You are on page 1of 6

‫ميَذووي كؤني رؤذهةالت‬

‫بة سةرثةرشيت‪:‬‬ ‫ئامادةكردن‪:‬‬


‫م‪.‬فرست امحد‬ ‫شوان صالع‬
‫ضيا دينؤ مري‬
‫حممد فرزندة‬
‫سولتانة امساعيل‬

‫‪Soran University‬‬
‫نوسيين هيَرؤطليفي‬

‫‪ ‬نوسيين هيَرؤطليفي – نوسيين ثريؤزة “كة كؤنرتين جؤري نوسينةكاني كؤني ميسرة‬
‫لة كؤنرتين سةردةمةكانةوةة (‪2900‬ث‪.‬ز) تا نزيكةي ‪ 100‬ث‪.‬ز“ و تواني شويَنة ويَنةيةكةي بثاريَزيَت‬
‫(واتة لةوةي لةطةل ويَنةدا بةكاردةهات) هةروةها لة نةخش كردني سةروةريةكان و نوسينة ثريؤزةكان‬
‫لة ثةرستطة و طؤر و ثةيكةرةكان بةكارهاتوة ‪ ,‬واباو بووة لة ريَكخستين ئةم نوسينةدا بة برطةي‬
‫ريزكردن و ستوني تؤمار بكريَت و خويَندنةوةكةي لة الي راست دةست ثيَبكات‪ ,‬دةتواندريَت هةروةها‬
‫نوسينةوةي نوسيين هيَرؤطليفي بة شيَوةيةكي هةلطةراوة و ئاسؤي لة ضةثةوة بؤ راست بنوسريَت‪.‬‬
‫ئةوةش شيَوازيَكة لة ئيَستا لةالي تويَذةرةوةكاني ئةم سةردةمةدا ثةيرةودةكريَت(بؤ ثيتة التينيةكان‬
‫طوجناوة )‬
‫كردنةوةي هيَماكاني نووسيين هيَرؤطليفي‬

‫كاهينةكان بةردةوام نوسيين هيَرؤطليفيان تاكؤتاي سةدةي سيَيةمي زايين بةكارهيَناوة‬


‫بةالم دواي ئةم ميَذووة ثةيرةونةكراوة و نوسينةكة بة ناديار ماوةتةوة تا ئةوهةوالنةي‬
‫لة سةرةتاي سةدةي نؤزدةيةم دا كرابوون‪ ,‬لةثيَش ئةوةدا و لةكاتةكاني سةدةي حةظدةيةم‬
‫و هةذدةم ذمارةيةك هةولي زؤر لةاليةن تويَذةرةكانةوة درابوو تا بتوانن نةخشي سةر‬
‫نوسيين ميسري خبويَننةوة‪ ,‬بةالم ئةم هةوالنة هيض سةركةوتنيَكيان بةدةست نةهيَنا‪,‬‬
‫كارةكة بةو جؤرة مايةوة تا بةردي (رةشيد)ي بةناوبانط دؤزرايةوة‪.‬‬
‫نوسيين هيَرؤطليفي و خويَندنةوةي هيَماكاني‬

‫بؤ ئةوةي ليَكؤلينةوة دةربارةي شارستانيةتي دؤلَي نيل دةربارةي ئةدةبة تؤماركراوةكان و زانستةكانيدا بة ئاطابيت ‪,‬‬
‫ثيَويستة لةسةري ئةوشتانة بزانني كة ئةو ئةدةب و زانستانةي ثيَي تؤماركراوة ‪ ,‬واتا با شارةزاي نوسينةوةيان بيَت‬
‫لةبةر ئةوةي ئةم نوسينانة ‪ ,‬وةكو نوسيين بزماري ‪ ,‬دةضيَتة ناو تةواوي ليَك تيَطةيشتين زمان و شارستانييةتةكة‬
‫نةك وةك ثيتة هيجايةكاندا دةست بةرداري زانياريةكان دةبني‪ .‬شارستاني دؤلي نيل بة نوسينة بةناوبانطةكةي‬
‫[هيَرؤطليفي] بةناوبانطة بةجؤريَك مرؤظ لةناو سةروةريةكاني ئةو سارشتانية دةبينيَتةوة وا هةست دةكات‬
‫جؤريَك نةخش و نيطار و جواني ويَنةكارية ‪ ,‬بةالم لة راستيدا نوسيين هيَرؤطليفي بؤ ئيَمة كؤنرتين نوسيين شارستانيةتي‬
‫ميسري بؤ تؤماركردني كاروبارة جياوازة نيشامنان دةدات ئةم نوسينة لة ميسردا لة داوكاتةكاني ئةوسةردةمةي بة‬
‫[سةردةمي بةرديين كانزاي] ناومان برد‪.‬‬
‫وة لة سةردةمي بنةمالةكاندا طةشةكردني دةطةريَتةوة ‪ ,‬وةكو لة نوسيين بزماري بينيمان ‪ ,‬بؤ ئةو ثيَداويستيانةي لة ذياني‬
‫ميسر لة دؤلَي نيلدا سةريان هةلدا ‪ ,‬بةالم ليَرةدا جياوازيةكي طرنط لةنيَوان نوسيين هيَرؤطليفي و بزماريدا لة رووي‬
‫سةرةتاي سةر هةلدانياندا‪ ,‬ئةم نوسينة ئةسلةكةي بةرامبةر رووني سةرهةلداني نوسيين بزماري ناديارة كاتيَك‬
‫سةرةتا ساكارةكاني يةكةميين لة شيَوةي ويَنةدا شتةكان دةبيند ران‪.‬‬
‫نوسيين هيَرؤطليفي و خويَندنةوةي هيَماكاني‬

‫نوسيين هيَرؤطليفي هةر لةكؤنرتين سةردةمة ميَذوةكانةوة بؤ قؤناغي دةنطي طواسرتاوةتةوة [ثيَدةضيَت بة كاريطةري نوسيين‬
‫بزماري بوبيَت ] بة جؤريَك نيشانةكان بةشيَوةي برطة و وشةكان بةكاردةهيَندران‪ ,‬ئةم شيَوازة لة شيَوازي نوسيين هيجايةوة‬
‫نزيكة‪ ,‬بةالم هيجاي تةواو نةبوة‪ ,‬كؤمةلةي يةكةمي لة ‪ 24‬نيشانة ثيَك هاتوة ‪ ,‬هةر يةكةيان ثيتيَكي تةواوة ولةطةلَيدا‬
‫ثيتيَكي بزويَن لةثيتة بزويَنةكاني ثيَوةلكاوة لةوانةى لة بزويَنةكاني زماني ميسرييدا بونيان هةبوة ‪ .‬بؤ منونة‬
‫ثييت (م) دةتوانيَت بة شيَوةي (مو) يان (ما) يان (مي) خبويَندريَتةوة ‪.‬‬

‫كؤمةلةي دووةم لة نزيكةي ‪ 80‬نيشانة ثيَك هاتووة ئةوانةش نيشانةي برطةي دةنطني لة ثيتة هيجايةكان دةضن و هةر‬
‫نيشانةيةك لة دوو ثييت درووست ثيَك ديَت و ثيتيَكي بزويَنةر ثيَوةلكاوة (لة ناوةراست يان لة دواوةيدا)‪.‬‬

‫نوسيين ميسري كؤن بةو جؤرة تيَكةالوةي نيَوان نوسيين هيَماي و نوسيين دةنطي برطةي مايةوة لة هيجاي دةضوو و‬
‫نةيتواني بةقؤناغي تةواوي هيجاي بطات ‪ ,‬بةالم لة شيَوةي نوسينةكةيدا كؤرانكاري و ئالوطؤري طرنطي بةسةر دا هات‪.‬‬
‫سةرضاوةكان‬

‫ميَذووي كؤني رؤذهةالت – تةها باقر‬

You might also like