2

Szanowni Czytelnicy!
Z niezmiernym uporem a tak¿e z uzasadnion¹ nadziej¹
ponawiamy nasz apel do wszystkich Pañstwa, którym nieobce
s¹ zarówno dzieje teraŸniejszoœci jak i przysz³oœci naszego
regionu, o aktywne w³¹czenie siê w nurt tworzenia wspólnego
czasopisma.
Wierzymy w to g³êboko i niezbicie, i¿ wœród nas jest wiele osób,
które swoj¹ wiedzê, doœwiadczenie i nierzadko talent zechc¹
zaprezentowaæ szerokiemu gronu.
Apelujemy tu przede wszystkim do twórców ludowych,
znawców lokalnych tradycji i obrzêdów, starych pieœni
i przypowieœci, zw³aszcza reprezentuj¹cych - choæ nie tylko -
starsze pokolenie.
Wiemy równie¿ i to, ¿e na ³amach naszego czasopisma jest
szerokie i wdziêczne pole dla inicjatyw i osi¹gniêæ ludzi czynu
mamy tu na myœli przede wszystkich cz³onków Rady Gminy.
Apel nasz kierujemy równie¿ do dyrektorów szkó³
i nauczycieli, aby zechcieli zaprezentowaæ wyró¿niaj¹cych siê
uczniów w nauce i sporcie. Pragniemy, aby „G³os Paw³owa”
sta³ siê periodykiem prezentuj¹cym tematykê nie tylko lokaln¹, Europejskie Dni Dziedzictwa w Paw³owie obchodzone
by obj¹³ on sfer¹ swych zainteresowañ teren gminy, a czêœæ by³y w tym roku po raz pierwszy. Organizatorami obchodów
zawartych w nim publikacji dotyczy³a problematyki byli: Gminny Oœrodek Kultury w Paw³owie, Stowarzyszenie
o charakterze uniwersalistycznym. Przyjació³ Paw³owa oraz Zespó³ Szkó³ w Paw³owie.
Informacje o imprezie zamieszczone zosta³y w "G³osie
Szanowni Pañstwo! Paw³owa" - Gazecie Regionalnej Stowarzyszenia Przyjació³
Paw³owa (Nr 5 -lipiec 2008) oraz w gazetach lokalnych: w
Wprawdzie pozyskaliœmy ostatnio do wspó³pracy
Nowym Tygodniu (Nr 37/158, 15-21 wrzeœnia) oraz w "Super
profesjonalnych publicystów, których udzia³ w tworzeniu
Tygodniu Che³mskim" (15-21 wrzeœnia), a tak¿e na stronie
czasopisma gwarantuje podniesienie jego rangi, tym niemniej
internetowej www.edd.com.pl oraz w dodatku specjalnym do
ramy „G³osu Paw³owa” otwarte s¹ dla wszystkich.
Rzeczpospolitej z dnia 9 wrzeœnia 2008 r.
Nie stawiamy potencjalnym autorom ¿adnych barier, ka¿d¹
Czytaj na str. 6
formê wspó³pracy przyjmiemy z wdziêcznoœci¹.

Redakcja

SPIS TREŒCI
1. Notka redakcyjna .......................................................str. 1

2. Z ¿ycia samorz¹du lokalnego (Rozmowa Danuta A. Kurczewicz zwi¹zana z Paw³owem prac¹

S. Lipiñskiego z Sekretarzem Gminy Rejowiec
i dzia³alnoœci¹ spo³eczn¹ wyda³a tom wierszy "W galaktyce
Fabryczny mgr. in¿. W. Korzeniewskim) ...................str. 3
czasu". Paw³ów mo¿e poszczyciæ siê nie tylko epizodem
3. Obchody Œwiêta Niepodleg³oœci w Paw³owie pobytu w osadzie Ryszarda Kapuœciñskiego, ale posiadaniem
- S. Kurczewicz ..........................................................str. 4 autentycznej poetki, bo poezja Danuty A. Kurczewicz jest
dojrza³a artystycznie i godna czytania.
4. Europejskie Dni Dziedzictwa w Paw³owie
- M. Kurczewicz .........................................................str. 6
Tomik sk³ada siê z piêciu
5. Z historycznej przesz³oœci Szko³y Podstawowej cykli: „p³omieñ mi³oœci”,
w Paw³owie (Wspomnienie o Mieczys³awie Zenie) „kwadraty i ko³a”, „popió³
- A. Kêdzierawski .......................................................str. 7
i ³zy”, „blask sztuki”, „per³y
6. Paw³owianki - A. Kêdzierska z D. Hopaluk ..............str. 9 i wiatr” ka¿dy cykl przykuwa
uwagê, porusza inne proble-
7. Zapiski z dziejów Paw³owa - S. Pyszko ..................str. 10
my. Zawsze jednak dr¹¿y
8. Z ¿ycia Zespo³u Szkó³ w Paw³owie - D. Jaszczuk ...str. 12 piêkno œwiata i wnêtrze du-
szy ludzkiej, boleœnie dotyka
9. „Galaktyka czasu” D. A. Kurczewicz - L. Lipiñska str. 14
œmierci zadawanej cz³owie-
10. „W galaktyce czasu” D. A. Kurczewicz (Recenzja) kowi przez cz³owieka.
- L. J. Okoñ ..............................................................str. 15

11. K¹cik poetycki .........................................................str. 16 Czytaj na str. 15


Z ¿ycia samorz¹du lokalnego
Rozmowa Stanis³awa Lipiñskiego z mgr. in¿. Wies³awem Korzeniewskim - Sekretarzem
Gminy Rejowiec Fabryczny
Demokratyczne pañstwo prawa (art.2 Konstytucji RP)
przypisuje powa¿na rolê w jego realizacji administracji
samorz¹dowej ,której wa¿nym ogniwem jest gmina.
Redakcja maj¹c na uwadze powa¿ne znaczenie organu
samorz¹dowego ,jakim jest gmina w ¿yciu spo³ecznoœci
lokalnej, zwróci³a siê do sekretarza tego¿ urzêdu w Rejowcu
Fabrycznym - mgr. in¿. Wies³awa Korzeniewskiego z proœb¹ o
przybli¿enie naszym czytelnikom (i nie tylko) zakresu
kompetencji tego organu oraz struktury organizacyjnej. TreϾ
przeprowadzonego w tej kwestii wywiadu przedstawiamy w
autentycznej formie.
Od jak dawna pracuje Pan w administracji lokalnej?
Proszê przybli¿yæ naszym czytelnikom przebieg kariery
zawodowej.
Je¿eli "administracjê lokaln¹" traktowaæ jako pojêcie szersze,
to mo¿na powiedzieæ, ¿e pracujê w niej od 1983 r. W latach
1982-1991 pracowa³em jako specjalista rejonowy w
Wojewódzkim Oœrodku Postêpu (obecnie Doradztwa)
Rolniczego w Rejowcu, gdzie praca polega³a na
wprowadzaniu w indywidualnych gospodarstwach rolnych -
tak¿e na terenie Gminy Rejowiec Fabryczny - nowych
rozwi¹zañ technologicznych w zakresie uprawy roœlin,
hodowli i ¿ywienia zwierz¹t, szkoleñ rolniczych itp. Od IX
1991 r. pracujê ju¿ nieprzerwanie na stanowisku sekretarza
gminy Rejowiec Fabryczny. Wczeœniej po skoñczeniu studiów
by³a roczna s³u¿ba wojskowa oraz 1 rok pracy w rolniczych
spó³dzielniach produkcyjnych.
.
Jaki zakres kompetencji przys³uguje Panu jako
sekretarzowi gminy?
Sekretarz Gminy (w odró¿nieniu od np. skarbnika gminy) nie
ma w³asnych ustawowych kompetencji.
Zakres jego dzia³ania okreœla wójt . Najczêœciej pe³ni on rolê
"dyrektora administracyjnego" urzêdu i w tej roli ma zadanie
opracowywanie projektów, regulaminów, instrukcji,
p r z e p i s ó w, z a p e w n i e n i e s p r a w n e j o rg a n i z a c j i i
funkcjonowania urzêdu, obs³ugi techniczno - biurowej
organów, prowadzenie spraw kadrowych, obs³ugi oraz innych
prac zleconych przez wójta. Jako, ¿e w naszym urzêdzie brak
jest powo³ania zastêpcy wójta, sekretarz pe³ni te funkcjê w
czasie jego nieobecnoœci .
Proszê zrelacjonowaæ strukturê organizacyjn¹ urzêdu.
Zgodnie z art. 33 ust.1 ustawy o samorz¹dzie gminnym "wójt
wykonuje zadania przy pomocy urzêdu gminy", co oznacza, ¿e
urz¹d jest niejako fachowym zapleczem wójta ustanowionym
w celu realizacji zadañ publicznych jemu przypisanych.
Struktura urzêdu uzale¿niona jest wiêc od rodzaju i wieloœci
zadañ realizowanych przez wójta. W naszym urzêdzie
funkcjonuj¹:
l wydzia³ finansowy
l wydzia³ rozwoju gospodarczego
l wydzia³ geodezji i gospodarki gruntami
l wydzia³ spraw obywatelskich
l wydzia³ oœwiaty a tak¿e stanowiska samodzielne d/s rady
gminy oraz obs³ugi sekretariatu.
3
Oprócz wymienionych stanowisk zatrudniamy 3
konserwatorów ujêæ wody oraz kierowcê autobusu.
Jakimi zasobami ludzkimi dysponuje aktualnie urz¹d
(poziom wykszta³cenia, przygotowanie merytoryczne)?
Obecnie w urzêdzie na tzw. "stanowiskach urzêdniczych"
³¹cznie z wójtem pracuje 20 osób, z czego 6 osób posiada
wykszta³cenie wy¿sze a 1 tytu³ licencjata. Przygotowanie
merytoryczne pracowników oceniam jako dobre ,choæby ze
wzglêdu na okres pracy na zajmowanym stanowisku. Ponadto
wszyscy pracownicy aktywnie uczestnicz¹ w szkoleniach
doskonal¹cych wiedzê, czêsto szkoleniach kilkudniowych
koñcz¹cych siê egzaminem.
Czy Pana zdaniem aktualna struktura urzêdu spe³nia
zapotrzebowanie spo³eczne w zakresie za³atwiania spraw
obywatelskich?
W mojej ocenie tak, ale zawsze mo¿na powiedzieæ, ¿e mog³oby
byæ lepiej. Ocen¹ pracy urzêdu jest m.in. iloœæ skarg na pracê
urzêdników. W ci¹gu ostatnich 2 lat tych skargi by³y tylko
dwie, z czego w jednej urz¹d tylko poœredniczy³, natomiast
druga w mojej ocenie jest nieobiektywna. Oczywiœcie zdarzaj¹
siê przypadki, ¿e petent wyjdzie z urzêdu nie do koñca
usatysfakcjonowany ,ale najczêœciej wynika to z faktu braku
kompetencji do za³atwiania tych spraw, np. z zakresu
budownictwa lub komunikacji, chocia¿ zawsze staramy siê te
osoby odpowiednio pokierowaæ.
Proszê wymieniæ jakie sprawy mog¹ za³atwiæ obywatele w
urzêdzie ?
Katalog spraw przypisanych ustawowo jest dosyæ szeroki i
czêsto zmieniany wraz ze zmian¹ prawa. Skupiê siê wiêc na
sprawach, które najczêœciej interesuj¹ petentów. W latach
poprzednich by³a to akcja wymiany dowodów osobistych i
zwi¹zane z ni¹ sprawy prostowania b³êdów w aktach
cywilnych, wszelkie sprawy zwi¹zane z ewidencj¹ gruntów, a
wiêc powierzchnia dzia³ek, ich numery, wypisy z ewidencji
gruntów do aktów notarialnych i dop³at bezpoœrednich,
wyjaœnianie spraw w³asnoœciowych.
Bardzo du¿o jest spraw zwi¹zanych z podatkiem rolnym, od
nieruchomoœci i leœnym. W okresie jesienno - zimowym
wydawanie zezwoleñ na œciêcie drzewa, interwencje w
zakresie odœnie¿ania i utrzymania przejezdnoœci dróg
lokalnych. Przyjmujemy wnioski o wyp³atê œwiadczeñ z
funduszu alimentacyjnego, wnioski o stypendia szkolne. Nie
sposób jest wymieniæ wszystkie sprawy z jakimi mieszkañcy
przychodz¹ do urzêdu, czêsto s¹ to sprawy wykraczaj¹ce poza
kompetencje urzêdu, ale w takich przypadkach staramy siê
tak¿e odpowiednio ich pokierowaæ.
Sprawnoœæ dzia³ania Urzêdu Gminy rzutuje na powodzenie
realizacji nie tylko sekretarza i jego obowi¹zków, ale ma œcis³y
zwi¹zek z osi¹gniêciami samorz¹du Gminy ,który w obecnej
rzeczywistoœci ma priorytetowe znaczenie w ¿yciu
spo³ecznoœci lokalnych.
Dziêkujê za rozmowê.
4
W dniu 11 listopada 2008 r. ca³a Polska bêdzie œwiêciæ 90 rocznicê odzyskania niepodleg³oœci. Dzieñ 11 listopada 1918 r. by³
prze³omowym momentem w dziejach Europy, ale przede wszystkim w dziejach Polski. Po 123 latach niewoli narodowej
i powstañczych zrywów wolnoœciowych Polska odzyska³a niepodleg³oœæ. Nadesz³a upragniona wolnoœæ. Dnia 10 listopada
1918 r. do kraju powróci³ Józef Pi³sudski, od lipca 1917 r. internowany przez Niemców w Magdeburgu. 11 listopada Rada
Regencyjna przekaza³a mu naczelne dowództwo polskich si³ zbrojnych. W Warszawie rozpoczê³o siê, trwaj¹ce tak¿e
w innych miastach, rozbrajanie wojsk okupacyjnych.
Dzieñ 11 listopada zosta³ ustanowiony - ustaw¹ Sejmu
Rzeczpospolitej Polskiej z 1937 r. - polskim œwiêtem
narodowym i pozostawa³ oficjalnie œwiêtem pañstwowym RP
do 1944 r. W roku 1945 w³adze PRL jako œwiêto pañstwowe
ustanowi³y dzieñ 22 lipca. Narodowe Œwiêto Niepodleg³oœci
obchodzone 11 listopada przywrócono, ustaw¹ Sejmu IX
kadencji 21 lutego 1989 r. (w trakcie obrad „Okr¹g³ego Sto³u”).
Paw³owskie w³adze samorz¹dowe przedwojennej Polski
organizowa³y obchody Œwiêta 11 listopada. Powo³ywane by³y
komitety obchodów nie tylko w Paw³owie ale tak¿e w ¯ulinie
oraz Lisznie. Podczas obchodów Œwiêta Niepodleg³oœci w
1930 r. do paw³owskiego komitetu powo³ano pp:
Kochmañskiego Antoniego - Kierownika Szko³y w Paw³owie,
Bieganowskiego Jana - Wójta, Blaima Ludwika - leœniczego,
Klina Piotra, Szypra Antoniego, Ciechomskiego Adolfa i
Koz³a Jana. Potwierdzaj¹ to zachowane fragmentaryczne
materia³y archiwalne a tak¿e ustne przekazy rodzinne.
Ka¿dorazowo w obchodach uczestniczy³a m³odzie¿ szkolna a
tak¿e cz³onkowie miejscowych organizacji (Ochotniczej
Stra¿y Po¿arnej, Zwi¹zku Strzeleckiego (Zwi¹zek Strzelecki
"Strzelec" - organizacja spo³eczno-wychowawcza powsta³a w
1910 r. we Lwowie i ponownie w 1991 r. Zrzesza³ pozaszkoln¹,
przedpoborow¹ m³odzie¿, g³ównie wiejsk¹ i rzemieœlnicz¹.
Prowadzi³ dzia³alnoœæ w zakresie wychowania fizycznego i
przysposobienia wojskowego. Prowadzono w jego ramach
dzia³alnoœæ oœwiatow¹, tj. kursy podstawowe, kursy
instruktorskie, pogadanki, odczyty, biblioteki i czytelnie.),
Zwi¹zku Peowiaków (Zwi¹zek Peowiaków - organizacja
kombatancka utworzona w czerwcu 1922 r. .Zrzesza³ by³ych
¿o³nierzy Polskiej Organizacji Wojskowej. Prowadzi³
dzia³alnoœæ samopomocow¹ i kulturalno-oœwiatow¹.
Prosanacyjny blisko wspó³pracowa³ ze Zwi¹zkiem
Legionistów Polskich. Nale¿a³ do Federacji Polskich
Zwi¹zków Obroñców Ojczyzny. Zrzesza³ oko³o 23 tys.
Cz³onków. Na czele Zwi¹zku Peowiaków sta³ gen. E.
Rydz-Œmig³y. Istnia³ do 1939 r.), Zwi¹zku Legionistów -
cz³onkiem Che³mskiego Oddzia³u Zwi¹zku Legionistów by³
m. innymi Domañski Lucjan-Tadeusz, mieszkaniec Paw³owa
(Domañski Lucjan -Tadeusz - urodzony 26.10.1900 r .w
Paw³owie , cz³onek Zwi¹zku Legionistów od 4.01.1931 r., w
lipcu 1931 r. pozostawa³ bez pracy i czyni³ starania o pracê w
Warszawie,wczeœniej by³ urzêdnikiem Gminy w Paw³owie,
ukoñczy³ 4 klas gimnazjum, z zawodu biuralista, do Legionów
Polskich wst¹pi³ 14.05.1916 r. i pozostawa³ w nich do lutego
1918 r., póŸniej w P.O.W. by³ w 5 p.p. I Brygady w stopniu
szeregowego, s³u¿y³ w Armii Polskiej od 1.11.1918 r. do
21.11.1921 r., w 2 Baterii III D.A.K. w stopniu plutonowego,
zosta³ ranny 8.08.1919 r. pod Bezochni¹ k/Brodów-Dubna i
8.05.1920 r. pod Fastowem k/Kijowa, w Archiwum
Pañstwowym w Che³mie zachowa³y siê listy L.
Domañskiego.)). Uroczystoœci poprzedza³o nabo¿eñstwo w
miejscowym koœciele, bêd¹ce swoist¹ lekcj¹ patriotyzmu.
Budynek szko³y oraz siedziba gminy by³y udekorowane
flagami pañstwowymi. Pe³na dynamizmu i pomys³ów
paw³owska m³odzie¿ skupiona w Oddziale Zwi¹zku
Strzeleckiego wraz z uczniami szko³y w Paw³owie pod
kierownictwem Antoniego Kochmañskiego (jednoczeœnie
Prezesa Oddzia³u Zwi¹zku Strzeleckiego w Paw³owie,
za³o¿yciela Ochotniczej Stra¿y Po¿arnej w Paw³owie w 1926 r
oraz Honorowego Obywatela Paw³owa w 1946 r.) z okazji
obchodów 10-lecia odzyskania niepodleg³oœci (1928 r.)
urz¹dzi³a "Ogród Dziesiêciolecia" zwany tak¿e "Skwerem
Dziesiêciolecia". By³o to miejsce w bezpoœrednim s¹siedztwie
kopca - pomnika Tadeusza Koœciuszki. Kulminacyjnym
punktem obchodów Œwiêta Niepodleg³oœci w Paw³owie w
1928 r. by³a uchwa³a rady gminy o przyst¹pieniu do budowy
nowej szko³y w Paw³owie. W dniu 14 czerwca 1929 r.
powo³any zosta³ Spo³eczny Komitet Budowy Szko³y w
Paw³owie na czele, którego stan¹³ Pawe³ Gutowski - w³aœciciel
Dóbr Ziemskich Krasnego. Ponadto cz³onkami komitetu
zostali: Wójt Gminy Jan Bieganowski, Kochmañski Antoni,
S³awiñski Hieronim (nauczyciel), Zduñczuk Stanis³aw
(skarbnik), Zduñczyk Szczepan, Klin Piotr (trzej ostatni jako
radni ). W 1930 r. z inicjatywy Zwi¹zku Strzeleckiego Zarz¹d
Gminy w Paw³owie wykona³ ogrodzenie drewniane ogrodu.
W podjêtej uchwale zarz¹d gminy podziêkowa³ Oddzia³owi
Zwi¹zku Strzeleckiemu w Paw³owie za "zaoferowane 13
kawa³ków sosnowych na ogrodzenie". W 1932 r. Oddzia³
Zwi¹zku Strzeleckiego w Paw³owie a tak¿e w Kaniem i Lisznie
prowadzi³ œwietlicê. Œwietlica zosta³a urz¹dzona w sali
budynku szkolnego. Miejsce to s³u¿y³o do prowadzenia pracy
oœwiatowo-wychowawczej na rzecz miejscowej spo³ecznoœci.
Oprócz A. Kochmañskiego dzia³aczami zwi¹zku byli:
Komendant Oddzia³u Zwi¹zku Strzeleckiego Radliñski
W³adys³aw (pomocnik sekretarza Gminy Paw³ów), Referent
Wychowania Obywatelskiego Z.S. Polak Adam (nauczyciel
szko³y) oraz Komendantka Oddzia³u ¯eñskiego Zwi¹zku
Strzeleckiego w Paw³owie Mas³owska Helena (nauczycielka
szko³y). ¯eñski oddzia³ zorganizowa³ m. innymi loteriê
fantow¹ oraz szereg amatorskich przedstawieñ. Podczas
uroczystych obchodów w 1933 r. do zgromadzonych
mieszkañców, w³adz samorz¹dowych oraz m³odzie¿y szkolnej
przemawia³ strzelec - wychowanek Zwi¹zku Strzeleckiego
Przychodzki Adam (Kronika Szko³y Powszechnej w
Paw³owie 1919-1938). Bogat¹ oprawê œwiêta przygotowali
nauczyciele szko³y w Paw³owie (Antoni Kochmañski, Maria
Œlusarzowa, Helena Zwoliñska i Adam Polak), anga¿uj¹c
m³odzie¿ szkoln¹. Program obchodów Œwiêta Niepodleg³oœci
przewidywa³:
1. Nabo¿eñstwo (godz. 9 rano).
2. Zebranie siê dzieci wraz z rodzicami w szkole, ewentualnie
w razie pogody i ciep³a w remizie stra¿ackiej (godz. 10).
3. Zagajenie przez p. kierownika uroczystoœci.
4. Odœpiewanie przez chór hymnu narodowego.
5. Odczyt wyg³oszony przez ucznia 7 klasy .
6. Chóralna deklamacja.
7. Œpiew "Czeœæ Polsce".
8. Czytanie proz¹.
9. Œpiew "Hej Mazury".
10. Sztuczka Pt. "W rocznicê odrodzenia Polski".

11. Odœpiewanie "Roty".
12. Wieczorem tego samego dnia w lokalu œwietlicy
strzeleckiej (w szkole) odbêdzie siê niejako akademia, po
której nast¹pi rozdanie œwiadectw absolwentom 2-go
stopnia P.W. oraz wieczornica (Ksiêga protoko³ów Rad
Pedagogicznych Publicznej Szko³y Powszechnej w
Paw³owie 1930-1936).
Podnioœle wypad³a rocznica odzyskania niepodleg³oœci
pañstwowej w 1934 r. Na podwórzu szkolnym
skoncentrowano 5 oddzia³ów Zwi¹zku Strzeleckiego. W
uroczystoœci wziê³y udzia³ organizacje m³odzie¿owe: KMW,
kat. SMPol., dzieci szkolne z Paw³owa i Krasnego oraz
mieszkañcy gminy. W uroczystoœciach uczestniczy³o oko³o
1000 osób. Przemawiali " jêdrnie i krótko" dwaj strzelcy Adam
Przychodzki z Paw³owa i Jan Puch z Wólki Kañskiej. Na
uprzednio przygotowanej scenie , m³odzie¿ szkolna wykona³a
urywki sceniczne i pieœni (Kronika Szko³y Powszechnej w
Paw³owie 1919-1938).
Oddzia³ Zwi¹zku Peowiaków w Paw³owie by³
prawdopodobnie inicjatorem Uchwa³y Rady Gminy w
Paw³owie z dnia 4 marca 1939 r. o nadaniu "Wodzowi
Naczelnemu, marsza³kowi Polski Edwardowi Rydz-Œmig³emu
Obywatelstwa Honorowego Gminy Wiejskiej w Paw³owie" w
uznaniu zas³ug dla Polski. Cz³onkami Zwi¹zku Peowiaków w
Paw³owie byli m. innymi: Jan Bieganowski, Dionizy
Zduñczyk, Rzepecki Józef, Kozio³ Antoni s. Tomasza.,
Maciejewski Boles³aw, Krzysiak Julian, Kosz Julia, Filipczuk
Hieronim, Maciejewski Klemens, Wanarski Hieronim s.
Leona, Kopciewicz Klemens, Dudek Józef s. Wincentego,
Bie³aniec Hieronim i Adamczewski Jan. Peowiacy cieszyli siê
uznaniem spo³eczeñstwa a tak¿e wzglêdami w³adz
pañstwowych i samorz¹dowych. Potwierdzeniem tego jest fakt
sprzeda¿y na preferencyjnych warunkach (wieloletnia
po¿yczka) dzia³ek ziemi pochodz¹cej z parcelacji maj¹tku
pañstwowego w Paw³owie (tzw. "Mogi³ek" i "Stawiska") w
kwietniu 1939 r., w³aœnie w wiêkszoœci cz³onkom zwi¹zku.
W 1937 r. na wniosek radnych Gminy Paw³ów zlecono
architektowi wykonanie projektu zagospodarowania skwerku
5
wokó³ kopca - pomnika Tadeusza Koœciuszki w Paw³owie -
miejscu patriotycznych zgromadzeñ. Ostatnie obchody Œwiêta
Niepodleg³oœci o charakterze masowym i jednoczeœnie
uroczystym odby³y siê w dniu 11 listopada 1944 r. Zgodnie z
poleceniem Starosty Che³mskiego w dniu tym zaplanowano
uroczyste obchody " 26 Rocznicy Wyzwolenia Ziem Polskich
od najeŸdŸcy niemieckiego". Ten zabieg s³owny pomijaj¹cy
wyzwolenie z carskiej niewoli pozwoli³ unikn¹æ zadra¿nieñ z
wojskowymi w³adzami sowieckimi. G³ówne uroczystoœci
poprzedzi³y uroczyste nabo¿eñstwa we wszystkich
œwi¹tyniach gminy Paw³ów, w których uczestniczy³o
miejscowe spo³eczeñstwo , dziatwa szkolna, przedstawiciele
samorz¹du gminnego, miejscowe oddzia³y Wojska Polskiego i
przedstawiciele Armii Czerwonej. W sprawozdaniu
sporz¹dzonym przez wójta Paw³owa mo¿na przeczytaæ, ¿e w
Kaniem "p³omienne przemówienie" wyg³osi³ ks. proboszcz
Szumborski. Nastêpnie na paw³owskim rynku przy "Kopcu
Koœciuszki" ustawi³o siê Wojsko Polskie, dziatwa szkolna,
przedstawiciele Armii Czerwonej. W kolejnoœci przemawiali:
Przewodnicz¹cy GRN w Paw³owie Dionizy Zduñczyk,
przedstawiciel WP por. Pirko oraz Komendant Wojenny
Garnizonu Paw³ów st. lejt. Artymenko (Dowódc¹ Garnizonu
Paw³owskiego, rozlokowanego w b. maj¹tku Kanie i Krasne
oraz ziemiankach polowych pomiêdzy Krasnem, Kaniem i
Paw³owem by³ pu³kownik gwardii Charkiewicz).
Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi zachowany do dzisiaj
napis na frontowej œcianie murowanego domu mieszkalnego,
usytuowanego w naro¿niku po³udniowo-zachodnim
paw³owskiego rynku - "Niech ¿yje Armia Czerwona"
.Podnios³¹ uroczystoœæ uœwietni³y tak¿e 3 deklamacje w
wykonaniu uczniów miejscowej szko³y. Na zakoñczenie
wszyscy zebrani odœpiewali "Rotê".
Przedstawiciele w³adz wojskowych Wojska Polskiego i Armii
Czerwonej, samorz¹du, szkolnictwa i miejscowego
spo³eczeñstwa uczestniczyli tak¿e w "stosownym przyjêciu
ufundowanym staraniem zarz¹du gminy (Archiwum
Pañstwowe w Lublinie Oddzia³ w Che³mie. Akta Gminy
Paw³ów 1887-1954, sygn. 36/34/0)”.
Stefan Kurczewicz
6

Europejskie Dni Dziedzictwa w Paw³owie obchodzone by³y w tym roku po raz pierwszy. Organizatorami obchodów
byli: Gminny Oœrodek Kultury w Paw³owie, Stowarzyszenie Przyjació³ Paw³owa oraz Zespó³ Szkó³ w Paw³owie.
Informacje o imprezie zamieszczone zosta³y w „G³osie Paw³owa” - Gazecie Regionalnej Stowarzyszenia Przyjació³
Paw³owa (Nr 5 -lipiec 2008) oraz w gazetach lokalnych: w Nowym Tygodniu (Nr 37/158, 15-21 wrzeœnia) oraz w „Super
Tygodniu Che³mskim” (15-21 wrzeœnia), a tak¿e na stronie internetowej www.edd.com.pl oraz w dodatku specjalnym do
Rzeczpospolitej z dnia 9 wrzeœnia 2008 r.

Program imprezy zak³ada³ spacer szlakiem zabytków
i miejsc historycznych Paw³owa , wernisa¿ konkursowych
prac plastycznych "Korzenie tradycji. Od ojcowizny do
ojczyzny" oraz og³oszenie zwyciêzców konkursu i wrêczenie
nagród a nastêpnie turniej wiedzy o dziedzictwie
kulturowym Lubelszczyzny. Przez ca³y czas trwania
obchodów planowane by³y pokazy garncarstwa i bednarstwa.
Spacer odby³ siê zgodnie z programem. Rozpocz¹³ siê
zwiedzaniem koœcio³a pw. œw. Jana Chrzciciela, gdzie
przedstawiona zosta³a historia Paw³owa, parafii oraz samego
koœcio³a, a tak¿e historia miejscowego bohatera, Kazimierza
Darmochwa³a, zamordowanego w Katyniu - fakt ten
upamiêtnia tablica w koœciele. Nastêpnie spacerowicze
obejrzeli najstarsze budynki w Paw³owie (w tym d. ratusz
miejski, d. plebaniê, d. posterunek policji, d. masarniê ze
sklepem oraz dom w którym w dzieciñstwie goœci³ Ryszard
Kapuœciñski), a tak¿e dowiedzieli siê jak wygl¹da³ pierwotnie
rynek oraz gdzie znajdowa³y siê, nieistniej¹ce ju¿,
zabudowania zespo³u folwarcznego z dworem biskupim oraz
d. cerkiew. Na zakoñczenie mia³o miejsce zwiedzanie izby
garncarskiej i bednarskiej. Spacer prowadzi³a Monika
Kurczewicz, przy wsparciu Stefana Kurczewicza, Jerzego
Wanarskiego, Leszka Kiejdy i Lucyny Lipiñskiej - cz³onków
Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa. Nastêpnie odby³y siê
pokazy garncarstwa (toczenie naczyñ na kole z udzia³em
miejscowego garncarza Leszka Kiejdy) oraz bednarstwa
(sk³adanie beczek przez bednarzy Jana i Henryka
Posturzyñskich). Czas i forma pokazów uleg³y zmianie
w stosunku do pierwotnych za³o¿eñ zosta³y one ograniczone
do jednorazowej prezentacji w przerwie miêdzy spacerem
a kolejnym punktem programu. W celu usprawnienia dzia³añ
oraz zapewnienia wiêkszej frekwencji dzieci i m³odzie¿y
szkolnej, turniej wiedzy przesuniêty zosta³ na dzieñ
19 wrzeœnia (pi¹tek) i odby³ siê w szkole w trakcie zajêæ
lekcyjnych. W turnieju wziêli udzia³ uczniowie miejscowej
szko³y. Zakres pytañ dotyczy³ m. in. postaci w³adców polskich,
którzy przyczynili siê do rozwoju regionu, wybitnych postaci
wywodz¹cych siê z Lubelszczyzny oraz ogólnej wiedzy na
temat historii regionu, jego zabytków i tradycji lokalnych
zwi¹zanych z rzemios³em paw³owskim. Zwyciêzcami turnieju
zasta³y ex aequo dwie dru¿yny w sk³adzie: Justyna
Markowska, Dominika Pacan, Daria P¹gowska oraz Karolina
Klin, Monika Kosz, Patrycja Cechmistrzuk; drugie miejsce
zajê³a dru¿yna: Mateusz Markowski, Justyna Sachadyn,
Sylwia Dobrowolska. Nagrody pocieszenia otrzymali: Justyna
Nestorowicz, Ku³aga Igor, Honorata Kosz. Jednoczeœnie
nast¹pi³o rozstrzygniêcie konkursu plastycznego. Udzia³
w nim wziê³y dzieci z Paw³owa oraz z pobliskiej miejscowoœci
Krasne. Prace przedstawione zosta³y w formie rysunkowej
i malarskiej. Nagrody otrzymali: Katarzyna B³aziak,
Weronika B³aziak, Patrycja Cechmistrzuk, Paulina Cichosz,
Patrycja Dyniec, Natalia Kanadys, Monika Kosz, Rafa³ Kunc,
Krystian Mucha, Olga Nawrocka, Daria P¹gowska, Patryk
Pêdziñski, Damian Podbieg³y, Joanna Pukas, Damian Szaba,
Beata W¹sik. Wrêczenie nagród dla zwyciêzców obu
konkursów nast¹pi³o jednoczeœnie - nagrody rzeczowe
wrêczone zosta³y przez kierownika GOK w Paw³owie,
Andrzeja Kosza oraz dyrektor Zespo³u Szkó³ w Paw³owie,
Dorotê Jaszczuk. Na zakoñczenie imprezy jej uczestnicy
biesiadowali przy grillu. W obchodach EDD w Paw³owie
wziê³o udzia³ ³¹cznie ok. 50 osób, w tym g³ównie dzieci
i m³odzie¿ szkolna z Paw³owa wraz z nauczycielami,
przedstawiciele Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa,
pracownicy Gminnego Oœrodka Kultury w Paw³owie oraz
kilkoro goœci miejscowych i zamiejscowych. Imprezê
wizytowa³a przedstawicielka Regionalnego Oœrodka Badañ
i Dokumentacji Zabytków w Lublinie Gra¿yna Michalska.
Monika Kurczewicz

Z HISTORYCZNEJ PRZESZ£OŒCI SZKO£Y PODSTAWOWEJ W PAW£OWIE
(Wspomnienie o Mieczys³awie Zenie)
Historiê tworz¹ ludzie i uczestnicz¹ w niej. Osobowoœci¹, która na trwa³e zapisa³a siê w tej przesz³oœci by³ Mieczys³aw ZEN,
którego postaæ i dzie³o trzeba uchroniæ od zapomnienia. Dla osoby pisz¹cej te wspomnienia by³ kierownikiem przez okres
dziesiêciu lat (1954 - 1964).
Mieczys³aw Zen urodzi³ siê 5 listopa-
da 1906 r. w £aszczowie na terenie pow.
hrubieszowskiego w rodzinie ziemiañ-
skiej. Ojciec Józef by³ zarz¹dc¹ kilku
maj¹tków ziemskich, miêdzy innymi
w Klesztowie. Matka Julianna by³a
gospodyni¹ domow¹. Po ukoñczeniu
szko³y podstawowej wst¹pi³ do
Seminarium Nauczycielskiego w
Che³mie, które ukoñczy³ w roku 1927.
Po odbyciu obowi¹zkowego prze-
szkolenia wojskowego zosta³ miano-
wany podporucznikiem i przeniesiony
do rezerwy. Otrzyma³ zaœwiadczenie
mobilizacyjne i przydzia³ wojskowy na
wypadek wojny do 7 Pu³ku Piechoty
Legionów w Che³mie (podpisane przez
p³k. W³adys³awa Muzykê).
Pracê w zawodzie nauczycielskim
rozpocz¹³ 1 paŸdziernika 1928 r. w
szkole w podw³odawskiej wsi
Grabówka, któr¹ kontynuowa³ do 1 sierpnia 1935 r. Tam
za³o¿y³ rodzinê z pochodz¹c¹ z Kroœcienka Juli¹ Kozielec.
Przedwczeœnie, bo ju¿ w 1936 r., zosta³ wdowcem. Od 1
sierpnia 1935 r. podj¹³ pracê w zawodzie nauczyciela w szkole
w Maryninie Gm. Siedliszcze n/Wieprzem. W Maryninie
prze¿y³ boleœnie, jak ca³y naród polski, agresjê hitlerowsk¹ na
Polskê - 1 wrzeœnia 1939 r. OpóŸnienia w formowaniu oddzia³u
uniemo¿liwi³y jego udzia³ w dzia³aniach obronnych kampanii
wrzeœniowej. W okresie okupacji dzia³a³ w konspiracji pe³ni¹c
funkcjê Komendanta Placówki Armii Krajowej w Maryninie
u¿ywaj¹c pseudonimu "Leœny". Organizowa³ i uczestniczy³ w
zasadzkach i akcjach dywersyjnych na terenie gminy
Siedliszcze na odcinku drogi Che³m - Lublin. Z uwagi na
po³o¿enie szko³y s¹siaduj¹ce ze wspomnian¹ drog¹ zamieszka³
w Siedliszczu. W koñcu lipca 1944 r., po wkroczeniu wojsk
radzieckich, M. Zen organizuje oddzia³ ¿o³nierski i zg³asza
akces uczestnictwa w walkach frontowych. Decyzj¹
radzieckich w³adz wojskowych oddzia³ zosta³ rozformowany a
broñ zdeponowana. Oficerowie Armii Krajowej, w tym
Mieczys³aw Zen, zostali umieszczeni w Obozie NKWD na II
Polu Majdanka, pod pozorem odbycia szkolenia i
przemundurowania (patrz poz. 68 listy oficerów AK w: J.
Kie³boñ i E. Belewajder - "Pañstwowe Muzeum na Majdanku
w latach 1944 - 1947 - wybór dokumentów", wyd. Pañstwowe
Muzeum na Majdanku, Lublin 2004). Nastroje wœród
internowanych by³y dramatyczne. Znany im by³ los polskich
oficerów z Katynia. Pomimo zapewnieñ dowództwa obozu o
w³¹czeniu oficerów do walk wyzwoleñczych M. Zen wraz z
innymi oficerami zosta³ osadzony w obozie w Riazaniu (rejon
na p³d.-wsch. od Moskwy). Przebywa³ równie¿ w obozie w
Diagilewie i Czerepowcu. Warunki obozowe by³y ciê¿kie ,
szczególnie ¿ywieniowe. Prze¿ycie by³o mo¿liwe dziêki
wsparciu ze strony Miêdzynarodowego Czerwonego Krzy¿a.
(paczki ¿ywnoœciowe m. innymi ze s³onin¹ i m¹k¹). Warta
odnotowania jest dzia³alnoœæ szkoleniowa prowadzona w
obozie przez cz³onków Zwi¹zku Nauczycielstwa Polskiego,
tak¿e pensjonariuszy obozu. Dziêki temu M. Zen ukoñczy³ w
Riazaniu Wy¿szy Kurs Nauczycielski z grupy rysunku i zajêæ
7
praktycznych i dodatkowo z wychowa-
nia fizycznego z wynikiem bardzo
dobrym. Z przedmiotów pedagogicz-
nych (psychologia, pedagogika,
dydaktyka z metodyk¹) otrzyma³ ocenê
dobr¹. Kurs trwa³ od 1 listopada 1945 r.
do 31 marca 1946 r.
Po powrocie z terytorium ZSRR
4 listopada 1947 r. podj¹³ pracê w
Szkole Podstawowej w Leszczanach
Gm. ¯mudŸ, w czym z pomoc¹
przyszed³ Pañstwowy Urz¹d Repatria-
cyjny. Tam kierowa³ szko³¹ do 1951 r.,
gdzie pracowa³a równie¿ Michalina
Pawlus, druga ma³¿onka M. Zena. Od 1
wrzeœnia 1951 r. zosta³ powo³any na
stanowisko Kierownika Szko³y Podsta-
wowej w Paw³owie. Dobrze rozumia³
funkcjê spo³eczn¹ szko³y i nauczyciela
w œrodowisku. Ju¿ w styczniu 1952 r.
zosta³ radnym Gminnej Rady Narodo-
wej w Paw³owie. By³ tak¿e cz³onkiem Gminnej Komisji
Przeciwpo¿arowej, a w maju 1954 r. zosta³ wybrany
Przewodnicz¹cym Gminnej Rady Czytelnictwa i Ksi¹¿ki.
Radnym zosta³ ponownie 16 lutego 1958 r. oraz podczas
kolejnych wyborów w 1961 r. (zosta³ tak¿e wybrany cz³onkiem
Prezydium GRN). Autor tekstu od 16 sierpnia 1954 r. zosta³
nauczycielem Szko³y Podstawowej w Paw³owie, zosta³
przyjêty do pracy w³aœnie przez Mieczys³awa Zena i pozosta³
tam do 31 sierpnia 1964 r. W pierwszym kontakcie kierownik
szko³y M. Zen wyda³ mi siê jako osoba o doœæ trudnej do trafnej
oceny powierzchownoœci. Twarz mia³ skoncentrowan¹ bez
emocjonalnej wylewnoœci, nie sugeruj¹cej mo¿liwoœci
spontanicznej wymianie myœli. Istotn¹ cech¹, któr¹
dostrzeg³em, to by³a rzeczowoœæ myœlenia i pragmatyzm
dzia³ania. Te cechy dobrze siê zweryfikowa³y prze ca³y
dziesiêcioletni okres moich kontaktów z kierownikiem.
Znalaz³o to ewidentny wyraz w trosce o sta³¹ poprawê
warunków pracy; poprzez wymianê myœli, zaopatrzenie w
pomoce naukowe, zapewnienie dostêpu do czasopism
naukowo-dydaktycznych, np. "Fizyka", "Geografia w szkole",
zmianê ropowanych pod³óg z desek na parkietowe. Moje
dzia³ania w usportowienie uczniów spotka³y siê z aktywnym
poparciem kierownika. Ju¿ w grudniu zaopatrzy³em w sprzêt
do sportów zimowych (³y¿wy, narty, sanki) a wczeœniej bramki
do pi³ki rêcznej, stojaki do skoku wzwy¿, ³aweczki i skrzyniê
do æwiczeñ gimnastycznych oraz materac. W tym wzglêdzie
pozyska³em troskê i ¿yczliwoœæ ze strony Pana kierownika, nie
tylko dla poprawy warunków do wychowania fizycznego.
Owocn¹ wspó³pracê realizowaliœmy na odcinku wychowania
artystycznego. W szkole znalaz³a siê sala do œpiewu z nowym
pianinem, mandoliny, skrzypce, perkusja. Zespó³ taneczny,
który prowadzi³em, sk³adaj¹cy siê z oœmiu par zosta³ wyposa-
¿ony w nowe stroje regionu lubelskiego. Sukces przyszed³
szybko, ju¿ po 6 miesi¹cach. W marcu 1955 r. zespó³ taneczny
i œpiewaczo-orkiestralny prowadzony przez M. Zena uzyska³
I miejsce na festiwalu w Che³mie i IX miejsce w Lublinie
w czerwcu 1955 r. (uczestniczy³y 54 zespo³y ró¿nych grup
wiekowych i organizacyjnych).
8
M¹drze i z trosk¹ o dobro szko³y wspó³pracowa³ z na ochotnika jako potencjalna obs³uga "¿ywej torpedy". Na
Wydzia³em Oœwiaty Prezydium PRN w Che³mie. Oczkiem w szczêœcie oferta zosta³a odrzucona z uwagi na zobowi¹zania
g³owie Pana kierownika by³a pracownia fizyko-chemiczna wobec licznej rodziny. Interesowa³ siê tak¿e fotografi¹ i nowi-
bardzo dobrze wyposa¿ona w pomoce naukowe, sprzêty i nami technicznymi. By³ opiekuñczy wobec dzieci i m³odzie¿y.
urz¹dzenia do demonstracji doœwiadczeñ zawsze wczeœniej Posiada³ czwórkê dzieci (syna i 3 córki). Jedna z nich S³awomi-
przygotowanych. Organizowa³ tak¿e lekcje pokazowe, na ra Mielniczuk by³a nauczycielk¹ Szko³y Podstawowej
które przyje¿d¿ali uczniowie z Liceum Pedagogicznego w w Wolawcach pow. che³mskiego. W roku 1990 odszed³ na
Che³mie a tak¿e nauczyciele okolicznych szkó³ w ramach zawsze "cz³owiek renesansu", pochowany na cmentarzu przy
Miêdzyszkolnej Organizacji Zwi¹zkowej ZNP. By³ to rodzaj ul. Lwowskiej w Che³mie.
konferencji metodycznych po³¹czonych z czêœci¹ towarzysk¹ .
W takich chwilach M. Zen odkrywa³ przed uczestnikami
spotkañ swoje walory osobiste jako wirtuoz skrzypiec, przedni
tancerz i przede wszystkim jako podziwiana "dusza towarzy-
stwa". Szko³a w Paw³owie by³a autentycznym oœrodkiem ¿y-
cia kulturalnego w œrodowisku. Gdy szko³a otrzyma³a telewi-
zor (czarno-bia³y, pierwszy w Paw³owie) ludzie mieli dostêp
do "teatru telewizji" i innych ciekawych audycji. M³odzie¿
mia³a mo¿liwoœci gry w tenisa sto³owego. Przy szkole dzia³a³
zespó³ teatru amatorskiego, wystawiaj¹c jednoaktówki
A. Czechowa "NiedŸwiedŸ" i "Oœwiadczyny" oraz "O¿enek"
M. Gogola. Role bohaterów teatralnych kreowali miejscowi
nauczyciele: Maria Kuczyñska, Alfreda Kotowska, Zygmund
WoŸniak, Celina Herda (Hopaluk) i Adam Kêdzierawski
a tak¿e mieszkañcy Paw³owa: Stanis³aw Cio³ak, Stanis³awa
Tymiakin i Stefan Kozio³. Miejscowe w³adze wysz³y
naprzeciw amatorskiemu ruchowi artystycznemu. GRN w Pa-
w³owie w koñcu marca 1958 r. postanawia rozpocz¹æ budowê
Ludowego Domu Kultury. Przewodnicz¹cym Spo³ecznego
Komitetu Budowy zosta³ Mieczys³aw Zen. Uroczyste otwarcie
Domu Kultury w Paw³owie mia³o miejsce 19 lipca 1964 r.
Wczeœniej uchwa³¹ GRN z dnia 15 marca1963 r. powo³any
zosta³ Spo³eczny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki, które-
go przewodnicz¹cym zosta³ Adam Kêdzierawski a cz³onkiem
m. innymi Mieczys³aw Zen. Dzia³alnoœæ komitetu przynios³a
sukces. W konkursie Rady G³ównej LZS, Zarz¹du G³ównego
ZMW i Redakcji "Gromady - Rolnik Polski" pod has³em Michalina ZENOWA (PAWLUSOWA)
"Boisko w ka¿dej wsi" Szko³a Podstawowa i LZS w Paw³owie
za komplet boisk z "ogródkiem jordanowskim" i zaawanso- Michalina Zenowa urodzi³a siê 20 wrzeœnia 1908 r. w
wane prace przy budowie k¹pieliska Paw³ów sta³ siê laureatem Zbera¿u , gdzie ukoñczy³a szko³ê powszechn¹. Seminarium
pierwszej nagrody zespo³owej w postaci sprzêtu sportowego Nauczycielskie ukoñczy³a w Che³mie. Po otrzymaniu dyplomu
wartoœci 25.000 z³ (patrz artyku³ w "Gromadzie - Rolnik w 1927 r. pracê nauczycielsk¹ rozpoczê³a w Pogorzelcu w pow.
Polski" z dnia 21 maja 1964 r. W³odawskim, a nastêpnie w Sosnówce w tym samym
W roku 1965 (w miesi¹cach wakacyjnych) Pañstwo powiecie. W 1929 r. przenios³a siê do powiatu che³mskiego i
Michalina i Mieczys³aw Zen przenosz¹ siê do Che³ma. Od kolejno pracowa³a w jednoklasowej szkole w Wólce Petryko-
1 wrzeœnia 1965 r. M. Zen zostaje Kierownikiem Internatu przy wskiej, 3 - klasowej szkole w Sielcu, gdzie pozosta³a do wybu-
Zasadniczej Szkole Zawodowej nr 1. Funkcjê tê pe³ni³ do chu II wojny œwiatowej. Po okupacji pracowa³a w Maryninie
31 sierpnia 1968 r., ucz¹c jednoczeœnie w tym czasie fizyki Gm. Siedliszcze. Kilkakrotnie zmuszana by³a do ucieczki
i jêzyka rosyjskiego w ZSZ nr 1. W latach 1969 - 1972 by³ napadana przez Niemców. Po okupacji w 1944 r. rozpoczê³a
Dyrektorem Szko³y Podstawowej nr 10 w Che³mie (Dawna pracê w Siedliszczu n/Wieprzem. W 1947 r. przenios³a siê do
Szko³a Æwiczeñ) a nastêpnie w latach 1972 - 75 pracowa³ jako 3-klasowej szko³y w Leszczanach, a stamt¹d do 7-klasowej
nauczyciel w ZSZ nr 1 w Che³mie. Za wieloletni¹ dzia³alnoœæ szko³y w Paw³owie. Michalina Zenowa w pracy zawodowej
edukacyjn¹ zosta³ odznaczony Z³otym Krzy¿em Zas³ugi. odznacza³a siê sumiennoœci¹ i pracowitoœci¹, okazywa³a
By³ cz³owiekiem wielostronnie przedmiotowo uzdolnionym serdeczny stosunek do dzieci, m³odzie¿y i starszego spo³eczeñ-
o czym mo¿na wnosiæ z ocen jakie otrzyma³ z przedmiotów na stwa. Bardzo du¿o czasu poœwiêca³a pracy spo³ecznej.
egzaminach Wy¿szego Kursu Nauczycielskiego ZNP w Riaza- Urz¹dza³a wieczory czytelniczo - recytatorskie, organizowa³a
niu. Mia³ talent muzyczny (gra³ na skrzypcach, mandolinie, zespo³y artystyczne. Po 38 latach pracy, z uwagi na stan
gitarze, instrumentach dêtych, perkusji oraz posiada³ umiejê- zdrowia otrzyma³a roczny urlop zdrowotny. Przez ca³y okres
tnoœci dyrygenckie). Zebrania rad pedagogicznych, omawianie pracy nale¿a³a do ZNP. W czasie okupacji pracowa³a jako
hospitowanych lekcji œwiadczy³y o dobrym przygotowaniu do ³¹czniczka Armii Krajowej. Zmar³a 28 kwietnia 1966 r.
prowadzenia nauczania wszystkich przedmiotów a nie tylko
fizyki i chemii jak to wynika³o z prowadzonych zajêæ lekcyj- Adam Kêdzierawski
nych. Zdecydowanie potwierdzam opiniê Jego wnuka Marka
Bibliografia:
Mielniczuka, ¿e by³ cz³owiekiem wielkiego formatu, oddanym 1. Archiwum Pañstwowe w Lublinie Oddzia³ w Che³mie. Akta Gminy Paw³ów 1887 - 1954 sygn.
36/34/0 (wybór materia³ów dokonany przez Stefana Kurczewicza).
ojczyŸnie i rodzinie. Wg relacji wnuka w przededniu wojny 2. "Ksiêga Pamiêci" Oddzia³u Powiatowego Zwi¹zku Nauczycielstwa Polskiego w Che³mie.
1939 r. w odpowiedzi na og³oszenia prasowe M. Zen zg³osi³ siê 3. Relacje wspomnieniowe Marka Mielniczuka (wnuka Mieczys³awa Zena)
4. Zdjêcie M. Zena oraz kopia œwiadectwa pochodzi ze zbiorów rodzinnych M. Mielniczuka.

Pamiêtam rozmowy z moj¹ matk¹ i babci¹ o czasach niewoli,zaborów, okupacji.
Pyta³am, jak ¿y³y w tym umêczonym kraju i jak zachowa³y wiarê, gdy najbli¿si
przyp³acali ten czas uwiêzieniem lub ¿yciem. Dumna jestem z nich i z miejsca, z którego
siê wywodzê.
¯ycie dobiega kresu a my osiemdziesiêcio-
letni wiemy ju¿ co jest najwa¿niejsze w ¿yciu:
rodzina, dom i ten kawa³ek ziemi z którym siê
uto¿samiamy. (Piêknie o tym pisz¹ w swoich
artyku³ach pañstwo Lipiñscy). To Ÿród³o si³y i
podstawa przetrwania - musz¹ o tym wiedzieæ Ci
którzy po nas zostaj¹. A obowi¹zek przekazywania
w s³owach i czynach sta³ych wartoœci nastêpnym
pokoleniom spoczywa³ zawsze w du¿ej mierze na
bezimiennych matkach i ¿onach. To one uczy³y
dzieci pacierza, "Roty", s³ownoœci, codziennych
obowi¹zków, poszanowania pracy. Kobiety te swoj¹
trosk¹ o dzieci i codzienny byt, który w wiejskich
warunkach (i w okresie przed i w czasie wojny) by³
czêsto walk¹ o przetrwanie, s³u¿y³y najwy¿szym
wartoœciom.
Kobiety z Paw³owa, tak jak wszystkie
wiejskie kobiety musia³y umieæ radziæ sobie bez
pieniêdzy, sklepów, przychodni lekarskich,
poradników ksi¹¿kowych. To dziêki ich pracy w
domach by³ chleb, nabia³, warzywa,owoce i miêso.
Robi³y mas³o, œmietanê, przeró¿ne przetwory -
miêsne, owocowe, warzywne. Szy³y ubrania,
poœciel, przêd³y we³nê, przynosi³y z lasu grzyby,
jagody i chrust na opa³, potrafi³y nawet
wyprodukowaæ w domowych warunkach myd³o.
Bowiem pieni¹dze uzyskane z gospodarki, czy
rzemios³a to by³ œwiêty grosz, za który kupowa³o siê
jedynie rzeczy trwa³e, czy dokupowa³o ziemiê.
I by³y kobiety wiejskie nie tylko stra¿ni-
czkami ognisk domowych, zabezpieczaj¹cymi
9
codzienny byt ale czêsto partnerkami w ciê¿kiej
fizycznej pracy w czasie corocznych ¿niw, czy
bezpoœrednio po wojnie, gdy uczestniczy³y w
odbudowach, czy budowach domów zniszczonych
bombardowaniami. Czêsto jedyn¹ chwil¹
wytchnienia, refleksji, czy zadumy by³o dla nich
koœcielne nabo¿eñstwo. I choæ w wiêkszoœci biedne
i zmêczone stara³y siê zawsze w tym koœciele
wygl¹daæ schludnie i odœwiêtnie. Potrafi³y równie¿
przeznaczyæ tak nielekko zdobyte pieni¹dze na
wystrój koœcio³a - obrusy i serwety. I te w³aœnie
kobiety mia³y tak¿e swój œwiat w którym by³o
jeszcze miejsce na amatorski teatr, orkiestrê, czy
sportowe dru¿yny. Pracowa³y kobiety paw³owskie,
tak ciê¿ko jak to wymaga³ tego tamten czas i
miejsce, tworzy³y b¹dŸ by³y uczestniczkami dzia³añ
w sferze kultury. I byæ mo¿e nawet nie uœwiadamia³y
sobie, ¿e mi³oœci¹, codzienn¹ prac¹, czy w³aœnie
uczestnictwem w szeroko pojêtej kulturze daj¹
swoim najbli¿szym poczucie bezpieczeñstwa,
gwarancjê duchowego rozwoju, ¿e tworz¹ i
utrzymuj¹ œwiat wartoœci w którym rodzina, ma³a i
du¿a ojczyzna s¹ najwa¿niejsze.
Pamiêtajmy o cichych, anonimowych
bohaterkach naszej paw³owskiej przesz³oœci,
kobietach które nie ba³y siê ciê¿kiej pracy, wyzwañ,
jakie stawia³ przed nimi chocia¿by czas wojny, o
kobietach które pra³y w strumyku, robi³y mas³o i
potrafi³y znaleŸæ czas na szycie strojów do
amatorskiego przedstawienia "Wesela"'i tego¿
ogl¹danie.
Daniela Kêdzierska z d. Hopaluk
10
I . Zarys dziejów Paw³owa
Pierwsze wzmianki zwi¹zane z pradziejami Paw³owa
pochodz¹ z 1359 r. i wi¹¿¹ siê z miejscowoœci¹ £yszcz
(Liszcz), która w 1419 r. nadana zosta³a przez króla
W³adys³awa Jagie³³ê biskupowi che³mskiemu obrz¹dku
³aciñskiego jako dobra sto³owe (W. Czarnecki). Z wypisów
monograficznych A. Wawryniuka ("Leksykon miejscowoœci")
wynika, ¿e £yszcz w posiadaniu biskupów che³mskich znalaz³
siê ju¿ w 1416 r. W 1419 r. mia³a miejsce jego lokacja jako
osady biskupiej na prawie magdeburskim (A. Rybak ). Nazwa
miasteczka Paw³ów pojawia siê oko³o 1470 r. prawdopodobnie
od nazwiska fundatora Biskupa Paw³a z Grabowy, który w
1463 r. uzyska³ prawa miejskie osady od króla Kazimierza
Jagielloñczyka, z przywilejem odbywania 6 jarmarków
rocznie. Pierwszy zapis historyczny o miasteczku Paw³ów
pochodzi z 1487 r. W 1495 r. król Jan Olbracht nada³
mieszczanom Paw³owa przywilej zwalniaj¹cy ich od p³acenia
ce³ przy przewozie towarów na terenie ca³ej Polski.
Potwierdzenie praw miejskich dla zniszczonego po po¿arze
Paw³owa nast¹pi³o w 1550 r. za panowania ostatniego
z Jagiellonów - Zygmunta Augusta. Paw³ów pozbawiony
zosta³ praw miejskich przez w³adze carskie w 1869 r.
W pó³nocnej stronie Paw³owa, na uroczysku zwanym
"Pañskie" znajdowa³ siê folwark maj¹tku biskupiego.
Najwczeœniejsze zapisy wskazuj¹, ¿e znajdowa³y siê tam
2 domy mieszkalne, browar, 2 stawy rybne, m³yn wodny i
karczma. Wg zapisów w "S³owniku Geograficznym" w 1827 r.
we wsi Paw³ów mieszka³y 42 osoby w 9-ciu domach. W 1840 r.
maj¹tek Paw³ów przejêty zosta³ na w³asnoœæ rz¹du
rosyjskiego. Po powstaniu styczniowym (1864 r.) nadany
zosta³ przez cara dowódcy wojsk Warszawskiego Okrêgu
Wojskowego gen. Wasylowi Lwowiczowi Sobolewskiemu.
Po jego œmierci majorat Paw³owski otrzyma³ w drodze spadku
najstarszy jego syn Gienadij.
W 1916 r. w Paw³owie wg ustaleñ autora mieszka³o
507 osób, w tym 25 ¯ydów (inne dane - K. Zieliñski - 690 osób,
co jest prawdopodobne, gdy¿ mog³y one pochodziæ
z póŸniejszych miesiêcy 1916 r. ni¿ autora - a by³ to okres
intensywnych powrotów z wysiedleñ w 1915 r.). Niew¹tpliwie
s¹ one mylne w stosunku do podanej iloœci ¯ydów - 277 osób,
jeœli z innej tabeli wynika, ¿e na terenie ca³ej gminy by³o ich
145. W 1919 r. Paw³ów liczy³ 1014 mieszkañców , w 1926 r. -
mieszka³y 1052 osoby (dane A. Wawryniuka), zaœ w marcu
1943 r. - 1463 mieszkañców (spis w³adz niemieckich). Wed³ug
spisu z grudnia 1945 r. mieszka³y tutaj 1342 osoby, zaœ
w 2000 r. - 916 osób (A. Wawryniuk). W 1890 r. na ca³ym
obszarze gminy Paw³ów (obejmuj¹cej 19 miejscowoœci)
zarejestrowano 6132 mieszkañców ("S³ownik Geograficzny").
Inne dane wskazuj¹ na 6500 mieszkañców, w tym
3982 prawos³awnych (g³ównie dawni unici urzêdowo
zaliczeni do tego wyznania, którzy po 1905 r. w wiêkszoœci
przeszli do wiernych koœcio³a rzymsko-katolickiego),
2263 katolików, 26 protestantów i 229 ¯ydów wyznania
moj¿eszowego. Wed³ug wyliczeñ A. Koprukowniaka przesz³o
z prawos³awia 3378 osób.
II. Rzemios³o w Paw³owie
Istnienie znacz¹cego skupiska rzemios³a garncarskiego
odnotowano w Paw³owie w 1646 r. (L. Bieñkowski). W 1648 r.
istnia³ ju¿ tam cech garncarski, zaœ w Archiwum Pañstwowym
w Lublinie zachowa³y siê dokumenty cechu garncarzy
w Paw³owie z 1766 r. Dowody istnienia takiego cechu
w oparciu o zgodê biskupa che³mskiego (jako w³aœciciela
miasta) powtarzaj¹ siê w 1789 r., zaœ w 1796 r. biskup che³mski
i lubelski - Wojciech Leszczyc-Skarszewski nada³ cechowi
statut "wedle którego mia³ siê odt¹d rz¹dziæ". W 1890 r.
w Paw³owie tworzy³o 86 garncarzy. W okresie miêdzywojen-
nym ( przed 1939 r. ) czynnych by³o 114 warsztatów
garncarskich, 30 bednarskich, 10 kowalskich i 10 stolarskich.
Tradycje rzemieœlnicze odrodzi³y siê w 1947 r. poprzez
skupienie produkcji wyrobów ceramicznych i bednarskich
w spó³dzielni pracy, póŸniejszej Spó³dzielni Rêkodzie³a
Artystycznego "Paw³owianka". Ponadto rzemieœlnicy -
garncarze, prowadz¹cy indywidualne warsztaty rodzinne
sprzedawali swoje wyroby poprzez "Cepeliê".
III. Tradycje ¿ycia religijnego, oœwiatowego i spo³ecznego
Wed³ug zapisów L. Bieñkowskiego pierwszy koœció³ parafii
³aciñskiej w £yszczu erygowa³ i wyposa¿y³ bp Jan Biskupiec
6 kwietnia 1421 r. pod wezwaniem Najœwiêtszej Marii Panny
i Œw. Dominika. W sk³ad parafii wchodzi³o 21 ówczesnych wsi
z terenów gmin: Paw³ów, Rejowiec, Siedliszcze, Olchowiec
i Cyców. Zasiêg parafii uleg³ zmniejszeniu po 1454 r., gdy
do erygowanej parafii Olchowiec od³¹czono 5 miejscowoœci.
W 1538 r. zosta³ wybudowany w Paw³owie nowy koœció³ pod
wezwaniem Œw. Marcina. Spalony podczas najazdu wojsk
Rakoczego w 1657 r. W 1671 r. œwi¹tynia zosta³a odbudowana
przez w³aœciciela Rejowca Bogus³awa Reja (kalwina)
w zamian za zaleg³¹ "dziesiêcinê". Konsekrowana pod
wezwaniem Jana Chrzciciela 8 listopada 1682 r. Po ruinie tego
koœcio³a do¿ywotni posesor dóbr królewskich Krasne
- Jan Si³a-Nowicki w 1744 r. wystawi³ now¹ drewnian¹
(modrzewiow¹) œwi¹tyniê, konsekrowan¹ 15 lipca 1751 r.,
równie¿ pod wezwaniem Œw. Jana Chrzciciela, zaœ w 1840 r.
zbudowany zosta³ nowy drewniany koœció³. Obecny
neogotycki murowany koœció³ parafialny zbudowany zosta³
w latach 1909-1912 wed³ug projektu Stefana Szyllera.
Drewniany koœció³ek po rozebraniu przeniesiony zosta³ do
Lublina a w 1937 r. do Kazimierzówki pod Lublinem. Na
cmentarzu rzymsko-katolickim w Paw³owie zachowany
najstarszy nagrobek pochodzi z 1825 r. (grób Ignacego
Wojakowskiego w³aœciciela dóbr Krasne).
Z zachowanych akt dekanatu che³mskiego w Oddziale
Archiwum Pañstwowego w Che³mie wynika, ¿e w latach
1874-1916 proboszczami parafii w Paw³owie byli:
ks. Seweryn KO£ACZYÑSKI (ur. 27.02.1937 r.) w latach
1874-1888; ks. Wincenty HARTMAN (ur. 2.04.1862 r.)
w latach 1889-1893, w dalszych latach dziekan dekanatu
w Che³mie; ks. Antoni WÓJCIKOWSKI w latach 1894-1916,
wczeœniej w 1889 r. by³ wikariuszem parafii Che³m.
Poczynaj¹c od 1890 r. by³a to parafia o obsadzie dwóch ksiê¿y.
W latach 1890-1897 wikariuszem by³ ks. Edward £YCZEW-
SKI , w 1898 r. - ks. Bronis³aw GEBERT, w 1899 r. - ks. Ludwik
ROMANOWSKI, w 1900-1901 - ks. Józef SZYSZKO, w 1902
-1903 ks. Konrad PIOTROWSKI, w 1904-1905 - ks. Wac³aw
KRASUSKI (który w 1906 r. przeniesiony zosta³ do parafii
w Œwier¿ach a od 1909 r. by³ proboszczem w Siedliszczu).,
w 1906-1908 - ks. Józef MASTALERZ, w 1909-1911

- ks. Piotr PANECKI, w 1912-1915 - ks. Andrzej TACIKO-
WSKI (w dalszych latach proboszcz w parafii Podgórze) a od
1916 r. - ks. Edward TYMIÑSKI.
W zbirach Archiwum Pañstwowego w Lublinie znajduje siê
zbiór akt stanu cywilnego z lat 1811-1891 (93 teczki).
W 1604 r. bp J. Zamojski poleci³ proboszczowi parafii
³aciñskiej w Paw³owie aby wybudowa³ szko³ê i zapewni³
utrzymanie nauczyciela. Wzmianki , zawarte w dokumentach
z wizytacji parafii, o istnieniu takiej szko³y obejmuj¹ okres do
1728 r.. Dalsze wzmianki o szkole parafialnej obejmuj¹ lata
1785-1789, gdy proboszczem by³ ks. Józef KOMOROWSKI,
który zatrudni³ na nauczyciela Olewiñskiego. Uczy³ on
ch³opów czytania, pisania i pocz¹tków ³aciny, otrzymuj¹c
op³atê 10 z³ od ucznia rocznie ( dalsze dzieje szko³y po 1820 r -
patrz "G³os Paw³owa" nr 4 ). W 1884 r. nak³adem 1000 rubli ze
Skarbu Pañstwa i 700 rubli zebranych przez mieszkañców
osady zbudowano nowy budynek szko³y w ogrodzie
nale¿¹cym do Dani³y Koz³a. Otrzyma³ on w zamian ziemiê
dawnego ogrodu szkolnego nieprzydatnego pod nowy
budynek szko³y z powodu nizinnego po³o¿enia i oddalenia od
centrum osady ( bli¿ej patrz - St. Pyszko "Rocznik che³mski"
t. 10, 2006 r. ). Obecny murowany budynek, w którym mieœci
siê szko³a zbudowany zosta³ w 1930 r. i poddany rozbudowie
w 1991 r.
W paŸdzierniku i listopadzie 1905 r. ch³opi na zabraniu
gminnym w Paw³owie domagali siê wprowadzenia jêzyka
polskiego do szkó³, kancelarii gminnych i do s¹dów. Równie¿
w ramach walki o polsk¹ szko³ê, nauczyciela i polskie ksi¹¿ki
rodzice i uczniowie sk³adali w ramach akcji strajkowej
stosowne ¿¹dania do rosyjskich szkolnych w³adz
gubernialnych. Po sierpniu 1906 r. w Paw³owie dzia³a³o, jedne
z nielicznych w powiecie che³mskim, Ko³o Lubelskiego
Towarzystwa Krzewienia Oœwiaty "Œwiat³o", którego preze-
sem by³ Stefan ¯eromski.
W 1623 r. przy koœciele w Paw³owie z fundacji Macieja
Mogielnickiego powsta³ równie¿ szpital schronisko dla
ubogich, sk³adaj¹cy siê z dwóch izb. W 1728 r. znalaz³o tam
schronienie 6 ubogich, zaœ w 1754 r. - czterech. W latach 1765-
1773 powsta³ nowy drewniany budynek szpitala równie¿ dla
4 ubogich.
W 1532 r. zbudowano w Paw³owie cerkiew prawos³awn¹
pod wezwaniem Œw. Barbary, zaœ w 1535 r. powsta³a prawo-
s³awna parafia (wg L. Bieñkowskiego), która przekszta³cona
zosta³a w koñcu XVI wieku w parafiê unick¹. Nowobudowana
w 1663 r. unicka cerkiew parafialna, po likwidacji koœcio³a
unickiego w 1875 r., przekszta³cona zosta³a (ponownie) na
cerkiew prawos³awn¹. Znaczne ofiary na jej potrzeby ³o¿y³
wspomniany uprzednio gen. W. L. Sobolewski. W zbiorach
Archiwum Pañstwowego w Lublinie zachowa³y siê akta
Urzêdu Stanu Cywilnego parafii unickiej z lat 1810-1872
(63 teczki) oraz parafii prawos³awnej z lat 1876-1894
(15 teczek). Wed³ug zapisów K. Pro¿ogo obiekty cerkiewne
zlokalizowane by³y najprawdopodobniej na przysió³ku
Paw³owa zwanym "Zacerkwie". Œladem po cmentarzu uni-
ckim jest natomiast uroczysko na ³¹kach w pobli¿u osady
zwane "Mogi³ki".
11
IV. Wybrane opracowania bibliograficzne dla badania
historii Paw³owa i zbiory dokumentów.
1. “Ksiêgi podkomorskie che³mskie" - Archiwum Pañstwowe
w Lublinie.
2. "Paw³ów - Ksiêgi grodzkie 1785-1788"- Archiwum Pañ-
stwowe w Lublinie.
3. "Archiwum Skarbu Koronnego" - Archiwum G³ówne Akt
Dawnych w Warszawie.
4. Baliñski M., Lipiñski T.,: "Staro¿ytna Polska pod wzglê-
dem historycznym, geograficznym i statystycznym opisa-
na" t. II, Warszawa 1885.
5. Bieñkowski L.: Dzia³alnoœæ organizacyjna biskupa Jana
Biskupca w diecezji che³mskiej (14178-1452, "Roczniki
humanistyczne", t. VII, Lublin 1960.
6. Bieñkowski L.: Opis rzymsko-katolickiej parafii Paw³ów
i grecko-katolickiej Bezek w diecezji che³mskiej, "Roczni-
ki humanistyczne", t. IX, 1961, zeszyt 4.
7. Caban Ireneusz: Oddzia³y Armii Krajowej 7 p.p. Legionów,
Lublin 1994.
8. Czarnecki W³odzimierz: Sieæ osadnicza ziemi che³mskiej
od po³owy XIV do po³owy XV wieku, "Rocznik che³mski",
t. 3, Che³m 1997.
9. Czopek B.: Nazwy miejscowe dawnej ziemi che³mskiej
i be³skiej, Wroc³aw 1988.
10. Gil A.: Prawos³awna Eparchia Che³mska do 1596 r.,
Lublin-Che³m 1999.
11. Gmitruk J. (i inni): Kalendarium dzia³alnoœci bojowej
Batalionów Ch³opskich 1940-1945, Warszawa 1983.
12. Koprukowniak A.- Rewolucja 1905 r. w powiecie
che³mskim, w: "Ziemia che³mska", Lublin 1961.
13. "Ksiêga adresowa Polski", Bydgoszcz 1926/27.
14. Pro¿ogo K.- Miejscowoœci ziemi che³mskiej, w: "Tygodnik
che³mski" 1983 nr 31.
15. Pro¿ogo K. - Rejowiec i okolice, wyd. Woj. Oœrodek Inf.
Turystycznej w Che³mie.
16. Rybak A. - Dzieje Ziemi Che³mskiej-Kalendarium, Che³m
1998.
17. "S³ownik geograficzny województwa lubelskiego", Lublin
1974.
18. Trendota M. - Ruch ludowy w powiecie che³mskim 1940-
1944, w: Rocznik dziejów ruchu ludowego, 1973, nr 15.
19. Trzewik M. - Oœrodek garncarski w Paw³owie gm.
Rejowiec Fabryczny, maszynopis w zbiorach Oddzia³u
Pañstwowej S³u¿by Ochrony Zabytków w Che³mie, Lublin
1983.
20. Wawryniuk A. - Leksykon miejscowoœci powiatu
che³mskiego, wyd. II, Che³m 2002.
21. de Verdmon J.L. - Krótka monografia wszystkich miast,
miasteczek i osad w Królestwie Polskim, Warszawa 1902,
(podajê za Wawryniukiem A.).
22. "Zbiór dokumentów ma³opolskich", wyd. S. Kuraœ,
J. Su³kowska-Kuraœ, cz. III-IV, Wroc³aw 1962-1975.
23. Zimmer B. - Miasta Ziemi Che³mskiej od XIII do XIX
wieku w zarysie, Lublin 1993.
Stanis³aw Pyszko
12
W sk³ad Zespo³u Szkó³ w Paw³owie wchodz¹ : Szko³a Podstawowa im. Jana Kochanowskiego
i Publiczne Gimnazjum w Paw³owie, do których w roku szkolnym 2008/2009 uczêszcza 116 uczniów.
Jest to szko³a z wieloletni¹ tradycjê, której kultywowanie jest jednym z priorytetów szko³y.
Szko³a nie jest tylko miejscem, gdzie uczniowie zdobywaj¹
nowe wiadomoœci i umiejêtnoœci, jest to miejsce, gdzie
uczniowie chc¹ przebywaæ nie tylko ze wzglêdu na obowi¹zek,
ale ze wzglêdu na odczuwanie takiej potrzeby i chêci. Dlatego
zapewniamy naszym uczniom wachlarz ciekawych
dodatkowych zajêæ z jêzyka angielskiego, informatyki,
wychowania fizycznego, chór, ko³o ekologiczno przyrodnicze,
gry i zabawy oraz zajêcia spo³eczne jak z jêzyka polskiego,
matematyki, ko³o dziennikarskie. W poprzednim roku szko³a
realizowa³a projekt, który by³ wspó³finansowany ze œrodków
Europejskiego Funduszu Spo³ecznego. W ramach tego proje-
ktu przyspieszenie edukacyjne w szkole wiejskiej by³y
prowadzone zajêcia taneczne, plastyczne, informatyczne,
regionalne, dziennikarskie, fotograficzne.
Uczniowie szko³y chêtnie uczestnicz¹ w konkursach
przedmiotowych i zawodach sportowych oraz w przegl¹dach
i festiwalach, gdzie mog¹ wykazaæ siê swoimi zdolnoœciami
i umiejêtnoœciami. Uczestniczyli w konkursach przedmioto-
wych organizowanych przez Kuratorium Oœwiaty w Lublinie
z jêzyka polskiego, historii, matematyki, przyrody i jêzyka
angielskiego. Ponadto brali udzia³ w:
- Ogólnopolskiej olimpiadzie przedmiotowej "Olimpus"
z jêzyka angielskiego, z jêzyka polskiego i matematyki;
- Festiwalu Kolêd i Pastora³ek;
- Ogólnopolskim Konkursie "EKOPLANETA";
- XXI edycji alertu ekologicznego (III miejsce w powiecie);
- Wojewódzkim Przegl¹dzie Teatrów Dzieciêcych i M³o-
dzie¿owych;
- w V edycji konkursu "Moje finanse" - "Z klasy do kasy";
- w zawodach sportowych (czwartki lekkoatletyczne, zawo-
dy w pi³ce rêcznej, zawody w pi³ce siatkowej, zawody w te-
nisie sto³owym, udzia³ w biegach niepodleg³oœciowych).
Szko³a stara siê pozyskiwaæ dodatkowe œrodki na programy
rozwojowe. W roku szkolnym 2007/2008 pozyskaliœmy 42 tyœ.
Na realizacjê projektu "Przyspieszenie edukacyjne w szkole
wiejskiej". W ramach realizacji zadañ projektu uczniowie
szko³y mieli mo¿liwoœæ uczestniczyæ w wielu ciekawych
zajêciach, konkursach i wycieczkach. Nauczyciele i uczniowie
opracowali dziesiêæ skarbów naszej miejscowoœci w formie
prezentacji, która wziê³a udzia³ w konkursie na najlepszy skarb
szkó³ objêtych projektem, okaza³o siê, ¿e zg³oszony przez nas
skarb znalaz³ siê wœród grona laureatów.
W ubieg³ym roku szkolnym utworzone zosta³o Internetowe
Centrum Informacji Multimedialnej w szkolnej bibliotece.
W ramach centrum biblioteka zosta³a wyposa¿ona w cztery
komputery z dostêpem do Internetu i w urz¹dzenie
wielofunkcyjne.
Dbamy o to, aby w szkole kultywowaæ tradycjê i przybli¿aæ
uczniom Ma³¹ Ojczyznê, pamiêtamy o patronie szko³y
podstawowej Janie Kochanowskim, jak co roku organizujemy
Konkurs Recytatorski Poezji Jana Kochanowskiego.
Przybli¿amy uczniom wiedzê o Paw³owie organizuj¹c
konkursy na wszystkich poziomach edukacji "Paw³ów - moja
miejscowoœæ". Uczniowie samodzielnie szukaj¹ ciekawych
informacji o swojej miejscowoœci, próbuj¹ swoich si³
twórczych - redaguj¹c wiersze. Tradycj¹ szko³y jest "Szczo-
drowanie" - popularne Herody, uczniowie szko³y odwiedzaj¹
domy mieszkañców Paw³owa miêdzy Œwiêtami Bo¿ego
Narodzenia a Nowym Rokiem. W tym roku szko³a realizuje
projekt "St¹d do sukcesu szko³y gminy Rejowiec Fabryczny",
na którego realizacjê otrzymaliœmy dofinansowanie z Progra-
mu Operacyjnego Kapita³ Ludzki. Dziêki temu uczniowie
naszej szko³y mog¹ uczestniczyæ w szeregu zajêæ pozalekcyj-
nych, których celem jest wyrównanie szans edukacyjnych oraz
objêci s¹ wsparciem pedagogiczno - psychologicznym oraz
doradztwem zawodowym.
Szko³a jest miejscem, gdzie ci¹gle coœ siê dzieje, nie ma dnia
bez ciekawych inicjatyw i pomys³ów. Ju¿ we wrzeœniu szko³a
by³a wspó³organizatorem Europejskich Dni Dziedzictwa
w ramach, którego przeprowadziliœmy konkursy plastyczne
"Korzenie tradycji. Od ojcowizny do Ojczyzny" oraz
"Turniej wiedzy o dziedzictwie kulturowym Lubelszczyzny.
W Zespole Szkó³ w Paw³owie bardzo prê¿nie dzia³a Rada
Rodziców, której przewodnicz¹c¹ jest Pani Urszula Klin.
Zaanga¿owanie rodziców w pracê na rzecz szko³y przynosi
wymierne rezultaty w postaci organizacji wielu imprez jak:
Dzieñ Babci i Dziadka, Choinki szkolnej, Pikniku Rodzinnego
i Jarmarku Paw³owskiego. Rodzice dbaj¹, aby szko³a by³a
doposa¿ona w pomoce dydaktyczne i sprzêt, który zakupuj¹ ze
swoich œrodków. Uczniowie, nauczyciele i rodzice to
wspania³y zespó³, który tworzy niepowtarzalny klimat tej
placówki. Myœlê, ¿e obiektywna ocena tej placówki le¿y
w gestii tych, którzy interesuj¹ siê jej ¿yciem, problemami
i sukcesami.
 13
Poni¿ej prezentujê przyk³ady twórczoœci poetyckiej m³odzie¿y szkolnej:

Dorota Jaszczuk
- Dyrektor Zespo³u Szkó³
w Paw³owie
14
Wtopieni w ró¿nobarwny korowód kilkuset uczestników
jarmarku Paw³owskiego, odbywaj¹cego siê corocznie w
pierwsz¹ niedzielê sierpnia, na tle ludowej kapeli s³yszymy
przyjazne zaproszenie do ustrojonego balonikami stoiska
Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa. Wœród wydawnictw
regionalnych i kolorowych folderów propaguj¹cych historiê
miejscowoœci o wielowiekowych tradycjach króluj¹ pachn¹ce
œwie¿¹ farb¹ drukarsk¹ tomiki z poezj¹ Danuty Agnieszki
Kurczewicz. To nie przypadek, ¿e to w³aœnie ona, rozmi³owana
w rodzinnym folklorze wyda³a swój pierwszy tomik wierszy na
prezentacjê artyzmu twórców ró¿nych dziedzin sztuki.
Jeden z nich wydobywa na wykonanych w³asnorêcznie
glinianych instrumentach w postaci ptaków, autentycznie
brzmi¹ce trele i œpiewy s³owików, skowronków, kuku³ek,
kosów, drozdów i wilg, wzbudzaj¹c zachwyt gromadz¹cych siê
wokó³ niego ludzi z pytaniem: Jak mo¿na coœ takiego
wykonaæ? Pasjonat sztuki garncarskiej odpowiada, i¿ "do
wykonywania tego zawodu trzeba mieæ duszê - wewnêtrzny
spokój". "Garncarz przed prac¹ nie mo¿e pok³óciæ siê z ¿on¹,
musi byæ spokojny i odprê¿ony".
Pod wra¿eniem piêknego œpiewu ptaków podchodzê do
skromnie siedz¹cej w cieniu rozpiêtego namiotu przed swoimi
tomikami poezji, ich autorki - Danuty Agnieszki Kurczewicz.
Przerzucam kartki z zaskoczeniem, i¿ to nie ludowa poezja -
jak to zwykle prezentuje siê na tego rodzaju imprezach.
Inspiruj¹cy tytu³ "W galaktyce czasu" zapowiada poezjê
nowoczesn¹, metaforyczn¹, wg³êbiaj¹c¹ siê w wy¿sze sfery
uczuæ, wzbudzaj¹c refleksjê nad sensem, celem i radoœci¹
¿ycia.
I ten w³aœnie spokój, o którym wczeœniej wspomina³
mistrz sztuki garncarskiej oraz zwi¹zek uczuciowy z przyrod¹
przewija siê w wielu utworach autorki. Czytaj¹c je zadziwia
fakt pogodnego godzenia siê z porz¹dkiem œwiata,
wra¿liwoœci¹ na krzywdê i wielkim poczuciem
sprawiedliwoœci. Te ponadczasowe wartoœci Jej wierszy s¹
dobr¹ lekcj¹ etyki nauki o moralnoœci - tak potrzebnej
wspó³czesnym pokoleniom. Czytelnik znajdzie równie¿ "W
Galaktyce czasu" du¿o liryki i ciep³a, mi³oœci i wdziêcznoœci
dla najbli¿szych wyra¿onych w dedykacji:
"Mojej wspania³ej Rodzinie,
która jest dusz¹ i sercem,
natchnieniem, odwag¹ i wiar¹"
Pani Danuta Kurczewicz nie tylko pisze wiersze,
znajduje te¿ czas na malowanie obrazów. Nie bez powodu
wybra³a na ilustrowanie ksi¹¿ki ulubione grafiki.
W pos³owiu Longin Jan Okoñ napisa³: "Danuta
Agnieszka Kurczewicz niniejszym tomem poezji wzbogaca
che³mskie œrodowisko literackie. Witamy szczerze i ¿yczymy
dalszych sukcesów literackich."
Sk¹d i kiedy Pani Danuto pojawi³y siê u Pani symptomy
takiego rodzaju poezji?
Poezj¹ interesowa³am siê ju¿ w dzieciñstwie. By³am
dzieckiem wra¿liwym, z otwartoœci¹ i szczeroœci¹
przygl¹da³am siê otaczaj¹cemu mnie œwiatu. I tak¹ pozosta³am
w doros³ym ¿yciu. Wychowana w symbiozie z przyrod¹
ws³uchiwa³am siê w barwê jej dŸwiêków i kolorów. Czu³am
potrzebê ubierania w s³owa tego "co mi w duszy gra".
Wiersze Pani bogate w treœci nie tylko sfery duchowej s¹
œwiadectwem szerokiej znajomoœci œwiata oraz œrodków
artystycznego wyrazu. Jak Pani godzi poszerzanie swojej
wiedzy i twórczoœæ literack¹ z prac¹ zawodow¹, obowi¹zkami
rodzinnymi i uczestnictwem w ¿yciu spo³ecznym?
Zawsze du¿o czyta³am, interesuje mnie wszystko, co dotyczy
ludzi, obserwujê, szukam przyczyn i rozwi¹zañ. Uwa¿am, ¿e
szczególny obowi¹zek ci¹¿y na ludziach wra¿liwych, którzy
przyt³oczeni problemami wspó³czesnego œwiata, szukaj¹
odpowiedzi na rzekomo proste pytanie - dlaczego? - dlaczego
jest tyle z³a, patologii, zaniku wy¿szych sfer duchowych, które
przecie¿ s¹ nieod³¹czn¹ czêœci¹ ludzkiej istoty. Staram siê
wydobywaæ z g³êbin coraz bardziej zatapiane te wartoœci, które
przypisane s¹ cz³owieczeñstwu. Nale¿y ¿a³owaæ, ¿e w œwiecie,
w którym przysz³o nam ¿yæ, w walce o doskona³oœæ dokonañ
materialnych, wyraŸnie przegrywa troska o walory osobowe
ludzi. Chcia³abym by œwiat by³ piêkny i lepszy. Wiem, ¿e
niewiele mogê w tym celu dokonaæ, ale pomarzyæ. je¿eli w
mojej skromnej poezji ktokolwiek dopatrzy siê jej zamierzeñ -
bêdê uwa¿a³a to za satysfakcjê i spe³nienie "snu mojego
ducha".
Jak Pani sprosta³a obowi¹zkom ¿ony, matki,
kontynuowania pracy zawodowej z osi¹gniêciem tak
bogatej osobowoœci, realizacji zainteresowañ i trudu
tworzenia?
Boom mojego pisania nast¹pi³ po przejœciu na emeryturê.
Dzieci doros³y, m¹¿ obarczony sprawami s³u¿bowymi
przebywa³ przewa¿nie poza domem. Powsta³y wiêc
obiektywne warunki do realizacji moich zainteresowañ i pasji.
W jakich okolicznoœciach i kiedy pisze pani najczêœciej?
Kiedy piszê? - trudno okreœliæ - chyba niespodziewanie.
Wystarczy jakiœ impuls, np. podczas jazdy samochodem wpada
mi do g³owy jakiœ wers, w¹tek wyros³y na gruncie obserwacji
czy kontemplacji. Wtedy na proœbê "zatrzymaj siê" mój
wyrozumia³y ma³¿onek naciska na hamulec, bym mog³a to
zapisaæ w swoim podrêcznym notesie. takie zachowania nale¿¹
do czêstych zjawisk za co mu serdecznie dziêkujê.
Mo¿e trochê o sobie?
Jaka jestem? - Lubiê wokó³ siebie spokój i harmoniê. Nie
jestem osob¹ przebojow¹, wolê raczej zajmowaæ miejsce w
drugim szeregu. Uwa¿am, ¿e z takiej pozycji ³atwiej jest
s³uchaæ, obserwowaæ i analizowaæ.
Dziêkujê serdecznie za rozmowê i ¿yczê dalszych sukcesów
w realizacji swoich pasji i zami³owañ.
Gratulujê Pani udanego debiutu artystycznego i uroczystej
promocji ksi¹¿ki "W Galaktyce czasu", odbytej 25.09.br.,
gdzie w recenzjach i dyskusjach szerokiego audytorium oraz
znawców sztuki literackiej, twórczoœæ Pani zosta³a przyjêta z
wielkim aplauzem. Cenny jest równie¿ fakt, i¿ Paw³ów to nie
tylko garncarstwo i bednarstwo, lecz miejsce czerpania weny
do twórczoœci literackiej Danuty Agnieszki Kurczewicz, która
jeszcze nie raz swoimi wierszami dostarczy nam pozytywnych
wzruszeñ.
Lucyna Lipiñska
 15

Danuta A. Kurczewicz zwi¹zana z Paw³owem prac¹ i dzia³alnoœci¹ spo³eczn¹ wyda³a tom wierszy
„W galaktyce czasu”. Paw³ów mo¿e poszczyciæ siê nie tylko epizodem pobytu w osadzie Ryszarda
Kapuœciñskiego, ale posiadaniem autentycznej poetki, bo poezja Danuty A. Kurczewicz jest dojrza³a
artystycznie i godna czytania.
Tomik sk³ada siê z piêciu cykli: "p³omieñ mi³oœci", wpadnij do mnie
"kwadraty i ko³a", "popió³ i ³zy", "blask sztuki", "per³y i wiatr" jak zdobêdziesz wszystkie szczyty
ka¿dy cykl przykuwa uwagê, porusza inne problemy. Zawsze lub pogubisz siê na szlakach
jednak dr¹¿y piêkno œwiata i wnêtrze duszy ludzkiej, boleœnie poprowadzê ciê alej¹
dotyka œmierci zadawanej cz³owiekowi przez cz³owieka. Nad gdzie pagórki to wzruszenia
gorycz¹ ¿ycia dominuje piêkno, wiêc poetka piêtnuje z³o… a dolina cisza marzeñ
Zachwyca siê sztuk¹, która jest niezniszczalna; pisze:
( "poœród wydm", s. 9 )
Krokiem samby
tanga Argentino Tomik "W galaktyce czasu" wype³niaj¹ wiersze
rozluŸnisz miêœnie zbudowane w obowi¹zuj¹cej konwencji wspó³czesnej poetyki,
sercowy wch³ania spojrzenia pe³ne œwie¿ych skojarzeñ i zaœpiewów. Bogata metaforyka,
jak lakmusowy papierek zdobi¹ca poruszone problemy ziemskiego bytu , dope³nia
i miêknie artystycznej ca³oœci. Oryginalne ilustracje Ma³gorzaty Ko¿ak
uzupe³niaj¹ poezjê, a staranne wydanie (papier, druk …)
("siódma edycja", s. 58) podnosz¹ estetykê ksi¹¿ki, a to zas³uga Wydawnictwa TAWA.

Drugim atrybutem trwania jest mi³oœæ, dlatego w Longin Jan Okoñ

sugestywnie skreœlonych erotykach ( cykl "p³omieñ mi³oœci")
ods³ania kobiece odczucia i pragnienia: "W galaktyce czasu" Wydawnictwo TAWA Taurogiñski
Waldemar, Che³m 2008, s. 77.

Uroczysta prezentacja debiutanckiej ksi¹¿ki poetyckiej D.A.Kurczewicz "W galaktyce czasu" odby³a siê w dniu 25 wrzeœnia
2008 r. w sali konferencyjnej Che³mskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti w Che³mie. Wspó³organizatorami przedsiêwziê-
cia by³a: Che³mska Grupa Literacka "Lubelska 36" oraz Wydawnictwo TAWA. W spotkaniu poetyckim uczestniczyli twórcy Grupy
Literackiej "Lubelska 36", cz³onkowie Klubu Mi³oœników Ksi¹¿ki, przyjaciele oraz najbli¿si poetki. S³owo o poetce, poprzedzone
wspania³ym wyk³adem o poezji, wyg³osi³ nestor che³mskich literatów Longin Jan Okoñ. Uroczyst¹ oprawê spotkania dope³ni³a
prezentacja multimedialna. Niepowtarzalny klimat wieczoru poetyckiego zapewni³y Anna Pietuch oraz Anna Miszczak z Che³mskiej
Biblioteki Publicznej.
Redakcja
16

Epitafia
Na patriotyczn¹ nutê
Liœæ Zaduma (ze œpiewnika Ludmi³y Lipiñskiej)
pamiêci œmierci ¿ony Jurka
1.
jak cicho. z jesiennym br¹zem Przemieszczasz przestrzenie Wi¹zanka
odesz³y zielenie. w masê korzeniow¹ bardziej melodyjne ni¿ Cieszmy siê bracia nadziej¹,
w odrost wiecznoœci tony skrzypiec
¿e nam wróc¹ dawne czasy,
w ka³u¿ach krople ³ez wyciszy³y Rozweselasz pomruki ¿e nam jeszcze zajaœniej¹
spojrzenia. kroki stonowa³y barwy zadumy ksiê¿yca karabele, s³uckie pasy
i zrzucasz gwiazdy
ten jeden liœæ tak wiele znaczy³ w takt poci¹gniêcia smyczka kontusze, ko³paki rysie i owe zwyczaje,
w jesiennej s³ocie. od wiosny dr¿a³ ku pamiêci dawne nade wszystko owo s³awne
pêka³ powoli w szwach niemocy. staropolskie kochajmy siê.
w bólach przeznaczenia gubi³ P³acze chmura
kolory. biel¹ chmury okry³ cierpienie liœæ nokturnem odbiera krople
betonuj¹c œlad na deptaku Wy do boju pospieszajcie
jak cicho. w ¿y³ach gromadz¹ siê nic siê bardziej nie smuci
waleczni m³odzieñce,
skacz¹ce chwile. uœpieniem jutra od ciechociñskiego s³oñca
wyzwol¹ wspomnienia my po pracy dla was w chacie
2. bêdziem splataæ wieñce.
W "Trzech etapach ¿ycia" Klimt
namalowa³ d³oñ
Na wycieczkê d³oñ ciê¿arem czasu Bracia do bitwy nadszed³ czas
opadaj¹c¹ w stronê ziemi tr¹bka do boju wzywa nas
by³o ich siedmioro i
ona jedna Mistrzu Skrzypiec do boju, do boju pospieszajmy wraz.
jak wykrzywienie wargi Twoja zawsze by³a
znakiem zapytania i bêdzie ku górze uniesiona Zdradny s¹siad myœl natê¿y³
jak kropla rosy w zawieszeniu
piórko i wiatr 3. jakby zniszczyæ polskie plemiê
Smyczku ciszy wzi¹³ w opiekê, uciemiê¿y³
wia³ bemolow¹ nut¹ rozrzucasz dŸwiêki w rwa³ na czêœci nasz¹ ziemiê.
w wyciszonej tonacji innej przestrzeni
my tu W mœciw¹ d³oñ chwyæmy broñ
by³o ich siedmioro i sacrum pamiêci zniknie moc tyrana,
i warkocz bij i œpiewaj o wolnoœci,
jak z cadykiem na
wieczorne œpiewanie Dana a przy nas wygrana.
chybotaniem wozu po
niepewnej drodze

czule patrzy³o s³oñce G³os Paw³owa

kiwa³y g³owami k³osy Redaguje Zespó³ w sk³adzie:
Przewodnicz¹cy:
Stanis³aw Lipiñski
roz³o¿y³ ramiona mur oraz cz³onkowie:
i wch³on¹³ Lucyna Lipiñska, Danuta Kurczewicz, Andrzej Kosz i Stefan Kurczewicz
Korespondencjê oraz artyku³y do czasopisma
drzew szum - œpiew ponadczasowy prosimy kierowaæ na adres:
przy tañcu konarów nad Andrzej Kosz - Gminny Oœrodek Kultury,
22-172 Paw³ów,
parkiem wiecznoœci tel. 082 566 46 03
Adres email: gokpawlow@op.pl
Strona: www.pawlow.coolpage.biz
Redakcja nie bierze odpowiedzialnoœci za pogl¹dy wyra¿one przez autorów artyku³ów.
Nak³ad: 200 egzemplarzy
Redakcja i Zarz¹d Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa sk³ada serdeczne podziêkowanie
Wschodniemu Centrum Poligraficznemu Korzan za wsparcie wydania „G³osu Paw³owa” nr 6