 Stres; zorlanma, baskı ve gerilmedir.

 ‘Kişiyegüç gelen, baskı ve engellenme

yaratan, çıkmaza sokan, çaresizliğe
sürükleyen, acı veren, bunaltı ve üzüntü
verici yaşam olaylarıdır.’
 Stres
insan organizmasının iç ve dış kaynaklı
tehditlere karşı homeostatik dengesini
korumak için verdiği bir dizi reaksiyondur.

 Stresör;
organizmanın iç ya da dışından gelen,
organizmayı tehdit eden ve organizmada uyum
reaksiyonları başlatan uyaranlara denir.
 Stresörler her kişiyi farklı şekilde etkiler. Bu
farklılık stresörden kaynaklanabildiği gibi
bireyin gücü ve sınırlılığından kaynaklanabilir.
Bu durumda bireyin geçmiş yaşantıları ve
deneyimleri de etkili olur.
 Birey için bazı stresörlerin daha önemli
oluşundan kaynaklanabilir. Yani bireyin
stresöre verdiği anlam.
 Bu durum bireyin aile
yapısına,çevresine,bireyin değer yargılarına
bağlıdır.
 Kaynağı ne olursa olsun kişi bir stresör ile
karşılaştığında uyum yapmaya çalışır.
 Lazarus ve Folkman (1984) stresin,
 birey tarafından olayın bilişsel olarak
yorumlanma/değerlendirilme biçimine,
 başetme becerilerine ve
 bireyin çevreyle aktarımının (transaction)
sonuçlarına bağlı olduğunu belirtirler.
 Stres, olumlu yada olumsuz olaylar nedeniyle
de gelişebilir.
 Örneğin; Boşanma ve iş kaybı gibi
istenilmeyen olaylar gibi,
 işte statünün artması, ilerleme, istenilen
olsa bile gebelik, anne baba olma gibi olumlu
olaylar da stres kaynağı olabilmektedir.
Stres tepkisinin;
 fizyolojik (otonom sinir sistemi uyarılması,
nöro-endokrin değişiklikler),
 davranışsal (savaşma-kaçma davranışı) ve
 psikolojik boyutları vardır.
 Beden bir stres durumunda, bütün
sistemlerini harekete geçirir.
 Karşı karşıya kalınan zorlu durum karşısında
hazır hale gelir.
 Kalp atışları hızlanır,
 kan şekeri yükselir, eller terler,
 kasların tonusu artar, yani
savaşa/mücadeleye hazır hale gelir.
 Beyin, adrenalin ve noradrenalin
hormonlarını arttırır, dolayısıyla
 kan basıncı yükselir,
 kalp atışları artar,
 deriye giden kan akışı kısıtlanır,
 midenin fonksiyonları sınırlanır,
 terleme artar, vücut hazırlanır.
 Sosyal ilişkilerde azalma
 Normal gösterilen davranışın daha yoğun
olarak gösterilmesi (çok çalışanların
işkolik halini alması, sessiz sakin kişilerin
daha da içine kapanması),
 Çevredeki kişilerle sürekli olarak olumsuz
içerikli konuşmalar,
 Dikkat kaybı, unutkanlık
 Uyku bozukluğu
 Sık ifade ölüm ve intihar düşünceleri
 İş veriminde/performansta azalma…
Kognitif:
 Konsantrasyon problemleri
 Kararsızlık durumları,
 Unutkanlıklar,
 Eleştiriye tahammülsüzlük,
 Kendi kendini aşırı eleştirme durumları,
 Olumsuz tavırlar.
Duygusal:
 Sinirlilik,
 Gerilim,
 İrritabilite,
 Öfke,
 Düşmanlık hissi,
 Mutsuzluk,
 Suçluluk,
 Utanma,
 Yalnızlık hissi,
 Kıskançlık gibi durumlardır.
 1- Fiziksel, biyolojik ve kimyasal faktörler

 Bakteri ,virüs, parazit ve toksinler

 Kırık, doku ezilmesi gibi her türlü travma
 Cerrahi girişim, ilaçlar, organ kayıpları
 Yetersiz ya da aşırı beslenme

 2- Psikolojik faktörler

 Sosyal baskılar
 Şiddet, korku, endişe, izolasyon
 Hastanede yatma

 3- Kültürel faktörler

 Kültür çatışmaları
 Kültür şoku
 4-
Gelişim dönemleri ve fizyolojik
değişiklikler

 5-Normal modern yaşamın getirdiği

faktörler:Teknoloji, trafik vb.

 6- Hastalıklar: Akut ya da kronik hastalıklar

 Stres, kişinin kısa veya uzun sürede uyumunu
bozan olaylardır.
 Hangi olayların veya durumların kişiyi
zorlama potansiyeli olduğu kişiden kişiye
değişir. Aynı insanda, aynı tür bir zorlayıcı da
her zaman aynı etkiyi oluşturmaz.
 Hans Selye, bir tehdit ya da tehlike
karşısında organizmanın verdiği tepkinin
sadece savaşma-kaçma davranışı ile sınırlı
kalmayıp, stresle baş edebilmek ve
organizmanın bozulan denge durumunun
yeniden sağlanması amacına yönelik,
adrenalin salınımı ve otonom sinir
sisteminin uyarılmasıyla birlikte, bir süreç
yaşandığını ortaya koymuştur.
 1- Alarm reaksiyonu;Savaşma veya kaçma
davranışının görüldüğü evredir, kısa sürelidir
ve organizmayı korumaya yönelik olarak bazı
değişiklikler görülür.
 Kan basıncı yükselir,
 doku kanlanması artar.
 Hücre metabolizması hızlanır.
 Kan şekeri yükselir.
 Bilişsel aktivite artar.
 2. Direnç dönemi: : Organizmanın bozulan
dengeyi yeniden sağlamak amacına yönelik
çabalarının yer aldığı uyumun (adaptasyonun)
sağlandığı dönem.

 Organizmaların strese karşı gösterdiği etkilerin

tümü organizmayı dengede tutmaya, korumaya
ve enerji gereksinimlerini karşılamaya yöneliktir.

 Direnç dönemi başetmenin gücüne, bedenin

adaptasyon yeteneğine ve enerjisine bağlıdır.
 3. Tükenme dönemi: Uzun süre savaşa
hazırlanan organizma yorulur ve direnç yavaş
yavaş azalmaya başlar.
 Birey uyum sürecinde yetersiz kalır, savunma
iyice zayıfladığında bitkinlik/tükenme
aşaması başlar.
 Zamanla fiziksel ve duygusal sorunlar
görülmeye başlar. Başlangıçta baş ağrısı, uyku
sorunları, bulantı, halsizlik, hazımsızlık gibi
sorunlar görülür.
 Yaşanan iş stresinin sonuçlarının incelendiği
çalışmalarda da iş stresinin iş doyumunu
azalttığı, duygusal tükenme ve duyarsızlaşmayı
arttırdığı; tükenmişliğe yol açtığı işten
ayrılmalara ve işe devamsızlıklara yol açtığı
belirlenmiştir.

 Ortaya çıkan bu sonuçların, özellikle iş

stresiyle başetmede kullanılan yöntemlerin
uygun ve yerinde kullanılmamasıyla ilgili
olduğu görülmüştür.
 Mizah; bireyin olumsuz deneyimlerle daha
etkili mücadele etmesine yarayan bir
başetme mekanizması ya da uyumu sağlayıcı
olay/durum dışından bir bakış açısıdır.

 Mizah, olumsuz duygusal tepkileri azaltan bir

objektiflik hissi yaratır.
 Folkman başa çıkmayı "stresli olay ya da
durumların yol açtığı duygusal gerilimi
azaltma, yok etme ya da bu gerilime
dayanma amacıyla gösterilen bilişsel,
davranışsal ve duygusal tepkilerin bütünü"
şeklinde tanımlamışlardır.

 Lazarus ve arkadaşları başa çıkmada

kullanılan yolları "duygulara odaklanan" ve
"soruna odaklanan" başa çıkma yolları
şeklinde adlandırmışlardır
Kişi strese bağlı olarak ortaya çıkan duygusal
yükünü azaltmak için;
Duygularını başkalarına aktararak, üstündeki
yükünü azaltabilir
 İzolasyon.
 Olumlu değerlendirme; problemin kendisi
için iyi bir sonuca neden olduğunu kabul eder
 Sorumluluğu kabul ya da reddetme; strese
neden olan olayın sorumluluğunu kabul ya da
redderek, duygusal yükünü azaltmaya
çalışabilir.
Birey stres kaynağını bildiği ve farkında olduğu
için problemi çözmek için;
 Başkalarından yardım isteyebilir, bilgi ve
tavsiye alabilir,
 Planlar yaparak sorunun kendisi çözme
yoluna gidebilir,
 Sorunla yüzleşebilir; kendi hakkını koruyabilir
ya da başka birinin fikrini değiştirmesini
sağlayabilir.
 Kişilerkısa vadede kendilerinin sorunlarla
baş etmelerine yardımcı olacak, ancak
uzun vadede önemli zorluklara neden
olabilecek bazı maladaptif mekanizmalar
da kullanabilirler:
 alkol ve madde kullanımı
 kendine zarar verme
 öfkeli ve agresif davranış şekilleri
gösterme vb.
 Kişiyiaktive eder
 Yeni arayışlara,çalışmaya yöneltir.
 Yaratma gücünü güdüler.
 Amacına ulaşmaya yönelik motivasyon
sağlayarak kişiyi başarıya ulaştırır.
 Yeni duruma yoğunlaşmayı,
 Hedefe yönelmeyi ve yönelinen işi başarmak
için güdülenmeyi sağlar. Bu tepki öğrenmek
için gereklidir.
 Egzersiz
 Olumlu düşünme-bilişsel yeniden yapılanma
 Zamanı etkin kullanma
 Doğru beslenme
 Etkili iletişim becerilerini kazanma (kendini
tanıma, uygun ifade etme,atılganlık, çatışma
çözümü,empati)

 Problem çözme becerileri kazanma