Professional Documents
Culture Documents
Soran University
نوسيين هيَرؤطليفي
نوسيين هيَرؤطليفي – نوسيين ثريؤزة “كة كؤنرتين جؤري نوسينةكاني كؤني ميسرة
لة كؤنرتين سةردةمةكانةوةة (2900ث.ز) تا نزيكةي 100ث.ز“ و تواني شويَنة ويَنةيةكةي بثاريَزيَت
(واتة لةوةي لةطةل ويَنةدا بةكاردةهات) هةروةها لة نةخش كردني سةروةريةكان و نوسينة ثريؤزةكان
لة ثةرستطة و طؤر و ثةيكةرةكان بةكارهاتوة ,واباو بووة لة ريَكخستين ئةم نوسينةدا بة برطةي
ريزكردن و ستوني تؤمار بكريَت و خويَندنةوةكةي لة الي راست دةست ثيَبكات ,دةتواندريَت هةروةها
نوسينةوةي نوسيين هيَرؤطليفي بة شيَوةيةكي هةلطةراوة و ئاسؤي لة ضةثةوة بؤ راست بنوسريَت.
ئةوةش شيَوازيَكة لة ئيَستا لةالي تويَذةرةوةكاني ئةم سةردةمةدا ثةيرةودةكريَت(بؤ ثيتة التينيةكان
طوجناوة )
كردنةوةي هيَماكاني نووسيين هيَرؤطليفي
بؤ ئةوةي ليَكؤلينةوة دةربارةي شارستانيةتي دؤلَي نيل دةربارةي ئةدةبة تؤماركراوةكان و زانستةكانيدا بة ئاطابيت ,
ثيَويستة لةسةري ئةوشتانة بزانني كة ئةو ئةدةب و زانستانةي ثيَي تؤماركراوة ,واتا با شارةزاي نوسينةوةيان بيَت
لةبةر ئةوةي ئةم نوسينانة ,وةكو نوسيين بزماري ,دةضيَتة ناو تةواوي ليَك تيَطةيشتين زمان و شارستانييةتةكة
نةك وةك ثيتة هيجايةكاندا دةست بةرداري زانياريةكان دةبني .شارستاني دؤلي نيل بة نوسينة بةناوبانطةكةي
[هيَرؤطليفي] بةناوبانطة بةجؤريَك مرؤظ لةناو سةروةريةكاني ئةو سارشتانية دةبينيَتةوة وا هةست دةكات
جؤريَك نةخش و نيطار و جواني ويَنةكارية ,بةالم لة راستيدا نوسيين هيَرؤطليفي بؤ ئيَمة كؤنرتين نوسيين شارستانيةتي
ميسري بؤ تؤماركردني كاروبارة جياوازة نيشامنان دةدات ئةم نوسينة لة ميسردا لة داوكاتةكاني ئةوسةردةمةي بة
[سةردةمي بةرديين كانزاي] ناومان برد.
وة لة سةردةمي بنةمالةكاندا طةشةكردني دةطةريَتةوة ,وةكو لة نوسيين بزماري بينيمان ,بؤ ئةو ثيَداويستيانةي لة ذياني
ميسر لة دؤلَي نيلدا سةريان هةلدا ,بةالم ليَرةدا جياوازيةكي طرنط لةنيَوان نوسيين هيَرؤطليفي و بزماريدا لة رووي
سةرةتاي سةر هةلدانياندا ,ئةم نوسينة ئةسلةكةي بةرامبةر رووني سةرهةلداني نوسيين بزماري ناديارة كاتيَك
سةرةتا ساكارةكاني يةكةميين لة شيَوةي ويَنةدا شتةكان دةبيند ران.
نوسيين هيَرؤطليفي و خويَندنةوةي هيَماكاني
نوسيين هيَرؤطليفي هةر لةكؤنرتين سةردةمة ميَذوةكانةوة بؤ قؤناغي دةنطي طواسرتاوةتةوة [ثيَدةضيَت بة كاريطةري نوسيين
بزماري بوبيَت ] بة جؤريَك نيشانةكان بةشيَوةي برطة و وشةكان بةكاردةهيَندران ,ئةم شيَوازة لة شيَوازي نوسيين هيجايةوة
نزيكة ,بةالم هيجاي تةواو نةبوة ,كؤمةلةي يةكةمي لة 24نيشانة ثيَك هاتوة ,هةر يةكةيان ثيتيَكي تةواوة ولةطةلَيدا
ثيتيَكي بزويَن لةثيتة بزويَنةكاني ثيَوةلكاوة لةوانةى لة بزويَنةكاني زماني ميسرييدا بونيان هةبوة .بؤ منونة
ثييت (م) دةتوانيَت بة شيَوةي (مو) يان (ما) يان (مي) خبويَندريَتةوة .
كؤمةلةي دووةم لة نزيكةي 80نيشانة ثيَك هاتووة ئةوانةش نيشانةي برطةي دةنطني لة ثيتة هيجايةكان دةضن و هةر
نيشانةيةك لة دوو ثييت درووست ثيَك ديَت و ثيتيَكي بزويَنةر ثيَوةلكاوة (لة ناوةراست يان لة دواوةيدا).
نوسيين ميسري كؤن بةو جؤرة تيَكةالوةي نيَوان نوسيين هيَماي و نوسيين دةنطي برطةي مايةوة لة هيجاي دةضوو و
نةيتواني بةقؤناغي تةواوي هيجاي بطات ,بةالم لة شيَوةي نوسينةكةيدا كؤرانكاري و ئالوطؤري طرنطي بةسةر دا هات.
سةرضاوةكان