You are on page 1of 59

Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized

41456
r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak2008

ksikmμsMrab;karGPivDÆ
TidæPaBTUeTA

FnaKarBiPBelak
v:asIunetan DIsIu
© 2007 FnaKarGnþrCati edIm,IkarGPivDÆnigsþareLIgvij¼FnaKarBiPBelak
1818 H Street, NW

v:asIunetan DIsIu 20433


TUrs½BÞ ³ 202-473-1000
GiuneFIeNt ³ www.worldbank.org
GIuem:l ³ feedback@worldbank.org
rkSasiTi§
1 2 3 4 10 09 08 07
ÉksarenH segçbGMBIr)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak qñaM 2008. vaKWCar)aykarN_rbs;buKÁlikFnaKarGnþrCati
edIm,IkarGPivDÆnigsþareLIgvij¼FnaKarBiPBelak. lT§pl karbkRsay nigkarsniñdæanenAkñúgr)aykarN_enH
minqøúHbBa©aMgGMBITsSn³rbs;RkumnaykRbtibtiþrbs;FnaKarBiPBelak b¤rdæaPi)alNa mYyEdlBYkKat;tMNag[enaHeT.
FnaKarBiPBelak minFanaGMBIPaBRtwmRtUvrbs;Tinñn½yenAkñúgr)aykarN_enHeT. RBMEdn BN’ tMél nigB½t’mandéTeTot
Edl)anbgðajenAelIEpnTIkñúgr)aykarN_enH minBak;B½n§eTAnwgkarvinicä½yelIEpñkNa mYyrbs;FnaKarBiPBelakTak;Tin
eTAnwglkçxniþk³c,ab;rbs;RbeTsNamYy b¤karGnum½t b¤mYykarTTYlykRBMEdnNamYyenaHeT.

siTi§ nigkarGnuBaØat
ral;B½t’manTaMgGs;enAkñúgr)aykarN_enH RtUv)anrkSasiTi§. karftcMlg nig¼b¤karpSBVpSayEpñkNamYy b¤ TaMgRsug
énr)aykarN_enH edayKμankarGnuBaØati KWCakarrMelaPbMBanelIc,ab;. FnaKarGnþrCati edIm,IkarGPivDÆ nig
sþareLIgvij¼FnaKarBiPBelakelIkTwkcitþdl;karpSBVpSayr)aykarN_rbs;xøÜn ehIynwgpþl; karGnuBaØat[e)aHBumÖ
eLIgvijnUvEpñkNamYyénr)aykarN_tamtMrUvkarPøam².
edIm,IsuMkarGnuBaØatftcMlg b¤e)aHBum<eLIgvijnUvEpñkNamYyénr)aykarN_enH sUmbBa¢ÚnsMeNIEdlmanlkçN³
pøÚvkarmkkan;Rkumh‘unrkSasiTi§ EdlmanGas½ydæan 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923 USA. TUrs½BÞ ³
978-750-8400 TUrsar ³ 978- 750-4470. GiuneFIeNt ³ www.copyright.com .

sMNYrdéTepSgeTotTaMgGs;EdlTak;TgnwgsiTi§ nigGaCJab½NÑ rYmTaMgsiTi§bnÞab;bnSM KYrEtRtUv)anepIJeTAkan;kariyal½y


rbs;caghVage)aHBum<pSay FnaKarBiPBelak 1818 H Street, NW, Washington, DC 20433, USA
TUrsar ³ 202-522-2422 GIuem:l ³ pubrights@worldbank.org .
rcnaRkbesovePA eday Chris Lester of Rock Creek Strategic Marketing and Bill Pragluski of Critical
Stages .

vaybBa©ÚlGtßbT eday Precision Graphics.

rUbPaBenAelIKMrb eday buKÁlikrbs;FnaKarBiPBelak tMerobtamRTnicnaLikaecjBIRCugelIxageqVg ³ ]NðmaRtTwkedaHeKa


¬edayelak Lillian Foo¦ kare)akEbnRsUvsalI ¬edayelak Alexander Rowland¦ emeKa Holstein ¬edayelak
Lillian Foo¦ sENþksMrab;TIpSarTMenIb ¬edayelak Lillian Foo¦ RsIþnigkUn Adean enATIpSar ¬eday Curt

Carnemark/bNÑal½yrUbPaBrbs;FnaKarBiPBelak¦ eragcRkkb,as ¬eday Arne Hoel¦.

ISBN: 978-0-8213-7297-5
matikarrbs;r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak qñaM 2008

TidæPaBrYm
EpñkTI I
etIksikmμGaceFIVGIV)anxøHsMrab;karGPivDÆ?
1> kMeNIn nigkarkat;bnßyPaBRkIRkenAkñúgBiPBbIrbs;ksikmμ
cMNuc k ³ PaBRkIRkenAtamCnbTEdlkMBugfycuH KWCaktþad¾sMxan;mYyenAkñúg
karkat;bnßyPaBRkIRkCarYm.
2> karGnuvtþ karbegIáneRcInRbePT nigPaBminR)akdRbCarbs;ksikmμ
cMNuc x ³ CIv\n§n³ ³ karsnüa nighaniP½y
3> RkumRKYsarenAtamCnbT nigmeFüa)ayrbs;BYkeKkñúgkarcakecjBIPaBRkIRk
cMNuc K ³ etITMnak;TMngrvagplitkmμksikmμ nigsniþsuxes,óg manGIVxøH?
EpñkTI II
etIynþkarEdlmanRbsiT§iPaBedIm,IeRbIR)as;ksikmμsMrab;karGPivDÆmanGIVxøH?
4> eFIVkMENTMrg;BaNiC¢kmμéfø nigeKalneya)aypþl;R)ak;]btßmÖ
5> naMykksikmμcUleTAkñúgTIpSar
cMNuc X ³ ksiBaNiC©kmμ sMrab;karGPivDÆ
6> KaMRTPaBRbkYtRbECgrbs;ksikrtUctac tamry³karEklMGsßab½n
7> EklMGtamry³viTüasaRsþ nigbec©kviTüa
cMNuc g ³ bgðajGMBIGtßRbeyaCn_énsrIr³esenTic sMrab;CnRkIRk
8> eFIVeGayRbB½n§ksikmμkan;EtmannirnþPaBxagbrisßan
cMNuc c ³ karsMrbtam nigkarkat;bnßybMErbMrYlbriyakasenAkñúgvis½yksikmμ
9> elIsBIEpñkksikmμ
cMNuc q ³ karGb;rM nigCMnaj sMrab;karGPivDÆCnbT
cMNuc C ³ TMnak;TMngeTAvijeTAmk rvagksikmμ nigsuxaPi)al

iv
v r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

EpñkTI III
etIrebobvar³sIþGMBIksikmμedIm,IkarGPivDÆ GacRtUv)anGnuvtþRbesIrbMputtamviFINa?
10> rebobvar³CatiEdlmanRsab; sMrab;BiPBelakbIrbs;vis½yksikmμ
11> karBRgwgGPi)alkic© BIkñúgRsukeTACaskl

segçbKnßnieTÞs
segçbcugbBa©b;
Éksareyag
sUcnakrEdl)aneRCIserIs
bBa¢ItamlMdab;GkSr
buBVkfa
ksikmμ KWCameFüa)ayGPivDÆn_d¾sMxan;mYy sMrab;sMercnUveKaledAGPivDÆn_shsvtSr_ EdlRbkasfanwgeFIVkarkat;bnßy
eGay)an 50PaKry enARtwmqñaM 2015 nUvkarQWcab;rbs;RbCaCnedaysarPaBRkIRkxøaMg nigPaBeRskXøan.
enaHKWCasarrYmrbs;r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelakqñaMenH ¬WDR¦ EdlCar)aykarN_TI 30. bIPaKbYnénRbCaCnRkIRk
enAkñúgRbeTskMBugGPivDÆrs;enAkñúgtMbn;CnbT ehIyPaKeRcInénRbCaCnTaMgenH BwgEp¥kedaypÞal;b¤eday RbeyalelI
vis½yksikmμedIm,ICIvPaBrs;enArbs;BYkeK. r)aykarN_enH pþl;nUveKalkarN_ENnaMdl;rdæaPi)alnana nigshKmn_GnþrCati
sIþGMBIkarbegIátnigGnuvtþrebobvar³sIþGMBIksikmμedIm,IkarGPivDÆ EdlGaceFIVeGaymankarpøas;bþÚr enAkñúgCIvitrs;enArbs;
RbCaCnRkIRkenAtamCnbT rab;rylannak;.
r)aykarN_enH KUsbBa¢ak;GMBIbBaðaRbQmFM²cMnYnBIrenAkñúgtMbn;. enAkñúgTIVbGaRhiVkGnutMbn;sahar:aCaeRcIn
vis½yksikmμ KWCaCMerIsd¾manRbsiiTi§PaBmYysMrab;CMrujkMeNInRbqaMgnwgPaBRkIRk nigelIkkMBs;sniþsuxes,óg. kMeNIn
pliPaBksikmμ mansar³sMxan;cMeBaHkarCMrujkMeNInenAkñúgEpñkepSgeTotrbs;esdækic©. k¾b:uEnþ kMeNInEdlelOnTamTar
nUvkMeNInplitPaBEdlmanel,ÓnelOnmYyenAkúñgEpñkksikmμrbs;ksikrtUctac rYmCamYykarKaMRTEdlkan;Etman
RbsiTi§PaBdl;ksikrrab;lannak; EdlkMBugrs;enAkñúglkçN³CaksikreFIVERssMrab;EtciBa©wmCIvit ehIyPaKeRcInénBYk
Kat;rs;enAkñúgtMbn;CnbTdac;Rsy:al. karGnuvtþEdl )anEklMGnaeBlfIμ² kMBugEteFVI[mansgÇwm ehIyr)aykarN_enH
)anbgðajGMBIeCaKC½ynanaEdlGacBRgIkva[FMeLIg)an.
enAGasIu karRbqaMgeTAnwgPaBRkIRkEdlrIkraldal tMrUveGayedaHRsaybBaðaPaBxusKñaénR)ak;cMNUl rvag
GñkenACnbT nigTIRkugEdlmanPaBxusKñaxøaMg. esdækic©rbs;GasIuEdlkMBuglUtlas;d¾elOnenAEtman bBaðasMrab;RbCaCn
CnbTCag 600lannak; EdlkMBugrs;enAkñúgPaBRkIRkxøaMg ehIyeTaHbICamankareFIVcMNakRsukeRcInBICnbTmk
TIRkugk¾edayPaBRkIRkenACnbT nwgenAEtCabBaðasMxan;sMrab;ry³eBleRcIn TsvtSr_eTot. cMeBaHehtuplenH WDR
epþatkarykcitþTukdak;elIvIFIsaRsþnanaedIm,IbegIátkargarenACnbT tamry³karbegIánkargareGay)aneRcIn ksikmμEdlman
tMélx<s;pSaP¢ab;eTAnwgvis½yminEmnksikmμenACnbT EdlmanlkçN³skmμ.
enARKb;tMbn;TaMgGs; CamYynwgPaBkSt;exSaycMeBaHTwknigdIEdlecHEtekIneLIg nigsm<aFbEnßmBIsakl
PavUbnIykmμenAkñúgBiPBelak GnaKtrbs;vis½yksikmμRtUv)ancgP¢ab;y:agsMxan;eTAnwgkarykcitþTukdak;kñúgkar
RKb;RKgFnFanFmμCatieGaykan;EtRbesIreLIg. CamYynwgkarelIkTwkcitþ nigkarvinieyaKEdlRtwmRtUvkarRKb;RKg
brisßankñúgvis½yksikmμGacRtUv)anEklMG ehIyesvakmμbrisßanRtUv)aneRbIR)as;edIm,IkarBarGagrgTwkePøógnigCIv³cMruH.

vi
sBVéf¶enH TIpSarkñúgRsuknigsaklelakrIkFMy:agelOn karEklMGkñúgTIpSartamlkçN³sßab½n hirBaØvtßú nig
viFankarEktMrUv nigbdivtþelICIvbec©kviTüa nigbec©kviTüaB½t’manTaMgGs;enH pþl;nUv»kasEdlKYreGayrMePIb edIm,IeRbI
ksikmμCMrujkarGPivDÆ. k¾b:uEnþ karcab;yk»kasTaMgenH nwgTamTarnUvqnÞ³neya)ay edIm,IbnþeFIVkMENTMrg;
kñúgkarEklMGGPi)alkic©énvis½yksikmμ.
cugbBa©b; eCaKC½y k¾nwgBwgEp¥kpgEdrelIskmμPaBrYm tamry³shKmn_GPivDÆn_GnþrCati edIm,IedaHRsaybBaða
RbQmnanaenAeBlxagmux. eyIgRtUvEterobcMeCIgRBYleGay)anl¥ enAkñúgBaNiC¢kmμGnþr Cati pþl;nUvTMnijsaFarN³
sakl dUcCabec©kviTüasMrab;cMNIGaharmUldæantMbn;RtUBikCYyRbeTskMBugGPivDÆ edaHRsaybMErbMrYlbriyakas
nigRbqaMgnwgkarrIkraldalénCMgWKMramkMEhgEdlb:HBal;dl;rukçCati stV nigmnusS. bc©úb,nñ manRbCaCnRkIRkcMnYn
900lannak; kMBugrs;enACnbTEdlKYr nwgTTYlkarEbgEck plRbeyaCn_rbs;saklPavUbnIykmμRbkbedaycirPaB
nigmanlkçN³rab;bBa©Úl.

r:b;eb‘Ít b‘Í hSÚlIk


RbFan
RkumFnaKarBiPBelak

vii
EføgGMNrKuN
r)aykarN_enH RtUv)anerobcMeLIgedayRkumd¾sMxan;mYy EdldwknaMedayelak Derek Byerlee nig
Alain de Janvry rYmTaMg Elisabeth Sadoulet, Robert Townsend, nig
Irina Klytchnikova . RkumenH )anTTYlkarKaMRTBI Harold Alderman, Beatriz Avalos-
Sartorio, Julio Berdegué, Regina Birner, Lynn Brown, Michael Carter, Luc
Christiaensen, Marie-Helene Collion, Klaus Deininger, Peter Hazell, Karen Macours,
Michael Morris, Paula Savanti, and Dina Umali-Deininger EdlGñkTaMgGs;enH
)anCYyeFIVBeRgogr)aykarN_enH mYyEpñk. RkumenH k¾)anTTYlkarKaMRTpgEdrBI Noora Aberman,
Jorge Aguero, Shahrooz Badkoubei, Sarah Baird, Leandre Bassole, Benjamin Davis,
Nango Dembele, Ashok Gulati, Corinna Hawkes, Tidiane Kinda, Melissa Klink, Alex
McCalla, Claudio Montenegro, Stefano Pagiola, Eija Pehu, Catherine Ragasa, Antti
.
Seelaff, and John Staatz
kargarenH RtUv)aneFIVeLIgeRkameKalkarN_ENnaMCaTUeTArbs;elak François
Bourguignon edaymankarshkarCamYyEpñk bNþajGPivDÆn_EdlmannirnþPaB. elak Bruce
Ross-Larson KWCaRbFanEkBinitü. dMbUnμanl¥nigmanlkçN³TUlMTUlay TTYl)anBI Kym
Anderson, Hans Binswanger, Karen Mcconnell Brooks, Mark Cackler, Manuel
Chiriboga, Kevin Cleaver, Christopher Delgado, Shantayanan Devarajan, Josue
Dione, Gershon Feder, Alan Harold Gelb, Ravi Kanbur, Jeffrey Lewis, Were Omamo,
Keijiro Otsuka, Rajul Pandya-Lorch, Prabhu Pingali, Pierre Rondot, Kostas
Stamoulis, Erik Thorbecke, C . Peter Timmer, Joachim von Braun,
buKÁlikrbs;naykdæanksikmμnigGPivDÆn_CnbT nigbuKÁlikrbs;EpñkbNþajGPivDÆn_EdlmannirnþPaB
rbs;FnaKarBiPBelak buKÁlikrbs; RIMISP ¬mCÆmNÐlGPivDÆn_CnbT rbs;GaemrikLaTIn¦ nig
GñkÉkeTsCaeRcInnak;eTot EdlRkumsUmEføgGMNrKuNedaymin)anbeBa©jeQμaH. GñkÉkeTs
CaeRcInnak;eTot enAkñúgnigeRkAFnaKarBiPBelak)anpþl;nUveyabl;nigFatucUlEdlmansar³
RbeyaCn_. RkumTinñn½yGPivDÆn_ )anrYmcMENkpþl;nUvTinñn½ysMrab;EpñkbEnßm nigTTYlxusRtUvcMeBaH
sUcnakrGPivDÆn_BiPBelakEdl)aneRCIserIs.

viii
RkumenH k¾)anEføgGMNrKuNpgEdrcMeBaH karKaMRTd¾sb,úrsBImUlniFimrtktamry³kmμviFI
rbs;m©as; CMnYycMruHmanTIPñak;garGPivDÆn_GnþrCatirbs;kaNada mUlniFihVt RksYgkic©karbreTs
rbs;)araMg evTika m©as;CMnYysakledIm,IGPivDÆn_CnbT mCÄmNÐlRsavRCavGPivDÆn_GnþrCati
mUlniFiGnþrCatiedIm,IGPivDÆn_ ksikmμ InWEnt ¬TIPñak;garksagsmtßPaBGnþrCati¦ RksYghirBaØvtßú
rbs;Cb:un cMeNHdwgedIm,IkmμviFIpøas;bþÚr RkumRbwkSaviTüasaRsþrbs;RkumBieRKaHeyabl;sIþGMBI
karRsavRCavksikmμGnþrCati TIPñak;garshRbtibtiþkarGPivDÆn_GnþrCatirbs;RbeTss‘uyEGt
TIPñak;garedIm,IGPivDÆn_nigkic©shRbtibtiþkarrbs;RbeTssIVs RksYgGPivDÆn_GnþrCatirbs;cRkPB
Gg;eKøs TIPñak;garGPivDÆn_GnþrCatirbs;shrdæGaemrik nigmUlniFi The William and Flora
Hewlett .
RkumenH )anTTYlnUvkarBieRKaHeyabl;CaeRcIn. kic©RbCMunigsikçasalaRbcaMtMbn;CaeRcIn
RtUv)anR)arB§ eFIVeLIgenAkñúgRsuk nigenAkñúgRbeTsGURsþalI kaNada )araMg GalWøm:g; \NÐa GIutalI Cb:un
ekny:a m:alI Nrev s‘uyEGt nigcRkPBGg;eKøs nigkic©BiPakSaelIr)aykarN_BeRgogenH
RtUv)aneFIVeLIgtamry³RbB½n§ GIuneFIeNt. RkumenH sUmEføgGMNrKuNcMeBaHGñkcUlrYmTaMgGs;
enAkñúgsikçasalaTaMgenH snñisITvIedGU nig kic©BiPakSa EdlrYmbBa©ÚlTaMgsßab½nGb;rMCan;x<s;
GñkRsavRCav mRnIþrdæaPi)al nigbuKÁlikrbs;GgÁkarminEmn rdæaPi)al GgÁkarsgÁmsIuvil
nigvis½yÉkCn.
elakRsI Rebecca Sugui )aneFIVCaCMnYykarRbtibtiþCan;x<s;rbs;RkumenH elakRsI Ofelia
Valladolid eFIVCaCMnYykarkmμviFI nigelak Jason Victor nigelakRsI Maria Hazel
Macadangdang eFIVCaCMnYykarRkum. Evangeline Santo Domingo eFIVCaCMnYykarRKb;RKg
FnFan.

ix
no
TidæPaBTUeTA
RsIþCnCatiGaRhiVkmñak; eFIVkarenAeRkamkMedAéf¶ nUv»kasfIμ²CaeRcIn dl;RbCaBlrdæRkIRkrab;
CMrHykedImFBaØCatitUc² ¬sorghum¦ enAkñúgval rylannak; edIm,IcakputBIPaBRkIRk. pøÚvsMrab;
ERsEdls¶ÜtEhg edayeGovkUntUcenAelIxñg cakputBIPaBRkIRk ebIkcMhsMrab;BYkeK tamry³
rbs;Kat; enHKWCarUbPaBCak;EsþgénPaBRkIRk kareFIVksikmμ rYmTaMgksikmμsMrab;ksikrtUctac
enAkñúgCnbT. sMrab;RKYsar EdlmansmaCik nigkarciBaw©mstV begIáteGaymankargarenAkñúg
eRcInrbs;Kat; nigRKYsarrab;lanRKYsardUcKat; :ksikmμTMenIb : EdlplitplmantMélx<s; nig
tMéld¾tictYcénkareFIVksikmμsMrab;EtciBa©wmCIvit shRKin RBmTaMgkargarenAkñúgesdækic©minEmn
KWCa»kasEtmYyKt;edIm,Irs;. k¾b:uEnþ mnusS ksikmμenACnbTnaeBlbc©úb,nñ.
déTeTot RsIþnigburs)aneRbICMerIsepSg²Kña
edIm,IeGayrYc cakputBIPaBRkIRk. ksikrtUctac enAkñúgstvtSr_TI21enH vis½yksikmμbnþedIrtYnaTI
mYycMnYn )ancUlrYmCamYyGgÁkarGñkplit nig Caynþkard¾sMxan;mYysMrab; karGPivDÆRbkbeday
cuHkic©snüaCamYyGñknaMecj nigTIpSarTMenIb nirnþPaB nigkat;bnßyPaBRkIRk. bInak;kñúgcMeNam
edIm,Ilk;bEnøbgáaEdlBYkeKpliteRkamRbB½n§Fara mnusSRkIRkbYnnak; enAkñúgRbeTskMBugGPivDÆ
saRsþ. GñkxøHeTot eFIVCaBlkreGaym©as; rs;enA kúñgtMbn;CnbT ¬2/1 Ban;lannak; rs;enA
ksidæanFM² EdleFIVksikmμsMrab;pÁt;pÁg;eTAeGay edaymanR)ak;cMNUlticCag 2 duløar kñúgmYyéf¶
TIpSarmðÚbGaharTMenIb. enAmanGñkmYycMnYneTot nig880 lannak; rs;enAedaymanR)ak;cMNUl
eFI V k arenAkñ ú g Epñ k esdæ k i c © C nbTEdlmi n Emn ticCag 1 duløarkñúgmYyéf¶¦ ehIyPaKeRcIn
ksikmμ edaycab;epIþmebIkCashRKastUc² rs;enABwgEp¥kelIvis½yksikmμsMrab;ciBa©wmCIvit
lk;mðÚbGahar Ekécñ. rbs;BYkeK. ebIKitKUeTAelITIkEnøgEdlBYkeK
enAeBlEdlBi P Bénvi s ½ y ksi k mμ m anTM h M rs;enA nigGIVEdlBYkeKRbwgERbgbMput enaHkar
FMeFg manPaBxusKña nigmankarpøas;bþÚry:ag CMrujvis½yksikmμ KWmansar³sMxan;xøaMgNas;
elOnCamYynwgeKalneya)ayd¾RtwmRtUv nig sMrab;eqøIytbeTAnwgeKaledAGPivDÆn_shsvtSr_
KaMRTdl;karvinieyaKenAfñak;mUldæan fñak;Cati edIm,Ikat;bnßyPaBRkIRknigPaBeRskXøaneGay
nigfñak;saklenaHvis½yksikmμbc©úb,nñnwgpþl; )an 50PaKry enARtwmqñaM 2015 nigbnþ
2 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

kat;bnßyPaBRkIRk nigPaBeRskXøansMrab;eRcIn eGaymankarEkERbplitPaB enAkñúgksikmμrbs;


TsvtSr_eRkayeTot. vis½yksikmμEtmYymuxnwg ksikrtUctac ebIKitGMBIsßanb½n nigksikmμ
minRKb;RKan;edIm,IeFIVkarkat;bnßyPaBRkIRkeGay Edlmanlkç N ³Bi e ssrbs; G aRhi V k Gnu t M b n;
eRcInenaH k¾b:uEnþ vabgðajeGayeXIjGMBI\Ti§Bl sahara:vij karEkERbenH nwgRtUvmanlkçN³
EtmYyKt;sMrab;kic©karenH. CamYynwgr)ay- xusKñaBIkarEkERbfIμrbs;RbeTsGas‘an. viFIGnuvtþ
karN_GPivDÆn_BiPBelakcuugeRkay sIþGMBIksikmμ rebobvar³enH eRkayry³eBlCaeRcInqñaMénkar
kalBI 25qñaMmun \LÚvdl;eBlEdlRtUvdak;vis½y TTYleCaKC½yEdlmankMritenAEtCabBaðaRbQm
ksikmμsaCafIμmþgeTot enAcMNuckNþalén mYyd¾lM)ak. k¾b:uEnþ lkçxNÐ nana)anpøas;bþÚr
rebobvar³GPivDÆn_ rYmmanbribTFMepSgKñaén ehIymaneCaKC½yCaeRcInenAkñúgRsuk nig»kas
»kas nigbBaðaRbQmnanaEdl)anekIteLIg. fIμ²EdlRtUvbegIáteLIg.
ksikmμ RtUv)aneKGnuvtþenAkñúgBiPBbIepSgKña enAkñúgRbeTsEdlkMBugeFIVkarEkERbCaeRcIn
KWBiPBEdlBwgEp¥kelIksikmμ BiPBEdlkMBug EdlrYmbBa©ÚlTaMgRbeTsPaKeRcInenAkñúgtMbn;
eFIVkarpøas;bþÚr nigBiPBEdlmankarGPivDÆ GasIuPaKGaeKñy_ nigmCÄwmbUBa’ nigGaRhiVkxag
rYcehIy. enAkñúgrebobvar³GMBIksikmμedIm,I eCIgpgenaH PaBxusKñaénR)ak;cMNUlenACnbT
GPivDÆn_nImYy² manlkçN³xusKña kñúgkarbnþ nigTIRkugkMBugekIneLIgy:agelOn nigPaBRkIRk
nUvkMeNInEdlRbkbedaynirnþPaB nigkñúgkar xøaMgenACnbTEdlbnþekItman KWCaRbPBd¾sMxan;
kat;bnßyPaBRkIRk. énPaBtantwgEpñksgÁm nigneya)ay. bBaðaenH
enAkñúgRbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ minGacRtUv)anedaHRsayeGayyUrGEgVgtam
EdlrYmbBa©ÚlTaMgRbeTsPaKeRcInenAGaRhiVkGnu ry³karkarBarvis½yksikmμ EdlbegIántMél
tMbn;sahara:pgenaH ksikmμ nig]sSahkmμ mðÚbGahar ¬BIeRBaHRbCaCnRkIRkd¾eRcIn k¾CaGñk
epSg²EdlBak;B½n§nwgvis½yksikmμ mansar³ TijmðÚbGahar¦ b¤tamry³]btßmÖFnnana)aneT.
sMxan;cMeBaHkMeNIn nigcMeBaHkarkat;bnßyPaB
RkIRknigGsniþsuxes,ógEdlmanTMhMFMeFg. karedaHRsayPaBxusKña rvagR)ak;cMNUlenAkñúg
RbeTskMBugeFIVkarEkERb TamTarnUvyuT§saRsþEdl
kareRbIvis½yksikmμCamUldæanRKwHsMrab;kMeNInesdæ manlkçN³TUlMTUlaymYy EdlbnþedIrtamviFIsaRsþ
kic©enAkñúgRbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμTamTar cMruHkñúgkarcakecjBIPaBRkIRk dUcCapøas;bþÜreTArk
TidæPaBTUeTA 3

ksikmμEdlmantMélx<s; kareFIVvimCÄkarskmμPaB eNaHRsay KWminEmneFIVeGayyWty:avdl;kar


esdækic©minEmnksikmμenAtMbn;CnbT nigpþl;CMnYynana GPivDÆvis½yksikmμeT ¬vaRtUvEsVgrkRbB½n§
edIm,ICYyCMrujeGayBYkKat;cakecjBIvis½yksikmμ. plitkmμEdlkan;EtmannirnþPaB. CMh‘andMbUg
kareFIVdUecñH TamTarnUvKMnitpþÜcepIþmelIeKal enAkñúgdMeNIrkarenH KWRtUveFIVeGaymanlkçN³
neya)ayfIμ nigkarebþCJacitþd¾xøaMgkøaxag RtwmRtUvcMeBaHkarelIkTwkcitþ tamry³karBRgwg
neya)ay. k¾b:uEnþ vaGacpþl;GtßRbeyaCn_dl; siTi§kan;kab;RTBüskmμ niglb;bM)at;ecal]btßmÖ
RbCaCncMnYn 600 lannak;kñúgcMeNamRbCaCn Fnnana EdleFIVeGayxUcxatdl;FnFanFmμCati.
RkIRkenACnbTenAelIBiPBelak. ehIykarsMrbsMrYleTAtamkarpøas;bþÚrénbriya
enAkñúgRbeTsGPivDÆn_CaeRcIn rYmbBa©ÚlTaMg kask¾manplb:HBal;pgEdr dl;ksikrRkIRk
RbeTsPaKeRcInenAGaemrikLaTIn nigGWrub nig xøaMgCageKbMput¦ ehIyb:HBal;enH minyutiþFm’
GasIukNþalpgenaH ksikmμGacCYykat;bnßy dl;BYkeKeT BIeRBaHBYkeK)ancUlrYmcMENktictYc
PaBRkIRkenaCnbTEdlenAesssl;)an Rbsin enAkñúgbuBVehtuenH.
ebIksikrtUctacTaMgLay køayCaGñkpÁt;pÁg; dUecñH ksikmμpþl;nUvskþanuBlPaBd¾FMeFg
edaypÞal;enAkñúgTIpSares,ógGaharTMenIb kargar sMrab;kMeNIn karkat;bnßyPaBRkIRk nigesvakmμ
l¥²CaeRcIn RtUv)anbegIáteLIgenAkñúg vis½y brisßan k¾b:uEnþ edIm,IsMerc)annUvskþanuBlPaBenH
ksikmμ nigksi]sSahkmμ nigTIpSarsMrab;esva k¾TamTarpgEdrnUvkarCYy]btßmÖCak;Esþgrbs;
kmμbrisßan RtUv)anbgðajeGaysÁal;. rdæ edaypþl;nUvTMnijsaFarN³sMxan;² EklMG
CamYynwgPaBRkkSt;énFnFanEdlkMBugekIn briyakasvinieyaK eFIVniy½tkmμelIkarRKb;RKg
eLIg nigktþaxageRkAEdlkMBugekIneLIgEdrenaH FnFanFmμCati nigFanadl;lT§plsMerc)an
karGPivDÆ vis½yksikmμ nigkarkarBarbrisßan sMxan;²rbs;sgÁm. edIm,IbnþGnuvtþtamrebobvar³
)ankan;EtmanTMnak;TMngCamYyKñay:agCitsiñTi§. sIþBIksikmμedIm,IGPivDÆn_ GPi)alkic©fñak;mUldæanfñak;
Cati nigfñak;saklsMrab;vis½yksikmμcaM)ac;RtUveFIV
søaksñaménbBaðabrisßancMeBaHvis½yksikmμ Edl karEklMG. rdæ nwgRtUvkarcaM)ac;nUvsmtßPaB
manRTg;RTayFMGacRtUv)ankat;bnßy)an RbB½n§ksikmμ kan;EteRcIneLIgsMrab;karsMrbsMrYlTUTaMgvis½y
EdleFIVeGayGakasFatuERbRbYltictYc nigksikmμman nigedIm,IbegIátnUvPaBCaédKUCamYyédKUÉkCn
TMnak;TMngeTAnwgkarpÁt;pÁg;nUvesvakmμbrisßan. dM nigédKUsgÁmsIuvilnana. édKUsaklTaMgGs;
4 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

caM)ac;RtUvpÁt;pÁg;tamrebobvar³EdlsμúRKsμaj -etIrebobvar³sIþGMBIksikmμedIm,IkarGPivDÆ
mYyrbs;kic©RBmeRBogEdlmanGnþrTMnak;TMng GacRtUv)anGnuvtþRbesIrbMputtamviFINa?
nigTMnijsaFarN³GnþrCati. karpþl;siTi§GMNac tamry³karbegIáteKalneya)ay nigdMeNIr
dl;sgÁmsIuvil CaBiess cMeBaHGgÁkar Gñkplit eFIVesckIþsMerccitþ EdlskþismbMputsMrab;
mansar³sMxan; cMeBaHkarEklMGGPi)alkic©enA lkçxNÐesdækic©nigsgÁmrbs;RbeTsnimYy²
RKb;lMdan;fñak;. tamry³karekogKrkarKaMRTEpñkneya)ay
r)aykarN_enH eqIøytbeTAnwgsMNYrsMxan; nigtamry³karEklMGGPi)alkic©énvis½y
cMnYn 3 KW³ ksikmμ.
-karGPivDÆ? vis½yksikmμ)anedIrtYnaTICa
mUldæanRKwHmYysMrab;karGPivDÆ nig)ankat; etIksikmμGaceFIVGIV)an sMrab;karGPivDÆ?
bnßyPaBRkIRkenAkñúgRbeTsCaeRcIn k¾b:uEnþ ksikmμmanlkçN³sm,tiþ EdleFIVeGayvis½yenH
RbeTsCaeRcIneTot GacTTYl)anGtß- køayCaynþkarEtmYyKt;sMrab;karGPivDÆ ksikmμ
RbeyaCn__ RbsinebIrdæaPi)al nigm©as;CMnYy GaceFIVkarrYmKñaCamYyvis½ydéTepSgeTot)an
nana pøas;bþÚreKalneya)ayxøÜnEdl)anGnuvtþ edIm,IbegIánkMeNIneGaykan;EtelOnkat;bnßy
CaeRcInqñaMmun edayminykcitþTukdak;cMeBaH PaBRkIRk nigRTRTg;dl;brisßan. enAkñúg
vis½yksikmμ nigEklMGbriyakasvinieyaK r)aykarN_enH ksikmμ rYmman dMNaM bsustV
EdlminRKb;RKan; nigkarvinieyaKxusenAkñúg ksirukçkmμ nigvarIvb,kmμ. vis½yksikmμ
vis½yksikmμ. minrYmbBa©Úl rukçkmμ nigkarensaTCalkçN³
- etIynþkarEdlmanRbsiT§iPaBedIm,IeRbI BaNiC¢kmμeT BIeRBaHEpñkTaMgenH TamTar
R)as;ksikmμsMrab;karGPivDÆmanGIVxøH? GaTi- nUvkarviPaKepSgKñay:agRcIn. k¾b:uEnþ TMnak;
PaBsMxan;bMput KWRtUvbegIánRTBüskmμrbs; TMngrvagksikmμnigrukçkmμ RtUv)aneKBicarNa
RKYsarRkIRk eFIVeGayksikrtUctaceGaykan; enAkñúgkic©BiPakSaGMBIkarbMpøajéRBeQI kar
EtmanKMnitécñRbDit ¬nig ksikmμ CaTUeTA¦ pøas;bþÜrbriyakas nigesvakmμbrisßan.
nigbegIátnUv»kasCaeRcInenAkúñúgesdækic©CnbT
minEmnksikmμ EdlRbCaCnRkIRkenACnbT ksikmμ rYmcMENkkñúgkarGPivDÆtamviFI
Gaccab;yk»kasenH)an. CaeRcIn. ksikmμ rYmcMENkkñúgkarGPivDÆCa
TidæPaBTUeTA 5

skmμPaBesdækic©mYy CaCIvPaBrs;enAmYy nig mankMritsMrab;es,ógGahar nigkarlM)ak


CaGñkpþl;esvakmμbrisßanmYyeFIVeGayvis½y énGRtabþÚrrUbIyb½NÑbreTs edIm,IbMeBjeTA
enHeTACaynþkarEtmYyKt;sMrab;karGPivDÆ. nwgtMrUvkares,ógGaharrbs;BYkeKtamry³
- CaskmμPaBesdækic©mYy - ksikmμGacCa karnaMcUl. RbeTsTaMgenH bgðajeGaydwg
RbPBénkMeNInmYysMrab;esdækic©CatiCaGñk GMBIPaBGasnñénes,ógGaharEdlekIteLIgjw
pþl;nUv»kas vinieyaKsMrab;vis½yÉkCn nig kjab; nigPaBminR)akdRbCaénCMnYyes,óg
CakMlaMgCMrujmYYyd¾sMxan;sMrab;]sSahkmμ Gahar nigsMrab;BYkeKkarbegIán nigkareFIV
nana EdlTak;Tgnwgvis½y ksikmμ nig eGaymanesßrPaBdl; plitkmμkúñgRsukman
esdækic©CnbTminEmnksikmμ. BIrPaKbI sar³sMxan;cMeBaHsniþsuxes,óg.
éntMélbEnßmelIksikmμrbs;BiPBelak RtUv - CaCIvPaBrs;enAmYy - ksikmμ KWCaRbPB
)anbegIáteLIgenAkñúgRbeTskMBugGPivDÆ. énCIvPaBrs;enAmYy sMrab;RbCaCnRbEhl
enAkñúgRbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ 86PaKryénRbCaCnCnbT. vapþl;nUvkargar
tMélbEnßmenH begIátCamFüm 29PaKry sMrab;ksikrtUctac nigkmμkrEdlKμandIFIø
énplitplsrubkñúgRsuk ¬GDP¦ nigpþl; cMnYn 1/3Ban;lannak; :suxmalPaBsgÁm
kargar 65PaKry énkMlaMgBlkmμ. Edlpþl;hirBaØb,TansMrab;ksikmμ : enAeBl
]sSahkmμ nigesvakmμmanTMnak;TMngeTAnwg Edlmanplb:HBal;sMrab;TIRkug nigmUlniFi
ksikmμ enAkñúgExScgVak;tMél ¬value sMrab;shKmn_CnbTCak;Esþg. kñúgcMeNam
chains¦ eRcInCag 30PaKryén GDP RbCaCn 5/5 Ban;lannak;rbs;BiPBelak
enAkñúgkMBugGPivDÆ nigRbeTsGPivDÆn_. enAkñúgRbeTskMBugGPivDÆ manRbCaCncMnYn
plitkmμksikmμ mansarsMxan;cMeBaHsniþsux 3Ban;lannak; rs;enAtMbn;CnbTCitBak;
es,óg BIeRBaHvaKWCaRbPBmYyénR)ak;cMNUl kNþalénRbCaCn. kñúgcMeNamRbCaCnenA
sMrab;RbCaBlrdæRkIRkPaKeRcIn. CaBiess CnbTTaMgenH RbEhl 2/5 Ban;lannak;
vamansarsMxan; enAkñúgRbeTsCaeRcInenA KWCaRKYsarksikr nig1/5 Ban;lannak; KWCa
GaRhiVkGnutMbn;sahara: EdlmanRbCaCn RKYsarksikrtUctac.
rYmcMnYn RbEhl 200 lannak; nigman karfycuHfIμ²enH elIGRtaPaBRkIRkkñúg
plitkmμkñúgRsukERbRbYlx<s; karTijdUrenA R)ak;cMNUl 1duløarkñúgmYyéf¶ enAkñúgRbeTs
6 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

kMBugGPivDÆ ¬BI 28PaKry enAkñúgqñaM 1993 CnbT ¬enAkñúgBiPBelak¦ enaHeT.


mkenARtwm 22PaKry kñúgqñaM 2002¦ k¾b:uEnþ karfycuHd¾eRcInelIcMnYnén
KWCalT§plsMxan;énkarFøak;cuHénPaBRkIRk RbCaCnRkIRkenACnbT ¬BI 1>036 lannak;
enACnbT ¬BI 37PaKry mkenA 29 enAkñúgqñaM 1993 mkenA 883 lannak;
PaKry¦enAeBlEdlGRtaPaBRkIRkenATIRkug enAkñúgqñaM 2003¦ KWekItmancMeBaHtMbn;
esIÞrEtsißtefr ¬kñúgkMrit 13 PaKry¦. Cag GasIubUBa’ nig)a:sIuhiVk ¬rUb 1¦. enAtMbn;
80 PaKry énkarfycuHelIPaBRkIRkenA GasIuxagt,Úg nigGaRhVikGnutMbn;sahara:
CnbT bNþalmkBIlkçxNÐd¾RbesIrCaeRcIn cMnYnRbCaCnRkIRkenACnbT )anbnþekIneLIg
enAkñúgtMbn;CnbT eRkABIkareFIVcMNakRsuk ehIynwgTMngCaekInelIscMnYnRbCaCnRkIRk
rbs;RbCaCnRkIRk. dUecñH pÞúyeTAnwgTsSn³ enATIRkug rhUtdl;qñaM2040. enAkñúgtMbn;
rYmkareFIVcMNakRsukeTAkan;TIRkugminEmnCa TaMgenH GaTiPaBsMxan; KWRtUvekogKrerobcM
ynþkarsMxan;cMeBaHkarkat;bnßyPaBRkIRkenA ksikmμsMrab;karkat;bnßyPaBRkIRk.

rUb 1 ³ cMnYnRbCaCnRkIRk )ankMBugekIneLIgenAkñúgtMbn;GasIuxagt,Úg nigGaRhiVkGnutMbn;sahara: BIqñaM 1993 dl; qñaM


2002 ¬bnÞat;RkIRkénR)ak;cMNUl 1 duløarkñúgmYyéf¶¦
PaBRkIRkenACnbT PaBRkIRkenATIRkug
TidæPaBTUeTA 7

- CaGñkpþl;esvakmμbrisßanmYy - enAkñúgkar karrYmcMENkrbs;vis½yksikmμ manlkçN³xusKña


eRbIR)as; ¬nigkareRbIR)as;minRtwmRtUvCa enAkñúgBiPBCnbTbI. viFIEdlksikmμeFIVkar
jwkjab;¦ FnFan FmμCati ksikmμ GacbegIát sMrab;karGPivDÆ manlkçN³xusKñaBIRbeTs
lT§plbrisßanl¥nigGaRkk;. ksikmμ KWCa mYyeTARbeTsmYy edayGaRs½yeTAelIviFI
vis½yeRbIR)as;TwkeRcInCageKbMput dUcenH EdlRbeTsenaH BwgEp¥kelIksikmμ EdlCa
vaBitR)akdehIyEdlfavis½yenH rYmcMENk RbPBkMeNInmYy nigCaynþkarmYysMrab;kar
kñúgkareFVIeGaykSt;Twk. vak¾bgáeGaymankar kat;bnßyPaBRkIRk. karrYmcMENkrbs;vis½y
kat;bnßyTwkeRkamdI karbMBulKImIksikmμkM ksikmμenAkñúgkMeNIn nigkarkat;bnßyPaB
esaHdI nigbMErbMrYlbriyakassaklmancMnYn RkIRkGacRtUv)aneKemIleXIj tamry³kar
dl; 30 PaKryénkarsayPay]sμ½npÞH kMNt;lkçN³RbeTsedayGnuelameTAtam
kBa©k;. k¾b:uEnþva k¾CaGñkpþl;esvakmμbrisßan karEbgEckksikmμenAkñúgkMeNInrYmkalBI
d¾sMxan;mYy ehIyEdlCaTUeTARtUv)aneKemIl 15 qñaMmk nøgeTA ehIykarEbgEckbc©úb,nñ
rMlg nigmineGaytMélcMeBaHkarRsUbyk énPaBRkIRksrubenAkñúgtMbn;CnbT eday
kae)an nigCYyRKb;RKgGagrgTwkePøóg nig eRbIbnÞat;RkIRk EdlmanR)ak;cMNUl 2 duløar
GPirkSCIv³cMruH. CamYynwgPaBkSt;énFnFan kñúgmYyéf¶ ¬rUb 2¦. TsSn³enH eFIVeGayman
EdlkMBugekIneLIg bMErbMrYlbriyakas nig karEbgEckRbeTs CabIRbePTBiPBCnbT
kgVl;GMBIkarcMNayelIbrisßanGaCIvkmμtam bIepSgKña¬tarag 1¦³
Fmμta tamviFIEdlksikmμeRbIR)as;FnFan - RbeTsEdlBwgEp¥kelIksikmμ - ksikmμ KW
FmμCatiminEmnCaCMerIseT. kareFIVeGayRbB½n§ CaRbPBkMeNInd¾sMxan;mYy EdlmancMnYn 32
ksikmμrbs;RbCaBlrdæRkIRkenACnbTkan;Et PaKry énkMeNIn GDP CamFümCaBiess
manplb:HBal;ticeTAelIbMErbMrYlbriyakas edaysarEtksikmμ KWCacMENkd¾FMmYyrbs;
KWCabBaðasMxan;. karRKb;RKgTMnak;TMngkñúg GDP nigPaKeRcInénRbCaBlrdæRkIRkrs;enA

cMeNamksikmμ GPirkSFnFanFmμCati nig kñúgtMbn;CnbT ¬70 PaKry¦. RkumRbeTs


brisßanRtUvEtCaEpñkmYyd¾sMxan;énkareRbI TaMgenH manRbCaCnrs;enACnbT cMnYn 417
R)as;ksikmμedIm,IkarGPivDÆ. lannak; CaBiessenAkñúgRbeTssißtkñúg
GnutMbn;sahara:. 82 PaKry énRbCaCn
8 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

CnbT kñúgGnutMbn;sahara: rs;enAkñúgRbeTs PaKeRcInenAkñúgGaemrikLaTIn nigkarIbg; nig


EdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ. RbeTsCaeRcInenAkñúgTIVbGWrub nigGasIukNþal
- RbeTskMBugeFIVkarpøas;bþÚr - ksikmμElg 88 PaKry énRbCaCnrs;enAtMbn;CnbT enA
CaRbPBd¾sMxan;énkMeNInesdækic©eTotehIy kñúgtMbn;TaMgBIr KWsißtenARkumRbeTsEdlBwg
Edlvis½yrYmcMENkCamFümEt 7PaKry Ep¥kelITIRkug.
b:ueNÑaH kñúgkMeNIn GDP k¾bu:Enþ PaBRkIRkenA
Etmany:ageRcInenAkñúgtMbn;CnbT ¬82 RbeTsCaeRcIn edIrtampøÚvEdlmankarvivtþ
PaKry énRbCaCnRkIRkTaMgGs;¦. Rkum EdlGacpøas;bþÚrRbeTsTaMgenHBIRbePTRbeTs
RbeTsTaMgenH ¬rYmman RbeTs cin \NÐa mYyeTACaRbePTRbeTsmYyeTot. RbeTscin
\NÐÚeNsIu mU:rukU nigrU:m:anI¦ manRbCaCn nig \NÐa )anpøas;bþÚrBIRbeTsEdlBwgEp¥kelI
rs;enACnbTcMnYn 2/2 Ban;lannak;. 98 vis½yksikmμ eTACaRkumRbeTs EdlkMBugeFIVkar
PaKry énRbCaCnrs;enACnbT kñúgtMbn; EkERbkalBI20qñaM muncMENkÉRbeTs\NÐÚ
GasIuxagt,Úg 96 PaKry enAkñúgtMbn; eNsIu kMBugpøas;bþÚreq<aHeTArkRkumRbeTsEdl
GasIuxagekIt nig)a:sIuhiVk nig 92 PaKry enA BwgEp¥kelITIRkug ¬rUb2¦. elIsBIenH RbeTs
kñúgtMbn;mCÄwmbUBa’ nigGaRhiVkxageCIg KWsißt CaeRcIn manPaBxusKñaxøaMgelIEp¥kPUmisaRsþ
enAkñúgRbeTsEdlkMBugeFIVkarEkERb. fñak;GnuCati - ]TahrN_ RbeTsEdlkMBugeFIVkar
- RbeTsBwgEp¥kelITIRkug - ksikmμrYm EkERb nigRbeTsEdlBwgEp¥kelITIRkug mantMbn;
cMENkedaypÞal;eTaHbICamanlkçN³tictYc EdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμerog²xøÜn ¬dUcCa
cMeBaHkMeNInesdækic©k¾eday ¬5 PaKry Ca b‘Íha enARbeTs\NÐa nigCIy:a)a: enARbeTs
mFüm¦ nigPaBRkIRkekItmaneRcInenAkñúg miucsIukU¦. karEbgEckRbePTtMbn;enAkñúgRbeTs
TIRkug. eTaHbICadUecñHk¾eday tMbn;CnbT nana EdlGaRs½yeTAelIskþanuBlksikmμ nig
enAEtman 45PaKryénRbCaCnRkIRk ehIy »kasQancUlTIpSarrbs;RbeTsTaMgenH bgðaj-
ksiBaNiC¢kmμ nig]sSahkmμmðÚbGahar nig fa 61 PaKry énRbCaCnrs;enAtMbn;CnbT
esvakmμ mancMnYnesIμ nwgmYyPaKbIén GDP. enAkñúgbNþaRbeTsEdlBwgEp¥kelITIRkugrs;enA
rYmbBa©ÚlenAkñúgRkumEdlmanRbCaCnrs;enA kñúgtMbn;CnbTEdlmanlkçN³GnueRKaH dUcCa
CnbTcMnYn 255 lannak; KWCaRbeTs tMbn;EdlmanRbB½n§FarasaRsþesIm nigBak;
TidæPaBTUeTA 9

kNþalesIm CamYynwgsm<aFsMeNImtictYc lμmeTAl¥ ¬ticCag 5 em:ag BItMbn;TIpSarmYyEdl


RBmTaMgCatMbn;EdlmanpøÚveTAkan;TIpSarsmrmü man cMnYn 5000 b¤eRcInCagenH¦.
rUb2 ³ karrYmcMENkrbs;vis½yksikmμenAkñúgkMeNInesdækic© nigkarEbgEckPaBRkIRkenACnbTCabIRkumRbeTs
epSgKña ³ RbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ RbeTsEdlkMBugeFIVkarEkERb nigRbeTsEdlGaRs½yelITIRkug
10 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

k¾b:uEnþ BIrPaKbIénRbCaCnenACnbTkñúgGaRhiVk tictYc nigbribTminGnueRKaH. TnÞwmnwgmantMrUv


GnutMbn;sahara: rs;enAkñúgtMbn;EdlmanPaB kares,ógGaharesÞIEtTaMgGs;EdlBYkeKplit
GnueRKaHticCag EdleKcat;TukfaCatMbn;s¶Üt BYkeKk¾edIrtYenAelITIpSarCaGñkTijes,ógGahar
b¤Bak;kNþals¶Üt b¤k¾manpøÚveTAkan;TIpSarminl¥. pg nigCaGñklk;kMlaMgBlkmμpg. smaCikPaB
enAkñúgRbeTscMnYn 5 EdlmanEpnTIPaBRkIRk enAkñúgRkumTaMgenH TTYlrgplb:HBal;minRtwmEt
lMGitGRtaPaBRkIRk mankMritx<s;CagenAkñúgtMbn; BITItaMgRTBüskmμb:ueNÑaHeT EfmTaMgTTYlrg
EdlmanPaBGnueRKaHtictYc k¾b:uEnþ PaKeRcInén plb:HBal;BIeynD½rCnCati niglkçxNÐsgÁm
RbCaCnRkIRkrs;enAkñúgtMbn;EdlmanPaBGnu- eTotpg BIeRBaHBYkeKmanlT§PaBxus²Kñakñúg
eRKaH. dUecñH karkMNt;ykksikmμedIm,Ikat;bnßy kareRbIR)as;RTBünigFnFandUcKña edIm,IeqøIytb
PaBRkIRk minRtwmEtTamTarnUvkarvinieyaKelI eTAnwg»kasnana.
tMbn;EdlmanPaBGnueRKaHtictYc edIm,IRbqaMgnwg visPaKPaBenH RtUv)anrkeXIjenAkñúgTIpSar
PaBRkIRkF¶n;F¶rb:ueNÑaHeT k¾b:uEnþEfmTaMgTamTar BlkmμenACnbT CakEnøgEdltMrUvkarCMnajTab
nUvkarkMNt;eKaledAcMnYnénRbCaCnRkIRkd¾eRcIn kargarksikmμEdlmanR)ak;kMérTab nigkargar
enAkñúgtMbn;EdlmanPaBGnueRKaHpgEdr. EdlmanCMnajx<s;mancMnYntictYc Edlpþl;eGay
kmμkrnUv»kasedIm,IcakecjBIPaBRkIRk. eKrk
PaBxusKña ¬visPaKPaB¦ kMNt;sBaØaNenA eXIjenAkñúgesdækic©CnbTminEmnksikmμ Edl
CnbT. visPaKPaBénesdækic© nigsgÁm KWCa kargarsMrab;xøÜnÉg nigkargarmanR)ak;kMérkñúg
lkçN³kMNt;GtþsBaØaNéntMbn;CnbT. ksikr kMritplitPaBTabekItmanrYmKñaCamYy nwgkargar
BaNiC¢kmμFM²CaeRcIn ekIteLIgrYmKñaCamYyksikr enAkñúgshRKasnana. eKk¾rkeXIjenAkñúg
tUctac. PaBcMruHenH RCabcUlkñúgRbCaCnEdlCa lT§plénkareFIVcMNakRsuk)anCYymnusSmYy
ksikrtUctacpgEdr. ksikrBaNiC¢kmμtUctac cMnYnkñúgcMeNamRbCaCnRkIRkenACnbTeGay
pÁt;pÁg;TIpSarmðÚbGaharelIscMnYn nigrYmcMENk rYcputBIPaBRkIRk k¾b:uEnþ )annaMmnusSdéTeTot
kñúgkarBRgIkTIpSarsMrab;skmμPaBksikmμfIμEdlm eTArs;enAkñúgtMbn;RkIRkkñúgTIRkug nigbnþrs;enA
anKuNtMélx<s;. k¾b:uEnþ ksikrdéTeTot CaeRcIn kñúgPaBRkIRk.
KWRKan;EteFIVksikmμedIm,IciBa©wmCIvitb:ueNÑaH Ca visPaKPaBd¾eRcInenAkñúgksikmμ nigsgÁm
BiessedaysarEtTayC¢TanRTBüskmμmancMnYn enACnbTenH mankarBak;B½n§y:agxøaMgcMeBaH
TidæPaBTUeTA 11

eKalneya)aysaFarN³ enAkñúgkarkMNt;yk ksikmμmankarkt;sMKal;xøaMgenAkñúgkarGPivDÆ ksikmμ


ksikmμedIm,IkarGPivDÆ. kMENTMrg;eKalneya- man\Ti§BlBiessenAkñúgkarkat;bnßyPaBRkIRk.
)ayBiessmYyTMngCaGacTTYl)anTaMgeCaKC½y kMeNInksikmμman\Ti§BlBiessenAkñúgkarkat;
nigbraC½y. esrIPavUbnIykmμBaNiC¢kmμ Edl bnßyPaBRkIRk kñúgRKb;RkumRbeTsTaMgGs;. kar
begIántMéles,ógGaharb:HBal;dl; GñkTijsuT§ )a:n;sμanqøgkat;RbeTsbgðajfakMeNIn GDP
¬RkumRbCaCnRkIRkenACnbTmancMnYneRcInCageK Edl)anmkBIvis½yksikmμ y:agehacNas;man
bMputenAkñúgRbeTsdUcCa bUlIvI nigbg;køaeds¦ RbsiTi§PaBkñúgkarkat;bnßyPaBRkIRkBIrdgdUc
nigpþl;GtßRbeyaCn_ dl;Gñklk;suT§ ¬Rkum kMeNIn GDP Edl)anmkBIvis½yminEmn
RbCaCnRkIRkenACnbTeRcInCageKbMput dUcCa ksikmμEdr ¬rUb3¦. sMrab;RbeTscin kMeNInrYm
enAkñúgRbeTskm<úCa nigevotNam¦. eKalneya- EdlTTYl)anBIksikmμ RtUv)an)a:n;sμanfa man
)ayCaeRcIn RtUvmanlkçN³xusEbøkBIKñaeTAtam cMnYn 3/5 dg manRbsiTi§PaBkñúgkarkat;bnßy
lkçxNÐnigbribTrbs;RKYsar edayBicarNa PaBRkIRkeRcInCagkMeNIn Edl)anmkBIvis½ymin
CaBiesseTAelIbTdæaneynD½rbc©úb,nñ. eKal Emnksikmμ ehIysMrab;RbeTsGaemrikLaTIn
neya)ayEdlmanlkçN³xusEbøkBIeKRtUv)an mancMnYn 2/7 dgeRcInCag. kMeNInksikmμ
begIáteLIgminEmnRtwmEtedIm,IKaMRTCacaM)ac; d¾elOnenAkñúgRbeTs\NÐa bnÞab;BIkarEklMG
dl;RkummYyeGayelIsRkumdéTeTotb:ueNÑaHeT bec©kviC¢a ¬karEckcayRbePTEdlmanTinñpl
b:uEnþ vaEfmTaMgedIm,IbMerIdl;RkumRKYsarTaMgGs; x<s;¦ nigenAkñúgRbeTscin bnÞab;BIkarEklMG
eGaykan;EtmanRbsiT§iPaBéføEfmeTotpg eday sßab½n ¬RbB½n§TTYlxusRtUvrbs;RKYsar nigesrI
EktMrUveKalneya)ayTaMgenH eTAtamlkçxNÐ PavUbnIykmμTIpSar¦ man\T§iBleFVIeGaymankar
nigtMrUvkarrbs;BYkeK CaBiesscMeBaHRbCaCn Føak;cuHy:agelOnénPaBRkIRkenACnbT. fIμ²enH
EdlRkIRkCageKbMput. karykcitþTukdak;esIμ enARbeTshÁaNa RkumRKYsarenACnbT tMNag
KñaeTAelIGnuvis½yEdlmanPaBGnueRKaH nig eGaymYycMENkFMénkarFøak;cuHy:agxøaMgénPaB
Gnuvis½yEdlmanPaBGnueRKaHtictMbn; nigRKYsar RkIRk KWmYyEpñkbNþalmkBIkMeNInksikmμ.
KWCabBaðamYykñúgcMeNambBaðaeKalneya)ayEdl
tantwgbMputkMBugRbQmeTAnwgRbeTsRkIRknana ksikmμ GacCavis½yQanmuxsMrab;kMeNInCarYm
EdlmankMhitFnFanxøaMg. enAkñúgRbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ. ksikmμ
12 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

mankMNt;Rtal,Il,ajmYyCaynþkarmYYy sMrab; plitPaBksikmμ kMNt;tMélrbs;es,ógGahar


karkat;bnßyPaBRkIRk. k¾b:uEnþ etIvak¾GacCa EdlbnÞab;mk kMNt;nUvcMNayelIR)ak;ebovtSr_
vi s ½ y Qanmu x ényu T § s aRsþ k M e NI n mY y sM r ab; nigPaBRbkYtRbECgrbs;vis½y EdlGacgay
RbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμpgEdrb¤eT? TijdUr)an. plitPaBénes,ógGaharmUldæan
eRkABITMhMBiténvis½yenH TsSn³BIrEdl)an mansar³sMxan;cMeBaH kMeNIn.
GnuvtþeTAelIRbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ TIBIr KWfaGtßRbeyaCn_eRbobeFobenAkñúg
enAkñúgGaRhiVkGnutMbn;sahara: )anKaMRTnUv Gnuvis½yEdlGacgayTijdUr)an nwgenAEtsißt
TsSn³EdlvaGaceTArYc. enAkñúgskmμPaBcMbg² ¬ksikmμ nigEr:¦ nigkar
TImYy KWfaenAkñúgRbeTsCaeRcInkñúgcMeNam Ekécñp lit plksik mμsMrab;ry³eBleRcI n qñ aM
RbeTsTaMgenH es,ógGaharenAEtminmanPaB edaysarEtTayC¢TanFnFan nigbriyakas
RbesIrsMrab;karTijdUr edaysarEtcMNay vinieyaK EdlmankarlM)aksMrab;plitkr.
Rbtibtiþkarx<s; nigGRtaénes,ógGaharmUldæan RbeTsPaKeRcIn BwgEp¥kelIplb½RtcMruHmYyén
RtUv)aneKTijdUrEtbniþcbnþÜcb:ueNÑaH dUcCa TMnijnaMecjsMxan;²EdlminTan;Ekécñ nigEkécñ
RbePTb£s nigemIm nigFBaØCatikñúgRsuk. dUecñH ehIy ¬rYmTaMgeTscrN_¦ edIm,IbegIátnUvkarbþÚr
RbeTsCaeRcInkñúgcMeNamRbeTsTaMgenH RtUvkar rUbIyb½NÑGnþrCati. kMeNIn enAkñúgvis½yEdlmin
karpÁt;pÁg;edayxøÜnÉgy:ageRcIn. GacTijdUr)angay nigvis½yEdlGacTijdUr
rUb 3 ³ kMeNIn GDP Edl)anBIksikmμpþl;Gtß )angaykñúg Epñkksikmμ k¾rYmbBa©ÚlpgEdrnUv
RbeyaCn_dl;RbCaCnRkIRkCageKbMputcMnYnBak;kNþal kMeNInd¾rwgmaM enAkñúgvis½ydéTeTotrbs;esdækic©
énRbCaCn tamry³RbsiTi§PaBcMruHkan;EteRcIn.
GaRs½yehtuenHehIy sMrab;ry³eBlCaeRcIn
qñaMxagmuxeTot yuT§saRsþkMeNInsMrab;RbeTs
PaKeRcIn EdlBwgEp¥kelIksikmμRtUvEtFana
kñúgkareFIVeGayksikmμmandMeNIrkareTAmux.
RbPB³ Ligon and Sadoulet 2007 erOgeCaKC½yCaeRcInrbs;ksikmμ EdlCamUl
sMKal;³ Ep¥kelITinñn½yBIRbeTscMnYn 42kñúg kMLúgqñaM 1981- dæanRKwHsMrab;kMeNIn KWenAcMnuccab;epIþméndMeNIr
2003. GtßRbeyaCn_manlkçN³xusKñaKYreGaykt;sMKal;
sMrab;eRkamBak;kNþalcMNaymYyPaKdb; karGPivDÆ. kMeNInksikmμ KWCamUldæanRKwHénkar
TidæPaBTUeTA 13

eFIVbdivtþ]sSahkmμ EdlrIkraldalTUTaMg )ayCaeRcIn EdlkMNt;ykBn§elIvis½yksikmμ


BiPBelak BIRbeTsGg;eKøs enAkñúgBak;kNþal eRcInhYs nigvinieyaKminRKb;lkçN³elIvis½y
stvtSr_TI 18 eTARbeTsCb:un enAcugstvtSr_TI ksikmμ RtUvEtsIþbenÞas edIm,IqøúHbBa©aMgeGay
19. fIμ²enH kMeNInksikmμd¾elOnenAkñúgRbeTs eXIjesdækic©neya)aymYy EdlykcitþTukdak;
cin \NÐa nigevotNam KWCamUldæanRKwHsMrab; x<s;elIsuxmalPaBTIRkug. ebIeRboeFobCamYy
kMeNInén]sSahkmμ. cMeBaHPaBRkIRk\Ti§Bl RbeTskMBugeFIVkarpøas;bþÚrEdlTTYleCaKC½y
Biessrbs;ksikmμEdlCamUldæansMrab;kMeNIn enAeBlEdlRbeTsTaMgenH enAEtmankarcUlrYm
dMbUg RtUvEtbegIáteLIgeGay)anl¥. cMENkeRcInBIvis½yksikkmμeTAkñúg GDP enaH
bNþaRbeTsEdlBwgEp¥kelIksikmμ)ancMNay
k¾bEu: nþ ksikmμRtUv)aneRbIR)as;xH¢ x¢aysMrab;karGPivDÆ. Tabkñúgvis½yksikmμEdlvaCaEpñkmYyén GDP
RsbKñaCamYynwgeCaKC½yTaMgenH mankarbraC½y BIksikmμrbs;RbeTsBYkeK ¬4 PaKry enAkñúg
d¾eRcInkñúgkarkMNt;ykvis½yksikmμedIm,Ikar bNþaRbeTsEdlBwgEp¥kelIksikmμ enAkñúgqñaM
GPivDÆpgEdr. RbeTsCaeRcInEdlBwgEp¥kelI 2004 eRbobeFobCamYynwg 10 PaKry enAkñúg
ksikmμenAEtbgðajGMBIkMeNInksikmμTn;exSay qñaM 1980 enAkñúgbNþaRbeTskMBugeFIVkarEkERb
sMrab;mnusSmñak; nigkarpøas;bþÚrrcnasm<½n§bniþc rUb 4¦. sm<aFénvibtiþes,ógGaharcrnþ
bnþÚc ¬karfycuH énkarEbgEckksikmμkñúg GDP k¾)anbEgVkareRbIR)as;fvikasaFarN³nigGaTiPaB
nigkarEbgEckekIneLIgén]sSahkmμnigesvakmμ rbs;m©as;CMnYy cMeBaHkarpÁt;pÁg;es,ógedaypÞal;
enAeBlEdl GDP kñúgmnusSmñak;ekIneLIg¦. CaCagkareFIVvinieyaKelIkMeNIn nigsMerc)an
dUcKñaEdr vaeqøIytbcMeBaHRKb;RbeTsTaMgbI sniþsuxes,óg tamry³karbegáInR)ak;cMNUl.
RbePTxagelI. kMeNInRbCaCn d¾elOnTMhM TINaEdlmanRsIþPaKeRcInCaksikrtUctacenaH
épÞdIERscMkarfycuH CIkñúgdIfycuH nig)at;bg; karbraC½ykñúgkarbeBa©jnUv skþanuBleBlelj
»kassMrab;karbegIánR)ak;cMNUl nigkareFIVcMNak rbs;RbeTskñúgvis½yksikmμ KWCaktþarYmcMENk
RsukbegIátCabBaða edaysarEt\Ti§Blénksikmμ mYykñúgkMeNInTab nigGsniþsuxes,óg.
sMrab;karGPivDÆenAminTan;RbesIr. eKalneya-
14 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

rUb 4 ³ cMNaysaFarN³elIvis½yksikmμmankMritTabbMputenAkñúgbNþaRbeTsEdlBwgEp¥kelIksikmμenAeBl
EdlkarrYmcMENkkñúgksikmμrbs;RbeTsTaMgenHenAkñúg GDP mankMritx<s;bMput.

kareRbIR)as;minRtwmRtUvénksikmμedIm,IkarGPivDÆ cMnYn 3dg énvinieyaKTunsaFarN³ enAkñúgvis½y


minRtUv)aneKdak;kMhitcMeBaHbNþaRbeTsEdlBwg ksikmμ enARbeTs\NÐa¦ RtUv)ankat;bnßyTMnij
Ep¥kelIvis½yksikmμenaHeT. enAkñúgbNþaRbeTs saFarN³sMrab;kMeNIn nigesvakmμsgÁmenA
kMBugeFIVkarEkERb EdlmankMeNInd¾elOnenAkñúg kñúgtMbn;CnbT. begáInR)ak;cMNUlenAkñúgvis½y
vis½yminEmnksikmμ karEbgEckBlkmμeLIgvij ksikmμ nigesdækic©CnbTminEmnksikmμ RtUvEtCa
sMrab;vis½yminEmnksikmμenAEtminRbesIreday EpñkmYyéndMeNaHRsayenH.
TukeGayRbCaCnRkIRkcMnYnd¾eRcInrs;enAkñúgtMbn;
CnbTKμankargareFVI nigBRgIkKMlaténR)ak; »kasfIμ²kMBugekItman. BiPBelakénksikmμ)an
cMNUlrvagTIRkug nigCnbTFMEfmeTot. RbCa pøas;bþÜrKYreGaykt;sMKal; cab;taMgBIr)aykarN_
ksikr RtUvkar]btßmÖFn nigkarkarBar. k¾b:uEnþ GPivDÆn_BiPBelakqñaM 1982 sIþGMBIksikmμecj
smtßPaBsareBIBn§Tn;exSaykñúgkarRTRTg;kar mk. TIpSarfIμ²EdlmanskmμPaBkarEklMG
pøas;bþÚrenH edIm,Ikat;bnßyKMlatR)ak;cMNUl sßab½n nigbec©kviC¢aEdlmanlkçN³TUlMTUlay
nigtMrUvkarenATIRkugEdlenAEtbnþ sMrab;tMél nigtYnaTIfIμsMrab;rdæ vis½yÉkCn nigsgÁm
es,ógGaharcuHTab begIátCabBaðaeKalneya sIuvilTaMgGs;enHbgðajGMBIbribTfIμsMrab;vis½y
)aymYy. »kastMélén]btßmÖFn ¬Edlman ksikmμ. ksikmμfIμnaeBlbc©úb,nñ RtUv)andwknaM
TidæPaBTUeTA 15

edayshRKinÉkCnenAkñúgExScgVak;tMél¬value nigyutiþFm’ KWCaynþkard¾sMxan;sMrab;karkat;


chains¦ EdlP¢ab;TMnak;TMngrvagplikr nig bnßyPaBRkIRkenACnbT. vis½yÉkCnCMruj
GtifiCn ehIyrYmbBa©ÚlTaMgksikr BaNiC¢kmμtUc eGayGgÁkarTTYl)annUvExSsgVak;tMél ¬value
tacCaeRcIn EdlKaMRTedayGgÁkarrbs;RbeTs chains¦ EdlnaMTIpSarmkeGayksikrtUctac

BYkeK. nigksidæanEdllkçN³CaBaNiC¢kmμ. rdæ ¬tam


ksikmμéndMNaMsMxan;² nigTMnijnaMecjFmμta
k¾rkeXIjTIpSarfIμpgEdr enAeBlEdlvakan;Et RbGb; 1 etIGnaKtsMrab;karpÁt;pÁg;es,ógCalkçN³saklKWGIV?
manlkçN³xusEbøkBIeK kñúgkareqIøytbeTAnwg ksikmμ TTYl)aneCaKC½yy:ageRcInkñúg qñaM 2000 dl;qñaM 2030. bEnßmBIelIenH
kareqøIytbeTAnwgtMrUvkares,óg Edl KWCatMrUvkarekIneLIgsMrab;snñiFipÁt;pÁg;
tMrUvkareRbIR)as;EdlkMBugmankarpøas;bþÚr nigkar manRbsiTi§PaBrbs;BiPBelak. k¾b:uEnþ EpñkksikmμsMrab;CIv\n§n³ Edl)aneFIV
eRbIR)as;fIμ² ¬]TahrN_ CIv\n§n³¦ nigGtß- RbCaCneRcInCag 800 lannak; enAEtxVH eGaytMéles,ogBiPBelakeLIgrYceTA
RbeyaCn_BIkareFIVsmahrNkmμTIpSarkñúgtMbn;. es,óg ehIyksikmμ)anbnSl;TuknUvbBaða ehIyenaH.
k¾b:uEnþ vis½yksikmμ CYbRbTHPaBminc,as;las; Epñkbrisßand¾FM. ehIyGnaKtkan;Etman karRKb;RKgkareqIøytbCarYmrbs;
PaBminc,as;las;. vis½yksikmμ eTAnwgtMrUvkarekIneLIg
CaeRcIn EdlmankarlM)akkñúgkarBüakrN_ nig KMrUCaeRcIn BüakrN_fatMéles,óg nwgTamTarnUveKalneya)ayEdll¥ nig
RbugRby½tñ kñúgkarRKb;RKgkarpÁt;pÁg;es,ógelI enAkñúgTIpSarsakl GacRtLb;eTArk karvinieyaK EdlmannirnþrPaB minEmn
saklelak ¬RbGb; 1¦. ninñakarfycuHry³eBlEvgvij begIáteLIg BaNiC©kmμdUcFmμtaenaHeT. vinieyaKTun
TsSn³vi s ½ y rbs; v i s ½ y ksi k mμ s M r ab; k ar nUvPaBminc,as;las;kan;EtFMGMBIsniþsux EdlekIneLIgy:agelOnmanPaBcaM)ac
es,ógelIsaklelak. bMErbMrYl ;bnÞan;CaBiessenAkñúgGaRhiVkGnutMbn;
GPivDÆkñúgeBlenH bgðajeLIgvijGMBItYnaTIrbs; briyakas karxUcxatdl;brisßan kar sahara: EdlkarnaMcUles,ógRtUv)aneK
plitkr vis½yÉkCn nigrdæ. plitkmμ CaTUeTA RbkYtRbECgeRcIneLIg edIm,ITamTaryk BüakrN_fa mancMnYneRcICagBIrdgRtwmqñaM
ekIteLIgBIksikrtUctac EdleRcInEtsißtenA dI nigTwktMélfamBlkan;Etx<s; nigkar 2030 eRkamrUbPaBBaNiC©kmμFmμta
BI e Rkaypli t krEdlmanRbsi T i § p lx< s ; b M p u t RBYy)armÖGMBIGRtaTTYlykbec©kviC¢afIμ mYy plb:HBal;énbMErbMrYlbriyakas
naeBlGnaKt TaMgGs;enHbgðajGMBI RtUv)aneKrMBwgfa nwgmanTMhMFMRBmCamYy
CaBiess enAeBlEdlKaMRTedayGgÁkarrbs; bBaðaRbQmFM² nighaniP½yCaeRcIn Edl nwgsmtßPaBtictYckñúgkarTb;sáat; nig
RbeTsBYkeK. k¾b:uEnþ enAeBlEdlGgÁkarTaMgenH eFIVeGaylkçxNÐTaMgenHmankarlM)ak. karrIkcMerIn bnþeTAmuxyWt² kñúgkarbegIán
minGaccab;ykCBa¢Igesdækic©enAkñúgplitkmμnig edIm,IeqøIytbeTAnwgtMrUvkar)a:n;sμanplit brimaNes,ógsMrab;mnusSmñak;.
kñúgTIpSar)ankareFIVksikmμCalkçN³BaNiC¢kmμ kmμFBaØCati nwgRtUvbegIánCit 50PaKry
nigbegIánplitkmμsac;Rtwm 85PaKry BI RbPB³ Rosegrant and others 2007 .
edayeRbIRbBlvb,kmμ GacCaKMrUénplitkmμ
d¾RbesIrmYy nigTIpSarBlkmμEdlmanRbsiTi§pl
16 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

ry³smtßPaBEdl)anEklMG nigTMrg;fIμénGPi- rbs;RKYsar KWCaktþakMNt;d¾sMxan;énlT§PaB


)alkic©¦ EktMrUvPaBbraC½yrbs;TIpSareFIV edIm,IcUlrYmenAkñúgTIpSarksikmμ Fanadl;CIvPaB
niy½tkmμ sMrab;karRbkYtRbECg nigcUlrYmCa rs;enAkñúgkareFIVksikmμsMrab;EtciBa©wmCIvit RbkYt
yuT§saRsþkúñgPaBCaédKUrvagÉkCnnigsaFarN³ RbECgCalkçN³shRKinenAkñúgesdækic©CnbTmin
edIm,ICMrujPaBRbkYtRbECgenAkñúgvis½yksiBa- Emnksikmμ nigEsVgrkkargarenAkñúgGaCIB
NiC¢kmμ nigKaMRTdl;kardak;bBa©ÚlksikrtUctac CMnaj. RTBüskmμbIsMxan;² KW dI Twk nigFnFan
nigkmμkrenACnbT[)ankan;EteRcIneLIg. enA mnusS. k¾b:uEnþ RTBüskmμrbs;RbCaCnRkIRkenA
kñúgTsSn³vis½ycMeBaHmuxenH ksikmμcab;epIþm CnbTCaerOy² RtUv)anTTYlrgsm<aFeday
mantYnaTId¾sMxan;mYyenAkñúgrebobvar³GPivDÆn_. kMeNInRbCaCn karxUcxatdl;brisßankardkhUt
RTBüskmμtampøÚvc,ab;BIRbCaCnmkeFIVCasm,tiþ
etI y nþ k arEdlmanRbsi T i § P aBkñ ú g kareRbI v i s ½ y rdæ edayplRbeyaCn_sMxan; nigPaBlMeGogrbs;
ksikmμsMrab;karGPivDÆmanGIVxøH? sgÁmenAkñúgeKalneya)ay nigkñúgkarEbgEck
vis½yksikmμ GacCaRbPBd¾sMxan;mYyrbs;kMeNIn TMnijsaFarN³.
sMrab;bNþaRbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ Kμ a nTI N aEdlxV H xatRTBüskmμ e RcI n Cag
nigGackat;bnßyPaBRkIRk ehIynigEklMGbrisßan enAkñúgGaRhiVkGnutMbn;sahara:enaHeT EdlTMhMdI
enAkñúgRkumRbeTsTaMgbIRbePT eTaHbICakñúgviFI ERscMkarenAkñúgtMbn;Edlmandg;sIuetRbCaCn
epSg²Kñak¾eday. bBaðaenH TamTarnUvkarEklMG eRcIn manTMhMtUc nigfycuHdIxUcKuNPaBxøaMg
karkMNt;RTBüskmμrbs;RbCaCnRkIRkenACnbT xVHxatkareFIVvinieyaK elIRbB½n§FarasaRsþ ehIy
eFIVeGaykareFVIksikmμrbs;ksikrtUctackan;Et karGb;rM nigsuxPaBminl¥ )andak;sm<aFelIplit
manlkçN³RbkYtRbECg nigmannirnþPaBCagmun PaB nig»kasTTYl)anCMerIsEdlRbesIr. sm<aF
karbegIánRbPBR)ak;cMNUlEdlmanTMnak;TMng RbCaCnRBmCamYynwgTMhMdIERscMkarEdlkMBug
eTAnwgTIpSarBlkmμ nigesdækic©CnbTminEmn fycuH nigPaBkSt;énTwk k¾CabBaðaRbQmd¾cMbg
ksikmμ nigsMrbsMrYlkarcakecjBIvis½yksikmμ enAkñúgtMbn;CaeRcInenAGasIuEdr. karbegIánRTBü
RbkbedayeCaKC½y. skmμTamTarnUvkarvinieyaKsaFarN³sMxan;²
elIRbB½n§FarasaRsþ suxPaB nigGb;rM. enAkñúg
begIán»kassMrab;TTYl)anRTBüskmμ RTBüskmμ krNIdéTeTot vaKWCabBaðaénkarGPivDÆsßab½n
TidæPaBTUeTA 17

dUcCa karelIkkMBs;sniþsux siTi§kan;kab;RTBü enAeBlEdlksikrTTYlrgplb:HBal; b¤man


skmμ nigKuNPaBénrdæ)aldIFøI. karbegIánRTBü bBaða.
skmμ k¾GacTamTarpgEdrnUvviFankarc,as;las; kMENTMrg;dIFIø GacCMrujkarcUlrYmrbs;ksikr
edIm,IeFIVeGayman»kasesIμKñasMrab;RkumEdlmin tUctaceTAkñúgTIpSar kat;bnßyvismPaBkñúgkar
)anTTYlGtßRbeyaCn_ nigRkumEdleKminrab; EbgEckdIFøI begIánRbsiTi§pl nigGacerobcMtam
bBa©Úl dUcCa RsIþ nigCnCatiPaKtic. viFICaeRcInEdlTTYlsÁal;siTi§rbs;RsIþ. karEbg
EckeLIgvijnUvGclnRTBüFM²Edl)aneRbIR)as;
dI - TIpSardI CaBiess pSarCYl GacbegIán minRtwmRtUveTAeGayksikrtUctacedIm,IeFVICa
plitPaB)an nigCYyRKYsarnana begIánR)ak; TIlMenAdæanGaceFIVeTA)an RbsinebImankarCYy
cMNUlrbs;xøÜn nigGacQanecjBIkareFVIksikmμ. eRCamERCgtamry³kMENTMrg; edayFananUvPaB
edaysarGayurbs;ksikr edaysaresdækic© RbkYtRbECgrbs;GñkTTYlpl b:uEnþvaKWCaGIVEdl
CnbTekIneRcInRbePT nigedaysarkareFIV mankarlM)akkñúgkarsMerceGay)an. eKaledA
cMNakRsukekIneLIg TIpSardIEdlmandMeNIrkarl¥ ]btßmÖFn edIm,IsMrbsMrYlkMENTMrg;dIFIøEp¥kelI
tMrUvkarcaM)ac; edIm,IepÞrdIeTAeGayGñkeRbIR)as; TIpSarRtUv)aneRbIR)as;enAkñúgRbeTseRbsIul nig
EdlGacplit)aneRcInCageKbMput nigedIm,Ibgá GaRhiVkxagt,Úg ehIyemeronCaeRcInRtUvEtyk
eGaykarcUlrYmenAkñúgvis½yminEmnksikmμenA ecjmkBIbTBiesaFn_fIμ² TaMgenH sMrab;karGnuvtþ
CnbT nigkarcakecjBIkareFVIksikmμ. k¾b:uEnþ enA kan;EtRbkbedayskþanuBlTUlMTUlay.
kñúgRbeTsCaeRcIn siTi§kan;kabRTBüskmμEdl
KμansuvtßiPaB karGnuvtþkic©snüaminRtwmRtUv Twk - karTTYl)anTwk nigRbB½n§FarasaRsþ KWCa
nigkardak;kMhitxøaMgedayc,ab; sMrab;kMNt;RBMEdn ktþaCMrujd¾cMbgmYyrbs;plitPaBdI nigesßrPaB
énkarGnuvtþ TIpSardI begIáteLIgnUvbBaðaKμan énTinñpl. plitPaBdIEdlmanRbB½n§FarasaRsþ
RbsiTi§PaBCaeRcIn TaMgenAkñúgkarEbgEckdInig mancMnYnBIrdgeRcInCagRbsiTi§PaBdIEdlpÁt;pÁg;
kMlaMgBlkmμ nigkarBRgwkPaBminesIμKña Edl edayTwkePøóg. enAGaRhiVkGnutMbn;sahara:man
kMBugekItmaneLIgenAkñúgkarTTYl)annUvdIFIø. Et 4PaKryénépÞdIb:ueNÑaHenAkñúgplitkmμman
bNþajkarBarsuvtißPaB nig»kasTTYl)an RbB½n§FarasaRsþ ebIeRbobeFobeTAnwgGasIuxag
\NTan RtUvkarcaM)ac;edIm,Ikat;bnßykarlk;dI t,Úgman 39 PaKry nig 29 PaKryenAGasIu
18 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

bUBa’. CamYynwgbMErbMrYlbriyakas EdlnaMeGay kñúgcMeNamRKYsarenACnbT enaHkarGb;rMenH


manPaBminR)adkRbCaekIneLIg enAkñúgvis½y GacRtUv)anelIkkMBs;)antamry³karepÞrsac;
ksikmμEdlBwgEp¥kelITwkePøóg nigkarkat;bnßy R)ak; ¬dUcenAkñúgRbeTsbg;køaeds eRbsIul nig
karrlayTwkkkr karvinieyaKelIkarsþúkTwkTuk muicsIukU¦ edaydak;lkçxNÐelIvtþmankñúgkar
KWmansar³sMxan;Nas;. sUm,IEtCamYynwgPaB cUleron. k¾b:uEnþ karbegáInKuNPaBGb;rMenACnbT
kSt;énTwkEdlkMBugekIneLIg nigtMélekIneLIg EdlTamTarnUvkarEklMGeRcInbMput CamYynwg
énKMeragFarasaRsþRTg;RTayFMk¾eday k¾enAman karGb;rMEdl)anbegIáteLIgy:agTUlMTUlayedIm,I
»kasCaeRcIn sMrab;elIkkMBs;plitPaBtamry³ bBa©ÚlkarbNþúHbNþalviC¢aCIv³ EdlGacpþl;nUv
karsþareLIgvijnUvKMeragEdlmanRsab; nigtam CMnajbec©keTs nigCMnajBaNiC¢kmμEdlman
ry³karBRgIkKMeragRTg;RTaytUc nigkarRbmUl sarsMxan;enAkñúgvis½yksikmμfIμ nigesdækic©CnbT
Twk. minEmnksikmμ KWmansar³ sMxan;Nas;Edr.

Gb;rM - enAeBlEdldI nigTwk KWCaRTBüskmμd¾ suxPaB - CMgWEdlrIkraldal nigkarsøab;bNþal


sMxan;enAtMbn;CnbT karGb;rM KWCaRTBüskmμ mkBICMgWhIuv¼eGds_ nigCMgWRKuncaj;Gackat;bnßy
EdlmantMélbMputsMrab;RbCaCnenACnbTedIm,I )any:ageRcInnUvplitPaBksikmμ nigb:HBal;dl;
cab;yk»kasnanaenAkñúgvis½yksikmμfIμTTYl CIvPaBrs;enA. PaKeRcInénRbCaCnEdlTTYlrg
)annUvkargarEdlmanCMnajGaCIvkmμl¥²enAkñúg eRKaHedaysarCMgW hIuv eFIVkarenAkñúgEpñkksikmμ
esdækic©CnbTminEmnksikmμ nigkarcakecj nigmanTMhMFMeFgsMrab;eKalneya)ayksikmμ
edayeCaKC½y. k¾b:uEnþ kMritGb;rMenAtMbn;CnbT edI m ,I e GaymankareqI ø y tbkan; E teRcI n eLI g
TMngCamankMritTabKYreGaysegVKenATUTaMgBiPB cMeBaHCMgWhIuv kñúgkarKaMRTdl;karpøas;bþÚrcMeBaH
elak ³ CamFümeron)an 4 qñaM sMrab;yuvCnenA plb:HBal;elIkMlaMgBlkmμ nigkarepÞrcMeNH
CnbT nigticCag 3 qñaM sMrab;yuvnarIenACnbT dwgeTAeGaykumarkMRBa. enACnbTkñúgRbeTs
enAtMbn;GaRhiVkGnutMbn;sahara: nigmCÄwmbUBa’ nig hSaMebo karfycuHéncMnYnRbCaCnmanlkçN³
GaRhiVkxageCIg. karEklMGkarGb;rMmUldæanenA F¶n;F¶rCaBiess sMrab;yuvv½yekμg²enAtMbn;CnbT
CnbTmansPaByWtCagenAkñúgtMbn;TIRkug. enA ³ 19 PaKry énRbCaCnEdlmanGayucenøaHBI
TINaEdltMrUvkarsMrab;karGb;rMkMBugmanbBaða 15 eTA 24 qñaM enAkñúgqñaM 1990 EdlCaRkum
TidæPaBTUeTA 19

mnusSEdlmanRbeyaCn_bMputRtUv)an)a:n;sμanfa -EklMGkarelIkTwkcitþxagtMél nigbegIán


)ansøab;)at;bg;CIvitenARtwmqñaM 2000. k¾b:uEnþ brimaNnigKuNPaBrbs;vinieyaKTunsaFarN³
ksikmμk¾bgánUvkarKMramkMEhgpgEdr dl;suxPaB ¬CMBUk 4¦
rbs;RbCaCnRkIRkenAtamCnbT. RbB½n§Fara -eFIVeGayTIpSarplitpl mandMeNIrkan;Et
saRsþ GacbegIánnUvGRtaénCMgWRKuncaj; nigCati RbesIr ¬CMBYk 5 nig 6¦
Bulrbs;fñaMsMlab;stVl¥it RtUv)aneK)a:n;sμanfa -EklMG»kasTTYl)annUvesvakmμhriBaØvtßú
)ansMlab;mnusSGs; 355 000 nak; Caerog nigkat;bnßynUvhaniP½y ¬CMBUk 6¦
ral;qñaM. CMgW Zoonotic dUcCa CMgWRKunpþasay -elIkkMBs;karRbtibtiþrbs;GgÁkarGñkplit
EdlekItecjBIkar enACitKñarvagmnusSnigstV ¬CMBYk 6¦
bgánUvkarKMramkMEhgeRcIneLIgdl;suxPaBrbs;m -CMrujkarEklMGtamry³viTüasaRsþ nig bec©k
nusS. karsMrbsMrYld¾RbesIr énrebobvar³ksikmμ viTüa ¬CMBYk 7¦
nigsuxPaB Gacpþl;nUvlT§plFM²sMrab;plitPaB -eFIVeGayksikmμkan;EtmannirnþPaB nigeFIV
nigsuxmalPaB. eGayeTACaGñkpÁt;pÁg;esvakmμbrisßanmYy
¬CMBUk 8¦
eFIVeGaykareFIVksikmμrbs;ksikrtUctackan;Etman
sar³RbeyaCn_ nigmannirnþPaB EklMGkarelIkTwkcitþxagtMél nigbegIánbrimaN
karEklMGplitPaB lT§PaBR)ak;cMeNj nig nigKuNPaBrbs;vinieyaKTunsaFarN³. kMENTMrg;
nirnþPaBsMrab;kareFIVksikmμrbs;ksikrtUctac KW fIμ²enH )anEklMGkarelIkTwkcitþxagtMélsMrab;
CaviFId¾sMxan; mYykñúgkarcakecjBIPaBRkIRk plitkrksikmμenAkñúgbNþaRbeTskMBugGPivDÆn_
tamry³kareRbIR)as;ksikmμedIm,IkarGPivDÆ. kat;bnßy k¾b:uEnþ minEmnlb;bM)at;PaBlMeGogén
etIviFIenH nwgRtUvkarGIV? ynþkareKalneya)ay eKalneya)ayBIGtItkaleTAelIksikmμenaHeT.
mYycMnYnFM EdlkñúgenHmanynþkarCaeRcIn Gnuvtþ enAcenøaHBIqñaM 1980-84 nig 2000-2004
epSg²Kña sMrab;ksikrBaNiC¢kmμtUctac nigsMrab; karkMNt;Bn§suT§elIksikmμ)anfycuH CamFümBI
ksikrEdleFIVksikmμsMrab;EtciBaw©mCIvitGacRtUv 28 PaKry mkdl; 10 PaKry enA kñúgbNþa
)aneRbIR)as;edImI,sMercnUveKalbMNgdUcxag RbeTsEdlBwgEp¥kelIvis½yksikmμ fycuHBI 15
eRkam ³ PaKry mkenA 4 PaKry enAkñúgbNþaRbeTs
20 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

EdlkMBugeFIVkarEkERb nigfycuHmkenA 9 PaKry xatbg; ehIykmμviFInanaEdlEktMrUveTAtamkal³


kñúgbNþaRbeTsEdlmankarGPivDÆrYcehIy. k¾ eTs³ sMrab;RbeTsCak;lak;enaH nwgRtUvkarcaM)ac;
b:uEnþ kMritd¾TabénkarkMNt;Bn§suT§ min)anbgðaj edIm,IsMrYldl;karpøas;bþÚrPaBBitR)akdrbs;TIpSar
GMBIkarrYmbBa©ÚlKñaénkarkarBarTMnijnaMcUl nig fIμ.
karkMNt;Bn§elITMnij naMecjenaHeT ¬CaBiess pÞúyeTAvij mankarrIkcMerInBak;B½n§bniþcbnþÜc
enAkñúgbNþaRbeTsEdlBwgEp¥kelIksikmμ nig enAkñúgkarfycuHCarYménkarKaMRTdl;plitkrenA
bNþaRbeTsEdlkMBugeFIVkarEkERb¦ EdlGacman kñúgRbeTs EdlCasmaCikrbs;GgÁkarkic©sh
kMritx<s;TaMgBIr ¬rUb 5¦. dUecñH cMNucEdl RbtibtiþkarnigGPivDÆn_esdñkic© ¬OECD¦. kar
KYrBicarNa enAEtmansMrab;begIánRbsiTi§pl KaMRTdl;plitkr )anfycuHBI 37 PaKry
EfmeTot tamry³kareFIVkMENTMrg;enAkñúgeKal éntMélsrubrbs;ksikmμenAkñúgqñaM 1986-88
neya)ayBaNiC¢kmμpÞal;rbs;RbeTskMBugGPivDÆ mkenA 30 PaKrykñúgqñaM 2003-05. mankar
n_TaMgGs;. esrIPavUbnIykmμénkarnaMcUles,óg pøas;bþÚrecjBIkarKaMRT EdlmanTMnak;TMngeday
sMxan;² k¾GacKaMRTdl;RbCaCnRkIRkpgEdr pÞal;eTAnwgtMélrbs;plitpl cMeBaHTMrg;déT
BIeRBaH RbCaCnRkIRkeRcInbMputrYmTaMgksikr eTot Edlmankarpøas;bþÚrtictYc dUcCakarepÞrsac;
tUctacpg KWCaGñkTijes,ógsuT§saF. k¾b:uEnþ R)ak;Edl :)anbBa©b;TMnak;TMng : BIplitkmμCa
RbCaCnRkIRkCaeRcInEdlCaGñklk;suT§saF ¬CYn Biess enAshPaBGWrub ¬EU¦. k¾b:uEnþ kar
kalRbCaBlrdæRkIRkRkumFMCageKbMput¦ nwg epÞrEbbenH Canic©kalminmanlkçNGBüaRkit
rUb 5 RbeTskMBugGPivDÆ kMBugkMNt;Bn§ticelITMnijksikmμnaMecj

RbPB³ Anderson, forthcoming.


sMKal; ³ GRtaminBiténCMnYy KWCakarvas;EvgmYyéntMélTinñplkñúgRsukTak;TgeTAnwgtMélkMrit EdlBicarNaeTA
elIR)ak; ]btßmÖelIFatucUlkñúgRsuk
TidæPaBTUeTA 21

cMeBaHplitkmμeT BIeRBaHvakat;bnßyPaB min eRcIn. kñúgcMeNamRbeTsEdleKrMBwgfa nwg)an


eBjcitþcMeBaHhaniP½y ¬plb:HBal;dl;RTBüFn¦ cMeNjeRcInCageK man RbeTseRbsIul éfLg;d_
kat;bnßyPaBERbRbYlelIR)ak;cMNUl)anBIksikmμ nigevotNam.
¬plb:HBal;elIkarFana¦ nigGnuBaØateGay snñisITdUhaénkarcrcaEpñkBaNiC¢kmμRtUvEt
FnaKarpþl;R)ak;kmI©dl;ksikr ebImindUcecñHeT tak;EtgbBa©b;CabnÞan; CaBiessedIm,Ilb;bM)at;
vaeTAminrYceT. karERbRbYl dUcCa ]btßmÖFnsMrab;kb,asrbs;
plb:HBal;)a:n;sμanelIsuxmalPaBrbs;esrIPa- Gaemrik Edlmanplb:HBal;dl;RbeTsRkIRkCag
vUbnIykmμBaNiC¢kmμeBjeljmanTMhMFM. tam eKbMput. eKalneya)ay nigkmμviFIbMeBjbEnßm
ry³kardkecjnUvkMritkarBarbc©úb,nñrbs;BYkeK nana ¬rYmTaMgCMnYysMrab;BaNiC¢kmμ¦ RtUvkarcaM
RbeTs]sSahkmμCaeRcIn nwgnaMmknUvGtßRb- )ac;edIm,ITUTat;sgdl;Gñkxatbg; ¬epÞrkmμviFI¦
eyaCn_énsuxmalPaBRbcaMqñaM sMrab;bNþaRbeTs nigedIm,IsMrbsMrYldl;karEkERbd¾qab;rh½s nig
kMBugGPivDÆn_ EdlRtUv)aneK)a:n;sμanfamancMnYn manlkçN³esIμPaB edayksikrtUctac tMrUveTA
5 dg énlMhUrCMnYysMrab;ksikmμRbcaMqñaM naeBl nwgGtßRbeyaCn_eRbobeFobenAcMeBaHmux ¬karvi-
bc©úb,nñ. k¾b:uEnþ plb:HBal;enH manlkçN³ nieyaKelITMnijsaFarN³ nigkMENTMrg;sßab½n¦.
cMruHRKb;plitpl nigRbeTs. CamYynwgesrIPa- esdækic©neya)ay nwgkMNt;el,Ón nigvisal
vUbnIykmμBaNiC¢kmμeBjelj tMélTMnijksikmμ PaBénkareFIVkMENTMrg;bEnßmelIBaNiC¢kmμ tMél
GnþrCati RtUv)aneK)a:n;sμanfa ekIneLIgCamFüm nigcMNaysaFarN³. smaCikPaBenAkñúgGgÁkar
Rtwm 5/5 PaKry cMENkÉTMnijkb,asRtUv BaNiC¢kmμBiPBelak ¬WTO¦ GacCYyeFIVkMEN
)aneKrMBwgfanwgekIneLIgRtwm 21PaKry nig TMrg;)an ehIybNþajB½t’mankñúgRsukGacpSBV-
eRbgRKab;FBaØCatiRtwm 15 PaKry. bBaðaenH pSayGMBIéføcMNayrbs;Gñkbg;Bn§ nigGRta
eFIVeGaymankarRBYy)armÖCaBiesssMrab;RbeTs vismPaBénR)ak;cMeNj. enAkñúgkrNImYycMnYn
EdlnaMcUles,ógGahar EdlmanbBaðaxøaMgelI KMeragTUTat;sMNgnigsMrbsMrYlEdl)ancrca
GRtabþÚrR)ak; dUcCaRbeTsbUran;DI r:Uv:an;da nig sMrab;Gñkxatbg;GacmanRbsiT§iPaB dUcCaenA
nIhÁ½r. RbeTsRkIRkCaeRcInEdlnaMecjkb,as kñ ú g kareFI V k M E NTM r g; e Kalneya)ayRsU v rbs;
b¤eRbg RKab;FBaØCati dUcCaRbeTs qat suydg; RbeTsCb:un kMENTMrg;sárrbs; EU nigkMENTMrg;
eb‘ÍKINa hVasU m:alI nigebnIn Gac)ancMeNj sMrab;es,ógGaharmUldæan kñúgTsvtSr_qñaM 1990
22 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

rbs;RbeTsmiucsIukU. karP¢ab;TMnak;TMngkMEN eFVI[TIpSarplitkmμ nigFatucUlsMrabb;TIpSar


TM r g; k si k mμ k ú ñ g Rsu k eTAnw g kM E NTM r g; e sdæ k i c © manlkçNHRbesIreLIg. CamYynwgkarpøas;bþÚrrcna
TaMgmUlGacbegIánnUvCIvPaBrs;RbkbedayeCaK- sm<½n§d¾FMeFgenAkñúgTIpSarksikmμ nigkarQan
C½y dUcCaenAkñúgbNþaRbeTskMBugGPivDÆ CaeRcIn cUléntYGgÁfμId¾man\T§iBl bBaðaCaKnøwHmYysMrab;
enAkñúgTsvtSr_qñaM 1980 nigTsvtSr_qñaM 1990 karGPivDÆ KWkarelIkkMBs;karcUlrYmrbs;ksikr
k¾b:uEnþ kMENTMrg;TaMgenH TMngCaenAminTan;man tUctac nigkarFanafakMeNInxagksikmμBitCa
lkçN³eBjeljsMrab;ksikmμenAeLIyeT. kM man\T§iBlsMrab;kat;bnßyPaBRkIRk. CMerIsman
ENTMrg;elI]btßmÖFndéTeTot dUcCafamBl eRcInepSg²KñaenAkñúgvisalPaBénTIpSar .
GKiÁsnI \tKitéføsMrab;ksikrCnCati\NÐaenA
EtmanbBaðaraMgsÞH enAkñúgkartéførbs;GtifiCn TIpSarGaharmUldæan - karkat;bnßytMélGnþr
TaMgGs; enAtMélEdlmanRbsiTi§PaBx<s; nigtMél kal nighaniP½ysMrab;TIpSaGaharmUldæan
brisßan. ¬dUcCaRsUv emSamI >>>¦ GacCMruj[mankMeNIn
kareqIøytbeTAnwgkarelIkTwkcitþxagtMél elOn nigmanplRbeyaCn_sMrab;GñkRk. elIk
Edll¥RbesIr BwgEp¥kelIkarvinieyaKsaFarN³ BIkarvinieyaKenAkñúgvis½yehdæarcnasm<½n§ KMnit
elIehdæarcnasm<½n§TIpSar sßab½n nigesvakmμ pþÜcepþImfμI²EdlGacekItmanRtUvrYmbBa©ÚlTaMgkar
KaMRT. k¾b:uEnþ KuNPaBéncMNaysaFarN³eRcIn edaHdUrTMnij RbB½n§B½t’manTIpSaredayGaRs½yelI
EtmankMritTab nigcaM)ac;RtUvkareFIVkarEklMG. RbB½n§viTüúEdlB¤dl;CnbT nigsarxøI² vik½yb½Rt
enAkñúgRbeTsmYycMnYn]btßmÖFnEdlminEmnCa ecjBIXøaMg nigmeFüay)ayRKb;RKghaniP½y
yuT§saRsþ mancMnYneRcInesIμnwgBak;kNþalén Ep¥kelITIpSar .
fvikasaFarN³sMrab;vis½yksikmμ. edIm,IeKogKr bBaðalM)akedaHRsaymYyenAkñúgTIpSarGahar
karKaMRTEpñkneya)ay edIm,IeRbIR)as;cMNay KWrebobrbbénkarRKb;RKgtMéleLIgcuHEdlmin
saFarN³enAkñúgvis½yksikmμeGaykan;;EtRbesIr Gacdwgmun)ancMeBaHGaharmUldæan EdlCacMNuc
eLIg CMh‘andMbUg KWkarbgðajeGaydwgCa resIbxagneya)ayenAkñúgRbeTsEdlTTYlrab;
saFarN³kan;EteRcIneLIg nigtmøaPaBénkar rgmYyEpñkFM cMeBaHkarcMNayrbs;GñkeRbI
EbgEckfvika nigkarviPaKelIplb:HBal;. R)as;. RbsinebIGaharmUldæanenaH GaceFVICMnYj
)an EdlmankarFanara:b;rgtamry³kic©snüa
TidæPaBTUeTA 23

edaHdUrCMnYjsMrab;GnaKt enaHeBlxøHGacRKb; KMramkMEhgdl;CIvPaBGñkplitrab;lannak;. kar


RKghaniP½yéntMél)an dUcCaRbeTs b¤GñkCMnYj bBa©úHtMélBn§ nigesrIPavUbNIykmμd¾FMeFgén
enAtMbn;GaRhVikxagt,Úg eRbIR)as;karedaHdUrTMnij TIpSarnaMecj )aneFVI[RbesIrelIcMNUlenAkñúg
rbs;RbCaCnenAGaRhikxagt,Úg . karRKb;RKg TMrg;CaeRcIn. b:uEnþTIpSarPavUbNIykmμTaMgenH
haniP½yGaceFVI[RbesIr eLIgedaykarebIk TamTarnUvtYnaTIfμImYysMrab;rdæaPi)al CaBiess
cMhrBaNiC¢kmμtamRBMEdn nigCalkçN³ÉkCn enAkñúgEpñkc,ab;TMlab; nigRbsiTi§PaBénRbtibtiþ-
]TahrN_ karRKb;RKgRbkbedayeCaKC½y karenAkñúgTIpSar. enATINaEdlkarTamTarenH
énkarCYyse®gÁaHkarxVHxatGaharenARbeTs RtUv)aneKGnuvtþenaHplitkmμ nigKuNPaBKW
bg;køaedsedaysarTwkCMnn;enAqñaM1998 . b:uEnþ RbesIreLIg dUcCa kb,asenARbeTs Esmebo
GaharmUldæan esÞIrEtTaMgGs;enAkñúgRbeTsEdl EdlenATIenaHplitkmμeFVI)anbIdgkñúgmYyqñaM .
GaRs½yelIksikmμ GaceFVICMnYj)anEtmuxTMnij CacMNucsMxan;EdrenaH KWkarbegáInplitkmμén
mYyPaK²b:ueNÑaH ehIyRbeTsCaeRcInEdlTTYl karnaMecjtYya:geCaKC½yfμI²EdlRbeTshÁaNa
rgbBaðabMErbMrYlGakasFatuCaerOy² RKb;RKg TTYl)ancMeBaHkarnaMecjkUkav. karEklMG
ePaKplrbs;eKTaMgenaHsMrab;Tb;tMélenAeBl KuNPaB nigkareFVICMnYyRbkbedayyutiþFm’Gac
EdltMélminmanesßrPaB EdlkargarTaMgenH ebIk»kassMrab;elIkTwkcitþTIpSarkan;EteRcIn
TTYl)aneCaKC½ycMruHKña . haniP½yx<s;éntMél cMeBaHksikrtUctacmYycMnYn .
eLIgcuHEdlminGacdwgmun)anenAEtb:HBal;dl;
ksikr nigGñkeRbIR)as;enAkñúgRbeTsEdl TIpSarmantMélx<s; - karcUlrYmrbs;ksikrtUctac
GaRs½ynwgksikmμ ehIysuvtßPaBes,ógGahar GacRtUv)aneKelIkkMBs;sMrab;tMélTIpSarx<s;TaMg
enAelITIpSarBiPBelak nigTIpSarkñúgRsukrYmTaMg
RbkbedayRbsiTi§PaBnwgenAEtbnþedIrtYd¾sMxan;
rhUtdl;cMNUlekIneLIg b¤karRbtibtiþénTIpSarTIpSarTMenIb²enAkñúgRbeTsEdlekIneLIg\tQb;
RbesIreLIg . Qr. tMélTIpSarx<s;sMrab;tMrUvkarkñúgRsukman
kMeNInya:gelOncMeBaHTIpSarksikmμenAkñúgRbeT
TMnijnaMecjmanbrimaNeRcIn - CayUryamkehIy skMBugGPivDÆesÞIrEtTaMgGs;edayBRgIkrhUtdl;
KnøgéntMélTIpSarBiPBelak énkarnaMecjCaRb- 6 eTA 7 PaKry kñúgmYyqñaM² naMmuxedayplit
éBNIeTA ehIyenaH dUcCa kaehV nigkb,as)an kmμstVBahn³ nigksikmμEkécñ ¬rUbTI 6¦.
24 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

EpøeQIRss; nigEkécñ nigbEnø RtI nigplitplRtI §TIpSar smtßPaBxag bec©keTsTMenIb meFüa)ay


sac; RKab;FujCati eRKOgeTs nigbubövb,kmμ RKb;RKghaniP½y nigskmμPaBrYmKñatamry³
¬pliplksikmμsMrab;emSA¦ eBlenH manRbmaN RkumGñkplit. karedaHRsayelIkarrwtbNþwg
43 PaKryénkarnaMecjcMNIGaharksi]sSa- sþg;darGnam½y nigPUtKamGnam½yenAkñúgTIpSar
hkmμrbs;RbeTskMBugGPivDÆ EdlmantMél BiPBelak KWCabBaðaRbQmmYyd¾FMeFg. kar
RbmaN 138 Ban;landuløanaqñaM 2004 . eday Gnuvtþ\va[)anl¥ KWGaRs½yelIkarxitxMrYbrYm
sarcMNUlekIneLIg pSarTMenIbnana)ankøayeTA KñaTaMgvis½ysaFarN³ nigÉkCnenAkñúgeKal
CaGñkRtYtRtaelIkarlk;raykñúgRsukénplitpl neya)ay ¬nItikmμsuvtßPaBcMNIGahar¦ kar
ksikmμ Ca]TahrN_)anQaneTAdl; 60 PaKry RsavRCav ¬karvaytMélhaniP½ykarRbtibtiþ
enAkñúgRbeTsmYycMnYnenAGaemrikLaTIn . RbesIr¦ ehdæarcnasm<½n§ ¬]bkrN_ sMrab;
\Ti§BlPaBRkIRkBIkMeNInenHGaRs½yfa etI dMeNIrkarnaMecj¦ nigkarRtYtBinitü ¬karBinitü
plitplCnbTGaccUlrYmenAkñúgTIpSarEdlman emIlCMgW¦.
tMélx<s; enHEbbNa TaMgCaGñkplitedaypÞal;
¬dUcRbeTsbg;køaeds¦ b¤tamry³TIpSarkMlaMg TIpSarFatucUl. CaBiesssMrab;RKab;BUC nigCIPaB
Blkmμ ¬dUcRbeTs QIlI¦. karelIkkMBs;kar braC½yTIpSarenAEtbnþrIkraldalenATVIbGaRhVik
cUlrYmBIksikrtUctactMrUv[manehdæarcnasm<½n GnutMbn;sahara: edaysarEttMélGnþrkal
rUbTI 6 tMrUvkarkñúgRsuk nigkarnaMecjénplitplEdlmantMélx<s;enAkñúgRbeTskMBugGPivDÆn_
kMBugekIneLIgy:agxøaMg
tMrUvkarkñúgRsuk naMecj
TidæPaBTUeTA 25

haniP½yx<s; nigTMhMénesdækic© . CalT§pl vijRbkbedaykar eCOTukcitþ)an .


kareRbIR)as;CItic KWCabBaðad¾FMmYyeTAelIkar
begáInplitkmμksikmμenAkñúgtMbn;enaH. karman elIkkMBs;karTTYl)anesvakmμhirBaØvtßú nigkat;bnßy
cMNab;GarmμN_CafμIeLIgvijenAkñúg kmμviFI]btßmÖ haniP½yEdlminR)akdRbCa. pllM)aksMrab;
FnsMrab;CItMrUv[mankarepþatkarykcitþTukdak; hirBaØvtßúkñúgvis½yksikmμ enAEtekItmaneLIg
eTAelIdMeNaHRsayRbkbedaycIrPaBdl;PaB dEdl ehIymantMélx<s; nigkarEckcaymin
braC½yénTIpSar. viFIsa®sþ {PaBQøasévén RKb;RKan; nig)andak;kMritén»kassMrab;ksikr
TIpSar} edIm,Icab;epþImdMeNIrkarcMeBaHTIpSar tUctackñúgkarRkkYtRbECg. pllM)akhirBaØvtßú
FatucUlénksikmμ edayrYmTaMgpþl;Cavik½yb½Rt ekItecjBIkarxVHxatPaBCa m©as;elIRTBüskmμ
dl;RkumeKaledAedIm,I[ksikrGacTijnUvFatucUl edIm,Idak;CaeRKÓgbBa©aM ¬sniTanRTBüskmμ¦ nig
TaMgenaH nigelIkTwkcitþ[manTIpSarÉkCn ehIy PaBrujraminh‘anRbfuyRbfankñúgkardak;eRKÓg
pþl;CaCMnYynanaedIm,IFanatMélénkarcab;epþImcUl bBa©aMenAeBlEdlRTBüskmμTaMgenaH CaGayuCIvit
rYmCaGñkpÁt;pÁg;EpñkÉkCnkñúgTIpSar FatucUlenH . d¾sMxan; ¬sniTanhaniP½y¦. karBMumanvtþman
dUc]btßmÖFnÉeTot²Edr ]btßmÖFnFatucUl bNþaj\NTanBiess sMrab;ksikmμtamry³
RtUvEteRbIR)as;edayRbugRby½tñBIeRBaHmantMél kmμviFIsaFarN³ b¤FnaKarrdæ )anbgá[man
kalanuvtþPaBx<s;sMrab;plitrbs;rbbsaFarN³ KMlatFMeFgenAkñúgesvakmμhirBaØvtßú ehIyva
nigkarcMNaysgÁm ehIyvamanhaniP½yeRcIn enAEtminTan;manGVIERbRbYlenAeLIyeTaHbICaman
cMeBaHkarcab;ykCaneya)ay nigminGacfy rebobrbbfμI²énsßab½nCaeRcInk¾ eday.
eRkayvij)an. b:uEnþtamry³karBinitüBicarNa
[)anhμt;ct;cMeBaHkareRbIR)as;]btßmÖFnenH hirBaØvtßúCnbT . karvivDÆmIRkUhirBaØvtßúEdlkMBug
vanw g GacCY y karBarhani P ½ y énkarTTY l yk Etpþl;\NTanedayKμanRTBübBa©aMenH )anebIkTVa
dMbUgénbec©kviTüafμI nigkarTTYl)anTMhM én sMrab;km©ICUndl;RbCaCnRkIRkrab;lannak; Ca
esdækic© enAkñúgTIpSaredIm,Ikat;bnßytMélén Biess®sþI b:uEnþvaenAminTan;eTAdl;EpñkskmμPaB
FatucUl. ]btßmÖFnRtUvEtCaEpñkmYyényuT§ ksikmμ[)aneRcInenAeLIyeT elIkElgEt
sa®sþRKb;RCugeRCaymYy edIm,IelIkkMBs;plit skmμ P aBEdlTTY l )ankarRtLb; m kvi j x< s ;
PaB nigRtUvEtman»kassMrab;dk;]btßmÖFnenH dUcCa bsustV nigsakvb,kmμ ¬sil,³énkar
26 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

daMdMNaM¦. eTaHCaya:gNak¾eday visalPaB minmanPaBR)akdRbCa dUcCa lT§pléneRKaH


énplitkmμhirBaØvtßúEdlmansMrab;RbCaCnenA mhnþray FmμCati karraldalénCMgW karpøas;
tMbn;CnbT manTMhMFMeFg edayrab;bBa©ÚlTaMg bþÚrRbCasa®sþ tMéleLIgcuHminGackMNt;)an nig
karpøas;bþÚreKalneya)ay )anbgá[mankarxat
karsnSM karepÞrsac;R)ak; esvakmμFanara:b;rg
nigCMerIssMrab;CYl. edaymankarekIneLIgén bg;tMélx<s;cMeBaHplEdlCaTIkab;citþ nigsumal
smahrNkmμcgVak;pÁt;pÁg; nigkic©snüasMrab; PaBsMrab;RbCaCnenACnbT. edIm,IRKb;RKgkar
ekIteLIgnUvhaniP½yTaMgenH ksikrRtUvEtbBaÄb;
ksikdæan GnþrkmμhirBaØvtßútamry³Pñak;garTak;
TgKñaeTAvijeTAmk KW)ankøayeTACakareBj skmμPaBEdlKitfanwg)ancMNUleRcIn. karlk;
niymeTAehIy . bec©kviTüaB½t’man KWCYykat; dUrRTBüsm,tiþskmμ edIm,Ise®gÁaHCivItBICMgWGac
bnßytMélGnþrkal nigeFVI[R)ak;km©Imankar b:HBal;dl;tMélx<s;ry³eBlEvg BIeRBaHva
R)ak;TabenAtMbn;CnbT ]TahrN_ dUcCakareRbI )at;bg;nUvedImTun ¬karQWcab;cMeBaHkarlk;dI
R)as;kat\NTanksikmμedIm,ITijFatucUl b¤Tij nigbsustV¦ begáIt[manRTBüsm,tiþEdlmin
TUrs½BÞedIm,IbBa©b;tMélGnþrkalrbs;FnaKar .Gacykmkvij)an b¤k¾Gacsþarmkvij)anEdr
EtyWt²cMeBaHPaBCam©as;énRTBüskmμskikmμ
kari y al½ y raykarN_ \ NTanEdleFV I e LI g sþ I
TaMgenaH. bEnßmBIenH karsikSa nigsuxPaB
GMBIsßab½nmIRkUhirBaØvtßú nigFnaKarBaNiC¢kmμ
EdlmankarR)ak;Tab k¾nwgCYyksikr tUYctac rbs;kUnGacrg;Tukçry³eBlEvgenAeBlEdlBYk
TTYl)anedImTunedaysarEtekrþ×eQμaHEdlBYk eKRtUv)anbgçM[Qb;eronedaysarCMgW b¤k¾eday
sarxVHGaharrUbtßmÖtaMgBIkMeNIt vanaMeTArkkar
Kat;)anbegáItCaGñkx©IBImIRkUhirBaØvtßú edIm,IQan
eTATTYl)ankm©IEdlmanTwkR)ak; nigkm©IEbb epÞrCatMNrBUCBImYyCMnan;eTAmYyCMnan;eTotén
PaBRkIRk .
BaNiC¢kmμeRcInEfmeTot. KMnitfμI²CaeRcInTaMgenH
KWsßitenAkñúg dMNak;kalsakl,genAeLIy vaTam eTaHbICamanKMnitpþÜcepþImCaeRcInk¾eday eyIg
eXIjmanPaBeCOnelOnbnþicbnþÜcekIteLIgkñúg
Tar[mankarvaytMél nigBRgIkbEnßm edIm,IeFVI[
manPaBRbesIreLIg sMrab;ksikrtUc² kñúgkar karkat;bnßyhaniP½yEdlminR)akdRbCaenAkñúg
RbkYtRbECg . ksikmμxñattUc. KMeragFanara:b;rgEdlRKb;RKg
edayrdæ minmanRbsiTi§PaBRbesIreT. tarag
karRKb;RKghaniP½y . karekIteLIghaniP½yEdl Fanara:b;rgsMrab;haniP½yéneRKaHTwkCMnn; eBl
TidæPaBTUeTA 27

enHRtUv)anBRgIk[FMeLIgedaysarKMnitpþÜcepþIm TwkedaHeKa\NÐa mansmaCik 12/3 lannak;


edayÉkCnenAkñúgRbeTs\NÐa nigenAkEnøg ehIyPaK eRcInénBYkeK KWKμandIFøI nigCa®sþI BYk
ÉeTot² Gackat;bnßyhaniP½ycMeBaHGñkx©I nig eK)anplit 22 PaKryénkarpÁt;pÁg;TwkedaH
Gñk[eKx©I nigmin)anraraMgdl;hirBaØvtßúksikmμ. eKasrubrbs;RbeTs\NÐa.
eTaHCaya:gNak¾eday KMnitpþÜcepþImTaMgenH va eTaHbICamankarTTYl)aneCaKC½yCaeRcIn
hak;bIdUcCa minQaneTAdl;karedaHRsay[)an k¾eday k¾RbsiTi§PaBrbs;RkumplitCaerOy²
RbesIrenaHeT luHRtaEtmanFatuxøH²én]btßmÖFn enAmankarlM)akedaysarkardak;kMhiténc,ab;
edIm,ICaesah‘uysMrab;begáItvaeLIgCaelIkdMbUg. smtßPaBRKb;RKgenATab Gñkmancab;yk»kas
enH mindak;bBa©ÚlGñkRk nigbraC½yedaykarmin
elIkkMBs;karGnuvtþrbs;RkumGñkplit . skmμPaBrYm TTYlsÁal;BYkKat;faCaédKUeBjeljBIrdæ. m©as;
Kñ a edayRku m Gñ k pli t Gackat; b nß y tM é l CMnYy nigrdæaPi)alGacCYyedaykarsRmb
GnþrkalenAkñúgTIpSar TTYl)ansiTi§GMNacxøH² sRmYlsiTi§kñúgkarbegáItCaRkumGñkplit bNþúH
énTIpSar nigkarekIneLIgnUvtMNagenAkñúgevTika bNþalGñkdwknaM nigpþl;GMNacdl;smaCik
eKalneya)ayCati nigGnþrCati. sMrab;ksikr EdlTn;exSayCaBiess®sþI nigksikrv½yekμg.
tUc² karerobcMRkumGñkplit KWmansar³sMxan; eTaHCaya:gNak¾eday karpþl;CMnYyEbbenH
Nas;edIm,ITTYl)ankarRbkYtRbECg. BYkeK)an edayBMumankarbegáItGVI EdlCakarBwgBak;GaRs½y
BRgIkxøÜnya:geRcIn cMeBaHcMnYn nigsmaCikPaB enAEtCakarRbQmmYy .
ehIyCaerOy²kñúgeKalbMNgbMeBjnUvcenøaH
Edldk;ecjedayrdæBITIpSar dUcCa karpþl; elIkkMBs;KMnitpþÜcepþImfμI²tamry³viTüasa®sþ nig
FatucUl nig\NTan ehIykþab;yk»kasénkar bec©kviTüa. edaymankarekIneLIgya:gKMhukén
ebIk[man RbCaFibetyüedayGnuBaØat[sgÁm vinieyaKÉkCnenAkñúgkarsikSaRsavRCav nig
sIuvilcUlrYmkñúgGPi)alkic© . rvagqñaM 1982 nig karGPivDÆ ¬R&D¦ cMeNHdwgnana )anEckdac;
qñaM 2002 PaKryén PUmiEdlmanRkumGñkplit kan;EtFM rvagRbeTs]sSahkmμ nigRbeTskMBug
)anekIneLIgBI 8 eTA 65 PaKry enARbeTs GPivDÆ. RbPBEdl)anmkBIvis½ysaFarN³
hSIeNkal nigBI 21 eTA 91 PaKry nigvis½yÉkCn)an[dwgfa RbeTskMBugGPivDÆ
enAbYrKINahVasU. bNþajshkrN_ plit vinieyaKEt 1¼9 eFobnwgRbeTs]sSahkmμ
28 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

sMrab;karRsavRCav nigGPivDÆn_enAkñúgvis½y ehIyRbeTsEdltUc²CaeRcIn raraMgBYkeKBIkar


ksikmμ Edlvis½yenHcUlrYmcMENkenAkñúgplit TTYl)anTMhMesdækic©enAkñúgkarRsavRCav nig
plkñúgRsuksrub . GPivDÆvis½yksikmμ. karvinieyaKtictYckñúg
edIm,IpSap¢itKMlatenH karbegáInkarvinieyaK karRsavRCav nigkarTTYl)ankarepÞrbec©kviTüa
eTAelIkarRsavRCav nigGPivDÆn_RtUvEtdak;Ca GnþrCatitictYc )aneFVI[karplitFBaØaCatienA
GaTiPaBx<s;bMputénrebobvar³eKalneya)ay . kñúgTVIbGaRhVikGnutMbn;sahara: ecjCalT§pl
karvinieyaKBIfñak;Cati nigGnþrCaticMeBaHkarsikSa [eXIjfamanKMlatd¾FMmYycMeBaHePaKpl ebI
RsavRCav nigGPivDÆn_)an[plya:gRbesIr ehIy eFobeTAnw g RbeTsÉeTot²enAelI B i P Belak
CamFümGRtaépÞkñúgénplRtLb;én 43 PaKry ¬rUbTI 7¦. sMrab;RbeTsTaMgenH karbegáIn
cMeBaHKMeragRsavRCav nigGPivDÆn_cMnYn 700 karvinieyaK nigshRbtibtiþkarenAkñúgtMbn;sMrab;
RtUv)anvaytMélenAkñúgRbeTskMBugGPivDÆenA karRsavRCav nigkarGPivDÆRtUveFVIeLIgCabnÞan; .
RKb;tMbn;. b:uEnþkarbraC½yenAfñak;skl nigfñak; karcMNayTab KWCaEpñkmYyénbBaða. GgÁkar
CatiénTIpSar nigGPi)alkic©naMeTArkkarvinieyaK sikSaRsavRCavsaFarN³CaeRcIn CYbRbTHnUv
minRKb;RKan;sMrab;karRsavRCav nigGPivDÆn_ nig bBaðaCaeRcIn dUcCa kardwknaMkarRKb;RKg nig
enAkñúgRbB½n§énKMnitpþÜcepþImfμI²CaTUeTA ehIyCa hirBaØvtßú EdlTamTar[mankarykcitþTukdak;
BiesssMrab;RbeTsEdlBwgGaRs½yelIksikmμ. CabnÞan;. b:uEnþtMélTIpSarx<s; ebIkcMhr»kas
xN³EdlkarvinieyaKelIkarRsavRCav nigGPi- fμIsMrab;vis½yÉkCn edIm,IBenøÓnKMnitpþÜcepþImfμI²
vDÆn_vis½yksikmμekIneLIgbIdgenARbeTscin CamYynwgsgVak;éntMél. karcUlrYmTaMgenH
nig\NÐakñúgry³eBl 20 qñaMmkenH mankarekIn CaerOy²TamTar[manPaBCaédKUkñúgcMeNam
eLIgtictYcbMput ¬esÞIrEtKμanesaH¦ KW 1¼5 enA vis½ysaFarN³ vis½yÉkCn ksikr nigsgÁm
RbeTskñúgTVIbGaRhVik GnutMbn;sahara: ¬)anFøak; sIuvilenAkñúgvis½yhirBaØvtßú karGPivDÆ nigKMnitpþÜc
cuH 1¼2éncMnYnRbeTsenATIenaH¦. RbeTsenA epþImfμI²[)anRKb;RKan;. CamYynwgvisalPaBd¾
GaRhVik KWbEnßmeTAelIkarBMuman»kasedaysar TUlMTUlaymYyénCMerIssßab½nEdlmaneBlenH
bBaðaRbB½n§ksikmμ )anbgá[RbCaCnman»kas tMrUv[mankarvaytMélbEnßmeTot faetIGVIdMeNIr
tictYc ebIeFobeTAnwgtMbn;epSg²eTot kñúgkar kareTA)anl¥enAkñúgbirbTEbbNa .
TTYlplRbeyaCn_BIkarepÞrbec©kviTüaGnþrCati karRbQmnaeBlGnaKtmYyKWeFVIkar[rYmtUc
TidæPaBTUeTA 29

énKMlatcMNUl nigplitkmμ rvagtMbn;EdlRbesIr rUbTI 7 KMlatePaKplsMrab;FBaØCatirvagTVIbGaRhVik


nig tMbn;EdlmanPaBRbesIrtictYc. PaBRbesIr GnutMbn;sahar:a nigtMbn;ÉeTot²xusKñaxøaMg
xagbec©kviTüasMrab;dITwk nigkarRKb;RKgbsustV
nigRbB½n§ksikmμRbkbedaycIrPaB nigGaceRsac
RsgeLIgvij)an edayrYmTaMgmantulüPaBBBYk
stVl¥itCMgW nigPaBraMgs¶Üt KWRtUvkarCacaM)ac;
sMrab;tMbn;EdlrIkcMerIneRkayeK. viFIsa®sþEdl
eRbIR)as;CIv³sa®sþ nigeGkULÚsIu Gacbnßy
kareRbIR)as;FatucUlBIxageRkA[enAGb,brima
CaBi e sskareRbI s arFatu K I m I s M r ab; k si k mμ .
]TahrN_rYmman karP¢Ürras;dI EklMGdIEdlTuk
enATMenrukçCatiEbtgsMrab;KMrbdMNaM karrkSadI[
manCICatil¥ ehIyRKb;RKgstVl¥itEdlGaRs½y KitEtBIBaNiC¢kmμ ehIyvaminTan;man\T§iBldl;
elIkarRKb;RKgCIv³sa®sþcMruH nigRbB½n§CIv³cMruH plitkmμrbs;ksikrtUc²enAeLIyeT enAkñúg
CaCagkareRbIfñaMKImIsMlab;stVl¥it. edaysarEt RbeTskMBugGPivDÆ elIkElgEtkb,asbIFI enAcin
bec©kviTüaTaMgenH KWmanenAkEnøgd¾Cak;lak; nig\NÐa. PaBTn;exSaykñúgkarvinieyaKkñúgbec©k
karGPivDÆ nigkarTTYlykrbs;BYkeKTamTar viTüaCIv³sa®sþrbs;vis½ysaFarN³ nigkaryWt
[manviFIsa®sþsMrab;vimÄkar nigkarcUlrYmeRcIn y:avkñúgdMeNIrkarbriyakasc,ab;Edl GaceFVI)an
EfmeTot edaybUkrYmCamYynwgskmμPaBrYm nighaniP½yelIsuvtßPaBcMNIGahar )anbnßykar
edayksikr nigshKmn_. GPivDÆplitplesrIragÁesenTic (GMO) Edl
»kasvivDÆn_enAkñúgbec©kviTüaCIv³sa®sþpþl; vaRbEhlCaGacCYyGñkRk)an. plRbeyaCn_
skþanuBlCaRbeyaCn_FMsMebImdl;GñkplitEdl CaskþanuBlénbec©kviTüaTaMgenH nwgGacminman
RkIRk nigGñkeRbIR)as;RkIRkpgEdr. b:uEnþkarvini vtþmaneT luHRtaEtshKmn_GPivDÆn_GnþrCati
eyaKelIbec©kviTüaCIv³sa®sþenAeBlenH KWepþat CY y KaM R Tdl; R beTsEdlmancM N ab; G armμ N _
eTAelIEtvis½yÉkCn nigTajykedayGñkEdl GPivDÆn_vis½yenH .
30 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

eFVI[ksikmμmannIrnþrPaBCagmun nigCaGñkpþl;esva begáIt[mankarb:HBal;dl;kEnøgepSg²eTot


dl;brisßan. søaksñambMpøicbMpøaydl;brisßan dUcCakarcak;bMeBjGaMgTwknana .
edaysarksikmμmanTMhMFMeFgNas; b:uEnþ vaenA cMelIycMeBaHbBaðaenH KWminEmneFVI[fy
man»kaseRcInNas;sMrab;kat;bnßyvaeLIgvij. eRkay énkarGPivDÆksikmμenaHeT b:uEnþ RtUv
cab;taMgBIqñaM 1992 snñisITEpndI EdleFVIenA EsVgrkRbB½n§plitkmμRbkbedaynirnþrPaB nig
rIyU (Rio) )anTTYlsÁalfa rebobvar³brisßan elIkkMBs;karpþl;rbs;ksikmμ cMeBaHesvakmμ
minGacbMEbkecjBI rebobvar³ksikmμeT sMrab; brisßan. bec©kviTüa RbkbedaykþIsgÇwm nigKMnit
karGPivDÆn_. ehIyGnaKtsMrab;ksikmμ KW pþÜcepþImfμI²CaeRcIn GaceFVI[ksikmμman
cMNgsñÚlcMeBaHPaBRbesIreLIgénFnFanFmμ nirnþrPaB CamYynwgkaredaHdUr[mankMritCa
CatiEdlvaBwgGaRs½y. Gb,brimarvagkMeNIn nigkarkat;bnßyPaBRkIRk.
TaMgksikmμEbbRbBlvb,kmμ nigEbbyfapl yuT§sa®sþRKb;RKgTwkenAkñúgtMbn;EdlmanRbB½n§
)anb:HBal;dl;brisßan b:uEnþvamanlkçNHxusKña. eRsacRsB RtUvEtelIkkMBs;énkareRbIR)as;Twk
ksikmμRbBlvb,kmμ )anbegáItbBaðadl;brisßan pþl;dl;tMrUvkarrbs;GñkeRbIR)as; ¬rYmTaMgbrisßan¦
edaykarkat;bnßyCIv³sa®sþcMruH karRKb;RKg ehIykat;bnßykarbMBulTwk nigkardkykFnFan
RbB½n§eRsacRsBmin)anl¥ karbMBuledayksikmμ TwkeRkamdIEdlminmannirnþrPaB. yuT§sa®sþ
eRbIKImI nigtMélsuxPaB nigkarsøab;edaykarBul TaMgenH GaRs½yelIkareRbIR)as; Twkminx¢Hx¢ay
fñaMKImIsMlab;stVl¥it. bdivtþbsustVmantMél karGPivDÆkarRKb;RKgTwksMrab;RkumGñkeRbIR)as;
rbs;va CaBiessenAtMbn;EdlmanRbCaCneRcIn enAmUldæan karvinieyaKelIbec©kviTüad¾RbesIr
nigtMbn;CitTIRkug tamry³sMNl; stV nigkarrIk nigerobcMc,ab;[manRbsiTi§PaB . eFVIvimCÄkar
raldalénCMgWstV dUcCapþasaybkSI. tMbn;Edl GPi)alkic©enAkñúgkarRKb;RKgRbB½n§eRsacRsB
minGnueRKaHCaeRcInTTYlrgTukçBIkarbMpøicbMpøaj KWman»kaseRcInsMrab;PaBeCaKC½y RbsinebI
éRBeQI kareRcaHdIQaneTArkvalxSac; nigkar Rkbx½NÐc,ab;RtUv)aneKtak;EtgeLIgya:gc,as;
fycuHéntMbn;valesμA nigTICMral. enAtMbn; las;cMeBaHtYnaTI nigsiT§iénRkumeRbIR)as; ehIy
x<g;rab GaRhVikxagekIt karhUreRcaHdI CalT§pl RbsinebIsmtßPaBRkumGñkeRbIR)as;RKb;RKgRbB½n§
énkar)at;bg;plitkmμx<s;rhUtdl; 2 - 3 eRsacRsB rYmKñaekIneLIg .
PaKry kñúgmYyqñaM² elIsBIenHeTAeTot )an bec©kviTüaRbesIr nigmeFüa)ayRbesIrénkar
TidæPaBTUeTA 31

RKb;RKgFatucUlénksidæanTMenIb GacCYy[ ry³eBlEvg sMrab;karRKb;RKgFnFanFmμCati


ksidæan EdlBwgGaRs½yTwkePøógmannIrnþrPaB CamYynwgplRbeyaCn_minEmnkareFVIksidæan
Cagmun. erOgra:veCaKC½yd¾FMmYyénksikmμ ¬dUcCa karpþl;CMnYysMrab;GPirkSCIvCatidI¦
nary³eBl 2 TsvtSr_ knøgeTA KWkarGPirkS KWRtUvkarCacaM)ac;TaMgenAtMbn;RbBlvb,kmμ nig
¬minP¢Ürras;¦. viFIsa®sþenH mandMeNIrkar ksikmμyfapl. eRKÓgelIkTwkcitþminsmrmü
RbesIrenAkñúgBaNiC¢kmμksikmμenAGaemrik LaTIn EdlelIkTwkcitþdl;FnFaneRkamdI dUcCa
kúñgcMeNamksikrtUctacxøH²rbs;GasIuxagt,Úg ]btßmÖFndl;dMNaMRbBlvb,kmμ EdlRtUveRbI
EdldaMRsUv nigRsUvsalI nigenARbeTshÁaNa. TwkeRkamdIeRcInelIslub RtUvEtkat;bnßy .
enAkñúgtMbn;EdlmanPaBGnueRKaHtictYc viFIsa®sþ kMENTMrg;nana CaerOy²EtgEtCYbkarlM)ak
GaRs½yelIshKmn_cMeBaHkarRKb;RKgFnFan xagneya)ay. karRKb;RKgFnFanTwkRbesIr
FmμCati dUcCa kmμviFIRKb;RKgTICMral enAtMbn; EdleFVItamry³bec©kviTüa ¬karRKb;RKgeday
PaKxagekItrbs;GalatUelo RbeTstYKIpþl; RbB½n§páayrNb¦ esvakmμRbB½n§eRsacRsBman
plRbeyaCn_ya:gsMxan;. dUcEdlTinñn½y KuNPaBRbesIr nigkarTTYlxusRtUvx<s;rbs;
énkarsikSaeFVIeLIgcMnYn 20 RbeTs )anbgðajfa GñkeRbIR)as;Twk GacnaMeTArkkarKaMRTCaneya-
karcUlrYmya:gskmμrbs;®sþIkñúgGgÁkarshKmn_ )ay sMrab;kMENTMrg; .
KWCYyCMrujRbsiTi§PaBénkarRKb;RKgFnFanFmμCa karcMNayeTAelIesvakmμbrisßanGacCYy
ti niglT§PaBkñúgkaredaHRsayCMuelaH . edaHRsaybBaðabraC½yénTIpSarenAkñúgkarRKb;
karpþl;eRKÓgelIkTwkcitþRtwmRtUv KWCaCMhan RKgktþabrisßanBIxageRkA. karkarBartMbn;TI
dMbUgQaneq<aHeTArkkarRKb;RKgFnFanRbkm CMral nigéRBeQIbegáIt)anCaesvakmμbrisßan
edaynirnþrPaB. karTTYlykviFIsa®sþRbkb ¬dUcCa RbPBTwkbriePaKs¥atlMhUrTwkeTAkñúg
edaynirnþrPaBEdlkMBugEtrIksayPayya:g RbB½n§eRsacRsBmanesßrPaB bwtyk]sμ½nkabUnic
eRcInKWCaerOy²RtUvTTYlkarraraMgedaytMél nigkarkarBarCIv³sa®sþcMruH¦ EdlesvaEbbenH
minsmrmü nigeKalneya)ay]btßmÖFn nig KYEtTTYl)ansMNgRtLb;vijtamry³karbg;BIGñ
karbraC½ycMeBaHkarRKb;RKgktþaxageRkA. kar kTTYlplRbeyaCn_BIesvaenH. cMNab;GarmμN_
BRgwgkmμsiTi§bBaØa ¬dUcCa ksikmμéRBeQItMbn; CaeRcInkMBugEtekItmaneLIg CaBiessenAGaem
karBarenAnIehÁI¦ nigkarpþl;eRKÓgelIkTwkcitþ rikLaTIn. enARbeTs nIhÁara:hÁ½r karbg; tMélenH
32 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

kat; b nß y tM b n; v alesμ A EdlTTY l rgkarbM p ø i c RbB½n§ksidæanEdlCMnH)ancMeBaHkarbMErbMrYlGa


bMpøaj nigdMNaMRbcaMqñaM )anCag 50 PaKry kasFatusMrab;RbCaCnRkIRk CaBiessenATVIb
kñúgkarGnueRKaHdl;kardaMduHéRBeQIeLIgvij ehIy GaRhVikGnutMbn;sahara: tMbn;hwum:alaya nig
kargarenHRbmaNCaBak;kNþaleFVIeLIgedayksi Ganeds. eyagtameKalkarN_cMNayénGñk
krRkIRk. sBaØab½Rtbrisßanénplipl KWpþl;[Gñk bgáehtu KWfavaCakarTTYlxusRtUvrbs;RbeTs
eRbIR)as;bg;R)ak;cMNaysMrab;nIrnþrPaBénkarRKb; GñkmanedIm,IsgCMgWcitþdl;RbeTsGñkRksMrab;
RKgbrisßanpgEdr k¾dUcCapþl;CUnsMrab;karGnuvtþ tMélERbRbYlenH. rhUtmkdl;eBlenH karebþCJa
BaNiC¢kmμRbkbedayyutiþFm’ b¤tamKMrUénkar rbs;BiPBelakcMeBaHmUlniFiedIm,IbeBa¢óskar
daMkaehV . ERbRbYlenAminTan;RKb;RKan;enAeLIy .
ksikmμenAkñúgRbeTskMBugGPivDÆ nigkarbMpøic
PaBCabnÞan;énkaredaHRsaykarpøas;brÚþ briyakas. bMpøajéRBeQI KWCaRbPBd¾FMmYyénkarbegáIt[
RbCaCnRkIRkEdlrs;BwgGaRs½ynwgksikmμ KW man]sμ½npÞHkBa©k; ³ edayTegVIEbbenHRtUv)an
CaGñk EdlgayTTYlrgeRKaHfñak;CageKbMput eKRbmaNfaman BI 22 eTA 30 PaKry
cMeBaHkarERbRbYlGakasFatuenH. karekIneLIg énkarbeBa©j]sμ½nsrub ehIyelIsBIBak;kNþal
nUvPaBbraC½ycMeBaHdMNaM nigkarsøab;rbs;bsustV éncMnYnenH KWbgáeLIgedaykarbMpøicbMpøajéRBeQI
)annwgkMBugeFVI[esdækic©xatbg;ya:gx<s; nig edaysarkarru k ranedI m ,I c ab; y kdI e FV I k si k mμ
bgá[manbBaðadl;suvtßPaBes,óg enAEpñkxøHén ¬13 lanhiktaénépÞdIéRBeQIRtUv)anbMpøaj
TVIbGaRhVikGnutMbn;sahara: ehIyBYkeKnwgTTYl Caerogral;qñaM¦ ¬rUbTI 8¦ . KMeragBaNiC¢kmμkabUn
rgeRKaHEfmeTot edaysarEtkMedABiPBelak CaBiess RbsinebIvisalPaBRKbdNþb;rbs;eK
enAEtbnþekIneLIg. PaBraMgs¶ÜtEdlekItmanCa RtUvpþl;[CahirBaØvtßúsMrab;ecosvagkarbMpøic
erOy² nigkarekIneLIgkgVHxatTwk nwgbMpøaj bMpøajéRBeQI nigCICatidIEdlbwtyk]sμ½nkabUnic
Epñkd¾FMeFgéntMbn;RtUBik nigGnþraydl;RbB½n§ ¬]TahrN_ GPirkSkarP¢Ürras;¦ pþl;skþanuBl
eRsacRsB nigTwksMrab;briePaKsMrab;shKmn_ ya:gsMxan;cMeBaHkarkat;bnßykarbeBa©j]sμ½n
TaMgmUl EdleBlenHBYkKat;Rk niggayTTYl BIdIEdlpøas;bþÚrsMrab;ksikmμ. PaBRbesIrxøH² enA
rgeRKaHRsabeTAehIyenaH. shKmn_GnþrCati kñúgkarRKb;RKgdI nigbsustV ¬]Ta> karGPirkS
RtUvEtBRgIkkarKaMRTrbs;xøÜnCabnÞan;edIm,IerobcM karP¢Ürras; nigksiéRBeQI¦ KWCaerOy²CadMeNaH
TidæPaBTUeTA 33

RsayQñHQñH ³ bnÞab;BIkarmanKMnitsMrrab; FMCageKbg¥s;enAelIBiPBelak GaRs½yeday


vinieyaK BYkeKGacTTYl)anpleRcInbEnßmeTot GMeBAmantMélplitTab. b:uEnþRbeTskMBug
cMeBaHplitkmμ nigRbB½n§ksidæanRbkbeday GPivDÆepSg²eTotTMngCamansmtßPaBCaGñk
nirnþrPaB . plitEdredaysarEtbec©kviTüanaeBlbc©úb,nñ .
karsMerccitþelIeKalneya)aysþIGMBICIv³\n§n³
CIv³\n§n³ »kas nigbMErbMrYl. karsgÇwmelI TamTar[mankarEkERbc,ab;bTdæan b¤RbB½n§
»kasfμIsMrab;kat;bnßybMERbbMrYlGakasFatu nig sBaØab½Rt edIm,Ikat;bnßykarb:HBal;brisßand¾
karbegáItTIpSarfμId¾FMsMrab;ksikmμ)anekIteLIg F¶n;F¶rénkarplitCIv³\n§n³enH . karekIneLIg
tamry³plitkmμCIv³\n§n³ EdlCMrujedaytMél nUvkarvinieyaKedaysaFarN³ nigÉkCnelIkar
famBlx<s;. b:uEnþmankmμviFIBIr b¤bIb:ueNÑaHna sikSaRsavRCav KWmansar³sMxan;Nas; edIm,I
eBlenHEdldMeNIrkarcMeNjxagesdækic© ehIy begáItdMeNIr karplitkmμRbkbedayRbsiTi§PaB
kmμviFIeRcIn eTotenAmanbBaðadl;sgÁm ¬karekIn nignirnþrPaB edayGaRs½yeTAelIkarciBa©wmCIvit
eLIgtMélcMNIrGahar¦ nigmanhaniP½ybrisßan nigcMNIGaharmUldæan .
¬karbMpøicbMpøajéRBeQI¦. bcú©b,nñ plitkmμ
enAkñúgRbeTs]sSahkmμ )anGPivDÆenABIeRkay QaneTAmuxelIsBIksidæan³ famvnþesdækic©CnbTmYy
karkarBaredayBn§naMecjnaMcUl cMeBaHCIv³\n§n³ nigCMnajedim,IcUlrYmenAkñúgvis½yenH begáItkargarenA
nigman]btßmÖFnya:geRcIn . eKalneya)ayenH CnbT. CamYynwgkMeNInRbCaCnya:gelOnenA
b:HBal;dl;RbeTskMBugGPivDÆ EdlCa b¤køayCa CnbT nigPaByWty:avkñúgkarBRgIkkargarkñúg
GñkplitRbkbedayRbsiTi§PaBkñúgkarTTYl)an
plcMeNjBITIpSarnaMecjfμIenH. GñkeRbIR)as; rUbTI 8 ksikmμ nigkarbMpøicbmpøajéRBeQIcUlrYmcMENkya:geRcIndl;
karsayPayén]sμ½npÞHkBa©k;
EdlCaGñkRk bg;tMélx<s;sMrab;GaharmUldæan
edaysarplitplenH mantMélekInenAelITIpSar
BiPBelak BIeRBaHkarbEgVBIkarplitva eTACakar
begáItCIv³\n§n³edaypÞal; b¤BIeRBaHdIRtUv)aneK
eRbIR)as; epSgminsMrab;plitcMNIGahar .
RbeTseRbsIul CaRbeTsEdlplitCIv³\n§n³
34 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

vis½yksikmμ nigkarekIneLIgkMlaMgBlkmμeRcIn eFVIERscMkar KWCaksikmμEdlmankMeNInya:g


enACnbT KWmankarRbQmEdlTTYlsÁalfa elOn nigbriyakasvinieyaKl¥. karP¢ab;TMnak;
manTMhMFMeFg nigedayxVHsmtßPaBedaHRsay. TM n gesdæ k i c © m U l dæ a neTAnw g TI p Sar[)anTU l M
BI 45 eTA 60 PaKryénkMlaMgBlkmμenACnbT TUlayedaykarkat;bnßytMélGnþrkal kar
KWcUlrYmenAkñúg TIpSarBlkmμksikmμ nig vinieyaKelIehdæarcnasm<½n§ nigkarpþl;esvaCMnYj
skmμPaBesdækic©EdlminEmnksikmμenACnbT nigPaBévqøatxagTIpSar KWmansar³sMxanbMput.
tMbn;GasIu nigGaemrikLaTIn. manEtTVIbGaRhVik kMrg b¤RkumEdlGaRs½yelIksikmμ ¬Rkumh‘un
GnutMbn;sahara:eT EdleFVIkaredayxøÜnÉg enA enAkñúgtMbn;PUmisa®sþ sMrbsMrYl]mankarRbkYt
kñúgkargarksikmμ nigenAEtmankMlaMgBlkmμ RbECgenAkñúgkarpþl;esvaTIpSar¦ eXIjman
eRcInenACnbTCaBiess®sþI. b:uEnþ edaysar RbsiTi§PaBedaymankarerobcMÉksarc,as;las;
kMeNInRbCaCnekIneLIgelOnenACnbT RsbeBl énbTBiesaFn_sMrab;karnaMecjTMnijEdlminFøab;
TMhMénksidæanfycuH bBaðakargarenACnbTRtUv naMecj enAtMbn;QUgsan;R)an; sIusáÚRbeTs
EtedaHRsayCacaM)ac; . eRbsIul nigplitkmμTwkedaHeKa enAebr:U
TIpSarBlkmμCnbTpþl;kargarsMrab;RbCaCn nigeGkVaD½r .
enACnbTenAkñúgvis½yksikmμfμI nigvis½ynana karRbQmBitR)akd KWkarCYyRbCaCnenA
EdlminEmnksikmμ. b:uEnþ»kasKWsMrab;EtGñk CnbT enAdMNak;kalGnþrkaledIm,ITTYl)an
EdlmanCMnaj ehIy®sþIEdlmankarGb;rMTab KW kargarEdlmankMérx<s;. c,ab;kargar KWRtUv
)at;bg;»kasenaH. cMNakRsukGacQaneLIg dak;bBa©ÚlpgEdrcMeBaHkmμkrenACnbTsMrab;karcU
elIkaMCeNþIrcMNUlsMrab;kmμkrNaEdl)anerobcM lTIpSarpøÚvkar ehIylubbM)at;karerIseGIg rvag
xøÜn)anl¥ nigmanCMnaj b¤vaGacCakarpøas;bþÚr burs nig®sþI . karGb;rM CMnaj nigPaBCashRKin
kEnøgénPaBRkIRkdl;briyakasTIRkugsMrab;Gñk GacBenøÓn[)anelOnEfmeTot edaypþl;eRKÓg
epSgeTot . elIkTwkcitþsMrab;«BukmþaycMeBaHkarpþl;»kas[
GaTiPaBeKalneya)ay KWbegáItkargar[ kUn²rbs;eKTTYl)ankarGb;rM elIkkMBs;KuNPaB
)aneRcInTaMgenAkñúgvis½yksikmμ nigminEmnERs salaeron nigpþl;»kassMrab;karGb;rMEdlTak;
cMkarsMrab;esdækic©. FatupSMmUldæanénkMlaMg TgeTAnwgTIpSarkargarEdlekItmaneLIg .
clkrcMeBaHesdækic©enACnbTEdlminEmnkar
TidæPaBTUeTA 35

pþl;sMNajsuvtßPaB. karpþl;CMnYysgÁmdl; evla. CamYynwgkarpøas;bþÚrEdlmanenAkñúg


RbCaCnRkIRkGacbegáInTaMgsmtßPaB nigsuxmal kmμviFIrbs;rdæaPi)al nigGñkpþl;CMnYyEdlman
PaB. plcMeNjxagsmtßPaB KWTTYl)anBIkar CagBIrTsvtSr_knøgQaneq<aHeTArkkarepÞr Edl
kat;bnßytMélénkarRKb;RKghaniP½y nig CameFüa)aymYysMrab;karkat;bnßyPaBRkIRk
haniP½yénRTBüskmμ Edldak;CaTun edIm,I nigmankarRbugRby½tñx<s;cMeBaHkarvaytMélénp
se®gÁaHCMgW. plcMeBajsuxmalPaB KW)anmk lb:HBal;rbs;va TaMgBIrenHRtUv)aneKrkeXIj
BIkarKaMRTdl;RbCaCnRkIRkCaCMnYyes,ógGahar GMBIrebobeFVIya:gNakMNt;eKaledA[)anRbesIr
b¤karpþl;Casac;R)ak;. enARbeTseRbsIul nig ehIykMritCaemeroncMeBaHkmμviFITaMgenH[man
GaRhVikxagt,Úg nigRbeTsCaeRcIneTotenAGWur:ub RbsiTi§PaBx<s; .
nigGasIukNþal karbegáIt[manmUlniFiesaFn
enACnbTCYykarBarGayuCIvit sRmbsRmYlmun faetIrebobvar³ksikmμsMrab;karGPivDÆGacGnuvtþ)an
eBlkarepÞrkmμsiTi§dI eTA[ekμgCMnan;eRkay nig RbesIrya:gNa? eyageTAtamrebobvar³ksikmμ
CY y Gñ k EdleFV I k arrklu y CY y KaM R Tcas; C ra. sMrab;karGPivDÆsMrab;RbeTsmYy RtUvbBa¢ak;BI
eKalneya)ayTaMgenH RtUv)aneKbgðajfa va niymn½yfaGIVEdlRtUveFVI ehIyeFVIvarebobNa.
mansar³sMxan;Nas;cMeBaHkarrIksayPaBRbkb GVIEdlRtUveFVI KWTamTar[manRkbx½NÐeKalneya
esay\T§Bldl;suxPaB nigkarGb;rMdl;ecA² )aymYyTak;TgnwgGtþcrikénPñak;garnana manCa
rbs;GñkEdlTTYl)anmUlniFIesaFnenH. sM GaT× Gñkplit nigGgÁkarrbs;eKvis½yÉkCn
Naj;suvtßPaB dUcCakmμviFIFanakareFVIkareday enAkñúgExScgVak;tMél nigrdæ . faetIeFVIvarebobNa
yutiþFm’ nigCMnYyCaes,ógGahar b¤ karepÞr KWTamTar[manGPi)alkic©RbkbedayRbsiTi§PaB
sac;R)ak; k¾mantYnaTIFanara:b;rgmYyenAkñúg edIm,IRbmUlpþúMkarKaMRTCaneya)ay nigsmtßPaB
karkarBarCnEdlgayrg;eRKaHedaysarCMgW . énkarGnuvtþ EdlCafμImþgeTotKWGaRs½yeTAelI
kmμviFITaMgenH RtUvEterobcMeLIg dUcenHvamin GtþcrikénPñak;gar KWrdæ sgÁmsIuvil vis½yÉkCn
)anraraMgdl;TIpSarkargarenACnbT nigesdækic© m©as;CMnYy nig sßab½nBiPBelak .
es,ógGahar ehIyminbegáItkargarEdlminelIk
TwkcitþsMrab;GñkTTYlplRbeyaCn_eT b:uEnþkar karkMNt;niymn½yrebobvar³ksikmμsMrab;karGPivDÆn_
CYyKaMRTBYkeKTaMgenaHRtUveFVIeLIg[Tan;eBl mYyebIkcMhr nigRTUsRtaypøÚvQanecjBIPaBRkIRk .
36 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

RbCaCnenACnbTTTYlykskmμPaBksidæan nig bnßyPaBRkIRk cab;epþImCamYynwgkarGnueRKaHén


minEmnksidæan EdlGnuBaØat[BYkeKTTYl)an briyakasneya)aysgÁm manGPi)alkic©RKb;
edImTunelICMnajxus²KñaénbuKÁlmñak;² nigpøas; RKan; nigRKwHmUldæanénma:RkUesdækic© .
bþÚrhaniP½y. pøÚvEdlQanecjBIPaBRkIRkGac bnÞab;mkvatMrUv[kMNt;niymn½yrebobvar³
eFVIeTA)antamry³ksikrtUc² kargarTTYl)an mYyeTAtamRbePTénRbeTsnImYy² edayEp¥k
R)ak;QñÜlenAkñúgvis½yksikmμR)ak;QñÜl b¤sV½y eTAelIkarrYmpSMKñamYy éneKaledAeKalneya
kargarsMrab;xøÜnÉg enAkñúgvis½yesdækic©CnbT )ay 4 sMrab;begáIteKalneya)aymYymanFatu
EdlminEmneFVIERscMkar nigkareFVIcMNakRsuk RKb;RKan; ¬rUbPaBTI 9¦ .
ecjBICnbT b¤GacrYmbBa©ÚlKñaénFatuTaMgenH. • eKaledATI 1 elIkkMBs;karTTYl)anTIpSar nig
PaBxusKñaéneynD½rkñúgkarTTYl)anRTBüskmμ karbegáItExSsgVak;tMélRbkbedayRbsiTi§PaB
nigplvi)akénRbmUlpþMúFnFan KWvamansar³ • eKaledATI 2 eFVI[RbesIreLIgcMeBaHkarRbkYt
sMxan;Nas;EdleyIgRtUvEtkMNt;sMrab;pøÚvenH . RbECgBIksikrtUctac nigkarsRmbsRmYlTIpSar
kareFVI[ksikmμmanRbsiTi§PaBkan;EtRbesIr • eKaledATI 3 elIkkMBs;karrs;enAcMeBaHksi-
kñúgkarKaMRTkMeNInRbkbedaynirnþrPaB nigkat; kmμsMrab;RKYsar nigkargarenACnbT EdlRtUvkar
rUbTI9 eKaledAéneKalneya)ay4 énrebobvar³ksikmμsMrab;karGPivDÆ)anbegáItCa CMnajTab .
RCugéneKalneya)aymYy • eKaledATI 4 begáInkargarenAkñúgvis½yksikmμ
nigesdækic©CnbTminEmnksidæan nigelIkkMBs;
CMnaj.
enAkñúgkareRbIR)as;ksikmμsMrab;karGPivDÆ
RbeTsmYyKYbegáItnUvrebobvar³mYyedaydak;
bBa©Úl lkçNHxageRkamenH ³
• begáItbuerlkçxNÐ ebIBMumansnþiPaBsgÁm
GPi)alkic©RKb;RKan; nigmUldæanRKwHma:RkUesdækic©
manEtEpñkmYycMnYntUcb:ueNÑaHénrebobvar³ksi-
kmμGacRtUv)aneKGnuvtþRkkbedayRbsiTi§PaB.
karsnμt;CamUldæanenH CaerOyGvtþmanenA
TidæPaBTUeTA 37

RbeTsmYycMnYnEdlGaRs½yelIksikmμrhUtdl;B RbeTsEdlGaRs½yelIksikmμ ³ karTTYl)ankMeNIn


ak;kNþalTsSvtSTI 90 CaBiessRbeTsenATVIb nigsnþisuxes,óg. RbeTsenAGnutMbn;sahara: man
GaRhVikGnutMbn;sahara: . RbCaCnCag 80 PaKry rs;enACnbTkñúgcMeNam
• rebobvar³RKb;RCugeRKay niggayyl;. rebob- RbeTsEdlGaRs½ynwgksikmμ. sMrab;BYkKat;
var³EdlrYmbBa©ÚlKñaéneKaledATaMgbYnsMrab; edaysarkareFVICMnYjes,ógGahar nigkarTTYl
eKalneya)ayEdlmanFatuRKb;RKan; GaRs½y )an»kasmankMritenAkñúgGnuvis½yTImYyenaH
eTAelIbribTrbs;RbeTs nigsUcnakrCak;lak; plRbeyaCn_BIplitkmμksikmμ KWCamUldæansM
EdlCYytamdan nigvaytMélelIvDÆnPaBeq<aH rab;kMeNInesdækic©Cati nigCa]bkrN_d¾sMxan;bM
eTArkeKaledAéneKalneya)ay nImYy² . putsMrab;kat;bnßyPaBRkIRk nigsnþisuxes,óg.
• Gviklkmμ ¬pøas;bþÚrTMlab;¦. rebobvar³xusKña bBaðaenH)anbgðajkarRbQmd¾FMeFgcMeBaHrdæa
eTAtamRbeTsnImYy² edayqøúHbBa©aMgeTAnwg Pi)al nigshKmn_GnþrCati b:uEnþvamanCMerIs
GaTiPaBxus²Kña niglkçxNÐrcnasm<½n§elIvis½y tictYcNas;edIm,ITTYl)aneCaKC½ysMrab;edaH
ksikmμTaMgbIenAelIBiPBelak. rebobvar³RtUvEt RsaybBaðaenH EteTaHCaya:gNak¾eday k¾man
eFVIeTAtamPaBCak;lak;rbs;RbeTs tamry³ »kasfμI Edlpþl;nUvmUldæanRKwHmYyénsuTidæi
yuT§sa®sþksikmμCati edaymankarcUlrYmBI niymEdr .
GñkBak;B½n§[)an TUlMTUlay . edaylkçxNÐma:RkUesdækic© nigtMélTMnijman
• nirnþrPaB. rebobvar³RtUvEtKitKUGMBInirnþr PaBRbesIrenATVIbGaRhVikGnutMbn;sahara:Edl
PaBbrisßan TaMgkarkat;bnßybBaðadl;brisßan cab;epþImenABak;kNþalTsvtSr_qñaM 90 ¬rUbPaBTI
cMeBaHksikmμ nignirnþrPaBsMrab;GnaKtén 10¦ kMeNInksikmμ)anekIneLIgBI 2/3 PaKry
kMeNInksikmμ . kñúgmYyqñaM naTsvtSr_qñaM 80 dl; 3/8 PaKry
• GacemIleXIj nigRbtibtþieTA)an. edIm,I rvagqñaM 2001 nig 2005. PaBRkIRkenACnbT
Gnuvtþ)an nigman\T§BlRbesIr eKalneya)ay cab;epþImfycuH enAkEnøgNaEdlmankMeNIn
nigkmμviFInana RtUvEteqøIytbeTAnwglkçxNÐ ekIteLIg b:uEnþkMeNInRbCaCnya:gelOn)anRsUb
énsßanPaBneya)ayEdlmansmtßPaBrdæ)al ykplcMeNjenHesÞIrEtGs; edaybnßykMeNIn
nighirBaØvtßú RKb;RKan; . ksikmμsMrab;mñak;²rhUtdl; 1/5 PaKry.
38 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

kMeNInya:gelOn nigkarkat;bnßyPaBRkIRk eRbIR)as;bec©keTs EdlmanehIysMrab;begáIn


eBlenHKWbgðaj[eXIjCaEpøpáa b:uEnþkMeNInTaMg ePaKpl. b:uEnþskþanuBlEdlminykmkeRbI
enaHTamTar[mankarebþCJacitþCMnaj nigFnFan R)as;sMrab;karsþúkTwkTuk nigeRbIR)as;va[man
EfmeTot . RbsiTi§PaB KWenAmanTMhMFMeFgenAeLIy. kar
lkçxNÐenACnbTepSg²KñaenATVIbGaRhiVk GnuvtþedayRbeTsEdlmanépÞdItUc nigBMuman
GnutMbn;sahara: begáItRbB½n§ksidæand¾TUlM RBMRbTl;Cab;nwgsmuRTEtÉg minGacsMerc)an
TUlaymYy nigesckþIsgÇwmcMeBaHes,ógGahar TMhMesdækic©enAkñúgTIpSarplitkmμeT k¾dUcCaenA
eRcInRbePT EdlkMNt;CaKnøgmYyQaneTArk kñúgkarsikSaRsavRCav nigbNþúHbNþalpgEdr
kMeNInplitkmμEdlmanPaBepSg² KñaCamYynwg dUcenHehIysmahrNkmμtMbn;mansar³sMxan;
tMbn;GasIu. eTaHbICamanPaBsaMujaMuepSg² Kñaén Nas; . dg;sIuet RbCaCnTabbegáIntMélpþl;esva
karGPivDÆedaysarbec©kviTüafμI² b:uEnþva)anpþl; ehdæarcnasm<½n§ nig)at;bg;FnFanmnusSeday
nUv»kasd¾TUlMTUlaymYysMrab;karbBa©Úlrebob sarCMgWeGds¾ k¾eFVI[raMgsÞHbEnßmeTotEdr .
fμI² . karGaRs½yelIeBlevla nigcMnYnénTwk rebobvar³sMrab;TVIbGaRhiVkGnutMbn;sahara: KW
ePøóg begáInPaBgayrg;eRKaHdl;PaBrn§t;xag karEklMGkMeNInedayelIkkMBs;karRbkYtRbECg
GakasFatu nigkarkMritcMeBaHsmtßPaBedIm,I BIksikrtUc² enAkñúgtMbn;EdlmanskþanuBl

rUbTI 10 kMenInksikmμenATVIbGaRhVicGnutMbn;sahar:a)anekIneLIIgedaykaelIkkMBs;lkçxNÐm:aRkUesdækic©
TidæPaBTUeTA 39

mFüm nigx<s;EdleKGacrkR)ak;cMeNj)anx<s; karRKb;RKgTwk nigdIRbkbedaynirnþrPaBesva


BIvinieyaK EdlvaGacFanakarrs;enA nigsnþisux kmμsßab½n ¬esvapSBVpSaycMeNHdwgksikmμFana
es,ógcMeBaHksikrEdldaMduHsMrab;EtciBa©wmCIvit. ra:brg; nig hirBaØvtßú¦ nigkarGPivDÆFnFanmnusS
kareFVI[ksikmμQandMeNIreTAmuxTamTarkar ¬Gb;rM nigsuxPaB¦ ehIyTaMgGs;enHRtUvEtP¢ab;
elIkkMBs;karTTYl)anTIpSar nigkarbegáItExS eTAnwgTIpSar. TI2 skmμPaBGPivDÆn_RtUvEteFVI
cgVak;TIpSarTMenIb. vaTamTar[ksikrtUc²Edl viCÄkaredIm,I[smRsbeTAnwglkçxNÐmUldæan.
GaRs½yTaMgRsugplitkmμksikmμsMrab;EtCaes,ó TaMgenHedayrYmbBa©ÚlTaMgviFIsa®sþEdldwknaM
gGaharCamUldæaneFVIkarpøas;bþÚr ehIyRtUvEtrYm edayshKmn_edayman®sIþcUlrYm EdlBYkKat;
bBa©ÚlpgEdrcMeBaHTMnijEdlnaMecjCaerOy² TTYlbnÞúkeRcInbMputCaksikrenAtMbn;enaH nig
nigTMnijEdlminFøab;naMecjehIyeBlenHkMBug edIrtY ya:gsMxan;enAkñúgkargarenH . TI 3 rebob-
Etcab;epþImKitKUrsMrab;naMecj. karvinieyaKry³ var³TaMgenaHRtUvEtshRbtibtiþkarrvagRbeTs nwg
eBlyUelIkarRKb;RKgdI nigTwkRtUvEtEklMG RbeTsenAkñúgtMbn; edIm,Ipþl;visalPaBTIpSar
edIm,IseRgÁaH eLIgvijénRbB½n§ksidæanCaBiess nigTTYl)anesdækic©l¥RbesIr dUcCaenAkñúgesva
sMrab;RbCaCnEdldaMduHsMrab;EtciBa©wmCIvitenA sikSaRsavRCav nigGPivDÆn_CaedIm . TI 4 rebob-
tMbn;dac;Rsy:al nigmanhaniP½yx<s;cMeBaH var³RtUvEtpþl;GaTiPaBcMeBaHkarGPirkSFnFan
brisßan. vak¾RtUvkarkarTTYl)anCaTuncMeBaH FmμCati nigkarsMrbtam nwgbMErbMrYlGakasFatu
kMeNInksikmμ edIm,IeFVI[skmμPaBesdækic© Qaneq<aHeTArkkMeNInRbkbedaynirnþrPaB.
EdlminEmnkareFVIERscMkarenACnbTmanPaBpul rebobvar³enH nwgTamTar[manesßrPaBma:RkU
pussMrab;karplitTMnij nigesvakmμ EdlmineFVI esdækic© eKalneya)ayRtUvEtelIkkMBs;kar
BaNiC¢kmμ. rebobvar³RtUvEtTTYlsÁal;GMBItY elIkTIkcitþdl;plitkr nigBaNiC¢kmμ nigkar
naTIrbs;®sþIEdlCaksikr CaGñkEkécñplitpl begáInkarvinieyaKTunsaFarN³[)anqab;rh½s
ksikmμ nigCaGñkCMnYjenATIpSarmUldæan . CaBiessenAkñúgehdæa rcnasm<½npøÚvfñl; nig
bribTrbs;GnutMbn;sahara: mansßanPaBxus² sarKmnaKmn_ edIm,IEklMGkarTTYl)anTIpSar
KñabYncMeBaHrebobvar³ksikmμsMrab;GPviDÆn_ . TI1 ehIykarsikSaRsavRCav nigkarGPivDÆedIm,IedaH
viFIsa®sþcMruHvis½yRtUvEtKitKUGMBIkMlaMgrYmpSM Rsaydl;dMNaMepSg²Kña nigRbB½n§eGkULÚsIu ksi-
rvagbec©kviTüa ¬BUC CI karbgáat;BUCbsustV¦ kmμrbs;GaRhVik dUcEdl)anesñIreLIgkñúgPaBCa
40 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

édKUfμIsMrab;karGPivDÆrbs;RbeTsenAGaRhVik . degÁóbénkarkarBar b:uEnþkarRbQmTaMgenaH


sßanPaBkMeNInbc©úb,nñénksikmμrbs;TVIb minTan;)anedaHRsayenAeLIyeTrhUtmkdl;
GaRhVikGnutMbn;sahara: KWekIteLIgedaykarEk eBlenH ¬rUbTI 11¦. edaymankarekIneLIg
lMGkarelIkTwkcitþtMélBIkMENTMrg;ma:RkU nig cMNab;GarmμN_xagneya)aycMeBaHPaBxusKña
vis½ynana nigedaysartMélrbs;rbreRbIR)as; ya:gxøaMgéncMNUlenH eyIgmansm<aFxøaMg edIm,I
x<s;. vaCakargayRsYlNas;sMrab;Tajpl eRbIR)as;GMNac[manRbsiTi§PaBsMrab;ksikmμedI
cMeNjBIkMENTMrg;tMélsMrab;RbeTsCaeRcInEdl m,IGPivDÆn_ .
mankMENTMrg;EbbenH b:uEnþkMeNInnaeBlGnaKt enAkñúgRbeTsTaMgenaH ksikmμ esÞIrEtTaMg
nwgBwgGaRs½yya:gxøaMgeTAelIkarekIneLIgplit Gs;KWminsßitenAkñúgédksikrtUc²eT. eday
kmμ. karekIneLIgénqnÞ³rbs;rdæaPi)al vis½y mansm<aFRbCasa®sþenAEtbnþ bgá[mankar
ÉkCn nigm©as;CMnYyedIm,IvinieyaKeTAelIksikmμ Føak;cuHnUvTMhMksidæan ehIyva)ankøayeTACabBaða
enAtMbn;sab;sahara: ebIkcMhrbg¥ÜcmYysMrab; Pøam²sMrab;CIvitrbs;BYkeK RbsinebI»kascMNUl
»kas EdlRbeTsTaMgenaHminRtUvemIlrMlg Edl)anmkBIskmμPaBminEmnkareFVIERscMkarmin
eLIy . manenATIenaHeT. karRbkYtRbECgedIm,I)anTwk
eRbIR)as;KWmanbBaðaRbQmeRcInNas; edaysar
RbeTskMBugpøas;bþÚr³ karkat;bnßyPaBxusKñaén tMrUvkarenATIRbCMuCnekIneLIg nigRsbeBlEdl
cMNUlenACnbT nigTIRkug nigkarkat;bnßyPaKRkIRk KuNPaBRbPBTwkTaMgenaHRtUv)aneKbMpøaj .
enACnbT. enAkñúgRbeTsEdlkMBugpøas;bþÚrman edaymankarekI n eLI g cM N U l BI s kmμ P aBmi n
RbCaCnRkIRk 600 lannak; nigRbCaCn 2/2 EmnERscMkar sm<aFedIm,IedaHRsayPaBxusKña
Ban;lannak;rs; enACnbT vis½yminEmnksikmμ éncMNUlrvagCnbT nigTIRkug tamry³]btßmÖFn
kMBugEtekIneLIgelOnbMputenAkñúgBiPBelak. RbQmCamYynwgkarcMNayrUbvnþ nigQaneTA
karepþatkarykcitþTukdak;xøaMgeTAelIksikmμ dl;cMNucéntMél»kasx<s;mYysMrab;RTBüsm,tiþ
sMrab;karGPivDÆ KWkarbRgÜm[tUcnUvPaBxusKña saFarN³ nigtMrUvkarmUldæanenACnbT. pÞúymk
rvagcMNUlGñkenACnbT nigGñkenATIRkug nig vij karedaHRsayPaBxusKña tamry³karraraMg
karkat;bnßyPaBRkIRkenACnbT xN³eBlEdl karnaMcUl nwgeFVI[tMéles,ógGaharx<s;sMrab;
BüayameCosecjBIkar]btßmÖFn nigeCosBI GñkeRbIR)as;EdlCaCnRkIRkd¾eRcIn EdlBYkeK
TidæPaBTUeTA 41

rUbTI 11 PaBxusKñarvagcMNUlTIRkug nigCnbT)anekIneLIgenAkñúgRbeTskMBugpøas;bþúresÞIrEtTaMGs;

rs;BwgGaRs½yelIkarTijTMnijmUldæanTaMgenaH. karnaMecjnUvplitplminFøab;naMecj k¾Gac


edaysarEtsm<aFkMeNInRbCaCn nigbBaðadIFIø eFVIeTA)anEdr edaysarRbeTskMBugpøas;bþÚr
rebobvar³ sMrab;RbeTskMBugpøas;bþÚrRtUvEtbBa©Úl TaMgenaH man»kasRbkYtRbECgenAkñúgtMrUvkar
rYmKña nUvkareKorKRKb;RckTaMgGs;énkarQan Blkmμ nigkarRKb;RKg. RbeTsCaeRcInenAkñúg
ecjBIPaBRkIRk dUcCakareFVIksikmμkargarenA tMbn;EdlminGnueRKaH ehIymankMritPaBRkIRk
kñúgvis½yksikmμ nigskmμPaBesdækic© Edl x<s;TamTar[mankarksagehdæarcnasm<½n§ nig
minEmnkareFVIksikmμenACnbT nigkareFVIcMNak bec©kviTüasMrbeTAtamtMbn;enaH .
Rsuk. karkarBarnanaman lkçNHRbesIrcMeBaH edIm,IedaHRsayPaBGt;kargarenACnbTeKal
karbegáIncMNUlCnbT ehIyeCosvag)ancMeBaH edAeKalneya)aybM e BjbEnß m mY y RtU v CM r u j
GnÞak;énkarkarBareday]tßmÖFn RbsinebIqnÞ³ kMlaMgclkrmYysMrab;vis½yminEmnksikmμenA
neya)ayRtUv)aneKeFVIeLIg. karrIkFMeLIgya:g CnbT[manenATIRbCMuCntUc² edIm,IP¢ab;TaMg
elOnénTIpSarsMrab;plitplEdlmantMélx<s; ksikmμ nigesdækic©enATIRkug. RbeTscin)an
CaBiesssakvb,kmμ bsubkSI mcäa nigplit ksag]sSahkmμenACnbT begáIt[manPaBcMruH
plTwkedaHeKa pþl;»kasdl;PaBcMruHénRbB½n§ éncMNUl ehIyviFIsa®sþenHGac CaKMrUdl;RbeTs
ksidæan nigbegáItkarRbkYtRbECgmYy nigvis½y kMBugpøas;bþÚrepSg²eTot. enAkñúgRbeTskMBug
ksikmμxñattUcEdlRtUvkarkMlaMgBlkmμeRcIn. pøasbþÚr\TaMgGs; karepÞrkMlaMgBlkmμdl;vis½y
42 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

famvnþnanaénesdækic©RtUvEtbegáInel,Óneday kñúgkarpÁt;pÁg;pSarTMenIb enAEtCakarRbQmd¾


karvinieyaK[)aneRcInEfmeTotcMeBaHCMnaj FMmYy ehIyEdlTamTar[eKarBtamsþg;dar
sMrab;Rb CaCnCMnan;enH nigRbCaCnCMnan;eRkay. nigbrimaNEdlGacTTYlyk)ankñúgkarpÁt;pÁg;
kar pøas;bþÚrd¾sMxan;énkarerobcMrcnasm<½n§eLIgvij dUcenHehIy RbsiTi§PaBRkumplitkrmansar³
Edl)ankMNt; RtUvFanaedaykmμviFIsMNaj sMxan;Nas;. GsmPaBtMbn;x<s;Edlmindak;
suvtßPaBRbkbedayRbsiTi§PaB edIm,IGnuBaØat[ bBa©ÚlenAGaemrikLaTIn k¾CakarlM)aksMrab;kar
RbCaCnGacbeBa©óshaniP½ynana enAkñúgkar cUlrYmrbs;ksikrtUc²Edr.
eRCIserIsCMerIs d¾RbesIrsMrab;QaneCIgecjBI karbegáInkarTTYl)anRTBüskmμrbs;ksikr
PaBRkIRk. karTTYl)aneCaKC½ycMeBaHbBaðaén tUc² CaBiessdIFøInigkarbegáItsMelgBYkeKenAkñúg
PaBxusKña enAkñúgRbeTskMBugpøas;bþÚrGaceFVI[ sgÁmEdlKμansmPaBGacCMruj[manTMhM nigkar
PaBRkIRkenAkñúgBiPBelakfycuHya:geRcIn . RbkYtRbECgrbs;ksidæantUc². eRkABIkareFVI
ksikmμdaMduH viFIsa®sþebIkRBMRbTl;rvagextþ
RbeTsEdlBwgEp¥kelITIRkug ³ karP¢ab;ksidæanxñattUc nigextþ KWkMBugEtsVHEsVgrkedIm,ICMrujkargar
eTAnwgTIpSares,ógGaharTMenIb nigkarpþl;kargar enACnbTtamry³GnþrGMeBIEdlP¢ab;kardaMduH nig
l¥². eKalKMnitd¾TUlMTUlay KWkarTTYl)anTun ksi]sSahkmμCnbT ehInbTBiesaFn_TaMgenH
BIkarrIksayPaBya:gelOnénTIpSares,ógGahar RtUvEtEsVgyl;[)anRbesIrsMrab;karBRgIkva[
kñúgRsukTMenIb² nigkarrIkcMerInya:gelOnén TUlMTUlay. kMeNInksikmμ KWmansar³sMxan;
Gnuvis½yksikmμ edIm,Ikat;bnßyPaBRkIRkenA Nas;edIm,IEklMGPaBRbesIrdl;PaBRkIRkenAkñúg
CnbTEdlkMBugEtmanx<s;enAeLIy. RbeTs tMbn;CamYynwgskþanuBlksikmμl¥². sMrab;tMbn;
EdlBwgEp¥kelITIRkug EdlmanRbCaCn 32 EdlKμanskþanuBlenH GnþrkalénkarQanecj
lannak;enACnbTtMNag[ 39 PaKry én BIksikmμ nigkarpþl;esvabrisßanGacpþl;CaTI
RbCaCnRkIRk kMBugmanbTBiesaFn_CamYynwgkar sgÇwm)an. b:uEnþkarKaMRTEpñkksikmμsMrab;ksikr
ERbRbYlTIpSarTMenIbkñúgkarlk;raycMeBaHes,óg EdlplitsMrab;EtkarciBa©wmCIvit nwgbnþCaeRcInqñaM
Gahar. sMrab;ksikrtUc² EdlRbkYtRbECg eTAmuxeTot .
TidæPaBTUeTA 43

Gnuvtþrebobvar³ksikmμsMrab;karGPivDÆmYy rebob TMrg;d¾TUlMTUlayelIvis½yesdækic©. ksikmμ


var³ksikmμsMrab;karGPivDÆbgðajnUvkarRbQm KW T M n gCaTTY l )anplRbeyaCn_ B I k M E NTM r g;
cMnYnBIrsMrab;karGnuvtþ. TI 1 KWkarRKb;RKg GPi)alkic©CaTUeTA EdleBlenH)anelIkeLIg
esdæ k i c © n eya)ayéneKalneya)ayksi k mμ enAkñúgrebobvar³ dUcCa kMENTMrg; vimCÄkar nig
edIm,IBuHBaredaHRsayPaBlMeGogéneKalneya karRKb;RKgvis½ysaFarN³. b:uEnþkMENTMrg;Edl
)ay karvinieyaKminRKb;RKan; nigkarvinieyaK edACak;lak;sMrab;eRbIelIksikmμsMrab; karGPivDÆ
minRtwmRtUv. mYyeTot KWkarBRgwgGPi)alkic© enAminTan;RtUv)aneKGnuvtþ[)anTUlMTUlayenA
sMrab;karGnuvtþeKalneya)ayksikmμ CaBiess eLIy .
enAtMbn;EdlGaRs½yEtksikmμ nigRbeTspøas;bþÚr manPsþútagbgðajfa esdækic©neya)aykMBug
EdlGPi)alkic©manBinÞúenATab ¬rUb 12¦. EtRtUv)aneKpøas;bþÚreTArkPaBGnueRKaHcMeBaH
karminykcitþTukdak;[)anRbesIr cMeBaH ksikmμ nigkarGPivDÆCnbT. TaMgGgÁkarsgÁm
esdækic©neya)ayTaMgenH nigkarRbQmépñk sIuvilenACnbT nigvis½yÉkCnenAkñúgExScgVak;
GPi)alkic© KWCaehtupld¾FMmYyEdleyIg)an tMélénksikmμ KWrwgmaMCagqñaM 1982 . dMeNIr
dak;CaGnusasn_sMxan;enAkñúgr)aykarN_GPivDÆn_ kareq<aHeTArkRbCaFibetyü nigkarekIneLIgén
BiPBelakqñaM 1982 sþIGMBIksikmμ ehIy kareFVIeKalneya)ay Rbkb edayRKb;RCugeRCay
Gnusasn_TaMgenaHmin)anGnuvtþTaMgGs;enaHeT )anbegáIn»kassMrab;ksikrEdlCam©as;ksidæan
CaBiess cMeBaHesrIPavUbNiC¢kmμ begáInkar tUc² nigRbCaCnRkIRkenACnbT edIm,IelIkkMBs;
vinieyaKelIehdæarcnasm<½n§ nigkarsikSaRsavRCav sMelgneya)ayrbs;BYkeK. vis½yksiBaNiC¢
nigGPivDÆn_enAGaRhVik nigkarpþl;esvasuxPaB kmμÉkCnmanskmμPaBeRcInCagmun CaBiess
nigGb;rM[)anRbesIrdl;RbCaCnenACnbT . enAkñúgRbeTskMBugpøas;bþÚr nigRbeTsEdlBwg
Ep¥kelITIRkug. eBlenH tYGgÁEdlmanGMNac
GnaKtpþlk; arsgÇwmeRcInEfmeTotcMeBaHksikmμsrM ab; nana )ancUlrYmenAkñúgExScgVak;ksikmμ ehIy
karGPivDÆ. kþIsgÇwm KWmanBnøWcaMgEcgsMrab;eBl eKmancMNab;GarmμN_xagesdækic© enAkñúgfamvnþ
enH ebIeFobeTAnwgqñaM1982. PaBlMeGogcMeBaH mYy nigPaBrIkcMerInvis½yksikmμ nigsMelg
karRbqaMgeTAnwgksikmμenAkñúgeKalneya)ay mYyenAkñúgkargarneya)ay. b:uEnþkarEklMG
ma:RkUesdækic©RtUv)ankat;bnßyedaysarkMEN lkçxNÐEtmYymuxminGacFana[maneCaKC½y
44 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

cMeBaHksikmμ sMrab;karGPivDÆeRcInEfmeTot vis½yÉkCn nigsgÁmsIuvil KWRtUvkarCabnÞan;


)aneT. sMelgrbs;ksikrtUc²RtUvEtB¤enAkñúg sMrab;karGnuvtþksikmμsMrab;karGPivDÆ. enAkñúg
kargarneya)ay ehIyGñkeFVIeKalneya)ay RbeTsCaeRcIn RksYgksikmμ KWRtUvmanskmμPaB
nigm©as;CMnYyRtUvkþab;yk»kasfμIenH . sMrab;kMENTMrg;edIm,IkMNt;eLIgvij nUvtYnaTI
rbs;eK nigbegáItsmtßPaBfμI . TMrg;fμI²)anekIt
tYnaTIsMrab;rdæ. braC½yTIpSar KWkMBugEtsayPay manehIyenAeBlenH. rebobrbbfμI énkar
CaBiessenAkñúgRbeTsEdlGaRs½ynwgksikmμ pþl;kic©snSaeTA[esvakmμRbwkSaksikmμRbeTs
ehIyTamTar[maneKalneya)aysaFarN³ GUkg;da pþl;[RkumplitkrmansiTi§cUlrYmenA
mYy edIm,IFana)annUvlT§plsgÁmEdleBjcitþ. kñgkic©snüaenaH .
rdæRtUv)antYnaTI enAkñúgkarGPivDÆTIpSar ¬eday
pþl;RTBüFnsaFarN³sñÚl EklMGbriyakas BRgwgsgÁmsIuvil nigRbCaFibetyü . vis½yTI3
vinieyaKTunsMrab;vis½yÉkCn¦ nigenAkñúgkarRKb; ¬shKmn_ plitkr nigGgÁkarBak;B½n§nana
RKgFnFanFmμCati edaykareRbIR)as;eRKÓg nigGgÁkarminEmnrdæaPi)al¦ GacCMruj[RbCa
elIkTwkcitþ nigkmμsiTi§bBaØa . CnRkIRkenACnbTTTYlplRbeyaCn_ nigTamTar
karBRgwgsmtßPaBdl;rdæenAkñúgtYnaTIfμIrbs; [manGPi)alkic©. RkumplitkrGacpþl
xøÜnénkarsRmbsRmYlvis½ycMruH nig édKUCamYy ;sMelgxagneya)aydl;ksikr nigesñI[GñkeFVI

rUbTI12 RbeTsBwgEp¥kelIksikmμ nigRbeTsEdlkMBugpøas;bþúÚrmanBinÞúxagGPi)alkic©Tab


TidæPaBTUeTA 45

neya)ay nigPñak;garGnuvtþmankarTTYlxusRtUv karrkSaTukekAGIsMrab;®sþI enAkñúgRkumRbwkSaCnbT


edaykarcU l rY m enAkñ ú g kareFV I e Kalneya)ay CYyCMruj[man karvinieyaKsaFarN³cMeKal
ksikmμ kartamdanfvika nigkarcUlrYmenAkñúgkar edAsMrab;tMrUvkarCak;lak;xageynD½r. GMeBIBuk
GnuvtþeKalneya)ay . enARbeTs ehSnIhÁal rlYyRtUv)ankat;bnßyedayRbB½n§tamdanenA
GgÁkarq½RtsMrab;GgÁkarplitkreQμaH Conseil CnbT lT§plsavnkmμrdæaPi)alpSBVpSay
National de Concertation et de tamry³sarB½t’man ehIyeRbIR)as;yuT§sa®sþ
Coopération des Ruraux KWmanskmμPaB B½t’man nigsarKmnaKmn_ edIm,Ikt;Rta nig
xøaMgkøaenAkñgkarGPivDÆ nigkarGnuvtþyuT§sa®sþ EckrMElkB½t’man .
ksikmμCati nigeKalneya)ay. esrIPaBsMrab; karGPivDÆEdldwknaMedayshKmn_ ¬CDD¦
smaKm nigesrIPaBsarB½t’man nigkarvinieyaK GacbegáItskþanuBlsMrab;shKmn_CnbT dUcCa
elITunsgÁmsMrab;GgÁkarenACnbT edayrYmTaMg cMeNHdwgenAmUldæanrbs;eKkarbegáIt nigTun
GgÁkar®sþI KWmansar³sMxan;Nas;sMrab;yuT§sa®sþ sgÁm. vimCÄkar nig CDD cUlrYmcMENkdl;
Epñk TamTartMrUvkarénkarEklMGGPi)alkic© . rebobvar³ ksikmμsMrab;karGPivDÆkñúgmeFüa)ay
bnþmindac; dUcCakarepþatkarykcitþTukdak;dMbUg
esvakmμcMruHenAfñak;kNþal nigvimCÄkar. edaysar elIesvamUldæan nigRTBüsm,tiþsaFarN³ ehIy
karnaMykrdæaPi)aleTACitRbCaCn enACnbT karcUlrYmkñúgskmμPaBbegáItR)ak;cMNUlenAeBl
vimCÄkar RKb;RKgskþanuBl edIm,IedaHRsayCa EdltMrUvkarmUldæanRtUv)aneKedaHRsay. kar
mYynwgTidæPaBmUldæan nigPaBxusKñaénksikmμ GPivDÆRBMRbTl;rvagextþ nigextþGacCYRKb;RKg
CaBiesssMrab;karpSBVpSay. b:uEnþminEmnRKb; cMeNalesdækic©CamYynwgTMhMTUlMTUlayCagviFI
esvaksikmμRtUvEteFVIvimCÄkarenaHeT dUcCa sa®sþ CDD .
karRsavRCavEbbviTüasa®sþ nigkarBinitüemIl
CMgWstV KWmansar³sMxan;Nas;cMeBaHesdækic©. EklMGRbsiTi§PaBm©as;CMnYy. enARbeTsEdl
sßab½nvimCÄkar RtUvEtedaHRsaykaq,amyk GaRs½yelIksikmμ m©as;CMnYyman\T§iBlya:g
edayGñkmanenACnbT nigkarmindak;bBa©Úl FMeFg. enARbeTscMnYn 24 rbs;GnutMbn;sahara:
BYkeK EdlbBaðaenH CaerOy²ekItmaneLIg karcUlrYmcMENkrbs;m©as;CMnYymanya:gehac
CaTUeTAenAkñúgvis½yksikmμ. enARbeTs \NÐa Nas; 28 PaKry énkarcMNaysMrab;karGPivDÆ
46 r)aykarN_GPivDÆn_BiPBelak 2008

ksikmμ ehIyeRcInCag 80 PaKry enARbeTs kmμsiTi§bBaØa karpþl;bec©kviTüafμI sMrab;Capl


xøH². yuT§sa®sþksikmμ nigkarkat;bnßyPaB RbeyaCn_dl;GñkRk nigeCosvagPaBGviC¢man
RkIRk[)anRbesIrEdldwknaMedayRbeTsenaH BIxageRkAekItmaneLIg dUcCa CMgWbsustV
pþl;nUvRkbx½NÐmYysMrab;m©as;CMnYy edIm,ItMEr GPirkStMbn;CIv³sa®sþcMruHBiPBelak nigkat;bnßy
tMrg;karKaMRTrbs;eKsMrab;vis½yksikmμ nig nigsMrbeTAtambMErbMrYlGakasFatu .
CamYym©as;CMnYyÉeTot² edayeRbIR)as;kar CamY y nw g karepþ a teTAelI v i s ½ y tU c ceg¥ ó t
cMNaysaFarN³rbs;rdæaPi)al nigRbB½n§lT§kmμ sßab½nsklelakEdl)anbegáItsMrab;ksikmμenA
CaynþkarsMrab;GnuvtþkmμviFITaMgenaH. enAkMrit stvtSr_ TI 20 enAminTan;erobcM[)anRKb;RKan;
tMbn;kmμviFIGPivDÆksikmμrbs;GaRhVikgay² edIm,IedaHRsaybBaðaEdlmanGnþrGMeBI nigrebob-
pþl;GaTiPaBsMrab;kic©sRmbsRmYlvinieyaKrbs; var³cMruHvis½yenAéf¶enHenAeLIy eTaHbICasßab½n
m©as;CMnYy. eTaHbICakic©xitxMRbwgTaMgenAkñgkMrit enHTTYl)aneCaKC½yCaeRcInmkehIyk¾eday.
Cati nigkMrittMbn;edaypþl;Rkbx½NÐsßab½nsMrab; kMENTMrg;sßab½n nigKMnitpþÜcepþImfμI² RtUvEt
karKaMRTBIm©as;CMnYycMeBaHksikmμ dMeNIrkarkñúg sRmbsRmYl[)anRbesIrdl;Pñak;garGnþrCati
karGnuvtþenAyWtenAeLIy . TaMgGs; nigCamYytYGgÁfμI²enAkñúgBiPBelak
edayrYmTaMgsgÁmsIuvil vis½yCMnYj nigCnanuCn
kMENTMrg;sßab½nskelak. rebobvar³ksikmμsMrab; TaMgLay .
karGPivDÆminGacsMerceTA)aneT RbsinebIBMu karGnuvtþrebobvar³sklelak tMrUv[man
mankarebþCJacitþBIGnþrCati[)anRbesIr nigeRcIn karerobcMCasßab½ncMruHmYy . sßab½nCMnaj dUcCa
EfmeTot. kargarEdlsklelak)anEcksMrab; Rku m Bi e RKaHeyabl; s þ I G M B I k arsi k SaRsavRCav
stvtSr_TI 21 mandUcCa karbBa©b;karGt;Qøan ksikmμGnþrCati GgÁkares,ógGahar nig
nigPaBRkIRk nirnþrPaBbrisßan pþl;snþisux ksikmμshRbCaCati nigmUlniFiGnþrCatisMrab;
nigkarRKb;RKgsuxPaBskl nwgminGacsMerc karGPivDÆksikmμ Gacpþl;karKaMRTry³eBlyUr
)aneT RbsinebIminmanvis½yksikmμcUlrYm. nig karebþCJacitþedayEklMG RbsiTi§PaBrbs;BYkeK
rebobvar³ksikmμsklelak manRckcMruH dUcCa nigkarsRmbsRmYlPñak;garTaMgGs;. vis½ycMruH
karbegáItc,ab;RbkbedayyutiþFm’sMrab;BaNiC¢kmμ EdlTak;TgKñaelIbNþajCak;lak;mYy GaceqøIy
GnþrCati karyl;RsbKñaelIsþg;darplitkmμ tb)anya:gqab;rh½scMeBaHcMeBaHPaBGsnñ dUcCa
TidæPaBTUeTA 47

karRKb;RKgCMgWpþasaybkSI nigkarq,amyk vak¾TamTar[mankargarksikmμenAkñúgvis½ynana


»kasEdlekIteLIg dUcCa bec©keTsCIv³sa®sþ nigCamYytYGgÁenAkMritmUldæankMritCati nigkMrit
tamry³elIkkMBs;ePaKplbMrugragkay. kñúg skl. vaTamTarkarksagsmtßPaBsMrab;
krNI epSgeTot karbeBa¢óbGaTiPaBBiPBelak ksikrtUc² nigkarplitrbs;eKksiBaNiC¢kmμ
dUcCakarsMrbeTAtambMErbMrYlGakasFatu eTAkñúg ÉkCn nigrdæ. vaTamTarsßab½n edIm,ICYyksikmμ
karbegáInCMnYy BIm©as;CMnYycMeBaHksikmμRbEhl bMerI[karGPivDÆ nigbec©kviTüasMrab;kareRbIR)as;
CaGaceTArYcya:gRbesIr. karsMerc[)an FnFanFmμCati[mannirnþrPaB. ehIyvak¾TamTar
eCaKC½yelIrebobvar³GnþrCati KWminEmnEtCa [mankarekoKr karKaMRTEpñkneya)ay CMnaj
karcab;GarmμN_rbs;buKÁlmñak;eT vaTamTar[ nigFnFan .
mankarcUlrYmedayBiPBelakTaMgmUl b:uEnþk¾ mankarekIneLIgcMeBaHkarTTYlsÁalBIrdæaPi-
RtUvmansmPaB nigyutiþFm’ rvagRbeTskMBug )alnana nigm©as;CMnYyEdlfa ksikmμRtUvEtCa
GPivDÆ nigRbeTsGPivDÆn_ nigrvagRbCaCn EpñkmYyd¾Cak;lak;enAkñúgrebobvar³GPivDÆn_
CMnan;enH nigRbCaCnCMnan;eRkay . edayva)anCYypÁt;pÁg;kMeNInenAkñúgRbeTsEdl
GaRs½yksikmμ b¤ sMrab;kat;bnßyPaBRkIRk
etIGVIEdleFVIeBlenH? eq<aHeTArkkarGnuvtþ enACnbT nigedaHRsayrebobvar³brisßanRKb;
RbsinebIBiPBelakmankarebþCJacitþedIm,Ikat;bnß TIkEnøg. karEklMG»kas nigqnÞ³ d¾RbesIrna
yPaBRkIRk nigTTYl)annirnþrPaBkMeNInGMNac eBlenH kñúgkarvinieyaKenAkñúgvis½yksikmμ
énksikmμsMrab;karGPivDÆRtUvEtedaHRsay. b:uEnþ pþl;suTidæiniymfa rebobvar³ksikmμsMrab;
vaminmanvtßúskiþsiTi§NaeFVI[sMerc)anPøam²enaH karGPivDÆ GacdMeNIrkareTA)an. Rckén»kas
eT. kareRbIR)as;ksikmμsMrab;karGPivDÆ KWCa Edl)anpþl;[enH minRtUv)aneKemIlrMlgenaH
dMeNIrkarsμúRKsμajmYy. vaTamTar[mankar eT edaysareCaKC½yenH nwgpþl;CalT§plx<s;
RbwkSaenAfñak;RbeTs edIm,IerobcMrebobvar³[ eq<aHeTArkeKaledAGPivDÆn_shsvtSr_ nigelIs
smRsb nigkarkMNt;yuT§sa®sþsMrab;Gnuvtþ. BIenH .

You might also like