εἰμί

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Mετοχή

εἰμί ὦ εἴην -
εἶ ᾖς εἴης ἴσθι
ἐστί ᾖ εἴη ὤν,
ἔστω εἶναι οὖσα,
ἐσμέν ὦμεν εἴημεν – εἶμεν -
ἐστέ ἦτε εἴητε – εἶτε ὄν
ἔστε
Ενε.

εἰσίν ὦσιν εἴησαν – εἶεν ἔστων /ὄντων / ἔστωσαν

ἦ / ἦν
ἦσθα
ἦν
----------- ----------- ----------- ----------- -----------
ἦμεν
ἦτε ή ἦστε
Πρτ.

ἦσαν
ἔσομαι ἐσοίμην
ἔσῃ ή ἔσει ἔσοιο
ἐσόμενος,
ἔσται ἔσοιτο
----------- ----------- ἔσεσθαι ἐσομένη,
ἐσόμεθα ἐσοίμεθα
ἐσόμενον
ἔσεσθε ἔσοισθε
Μέλ.

ἔσονται ἔσοιντο
ἐγενόμην γένωμαι γενοίμην -
ἐγένου γένῃ γένοιο γενοῦ
ἐγένετο γένηται γένοιτο γενόμενος
γενέσθω
ἐγενόμεθα γενώμεθα γενοίμεθα γενομένη
- γενέσθαι
ἐγένεσθε γένησθε γένοισθε γενόμενον
γενέσθε
Αόρ.

ἐγένοντο γένωνται γένοιντο

γενέσθων /γενέσθωσαν
γέγονα γεγονώς ὦ γεγονώς* εἴην -
γέγονας γεγονώς ᾖς γεγονώς εἴης γεγονώς ἴσθι
γεγονώς ᾖ γεγονώς εἴη γεγονώς
γέγονε γεγονώς ἔστω γεγονέναι
γεγονότες ὦμεν γεγονότες** εἴημεν γεγονυῖα
γεγόναμεν -
γεγονότες ἦτε γεγονότες εἴητε γεγονός
γεγόνατε γεγονότες ἔστε
Πρκ.

γεγόνασιν γεγονότες ὦσιν γεγονότες εἴησαν

γεγονότες ἔστων
ἐγεγόνειν
ἐγεγόνεις
ἐγεγόνει
----------- ----------- ----------- ----------- -----------
ἐγεγόνεμεν
ἐγεγόνετε
Υπρ.

ἐγεγόνεσαν

*γεγονώς, -υῖα, -ός

**γεγονότες, -υῖαι, -ότα

1
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 Το ρήμα εἰμί είναι ουδέτερης διάθεσης και χρησιμεύει ως βοηθητικό για το σχηματισμό των
περιφραστικών χρόνων των ρημάτων, δηλαδή την υποτακτική, ευκτική, προστακτική
παρακειμένου, την οριστική, ευκτική, απαρέμφατο και μετοχή συντελεσμένου μέλλοντα,τον
περιφραστικό υπερσυντέλικο,
π.χ. λελυκώς / λελυμένος ὦ, λελυκώς /λελυμένος εἴην, λελυκώς ἴσθι, λελυκώς/λελυμένος
ἔσομαι, λελυκώς ἦν κ.ά.

 Όταν είναι σύνθετο ανεβάζει τον τόνο στην οριστική ενεστώτα και στο β΄ ενικό πρόσωπο
προστακτικής ενεστώτα. Στους υπόλοιπους τύπους τονίζεται όπως το απλό,
π.χ. σύνειμι (απλό: εἰμί), σύνει, σύνεστι, σύνεσμεν, σύνεστε, σύνεισι(ν)
συνῶ, συνῇς, συνῇ…
συνείην, συνείης, συνείη…
σύνισθι (απλό: ἴσθι), ------, συνέστω, -----, σύνεστε, συνέστων-συνόντων/ συνέστωσαν

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ
 Είναι συνδετικό ρήμα, οπότε συντάσσεται με κατηγορούμενο, γενική κατηγορηματική ή
κατηγορηματική μετοχή.
Η δοτική που εξαρτάται από το ρήμα (όπως και από τα: «ὑπάρχω», «γίγνομαι») είναι δοτική
προσωπική κτητική.
 Λειτουργεί και ως υπαρκτικό, με την έννοια του «υπάρχω, έχω»,
π.χ. ἔστι Θεός (οπότε δεν δέχεται κατηγορούμενο).
 Με ουσιαστικά, ουδέτερα επιθέτων και ουδέτερα μετοχών σχηματίζει απρόσωπες
εκφράσεις (συχνά δε σ’ αυτές τις περιπτώσεις το ρήμα παραλείπεται), π.χ. ἀνάγκη ἐστί,
νόμος ἐστί, ἄξιόν ἐστι, δεινόν ἐστι, προςῆκον ἐστί, δέον ἐστί κ.ά.
 Επίσης, το ουδέτερο της μετοχής ενεστώτα σχηματίζει απρόσωπες εκφράσεις, π.χ. δυνατόν
ὄν, ἄξιον ὄν κ.ά.

ΤΟΝΙΣΜΟΣ
 Οι δισύλλαβοι τύποι της οριστικής ενεστώτα είναι εγκλιτικοί, χάνουν δηλαδή τον τόνο τους
ή τον ανεβάζουν στη λήγουσα της προηγούμενης λέξης με την οποία συμπροφέρονται, ώστε
ακούγονται σαν να αποτελούν μία λέξη, π.χ. καιρός ἐστι.
 Ο τόνος χάνεται, όταν η προηγούμενη λέξη είναι οξύτονη ή περισπώμενη, π.χ. καλόν ἐστι,
ἡμεῖς ἐσμεν.
 Ο τόνος παραμένει, όταν η προηγούμενη λέξη είναι παροξύτονη και το εγκλιτικό δισύλλαβο
ή όταν η προηγούμενη λέξη έχει πάθει έκθλιψη, π.χ. φίλοι εἰσίν, καλόν δ’ ἐστίν.
 Ο τόνος ανεβαίνει, όταν η προηγούμενη λέξη είναι προπαροξύτονη ή προπερισπώμενη ή
άτονη ή εγκλιτική, π.χ. εἰ τίς ἐστί μοι φίλος.
 Το ἐστί ανεβάζει τον τόνο, άρα «ἔστι»:
 όταν είναι υπαρκτικό, μεταφράζεται δηλαδή «υπάρχει, είναι δυνατό», π.χ. ἔστι Θεός.
 όταν είναι στην αρχή της πρότασης, π.χ. ἔστι μέν τις ἀνδρεῖος.
 όταν ακολουθεί τις λέξεις: τοῦτο, ἀλλά, εἰ, ὡς, καί, οὐκ, μή, μέν, ὅτι, π.χ. οὐκ ἔστι.
 σε ορισμένες ελλειπτικές εκφράσεις που απέβαλαν την αναφορική και απέκτησαν αόριστη ή
επιρρηματική σημασία, π.χ. ἔστιν ὅς= κάποιος
ἔστιν ὅπου= κάπου
ἔστιν ὅτε= κάποτε

2
 ἔστιν ὅπως= κάπως κ.ά
ΟΜΟΙΟΙ ΤΥΠΟΙ ΣΤΟ ΙΔΙΟ Ή ΣΕ ΑΛΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

εἶ β΄ενικό οριστικής ενεστώτα του εἰμί β΄ενικό οριστικής μέλλοντα εἶμι

ἦτε β΄ενικό υποτακτικής ενεστώτα του εἰμί β΄ενικό οριστικής παρατατικού εἶμι
ἴσθι β΄ενικό προστακτικής ενεστώτα του εἰμί β΄ενικό προστακτικής ενεστώτα του οἶδα
β΄πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα του χρονικός σύνδεσμος
ἔστε
εἰμί
γενική πληθυντικού, μετοχής αρσενικού ή
ὄντων γ΄ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα εἰμί
ουδετέρου γένους του εἰμί
ἦν α΄ ενικό οριστικής παρατατικού του εἰμί

ΣΥΝΘΕΤΑ ΤΟΥ εἰμί

ἄπειμι = είμαι μακριά, απουσιάζω
ἔνειμι= είμαι μέσα, υπάρχω
ἔπειμι= είμαι πάνω, προΐσταμαι
μέτειμι= είμαι μεταξύ
πάρειμι= παρευρίσκομαι
περίειμι= υπερτερώ
πρόσειμι= υπάρχω επί πλέον
σύνειμι= είμαι μαζί με κάποιον
ἔνεστι= είναι δυνατό να
ἔξεστι= είναι δυνατό να…
μέτεστι= μετέχω σε κάτι
πάρεστι= είναι δυνατό να
παρίεστι= απομένει ως κέρδος

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της οριστικής του εἰμί στον ενεστώτα
παρατατικό και μέλλοντα:

1. Μέγιστος πλοῦτος ψυχῆς παιδεία …………………….

2. Ὑμεῖς τὸ ἄλας τῆς γῆς …………………

3. Θεοτόκε Παρθένε, σὺ ἡ μήτηρ ἡμῶν ……………………

4. Ἐγὼ ……………ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς

5. Ἡμεῖς ………………….εὐμενεῖς τοῖς δούλοις

6. Οἱ Ἕλληνες ἀεὶ νέοι ………………

2. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων:

ᾖς
ἄπεστε
ἔσοιντο
περιέσται

3
3. Να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στον σωστό τύπο του ρήματος.

1 γʹ πρόσωπο ενικού της οριστικής του μέλλοντα του ρ. «εἰμί»:

α) ἔσεται β) ἔσται

2 βʹ πρόσωπο πληθυντικού της προστακτικής του ρ. «ἔνειμι»:

α) ἔνεστε β) ἐνέστε

3 ονομαστική ενικού της μετοχής του μέλλοντα του ρ. «περίειμι»:

α) περιεσὼν β) περιεσόμενος

4 γʹ πρόσωπο πληθυντικού της ευκτικής του μέλλοντα του ρ. «εἰμί»:

α) ἔσοινται β) ἔσοιντο

5 βʹ πρόσωπο πληθυντικού του παρατατικού του ρ. «εἰμί»:

α) ἦστε β) ᾖτε

6 βʹπρόσωπο ενικού της προστακτικής του αορίστου του ρ. «ἄπειμι»:

α) ἀπογένου β) ἀπογενοῦ

7 βʹ πρόσωπο πληθυντικού της υποτακτικής του παρακειμένου του ρ. «εἰμί»:

α) γεγενημένοι ἦτε β) γεγονότες ἦτε

8 γʹπρόσωπο πληθυντικού της ευκτικής του ενεστώτα του ρ. «πάρειμι»:

α) παρείησαν β) παρείεσαν

4. Στις παρακάτω προτάσεις να αντικαταστήσετε τα ρήματα της οριστικής με την προστακτική

έγκλιση και να διαμορφώσετε αντίστοιχα τις προτάσεις.

α) Εἶ δίκαιος περὶ παρόντας καὶ ἀπόντας.

β) Αἱ πράξεις εἰσὶν σκιαὶ τῶν λόγων.

γ) Ἐστὶ μέτρον παντὶ πράγματι.

δ) Ἄξιοί ἐστε φίλοι.

ε) Ὑγιὲς τὸ σῶμα ἐστί.

5. Να μελετήσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, να υπογραμμίσετε το ρήμα της καθεμιάς και να
προσπαθήσετε να τις αποδώσετε (μεταφράσετε) στα νέα ελληνικά.

α) Ἐγώ, ὦ θεοί, δύσμορφος εἴην μᾶλλον ἤ κακός.

β) Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον.

γ) Εἴης τοῦ πατρός εὐτυχέστερος.

δ) Εἴητε, ὦ στρατιῶται, μνήμονες τῆς τῶν προγόνων ἀρετῆς.