Temat: Ogólna charakterystyka renesansu

1. Nazwa epoki
Epoka, która nastąpiła po średniowieczu ma w polskiej terminologii dwie nazwy: renesans i odrodzenie.
Obie oznaczają to samo, ponieważ z języka francuskiego renaissance to odrodzenie. Twórcy tej epoki
przyczynili się do odrodzenia kultury antycznej, zaczęli szukać jej pozostałości (tak narodziła się
archeologia). W renesansie nastąpił powrót do starożytnej architektury, filozofii, nauki i literatury.

2. Ramy chronologiczne odrodzenia

Odrodzenie najwcześniej pojawiło się we Włoszech, gdzie trwało od połowy XIV wieku do początku XVI
wieku. W innych krajach europejskich trwał od końca wieku XV do końca XVI.

3. Podłoże społeczno – historyczne renesansu

a. w wyniku wojen krzyżowych nastąpiło otwarcie licznych szlaków handlowych do krajów
wschodnich,
b. bogaciło się mieszczaństwo włoskie i hiszpańskie, które zaczęło inwestować w sztukę,
c. Guttenberg wynalazł druk,
d. Kolumb odkrył Amerykę,
e. rozwijały się nauki przyrodnicze, powodując zachwianie autorytetu Kościoła,
f. w wyniku rozłamu Kościoła powstały wyznania reformowane.

4. Pojęcia charakteryzujące epokę

a. antropocentryzm – pogląd filozoficzny, według którego człowiek stanowi centrum i cel
wszystkiego (wszechświata);
b. humanizm – prąd umysłowy rozwijający wiedzę o człowieku zawartą w starożytnej filozofii
i literaturze; cechy:
- zainteresowanie człowiekiem, jego życiem wewnętrznym i zewnętrznym, pięknem jego ciała,
osobowością,
- kult sławy jako drogi do nieśmiertelności,
- krytyczny stosunek do świata i wszelkich autorytetów,
- wrażliwość twórców na cierpienie, niesprawiedliwość społeczną i poniżanie drugiego człowieka,
- rozbudzanie uczuć patriotycznych;
b. reformacja – ruch religijno – społeczny, który doprowadził do powstania nowych wyznań
(reformowanych); jego początkiem było wystąpienie w 1517 roku Marcina Lutra w Wittenberdze,
który skrytykował sprzedawanie odpustów przez duchowieństwo (odpuszczanie grzechów za
pieniądze); reformacja spowodowała rozbicie chrześcijaństwa na wyznania:
- luteranizm (państwa skandynawskie),
- kalwinizm (Francja),
- bracia czescy (Czechy),
- anglikanizm (Anglia);
W Polsce mieszczanie przyjęli luteranizm, natomiast szlachta – kalwinizm. Nasz kraj nazywany był
„państwem bez stosów”, ponieważ panowała tolerancja i uniknięto religijnych zamieszek.

5. Początki humanizmu w Polsce

Polska w okresie odrodzenia była potęgą, uporała się z problemem krzyżackim i prowadziła
ekspansję na Wschód. Szlachta uzyskiwała nowe przywileje od królów elekcyjnych. Synowie
szlacheccy zdobywali wykształcenie, studiując na Akademii Krakowskiej i zagranicznych
uniwersytetach.

6. Okresy odrodzenia w Polsce

a. odrodzenie wczesne – od połowy XV wieku do połowy XVI wieku:
- rozwój nauki (Mikołaj Kopernik),
- literatura polityczna,
- polskie przekłady dzieł łacińskich wykonywane na zlecenie drukarzy krakowskich;
b. „złoty wiek kultury polskiej” – druga połowa XVI wieku:
- twórczość Mikołaja Reja,
- poezja Jana Kochanowskiego;
c. schyłek odrodzenia – pierwsza połowa XVII wieku.

7. Odrodzenie starożytnych poglądów filozoficznych

a. stoicyzm
– uodpornienie na wszelkie zmiany losu,
- obojętność na cierpienie,
- zachowanie spokoju bez względu na sytuację;
b. epikureizm
- najważniejszym celem i dobrem człowieka jest szczęście,
- można je osiągnąć poprzez doznawanie przyjemności i unikanie cierpienia.

8. Najważniejsze hasła renesansu

a. „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce”
Słowa Terencjusza odzwierciedlają renesansowe zainteresowanie człowiekiem i jego duchowymi
oraz materialnymi potrzebami;
b. „Człowiek jest kowalem swojego losu”
Hasło to podkreśla wolność człowieka i jego możliwości decydowania o własnym losie;
c. „Do źródeł”
Słowa te przypominają, że renesans odwoływał się do autorytetów oraz ideałów starożytności,
antycznych wzorców sztuki i rywalizował z nimi.