T.C.

AKSARAY ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

CERRAHİ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS

ACİL BAKIM HEMŞİRELİĞİ DERSİ
(2023-2024 GÜZ DÖNEMİ)

ACİL BAKIM HEMŞİRELİĞİNE GİRİŞ

ERTUĞRUL FİDAN

ÖĞR. GÖR. DR. MAİDE YEŞİLYURT

AKSARAY-2023
İÇİNDEKİLER

A-Ders İçeriği...................................................................................................................................1
B-Hedefler........................................................................................................................................1
C-Amaçlar........................................................................................................................................1
D-Acil Bakım Hemşireliği Nedir?....................................................................................................1
E-Acil Bakım Hemşireliğinin Dünyada ve Türkiye’de Gelişimi.....................................................1
F-Acil Bakımın Özellikleri...............................................................................................................5
G-Acil Bakım Hemşiresinin Görev Yetki ve Sorumlulukları…………………………………......6
I-Acilde Yasal Düzenlemeler………………………………………………………………..….....7
İ-Kaynakça……………………………………………………………………………………......19

1
A-DERS İÇERİĞİ

 Acil hemşireliği nedir?

 Acil hemşireliğinin dünyada ve Türkiye’de gelişimi
 Acil bakımın özellikleri
 Acil bakım hemşiresinin görev, yetki ve sorumlulukları
 Acilde yasal düzenlemeler ve mevzuat
 Kaynakça

B-HEDEFLER

 Acil bakım hemşireliğinin ne olduğunu öğrenmek,

 Acil bakım hemşireliğinin tarihçesi hakkında bilgi sahibi olmak,
 Acil bakım hemşiresinin görev, yetki ve sorumluluklarını öğrenmek,

C-AMAÇLAR

 Acil bakımın özelliklerinin ifade edilebilmesi,

 Acil bakım hemşireliğinin tanımını yapabiliyor olmak,
 Acil bakım hemşiresinin görev, yetki ve sorumluluklarını söyleyebilmek,

D-Acil Bakım Hemşireliği Nedir?

Acil, aniden gelişen hastalık ya da yaralanma nedeniyle birey, grup ya da toplumun iyilik
halini tehdit eden ve kriz olarak algılanan bir durumdur (Akyolcu, 2007) Acil bakım
hemşireliği ise, bu acillerde, profesyonel hemşirelik alanında, sekel durumu veya sekel
kalmaksızın uzun süreli sakatlık ve ölümden kaçınmak için hızlıca tıbbi müdahalede
bulunulması gereken, hastaların bakımına odaklanan, bir uzmanlık alanıdır (Emergency
nursing. 2023)

E-Acil Bakım Hemşireliğinin Dünyada ve Türkiye’de Gelişimi

Dünya’da acil hemşireliği tarihi: İlk yardımın kurucularından olan Esmarsch Schleswig
(1823-1908), “Savaş alanında ilk Yardım” ve “Yaralılara ilk Yardım” adında iki kitapçığı ile
Kızılhaç'ın 1863'de İsviçre'de kurduğu, İngiltere’nin de 1877'de kurduğu Acil Yardım
Teşkilatı'nda sertifika vererek alanında eğitimli bireyler yetiştirmek için çabaladığı
bilinmektedir (Orkun ve ÇELİK, 2017). Amerika’da 1970 yılında Anita Dorr ve Judith
Kelleher tarafından ‘Acil servis Hemşireler Birliği/EDNA-Emergency Departmant Nursing
Association’ kurulmuştur. ‘Acil Hemşireleri Birliği / ENA-Emergency Nursing Association’
olarak değiştirilmiş ve acil hemşirelerinin profesyonellik standartları belirlenmiştir. Böylelikle
bugün dünyada 38.000’e yakın üyesi bulunan en geniş profesyonel gruplardan biri
oluşturulmuştur (International Council of Nurses. 2023; Türk Hemşireler Derneği Tarihçesi.
2023). İngiliz hemşirelik yüksekokulunda 1972 yılında ayrı iki grup olan kaza ve acil

2
hemşireliği grupları bulunuyordu. 1990 yılında bu iki grup birleşerek‘Kaza ve Acil
Hemşireleri Derneği/Accident & Emergency Nursing Association’ni kurdular. Bu derneğin
kurulması ile birlikte hemşireler standardize bir eğitim alarak acil hemşireliğinde profesyonel
hemşirelik bakımını yakalamışlardır. Amerika’da 1980 yılında Sertifikalı Acil Hemşireliği
eğitim programı başlatılmıştır ve 6 hemşireden oluşan bir grupla New York’ta bir araya
gelerek acil hemşireliğine yönelik sertifikalı eğitim almışlardır. 1983 yılında acil hemşireliği
uygulamalarına standartlar getiren kitabının ve sonrasında travma hemşireliği kitabının
basılması ile standart bakım hakkındaki bilgiler, sağlanmıştır (Şeliman ve Gürkan, 2009). Acil
hemşireliği kapsamında ilk uluslararası konferans, 78 ülkeden, 600 delegenin katılımı ile 1985
yılında Londra'da ve ilk travma kursu 1990 yılında İngiltere’de gerçekleştirilmiştir (Orkun ve
ÇELİK, 2017).
Türkiye’de Acil Hemşireliği Tarihi: Florance Nightingale (1820-1910), 19.Yüzyıl’ın
ortalarında hemşirelik mesleği için beklenen lider olmuştur ve Kırım Savaşı’nda yaralı ve
hasta askerlere bakım yapması ve fiziki çevreyi iyileştirmesi ile saygınlığı artırmıştır, zamanın
liderlerinin desteğini alması sonucu gerçekleştirmek istediği reformlar için, zemin
oluşturmasını sağlamıştır (Sentürk, 2011). Daha sonrasında Trablusgarp (1911) ve Balkan
(1912) savaşları sırasında, yaralanan askerlere bakım vermek için acil hemşirelerine ihtiyaç
duyulmuştur ( Fundamental of nursing. 2007; Ulusoy 1998; Benzeş 2013). Osmanlı
döneminde sadrazam Mehmet Rüştü Paşa yönetiminde bir yardım komitesi kurulması ile
başlamıştır. 1877'de Marko Paşa tarafında“Yaralı ve Hasta Askerlere Muavenet Cemiyeti”
kurulmuştur ve padişah Abdülhamit, bu derneğe başkanlık ederek ismini “Osmanlı Hilali
Ahmer Cemiyeti” olarak değiştirmiştir. Daha sonrasında 1907'de yılında gerçekleştirilen
Kızılhaç'ın Londra toplantısına katılan Dr. Besim Ömer Paşa, Osmanlı Hilali Ahmer
Cemiyeti'ni Kızılhaç üyeliğine kabul ettirmiştir. Besim Ömer Paşa tarafından, 1911 yılında
Gönüllü Hasta bakıcılık Kursu açılmış ve İstanbul’un tanınmış ailelerinin kızları bu kursa
alınmıştır. Süresi altı ay olan bu kurstan sonra Müslüman Türk kadınları ilk kez Balkan
Savaşı’nda (1912) yaralı askerlerin bakımına katılmışlardır (Pektekin, 1998) Doktor Besim
Ömer paşanın Kızılhaç'ın Washington Kongresine katılması ile birlikte hemşireliği bir meslek
olarak kabul edildiğini gözlemlemesi üzerine bir hemşirelik okulunun açılmasına karar
verilmiştir. Bunun üzerine Hilal-i Ahmer cemiyetinde 6 aylık bir eğitimle hasta bakıcılık
kursu verilmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin ilanı ile birlikte modern hemşireliğin gelişimi
başlamıştır. 1925 yılında kurulan ilk hemşirelik okulu ‘Kızılay Özel Hemşirelik Yüksek
Okulu olmuştur (Sucu, 2013). Bu okuldan mezun olan hemşireler ihtiyacı olan bölgelerde afet
bölgelerinde ilk yardım ve bakım uygulamalarında görev almışlardır (Şeliman ve Gürkan,
2009). Daha sonrasında 1939 yılında Ankara’da Askeri Hemşirelik Okulu, 1943’te Verem
Savaş Derneği ve 1946 yılından başlayarak İstanbul’da Sağlık bakanlığı tarafında çok sayıda
lise düzeyinde hemşirelik okulu açılmıştır. Bu gelişmeleri takiben 1955 yılında Ege
Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulunun açılması ile birlikte hemşirelik mesleğine
profesyonel özellikler kazandırılmıştır (Hemşirelik Kanunu. 1954). İlk kez 1968 yılında
Hacettepe Üniversitesinde hemşirelik alanında yüksek lisans programı açılmış, yine 1972
yılında aynı üniversitede hemşirelikte doktora programı açılarak bilim uzmanlığı ve doktora
unvanları verilmeye başlanmıştır (Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun. 2023). Ayrıca1996-1997 eğitim ve öğretim yıllarında Marmara Üniversitesi Sağlık
Bilimler Enstitüsü tarafında Acil Hemşireliği konularına yüksek lisans programlarında yer

3
verilmesi ile birlikte bu alanda uzmanlaşma imkânı sunulmuştur (Barry, Obusan ve Gordon,
2010). Tıp alanındaki gelişmelere paralel olarak hemşirelerinde uzmanlık alanları olması
gerektiği düşünülerek ülkemizde öncelikle Vehbi Koç Vakfı Semahat Arsel Hemşirelik
Eğitim ve Araştırma Merkezi (SANERC) tarafından 1994 yılından bu yana her yıl ‘Acil
Bakım Hemşireliği Kursu’ düzenlenmektedir. T.C Sağlık bakanlığı tarafından yılda iki defa
olmak üzere ‘Acil Hemşireliği Sertifika Programı’ düzenlenmektedir (Hemşirelik Kanunu.
2023). Ayrıca acil hemşireliğine yönelik olarak ilk kez 1990 yılında ‘Acil Hemşireliği’ adlı
kitabın İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu tarafından
yazılması, sonrasında da 1998'de Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu tarafından
yazılan ‘Acil Bakım ve 1999'da Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu tarafından yazılan
‘Temel İlk Yardım Uygulamaları’ adlı kitapların bu alanda gelişmek isteyen hemşirelere yol
gösterici olduğu düşünülen kaynaklar olmuşlardır. 1954 yılında 6283 kanun ile ilk hemşirelik
kanunu çıkarılmış ve hemşirelik mesleğine yönelik rol ve sorumlulukları açıklanmıştır
(Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 2010). Daha sonra 25/4/2007
tarihli ve 5634 sayılı Kanun ile hemşireler çalışma alanlarına göre, acil hemşireleri de ayrı bir
alan olarak otuz iki çalışma alanı belirtilmiş ve çalışma alanlarına-pozisyonlarına göre rol ve
sorumlulukları açıklanmıştır. 8 Mart 2010 tarihli resmi gazetede yayımlanan son Hemşirelik
Kanunu ile birlikte hemşirelerin alanlara göre görev ve tanımlarının yapıldığı, Acil servis
hemşiresinin görev, yetki ve sorumlulukları başlığında ayrı bir bölümün olduğu göze
çarpmaktadır.

F-Acil Bakımın Özellikleri:

 Acil bakımda öncelik sırasına göre bir bakım vardır.

 Acil bakım bütüncül/ holistiktir ve çok yönlüdür. Hastaları bedensel, zihinsel, ruhsal,
çevresel olarak inceler. ( American Nurses Association. 2018). Acil bakım, alternatif
bir bakım yeri olmayan hastalar için güvenli bir yer ve diğer sağlık hizmeti veren
yerlere göre de normal çalışma saatleri dışında bir bakım kaynağı olabilir. (Hospital-
based emergency care. 2007)
 Acil bakımın sağlık sistemindeki rolünü etkileyen birçok yasa vardır. Acil Tıbbi
Tedavi ve İş Yasası, acil servislerin, ödeme gücü ne olursa olsun hastaları stabilize
etme zorunluluğunu getirmektedir. (Taylor J. 2006.) (Derlet ve Ledesma, 1999).
 Acil bakım, profesyonel bir ekip tarafından uygulanır. (Reynolds ve ark. 2017).
 Acil bakım, hastalarda/kazazedelerde komplikasyon gelişmeden ivedilikle uygulanan
bir bakımdır.

4
G-Acil Bakım Hemşiresinin Görev, Yetki Ve Sorumlulukları:

Hemşirelerin genel görev, yetki ve sorumluluklarının yanı sıra;

a) Hastanın acil servise kabulünü sağlar.

b) Hastaların monitörizasyonunu (EKG, solunum, SpO2, vücut ısısı, arteryel kan

basıncı) sağlar. Bu parametreleri izler, değerlendirir, sonuçlarını kaydeder ve normalden
sapmaları hekime bildirir.

c) Hastaların hızlı fiziksel değerlendirmesini yapar, verileri değerlendirir,

sonuçlarını kaydeder, normalden sapmaları hekime bildirir.

ç) Aynı anda acil birimde bulunan olgular arasında öncelikleri belirler.

d) Yatışına karar verilen hastaları ve ameliyata alınacak hastaları kurum içi transfer
prosedürüne göre naklini gerçekleştirir.

e) Periferik IV kateter takar ve kateter pansumanlarını yapar, oksijen ve buhar tedavisini

uygular, trakeal aspirasyon yapar; gerekirse endotrakeal tüp, trakeostomi, kolostomi,
gastrostomi bakımı verir; nazogastrik tüp takar, gastrik lavaj uygular; rektal tüp uygular,
lavman yapar; perine bakımı verir, prezervatif sonda / üriner kateter takar ve kateter
bakımı verir; sıcak ve soğuk uygulama yapar; göğüs tüplerini ve diğer drenaj sistemlerini
kontrol eder, drenaj torbalarını değiştirir; yaptığı işlemleri gözlemleri ile birlikte kaydeder.

f) İnfüzyon ve transfüzyon işlemlerini kurum politika ve talimatları doğrultusunda

başlatır, izler ve kaydeder.

g) Hastaların beslenme gereksinimlerini belirler (enteral ve parenteral beslenme),

gereksinimlerine göre hemşirelik bakımını planlar ve uygular, beslenmede kullanılan
cihazların sterilizasyonunun devamlılığını sağlar.

ğ) Hastaya uygun pozisyon verir, gereken sıklıkta pozisyonunu değiştirir ve

mobilizasyonunu sağlar.

h) Sıvı-elektrolit dengesine yönelik mevcut ve olası sorunları dikkate alınarak uygun

hemşirelik bakımını planlar, uygular ve değerlendirir. Aldığı-çıkardığı sıvı takibi yapar ve
kaydeder.

ı) Hastaların solunuma ilişkin sorunlarını çözmeye yönelik girişimleri planlar, uygular,

değerlendirir.

i) Pace makerli hastayı izler ve gerekli bakımı uygular.

j) Acil servis hastaları ve hasta yakınları ile terapötik iletişim kurar, onların psikososyal
problemlerine uygun hemşirelik bakımı verir.

k) Acil servis enfeksiyonlarının gelişmesi ve yayılmasının önlenmesi için

gerekli önlemleri alır ve alınmasını sağlar (el yıkama, eldiven, izolasyon, maske, gömlek vb).

5
 l) Yaşamı sona eren hastayı ilgili talimatlar doğrultusunda hazırlar morga transferini
sağlar ve yakınlarına destek olur.

m) Hekim tarafından gerçekleştirilen invazif girişimlere katılır; hemşirelik işlevlerini

yerine getirir.

n) Acil ilaçları, tıbbi malzeme ve cihazları kullanıma hazır bulundurur.

p) Acil durumlarda hekimle işbirliği sağlar. Arrest durumunda mavi kod çağrısı yapar.
Kurumun benimsemiş olduğu protokoller doğrultusunda temel/ileri yaşam desteği
uygulamalarına katılır (oksijen verme, solunum desteği, kalp masajı, acil ilaçlar, tıbbi
cihazların uygulanması gibi). Eğer o an ünitede hekim yok ve (geçerlilik süresi dolmamış yani
5 yılı doldurmamış) ileri yaşam desteği sertifikası var ise (Türkiyede bu sertifikayı
resisütasyon derneği vermektedir) temel ve ileri yaşam desteği uygulamalarını başlatır, kalp
masajı, solunum desteği, defibrilasyon ve acil senkronize kardiyoversiyon uygular.
Vakaları rapor eder. (ileri yaşam desteği. 2015)

r) Hastanın laboratuvar tetkikleri için kan ve idrar örneklerini toplar, laboratuvara

gönderir, sonuçlarını takip eder, değerlendirir ve hastanın hekimine bilgi verir.

s) Hastaya uygulanacak radyolojik tetkikler için hastayı hazırlar, ilgili birime transferini
organize eder, gerekli durumlarda transfere eşlik eder. (hemşirelik yönetmeliği. 2011).

I-Acilde Yasal Düzenlemeler:

Ülkemizde acil bakım hizmeti 7/24 kesintisiz verilmektedir. Bu kapsamda Acil Bakım
hizmeti veren tüm kurum ve kuruluşlar yasal düzenlemeler çerçevesinde hareket etme
mecburiyetindedirler. Bu düzenlemelerin temeli TC Anayasasına, Türk Ceza Kanuna, Borçlar
Kanununa, 11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına
Dair Kanuna, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa, Sağlık
Hizmetleri Temel Kanunu (1987) Hasta Hakları Yönetmeliği (HHY) ve 13/12/1983 tarihli ve
181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname’sine dayanmaktadır. (TCK. 2023 – KTK. 2023 – SHTK. 2023 – HHY. 2023)

Karayolları Trafik Kanunu

Madde 82:
a) Kaza yerinden geçmekte olan veya kazaya karışmış bulunan araçların sürücüleri kaza
mahallinde ilk yardım önlemlerini almaya ve en yakın zabıtaya veya sağlık kuruluşuna haber
vermeye ve yetkililerin talebi üzerine yaralıları en yakın sağlık kuruluşuna götürmeye,
b) Şehirlerarası akaryakıt istasyonlarında, sahipleri veya işletenleri, belirlenen standartlara
uygun ilk yardım malzemesini her an kullanılabilir durumda bulundurmaya,

6
 c) Tamirhane, servis istasyonu, garaj sahip ve sorumluları; tesislerine, ölüm veya
yaralanma ile sonuçlanan bir kaza geçirmiş olduğu belli olan veya üzerinde suç belirtisi
bulunan bir araç gelince gecikmeksizin zabıtaya haber vermeye ve bunları bir deftere
işlemeye zorunludurlar. (Karayolları trafik kanunu. 2023)

Türk Ceza Kanunu

T.C.K. 530. maddesinin müstesna kıldığı haller dışında gecikmeksizin Cumhuriyet
Savcılığı'na haber verilmesi zorunludur. Ayrıca yaralı ve cesetten elde edilen delil niteliğini
haiz eşyanın adli makamlara aynen ve gecikmeksizin teslimi gerekir. (Hekimlerin yasal
sorumlulukları. 2023)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Triyaj Uygulaması ve Renk Kodlaması, Muayene ve Refakat Esasları
Triyaj uygulaması ve renk kodlaması
MADDE 8- (1) Triyaj işlemi; acil servis yoğunluğuna bağlı olarak hastaların zarar
görmesini engellemek, ihtiyaç duydukları tıbbi bakıma gecikmeksizin ulaşmalarını sağlamak
amacıyla bu Tebliğin Ek-4’ünde belirtilen hükümler çerçevesinde uygun sayıda personel ile
yapılır.

7
 (2) Triyaj işlemi Ek-4’te belirtilen tablo kullanılarak yapılabileceği gibi uluslararası
kabul görmüş başka triyaj yöntemi ile de yapılabilir. Triyaj yapacak personele hizmet içi
eğitim verilmiş olmalıdır. Triyaj eğitimleri acil servis sorumlu tabibi tarafından verilir veya
verdirilir. Acil servisteki hastalara farklı triyaj sistemi uygulansa dahi veri takibinin doğru
şekilde takip edilebilmesi amacıyla uygulanan sistemin skorlarının, Ek-4’te belirtilen renk
kodlamasına en yakın olacak şekilde belirtilerek SBYS kaydı sağlanır.
(3) Triyaj işlemi yapılması gereken acil servislerde ayaktan hasta girişlerinde, mümkün
olması halinde kayıt ve triyaj işleminin aynı anda yapılması esastır. Kayıt ve triyaj işleminin
aynı anda yapılamaması halinde bu işlemler uygun bir ortamda, yeterli bir alan ayrılarak, önce
triyaj sonra kayıt işlemi şeklinde gerçekleştirilir. Ayaktan başvurduğu halde hayati tehlikesi
olduğu değerlendirilen hastalar için kayıt ve triyaj işlemi yapılmaksızın sağlık personeli
eşliğinde uygun görülen alana yönlendirilir. Kayıt işlemleri uygun zamanda gerçekleştirilir.
(4) Hasta yoğunluğu yaşanan veya ihtiyaç duyulan yerlerde hasta bekleme alanındaki
hastaların aciliyet durumlarının değişmesi ihtimaline karşı sağlık personeli tarafından sabit bir
noktadan gözlem yöntemiyle veya dolaşarak triyaj/takip işlemi de yapılabilir. Bu şekilde
yapılacak triyaj işlemi, vital bulgu alınmadan, gözlem ve/veya basit şikayet sorgusu ile
gerçekleştirilir.
(7) Acil servise başvuran hastanın kabul edilmesi esastır. Acil servise başvuran hasta
sayısında artış olması ve bu durumun acil servis imkânları ile yönetilemeyecek hale gelmesi
durumunda hastanede görev yapmakta olan personel ile diğer birimlerin imkânlarından
yararlanılır. Bu durumda hastane genelinde acil servis yoğunluğunu azaltmak amacıyla acil
servis sorumlu tabibi tarafından öngörülen önlemler baştabip onayıyla uygulanabilir, bu
kapsamda yazılı protokoller oluşturulabilir, ihtiyaç halinde hastane afet ve acil durum planları
aktive edilebilir (Yataklı sağlık tesislerinde acil servis hizmetlerinin uygulama usul ve
esasları hakkında tebliğ. 2022).

8
İ-KAYNAKÇA

Akyolcu N. Dünden Bugüne Acil Hemşireliği. İ.Ü.F.N. Hemşirelik Dergisi2007;15(60):173-178.

American Nurses Association (ANA), (2018). The Nursing Process. Erişim adresi:
https://www.nursingworld.org/practice-policy/workforce/what-is-nursing/the-nursing-process/

Ay FA. Fundamental of nursing. In: Ay FA, editor. Fundamental of nursing. İstanbul: Medical
Pres;2007;p.4751. –Ulusoy MF. Türkiye’de Hemşirelik Eğitiminin Tarihsel Süreci.Cumhuriyet Üniversitesi
Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1998;2(1):1-8.Benzeş D. Dünden Bugüne Hemşirelikte Hangi Roller
Tanımlandı?. Acıbadem Hemşirelik E-Dergi 2013;64(6):1-5.

Barry M, Obusan F, Gordon M. Image of Nursing: The Evolution of Emergency Nursing. New York
Presbyterian Hospital National Nurses Week,6-12May2010.NewYork,USA.

Hemşirelik Kanunu. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/mev /mev_kan/hemsirelik_kanunu.pdf. (Erişim Tarihi:

22.10.2023.)

Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2

007/05/20070502-3.htm.(Erişim Tarihi: 22.10.2023.)

hemşirelik yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5.htm (Erişim Tarihi:

22.10.2023.)

https://en.wikipedia.org/wiki/Emergency_nursing (Erişim Tarihi: 22.10.2023.)

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2918.pdf (Erişim tarihi: 25.10.2023)

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/09/20220913-5.html (erişim tarihi: 25.10.2023)

https://www.resusitasyon.org/tr/kurslar/kurs-duyurulari/83-ileri-yasam-destegi-iyd-kurslari.html (erişim tarihi:

25.10.2023)

https://www.ttb.org.tr/eweb/adli/1.html (Erişim tarihi: 25.10.2023)

Institute of Medicine. Hospital-based emergency care: At the breaking point. Washington, DC: National
Academies Press; 2007.- Government Accountability Office. Hospital emergency departments: Crowding
continues to occur, and some patients wait longer than recommended time frames. Washington, DC: GAO;
2009. Pub no. GAO–09-347.

International Council of Nurses. History of the Emergency Nurses Association. http://www.ena.org. (Erişim
Tarihi) 22.10.2023.- Türk Hemşireler Derneği Tarihçesi.
http://www.turkhemsirelerdernegi.org.tr/thd/tarihce.aspx (erişim tarihi: 22.10.2023.)

Orkun, N. & ÇELİK, G. G. (2017). Acil hemşireliği tarihi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek
Okulu Dergisi, 5(1), 16-25.

Orkun, N., & ÇELİK, G. G. (2017). Acil hemşireliği tarihi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek
Okulu Dergisi, 5(1), 16-25.).

Pektekin Ç. The Nurse-An Important Healthcare Professional. Nursing Forum 1998;1:71-6.

Reynolds, T. A., Sawe, H., Rubiano, A. M., Do Shin, S., Wallis, L., & Mock, C. N. (2017). Strengthening health
systems to provide emergency care. Disease Control Priorities: Improving Health and Reducing Poverty. 3rd
edition)

9
Sentürk ES. İçinde: Hemşirelik Tarihi. III. Baskı. Nobel Kitabevi, İzmir, 2011;111-130.

Sucu G. Acil hemşireliğinin yetkinliği nasıl olmalı?. İçinde:2.Ulusal Acil Hemşireliği Kongresi Konuşma ve
Bildiri Özetleri Kitabı. AHD yayıncılık, İzmir,2013,33-35.

Şeliman D,Gürkan A. Historical development and current status of emergency nursing in Turkey. Ulus Travma
Acil Cerrahi Dergisi- Jones G. Celebration of Emergency Nursing. International Emergency Nursing
Conference Edinburg 17-20 August2000.Edinburg, scotland,13. http://www.icn.ch/echistory.htm. (Erişim
Tarihi: 22.10.2023.)

T.C Resmi Gazete. Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 8 Mart 2010.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2 010/03/20100308-3.html(Erişim tarihi: 22.10.2023.).

Taylor J. Don’t bring me your tired, your poor: The crowded state of America’s emergency
departments. Washington DC: National Health Policy Forum; 2006. Issue Brief no. 811.- Derlet RW, Ledesma
A. How do prudent laypeople define an emergency medical condition? J Emerg Med. 1999;17(3):413–
8. [PubMed]

10