาหินแกรนิต

.k

และมีผลึกแรสจี างปนอยูในปริมาณพอๆ กัน

ประโยชน ใชเปนหินประดับ และใชในอุตสาหกรรมกอสราง ใชทําครก
w

แหลงที่พบ จังหวัดสระบุรี เลย เพชรบูรณ ลพบุรี นครราชสีมา

w
w
 50

กรอบที่ 29

om
9. หินแกบโบร (Gabbro)

c
k.
no
an
ob

รูป 1.10 หินแกบโบร

ที่มา : http://geology.com/rocks/gabbro.shtml
ro

ลักษณะ เนื้อผลึกหยาบ ประกอบดวยผลึกแรที่มีสีเขมเปนสวนใหญ

มีผลึกแรสีจางเปนสวนนอย
.k

ประโยชน ใชเปนหินประดับ
แหลงที่พบ จังหวัดอุตรดิตถ เชียงราย ลําปาง นครราชสีมา ระยอง
w
w
w
 51

กรอบที่ 30

om
เมื่ออานเขาใจดีแลว ลองตอบคําถามตอไปนี้ดูนะคะ

c
1. หินอัคนีชนิดหนึ่งมีเนื้อผลึกหยาบ ประกอบดวยผลึกแรที่มีสีเขมมาก

k.
ขึน้ กวาหินแกรนิต และมีผลึกแรสีจางปนอยูในปริมาณพอๆ กัน ใช
เปนหินประดับ ไดแกหินอะไร
no
..............................................................................................................
an
2. เพราะเหตุใดหินแกบโบรและหินไดออไรตจึงนิยมนํามาใชเปนหิน
ประดับ
ob

..............................................................................................................
ro
.k
w
w
w
 52

om
เฉลยกรอบที่ 30

1. หินไดออไรต (Diorite)

c
2. มีผลึก

k.
no
an
การนําหินไปใชประโยชน
ob

ในดานตางๆ เราจะมี
วิธีการพิจารณาอยางไร
ro

ครับ…….
.k
w
w
w
 53

กรอบที่ 31

om
การเลือกหินแตละชนิดไปใชประโยชน จะตองพิจารณาถึงสิ่งตอไปนี้คะ
1. สมบัติของหิน

c
k.
2. จุดประสงคของผูใช
3. ปริมาณหินที่หาไดในทองถิ่น

no
4. การใชใหเกิดประโยชนสูงสุด
5. ความสะดวกในการแปรรูปหินตามที่ตองการ
an
ob
ro
.k
w
w
w
 54

กรอบที่ 32

om
จงเลือกหินอัคนีชนิดตางๆ ตอไปนี้ คือ หินแกรนิต หินออบซิเดียน
หินบะซอลต และหินสคอเรีย เติมลงในตารางใหเหมาะสมกับจุดประสงค

c
ของการนําไปใช และบอกเหตุผลที่เลือกหินแตละชนิดดวย

k.
จุดประสงคของการใช หินที่เลือก เหตุผลที่เลือก
หินประดับอาคาร
ทําถนน no
an
ทําหินสําหรับขัด
ob
ro
.k
w
w
w
 55

เฉลยกรอบที่ 32

om
จุดประสงคของการใช หินที่เลือก เหตุผลที่เลือก

c
หินประดับอาคาร หินแกรนิต มีผลึกแวววาวสวยงาม

k.
แข็งและทนทานตอการ
สึกกรอน
ทําถนน no
หินบะซอลต แข็งและทนทานตอการ
สึกกรอน
an
ทําหินสําหรับขัด หินสคอเรีย มีลักษณะสากเหมือน
กระดาษทราย
ob
ro

ถาถูกทุกขอจงภูมิใจเถอะวาตัวเองเกง…….
ดีใจดวยนะคะ
.k
w
w
w
 56

กรอบที่ 33

om
สรุปไดวา
นักธรณีวิทยาจําแนกหินตามลักษณะการเกิดไดเปน 3 ประเภท
ไดแก หินอัคนี หินตะกอน และหินแปร

c
k.
หินอัคนี

หินอัคนีแทรกซอน no หินอัคนีพุ หรือ หินภูเขาไฟ

an
หินแกรนิต หินพัมมิช
ob

หินไดออไรต หินสคอเรีย
ro

หินแกบโบร หินออบซิเดียน

หินไรโอไลต
.k

หินบะซอลต
w

ถายังไมเขาใจ ใหอานทบทวนไดอีก
หินแอนดีไซต
หลายๆ ครั้งจนเขาใจดี เมือ่ นักเรียน
w

เขาใจดีแลวลองทําแบบทดสอบ
w

หลังเรียน เรือ่ ง ลักษณะทั่วไปของหิน

และหินอัคนีนะคะ
 57

แบบทดสอบกอนเรียน
เรื่อง ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี

om
คําสั่ง ใหนักเรียนเลือกคําตอบที่ถูกตองทีส่ ุดเพียงขอเดียวโดยกากบาททับหัวขอของคําตอบนั้น

c
k.
1. ขอใดสรุปการเกิดหินอัคนีไดถูกตองทีส่ ุด
ก. เกิดจากการแข็งตัวของลาวาที่อยูภายใตเปลือกโลก

no
ข. เกิดจากการทับถมของตะกอนและซากพืชซากสัตวในทะเล
ค. เกิดจากการแข็งตัวของแมกมาที่ไหลออกมาจากปลองภูเขาไฟ
an
ง. เกิดจากการแข็งตัวของหินหลอมเหลวที่อยูใตเปลือกโลกและสวนที่พุงขึ้นมาสูผ ิวโลก
2. ในกรณีที่หินหนืดเกิดการเย็นตัวอยางชาๆ ลักษณะของผลึกในหินอัคนีจะตรงกับขอใด
ก. ผลึกมีขนาดใหญ
ob

ข. ผลึกมีขนาดเล็กและละเอียด
ค. ผลึกเปนสี่เหลี่ยมลูกบาศก
ง. ผลึกมีขนาดเล็กและเปนรูปหกเหลี่ยม
ro

3. เพราะเหตุใดหินอัคนีบางชนิดจึงสามารถลอยน้ําได
ก. มีมวลนอยมาก
.k

ข. มีความหนาแนนเทากับน้ํา
ค. เนื้อละเอียดไมดูดหรืออมน้ํา
w

ง. เนื้อหินมีความพรุนอากาศเขาไปแทรกตัวได
w
w
 58

4. หินแกรนิตมีลักษณะตรงกับขอใด

om
ก. มีเนื้อหินเรียบคลายแกว มีสีดํา เมื่อแตกออกรอยแตกจะคมเหมือนแกวแตก
ข. มีเนื้อละเอียดและมีเนื้อแนน สวนใหญมรี ูพรุน ทนทานตอการสึกกรอน
ค. มีเนื้อหินแข็งและสากเหมือนกระดาษทราย มีรูพรุน เปราะ ไมแข็ง

c
ง. มีผลึกขนาดใหญ มีความแวววาวสวยงาม เนื้อแข็งทนตอการสึกกรอน

k.
5. จากรูปปายชื่อโรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห สิงหเสนี) ทํามาจากหินชนิดใด

no
an
ob
ro

ก. หินไรโอไลต ข. หินพัมมิซ
.k

ค. หินแกรนิต ง. หินบะซอลต
6. ถาตองการนําหินมาใชทําวัสดุขัดถู หินในขอใดเหมาะสมทีส่ ดุ
w

ก. หินแกบโบร ข. หินแอนดีไซต
w

ค. หินพัมมิซ ง. หินออบซิเดียน
w
 59

7. หินอัคนีพบมากในภูมิประเทศแบบใด

om
ก. ภูเขา ข. ใกลแมน้ํา
ค. ชายทะเล ง. ทะเลทราย
8. หินอัคนีชนิดใดที่มีความคมคลายแกวเมื่อแตก

c
ก. หินแกรนิต ข. หินบะซอลต

k.
ค. หินออบซิเดียน ง. หินแกรนิตและหินพัมมิซ
9. หินอัคนีที่เหมาะสมตอการใชในการกอสรางและทําถนน คือ
ก. หินพัมมิซ
ข. หินบะซอลต
no
10. การใชประโยชนจากหิน จะตองคํานึงถึงอะไร
ข. หินแกรนิต
ง. หินออบซิเดียน
an
ก. ราคา ข. สมบัติ
ค. น้ําหนัก ง. ความสวยงาม
ob
ro

ทําเสร็จแลวอยาลืมตรวจ
.k

คําตอบกรอบถัดไปนะครับ
w
w
w
 60

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน
เรื่อง ลักษณะทั่วไปของหินและหินอัคนี

om
มาตรวจคําตอบกันหนอย ทําไดกี่คะแนนเอย ?

c
1. ง 2. ก 3. ง

k.
4. ง 5. ค 6. ค
7. ก 8. ค 9. ข
10. ข
no
an
นักเรียนสอบผานใชไหมคะ เกงมาก
ob

เอ.....แลวหินตะกอน
ro

เกิดขึ้นไดอยางไรครับ
.k
w
w

เรียนตอนที่ 2 เรื่องหินตะกอนไดเลยคะ
w