‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫������ﺘﺎن زﺑﺎن ﭘﺎر�ﯽ‬

 ‫� �م �ﺪا‬

‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪١٣٩٠‬‬
 ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ ‪ :‬ﮔﺮﻭﻩ ﮔﺮﺩﺁﻭﺭﻧﺪﮔﺎﻥ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭ ﻧﺎﻡ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ‪:‬ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ‪ /‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻧﺸﺮ‪ :‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪١٣٩٠ :‬‬
‫‪ISBN :978-964-00-7814-7‬‬
‫ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﻳﺴﻰ‪ :‬ﻓﻴﭙﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ‪ :‬ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﺭﺩﻩ ﺑﻨﺪی ﻛﻨﮕﺮﻩ ‪٢ :‬ﺯ ‪٢‬ﻑ ‪P ١٠/٦‬‬
‫ﺭﺩﻩ ﺑﻨﺪی ﺩﻳﻮﻳﻰ ‪٧٠٣ :‬‬
‫ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻰ ﻣﻠﻰ ‪١١١٣٤٦٥ :‬‬

‫ﺷﺎﺑﮏ ‪٩٧٨-٩٦٤-٠٠-٧٨١٤-٧‬‬

‫ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ‪٣ :‬‬

‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﻧﻘﻼﺏ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ‪ ١٢‬ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﭘﻼک ‪٤١٣‬‬
‫ﭼﺎپ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﺷﻤﺎﺭﮔﺎﻥ‪١٠٠٠ :‬‬
‫ﺳﺎﻝ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ‪١٣٩٠ :‬‬
‫ﭼﺎپ‪ :‬ﻓﺮﺯﺍﻥ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﺁﺭﺍﻳﻰ‪ :‬ﺑـــﻬﺎﺭﺍﻥ‬
‫ﺣﺮﻭﻓﭽﻴﻨﻰ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮی‪ :‬ﺍﻟﻮﻧﺪ ﻧﮕﺎﺭ‬

‫‪This book is registered under US copyleft‬‬ ‫‪law, 2011. It is an open access document‬‬ ‫‪and belongs to public domain‬‬ ‫‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺭﺳﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﺁﻥ ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻪ ﺁﺯﺍﺩ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺳﻨﺪ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ‪ ،‬ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻛﭙﻰ ﻟﻔﺖ‬
This Book is Freely available online.
This is to give readers the rights to copy, redistribute, and modify this book and requires all
copies and derivatives to be available under the same license.

Copyleft 2011

.‫ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮی ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﻭ ﭘﺨﺸﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻛﺪﻩ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺁﺯﺍﺩ ﺍﺳﺖ‬

.‫ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﺭﺍ ﭘﺨﺶ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﺑﺎﺯﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪ‬
.‫ ﺑﺮﺍی ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‬،‫ﭼﺎپ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪی‬١٣٩٠
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪٢‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ‬
‫‪٤‬‬ ‫ﺍﻧﺪﺭ ﭼﺮﺍﻳﻰ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﻰ )ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻴﺮﺟﻼﻝ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺰﺍﺯی(‬
‫‪٨‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺪﺍﺭی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫‪١٢‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪﻫﺎﻳﻰ ﭼﻨﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮی ﺁﻥ‬
‫‪١٣‬‬ ‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﻰ‬
‫‪١٤‬‬ ‫ﺳﻪ ﮔﺎﻡ ﺗﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ﺷﻴﻮﺍ‬
‫‪١٧‬‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻰ ﻫﺸﻴﺎﺭﺍﻧﻪ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬
‫‪١٩‬‬ ‫ﺑﻬﺮﻩﺟﻮﻳﻰ ﺍﺯ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫‪٢٥‬‬ ‫ﺁﻳﻴﻦﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬
‫‪٢٧‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺧُﺮ ﺩﻩﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎ‬
‫‪٢٩‬‬ ‫ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎ‬
‫‪٣٠‬‬ ‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻮﺍﺭﻩﻫﺎ‬
‫‪٣١‬‬ ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪١‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ‬
‫���ﻦ �� ا�ﺪ��ﻪ � ﻧ��رد‬ ‫� �م �ﺪا و�ﺪ ﺟﺎن و ��د‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻛﻬﻦﺗﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺯﻧﺪﻩ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻧﺎی ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺩﺷﻮﺍﺭی ﺭﺍ ﭘﻴﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﮔﺸﺘﮕﻰ ﻛﻨﻮﻧﻴﻦ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﺭﺳﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺁﻫﻨﮓ ﻭ ﻧﻮﺍﺧﺘﻰ ﺁﺭﺍﻡ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﻟﻰ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻧﮕﺮﺍﻧﻰ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻮﻳﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺧﻮﺩی ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻧﺪک ﺍﻧﺪک‬
‫ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺧﻮﺩی ﺭﺍ ﻣﻴﺮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻓﺮﮔﺸﺖ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ‬
‫ﻣﻰﺭﻭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻮﺗﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﻤﺎﺭی ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺁﻭﺍﻳﻰ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭی ﻭ ﮔﺎﻩ ﭼﻢ ﻭﺍژﻩ‪ ،‬ﺩﭼﺎﺭ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻰ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻭﺍﻡ ﻭﺍژﻩ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ "ﺍﮔﺮ ﻭﺗﻨﻬﺎ ﺍﮔﺮ" ﻭﺍژﻩ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻰ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺠﺎی ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭﺍژﻩ‪ ،‬ﺁﺷﻔﺘﮕﻰ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﻴﭻ ﻫﻨﺠﺎﺭی ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﺍﻧﺪﺭﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﻫﻤﮕﻨﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺍﺯ ﺩﻳﺮﺑﺎﺯ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺭﺍﻩﻫﺎی ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻰ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺩﭼﺎﺭ ﻭﺍﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ )ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻰ‬
‫ﻫﻤﺒﻮﺩﻫﺎی ﺩﻭﺭﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺟﺪﺍ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎی ﺍﺳﺘﻮﺍﻳﻰ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ(‪ .‬ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎی ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺍﻡ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻭﺍﻡ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ‬
‫ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪﻥ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﻭﺍﻧﮕﻬﻰ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻣﮕﻴﺮی ﻭﺍژﮔﺎﻥ‪ ،‬ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺯﻳﺎﻧﺒﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻰ ﺑﻨﺪﻭﺑﺎﺭ ﻭ ﻟﺠﺎﻡﮔﺴﻴﺨﺘﻪ‬
‫ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﮔﻴﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻭﺍﻣﮕﻴﺮﻧﺪﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺪﺗﺮ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺍﻧﺪک ﺍﻧﺪک ﺟﺎی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻮﻣﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺥ ﻣﻰﺩﻫﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻧﺎی ‪ ١٤٠٠‬ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺯﻳﺎﺩی ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮﻧﻮﺩﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ )ﺍﺯ ﻭﺍﺩﺍﺷﺘﻦ ﺗﺎﺯﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮی ﺁﻥ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻧﺎﺳﺘﻴﻬﻨﺪﮔﻰ ﻭ ﺗﻨﺒﻠﻰ ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﻮﻳﺎﻥ( ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ ﺍﻧﺪﺭﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺮﮔﺮﺩﻥ ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﭙﺎﺧﻴﺰﻳﻢ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻰ ﺁﻥ ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﻳﻢ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﻮﻳﺎﻥ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ‬
‫ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﻤﺮﻧﮓ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻜﺎﺭﺑﺮﺩﻥ ﻭﺍژﻩ ﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻳﮏ‬
‫ﺳﺮﻩ ﺑﺮﻳﺪﻥ ﺍﺯ ﺑﻜﺎﺭﺑﺮی ﻭﺍژﻩ ﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻭﻟﻰ ﺗﺎﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﺭﺳﺎﻳﻰ ﻭ ﺷﻴﻮﺍﻳﻰ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ‪ ،‬ﺁﺳﻴﺒﻰ‬
‫ﻧﻤﻰﺭﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻜﺎﺭ ﺭﻭﺩ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﻫـﻤـﻪ ﺯﺑﺎﻥﻫـﺎ ﺑﺎ ﻫـﻢ ﺑﺮﺍﺑﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔـﺎﻩ ﺍﺭﺯﺵﻫﺎی ﺍﻧﺴـﺎﻧﻰ ﻫـﻴﭻ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮی‬
‫ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺳﺮ ﺳﺘﻴﺰ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍی ﮔﻮﻳﺶﻭﺭﺍﻥ ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﺎﺍﺭﺯﺷﺘﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ‬
‫ﮔﻮﻳﺶﻭﺭ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭی ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻓﺨﺮﺑﻔﺮﻭﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺭﺑﺸﻤﺎﺭﺩ‪ .‬ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺎﻭﺭﻫﺎ‪ ،‬ﺩﻳﻦ‪ ،‬ﻫﻨﺮ ﻭ ﺁﻳﻴﻦﻫﺎی ﻫﺮ ﻣﺮﺩﻣﻰ‬
‫ﭘﺎﺭﻩﻫﺎﻳﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ »ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ« ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻰﺳﺎﺯﻧﺪ ﻭ ﺗﮏﺗﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻰ‬
‫ﻭ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻫﻨﮓ ﺧﻮﺍﺭﺩﺍﺷﺘﻦ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻧﺎﺑﻮﺩی ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻧﺎﺳﺎﺯﮔﺎﺭی ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﻰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻮﺩﻥ‬
‫ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺑﻴﺸﻤﺎﺭ ﺑﺮ ﺭﻭی ﺍﻳﻦ ﻛﺮﻩ ﺧﺎﻛﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﻛﻮﺷﻴﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺑﻜﺎﺭﺑﺮﺩﻥ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ‬
‫)ﭼﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺗﺮﻛﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮی ﻭ‪ (...‬ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﻧﺎﻳﺶ )~ﻧﻔﻰ( ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺟﺎی ﺧﻮﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻮﻳﺶﻭﺭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﺳﺎﺯی‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺯﺩﻭﺩﻥ ﺁﺳﻴﺐﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻛﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ‪ ،‬ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻭﺍژﻩﻫﺎی‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻣﺎ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺩﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﻭﺩی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮﺍی ﮔﻮﺵﻫﺎﻳﻤﺎﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻴﺮﺟﻼﻝ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺰﺍﺯی‪ ،‬ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭگ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﭼﺮﺍﻳﻰ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪی ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺸﺘﻪﺗﺮ ﺩﻳﺪﻡ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ؛‬
‫ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍی ﻛﺎﺳﺘﻰﻫﺎ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎﻳﻰﻫﺎی ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺁﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎی ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺳﺘﻰﻫﺎ ﻭ‬
‫ﻧﺎﺭﺳﺎﻳﻰﻫﺎی ﺭﺍ ﻛﻤﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩی ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﺩﺍﺭﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻰ‪:‬‬
‫‪info@persianacademy.org‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺎ ﺗﻤﺎﺱ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺳﭙﺎﺱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻭ ﺁﺭﺯﻭی ﺷﺎﺩی ﻭ ﻓﺮﺍﺯﻣﻨﺪی ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﻮﻳﺎﻥ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ‪١٣٩٠‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺍﻧﺪﺭ ﭼﺮﺍﻳﻰ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩ ﻧﻮﻳﺴﻰ‬

‫ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻴﺮﺟﻼﻻﻟﺪﻳﻦ ﻛﺰﺍﺯی‬

‫ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻜﺮﻳﻦ ﻭ ﺷﻴﻮﺍی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻰﺩﺭﻧﮓ ﻭ ﺩﻭﺩﻟﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻐﺰﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺳﺮﺷﺖ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭی ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﺎﺳﺎﺯﻭﺍﺭﺍﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪ :‬ﺍﺯ ﺳﻮﻳﻰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺳﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ‪ ،‬ﻧﻐﺰ ﻭ ﻧﺎﺯک‪ ،‬ﺑﺎ ﺯﻧﮓ ﻭ ﺁﻫﻨﮕﻰ ﺩﻻﻭﻳﺰ ﻭ‬
‫ﺧُﻨﻴﺎﻳﻰ ﻭ ﮔﻮﺷﻨﻮﺍﺯ؛ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮی‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻭ ﺳﺨﺖﺟﺎﻥ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﺗﻨﺪﺑﺎﺩﻫﺎﻳﻰ ﺳﻬﻤﻨﺎک ﻭ ﺳﺘﻴﺰﺁﻣﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮ‬
‫ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻧﺎی ﺳﺪﻩﻫﺎ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﻩﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺎی ﻭ ﺑﺮﭘﺎی ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﺭی ﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﻦﻓﺮﺳﺎی ﻭ ﺗﻮﺍﻧﻜﺎﻩ ﻭ ﭘﺸﺖﺷﻜﻦ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ‬
‫ﻛﺸﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺮﺍﻧﺴﻨﮓ ﻭ ﻧﺎﺯﺷﺨﻴﺰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩﺟﻮی ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰﻫﺎ ﻭ ﺩﻻﻭﻳﺰیﻫﺎی ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﺎﻥ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﺮﻭﺯﻳﺎﻥ ﻭ ﭘﺴﻴﻨﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﺍﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﻛﺎﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﺷﺘﻪﺍی ﺳﺨﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻭ ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﻰ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻛﻨﻮﻧﻰ ﻭ ﺭﻭﺯﺁﻣﺪ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻭ ﭘﺎﻳﻨﺪﺍﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻰ ﻭ ﻳﻜﭙﺎﺭﭼﮕﻰ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪﻭﺭﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻧﻐﺰﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺳﺮﻭﺩﻳﻨﻪ ﻭ ﺳَﺮﺍﻭ ﺩﻳﻦ )~ ﺷﻌﺮی( ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ‪ ،‬ﺩﺭ ﭼﻨﺪی ﻭ ﭼﻮﻧﻰ‪ ،‬ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻭﺍﺯﻩ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺩﻭﺭﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎی ﮔﻴﺘﻰ ﺩﺭﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺨﻨﻮﺭﺍﻧﻰ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺭﺍ‪ ،‬ﺩﺭ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺷﺎﻫﻜﺎﺭﻫﺎی ﺟﺎﻭﺩﺍﻥ ﺍﺩﺑﻰ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺷﺎﻫﻜﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺳﺨﻨﻮﺭﺍﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻤﺎﻥ ﻭ ﮔﺰﺍﻓﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﺎﻟﻰ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺷﮕﺮﻓﻰ ﻭ‬
‫ﺷﺎﻫﻮﺍﺭی ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺳﺨﺘﮕﻰ ﻭ ﺳُﺘﻮﺍﺭیِ ﺁﻥ ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻥ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺍﺩﺏِ ﺩﺭﭘﻴﻮﺳﺘﻪٔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻣﺎﻳﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩﺍﺳﺖ‬
‫ﻭ ﺑﺮﺑﺮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﺍﺯﻧﺎی ﻓﺮﺧﻨﺪﻩٔ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻨﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺳﺘﻴﻎ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻭ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺳﭙﻬﺮ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻧﺎﺯﺵ ﻭ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪی ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺑﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﮔﻴﺘﻰ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺭﺍ‬
‫ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩﻣﺎ ﻭﺍﻻﺗﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﻧﺎﺯﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺍﻓﺮﺍﺯﺍﻥ ﮔﻔﺘﻪﺍﻳﻢ ﻛﻪ‪»:‬ﻣﺎﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻳﻢ ﺳﺨﻨﻮﺭﺍﻧﻰ ﺳﺘﺮگ ﻭ ﺑﻰﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻭ‬
‫ﺧﻴﺎﻡ ﻭ ﻣﻮﻟﻮی ﻭ ﺳﻌﺪی ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﭙﺮﻭﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﺒﺎﻻﻧﺎﻳﻢ!« ﺳﺨﻦ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺁﺳﻴﺐ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺘﺎﺭ ﻧﺎﺯک ﻭ ﺩﻻﻭﻳﺰ ﻭ ﺁﻫﻨﮕﻴﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻫﺪﻑﻫﺎی ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺯﻳﺎﻥﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺁﻭﺍﻳﻰ ﻭ ﮔﻮﺷﻨﻮﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﻭ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺭﺳﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﺨﺘﮕﻰ ﻭﺍﺳﺘﻮﺍﺭی ﺁﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻤﻰﺑﺎﻳﺪ ﻭﺍﻣﻮﺍژﻩﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻩ ﺩﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻰ ﺩﺍﻧﺸﻮﺍﺭﺍﻧﻪ ﻭ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮﻫﺎﻥﻫﺎی ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﻮﻳﺎ‪ .‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﻨﻮﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻛﻪ ﭘﻮﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﺳﻨﮓ‬

‫‪٤‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻭ ﻫﻢ ﺳﺎﺯ ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﭘﻮﻳﺎ ﻭ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬
‫ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭی ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﻫﻢ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎی ﺳﺮﺷﺘﻴﻦ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﻳﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻳﺮی ﺍﺳﺖ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭی ﻳﺎﻫﻤﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻮ‪ ،‬ﻫﻢ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺳﻨﺠﻴﺪﻧﻰ‬
‫ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻛﻬﻦ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭﺍژﻩ‬
‫ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮﺩ ﺯﻳﺎﻥ ﺯﺩﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭی ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﮔﺰﻧﺪ‬
‫ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﻣﻰ ﺁﺷﻮﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺎﺭﻫﺎی ﺍﺯ ﭘﻼﺱ ﻳﺎ ﺑﻮﺭﻳﺎی ﺳﺘﺒﺮ ﺩﺭﺷﺖ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﺮﻧﻴﺎﻧﻰ ﻧﻐﺰ ﻭ ﺭﺧﺸﺎﻥ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻳﺪ ﻭ‬
‫ﺑﺪﻭﺯﻳﺪ‪ .‬ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﺖ ﻧﺎﺳﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻭ ﺁﺷﻜﺎﺭﺗﺮﻳﻦ ﺯﻳﺎﻥ ﻭ ﮔﺰﻧﺪی ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﻣﻰﺯﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻓﺘﺎﺭ ﺁﻫﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﺧﻨﻴﺎﻳﻰ ﻭ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﻭ ﮔﻮﺵ ﻧﻮﺍﺯ‪ ،‬ﺁﻭﺍﻳﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ‬
‫ﺍﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﻮ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ)ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭی(‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺁﻭﺍﻳﻰ‪ ،‬ﺳﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﻧﺮﻡ ﻭ‬
‫ﺍﺯ ﺩﻳﺪ‬ ‫]‪[far‬‬ ‫ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ ﻓﺮ‪.‬‬ ‫]‪[khoarnah‬‬ ‫ﻫﻤﻮﺍﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻭﺍژﻩ ﺩﺭﺷﺘﻨﺎک ﮔﺮﺍﻥ ﺍﻭﺳﺘﺎﻳﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮﺭﻧﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺁﻭﺍﻳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﺟﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻰ ﻭﺍژﻫﺎی ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻓﺮ« ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺩﻩ ﻭ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺸﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ‬
‫ﺯﺑﺎﻧﻪﺍی ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰﺳﺘﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺩﺭﺷﺖ ﻭ ﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﺎﻫﻤﻮﺍﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺩﻻﻭﻳﺰ ﺁﻭﺍﻳﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰﺑﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻧﺎی ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻴﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻪﺍی ﺍﺯ ﺳﻮﺩﮔﻰ ﻭ ﺳﺎﺩﮔﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺮﺍﺳﺘﮕﻰ ﻭ ﻧﺎﺑﻰ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎی‬
‫ﺑﺮﻭﻥﺯﺑﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎﺭﮔﻰ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎی ﺭﺍﺳﺘﻴﻦ ﻭ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺯﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺁﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺮﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺳﺎﺧﺖﻫﺎﻳﻰ ﺑﺮﻭﻥﺯﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﭼﻮﻥ ﻧﺮﻳﻨﮕﻰ ﻭ ﻣﺎﺩﮔﻰ ﻭ ﺍﻣُﺮ ﺩی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩ‬
‫ﺯﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ »ﺗﻪ ﻧﺸﺴﺖﻫﺎﻳﻰ« ﺍﺯ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺳﻄﻮﺭﻩﺍیﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﺗﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻣﻰﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻣﻴﺨﺘﮕﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻤﺮﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻏﺎﺯﻳﻨﻪ ﻭ ﻻﻳﻨﺎک ﻭ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎی‬
‫ﺑﺮﻭﻥﺯﺑﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻐﺰ ﻭ ﻧﺎﺏ ﺁﺳﻴﺐﻫﺎ ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﺁﻻﻳﺪ‪ .‬ﺁﺷﻜﺎﺭﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺁﺳﻴﺐ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺳﻴﺐﻫﺎ ﻓﺮﺍﺩﻳﺪ ﻣﻰﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺁﺳﻴﺐ ﺁﻭﺍﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﺍﻣﻮﺍژﻩﻫﺎی ﺩﺭﺷﺘﻨﺎک ﻭ ﻧﺎﻫﻤﻮﺍﺭ ﻭ ﮔﻮﺵﺁﺯﺍﺭ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺘﺎﺭ ﻧﺎﺯک ﻭ ﺩﻻﻭﻳﺰ ﻭ ﺁﻫﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﻣﻰﭘﺮﻳﺸﻨﺪ ﻭ ﺯﻧﮓ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ﺧُﻨﻴﺎﻳﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺎﻥ ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺁﺳﻴﺐﻫﺎﻳﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻫﮕﺬﺭ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﮔﺮﺩﺍﻧﺸﻰ )~ ﺻﺮﻓﻰ( ﻭ ﻧﺤﻮی ﻭ ﻣﺎﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻰ )~ ﻣﻌﻨﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻰ( ﻣﻰﺭﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻳﺮﭘﻴﺪﺍ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ‬
‫ﻣﻰﻓﺮﺳﺎﻳﺪ ﻭ ﻣﻰﭘﻮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺍﮔﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﺳﺮﻭﺩﻩﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭی ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﺳﺮﺍﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﻳﺎ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﺑﺴﺮﺍﻳﺪ‪ .‬ﺍﺯ‬
‫ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺪﺍﻥ ﺳﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺗﻮﺱ ﻳﺎ ﺳﻌﺪی ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪی ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺰﺩﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺮﺷﺘﻴﻦ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﻰﻛﻮﺷﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩﻧﺎﺧﻮﺍﻩ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ؛‬

‫ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬

‫ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪ ﻭ ﺑﻰﻧﻴﺎﺯ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﮔﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻭﺍﻣﻮﺍژﻩﻫﺎ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺯ ﻭ ﺍﻧﺪﺍﺯﻫﺎی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻭ ﺣﺘﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﻭﺍﻣﻮﺍژﻩ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪی ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻭﺍژﻩ ﺳﺎﺯی ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﻭ ﻛﺎﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﮔﺮﺍﻧﻪﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺑﻰﻛﺮﺍﻧﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻴﻢ‬

‫‪٥‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺑﻰﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭﺍژﻩ ﺑﺴﺎﺯﻳﻢ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﻛﺎﻟﺒﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﺪﻳﻨﺴﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﺭﻳﺨﺖﻫﺎی ﺍﺯ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎی ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﻩ ﺳﺎﺯی ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺮﻣﺸﭙﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻣﻮﻡ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻮﺍﻥ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎﺭ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﻣﺴﺎﺯ ﻣﻰﮔﺮﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﺗﻮﺍﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﺳﺎﻧﺘﺮ ﻭ ﻣﺎﻳﻪﻭﺭﺗﺮ‬
‫ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﺮﻭﺩ ﻭ ﺳﺨﻦ ﻭ ﺷﻌﺮ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺨﻨﻮﺭ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ‬
‫ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﻭ ﻣﻰﮔﺬﺭﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﺘﺮ ﻭ ﺭﺳﺎﺗﺮ ﺑﺎﺯ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﻮﺩ ﻛﻨﺪ ﻭ‬
‫ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻭﻳﮋﻩ ﻭ ﺷﻴﻮﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﺍی ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﺷﻨﺎ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﻭﺍژﻩ‬
‫»ﺩﺳﺖ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﻩﻫﺎ ﻭﺍژﻩ ﺳﺎﺧﺖ؛ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻨﺪﻩﺍﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻭﺍژﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻳﺪ ﺗﺎ ﻭﺍژﻫﺎی ﻧﻮ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺍﺩﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻭﺩﺳﺖ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺩﺳﺖ‪ ،‬ﺯﺑﺮﺩﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺩﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﻦﺩﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺩﺳﺘﺎﻭﻳﺰ‪ ،‬ﺩﺳﺘﺒﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻩ ﻭ‪ ...‬ﺣﺘﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺧﺮﺩ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ‪ .‬ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺭﻭی‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﺷﺖ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺗُﻨُﮏ ﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻥ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎی ﺭﻭﺯ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﺯ ﻭﺍﻡ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺑﻬﺮﻩ‬
‫ﺑﺮﺭﺩ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻰ‪ ،‬ﻛﻤﺒﻮﺩ ﻭ ﺑﻴﺘﻮﺷﻰ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺍﺯﻛﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭی ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ؛ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﺍی ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺟﺴﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ؛ ﺍﻧﺪکﺍﻧﺪک ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺯ‬
‫ﺑﺎﻥ ﺑﺮﺍﻧﻴﻢ؛ ﻭ ﺁﻥ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨﺸﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﮔﺎﻫﻰ ﺍﻧﺪک ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻭﺍژﻩﺍی ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺁﻧﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﺩ‪.‬‬

‫ﺩﻭ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﺭﺍﺯ ﻭ ﻓﺴﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺯﻳﺒﺎی ﺯﺭﻳﻦ ﻛﻪ ﺩﻻﺭﺍﻡ ﻭ ﺩﻻﺭﺍی ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻮﺍﺭﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﮔﺮﺍﻧﻤﺎﻳﻪﺗﺮﻳﻢ ﺯﻳﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﺁﺭﺍﻳﻪﻫﺎ‬
‫ﺁﺭﺍﺳﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭘﺎﺳﺨﻰ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺍﺩ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎﺭ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺁﻣﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺎﺳﺎﺯﻭﺍﺭﻧﮕﻰ ﺳﺮﺷﺘﻴﻦ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻪ ﻧﻐﺰی ﺍﺳﺖ ﻧﺎﺯک ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺳﺨﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﺳُﺘﻮﺍﺭ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ‬
‫ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﺟﺪﺍﻳﻰ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻣﻰﺭﻭﺩ‪ ،‬ﺁﻥ ﭼﻪ ﻣﺎﻳﻪٔ ﺷﮕﻔﺘﻰ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺎﺳﺎﺯﻧﺪ ﻭ‬
‫ﺁﺷﺘﻰﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ .‬ﻳﮏ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺳﺘﻮﺍﺭی ﻭ ﺳﺨﺖﺟﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻐﺰی ﻭ ﻧﺎﺯﻛﻰ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﭘﻰ ﭘﻮﻳﻪﺍی ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ‪ ،‬ﺩﺭﺷﺘﻰﻫﺎ ﻭ‬
‫ﻧﺎﻫﻤﻮﺍﺭیﻫﺎی ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﻨﺎﺭی ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎی ﺑﺮﻭﻥﺯﺑﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻓﺮﻭﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﻦ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎ ﻭ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻰ ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩﻫﺎ ﻭ ﻻیﻫﺎ ﻭ‬
‫ﺗﻪﻧﺸﺴﺖﻫﺎی ﺍﺳﻄﻮﺭﻩﺍی ﻭ ﺑﺎﻭﺭﺷﻨﺎﺧﺘﻰﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﮔﻮﻧﻪ ﺭﻳﺨﺖﻫﺎی ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﺍی‬
‫ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻰ )ﺗﺜﻨﻴﻪ( ﻳﺎ ﻧﺮﻳﻨﮕﻰ )ﺗﺬﻛﻴﺮ( ﻭ ﻣﺎﺩﻳﻨﮕﻰ )ﺗﺄﻧﻴﺚ( ﻭ ﺍﻣﺮﺩی )ﺗﺨﻨﻴﺚ(‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻧﺎﺏ ﻭ ﭘﻴﺮﺍﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ‬
‫ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻰ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮی‪ ،‬ﺁﻥ ﭘﻮﻳﻪ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ‪ ،‬ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﺎﻫﻤﻮﺍﺭ ﺭﺍ ﺗﺮﺍﺷﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻧﺮﻡ‪ ،‬ﺁﻫﻨﮕﻴﻦ‪،‬‬
‫ﮔﻮﺷﻨﻮﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﮔﻮﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﻧﻐﺰی ﻭ ﻧﺎﺑﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﻐﺰی ﻭ ﻧﺎﺑﻰ ﻣﺎﻳﻪ ﺳﺴﺘﻰ ﻭ‬
‫ﺁﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮی ﺁﻥ ﻧﺸﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﮔﺰﻧﺪﻫﺎﻳﻰ ﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﺁﺳﻴﺐﻫﺎﻳﻰ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﺗﺎ ﻛﻨﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﺪﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺮ ﺁﺯﻣﻮﻥ‬
‫ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺯﻣﻨﺪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻜﺮﻳﻦ ﻭ ﺩﻻﻭﻳﺰ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰﺗﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥﺗﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪﻭﺭﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪٔ ﺍﺩﺑﻰ ﺟﻬﺎﻥ‬
‫ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺎ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﻭ ﺯﻳﺎﻧﻜﺎﺭ ﺭﻭﺑﻪﺭﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻨﺎﻭﺭی ﺭﺳﺎﻧﻪﺍی ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻨﺎﻭﺭی ﺭﺳﺎﻧﻪﺍی ﻛﻪ ﺣﺘﺎ ﺗﺎ ﻧﻬﺎﻧﮕﺎﻩ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﻛﺴﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺟﺴﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺑﻮﻣﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪﺍی ﺩﻳﺮﻳﻨﻪ ﻭ ﭼﻨﺪﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻰﻓﺮﺳﺎﻳﺪ؛ ﻣﻰﻛﺎﻫﺪ؛ ﺍﺯ ﺗﺎﺏ ﻭ ﺗﻮﺵ ﻣﻰﺍﻧﺪﺍﺯﺩ؛ ﺗﺎ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫‪٦‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﺲ ﺣﺘﻰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺘﻮﺍﺭی ﻭ ﺳﺨﺖﺟﺎﻧﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻤﺎﻭﺭﺩی ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﻭ ﺳﺘﺮگ‪ ،‬ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﻭ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﻭ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﻴﺮی ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺁﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻴﻮﻩ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶﻫﺎی ﻳﺎﺭﻳﮕﺮﺍﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻛﻮﺷﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩﺍﻧﺪﺍﺯی ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪﺁﻭﺭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﻰﻛﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺯ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻐﺰیﻫﺎ‬
‫ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻰﻫﺎی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﻻﻭﻳﺰیﻫﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺏ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻬﻔﺘﻪﺍﺳﺖ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﺑﮕﺮﺩﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺧﺪﺍی ﺭﺍ‬
‫ﺳﭙﺎﺱ!‪ ،‬ﻏﻤﺨﻮﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻳﺎﺭﻳﮕﺮﺍﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺮﺷﻤﺎﺭﺷﺎﻥ ﭘﻰﺩﺭﭘﻰ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻰﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺁﺳﻴﺐﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻰﻧﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﻣﻰﻛﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺍﻣﻨﺪیﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻰﻫﺎی ﺁﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺑﻴﮕﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﻣﺮﺯﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ‬
‫ﭘﺮﺁﺷﻮﺏ ﻭ ﺑﻰﻓﺮﻳﺎﺩ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺗﻮﻓﺎﻥ ﻭ ﺗﻨﺪﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﺑﮕﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺗﻪ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮﻭﺯﻣﻨﺪ ﻭ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪﺭ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﻰ‬
‫ﻛﻪ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦﺗﺮ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪ ﻭ ﺳﺨﺖﺟﺎﻥ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺍﺯ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺩﺍﺩﺍﺭ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﻰﮔﻤﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﮔﺮﺍﻣﻰ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍی ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺁﺭﺯﻭی‬
‫ﻛﺎﻣﮕﺎﺭی ﻭ ﺑﺨﺘﻴﺎﺭی ﺩﺍﺭﻡ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﺎﺳﺪﺍﺭی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﻣﺤﻤﺪی‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁﻥﮔﺎﻩ ﻛﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰِ ﭘﺎکﺯﺍﺩ‪ ،‬ﺩﺳﺖﺑﻪﻛﺎﺭ ﺳﺮﺍﻳﺶ ﻭ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺷﺎﻩﻧﺎﻣﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭیﺩﺍﺩﻫﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻣﺎ‬
‫ﻫﺮ ﺩﻡ ﻣﻰﺷﻨﻮﻳﻢ ﻭ ﺑﺎﺯﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺳﺮِ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪﺍﺵ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻣﻰﮔﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺁﻩ ﻭ ﺍﻓﺴﻮﺱ ﺳﺮﻣﻰﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ‬
‫ﻣﻰﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦِ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﺁﺑﺎﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﺎﺑﻮﺩی ﻭ ﻭﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﻭﺩ‪ .‬ﺑﻰﮔﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻻﻥ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻛﺴﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺎﺳﻪی ﭼﻪﻛﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻪﻛﻨﻢ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻰﻧﺎﻟﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺳﻴﻪﺭﻭﺯی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻰﮔﺮﻳﺴﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﺮﻭﺩﺳﻰ ﻫﻢ‬
‫ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﻛﻪ ﺳﺮﻭﺩی ﻛﻬﻦ ﻳﺎ ﺗﺮﺍﻧﻪﺍی ﻣﻴﻬﻨﻰ ﻣﻰﺷﻨﻴﺪ ﺍﺷﮏ ﺍﺯ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺭﻭﺍﻥ ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎﻩ ﺳﺮﻭﺩ »ﺍی ﺍﻳﺮﺍﻥ‪،‬‬
‫ﺍی ﻣﺮﺯ ﭘﺮﮔﻬﺮ« ﺭﺍ ﻣﻰﺷﻨﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑُﻐﺰ ﮔﻠﻮﻳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﻓﺸﺎﺭﺩ‪ ،‬ﺍﻧﮕﺎﺭی ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻮﺍﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻡ ﻓﺮﻭﻛﺸﻴﻢ ﻭ ﺑﺎﺯ ﭘﺲ ﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻭﻟﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪی ﺁﻥ ﺳﺎﻝﻫﺎی ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﺭﻧﺞﺁﻭﺭ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻐﺰِ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ‪ ،‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﺍی ﺟﺎﻥ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺖ‬
‫ﺍﻭ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪:‬‬

‫��‬ ‫�� �‬
‫ﯽ ر ﺞ �دم � ا�ﻦ ﺳﺎل �ﯽ ﻢ ز�ﺪه ��دم �ﺪ�ﻦ ﭘﺎر�ﯽ‬

‫ﺍﻭ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭼﻪﺑﻮﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺯﻳﺮ ﭘﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ ﻟﮕﺪﻛﻮﺏ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﻫﻮﺵﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﺭی‬
‫ﻛﺮﺩ ﻭ ﺭﺍﻫﻰ ﺟُﺴﺖ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻭﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﭘﻴﺶﮔﻴﺮی ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﺭِ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺷﺎﻩﻛﺎﺭ ﻭ ﻛﺎﺭِﺳﺘﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮﺵِ ﺳﺮﺷﺎﺭ‪ ،‬ﺷﻮﺭ ﻭ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩی ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ‪ ،‬ﺍﻭ ﺭﺍ ﻳﺎﺭی ﺭﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﮏﺗﻨﻪ ﻛﺎﺭی ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺮﺍی ﻫﺰﺍﺭﺍﻥﻫﺰﺍﺭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ‬
‫ﻫﻤﻪی ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪی ﺑﺎﻟﺶ ﻭ ﻧﺮﺩﺑﺎﻥِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻰﮔﻤﺎﻥ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎ ﺩِ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ‬
‫ﺩﺳﺖﻛﻢ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺪﻳﻦ ﺩﺳﺖﺁﻭﻳﺰ ﺑﺮﺍی ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻫﻤﻪی ﺁﺩﻡﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﻫﻤﻪی ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻛﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍی ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮔﻮی ﺧﺎﻛﻰ‪ ،‬ﺧﻮﺵﺑﺨﺘﻰ ﻭ ﺑﻪﺭﻭﺯی ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥِ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩی ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ‪ ،‬ﺁﻥﭼﻪ ﺑﺮﺍی ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﺑﺰﺭگ‪ ،‬ﺍﻧﮕﻴﺰﻩی ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺷﺎﻩﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ‪ ،‬ﺍﺯ ﻫﺮ ﺳﻮ ﺭﺥ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ‬
‫ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻳﻰ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﻩ ﻣﻰﺯﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﻭی ﺑﺮﻣﻰﺗﺎﺑﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺩﻭﺭ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺧﻮﺍﺭ‬
‫ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪﺍی ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥِ ﭘﻬﻨﺎﻭﺭ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭیﻫﺎی ﻛﻮﭼﮏ ﻭ ﺑﺰﺭگ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺗﺎﺟﻴﻜﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺧﺎﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﻛﺮﺩﻫﺎی ﺩﻟﻴﺮ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﻫﺮ ﻳﮏ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﺑﺪﺑﺨﺘﻰﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦﻫﺎ ﺑﺲ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻢﭼﻮﻥ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﻛﺎﺭی ﺑﺮﺍی ﻳﺎﺩﺁﻭﺭی ﺷﻜﻮﻩ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺮﮔﻴﺮی ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی ﺁﻥ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻴﻢ‪ .‬ﻫﻢﺑﺴﺘﮕﻰ ﻭ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩی ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﭘﻰﺁﻳﻨﺪ ﺁﻥ ﺑﻪﺭﻭﺯی ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺷﺪﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﺎﻳﮏ ﻫﻢﻭﻧﺪﺍﻥِ‬

‫‪٨‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺳﺮﺯﻣﻴﻦِ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰِ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻭ ﭘﺎﻳﻪی ﭼﻪﺑﻮﺩِ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺧﻮﺩ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭﺍ‬
‫ﻳﺎﺩﺁﻭﺭی ﻛﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻳﺎﺩﺁﻭﺭی ﻭ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی ﺁﻥ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻭ ﻫﻢﺑﺴﺘﮕﻰِ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰِ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺭی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥﺭﻭﺍﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﻰﮔﻴﺮی‬
‫ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻮﻳﻦ ﻭ ﭘﻴﺶﺭﻓﺘﻪ ﺟﺰ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺭﺍی ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺷﺪﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻳﺎﺭی ﻓﺮﻣﺎﻥﺭﻭﺍﻳﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺷﺘﺎﺏ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻭ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﻫﻢﭼﻮﻥ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﺑﺰﺭگ‬
‫ﺗﮏﻭﺗﻨﻬﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﺎﺭیﮔﺮی ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻳﺎﺭی ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩی ﺷﺎﻩﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺭﺍﺯ ﻫﻢﺑﺴﺘﮕﻰ ﻭ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﻛﺸﻴﺪﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻰﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭ ﭼﻪ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ‬
‫ﻫﻮﺵﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺰﺭگﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺍﺭﺯﺵﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺟﺪﺍﮔﺮ ﺗﻴﺮﻩﻫﺎ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﮏﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻣﺎ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻥِ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﮔﺰﻳﻨﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺯﻭﺭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻭﺭﺯﺍﻧﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥِ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﻻﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻳﻜﻰ ﺷﺪﻥ ﻣﻰﺑﺮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﮔﻮﻳﺶ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮی ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺯﻳﺒﺎی ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ‬
‫ﻛﺎﺭﻧﺎﻣﻪی ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺭﺍﻩﮔﺸﺎ ﻭ ﭘﻴﻮﻧﺪﺍی ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺯﻣﻴﻨﻪﺍی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‪ ،‬ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻴﻮﻩی ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻰﺯﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻰﺑﺎﻟﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺭﺍﻩﮔﺸﺎﺗﺮ‬
‫ﻭ ﻣﺮﺩﻣﻰﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﺩﻡﻫﺎﻳﻰ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪﺗﺮ ﻭ ﺑﻪﺭﻭﺯﺗﺮ ﻣﻰﭘﺮﻭﺭﺩ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﭘﺎکﻧﻬﺎﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓِ ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﭘﻮﻳﻨﺪﻩ ﻭ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﺮﻧﺪﻩ ﻧﻤﻰﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺩﺭ ﺷﺎﻩﻛﺎﺭﺵ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﺑﺎﺯﻧﻤﺎﻳﻰِ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰﻫﺎی‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓِ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻳﺰ ﻭ ﺩﺭﺷﺖ‪ ،‬ﺩﻭﺭ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﮏِ ﺁﻳﻴﻦﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮓِ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩی ﻛﺎﺭﻧﺎﻣﻪی ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﺩﺭی ﺑﺎﺯﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﮔﻔﺖﻭﮔﻮ ﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﻳﮏﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻓﺮﺍی ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﮔﺬﺭِ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥِ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭی ﺑﺮﺍی ﻳﮏﺩﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ‬
‫ﭘﻴﺎﻡﺭﺳﺎﻧﻰ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻥﭼﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﺑﺰﺭگ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﭘﺲِ ﻫﺰﺍﺭﻩﺍی ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥِ ﮔﻔﺘﺎﺭی ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﭘﺲ ﺧﻮﻳﺶﻛﺎﺭی ﺑﻨﻴﺎﺩیﺍﺵ ﺑﺮﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺭﺳﺎ ﻭ ﺁﺳﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦِ ﻳﮏﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﺭﺍ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺯﺵِ ﺧﺎﻥﻭﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯ ﺗﺎﺯﻳﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﭼﻨﺪی ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭﻳﺮﺍﻥﮔﺮیﻫﺎی ﻣﻐﻮﻻﻥ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎیِ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺩﺍﻧﺶﮔﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺍﺩﺏﺳﺮﺍﻫﺎی ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ‬
‫ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺯﺑﺎﻥِ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺩﺍﻧﺶﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺍﺩﺏﺩﺍﻧﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻡِ ﺗﻴﻎ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺳﺮﺍﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﺪﻩﻫﺎی ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﺮﺍﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﺪﻩﻫﺎی ﭘﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺍﺯ ﻫﻢ ﮔﺴﻴﺨﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ‬
‫ﺗﺎﺯﺵ ﻣﻐﻮﻻﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﮔﺴﺴﺖ ﭼﻨﺎﻥ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﺎﺑﻮﺩی ﮔﺎﻡ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪﺍﺭی ﺑﺰﺭﮔﺎﻧﻰ ﺍﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎﺭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻭ‬
‫ﺳﻌﺪی ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺩﺭ ﺳﺪﻩﻫﺎی ﻫﻔﺘﻢ ﻭ ﻫﺸﺘﻢ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺎﺯﺵ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺭﺳﺎﺯی ﻭ ﺩﺭﺁﻳﺶ‬
‫ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎی ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺳﻌﺪی ﻭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩی ﺍﺩﺑﺴﺘﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯِ ﺳﺪﻩی ﻫﺸﺘﻤﻰ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ‬
‫ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﻳﻮﺭﺵ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺳﺪﻩی ﻫﺸﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ‪ ،‬ﺩﻭﺭﻩی »ﻧﺸﻴﺐ ﺍﺩﺑﻰ« ﻣﻰﺁﻏﺎﺯﺩ ﻭ ﺗﺎ ﺁﻏﺎﺯﻩی ﺳﺪﻩی ﺳﻴﺰ ﺩﻫﻢِ ﻣﺎﻫﺸﻴﺪی )~ﻗﻤﺮی(‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﺸﻴﺐِ ﺍﺩﺑﻰ‬
‫ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﺪﻩی ﺳﻴﺰﺩﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥِ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺍﺩﺑﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺳﺪﻩی ﻫﺸﺘﻢ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪی ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ‪» ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺗﺒﺎﻩﮔﺮِ ﺑﺰﺭگِ ﺯﺑﺎﻥِ ﭘﺎﺭﺳﻰ«‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ »ﻭﺻﺎﻑ ﺍﻟﺤﻀﺮﻩ« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻜﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺗﺠﺰﻳﺖ ﺍﻟﻤﺼﺎﺭ ﻭ ﺗﺰﺟﻴﺖ ﺍﻻﻋﺼﺎﺭ« ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ »ﺗﺎﺭﻳﺦ‬
‫ﻭﺻﺎﻑ« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﻭﺻﺎﻑ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺳﺨﻦﭘﺮﺩﺍﺯی ﻭ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﺁﻭﺭی ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﻭ ﺗﺮﻛﻰِ ﻣﻐﻮﻟﻰ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﻓﺮﺍﺥﺭﻭی ﻭ ﮔﺰﺍﻑﮔﻮﻳﻰ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩی ﻧﺎﻭﻳﮋﻩﻛﺎﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰﺯﺑﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻬﺮﻩ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩی ﺁﻥ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﻮﻳﺴﻰ ﺭﺍ ﺑﻬﺎﻧﻪﺍی ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ »ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ی ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺪﺍﻳﻊِ ﻓﻀﺎﻳﻞ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭِ‬
‫ﺍﺳﺎﻟﻴﺐ ﺑﻼﻏﺖ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻗﻮﺍﻟﻴﺐ ﺑﺮﺍﻋﺖِ ‪ «...‬ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺥ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺑﻜﺸﺪ ﻭ ﺑﺮﺗﺮی ﻫﻨﺮی )!( ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺳﺘﻮﺍﻧﺪ‪ .‬ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭی ﺍﺯ‬

‫‪٩‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﺪﻩﻫﺎی ﺳﭙﺲﺗﺮِ ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﮕﺎﺭی‪ ،‬ﺍﺯ »ﻭﺻﺎﻑ ﺍﻟﺤﻀﺮﻩ« ﭘﻰﺭﻭی ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﺍﭘﺴﻴﻦِ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪیﺧﺎﻥ‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩی‪ ،‬ﺩﺑﻴﺮ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩِ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ی ﺩﻭ ﻧﺴﮏ »ﺟﻬﺎﻥﮔﺸﺎی ﻧﺎﺩﺭی« ﻭ »ﺩﺭﻩی ﻧﺎﺩﺭﻩ« ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ ﺁﻥ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﺪﻩﻫﺎی ﻧﺨﺴﺖ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺩﺭﻣﻰﻳﺎﺑﻴﻢ ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺁﻏﺎﺯ ﺩﻭﺭﻩی ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭﻣﻰﻣﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻭﻳﮋﮔﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻭﺻﺎﻑﺍﻟﺤﻀﺮﻩﺍی‪ ،‬ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺑﻰﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭﺍژﮔﺎﻥ‬
‫ﺗﺎﺯی ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍی ﻛﻪ ﮔﺎﻩ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮔﻢ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﻝﺁﺳﻮﺩﮔﻰ ﺁﻥ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺵﺑﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺩﮔﺮﮔﺸﺖ ﺁﺯﺍﺩیﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺳﺪﻩی ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﭘﺎکﺳﺎﺯی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻰﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﻰ ﻫﻮﺩﻩی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻴﺎﺯ ﻭ‬
‫ﺳﭙﺲﺗﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻰﻛﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺎﺩﻩﺗﺮ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﺗﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺧﻮﺵﺑﺎﻓﺖ ﻭ ﺧﻮﺵﺩﺭﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﻮﺩ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺭﻭی ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻳﻜﻢ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺏ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﻛﺎﺭ ﭘﺎﺱﺩﺍﺭی‪ ،‬ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻭ ﺗﻮﺍﻥﻣﻨﺪﺳﺎﺯی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺷﺘﺎﺏ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ی ﺩﺍﻧﺶﻣﻨﺪﺍﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻳﻜﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺑﺮﻳﻢ ﻭ ﺑﻪﺁﺳﺎﻧﻰ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﻰﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﺎﺭِ ﺁﻥ‬
‫ﺩﺍﻧﺶﻣﻨﺪﺍﻥ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺧﻮﺵﺁﻫﻨﮓ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ ﻫﻢﭼﻮﻥ ﺩﺍﻧﺶﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺶﻛﺪﻩ‪ ،‬ﻳﺦﭼﺎﻝ‪ ،‬ﺷﻬﺮﺩﺍﺭی‪ ،‬ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻰ‪،‬‬
‫ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮی‪ ،‬ﺩﺑﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎ ﻭ ‪ ...‬ﻭﺍژﻩﻫﺎ ی ﻧﺎﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻨﻰ ﻭ ﮔﻢﺭﺍﻫﻰ ﻫﻢﭼﻮﻥ ﺍﻧﻴﻮﺭﺳﻴﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻛﻠﺘﻰ‪ ،‬ﺭﻓﺮﻳﺠﺮﺍﺗﻮﺭ‪ ،‬ﺑﻠﺪﻳﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻈﻤﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻤﻪ‪ ،‬ﻋﺪﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬ﺍﺳﻜﻮﻝ‪ ،‬ﻃﻴﺎﺭﻩ ﻭ ‪ ...‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺑﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻛﻮﺩﻛﺎﻧﻤﺎﻥ ﻫﻢ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺟﺰﻳﺮﻩﻫﺎی ﮔﻢﻧﺎﻡ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ‬
‫ﺭﺍ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﺎﺭﻣﻰﻛﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺍی ﺧﻮﺩ ﻭ ﺁﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻧﺎﻛﺎﺭﺑﺮﺩی ﻭ ﻧﺎﺩﻝﭘﺬﻳﺮ ﻣﻰﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥِ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻣﺎ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﭘﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ ﺁﻥ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻪ ﮔﻮﺍﻫﻰ ﺯﺑﺎﻥﺩﺍﻧﺎﻥ ﺑﺰﺭگ‪ ،‬ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﺮﺍﻳﻰ‬
‫ﻭ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩِ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻬﺎﺩِ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﻭ ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ‪ ،‬ﺩﮔﺮﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮﺍﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰﺯﺑﺎﻧﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﺭﺯﺵِ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩِ ﻭﺍژﮔﺎﻥِ ﺯﺑﺎﻥِ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﭘﻰﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ ﺳﺮﺷﺘﻴﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ‪،‬‬
‫ﺯﺑﺎﻥِ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎی ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺍژﻩﺳﺎﺯی ﺑﺮﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﺗﺮ ﻭ ﺭﻭﺷﻦﺗﺮی ﺩﺳﺖ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎ ی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻭﺭ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻥ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎ ی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ‬
‫ﻭ ﻛَﮋﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﺯﺷﺖﺳﺨﻨﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭﻟﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ی ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﻓﺖﻭﺁﻣﺪ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﮕﻰِ ﻧﻴﺮﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﻰ ﮔﺮﺍﻳﺶِ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﺮﺍﻳﻰ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥِ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﮔﻮﺵﺯﺩ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺎﺯ ﻭ ﺑﺎﻳﺴﺘﮕﻰ‪ ،‬ﺑﺮﺍی ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻮﻳﻦ‬
‫ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺑﺲﺗﻮﺍﻥﻣﻨﺪ ﺁﻥ‪ ،‬ﺭﺍﻳﺎﺗﺎﺭ )~ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ(‪ ،‬ﺳﺪﭼﻨﺪﺍﻥ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﭘﺎﺭﺳﻰﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﺭﺍﻩِ ﺭﺍﻳﺎﺗﺎﺭ ﺭﻭﺯﺑﻪﺭﻭﺯ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﻭ‬
‫ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻭﺍژﻩی ﺗﺎﺯﻩ ﺭﻭﺑﻪﺭﻭ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﻫﺎ ی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺯ ﭘﺲ ﻛﺎﺭِ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﻧﻤﻰﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﺍی ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺩﻝﺳﻮﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺩﻭﺳﺖﺗﺮ ﻣﻰﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺷﻠﻮﻍ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﻛﻬﻦ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺷﻨﺪﻩﺍی ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺮﻣﻰﺷﻤﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﭻ ﻭ ﺧﻢ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻩ ﭘﺴﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﻰﺭﻭﺩ‪ .‬ﮔﺎﻫﻰ ﻫﻢ ﺍﺯ ﭘﺲ ﺗﻮﻓﺎﻥﻫﺎی ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺮﻧﻤﻰﺁﻳﺪ ﻭ ﺭﺧﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻣﻰﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﭘﺲ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ی ﭘﺮ ﻧﺸﻴﺐ ﻭ ﻓﺮﺍﺯ ﭼﻨﺪﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪی ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻫﻢ‬
‫ﺳﺮﺍ ﻓﺮﺍﺯﺍﻧﻪ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﻭﺍﻥ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺎ ﻳﮏ ﻧﺎﺳﺎﻧﻰ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺗﺮی ﺷﮕﻔﺖﺁﻭﺭ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﭘﻴﺶﺭﻓﺖ ﺗﻨﺪ‬
‫ﻓﻦﺁﻭﺭی ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﻣﺎﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻓﻦ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥﺟﺎ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺁﺩﻣﻰ ﺑﺮﺍی ﺑﻬﺮﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﺵ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ ﺯﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﭘﺬﻳﺮی ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ‬
‫ﺍﻣﺮﻭﺯ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪی ﭼﺮﺟﻨﺐﻭﺟﻮﺵ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻓﻦﺁﻭﺭی ﭘﺮﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﻟﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﭼﻪ ﺳﺨﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺁﺳﺎﻥ‪،‬‬
‫ﭘﻰﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻭﻟﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭی‪ ،‬ﺍﺯ ﭘﺲ ﻫﺰﺍﺭﻩﻫﺎ ﺑﺎﻟﺶ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪی ﺧﺮﻭﺷﺎﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻢﺭﺍﻩ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺁﻥ ﭘﻴﺶ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻢﻧﻮﺍ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺧﺮﻭﺷﻨﺪﮔﻰ ﻭ ﺭﻭﻧﺪﮔﻰ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﭘﻴﺶﺭﻓﺖ ﺁﻥﭼﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﻰ ﻳﺎﺭی ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ‬

‫‪١٠‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻛﺎﺭﺑﺮﻧﺪﮔﺎﻥ ﺁﻥ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﭘﺲ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎی ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻧﻰ ﻛﻪ ﺩﺍﻧﺶ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﺭﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩی ﺧﻮﺩ ﻛﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ‬
‫ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰ ﻭ ﭼﺎﺑﻜﻰ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪی ﺩﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺑِﮕُﻮﺍﺭَ ﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ‪ ،‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﭘﻴﺶﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﻛﺎﺭﺍ ﺑﻪﻧﺎﭼﺎﺭ‬
‫ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺩﻝﺳﻮﺧﺘﮕﺎﻥ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰِ ﻣﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺁﻥ ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﻢ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻧﻜﺘﻪﻫﺎﻳﻰ ﭼﻨﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮی ﺁﻥ‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻥ‪ ،‬ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﻮﻳﺎﻥ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻭﺍژﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻜﺎﺭ‬
‫ﻣﻰﺭﻭﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻫﻨﮓ ﻭ ﺳﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺎﻧﺎکﻫﺎی )~ﻣﻌﻨﻰﻫﺎی( ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﻰ ﺑﺨﻮﺩﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻭﺍژﻩ "ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ" ﺩﺭ ﺟﺎﻳﻰ‬
‫ﺑﺮﺍی "ﺍﻓﺸﺎﻧﺪﻥ" ﻭ "ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻥ" ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻰ ﺭﻭﺩ )ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮔﺮﺩ ﻭ ﺧﺎک( ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎی ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍی "ﭘﺨﺸﻮﺩﻥ" ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺳﻮی ﺩﻳﮕﺮ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﺭﺳﺎﻳﻰ ﻫﺎی ﻛﻨﻮﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺍی ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﻳﻜﺴﺎﻧﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﻰ‬
‫ﺁﻭﺍﻳﺶ ﻭ ﻣﺎﻧﺎکﻫﺎی ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ )ﺑﺮﺍی ﻧﻮﻧﻪ ﻣَﺴﻜﻦ ﻭ ﻣُﺴﻜِﻦ‪ ،‬ﺧِﻴﺮ ﻭ ﺧَﻴﺮ ﻭﻳﺎ ﺟِﺮﻡ ﻭ ﺟُﺮﻡ( ﻫﻤﮕﻰ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺳﺮﻭﺍژﻩ‬
‫ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺴﻜﻦ‪ :‬ﺁﺭﺍﻣﺒﺨﺶ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮﺍی‪ ،‬ﺳﺮﭘﻨﺎﻩ‪ ،‬ﻛﺎﺷﺎﻧﻪ‬

‫ﺧﻴﺮ‪ :‬ﺑﺨﺸﺶ‪ ،‬ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭی‪ ،‬ﭘﺎک ‪ ،‬ﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩ‪ ،‬ﺧﻮﺏ‪ ،‬ﺧﻮﺵ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﻧﻴﻜﻮﻛﺎﺭ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﺟﺮﻡ‪ :‬ﺑﺰﻩ‪ ،‬ﺑﺰﻫﻜﺎﺭی‪ ،‬ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻰ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ‬
‫ﺳﺤﺮ‪ :‬ﺟﺎﺩﻭ‪ ،‬ﺳﭙﻴﺪﻩﺩﻡ‪ ،‬ﭘﮕﺎﻩ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻛﺎﺭﺑﺮ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻧﺎکﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ﺩﺭ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎی ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺭﺳﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﻤﺮﻧﮓ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﺮﺍی ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﻧﺎﺁﺷﻨﺎ ﻭ ﺩﻳﺮﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍی ﻳﮏ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁﻥ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍی ﻣﺮﺩﻡ ﺁﺷﻨﺎﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻳﻰ ﻭ ﺷﻴﻮﺍﻳﻰ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺁﺳﻴﺒﻰ ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮﺍی ﺯﻧﺪﻩ‬
‫ﻛﺮﺩﻩ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻫﺮ ﺍﺯ ﮔﺎﻫﻰ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻻﺑﻼی ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻛﻤﺎﻧﮏ )(‬
‫ﺑﺎﺯﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﻰ‬

‫ﻫﻨﺮ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ‬
‫ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺳﺮﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻮﺍﺭی‪ ،‬ﺷﻴﻮﺍﻳﻰ ﻭ ﺭﺳﺎﻳﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﻰ ﻫﻨﺮی ﺍﺳﺖ ﻫﻤﺴﻨﮓ ﻭ ﻫﻤﺘﺮﺍﺯ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﻭﺩﻥ ﭼﻜﺎﻣﻪﻫﺎی ﺯﻳﺒﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ .‬ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﻥ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭﺍژﻩﺍی ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺁﻫﻨﮓ ﻭ ﺳﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﻤﺨﻮﺍﻧﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﮔﺎﻩ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺴﺎﺩﮔﻰ ﻭﺍژﻩ ﺭﺍ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮﺩ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺁﻥ ﮔﺰﺍﺭﻩ )~ﺟﻤﻠﻪ( ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻰ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺳﺮﺑﺎﺭِ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻰ ﺁﻥ ﻭﺍژﻩ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺧﺮﺩﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍی ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻮﭼﻪ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺳﺮﻩ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ‬
‫ﺍﻧﺪﺭﻳﺎﻓﺖ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺳﺮﻩ ﻛﻤﻰ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻓﺮﺟﺎﻣﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﻫﻤﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﺩﻭﺩﻩ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻨﻜﺎﺭ ﻳﮏﺷﺒﻪ ﺷﺪﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺯﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺭﻭی ﺳﺨﻦ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻩﮔﻮﻳﻰ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺳﺎﺩﻩ‬
‫ﻭ ﺷﻴﻮﺍ ﺑﺮﺍی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻜﺎﺭﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﺮ ﺍﺯ ﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭ ﻻﺑﻼی ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﻧﮋﺍﺩﻩ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻜﺎﺭ ﺭﻭﺩ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻛﻢ ﻛﻢ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﺎی ﺑﺎﺯ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭی ﺳﺎﺩﻩ‪ ،‬ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﺷﻴﻮﺍ‪ ،‬ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺭﺍ ﺑﺴﻮی ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺁﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ‬
‫ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎ ﻭ ﭘﺮ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻧﺎﺁﺷﻨﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺁﻫﻨﮓ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺨﻮﺍﻧﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ‬
‫ﺩﻟﺴﺮﺩی ﻭ ﺩﻟﺰﺩﮔﻰ ﻣﻰﺁﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﺎﻳﻪ ﻭﺍﭘﺲ ﺯﺩﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰﺳﺮﻩ ﺍﺯ ﺳﻮی ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻮﭼﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺳﻪ ﮔﺎﻡ ﺗﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ﺷﻴﻮﺍ‬

‫ﺑﺮﺍی ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻳﮏ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩﺍی ﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﺭﺳﺎ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﺳﻪ‬
‫ﮔﺎﻡ ﭘﻰﺩﺭﭘﻰ‪ ،‬ﭘﻴﻤﻮﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪-١‬ﮔﺎﻡ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﺎﻟﻮﺩﻩ‪ :‬ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﻭﺍﻣَﻨﺪ ﻭ‬
‫ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪﺍی ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺑﺴﺎﺩﮔﻰ ﺑﻰﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﮔﺎﻡ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺳﺮﻩﺳﺎﺯی‪ :‬ﺩﺭ ﺳﺮﻩﺳﺎﺯی ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺯﺩﻭﺩ ﺗﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍی ﺳﺮﻩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺮﻩﺳﺎﺯی‬
‫ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺍﺯ ﺑﻜﺎﺭﺑﺮﺩﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍی ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺗﻮﺩﻩ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﻭﺍﻣَﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺁﺭﺍﻡ ﺁﺭﺍﻡ ﺟﺎی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﮔﺎﻡ ﺳﻮﻡ‪ ،‬ﺷﻴﻮﺍﺳﺎﺯی‪ :‬ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻰﺁﻭﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﮏ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻰ ﺳﺎﺩﻩ ﻭﺍژﮔﺎﻥ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺭﺳﺎ‪ ،‬ﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﺧﻮﺵﺁﻫﻨﮓ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻳﮏ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺗﺮﮔُﻤﺎﻥ )~ﺗﺮﺟﻤﻪ( ﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﻫﻨﺮی ﻧﻴﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭی ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻥ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﮔﺎﻫﻰ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺍی ﺭﺳﺎﻳﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻓﺰﻭﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺮﻩﺳﺎﺯی ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍی ﺭﺳﺎﻳﻰ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ‪ ،‬ﻭﻳﺮﺍﻳﺶﻫﺎﻳﻰ ﺭﺍ‬
‫ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺯﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪﺍی ﻛﻪ ﺍﺯ ﻭﻳﻜﻰﭘﺪﻳﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺭﺍ ﮔﺎﻡ ﺑﻪ ﮔﺎﻡ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ﺷﻴﻮﺍ ﺑﺮﻣﻰﮔﺮﺩﺍﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫‪١٤‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺗﺎﺣﺎﻻ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍی ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﻄﻌﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﮔﺎﺕﻫﺎ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺄﺧﺬ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﻗﻴﻘﻰ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﻮﻟﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﺤﻞ ﺩﻋﻮﺕ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺍﻭ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﺯ ﻳﺸﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﻣﺤﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺩﻳﻨﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺫﻛﺮ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻬﻠﻮی‬
‫ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏﻫﺎی ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻳﻜﻰ ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺩﻻﻳﻞ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻻﻳﻞ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻭﺳﺘﺎﻳﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻭﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺮﻕ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻫﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺍﺻﻞ ﻣﺎﺩی ﻳﺎ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺭﺍ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﺎﻟﻮﺩﻩ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍی ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪی ﺑﻰ ﭼﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺍ ]ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ[ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﮔﺎﺕﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺄﺧﺬ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭﺳﺘﻰ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺩﻋﻮﺕ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻞ ﺍﻭ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﻳﺸﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﻣﺤﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺩﻳﻨﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﻳﺎﺩ‬
‫ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻬﻠﻮی ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏﻫﺎی ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻳﻜﻰ ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ‬
‫ﻧﺴﺒﺖﺩﺍﺩﻥ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞﻫﺎی ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻟﻴﻞﻫﺎی ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﺍﻭﺳﺘﺎﻳﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻭﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥِ ﺧﺎﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻫﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﺎﺩی ﻳﺎ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺩﺷﺖ‬
‫ﺭﺍ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺍی ﺭﺳﺎﻳﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪] ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ[ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻭﺍژﻩ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭی ﺁﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ :‬ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻥ‪ ،‬ﺩﻻﻳﻞ‪ :‬ﺩﻟﻴﻞﻫﺎ‪،‬‬ ‫•‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍی ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪی ﺑﻰ ﭼﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﮔﺎﺕﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭﺳﺘﻰ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ‬
‫ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻓﺮﺍﺧﻮﺍﻥ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﺍﺭ ﺍﻭ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﻳﺸﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﺍ ﺩﻳﻨﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ‬
‫ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎی ﭘﻬﻠﻮی ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﺴﮏﻫﺎی ﺗﺎﺯی ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻳﻜﻰ ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ‬
‫ﻧﺴﺒﺖﺩﺍﺩﻥ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷَﻮَﻧﺪﻫﺎی ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺷَﻮَﻧﺪﻫﺎی ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﺍﻭﺳﺘﺎﻳﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺴﮏ ﺍﻭﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥِ ﺧﺎﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﻫﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﺎﺩی ﻳﺎ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺩﺷﺖ‬
‫ﺭﺍ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٥‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ﺷﻴﻮﺍ‪:‬‬

‫ﺑﺮﺍی ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺳﺮﻩ ﻧﻤﻮﺩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻰ ﺳﺎﺩﻩ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﮔﺰﺍﺭﻩﻫﺎ ﺭﺍ‬
‫ﺍﻧﺪﻛﻰ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﺮﺩ‪ .‬ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﻩﺳﺎﺯی ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﺮ ﺳﺮﻩﮔﺮﺩﺍﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍی ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪی ﺑﻰ ﭼﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﮔﺎﺕﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭﺳﺘﻰ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ‬
‫ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻭی ﻓﺮﺍﺧﻮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ]ﺁﻳﻴﻦ ﻣﺰﺩﻳﺴﻨﺎ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩ[ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﺍﺭ ]ﺩﻳﻨﻰ[ ﺍﻭ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ‬
‫ﻳﺸﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﺍﺭ ﺩﻳﻨﻰ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎی ﭘﻬﻠﻮی ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﺴﮏﻫﺎی ﺗﺎﺯی ﻭ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻳﻜﻰ ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻧﺴﺒﺖﺩﺍﺩﻥ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷَﻮَﻧﺪﻫﺎی ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺷَﻮَﻧﺪﻫﺎی ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻭﺳﺘﺎﻳﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺴﮏ ﺍﻭﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥِ ﺧﺎﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﻫﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﺎﺩی ﻳﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻧﻮﻳﺞ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺭﺍ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺍی ﺭﺳﺎﻳﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ]ﺁﻳﻴﻦ ﻣﺰﺩﻳﺴﻨﺎ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩ[ ﻭ ]ﺩﻳﻦ[ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪١٦‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺑﺮﺍﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻰ ﻫﺸﻴﺎﺭﺍﻧﻪ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬

‫ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻗﺪﻳﻤﻰ‬

‫ﭼﺮﺍﻳﻰ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﻰ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻰ ﺑﺲ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻳﮏ ﺳﺨﻦ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺑﺎ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﻡ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ‬
‫ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺮﻩ ﻛﺮﺩﻥ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ژﺭﻑ ﺑﻴﻨﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺳﺨﻦ ﺍﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﺮﺍی ﺳﺮﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﻳﮏ ﻭﺍژﻩ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮔﺰﺍﺭﻩ )ﺟﻤﻠﻪ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻭﺍژﮔﺎﻥ‬
‫ﻫﻤﺴﻨﮓ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﺎﻫﻰ ﻫﻤﺴﻨﮓ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺭﻭی ﮔﻮﻳﺎ ﻭ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﮔﺰﺍﺭﻩ )ﺟﻤﻠﻪ( ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻫﺎﺗﺎ )ﺣﺘﻰ( ﺑﺎ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﻛﻢ ﻭ ﺯﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻥ ﮔﺰﺍﺭﻩ )ﺟﻤﻠﻪ( ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﻧﻤﻰﺭﺳﻨﺪ؛ ﭼﺮﺍ؟‬
‫ﭼﻮﻥ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻨﮏ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﺑﺮ ﻣﺎﻧﻰ )ﻣﻌﻨﻰ( ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻰﻫﺎی ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪﺍی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﺑﺎﺯﻧﻤﻮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ؛‬

‫ﻭﺍژﻩٔ »ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً« ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻰﮔﺰﻳﻨﻴﻢ ﻭ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻫﻤﺴﻨﮓ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺴﻨﮓﻫﺎ ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﺑﺮﻣﻰﺧﻮﺭﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً‪ :‬ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻨﺎﮔﻪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺮﻓﺖ ‪ //‬ﺑﻰﭘﻴﺸﻴﻨﻪ‪ //‬ﻫﻤﺪﺍﺳﺘﺎﻥ ‪ //‬ﻫﻤﮕﻰ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎﻥ ‪ //‬ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ‬

‫ﺧﻮﺏ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺴﻨﮓﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘَﻦ )ﻭﻟﻰ( ﺁﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺑﺲ ﺍﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻪ‪ ،‬ﭼﺮﺍ؟ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﺰﺍﺭﻩ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :‬ﺑﻬﺰﺍﺩ ﭘﺴﺮ ﺗﻴﺰی ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً! ﺑﻬﺰﺍﺩ ﭘﺴﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺗﻴﺰی ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻳﻜﻢ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮﺩﻥ »ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً« ﺑﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﺎﻧﻰﻫﺎی )ﻣﻌﻨﻰﻫﺎی( ﺩﻳﮕﺮی ﻛﻪ ﻭﺍژﻩٔ »ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً« ﺩﺭ ﮔﺬﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮕﺮﺩﻳﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ »ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً« ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻥ »ﺑﻪ ﻫﻴﭻﺭﻭی« ﻭ »ﻫﺮﮔﺰ« ﻫﻢ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮﺩ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺳﺮﻩٔ ﮔﺰﺍﺭﻩ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :‬ﺑﻬﺰﺍﺩ ﭘﺴﺮ ﺗﻴﺰی ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ! ﺑﻬﺰﺍﺩ ﭘﺴﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺗﻴﺰی ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻳﻜﻢ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻧﻰﻫﺎ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﺎﻧﻰﻫﺎی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺍﺗﻔﺎﻗﺎً‪ // ...:‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ //‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻﺭﻭی‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ‬

‫‪١٧‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪٔ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣَﻬﻨﺪی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺧﻮﺩﺳﺮﺍﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺎﺭ ﻛﺮﺩ‪ ،‬ﭼﻮﻥ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺳﻮﺩﻣﻨﺪی‪ ،‬ﺯﻳﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻭ‬
‫ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻧﺴﮏﻫﺎی ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ ﻭ ﺧﻮﺏ ﭼﻴﺮﮔﻰ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺑﻬﺮﻩﺟﻮﻳﻰ ﺍﺯ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺍﻛﺒﺮی ﺷﺎﻟﭽﻰ‬

‫ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺩﻝ ﺧﻮﺷﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺩﻫﻪ ﻓﺮﺟﺎﻣﻴﻦ )~ﺍﺧﻴﺮ(‬
‫ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺁﺭﺍﻡ ﻭ ﺧﺮﺩﭘﺴﻨﺪﺍﻧﻪﺍی ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﺎک ﺗﺮی ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭼﻴﺰی ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻰ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﭘﺴﺶ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺎ ﻳﮏ ﺩﻫﻪ ﭘﻴﺶ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﺳﻤﺎﻥ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﺎﺭی ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭی ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩی ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺧﺎﻣﻪﺑﺪﺳﺘﺎﻥ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻰﺭﺍﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﮏ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی "ﻣﺴﺌﻠﻪ"‪" ،‬ﺑﺤﺚ"‪" ،‬ﻛﺘﺒﻰ" ﻭ "ﺷﻔﺎﻫﻰ" ﺟﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ‬
‫ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩی ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﺸﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻰﻛﻮﺷﻨﺪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺟﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺁﺯﺍﺩﻩﺍی ﺩﻝ ﺧﻮﺷﻰ ﺍﺯ ﺗﺎﺯﻳﺎﻥ‬
‫ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﺧﺎﻣﻪﺑﺪﺳﺘﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍی ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺳﺮ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺁﻥ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺵ‬
‫ﺁﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﻧﻮﺁﻳﻴﻨﻰ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍی ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ "ﺧﻮﺵ ﺳﻠﻴﻘﻪﺍی" ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﺨﺖ ﺑﺎ ﻭﺍژﻩ ﻳﺎﺭ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺭﺍﺩﻳﻮ ﻭ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻫﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﻡ ﺁﺳﻮﺩﻩﺍی ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻭﺍژﻩﺍی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻳﺎ ﺩﺳﺖ ﻛﻢ ﺍﺯ ﻛﻮﻩ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﺎﻫﻰ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺁﻥ ﭼﻴﺰی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺁﺭﺍﻡ ﺁﺭﺍﻡ ﺭﻭی ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺗﺎﺯیﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﺮﺍﻳﻰ ﺭﺍ ﺑﺠﺎ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺭﻭی ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ‬
‫ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎﻻﺳﺖ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺳﺮﻩ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺩﺭﺍﺯ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺩﺳﺘﻪ ﻭﺍژﻩ ﺗﺎﺯی ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍی ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺩﮔﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺗﺎﺯی ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺟﺎی "ﺳﻌﻰ" ﻭ "ﻣﺨﺘﻠﻒ" ﻭ "ﻣﻘﺪﻣﻪ"‪ ،‬ﻛﻮﺷﺶ ﻭ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻭ ﭘﻴﺶﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺩﻝ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬
‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍی ﺗﻬﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺲ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻛﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩی ﻛﺮﺍﻧﻪﻣﻨﺪ )~ﻣﺤﺪﻭﺩ( ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ‪ ....‬ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺲ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ؟ ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی "ﺻﺮﺍﻑ"‪" ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ" ﻭ ﻳﺎ "ﻣﻌﻴﻦ" ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻧﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺑﻴﺎﺑﺪ؟‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺧﻮﺩ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﺘﺎﺑﺰﺩﻩ ﻭﺍژﻩﺍی ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺳﺖ‬
‫ﻣﻰﻳﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﻛﻤﻰ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﻴﺰﻩ )~ﺗﺮﻛﻴﺐ( ﺗﺎﺯﻩﺍی ﻣﻰﺳﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮی ﺑﺮﺍی ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎی ﺧﻮﺩ‬
‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰﺩﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﻢ ﻧﻤﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺁﺷﻔﺘﮕﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﮔﺮﻳﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎﻥ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺷﻤﺎﺭﻣﻨﺪی ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻳﺎ ﺁﻥ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﺭﺳﺎ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ‬
‫ﺁﻧﻜﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪی ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﺳﺮﺷﺎﺭی ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻧﮋﺍﺩﻩ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺴﺎﺩﮔﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ‬
‫ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻩﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻪ ﺩﺳﺘﻪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪﻫﺎ ﻭ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎی ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫‪١٩‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫‪ -١‬ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻛﻬﻦ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫‪ -٢‬ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی ﺯﻧﺪﻩ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫‪ -٣‬ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﻬﻠﻮی‬
‫ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺍﻳﻦ ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺯی ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻛﻬﻦ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﻢ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭی ﻭﺍژﻩ ﺗﺎﺯی ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻧﻤﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﻧﺪک‬
‫ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺭﻭی ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﺍی ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺟﺎ ﺧﻮﺵ ﻛﺮﺩﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺁﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﻬﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﺳﻮی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻭ ﺩﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﻰﺯﻳﺴﺘﻨﺪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻛﻢ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻧﺪک ﺍﻧﺪک ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭﺷﺎﻥ ﻣﻰﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ‬
‫ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ "ﻟﻐﺖ ﻓﺮﺱ"‪" ،‬ﺻﺤﺎﺥ ﺍﻟﻔﺮﺱ" ﻭ ﻳﺎ "ﺳﺮﻣﻪ ﺳﺮﻳﻤﺎﻧﻰ" ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﺩﺭﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﮏ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺸﺎﻥ ﺑﻜﺎﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺭﺳﺎﻳﻰ ﻭ ﻳﻜﺪﺳﺘﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩ‪ .‬ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻫﻤﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎی ﻫﺮ ﺳﺮﻩ‬
‫ﮔﺮﺍﻳﻰ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺪﻩﻫﺎی ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﺩﻟﺒﺴﺘﮕﻰ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮی ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎی ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺑﺰﺭگ ﺗﺮی ﺁﻓﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺭﻭی ﺧﻮﺷﻰ ﺑﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺗﺎﺯی‬
‫ﻧﺸﺎﻥ ﻧﺪﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻰﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ "ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮی" ﻭ "ﺑﺮﻫﺎﻥ‬
‫ﻗﺎﻃﻊ" ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ ﺩﺭﻳﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭیﺷﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﮏ ﺑﻪ ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﮕﺎﻩ ﭘﺮﻭﺍژﮔﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺰﺭگ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ" ﺁﻣﺪﻩﺍﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮔﻮﺍﺵ‪ :‬ﺻﻔﺖ‬
‫ﭘﺎﻟﻴﺪﻩ‪ :‬ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﺩژﺁﻛﺎﻡ‪ :‬ﺯﺍﻫﺪ‬
‫ﻓﻴﺎﺭ‪ :‬ﺻﻨﻌﺖ‬
‫ﻛﺎﻡ ﻧﺎﻛﺎﻡ‪ :‬ﺍﻟﺒﺘﻪ )ﺩﺭ ﮔﻮﻳﺶ ﺗﺎﺟﻴﻜﻰ ﻫﻢ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺩﺍﺭﺩ(‬
‫ﻟﻮﺭی‪ :‬ﻟﻄﻴﻒ‬
‫ﭘﺸﻨﮓ‪ :‬ﺟﻔﺎ‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﺭﺁﻣﻴﺰﻩﻫﺎﻳﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻛﻬﻦ ﺭﺍ ﺯﻧﺪﻩ ﺳﺎﺯﻳﻢ؟ ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ‪،‬‬
‫ﮔﺎﻫﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﻳﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺭﻭﺯﮔﺬﺍﺭ‪ :‬ﻛﻔﺎﻑ )ﻏﻴﺎﺙ ﺍﻟﻐﺎﺕ(‬
‫ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﺭی‪ :‬ﺍﺳﺮﺍﻑ )ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ(‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺯ‪ :‬ﻓﺎﻧﻰ ﻓﻰ ﺍﻟﻠﻪ )ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ(‬
‫ﭼﻴﻦ ﺍﺯ ﺍﺑﺮﻭ ﮔﺸﺎﺩﻥ‪ :‬ﺭﺣﻢ ﻛﺮﺩﻥ )ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ(‬
‫ﺗﻪ ﺭﻳﺶ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ‪ :‬ﻓﺮﻳﺐ ﺩﺍﺩﻥ )ﻏﻴﺎﺙ ﺍﻟﻐﺎﺕ(‬
‫ﺟﮕﺮﺗﺸﻨﻪ‪ :‬ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺸﺘﺎﻕ )ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ(‬
‫ﻧﻬﺎﻧﻰ ﮔﺸﺎی‪ :‬ﻣﻨﺠﻢ )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮی(‬
‫ﺩﺳﺘﻪﺍی ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻛﺎﺭﺍﻣﺪ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻣﺼﺪﺭﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫ﺭﻳﻮﻳﺪﻥ‪ :‬ﻣﻌﺰﻭﻝ ﮔﺸﺘﻦ )ﻓﺮﻧﻮﺩﺳﺎﺭ(‬
‫ﭘﻨﮕﺎﺷﺘﻦ‪ :‬ﺭﺳﻢ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮﺩﻥ )ﺁﻧﻨﺪﺭﺍﺝ(‬
‫ﭘﻨﺎﻓﺘﻦ‪ :‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺭﺍﻩ ﻣﺠﺎﺭی ﺁﺏ ﻭ ﺷﻴﺮ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ )ﻓﺮﻧﻮﺩﺳﺎﺭ(‬
‫ﺯﺍﺳﺘﻦ‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮﺩﻥ )ﺁﻧﻨﺪﺭﺍﺝ(‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺑﻮﺷﻴﺪﻥ‪ :‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮﺩﻥ )ﺁﻧﻨﺪﺭﺍﺝ(‬

‫ﺍﻧﺒﺎﺯﻳﺪﻥ‪ :‬ﺷﺮﻳﮏ ﺷﺪﻥ )ﻓﺮﻧﻮﺩﺳﺎﺭ(‬
‫ﺍﻓﺴﺮﺍﻧﻴﺪﻥ‪ :‬ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻛﺮﺩﻥ )ﻓﺮﻧﻮﺩﺳﺎﺭ(‬

‫ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﺩ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻛﻬﻦ ﺑﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺩﺳﺖ ﻣﻰﻳﺎﺑﻴﻢ ﺍﺯ ﺳﻮی ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﻛﺎﺭی‬
‫ﺗﺎﺯﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺮﻭﻧﻰ ﻭ ﭘﻮﺭﺳﻴﻨﺎ ﻛﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻛﺘﺎﺏﻫﺎی ﺩﺍﻧﺸﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻫﮕﺬﺭ‬
‫ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺭﻭی ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﮏ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍی ﺭﺍﻫﮕﺸﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻭی ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪی ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺨﺎﺭﺍﻳﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﺯﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺑﻮﺭﻳﺤﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻧﻰ ﺩﺭ‬
‫ﺗﻔﻬﻴﻢ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ‪:‬‬
‫ﺩﻭﺭی‪ :‬ﺑُﻌﺪ‬
‫ﺭﺍﺳﺖ ﭘﺎی‪ :‬ﻣﺘﺴﺎﻭی ﺍﻟﺴﺎﻗﻴﻦ‬
‫ﺯﺑﺮﻧﮕﺮ‪ :‬ﻋﺎﻟﻰ ﺍﻟﻨﻈﺮ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮ‪ :‬ﻛﺜﻴﺮﺍﻻﺿﻼﻉ‬
‫ﻫﻤﺒﺎﺯی‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺭﻭ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺗﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻣﻘﻠﺪ‬
‫ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ‪ :‬ﺍﺷﺘﻘﺎﻕ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻮﺭﺳﻴﻨﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪:‬‬

‫ﺑﻬﺮﻩ ﭘﺬﻳﺮ‪ :‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻰ‪ :‬ﺍﺗﺼﺎﻝ‬
‫ﻣﺎﻳﻪ‪ :‬ﻣﺎﺩﻩ‬
‫ﻛﻨﺎ‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﺯﺍﻳﺶ ﺩﻩ‪ :‬ﻣﻮﻟﺪ‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺎﻛﻰ‪ :‬ﺍﻧﺠﻤﺎﺩ‬
‫ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ‪ :‬ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﻟﺬﺍﺕ‬

‫ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎی ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ‪:‬‬

‫ﺁﺭﻣﻴﺪﻩ‪ :‬ﺳﺎﻛﻦ‬
‫ﺑﺴﻮﺩﻧﻰ‪ :‬ﻣﻠﻤﻮﺱ‬
‫ﺯﺑﺮﻳﺪﻥ‪ :‬ﺳﻘﻮﻁ‬
‫ﺳﭙﺴﻰ‪ :‬ﺗﺎﺧﺮ‬
‫ﭼﺮﺍﻳﻰ‪ :‬ﻋﻠﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭی‪ :‬ﻛﺜﺮﺕ‬

‫ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺍﻓﻀﻞ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺎﺷﺎﻧﻰ‪:‬‬

‫ﻣﺮﺩﻣﻰ‪ :‬ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬
‫ﮔﺰﺍﺭﻧﺪﻩ‪ :‬ﺷﺎﺭﺡ‪ ،‬ﻣﻔﺴﺮ‬

‫‪٢١‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﻴﺪﺍﻳﻰ‪ :‬ﻇﻬﻮﺭ‬
‫ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭی‪ :‬ﺷﻮﻕ‬
‫ﺟﺎﻥ ﮔﻮﻳﺎ‪ :‬ﻧﻔﺲ ﻧﺎﻃﻘﻪ‬
‫ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ‪ :‬ﻧﺎﺷﻰ ﺷﺪﻩ‬
‫ﻧﺎﻳﺎﺑﻨﺪﮔﻰ‪ :‬ﻋﺪﻡ ﺍﺩﺭﺍک‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻳﻰ‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ‬

‫ﺍﺯ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺸﻒ ﺍﻻﺳﺮﺍﺭ ﻭ ﻋﺪﻩ ﺍﻻﺑﺮﺍﺭ‪:‬‬

‫ﺳﺘﻴﻬﻨﺪﻩ‪ :‬ﻣﺘﻌﺼﺐ‬
‫ﺟﺰ ﻛﺮﺩﻥ‪ :‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﻛﮋ ﭘﻴﻤﺎﻥ‪ :‬ﺧﺎﺋﻦ‬
‫ﻧﺴﭙﺎﺳﻰ‪ :‬ﻛﻔﺮﺍﻥ‬
‫ﮔﺮﺩﻥ ﻧﻬﺎﺩﻩ‪ :‬ﻣﺴﺮﻡ‬
‫ﻫﻢ ﺩﻳﺪﺍﺭی‪ :‬ﻣﻼﻗﺎﺕ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ‬
‫ﺧﻮﺍﻫﺶ ﮔﺮی‪ :‬ﺷﻔﺎﻋﺖ‬

‫ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﺍی ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﺎﺭﺁﻣﺪی ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎﻡ‪:‬‬
‫ﺁﺗﺶ ﺧﺎﻧﻪ‪ :‬ﺁﻥ ﺍﻃﺎﻕ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ ﺁﺗﺶ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻨﮕﻰ ﺩﻧﻴﺎ‪ :‬ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﮔﺮﺩﺵ ‪ /‬ﺷﺎﻩ ﮔﺮﺩﺵ‪ :‬ﻣﺮﺩﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻭ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮی‪ .‬ﭘﺎﭼﺎ ﮔﺮﺩﺷﻰ ﺩﺭ ﮔﻮﻳﺶ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺭﻭﺩ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺴﻮﺩﻥ‪ :‬ﻣﻴﻞ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﭘﺴﺎﭘﻴﺶ‪ :‬ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰﺍﻧﻪ‪ :‬ﻏﺬﺍی ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻴﻤﺎﺭ‬
‫ﺳﺎﻝ ﮔﺮﺩﺵ‪ :‬ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻥ ﺳﺎﻝ ﻧﻮ‬

‫ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی ﺯﻧﺪﻩ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﻳﮕﺮ‬

‫ﺍﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﻭ ﺭﻭ ﻛﺮﺩﻥ ﻫﻤﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎی ﻳﻜﻢ ﻫﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍی ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺗﺎﺯی ﺑﺮﺍﺑﺮی ﻧﻴﺎﺑﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺭﺳﺎ ﻳﺎ ﺑﺠﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﻨﺞ ﺷﺎﻳﮕﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮی ﺑﻪ ﺭﻭی ﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ :‬ﺻﺪﻫﺎ ﮔﻮﻳﺶ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ‬
‫ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﮔﻮﻳﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺮﻛﺰی ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍی ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ‬
‫ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻡ ﻭ ﺑﺲ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺑﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺍی ﺭﺍ ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻪ ﻓﻬﻤﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﮔﻮﻳﺶ ﻓﺮﺍﺭﻭﺩ )~ﻣﺎﻭﺭﺍﺍﻟﻨﻬﺮ(‬
‫ﺭﻭ ﻭ ﺁی‪ :‬ﺗﺮﺩﺩ‬
‫ﺩﻡ ﺩﺯﺩ‪ :‬ﻧﻤﺎﻡ‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺱ‬
‫ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﮔﺮی‪ :‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‬
‫ﺭﻭﻳﺎﻧﻴﺪﻥ‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﺳﺮﺍﺳﺮ‪ :‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ‬

‫‪٢٢‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻛﺴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻋﺎﺭﻳﺘﻰ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﺬﺍﺭ ﻛﺮﺩﻥ‪ :‬ﻣﺬﺍﻛﺮﻩ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﺍﺯ ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪:‬‬
‫ﺩﻝ ﻭﺭﺱ‪ :‬ﺣﻮﺻﻠﻪ‬
‫ﺩﺳﺖ ﻭﺭ ﺑﺎﺩ‪ :‬ﻣﺴﺮﻑ )ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ(‬
‫ﭼﺮﺯﻧﺨﺖ‪ :‬ﺭﻃﻴﻞ )ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ(‬
‫ﭘﻴﺶ ﺯﺍﺩﻩ‪ :‬ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺯﻥ‪ ،‬ﻓﺮﺯﻧﺪی ﻛﻪ ﺯﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻗﺮﺍﭼﻪ ﻛﻮﻫﺴﺮﺥ(‬
‫ﺁﺗﺸﮏ‪ :‬ﺳﻔﺮﻳﺲ )ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ(‬
‫ﺑﻨﻴﻢ‪ :‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ )ﻗﺎﻳﻦ(‬
‫ﭼﺮﻧﺪ ﻭ ﭼﺎﺭ‪ :‬ﺟﺮ ﻭ ﺑﺤﺚ )ﻣﺸﻬﺪ(‬

‫ﺍﺯ ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻫﺮﺍﺗﻰ‪:‬‬

‫ﺳﺮﺍ‪ :‬ﺣﻴﺎﻁ‬
‫ﺩﻟﭙﺮ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻦ )ﻛﺎﺑﻞ(‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﻛﺎﺭ‪ :‬ﻣﻜﺎﻧﻴﮏ ﻣﺎﺷﻴﻦ )ﻛﺎﺑﻞ(‬
‫ﭘﻴﺮﻩ‪ :‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ )ﻛﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻫﺮﺍﺕ(‬
‫ﺑﺎﻻﺑﻴﻨﻰ‪ :‬ﻧﻈﺎﺭﺕ )ﻛﺎﺑﻞ(‬
‫ﻛﺮﺍﻣﻨﺪ‪ :‬ﻣﻬﻢ )ﻫﺮﺍﺕ(‬
‫ﻭﺭﺳﻮﺭﻳﺪﻥ‪ :‬ﻣﻨﻜﺮ ﺷﺪﻥ )ﻫﺮﺍﺕ(‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﺳﺎﺯﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﮔﺰﺍﺭﻩﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺗﺎﺯی ﺩﺳﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﺰﺍﺭﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﻮﻳﺶ ﺗﺎﺟﻴﻜﻰ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺯﻣﺎﻧﻪ ﺳﺎﺯی ﻛﺮﺩﻥ‪ :‬ﺑﺎ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺳﺎﺯﺵ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﺍﺯ ﺩﻝ ﺭﺍﺳﺘﻰ‪ :‬ﺍﺯ ﺻﻤﻴﻢ ﺩﻝ‬
‫ﺩﺳﺖ ﻛﺎﻓﺘﻦ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻴﺰی ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﺑﺎ ﺩﻝ ﺳﻔﻴﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻧﻴﺖ ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﮔﻮﺵ ﺭﺱ ﻛﺮﺩﻥ‪ :‬ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎﻥ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﺩﺳﺖ ﺭﺳﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ‪ :‬ﺍﻣﻜﺎﻧﻴﺎﺕ ﻣﺎﺩی ﺩﺍﺷﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻥ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺪﻥ‬

‫ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﻬﻠﻮی‬

‫ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﺲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﻓﺘﺮی ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻛﺎﺭ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎﻣﻴﺪﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﻬﻠﻮی‪ ،‬ﺑﺰﺭگ ﺗﺮﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﺍی‬
‫ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﻰﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫ﭘﺰﺍﻭﺵ‪ :‬ﺑﻠﻮﻍ‬
‫ﻛﺎﺭﺗﺎﺭﺍﻥ‪ :‬ﻋﺎﻣﻼﻥ ﺩﻭﻟﺘﻰ‬
‫ﮔﺘﺶ‪ :‬ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﺑﻰ ﺑﻬﺮ‪ :‬ﻣﺤﺮﻭﻡ‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭼﺎﺷﺶ‪ :‬ﻣﻮﻋﻈﻪ‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺘﺎﺭی‪ :‬ﻗﺪﺭﺕ ﺧﻼﻗﻪ‬
‫ﺍﺳﺘﻮﺭ‪ :‬ﻗﻴﻢ‬
‫ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎی ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺮﻣﻰﮔﺮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎی ﻛﻬﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮔﻮﻳﺶﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪی ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی‬
‫ﺭﺍﺩﻳﻮﻟﻮژی ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎی ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎﺯﻳﺎﻓﺖ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﮔﻮﻳﺶ ﺗﺎﺟﻴﻜﻰ ﺑﺮﺍﺑﺮ‬
‫ﻧﻬﺎﺩﻩﻫﺎﻳﻰ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻫﻢ ﭼﺸﻢ ﺑﺮﺍﻩ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﺭﺁﻣﻴﺰﻩﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺟﻴﻜﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ‬
‫ﺳﺮﻩ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮی ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭی ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺗﺎﺯﻩﺍی ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪﻫﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺭﺳﺖ ﺗﺮی‬
‫ﺍﻓﻜﻨﺪ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻛﻬﻦ ﻭ ﮔﻮﻳﺶﻫﺎ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺗﺮ ﭘﮋﻭﻫﻴﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻭﺍژﻩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‪ .‬ﺳﺮﻩ ﮔﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻮﺷﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٤‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺁﻳﻴﻦﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬

‫ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻣﻠﻮ‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺳﺮﺁﻏﺎﺯ ﻧﺴﮏ »ﻭﺍژﻩﻫﺎ ی ﻓﺎﺭﺳﻰ«‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻛﻰ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ‬

‫ﻫﻴﭻ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﭘﺎک ﻭ ﭘﺎﻟﻮﺩﻩ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻛﻨﻮﻧﻰ‪ ،‬ﮔﺮﻭﻩﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﺑﻪﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﭘﻰِ ﻧﻴﺎﺯ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺩ‬
‫ﻭ ﺳﺘﺪ ﮔﺮﻡ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭ ﺍﻧﺒﻮﻫﻰ ﻭﺍژﻩ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦِ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻰﺭﻭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺎﺯ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎی ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﻛﺸﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﻛﻪﻭﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ‬
‫ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ‪ ،‬ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻛﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎی ﺩﻭﺳﺘﻰ ﭘﻴﺶ ﻧﻬﻨﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﺑﻔﺸﺎﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺭﻭی ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﻧﻴﺎﺯ‬
‫ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﺳﺘﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺯ ﺑﻰﻧﻴﺎﺯی ﻧﻤﻰﺭﺳﺪ‪ ،‬ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﭘﻴﺶﺭﻓﺘﻪی ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺁﻏﺎﺯﻳﻦ ﻫﻢ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﺳﺖﻧﺨﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺳَﺮﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻭﻟﻰ ﺍﻧﺪﺭﺷﺪﻥ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮﺯی ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﻨﺠﺎﺭﻣﻨﺪ ﻭ ﺁﻳﻴﻦﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺍی‬
‫ﺑﺴﺎﺩﮔﻰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻩﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺍﻧﺪﺭﺁﻣﺪﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻴﺎﺯﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﺩﺭﺧﻮﺭ ﻭ‬
‫ﮔﺮﺍﻥﺳﻨﮕﻰ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭ ﻫﻤﺘﺮﺍﺯی ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﺩﺭﺧﻮﺭ ﻭ ﺷﺎﻳﺸﺘﻪ ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪی ﻣﻌﺎﻭﻥ‪ ،‬ﺑﻮﻟﺘﻦ ﻭ ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺰ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺩﻳﭙﻠﻢ ﻭ ﺗﺼﺪﻳﻖ‪ ،‬ﭘﺎﺭﺗﻰ ﻭ ﺿﻴﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺭک ﻭ ﻋﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺳﻰ ﻭ‬
‫ﻣﺘﺸﻜﺮﻡ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﺑﺎﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﭼﻮﻥ ﺩﺳﺘﻴﺎﺭ‪ ،‬ﭘﮋﻭﻫﺶﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﮔﺎﻩﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎﻥﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﮔﻮﺍﻫﻰﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺎﺱﮔﺰﺍﺭﻡ‪ ،‬ﻧﺪﺍﺭﺩ؟ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺁﺗﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻮﺩﻳﻮ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺘﻴﺘﻮ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻴﮏ‪ ،‬ﺩﺭﺍگ ﺍﺳﺘﻮﺭ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻨﻴﮏ‪ ،‬ﮔﺎﻟﺮی‪ ،‬ﻫﺘﻞ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺩﺭﺳﺪ ﺍﺯ ﻧﺎﻡ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩﻫﺎی ﻛﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﻣﻰﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎﻳﻰ ﭼﻮﻥ ﻧﮕﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﻫﻨﺮﻛﺪﻩ‪،‬‬
‫ﻛﺎﺭﮔﺎﻩ ﻭ ﻫﻨﺮﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻓﺮﻭﺵﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺩﺍﺭﻭﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺩﺭﻣﺎﻥﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺳﺮﺳﺮﺍ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﺶﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻥﺳﺮﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺑﺮﺍی ﻧﺎﻡﮔﺬﺍﺭی‬
‫ﺳﺮﺍﻍ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﻓﺮﻧﮕﻰ ﻣﻰﺭﻭﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺍﺑﺠﺪی )ﺍ ﺏ ﺝ ﺩ( ﻛﻪ ﺑﺮﺍی ﺷﻤﺎﺭﻩﮔﺬﺍﺭی ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻰﺭﻭﻧﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ )ﺍ ﺏ پ ﺕ(‬
‫ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﺩ ﺷﻴﻮﻩی ﻋﺒﺮی ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻰﮔﺮﺩﻧﺪ؟ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎی ﺳﺮﺁﻣﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﮕﺎﻥ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺍﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻛﺸﻮﺭ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺩﺭﺳﺪ ﻭﺍژﻩی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰﺧﻮﺭﺩ؟ ﻣﮕﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﺮ ﺩﺍﻣﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻰﺯﻧﻨﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻰ ﺁﻳﻴﻦﻣﻨﺪ ﻭ ﻫﻨﺠﺎﺭﻣﻨﺪ ﭘﻴﺮﻭی ﻣﻰﻛﺮﺩ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻰﺭﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﻫﻨﺠﺎﺭﻣﻨﺪیﻫﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦﺭﻭﺯﻫﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﻮﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺭﺯﺵ‪ ،‬ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪی ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻛﻤﺘﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺍﺭﺝ ﻧﻤﻰﻧﻬﺪ ﻭ ﺑﺰﺭگ ﻧﻤﻰﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﭘﺎﺭﺳﻰﮔﻮﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺠﺎی ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻧﺪﻛﻰ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﻓﺸﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻴﺎﺩﺁﻭﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺳﺎﺩﻩﺗﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻰﮔﺰﻳﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻰ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﺭﻧﺠﺸﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺎﺩﮔﻰ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻰﺭﻭﺩﺭﺑﺎﻳﺴﺘﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪی »ﻧﺎﭼﻴﺰﺷﻤﺎﺭی ﺯﺑﺎﻥ« ﺍﻧﮕﻴﺰﻩی ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶﻫﺎﺳﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻭ ﺑﺮﺍی ﻫﺮ‬

‫‪٢٥‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺁﺭﻣﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻩﺍی ﺍﺯ ﻣﻐﺰﻫﺎ ﺭﺧﻨﻪﮔﺮ ﺍﺳﺖ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﻭ ﺁﺭﺍﻳﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﺩ ﺑﻠﻜﻪ ﺩﺳﺖﺧﻮﺵ ﻛﺎﺭﺷﻜﻨﻰ‬
‫ﻣﻰﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﺭﻭی‪ ،‬ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺭﺯﺵ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭی ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻜﻮﻓﺎﻥ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻪ ﺗﻴﺸﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺭﻳﺸﻪی ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻰﺯﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﭘﻰﺁﻣﺪ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﻭ ﺁﺭﺍﻳﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﭘﻰﮔﻴﺮ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺯ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ،‬ﺳﺮﺍﻳﻨﺪﮔﺎﻥ‪،‬‬
‫ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎی ﺩﻳﺪﺍﺭی ﻭ ﺷﻨﻴﺪﺍﺭی ﻳﺎﺭی ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪی ﻫﻢﻛﺎﺭی ﻫﻤﮕﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻭ ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺳﻮﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻭﻧﺪ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻫﻨﺠﺎﺭﻣﻨﺪ ﻭ ﺁﻳﻴﻦﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺳﺎﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻰ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺁﻳﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭ ﻫﻤﺴﻨﮓ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﻭ ﺷﺎﻳﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪی‬
‫ﺑﺎﻻی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﻩﺳﺎﺯی ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﺳﺎﺯی ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﺑﺮﻳﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﺳﺎﺯی ﺑﺮﺍی ﺁﻥ ﻭﺍژﻩ ﺷﺪﻧﻰ ﻧﺒﻮﺩ‪،‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﭘﺎﻳِﺶﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﻭ ﭘﺮﻭﺍﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺘﺎﺭ ﺁﻫﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی ﺩﺳﺘﻮﺭی‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎﺭی ﻭ ﮔﺮﺩﺍﻧﺸﻰ)~ ﺻﺮﻓﻰ( ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﺁﺳﻴﺒﻰ ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺁﻥ ﻭﺍژﻩ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺯﻳﺎﻥ ﻭ ﺁﺳﻴﺐ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻭﺍﻣﻮﺍژﻩﻫﺎ ﺑﻮﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻰ ﭘﺮﮔﺰﺍﻑ ﻭ ﺑﻨﺪﮔﺴﻞ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺪ‬
‫ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﻪﺍی ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺯﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻰﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ‪ ،‬ﮔﺮﺍﻧﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺩﺷﻮﺍﺭﺗﺮﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶ ﻭ ﺗﻜﺎﭘﻮی ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻴﺎﻛﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺷﻬﺮﺁﻳﻴﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﺭﻭی ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻧﺴﺘﻮﻩ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻭ ﻛﺎﺭﺁﻣﺪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻢ ﺁﻥ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺷﮕﺮﻑ ﻭ‬
‫ﺑﻰﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺑﮕﺮﺍﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺑﺰﺭگﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺩﺭﻳﻎﺍﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﻧﮕﻮﻥﺑﺨﺘﻰﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺟﻬﺎﻥ‬
‫ﺭﺥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭی ﻛﻪ ﻫﺮﺟﺎی ﺯﻫﺮ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺎﺩﺯﻫﺮی ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺍﻧﺪ ﺍﻧﺪک ﺑﺮ ﺁﻥ ﺳﺮﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻴﺎﻛﺎﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ ﻭ ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﻤﺮ ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺁﻥ ﺑﺮﺑﻨﺪﻳﻢ ‪.١‬‬
‫‪F0‬‬

‫ﺑﺎ ﺁﻥﭼﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻳﮏ ﻧﻴﺎﺯ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﻤﻪﮔﻴﺮ ﺩﮔﺮﻳﺪﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﻴﺮﺟﻼﻝ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺰﺍﺯی ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٦‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺧُﺮﺩﻩﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ‬

‫ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺧُﺮﺩﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﻣﺎﻳﻪی‬
‫ﻧﻤﻮﺩﺍﺭی ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪﻫﺎی ﻣﻐﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ ﺍﻓﺰﺍﺭی ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﻔﺪ ﻭ ﻣﻐﺰ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺳﺎﺯﺩ ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺑﺰﺍﺭی ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻐﺰ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﺎﻓﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﻭﻥ ﺩﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭﻩی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺳﺨﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺭﺍﻧﺪ«‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍی ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻧﮕﺎﺷﺖ ﻭ ﺩﺭﺑﺴﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺳﺨﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺎﺩﻩﺗﺮ‪ ،‬ﺩﻝﻧﺸﻴﻦﺗﺮ‪ ،‬ﺭﺳﺎﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﺍ‬
‫ﺭﻭﺷﻦﺗﺮ ﻭ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪﺗﺮ ﺷﻜﻮﻓﺎﻥ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻓﺮﺍﺯ ﺑﻴﺴﺖ ﻭﺍژﻩﺍی ﻛﻪ ﺩﻩ ﻭﺍژﻩی ﺁﻥ ﺗﺎﺯی‪ ،‬ﺗﺮﻛﻰ ﻭ ﻓﺮﻧﮕﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻫﻤﻪی‬
‫ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺭﺳﺎ ﻭ ﺩﻝﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﻭﻥ ﻣﻐﺰ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﺎﻓﺪ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﻔﺪ ﻭﻟﻰ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺗﻮﺩﻩی ﻣﺮﺩﻡ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﮔﻔﺘﺎﺭی ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭی ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻴﺎﺑﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪی ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺳﺮ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ؟‬
‫ﺍﮔﺮ ﺑﻪ »ﺯﺑﺎﻥ« ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎﻡ »ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ« ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﭘﻴﺶ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩﻫﺎی ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﺷﻜﻮﻓﺎ‬
‫ﻛﺮﺩ ﻭﻟﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ ژﺭﻓﺎی ﺁﻥ ﻳﮏﺳﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺮﻩی ﺁﻥ ﻳﮏﻧﻮﺍﺧﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬ﺭﻓﺘﺎﺭ »ﻛﺮ ﻭ ﮔﻨﮕﺎﻥ« ﺭﺍ ﺩﺭﻧﮕﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺳﺮ‬
‫ﻭ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻛﺎﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﺩﺍﺭی ﺁﻧﺎﻥﻛﻪ‬
‫ﺩﻝﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﮔﻴﺮﺍ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺭﺳﺎ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻛﺎﻡﻳﺎﺏﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭی‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺁﻥﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ‬
‫ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﺳﺖ« ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺍﺯ ﻧﻴﺰ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪ :‬ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻫﻤﮕﺎﻧﻰ ﻫﻢﺭﺍﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻰ‪ ،‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﺭﺍ‬
‫ﺑﺸﻜﻔﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﻣﻴﺎﻥ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻭ ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺭﻧﮕﺎﺭﻧﮓ ﻓﺮﻧﮕﻰ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﺎﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪﺳﺎﺩﮔﻰ ﺷﻜﻮﻓﺎ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰ ﺁﻥ‬
‫ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻭ ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺮﭘﺎﺳﺎﺯﺩ ‪.٢‬‬
‫‪F1‬‬

‫ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺧُﺮﺩﻩﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺯﺩﻭﺩﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋﻩ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺗﺎﺯی ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻫﺎ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻥﻫﺎ ﺩﺳﺖ ﺯﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰ ﻭ ﺭﺳﺎﻳﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍی ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ‬
‫ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻧﮕﺎﺷﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﭘﺮﺑﺎﺭ ﻭ ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﭼﻨﺪﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭﺍﻣﻮﺍژﻩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮی‬
‫ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺑﺮﺍی ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ ﻭ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺩﺭﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﻦﺁﻭﺭیﻫﺎی ﻧﻮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺎﺩﮔﻰ‬
‫ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪ ﻭﺍژﻩﺳﺎﺯی ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﺟﺴﺖ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮﻩﮔﺮﺍﻳﻰ ﺭﺍ ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﻰﺷﻤﺎﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺩﺍﻭﺭی ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﺁﻥ ﻣﻰﻛﺎﻫﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺭﺝ ﻣﻰﻧﻬﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ‬
‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎ ﭘﺲﻭﻧﺪﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺶﻭﻧﺪﻫﺎ ﻭ ﺑﺎ ﺩﺭﻫﻢﻛﺮﺩﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎ )ﻫﻢﻛﺮﺩ(‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺳﺪﻫﺎ ﻭﺍژﻩی ﻧﺎﺏ ﻭ ﺯﻳﺒﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻭﺍژﻩﺳﺎﺯی ﺯﺑﺎﻥ‬

‫‪ -٢‬ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻣﻠﻮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻰﺩﺭﻧﮓ ﻭ ﺩﻭﺩﻟﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺍی ﻫﺮ ﻭﺍژﻩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺍی ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﺩﺭﺧﻮﺭ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮی‪ ،‬ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺗﺎﺯی‪ ،‬ﺭﺧﺖ ﻭ ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻧﮕﺎﺷﺖ ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭ ﻭ ﭘﻮﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺯﺩﻭﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺴﺘﺮﻩ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﻪ‬
‫ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﻛﺎﻫﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻰ ژﺭﻓﻜﺎﻭﺍﻧﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﻫﻢﺳﺮﺷﺖ ﺑﺎ ﺳﻮﺩﮔﻰ ﻭ‬
‫ﺳﺎﺩﮔﻰ ﭘﻴﺮﺍﺳﺘﮕﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍی ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻭ ﭘﻮﻳﺎ ﻫﻤﺮﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻨﻮﺭ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺗﺎﺭﻳﺦﭘﻮﻳﺎﻳﻰ ﻭ ﺩﮔﺮﮔﺸﺖ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎ ﺑﺴﺮ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬
‫ﺩﻳﺮی ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﺍﮔﺬﺷﺘﻪﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺩﻳﺮﻳﻨﻪﺍی ﻫﻤﭽﻮﻥ »ﺧﻮﺭﻧَﻪ«‪» ،‬ﺁژی ﺩَﻫﺎﻛﺎ« ﻭ »ﺍَﻧﮕﺮﻩﻣَﺌﻴﻨﻴﻮ« ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﻮﻳﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺳﻮﺩﮔﻰ ﻭ ﺳﺎﺩﮔﻰ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻳﺨﺖ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺁﻭﺍﻳﻰ ﻓﺮﺟﺎﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﻛﻪ »ﻓﺮ«‪» ،‬ﺍژﺩﺭ« ﻭ »ﺭﻳﻤَﻦ« ﺍﺳﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻣﺎ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺍی ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﻧﺪﺭﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻥ ﺩﺭﺍﺯﺁﻫﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺩﺭﺷﺘﻰ ﻭ ﺩﺷﻮﺍﺭی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﮔﺸﺘﮕﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻫﻤﺎﺭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﻌﺪی ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ‪ ...‬ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎ ﺳﺨﻦﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﺍﺩﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ‬
‫ﻣﻰﺭﻭﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻭﺍﻧﮕﻬﻰ ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﻌﺪی ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ‪ ...‬ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻭﺩ؟ ﺟﺎیﮔﺰﻳﻦ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﻣﺸﺘﻰ ﻭﺍژﻩی ﺗﺎﺯی‪ ،‬ﭼﻪ ﺁﺳﻴﺒﻰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺳﻌﺪی ﻣﻰﺯﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻪی ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪی ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺑﻪ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩی‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺳﻌﺪی ﭘﻰﺑﺒﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻢ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﻧﺎﺑﻪﻫﻨﺠﺎﺭ ﺗﺎﺯی‪ ،‬ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺑﺮﮔﺰﺩﻳﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺳﻌﺪی ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰﺭﻭﻧﺪ؟ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﺰﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺳﻌﺪی ﺁﺳﻴﺐ ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮی ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﺎﺯیﺯﺩﺍﻳﻰ ﺭﺍ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﺗﻮﺳﻰ ﭼﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺁﻧﻜﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺗﺎﺯی‪ ،‬ﻭﺍژﻩﻫﺎی ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺭﺝ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻴﺎﻥ »ﺩﻳﻦ« ﻭ‬
‫»ﻭﺍژﻩ« ﭘﻴﻮﻧﺪی ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﻰ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎی »ﺑﺴﻢﺍﻟﻠﻪ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ«‪» ،‬ﺑﻪﻧﺴﺘﻌﻴﻦ« ﻭ »ﺑﻌﻮﻥ ﺍﻟﻠﻪ« ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﺩ »ﺑﻪﻧﺎﻡ ﺧﺪﺍی ﺑﺨﺸﻨﺪﻩﺩی ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ«‪» ،‬ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﺎﺭی ﺗﻮ« ﻭ »ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺪ ﺗﻮ« ﺧﺪﺍی ﺑﺰﺭگ ﺭﺍﺯ ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻨﺪﻩﺍﺵ ﺭﺍ ﻧﻤﻰﺷﻨﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﻭی ﻧﮕﺮﺵ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪» ،‬ﺩﻳﻦ« ﺑﺎ »ﻭﺍژﻩ« ﭘﻴﻮﻧﺪی ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥﭼﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ »ﺩﻝ« ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﻳﻦ ﺩﺭ‬
‫ﻛﻨﺎﺭ »ﺩﻝ« ﻣﻰﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺩﺭﻭﻥ ﻭ ﭘﺎﻛﻰ ﺳﺮﺷﺖ ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺧﺪﺍ ﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ »ﺩﻝ« ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺭﻭی »ﻭﺍژﻩی ﺩﻝ«‬
‫ﺑﺮﺍی ﻫﻤﻪی ﻣﺮﺩﻡ ﮔﻴﺘﻰ ﻳﮏﺳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﮏ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻬﺎﺍﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺳﺮﺍﺝﺍﻟﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺭﺟﺐﻋﻠﻰ‪ ،‬ﺭﻣﻀﺎﻥﻋﻠﻰ‪ ،‬ﺷﻌﺒﺎﻥﻋﻠﻰ‪ ،‬ﻏﻼﻡﻋﻠﻰ ﻭ ‪ ...‬ﻣﻰﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻳﻰ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﺍﻣﺮﺯ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻳﺒﺮﺯ‪ ،‬ﻓﺮﻫﺎﺩ‪ ،‬ﻛﺎﻣﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻛﺎﻭﻩ‪ ،‬ﻛﻴﺎﺭﺵ ﻭ ‪ ...‬ﺟﺎی ﺁﻥ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺁﻥ »ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺪﻳﻦ« ﺑﺮﺍی ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭی ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻧﻪ ﺍﻳﻦ »ﻓﺮﺍﻣﺮﺯ«‬
‫ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺯ ﺑﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩ ﺑﻮی ﺩﻳﻦ ﻣﻰﺁﻣﺪ ﺩﻳﻦ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﻮﺳﻰ ﻭ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻰ ﺑﺮ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ‬
‫ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﮕﻔﺘﻪی ﻛﻬﻨﻪﭘﺮﺳﺘﺎﻥ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻭﺍژﻩ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺍﺯ ﻫﻢ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺭﻭی »ﻭﺍژﻩ« ﻧﻪ ﺩﻳﻦﺁﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺩﻳﻦﺑَﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻰﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ‬
‫ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺎﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺟﺪﺍ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺩﻟﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﻜﻰ ﻣﻰﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺍی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎی‬
‫ﺑﺮﻭﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺩﺭﻭﻥ ﭘﻴﻮﻧﺪی ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪.٣‬‬
‫‪F2‬‬

‫‪ -٣‬ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻣﻠﻮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﺑﻦﻣﺎﻳﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﺍی ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭی ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﺑﺮ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻫﺨﺪﺍ‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺁﻧﻨﺪﺭﺍﺝ‪ ،‬ﺍﺯ ﻧﺴﮏﻫﺎی ﺯﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﻩ‬
‫ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺗﻬﻤﻮﺭﺱ ﺟﻼﻟﻰ؛ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٥٤‬‬
‫‪ ‬ﻟﻴﻼ ﺟﻼﻟﻰ؛ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻼﻟﻰ )ﻭﻳﺮﺍﺳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﺎﻳﻪ(‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺍﺧﺘﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٨٦‬‬
‫‪ ‬ﺍﺣﻤﺪ ﻛﺴﺮﻭی؛ ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﺎک‪ ،‬ﭼﺎپ ﺑﺎﻫﻤﺎﺩ ﺁﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻰ ﭼﺎﭘﺎک‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٢٣‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻣﻠﻮ؛ ﻭﺍژﻩ ﻫﺎی ﻓﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﭘﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٥٤‬‬
‫‪ ‬ﺿﻴﺎ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﺎﺟﺮی؛ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻴﺴﺖﻫﺰﺍﺭ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﺁﻓﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٨٦‬‬
‫‪ ‬ﻣﻬﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﻓﺮﻣﻴﻦ؛ ﻭﺍژﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮﭼﮏ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﭘﺎﺭﻳﺲ ‪.١٣٨٦‬‬
‫‪ ‬ﺍﺑﻮﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺮﺗﻮ؛ ﻭﺍژﻩﻳﺎﺏ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺮﺍﺑﺮﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪.١٣٧٧‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻳﺪﻩ ﺭﺍﺯی؛ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭﺍژﻩ ﻫﺎی ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﻛﺰ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٨٩‬‬
‫‪ ‬ﺝ ﺩﺍﻧﺸﻴﺎﺭ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﺎﻣﻪ ی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺁﺭﻳﺎ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ‪.١٣٨٦‬‬
‫‪ ‬ﻣﺼﻄﻔﻰ ﭘﺎﺷﻨﮓ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﭘﺎﺷﻨﮓ )ﺭﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻰ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ(‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٨١‬‬
‫‪ ‬ﺍﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺍﻛﺒﺮی ﺷﺎﻟﭽﻰ؛ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﮥ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎﻡ ﺳﺮﻩ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮی‪ ،‬ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﻩ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺩﻫﺨﺪﺍ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﺟﺎﻡ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺍﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺍﻛﺒﺮی ﺷﺎﻟﭽﻰ؛ ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﻮﻳﺸﻰ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭگ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﻛﺰ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪.١٣٧٠ ،‬‬
‫‪ ‬ﺑﻬﺮﺍﻡ ﻓﺮﻩﻭﺷﻰ ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮی‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ‪.١٣٨٥ ،‬‬
‫‪ ‬ﺩ‪.‬ﻥ‪ .‬ﻣﻜﻨﺰی‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﻬﺸﻴﺪ ﻣﻴﺮﻓﺨﺮﺍﺋﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮی‪ ،‬ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪.١٣٧٢ ،‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﺑﻦ ﺧﺮﻑ ﺗﺒﺮﻳﺰی‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪.١٣٦٢ ،‬‬
‫‪ ‬ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺛﺮﻭﺕ‪ ، ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛﻨﺎﻳﺎﺕ‪ ،‬ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪. ١٣٦٤ ،‬‬
‫‪ ‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺸﻒ ﺍﻻﺳﺮﺍﺭ ﻭ ﻋﺪﻩ ﺍﻻﺑﺮﺍﺭ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﻩ ﺍﻧﺼﺎﺭی‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮﺍﺩ ﺷﺮﻳﻌﺖ‪،‬‬
‫ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪. ١٣٦٣ ،‬‬
‫‪ ‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺩﺍﻋﻰ ﺍﻻﺳﻼﻡ ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎﻡ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺶ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪. ١٣٦٤ ،‬‬
‫‪ ‬ﻡ ﻓﺎﺿﻞ ﺍﻑ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺒﺎﺭﻩﻫﺎی ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺎﺟﻴﮏ‪ ،‬ﺁﻛﺎﺩﻣﻰ ﻓﻦﻫﺎی ﭘﻰ ﺳﻰ ﺳﻰ ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻨﺴﺘﻴﺘﻮﺕ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺭﻭﺩﻛﻰ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺩﻭﺷﻨﺒﻪ‪. ١٩٣٦ ،‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻤﺪﺟﺎﻥ ﺷﻜﻮﺭی‪ ،‬ﻭﻻﺩﻳﻤﻴﺮ ﻛﺎﭘﺮﺍﻧﻒ‪ ،‬ﺭﺣﻴﻢ ﻫﺎﺷﻢ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺟﺎﻥ ﻣﻌﺼﻮﻣﻰ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ‪ :‬ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺠﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭﺍژﮔﺎﻥ‬
‫ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺗﺎﺟﻴﻜﻰ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ‪.١٣٨٥‬‬

‫‪٢٩‬‬
 ‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﻮﺗﺎﻫﻮﺍﺭﻩﻫﺎ‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﮔﺎﻫﻰ ﻛﻮﺗﺎﻫﻮﺍﺭﻩﻫﺎﻳﻰ ﺑﺮﺍی ﺭﻭﺷﻦﺳﺎﺯی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺍژﮔﺎﻥ ﺑﻜﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫به ‪ :‬ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ ﻓﺮﺍﻧﻤﻮﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ڀ ‪ :‬ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻮﺭﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬ﺟﻮﺭﺯﺟﺎﻧﻰ )ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺍﻭ(‪ ،‬ﺑﻴﺮﻭﻧﻰ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻡ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ‬

‫ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻜﺎﺭﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﺎی ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ‬
‫ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻛﻬﻦ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫�ﮫ ‪ :‬ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻭﺍﻳﺶ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫دھ ‪ :‬ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﻓﺮﺍﻧﻤﻮﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫فھ‪ :‬ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﻧﻬﺎﺩﻩﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ک ‪ :‬ﻭﺍژﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻛﺮﺩی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬
‫واژهنامه‌پارسی‌سره‬
‫‌‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫آبای علوی‪ :‬هفتآسمان‪ ،‬هفت آسمان‪ ،‬زبانزد ستاره شناسی‪،‬‬

‫پدران برین‬
‫آبجی‪ :‬همشیره‪ ،‬خواهر‬
‫آبراسیون‪ :‬نخنماشدگی‪ ،‬فرسایش‪ ،‬شُستوساب‪ ،‬شُست و‬
‫ساب‪ ،‬ساییدگی‪ ،‬سایش‪ ،‬زدگی‪ ،‬رنجش‪ ،‬خراشیدگی‪ ،‬آزردگی‬
‫آبستره‪ :‬جدابُن‪ ،‬آهیخته‬
‫آبسه‪ :‬پیله‪ ،‬باد چرکی‪ ،‬باد‪ ،‬آماس چرکی‪ ،‬آماس‬ ‫آ‬
‫آبسولوتیسم‪ :‬خودکامگی‬
‫آبعلی‪ :‬دماونداب‬
‫ت کَرنا‬
‫آء‪ :‬درخ ِ‬
‫آبق‪ :‬سیماب‪ ،‬آبک‪ ،‬آبَک‬
‫آب بقا‪ :‬آب نامیری‪ ،‬آب زندگی‪ ،‬آب جاویدی‬
‫آبگینه طارم‪ :‬سِپهر‬
‫آب تبلور‪ :‬گِنآب‪ ،‬آب بلوری‬
‫آبنوس‪ :‬چوبسنگ‬
‫آب حسرت‪ :‬آب ِ رَسانه‬
‫آبونمان‪ :‬همبستانه‪ ،‬هَموَندانه‪ ،‬هَمبَستانه‪ ،‬گاهبها‬
‫آب حوضی‪ :‬آبکش‪ ،‬آب کِش‬
‫آبونه‪ :‬همبست‪ ،‬هموند‪ ،‬هَموَند‪ ،‬هَمبَست‬
‫آب حیات‪ :‬آب زندگی‬
‫آبیسال‪ :‬ناپیمودنی‪ ،‬مغاکی‪ ،‬گردابی‪ ،‬ژرف‬
‫آب حیات‪ :‬زیستآب‪ ،‬زیست آب‪ ،‬جانفزا‪ ،‬جان فَزا‪ ،‬آب‬
‫آپ تو دیت‪ :‬روزآمد‪ ،‬بهنگام‪ ،‬بهروزآمده‪ ،‬بهروز‪ ،‬به روز آمده‪،‬‬
‫زندگی‬
‫به روز‬
‫آب خسق‪ :‬زرتک‬
‫آپ تو دیت کرد‪ :‬بهروزآورد‬
‫آب صفا‪ :‬آب یکرنگی‬
‫آپ تو دیت کردن‪ :‬روزآمد کردن‪ ،‬بهنگاماندن‪ ،‬به هنگام‬
‫سرِشتی‪ ،‬آبخویی‬
‫آب صفتی‪ :‬آبسرشتی‪ ،‬آب ِ‬
‫کردن‪ ،‬به روزآوردن‪ ،‬به روز آوردن‬
‫آب طرب‪ :‬مِی انگوری‬
‫آپ تودیت‪ :‬روزآمد )فه(‪،‬‬ ‫آب قصیل‪ :‬خوید چون چید‪ ،‬آب خوید‬
‫آپارات‪ :‬دستگاه‪ ،‬دَستگاه‪ ،‬پخش رخشاره‪ ،‬ابزار‪ ،‬اَبزار‬ ‫آب قنات‪ :‬پَرشک‪َ ،‬پرَشک‪ ،‬آب کَناد‬
‫آپارتاید‪ :‬جدازیستی‪ ،‬جُدازیستی‬ ‫آب قند‪ :‬آبلوچ‪ ،‬آب غَند‪ ،‬آب پانیذ‬
‫آب معدنی‪ :‬آبکان‪ ،‬آب کانی‬
‫آپارتمان‪ :‬کاشانه )فه(‪ ،‬سراچه‪ ،‬سَراچه‪ ،‬اپرک‪َ ،‬اَپرَک‬
‫آب مقطر‪ :‬چکیده آب‪ ،‬چکیدآب‪ ،‬چکه آب‪ ،‬چِکیداب‬
‫آپارتی‪ :‬بیچشمورو‪ ،‬بیچشم و رو‬ ‫شکَرینه‬
‫آب نبات‪ :‬شکرینه‪ ،‬شکربسته‪ِ ،‬‬
‫آپاندیس‪ :‬فزونروده‪ ،‬فُزونرودِه‪ ،‬آویزه‬ ‫آبا‪ :‬نیاکان‪ ،‬پدران‬
‫س‬
‫آپاندیسیت‪ :‬فزونرودگی‪ ،‬فُزون رودِگی‪ ،‬آویزآماس‪ ،‬آما ِ‬ ‫آبا علوی‪ :‬هفتآسمان‪ ،‬پدران برین‬
‫آویزه‬ ‫آباء‪ :‬نیاکانی‪ ،‬نیاکان‪ ،‬پدران‪ِ ،‬پدَران‬
‫آپتال‪ :‬بیگلبرگان‪ ،‬بیگُلبَرگان‬ ‫آباء علوی‪ :‬هفتآسمان‪ ،‬هفت آسمان‪ ،‬زبانزد ستاره شناسی‪،‬‬
‫آپتئور‪ :‬گوهرپرستی‪ ،‬پسیندید‬ ‫پدران برین‬
‫آپتئوز‪ :‬گوهرپرستی‪ ،‬گوهَر پَرستی‪ ،‬پسیندید‪ ،‬پَسیندید‬ ‫آباج‪ :‬همیشهها‪ ،‬همیشگیها‬
‫آپزمان‪ :‬فرونشست‬ ‫آبار‪ :‬چاهها‬
‫آپستیل‪ :‬پینوشت‪ ،‬پی ِنوِشت‬ ‫آباژور‪ :‬نوساز‪ ،‬نورتاب‪ ،‬شیدتاب‪ ،‬سایهشکن‪ ،‬سایه شکن‪،‬‬
‫آپلود‪ :‬بارکردن‪ ،‬بارریزی‬ ‫سایبان‪ ،‬پرتوافکن‬

‫‪۳۱‬‬

‫آجی چای‪ :‬تلخِه رود‬
‫آجیچای‪ :‬تلخهرود‬
‫آچار‪ :‬دستافزار‪ ،‬دَستاَفزار‪ ،‬پیچگردان‬
‫آچمز‪ :‬کیشبست‪ ،‬کیش بَست‪ ،‬زبانز ِد شَترَنگ‬
‫آچوق‪ :‬زابگر‪ ،‬زابگَر‬
‫آحاد‪ :‬یکها‪ ،‬یکان یکان‪ ،‬یکان‪ ،‬تکها‬
‫آخَر‪ :‬دیگری‪ ،‬دیگر‪ ،‬دگر‬
‫آخِر‪ :‬سپری‪ ،‬پسین‪ ،‬پایان‬
‫آخته چی‪ :‬سَر آخور‬
‫آختهچی‪ :‬سرآخور‬
‫آخذ‪ :‬گیرنده‬
‫آخذه‪ :‬کرختی‪َ ،‬کرَختی‪ ،‬بیهوشی‪ ،‬افسردگی‪ ،‬اَفسردگی‬
‫آخر‪ :‬واپسین‪ ،‬دیگری‪ِ ،‬دگَر‪ ،‬پسین‪ ،‬پایانی‪ ،‬بفرجام‪ ،‬انجام‬
‫آخر االمر‪ :‬سرانجام‪ ،‬سَرانجام‪ ،‬در پایان‪ ،‬پَس ایچ‪ ،‬بتاوار‬
‫آخر الدواء‪ :‬پسین دارو‬
‫آخر الزمان‪ :‬سرانجام‪ ،‬پسین زمان‪ ،‬پایان روزگار‬
‫آخر امر‪ :‬سرانجام‬
‫آخر چرب‪ :‬پایان چَرب‪ ،‬آسایش و فراوانی‬
‫آخر زمان‪ :‬سرانجام‪ ،‬پسین زمان‪ ،‬پایان روزگار‬
‫آخراالمر‪ :‬سرانجام‪ ،‬سر انجام‪ ،‬انجام سر‬
‫آخرالدوا‪ :‬پسیندارو‬
‫آخرالدواء‪ :‬پسیندارو‬
‫آخرالزمان‪ :‬پسینزمان‪ ،‬پسین زمان‬
‫آخربینی‪ :‬پایان نگری‬
‫آخربینی‪ :‬پسینبینی‪ ،‬پایاننگری‪ ،‬پایان نِگری‪ ،‬پَسین بینی‬
‫آخرت‪ :‬روز بازپسین‪ ،‬رستاخیز‪ ،‬دیگرسرا‪ ،‬دیگر گیتی‪ ،‬پسین‬
‫سرای‪ ،‬آنجهان‪ ،‬آن سرای‪ ،‬آن جهان‪ ،‬انجامش‪ ،‬اَنجامِش‬
‫آخرچرب‪ :‬پایانچرب‪ ،‬آسایش و فراوانی‬
‫آخرچی‪ :‬ستوربان‪ ،‬دَهنهدار‪َ ،‬دهَنه دار‬
‫آخردست‪ :‬پایینگاه‪ ،‬بهپایان‪ ،‬به پایان‬
‫ن کار‬
‫ت پَس‪ ،‬پایا ِ‬
‫آخرکار‪ :‬سرانجام‪ ،‬سَراَنجام‪ ،‬دستِپس‪ ،‬دَس ِ‬
‫آخری‪ :‬دیگری‪ ،‬دیگر‪ ،‬پسین‪ ،‬پایانی‬
‫آخرین‪ :‬واپسین‪ ،‬دیگران‪ ،‬دگران‪ ،‬پسینیان‪ ،‬پسین‪ ،‬پایانی‪،‬‬
‫پَسینیان‪ ،‬بازپسین‬
‫آخرین لحظه‪ :‬واپسیندم‪ ،‬واپسین دم‬
‫‪۳۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آپلیکیشن‪ :‬کاربست‪ ،‬کاربَست‬
‫آپولوژیست‪ :‬ستایشگر‪ ،‬سِتایشگَر‪ ،‬ترساستای‪ ،‬تَرساسِتای‬
‫آپولون‪ :‬آتور‪ ،‬ایزدخورشید‪ ،‬ایزد خورشید‬
‫آپویتمنت‪ :‬دیدارگاه‪ ،‬دیدار‬
‫آت‪ :‬آشغال‬
‫آتابای‪ :‬بزرگمرد‪ ،‬بُزرگمرد‬
‫آتاپسی‪ :‬کالبدگشایی‬
‫آتاشه‪ :‬وابسته‬
‫آتراکسیون‪ :‬کشش‪ ،‬کِشندگی‪ِ ،‬کشِش‬
‫آتروپین‪ :‬زهر گیاه‬
‫آتریاد‪ :‬دسته‬
‫آتش تهیه‪ :‬آتش همراه‬
‫آتش مزاج‪ :‬تُندخوی‪ ،‬آتشی‬
‫آتشگاه حمام‪ :‬گلخن‬
‫آتشمزاج‪ :‬تُندخوی‪ ،‬آتشی‬
‫آتشی مزاج‪ :‬زود خشم‪ ،‬تند خوی‬
‫آتالنتیک‪ :‬اتلس‪ ،‬اَتلَس‬
‫آتلیه‪ :‬هنرکده‪ ،‬هُنرکده‪ ،‬کارگاه هنری‪ ،‬کارگاه‪ ،‬کارکَد‬
‫آتمایزر‪ :‬بویافشان‪ ،‬بُوی اَفشان‪ ،‬اَفشانِه‬
‫آتمسفر‪ :‬وای‪ ،‬هَوابار‪ ،‬پَناد‬
‫آتو‪ :‬شاهبرگ‪ ،‬شاهبَرگ‪ ،‬زبانزد مَنگیا‬
‫آتی‪ :‬آینده‬
‫آتیک‪ :‬زیر شیروانی‪ ،‬زبر‪ِ ،‬زبَر‪ ،‬دروانه‪ ،‬دَروانِه‬
‫آتیه‪ :‬روزی‪ ،‬آینده‬
‫آثار‪ :‬یادگارها‪ ،‬یادبودها‪ ،‬هنایا‪ ،‬نشانهها‪ ،‬نِشانهها‪ ،‬ماندهها‪،‬‬
‫مانداک‪ ،‬خدشهها‬
‫آثام‪ :‬گناهها‪ ،‬گناهان‪ ،‬گُناهها‪ ،‬گُناهان‪ ،‬بزهها‬
‫آثم‪ :‬گناهکار‪ ،‬تبهکار‪َ ،‬بزَهکار‬
‫آجال‪ :‬پرواها‪ ،‬پَرواها‬
‫آجام‪ :‬نیستانها‪ ،‬نیزارها‪ ،‬بیشهها‬
‫آجر‪ :‬آگور )آجر تازی شده آگور است که از پارسی به تازی‬
‫راهیافته(‪ ،‬آژیانه‬
‫آجرک الله‪ :‬خدا پاداشت دهاد‬
‫آجل‪ :‬دیررس‪ ،‬دیرآینده‪ ،‬دیر‪ ،‬درآینده‪ ،‬پسآینده‪ ،‬پَسآی‪،‬‬
‫اَنجامِش‬

‫آذان االرنب‪ :‬سگزبان‪ ،‬خَرگوشک‪ ،‬خَرگوشَک‬
‫آذربایجان‪ :‬آذرآبادگان‪ ،‬آتورپاتکان‪ ،‬آتورپاتِکان‬
‫آذریون‪ :‬همیشهبهار‪ ،‬گل آفتابگردان‬
‫آذوقه‪ :‬خوراک‪ ،‬توشک‪ ،‬آزوک‪ ،‬آزوغه‬
‫آذی‪ :‬کوهه‪ ،‬کُوهِه‪ ،‬خیزابه‪ ،‬خیزاب‪ ،‬اُش ُترُک‬
‫آرا‪ :‬رایها‪ ،‬راهها‪ ،‬بُوشاها‪ ،‬اندیشهها‬
‫آراء‪ :‬رأی‪ ،‬رایها‪ ،‬راهها‪ ،‬چاشتَک‪ ،‬بوشا‪ ،‬بُوشاها‪ ،‬آنندراج‪ ،‬آرای‪،‬‬
‫اندیشهها‪ ،‬اندیشه‬
‫آرابسک‪ :‬تازیستان‪ ،‬اَربستان‪َ ،‬ارَبستان‬
‫آراشید‪ :‬بادامزمینی‪ ،‬بادام زمینی‬
‫آراقیطون‪ :‬باباآدم‪ ،‬باباآدَم‬
‫آرامش طلب‪ :‬رامشجو‪ ،‬رامِشجو‪ ،‬آسایش خواه‪ ،‬آرامش خواه‪،‬‬
‫آرامش جو‬
‫آرتروپود‪ :‬بندپایان‪ ،‬بَندپاییان‪ ،‬بَندپایان‬
‫آرتروگرافی‪ :‬بندنگاری‪ ،‬بَندنِگاری‬
‫آرترولوژی‪ :‬بندشناسی‪ ،‬بَندشِناسی‬
‫آرتزین‪ :‬خیزچاه‬
‫جهَنده‬
‫آرتزین‪ :‬خیزچاه‪ ،‬چاه ِ جَهنده‪ ،‬چا ِه َ‬
‫آرتیشو‪ :‬کنگر فرنگی‬
‫آرتیزان‪ :‬افزارمند‪ ،‬اَفزارمَند‬
‫آرتیست‪ :‬هنرور‪ ،‬هنرمند‪ ،‬هنرپیشه‪ُ ،‬هنَرمَند‪ُ ،‬هنَرپیشه‪،‬‬
‫بازیگرنمایش‪ ،‬بازیگر‬
‫آرتیشو‪ :‬کنگرفرنگی‪ ،‬کَنگَر فَرنگی‬
‫آرتیکل‪ :‬نوشتار‪ ،‬کاال‪ ،‬زمینه‪ ،‬بند‬
‫آرخ‪ :‬نَزار‬
‫آرخالق‪ :‬نیمتنه‪ ،‬نیم تنه زنان‪َ ،‬ک َپنَک‪ ،‬تَنزیب‪ ،‬تَنپوش‪،‬‬
‫تَنپُوش‪ ،‬پَنبِه دوختِه‬
‫آرخلوق‪ :‬نیم تنه‬
‫آردل‪ :‬فرمانبَر‪ ،‬فَرمانبَر‬
‫آرس‪ :‬جنگپاد‪ ،‬جَنگپاد‪ ،‬آرس‪ ،‬ایز ِد جنگ‬
‫آرسطولوخیا‪ :‬زَراوَند‬
‫آرشه‪ :‬کمانه‪ ،‬کَمانِه‬
‫آرشیو‪ :‬بایگانی‬
‫آرشیتک‪ :‬مهراز‪ ،‬مِهراز‬
‫آرشیتکت‪ :‬مِهراز‪ ،‬دِزداد‬
‫‪۳۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آخه‪ :‬چون‬
‫آخیة‪ :‬میخپیچ‪ ،‬میخآخور‪ ،‬ستوربند‬
‫آخیه‪ :‬میخ پیچ‪ ،‬میخ آخور‪ ،‬ستوربَند‬
‫آداب‪ :‬فرهنگها‪ ،‬روشها‪ ،‬خوها‪ ،‬آیینها‪ ،‬ادبها‬
‫آداب فاضله‪ :‬آیینهای پسندیده‬
‫آداب گری‪َ :‬روِشگری‬
‫آداب و رسوم‪ :‬آیین و روش‬
‫آدابگری‪ :‬روشگری‬
‫آداش‪ :‬همنام‪ ،‬هم نام‬
‫آدامس‪ :‬وینجی‪ ،‬ژد‪ ،‬ژاژک‪ ،‬ژارک‪ ،‬جاجک‪ ،‬آلوچ‪ ،‬اَلوچ‬
‫آدرس‪ :‬نشدنی‪ ،‬نشانی‬
‫آدرنال‪ :‬گردهکلن‪ ،‬زخغلوه‬
‫آدم‪ :‬ایودامَن )ایودامَن به چم نخستین آفریدهاست‪ .‬بر اساس‬
‫آنچه در اوستا آمدهاست‪ ،‬ایودا َمنَ‪ ،‬نخستین انسانی است که‬
‫آفریده شدهاست(‪.‬‬
‫آدم وحوا‪ :‬مشی و مشیانه‬
‫آدمیت‪ :‬مردمی کردن‪ ،‬آدم بودن‬
‫آدمی سیرت‪ :‬نهاد‪ ،‬آدمی سرشت‬
‫آدمیت‪ :‬مردمی‪ ،‬آدمیگری‬
‫آدمیرال‪ :‬ناوساالر‪ ،‬دریاساالر‪ ،‬دریا ساالر‪ ،‬دَریاساالر‬
‫آدنویید‪ :‬بادامهبافت‬
‫آدنوئید‪ :‬لوزه‪ ،‬بادامهبافت‪ ،‬بادامِه‬
‫آدهسیون‪ :‬دوسش‪ ،‬دُوسِش‪ ،‬چسبندگی‬
‫آدونیس‪ :‬شاهالله‪ ،‬شاه الله‬
‫آدیاباتیک‪ :‬بیدَررُو‬
‫آدیاالجی‪ :‬نیوشدرمانی‬
‫آدیوگرام‪ :‬شنوایی نگاره‬
‫آدیولوژی‪ :‬شنوایی شناسی‬
‫آدیولوژیست‪ :‬شنوایی شناس‬
‫آدیومتر‪ :‬دستگاه شنوایی سنج‬
‫آدیومتری‪ :‬شنوایی سنجی‬
‫آدیومتریست‪ :‬شنوایی آزما‬
‫آدیومتریسین‪ :‬سنجشگر شنوایی‬
‫آذارقی‪ :‬کلوچه‬
‫آذان‪ :‬گوشها‬

‫آژیوتاژ‪ :‬سَفتهبازی‪ ،‬سَفتِه بازی‬
‫آس‪ :‬یکتا‪ ،‬خال‪ ،‬تکخال‪ ،‬تک‬
‫آس عصاری‪ :‬خراس‬
‫آسانسور‪ :‬باالبر )فه(‪ ،‬آسانبر )فه(‪،‬‬
‫ی نسوز‪ ،‬پنبه نَسوز‬
‫آسبست‪ :‬پنبه ِ‬
‫آسپتیک‪ :‬پاک‬
‫آسپرین‪ :‬دردبَر‬
‫آسپسی‪ :‬پاکی‬
‫آسپیرین‪ :‬دردبَر‬
‫ت بخارایی‬
‫آستراکان‪ :‬پوست بخارایی‪ ،‬پوس ِ‬
‫آسترولوژی‪ :‬اَخترماری‬
‫آستیگماتیسم‪ :‬گژبینی‬
‫آستیگماتیسم‪ :‬کَژبینی‬
‫آستیلن‪ :‬جوشین‬
‫آسره‪ :‬دوال‬
‫آسطرنومیا‪ :‬ستارهشناسی‪ ،‬ستاره شناسی‬
‫آسفالت‪ :‬گجفه‪ ،‬گــَژفه‪ ،‬گَجف‬
‫آسفالتکاری‪ :‬گَژفهکاری‬
‫آسم‪ :‬شش تنگی‪َ ،‬ربُو‪ ،‬دم تنگی‪ ،‬تنگی شش‪ ،‬تنگی دم‪،‬‬
‫تنگدمی‪ ،‬تنگدم‪ ،‬تَنگدم‪ ،‬تَنگدَم‬
‫آسن‪ :‬مانده پیه‪ ،‬گندیده‪ ،‬گَندیده‪ ،‬بَدبو‬
‫آسندر‪ :‬زیرکشک‪ ،‬زیر ِکشَک‬
‫آسوده خاطر‪ :‬دل آرام‪ ،‬آسوده دل‬
‫آسورانس‪ :‬بیمه‬
‫آسیستان‪ :‬دستیار‬
‫آسی‪ :‬دردمند‪ ،‬پزشک‪ِ ،‬پزِشک‪ ،‬اندوهگین‪ ،‬اندوهگـُسار‪،‬‬
‫اَندوهگُسار‬
‫آسیدی‪ :‬مشگیزه‬
‫آسیز‪ :‬بُنالد‬
‫آسیستان‪ :‬دَستیار )فه(‪ ،‬یاور‬
‫آژان‪ :‬نماینده‪ ،‬نمایندِه‪ ،‬مزدور‪ ،‬گماشته‪ ،‬کارگزار‪ ،‬پاسبان‬
‫ن اُستوار‪ ،‬سُتون‪ ،‬اندوهگـُسار‪ ،‬استوارساخت‬
‫آسیه‪ :‬ساختما ِ‬
‫آژانس بینالمللی انرژی اتمی‪ :‬بنگاه جهانی کارمایه هستهای‬
‫آش عاشور‪ :‬هفتدانه‬
‫آش عدس‪ :‬نسکبا‬
‫آش قرهقروت‪ :‬ترفینه‬
‫‪۳۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آرشیو‪ :‬بایگانی‬
‫آرشیویست‪ :‬بایگان‬
‫آرطی‪ :‬مامرَگ‪ ،‬کالنرگ‪ ،‬کَالنرَگ‬
‫آرکاد‪ :‬تیمچه‪ ،‬بازارچه‪ ،‬بازارچِه‬
‫آرکه گون‪ :‬زُرفینَک‬
‫آرکهگون‪ :‬زُرفینک‬
‫آرکئوزوئیک‪ :‬نازیستگی‬
‫آرکئولوژی‪ :‬باستانشناسی‬
‫آرکئولوگ‪ :‬باستانشناس‬
‫ن زَرگری‬
‫ن زرگری‪ ،‬زبا ِ‬
‫آرگو‪ :‬زبا ِ‬
‫آرم‪ :‬نشانه )فه(‪ ،‬نشانه‪ ،‬نشانِه‪ ،‬نشان‪ ،‬سربرگ‪ ،‬سَر کاغَذ‪،‬‬
‫اَنگ‬
‫آرمیچر‪ :‬سیمآسه‬
‫آرنیکول‪ :‬ماسهزی‬
‫آروغ‪ :‬باد گلو‬
‫ش شُمار‬
‫ش شُمار‪ ،‬داِن ِ‬
‫آریتمتیک‪ :‬دان ِ‬
‫آریستوکرات‪ :‬نژاده‪ ،‬نژادخواه‪ ،‬نِژاده‪ ،‬بُزرگوار‪ُ ،‬بزُرگوار‬
‫آریستوکراسی‪ :‬نژادهخواهی‪ ،‬نِژادهخواهی‬
‫آریوه‪ :‬زَبانز ِد اَسب دَوانی‪ ،‬تکانجام‪ ،‬تَک اَنجام‬
‫آزادی طلب‪ :‬آزادیخواه‪ ،‬آزادی جو‬
‫آزادی طلبی‪ :‬آزادیخواهی‬
‫آزارقی‪ :‬کلوچه‬
‫آزال‪ :‬دیرینگیها‪ ،‬بیسر‪ ،‬بیآغاز‬
‫آزبست‪ :‬پنبهکوهی‪ ،‬پنبه کوهی‬
‫آزرده خاطر‪ :‬رنجیده‪ ،‬دلگیر‪ ،‬دل آزرده‪ ،‬دِلگیر‪ ،‬آزرده دل‬
‫آزردهخاطر‪ :‬رنجیده‪ ،‬دلگیر‬
‫آزفه‪ :‬شتابنده‪ ،‬شِتابَنده‪ ،‬رستاخیز‪ ،‬رَستاخیز‬
‫ن نیش‬
‫آزم‪ :‬دندا ِ‬
‫آزمایشات‪ :‬آزمایشها‬
‫آژانس‪ :‬نماینده‪ ،‬نمایندگی‪ ،‬کارگزاری‪ ،‬بنگاه‬
‫آژانس مسافرتی‪ :‬گشتگزاری‪ ،‬سفرگذار‪ ،‬بنگاه سپاری‬
‫آژانس معامالت‪ :‬کارگزاری‪ ،‬بنگاه‬
‫آژور‪ :‬روزندوزی‪ ،‬روزَندوزی‬

‫آفقه‪ :‬تُهیگاه‬
‫آفل‪ :‬فرورونده‪ ،‬فرو رونده‬
‫آفالین‪ :‬ناهمگاه‬
‫آفلرمان‪ :‬بُرونزَد‬
‫آفیش‪ :‬آگهینامه‬
‫آق پر‪ :‬سپیدَپر‬
‫آق تبه‪ :‬تبهسپید‬
‫آق تپه‪ :‬تَپّه سپید‬
‫آق خزک‪ :‬تاغ‬
‫آق سقل‪ :‬سَردَستِه‪ ،‬ریشسپید‬
‫آق سنقر‪ :‬سَنگار‪ ،‬بازسپید‪ ،‬با ِزسِپید‬
‫گ سپید‪ ،‬سِپیدار‬
‫آق کرنگ‪َ :‬کرَن ِ‬
‫آق گنبد‪ :‬سِپید گُنبَد‬
‫آقا‪ :‬کیا‪ ،‬کدیور‪ ،‬کدبان‪ ،‬کَدبان‪ ،‬سرور‪ ،‬سرکار‪ ،‬سَروَر‪ ،‬خواجه‪،‬‬
‫پانا‪ ،‬بان‬
‫آقازادگی‪ :‬بزرگزادگی‬
‫آقازاده‪ :‬مِهپور‬
‫آقاسی‪ :‬پاسدار‬
‫آقایی‪ :‬سروری‬
‫آقای‪ :‬کیا‪ ،‬کدبان‪ ،‬سرور‪ ،‬خواجه‪ ،‬بان‬
‫آقایی‪ :‬کیانی‪ ،‬کَدبانی‪ ،‬سَروَری‪ ،‬پانایی‪ ،‬بآنی‬
‫آقبانو‪ :‬اِسپیده‬
‫آقپر‪ :‬سپیدپَر‬
‫آقچه قیلین‪ :‬کبرکو‬
‫س ِر شب‬
‫آقشام‪ :‬شامگاه‪ ،‬سر ِشب‪ ،‬سُرنای خواب‪َ ،‬‬
‫ت بیل‪ ،‬پلم‪َ ،‬پلَم‬
‫آقطی‪ :‬درخ ِ‬
‫آقطی کوچک‪ :‬پَلهام‬
‫آکا‪ :‬براد ِر کَالن‪ ،‬ابربرادر‬
‫آکاتالیپسی‪ :‬کودنی‪ ،‬کودَنی‬
‫آکادمی‪ :‬فرهنگستان‬
‫آکادمیست‪ :‬فرهیخته‪ ،‬فَرهیخته‪ ،‬دانشور‪ ،‬دانشگَرای‪ ،‬دانشجو‬
‫آکادمیسین‪ :‬دانشگاهی‪ ،‬فرهنگوند‬
‫آکادمیک‪ :‬دانشگاهی )فه(‪ ،‬دانشگاهی‬
‫آکاروس‪ :‬گریزای‪ ،‬گَریزای‬
‫آکاژور‪ :‬سُرخِهدار‪ ،‬بَالدور‪ ،‬بَالدُر‬
‫‪۳۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آش قروت‪ :‬پینوبا‪ ،‬پُنیوا‬
‫آش هفتحبه‪ :‬دانگو‬
‫آشپزباشی‪ :‬سر آشپز‬
‫آشغال‪ :‬آخال‬
‫آشفته حال‪ :‬شوریده‪ ،‬پریشان‪ ،‬آشفته روان‬
‫آشفته خاطر‪ :‬دلواپس‪ ،‬دِل آشوب‪ ،‬آشفته دل‪ ،‬آشفته درون‬
‫خرَد‬
‫آشفته عقل‪ :‬آشفته ِ‬
‫آشفتهخاطر‪ :‬آشفته درون‬
‫آشفتهعقل‪ :‬خُل‬
‫آشوال‪ :‬نهادک‪ ،‬آشوال‬
‫آشوب طلب‪ :‬آشوبگر‪ ،‬آشوب خواه‬
‫آشوبطلب‪ :‬آشوبخواه‬
‫آشیانه وحوش‪ :‬کنام‬
‫آصال‪ :‬نژادگان‪ ،‬نِژادِگان‪ ،‬شبانگاهان‪ ،‬شَبانگاهان‪ ،‬آفتاب‬
‫زَردیها‬
‫آصره‪ :‬مِهربُن‪ ،‬مِهر بُن‪ ،‬خویشاوندی‪ ،‬بازوبَند‬
‫آصیه‪ :‬میخچادر‪ ،‬میخ چادر‪ ،‬گزند‪َ ،‬گزَند‪ ،‬آشام خُرما‬
‫آطره‪ :‬چادربَند‪ ،‬چادُربَند‪ ،‬بن ِد چادر‪ ،‬بَن ِد چادُر‬
‫آطریالل‪ :‬زَغارچه‪ ،‬تُخم جارُوب‪ ،‬پاکالغی‪ ،‬پا کالغی‬
‫آغا‪ :‬زن‪ ،‬بیخایه‪ ،‬بیتُخم‪ ،‬بانو‬
‫آغاج‪ :‬درخت‪ ،‬دار‪ِ ،‬درَخت‪ ،‬چوب‬
‫آغاجی‪ :‬پیامرسان‪ ،‬پردهدار‬
‫چمَنی‪ ،‬چَترک‬
‫آغاریقون‪ :‬سَماروغ َ‬
‫آغروق‪ :‬بار و بُنه‬
‫آغل‪ :‬سرپناه‪َ ،‬پهَست‬
‫آغوز‪ :‬روشه‬
‫آفات‪ :‬گزندها‪َ ،‬گزَندها‪ ،‬آگِفتها‪ ،‬آفتها‪ ،‬آسیبها‬
‫آفاد‪ :‬مرگها‪ ،‬مَرگها‪ ،‬زمانها‬
‫آفازی‪ :‬زبانگیری )از بیماریها است(‪ ،‬زبانگیری‬
‫آفاق‪ :‬کیهان‪ ،‬کنارهامون‪ ،‬کرانههای آسمان‪ ،‬کرانهها‪ ،‬کران تا‬
‫کران‪ ،‬کَرانها‪ ،‬دوردستها‪ ،‬بادگاهها‪ ،‬بادخیزها‬
‫آفاقی‪ :‬کرانی‪ ،‬کَرانی‪ ،‬بیرونی‬
‫آفت‪ :‬گزند‪ ،‬گَزند‪ ،‬آگفت‪ ،‬آسیب‬
‫آفتومات‪ :‬خودکلید‬
‫آفسمان‪ِ :‬نشَست‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫آکسیدانت‪ :‬رخداد‪ ،‬پیشآمد‪ ،‬بدآمد‪ ،‬بَدآمَد‬ ‫آکاسیا کاچو‪ :‬کاد‬

‫آکسیس‪ :‬گشتگاه‪ ،‬چرخشگاه‬ ‫آکاسیاکاچو‪ :‬کاد‬
‫آکسیولوژیک‪ :‬ارزششناسانه‪ ،‬اَرزششناسانه‬ ‫آکال‪ :‬میوهها‪َ ،‬مزِهها‪ ،‬سَبزیها‪ ،‬روزیها‪ ،‬خورکها‪ ،‬خوراکها‬
‫آکل‪ :‬خورنده‪ ،‬خورَندِه‪ ،‬پادشاه‬ ‫آکام‪ :‬تپهها‪ ،‬پُشتهها‬
‫آکالت الحشرات‪ :‬واتَک خواران‪ ،‬کرمخواران‪ ،‬خَسترخواران‬ ‫آکاهولی‪ :‬آکبَر‬
‫آکالت النمل‪ :‬مورچهخوران‪ ،‬مورچهخواران‬ ‫آکت‪ :‬کار‪ ،‬فرمان‪ ،‬رفتار‪ ،‬دات‪ ،‬پیمان‪ ،‬پرده‬
‫آکالد‪ :‬دوکژِه‪ ،‬دوکجه‪ ،‬دو َکجِه‪ ،‬دو َکژِه‬ ‫آکتو آلیته‪ :‬روزداد‬
‫ن پُرخور‪ ،‬خوره‪ ،‬خورِه‬
‫آکله‪ :‬زن ِ پرخور‪ ،‬ز ِ‬ ‫آکتو آلیسم‪ :‬کُنونگَرایی‬
‫آکنه‪ :‬رخجوش‪ ،‬رخ جوش‬ ‫آکتوآلیته‪ :‬روزداد‬
‫آکو تیله دو‪ :‬بی َلپِّه‬ ‫آکتوآلیسم‪ :‬کنونگرایی‬

‫آکواریوم‪ :‬آبزیدان )فه(‪ ،‬ماهیخانه‪ ،‬آبزینما‪ ،‬آبزیگاه‬

‫آکتور‪ :‬هنرپیشه‪ ،‬بازیگر‬
‫آکتیو‪ :‬کاری‪ ،‬کارساز‬
‫آکوتیلهدو‪ :‬بیلَپه‬
‫آکتیف‪ :‬دارایی‬
‫آکورد‪ :‬همآهنگی‪ ،‬سازگاری‪ ،‬سازش‬
‫آکتینو میکوز‪ :‬گَندِه ُکلَن‬
‫آکوردئون‪ :‬شِالله‪ ،‬شِاللِه‬
‫آکتیو‪ :‬کنشور‪ ،‬کاری‪ ،‬کارساز‪ ،‬کارا‪ ،‬پویا‪ ،‬پرتکاپو‪ ،‬بهکار‬
‫آکوستیک‪ :‬آوایی‬
‫آکتیویته‪ :‬نیروی کارا‪ ،‬کنشوری‪ ،‬کنشور‪ ،‬کارکرد‪ ،‬کاربری‪،‬‬
‫آکوستیکس‪ :‬آواشناسی‬
‫کاربُری‪ ،‬کار‪ ،‬تکاپو‬
‫آکوالد‪ :‬ابرو‬
‫آکتیویتور‪ :‬کنشورساز‪ ،‬کناننده‪ ،‬کاراگر‪ ،‬کُنانَندِه‪ ،‬آغازگر‬
‫آکوموداسیون‪ :‬همدیسی‪ ،‬هَمدیسی‪ ،‬آسودگی‬
‫آکتیویزم‪ :‬کنشگرایی‪ ،‬کارآمدی‬
‫آکوموالتور‪ :‬انباره‪ ،‬اَنبارِه‬
‫آکتیویشن‪ :‬کنشوری‪ ،‬کنشورسازی‪ ،‬کنانش‪ ،‬کارسازی‪،‬‬
‫آکوموالسیون‪ :‬کُپهکردَن‪ ،‬انبازش‪ ،‬اَنبارِش‬
‫کاراگری‪ ،‬کارا شدن‪ ،‬کُنانِش‪ ،‬بهکاراندازی‪ ،‬به کار درآوردن‪،‬‬
‫آکی فر‪ :‬آبخیز‬
‫بکارواداری‪ ،‬بکارانداختن‪ ،‬برانگیختن‬
‫آکیفر‪ :‬آبخیز‬
‫آکر کراهه‪ :‬تاغَندَست‬
‫آگارآگار‪ :‬سریشم چینی‬
‫آکرکراهه‪ :‬تاغندست‬
‫گ تَندیس‬
‫آگالماتولیت‪ :‬سَن ِ‬
‫آکرماتیک‪ :‬یکنواخت‪ ،‬سپیدمانیک‪ ،‬ساده‪ ،‬رنگناپذیر‪ ،‬بیفام‪،‬‬
‫آگراندیسمان‪ :‬گستردن‪ ،‬بزرگگری‪ ،‬بزرگ نمایی‬
‫بیرنگ‬
‫آگرمان‪ :‬پذیرش‪ ،‬پَذیرِش‬
‫آکروبات‪ :‬بندباز‪ ،‬بَندباز‬
‫آگنوستیسیزم‪ :‬نمیدانمکیشی‪ ،‬نِمیدانَمگرایی‬
‫آکروباسی‪ :‬بندبازی‪ ،‬بَندبازی‬
‫آگورافوبیا‪ :‬برزن هراسی‬
‫آکروپلیس‪ :‬دژ ِ آتن‪ ،‬دژ‪ِ ،‬دژِآتِن‪ِ ،‬د ِژ فَراز‪ ،‬دِژ‬
‫آل‪ :‬دوده‪ ،‬دودمان‪ ،‬خاندان‪ ،‬تبار‬
‫آکروفوبیا‪ :‬بلنداهراسی‬
‫آل بویه‪ :‬خاندان بویه‬
‫آکرومگالی‪ :‬بیشاستخوانی‪ ،‬بیش اُستخوانی‬
‫آل تمغا‪ :‬سُرخِه مُهر‬
‫آکس‪ :‬آسه‪ ،‬آسِه‬
‫آل کسا‪ :‬پنج تَن‬
‫آکسپتور‪ :‬پذیرنده‪ ،‬پذیرا‪ ،‬پَذیرا‬
‫آل کساء‪ :‬پنج تَن‬
‫آکسلراتومتر‪ :‬شتابسنج‪ ،‬شِتابسَنج‬
‫آل مردی‪ :‬نری‬
‫آکسلراسیون‪ :‬شتاب‪ ،‬شِتاب‪ ،‬تندی‬
‫آال‪ :‬روزیها‬

‫‪۳۶‬‬

‫آلپاکا‪ :‬اُشتُرک‪ ،‬اُش ُترَک‬
‫آلت‪ :‬افزار‬
‫آلت تناسلی‪ :‬شرمگاه‪ ،‬زهار‬
‫آلت رجولیت‪ :‬نرینگی‪ ،‬نری‪ ،‬نره‪ ،‬نَری‪ ،‬نَره‬
‫آلت قتاله‪ :‬کُشتافزار‬
‫آلت مردی‪َ :‬نرِه‬
‫آلت موسیقی‪ :‬ساز موسیقی‪ ،‬ساز‬
‫آلت نقاله‪ :‬گوشهسنج‬
‫آلترناتیف‪ :‬گزینه‪ ،‬گزین‪ ،‬راه یا کار دیگر‪ ،‬چارهای دیگر‪ ،‬چاره‪،‬‬
‫جایگزین‪ ،‬پیشنهاد‪ ،‬پَستاییک‬
‫آلترناتیو‪ :‬جایگزین‬
‫آلتروپیزم‪ :‬دگروارگی‪ِ ،‬دگَروارِگی‪ ،‬چندوارگی‪ ،‬چندریختی‬
‫آلتن‪ :‬ناخواسته‪ ،‬ریشخندی‪ ،‬ابزاری‬
‫ی اوج‬
‫آلتو‪ :‬سَدای اوج‪ ،‬بَمساز‪ ،‬آوا ِ‬
‫آلتون‪ :‬کنیزک‪ ،‬کَنیزَک‪َ ،‬ز ِر سرخ‪َ ،‬ز ِر سُرخ‪ ،‬زَر‬
‫آلتیمتر‪ :‬فرازیاب‪ ،‬فرازسنج‪ ،‬فرازاسنج‪ ،‬فَرازیاب‪ ،‬اوجنما‪،‬‬
‫افرازیاب‬
‫آلچی‪ :‬گیرنده‪ ،‬ستاننده‪ ،‬سِتانَندِه‬
‫آلدر گیالنی‪ :‬رزدار‪ ،‬توسه‬
‫آلدهید‪ :‬گــُریزآب‬
‫سهَندِگی‪ ،‬خدشه پذیری‬
‫سهَندگی‪ُ ،‬‬
‫آلرژی‪ :‬سهندگی‪ُ ،‬‬
‫آلس ویریش‪ :‬خرید و فروش‬
‫آلش‪ :‬دادوستد‬
‫آلطون سفلی‪ :‬زرینه پایین‬
‫آلطون علیا‪ :‬زرینهباال‪ ،‬زرینه باال‬
‫آلکالویید‪ :‬زاکگونگان‬
‫آلکالوئید‪ :‬زاگگُونِگان‪ ،‬زاکگونگان‬
‫آلگا‪ :‬جلبک‪ ،‬جُلبک‪ ،‬جُلبَک‬
‫سبُک تُند‪ ،‬زبانزد خُنیا‬
‫آلگرو‪ :‬شادیانگیز‪ ،‬سَبکتند‪َ ،‬‬
‫آلماناک‪ :‬سالنامه‪ ،‬سالنامِه‪ ،‬زیج‬
‫آلهه‪ :‬پرستیدگان‪َ ،‬پرَستیدِگان‪ ،‬ایزدان‪ ،‬ایزَدان‬
‫آلههپرست‪ :‬ایزدانپرست‬
‫آلودا‪ :‬چُولی‬
‫آلور‪ :‬زبانزد هواپیمایی‪ ،‬روش‪َ ،‬روِش‬
‫آلوژن‪ :‬بُرونزاد‬
‫‪۳۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آالء‪ :‬روزیها‬
‫آالت‪ :‬کاچال‪ ،‬ساز و برگ‪ ،‬ساز‪ ،‬ساختگیها‪ ،‬افزارها‪ ،‬افزار‪،‬‬
‫ابزارها‪ ،‬اَنگازِهها‬
‫آالت تغذبه‪ :‬گــُوارندهها‬
‫آالت تغذیه‪ :‬گُوارَندهها‬
‫آالت تناسلی‪ :‬زَهار‬
‫آالت تنفسی‪ :‬دَمگَرها‬
‫شکَنجَک‪ ،‬زینهها‬
‫آالت جارحه‪ِ :‬‬
‫آالت دفاعی‪ :‬پدافنداَبزار‬
‫آالت صوتی‪ :‬اندامهای آوایی‬
‫آالت صید‪ :‬شکارابزار‬
‫آالت فعل‪ :‬توسریخورها‪ ،‬بیدستوپاها‬
‫آالت قمار‪ :‬مَنگاَبزار‬
‫آالت لهو‪ :‬ماژ اَبزار‪ ،‬خوشیابزار‬
‫آالت موسیقی‪ :‬نَوااَبزار‪ ،‬سازها‪ ،‬خنیایگان‪ ،‬خُنیایگان‪،‬‬
‫خُنیاوِگان‪ ،‬خُنیااَبزار‬
‫آالچق‪َ :‬کپَر‪ ،‬سراپرده‪ ،‬سایبان‪ ،‬تاژ‪ ،‬تارُم‬
‫آالچیق‪ :‬تاژ‪ ،‬پرچین گاه‪ ،‬آالچوب‬
‫آالخون واالخون‪ :‬دربهدر‪ ،‬بیخانمان‪ ،‬آواره‬
‫آالرتور‪ :‬رفتوبرگشت‪ ،‬دوسَره‬
‫آالرم‪ :‬هشدار‪ ،‬هراس‪ ،‬هَراس‪ ،‬سُرنای آمادهباش‪ ،‬زنهار‪ ،‬ترس‪،‬‬
‫بیم‪ ،‬آمادهباش‪ ،‬آژیردن‪ ،‬آژیر‬
‫آالف‪ :‬هزارها‬
‫آالگارسن‪ :‬پسرانه‪ِ ،‬پسَرانه‬
‫آالم‪ :‬رنجها‪ ،‬دردها‬
‫آالم جسمانی‪ :‬تندردها‪ ،‬تن َدردها‬
‫آالم نفسانی‪ :‬رواندردها‪ ،‬رَواندَردها‬
‫آلبوم‪ :‬جُنگ‬
‫آلبوم عکس‪ :‬نگارنامه‪ ،‬نگارخانه‪ ،‬جُنگ‬
‫ی تُخمِمرغ‪ ،‬سپیده مُرغانِه‪ ،‬سپیده‪ ،‬سِپیده‬
‫آلبومن‪ :‬سپیده ِ‬
‫آلبومینه‪ :‬سپیدهیی‪ ،‬سپیدهدار‪ ،‬سپیدهای‬
‫آلبومینوری‪ :‬پیشسپیدگی‪ ،‬بیشسِپیدگی‬
‫آلبومینویید‪ :‬سپیدهسان‬
‫آلبومینوئید‪ :‬سپیدهسان‪ ،‬سِپیدهسان‬
‫آلبینیسیم‪ :‬زالتنی‬

‫آمرین‪ :‬فرمایندگان‬
‫آمفی تئاتر‪ :‬تاالر‪ ،‬پِلتاالر‬
‫آمفیبول‪ :‬دوپهلو‪ ،‬آذرسنگ‪ ،‬آذَرسَنگ‬
‫آمفیبی‪ :‬دوزیستی‬
‫آمفیبین‪ :‬دوزیستان‪ ،‬دوزیست‬
‫آمفیتیاتر‪ :‬تاالر‪ ،‬پــِلتاالر‬
‫آمفیتئاتر‪ :‬تاالر‪ ،‬پــِلتاالر‬
‫آمل‪ :‬یاریگر‪ ،‬آرزورسان‪ ،‬آرِزورِسان‬
‫آملج‪ :‬آ ُملِه‬
‫آمن‪ :‬درپناه‪ ،‬بیبیم‪ ،‬بهزینهار‪ ،‬به زینهار‬
‫آمن السرب‪ :‬آسوده دل‬
‫آمنا‪ :‬زنهاری‪ ،‬پشتوانکی‬
‫آمناً‪ :‬زنهاری‪ ،‬پناهیابی‪ ،‬پشتوانکی‬
‫آموروز‪ :‬آبسیاهی‪ ،‬آب سیاهی‬
‫ش واال‬
‫آموزش عالی‪ :‬آموزشِ واالپایه‪ ،‬آموز ِ‬
‫آمولن‪ :‬نشاسته‬
‫آمونیا‪ :‬نوشآهکه‬
‫آمونیاک‪ :‬نوشاهک‬
‫آمونیم‪ :‬نوشآهکین‬
‫آمیب‪ :‬تکیاخته‬
‫آمیدون‪ :‬نشاسته‪ ،‬نِشاسته‬
‫آمیرال‪ :‬ناوساالر‪ ،‬دریاساالر‬
‫آمین‪ :‬چنین باد‪ ،‬بشباش‪ ،‬ایدون باد‬
‫ی کوهی‬
‫آمینات‪ :‬پنبه ِ‬
‫آن‪ :‬هنگام‪ ،‬دم‪ ،‬در دم‬
‫آن‪-‬اینستال‪ :‬کنار گذاشتن‪ ،‬برکنار کردن‪ ،‬برانداختن‬
‫آن جناب‪ :‬سرکار‬
‫آن دفعه‪ :‬آن بار‬
‫آن را باطل کردم‪ :‬آن را تباه کردم‬
‫آن طور‪ :‬آنگونه‪ ،‬آن گونه‬
‫آنا‪ :‬هماندَم‪ ،‬همان دم‪ ،‬شتابان‪ ،‬زود‪ ،‬دریکدم‪ ،‬دردم‪ ،‬در یک‬
‫آمر‪ :‬فرمانبُد ) ‪ ،(framānpat‬کاربندنده )ده(‪ ،‬فرماینده‪،‬‬
‫دم‪ ،‬دَردَم‪ ،‬بیکدم‪ ،‬بیدرنگ‪ ،‬بی ِدرَنگ‪ِ ،‬بیِکدَم‬
‫آناً‪ :‬هماندَم‪ ،‬شتابان‪ ،‬زود‪ ،‬دَردَم‪ ،‬بی ِدرَنگ‪ِ ،‬بیِکدَم‬
‫ی شب‬
‫آنا اللیل‪ :‬پاسها ِ‬
‫آنا آغالیس‪ :‬مَرزَنگوش‬
‫‪۳۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آلوسن‪ :‬سگپیرا‪ ،‬سَگ پیرا‬
‫آلومین‪ :‬سیمکزَنگ‪ ،‬سیمَک زَنگ‬
‫آلومینیوم‪ :‬سیمک‪ ،‬سیمَک‬
‫آلونیت‪ :‬زاگسنگ‪ ،‬زاگسَنگ‬
‫آلوویون‪ :‬آبرُفت‬
‫آلوئس‪ :‬شب ِر زرد‪ ،‬شَب ِر زرد‬
‫آلی‪ :‬نهادی‪ ،‬نَهادی‪ ،‬سیژومَند‪ ،‬زیویک‪َ ،‬ت َبستناک‪ ،‬ابزاری‪،‬‬
‫اَبزاری‬
‫آلیاژ‪ :‬همجوش‪ ،‬همبستک‪ ،‬هَمجُوش‪ ،‬هَمبَسته‪ ،‬هَمبَستَک‪،‬‬
‫آخشیگآمیزه‬
‫آلیداد‪ :‬گوشهیاب‪ ،‬گوشه یاب‪ ،‬سویاب‬
‫آلیگاتور‪ :‬نهنگ‬
‫آمِر‪ :‬کار بَندَنده‬
‫آمِنوا‪ :‬استوار گیرید‬
‫آماتور‪ :‬نوکار‪ ،‬ناپیشهکار‪ ،‬ریژکار‪ ،‬دوستکار‪ ،‬دوستار‪،‬‬
‫خامدست‪ ،‬تازهکار‪ ،‬تازه کار‬
‫آماد‪ :‬فرجامها‪ ،‬سَررسیدها‬
‫آمار و ارقام‪ :‬آمار و شمارهها‪ ،‬ایارهها‬
‫آمارانتوس‪ :‬چَواش‬
‫آماریلیس‪ :‬رنگینجام‪ ،‬رَنگین جام‬
‫آمال‪ :‬خواستها‪ ،‬چشمداشتها‪ ،‬آرمانها‪ ،‬آرزوها‪ ،‬امیدها‬
‫آماالً‪ :‬خواستاری‪ ،‬چشمداشت‪ ،‬آرزومندی‬
‫آمالن‪ :‬آرزومندی‬
‫آمبریولوژی‪ :‬رویانشناسی‬
‫آمبریولوژی‪ :‬رویانشناسی‬
‫آمبریون‪ :‬رویان‬
‫آمبوالنس‪ :‬بیماربر‪ ،‬بیماربَر‬
‫آمپر‪ :‬نشانگر‪ ،‬شتابه‪ ،‬شِتابِه‪ ،‬زینه‪ ،‬رُچان‬
‫آمپرمتر‪ :‬شتابهسنج‪ ،‬شِتابه سَنج‬
‫آمپول‪ :‬سوزن‪ ،‬آوندک‪ ،‬آوَندَک‬
‫آمپیریک‪ :‬آروینی‬
‫فرمان دهنده‪ ،‬فرمان پاد‪ ،‬فَرمانپاد‬
‫آمرا‪ :‬فرمانی‪ ،‬زورکی‪ ،‬دستوری‬
‫آمره‪ :‬فرماینده‪ ،‬فرماندهنده‪ ،‬فرمان‬

‫آنتروپومرفیزم‪ :‬آدمیانگاری‪ ،‬آدمدیسی‪ ،‬آدمانگاری‪ ،‬آدم‬
‫دیسی‪ ،‬آدم انگاری‪ ،‬آدَمیدیسی‬
‫آنتروپوئید‪ :‬میمون‪ ،‬آدمنما‬
‫آنتروپی‪ :‬دَرگاشت‬
‫آنتکلیس‪ :‬تاکدیسَک‬
‫آنتگونیزم‪ :‬همستیزی‪ ،‬پادستیزی‪ ،‬آخشیجگری‬
‫آنتن‪ :‬شاخک‪ ،‬شاخَک‪ ،‬سُرون‬
‫ن‬
‫ن ادبی‪ُ ،‬گلِستا ِ‬
‫ن سُخن‪ ،‬گلستان‪ ،‬گلچی ِ‬
‫آنتولوژی‪ :‬گلستا ِ‬
‫گ ادبی‬
‫سخَن‪ُ ،‬گلِستان‪ ،‬جُن ِ‬
‫ُ‬
‫آنتی اسید‪ :‬پادتُرشا‪ ،‬پادتُرشَک‬
‫آنتی بادی‪ :‬پادتن‬
‫آنتی بیوتیک‪ :‬جاندارو‪ ،‬پادزیستیک‪ ،‬پادزیست‪ ،‬پادزی‪،‬‬
‫پادزَخم‬
‫آنتی پیرین‪ :‬تببُر‬
‫آنتی تز‪ :‬پادنهشت‪ ،‬پادنهاد‪ ،‬برابرنهاد‬
‫آنتی توکسین‪ :‬پادزَهر‬
‫آنتی کلینال‪ :‬تاکدیس‬
‫آنتیتز‪ :‬پادنهشت‪ ،‬پادنهاد‪ ،‬برابرنهاد‬
‫آنتیتوکسین‪ :‬پادزهر‬
‫آنتیسیکلون‪ :‬واچَرخه‪ ،‬گردباد‬
‫آنتیک‪ :‬نایاب‪ ،‬کهنه‪ ،‬کهنسال‪ ،‬کهن‪ ،‬سالینه‪ ،‬سالینِه‪ِ ،‬پتِه‬
‫آنتیک خر‪ :‬سالیخَر‪ ،‬پِته خر‪ ،‬بُنسالخَر‬
‫آنتیک فروشی‪ :‬کهن و سالخورده‪ ،‬سالیفروشی‪ ،‬پِته فروشی‪،‬‬
‫بنسالفروسی‪ ،‬بُنسالفروشی‪ ،‬بُنسال‬
‫آنتیکخر‪ :‬سالیخر‪ ،‬بنسالخر‬
‫آنتیمون‪ :‬سَختار‬
‫آنجهانی‪ :‬اخروی )ده(‪،‬‬
‫آنتاگونیزم‪ :‬همستیزی‪ ،‬نیروی آخشیگ‪ ،‬دشمنی‪ ،‬درگیری‪،‬‬
‫آند‪ :‬فراز‪ ،‬فَراز‬
‫آندانت‪ :‬بهآهستگی‪ ،‬بهآرامی‪ ،‬به آرامی‪ ،‬بنوازید‬
‫آندوسکپی‪ :‬اَندرونه بینی‬
‫آندوسکوپی‪ :‬اندرونهبینی‪ ،‬اَندرونه بینی‬
‫آندوکارد‪ :‬دِلپرده‪ ،‬دِلپَرده‬
‫آندوکاردیت‪ :‬دلپردهتب‪ ،‬دِلپَردهتَب‬
‫آنتروپومتری‪ :‬مردمسنجی‪ ،‬تنسنجی‪ ،‬تنپیمایی‪ ،‬اندامسنجی‬
‫آنرمال‪ :‬نابهنجار‬
‫آنزیم‪ :‬کنشگر‪ُ ،‬کنِشگَر‪ ،‬زیمایه‬
‫‪۳۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ی شب‬
‫آناء اللیل‪ :‬پاسها ِ‬
‫آناآغالیس‪ :‬مرزنگوش‬
‫آنابولیس‪ :‬پَسگـُوارش‪ ،‬پَسگُوارِش‬
‫آنابولیسم‪ :‬فراگشت‪ ،‬فَراگَشت‪ ،‬سازواره‬
‫آنات‪ :‬هنگامها‪ ،‬دَمها‬
‫آناتومی‪ :‬کالبدشناسی‪ ،‬کالبد‪ ،‬کالبُدشناسی‪ ،‬تنشناسی‪،‬‬
‫تَنشناسی‬
‫آناتومیست‪ :‬کالبدشناس‬
‫آنارشیست‪ :‬خودسر‪ ،‬بیساالر‬
‫آنارشیسم‪ :‬خودسرانگی‪ ،‬بیساالری‬
‫آناس کرسا‪ :‬خوتکا‬
‫آناف‪ :‬بینیها‬
‫آنافانا‪ :‬دمبهدم‪ ،‬دَم به دَم‬
‫سهَندِگی‬
‫آنافیالکسی‪ :‬بیش ُ‬
‫آناکرونیسم‪ :‬نابهنگامی‪ ،‬بیزمانگرایی‪ ،‬بیزَمانگَرایی‬
‫آناکوندا‪ :‬اوباره‬
‫آنالوژی‪ :‬همسنجی‪ ،‬همانندی‪ ،‬مانستگی‪ ،‬فراسنجی‪ ،‬آناگویی‬
‫آنالوطیقا‪ :‬فرنودسنجی‪ ،‬فَرنودسَنجی‪ ،‬فَرنود‪ ،‬زبانزد فلسفی‪،‬‬
‫آناکاویک‬
‫آنالیتیک‪ :‬واکاویک‪ ،‬واکافتی‪ ،‬فراکافتی‪ ،‬روانکاوی‪ ،‬آناکاویک‬
‫آنالیز‪ :‬واکاوی‪ ،‬واکافت‪ ،‬موشکافی‪ ،‬فراکاوی‪ ،‬فراکافت‪،‬‬
‫فَرگُشایی‪ ،‬آناکاوی‬
‫آنالیست‪ :‬واکاو‪ ،‬فرگشا‪ ،‬فَرگُشا‪ ،‬آناکاو‬
‫آناناس‪ :‬کاجودیس‪ ،‬کاجدیس‬
‫آنبرباریس‪ :‬زرشک‪ِ ،‬زرِشک‬
‫آنت آسید‪ :‬پادتُرشک‪ ،‬پادتُرشا‪ ،‬پادتُرشَک‬
‫پادکرداری‪ ،‬پادستیزی‪ ،‬آخشیگگَری‬
‫آنتای‪ :‬زبانز َد زمینشناسی‪ ،‬رخ‪ ،‬رَخ‬
‫آنتراسن‪ :‬شیر زُغال‪ ،‬شرزُغال‬
‫گ ناب‪ ،‬تاوزغال‪ ،‬تاوزُغال‬
‫آنتراسیت‪ :‬زغالسن ِ‬
‫آنتراکت‪ :‬هُویِش‪ ،‬میانپرده‪َ ،‬رخِش‪ ،‬آرامه‪ ،‬آرامِه‬
‫آنتروپولوژی‪ :‬مردمشناسی‬

‫آنوفل‪ :‬لَرزَپشه‬
‫آنوقت‪ :‬آنهنگام‪ ،‬آنگه‪ ،‬آنگاه‪ ،‬آنزمان‬
‫آنولپ‪ :‬پُوش‪ ،‬بَریک‬
‫آنونس‪ :‬پیشپرده‬
‫آنونیم‪ :‬بینام‬
‫آنی‪ :‬گذرا‪ ،‬زودگـُذر‪ ،‬در دم‪ ،‬بیدرنگ‬
‫آنیته‪ :‬سالیانه‪ ،‬سالواره‬
‫آنیسوترپی‪ :‬ناهمسانگردی‪ ،‬ناسان گَردی‬
‫آنیلین‪ :‬رَنگزا‬
‫آنیموترستری‪ :‬خاکزیان‪ ،‬جانوران خاکزی‬
‫آنیمومارین‪ :‬جانوران آبزی‪ ،‬آبزیان‬
‫آنیمیسم‪ :‬رَوانباوَری‬
‫آنینستال‪ :‬کنار گذاشتن‪ ،‬برکنار کردن‪ ،‬برانداختن‬
‫آنیورسری‪ :‬سالگرد‪ ،‬سال گرد‬
‫آهل‪ :‬زندار‪ ،‬زَندار‪ ،‬رام‪ ،‬جایباش‪ ،‬جانور‬
‫آهن آالت‪ :‬آهن اَبزار‬
‫آهنآالت‪ :‬آهنابزار‬
‫آواریه‪ :‬آبدیده‪ ،‬آب دیده‬
‫آوانتاژ‪ :‬نادید گیری‪ ،‬سود‬
‫آوانتورین‪ :‬دلربا‪ ،‬دل ربا‬
‫آوانس‪ :‬نادید گرفتن‪ ،‬پیشمزد‪ ،‬پیشمُزد‪ ،‬پیشپرداخت‪،‬‬
‫پیشبها‪ ،‬بخشش‬
‫آورتا‪ :‬مامرَگ‪ ،‬رگجان‪ ،‬رَگجان‪ ،‬بزرگسرخرگ‪،‬‬
‫بُزرگسُرخرگ‬
‫آورث‪ :‬سروناز‪ ،‬سَروِناز‬
‫آورس‪ :‬رگبار‪ ،‬بیزار‬
‫آوکا‪ :‬دادگُزار‬
‫آوکادو‪ :‬خوجدیس‬
‫آوو‪ :‬دیداری‬
‫آویاتور‪ :‬هوانورد‪ ،‬خلبان‬
‫آوییتور‪ :‬هوانورد‪ ،‬خلبان‬
‫آیسبرگ‪ :‬یخکوه‪ ،‬کوه یخی‬
‫آی دی‪ :‬نام کاربری‪ ،‬نا ِم کاربری‪ ،‬شناسه کاربری‪ ،‬شناسه‬
‫آی کیو‪ :‬هوشبهره‪ ،‬هوشبهر‪ ،‬بهره هوشی‬
‫آی یو دی‪ :‬ابزار درون زهدانی‬
‫‪۴۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آنژین‪ :‬گلودرد‪ ،‬درد سینه‬
‫آنژیوکاردیوگرافی‪ :‬دلرَگنگاری‬
‫آنژیوگراف‪ :‬رگ نگاره‬
‫آنژیوگرافی‪ :‬رگنگاری‬
‫آنژیوگرافیست‪ :‬رگ نگار‬
‫آنژیوگرام‪ :‬رگ نگاره‬
‫آنژیولوژی‪ :‬رگشناسی‬
‫آنس‪ :‬سربهراه‪ ،‬خوگیرندهتر‪ ،‬خوگیر‬
‫آنس سیکموئید‪ :‬خمسینی‪ ،‬خَم سینی‬
‫آنسه‪ :‬نیکزَن‪ ،‬دوشیزه‪ ،‬دلآرام‪ ،‬دِآلرام‬
‫آنسیکلوپدی‪ :‬فرهنگنامه‪ ،‬فرنودسار‪ ،‬فَرهنگنامه‪ ،‬فَرنودسار‪،‬‬
‫دانشنامه‬
‫آنطرف‪ :‬وَراَنبَر‬
‫آنطور‪ :‬آنگونه‪ ،‬آنسان‪ ،‬آنجور آنگونه‪ ،‬آن گونه‪ ،‬آن سان‪ ،‬آن‬
‫جور‬
‫آنف‪ :‬فرمانبردار‬
‫آنفوالنزا‪ :‬چایمان‬
‫آنقدر‪ :‬چندان‪ ،‬آنگونه‪ ،‬آناندازه‪ ،‬آن اندازه‬
‫آنقوت‪ :‬چنگر‬
‫آنکارته‪ :‬سَربهسَر‪ ،‬زبانزد مَنگیا‬
‫آنکدت‪ :‬شوخگفت‪ ،‬شوخگُفت‪ ،‬داستان‬
‫آنکیستمان‪ :‬کیسهبندی‪ ،‬بستهبندی‬
‫آنگستروم‪ :‬تککوهه‬
‫آنگلوفوب‪ :‬پادانگلیس‬
‫آنالین‪ :‬همگاه‬
‫آنلید‪ :‬زرفینی‪ ،‬زُرفینی‬
‫آنمولوژی‪ :‬بادشناسی‬
‫آنمومتر‪ :‬بادسنج‬
‫آنمی‪ :‬کمخونی‬
‫آنوال‪ :‬ساالنه‪ ،‬رودبارها‪ ،‬دهشها‪ ،‬دهِشمَندان‪َ ،‬دهِشها‬
‫آنور‪ :‬بیدُم‬
‫آنور گور‪ :‬بازه‬
‫آنورگور‪ :‬بازه‬
‫سرِشت‬
‫آنورمال‪ :‬ناهنجار‪ ،‬پاد ِ‬
‫آنوریسم‪ :‬رَگفَراخی‪ ،‬خُونرَوانِگی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫آیات‪ :‬یادگارها‪ ،‬نشانیها‪ ،‬نشانهها‪ ،‬نشانها‪ ،‬چَمراسها‬

‫آیبک‪ :‬ماه‪ ،‬پیک‪ ،‬پُرماه‪ ،‬بت‪ ،‬بُت‬
‫آیت‪ :‬نشانی‪ ،‬نشانه‪ ،‬نشان‪ ،‬گواه‪ ،‬چَمراس‪ ،‬بند‬
‫آیدی‪ :‬شناسه‬
‫آیروبیک‪ :‬هوازی‪ ،‬هَوازی‬
‫آیرودینامیک‪ :‬هواپویا‬
‫آیروسل‪ :‬هواویز‪ ،‬هوابیز‬
‫آیزنه‪ :‬شوهرخواهر‬
‫آیس برگ‪ :‬یخکوه‬
‫آیکان‪ :‬نگارک‬
‫آیکن‪ :‬نگارک‬
‫آیکون‪ :‬نمادک‬
‫آینه محدب‪ :‬آیینه کوژ‬
‫آینه مقعر‪ :‬آیینه کاو‬
‫چمراس‪ ،‬بند‬
‫آیه‪ :‬یادگار‪ ،‬نشانی‪ ،‬نشانه‪ ،‬گواه‪ ،‬چمراس‪َ ،‬‬
‫آیینه دق‪ :‬نزارنما‪ ،‬نَزارنما‬
‫آیینه محدب‪ :‬بَرآمده‪ ،‬آیینه کوژ‪ ،‬آیینه کاو‬
‫آیینه مقعر‪ :‬گود‪ ،‬آیینه کوژ‪ ،‬آیینه کاو‬
‫آئتیت‪ :‬دالمَنسَنگ‬

‫آئروبیک‪ :‬هوازیستی )فه(‪ ،‬هوازی )فه(‪،‬‬

‫آئروپالن‪ :‬هواپیما‬
‫آئرودینامیک‪ :‬هواجُنبی‪ ،‬هَواجُنبی‬
‫آئروسل‪ :‬هواویز‪ ،‬هوابیز‬
‫آئرولوژی‪ :‬هواشناسی‪ ،‬هَواشناسی‬
‫آئرولیت‪ :‬آسمانسنگ‬
‫آئرومتر‪ :‬هواسنج‪ ،‬هَواسَنج‬
‫آئروناویگاسیون‪ :‬ناوبری هوایی‬
‫آئسه‪ :‬نومید‪ ،‬بیدشتان‪ ،‬بیدَشتان‬
‫آئینه محدب‪ :‬آیینه کوژ‬
‫آئینه مقعر‪ :‬آیینه کاو‬

‫‪۴۱‬‬

‫ابتحاث‪ :‬گفتمان‪ ،‬کاویدن‬
‫ابتدا‪ :‬نخست‪ ،‬سر آغاز‪ ،‬آغازیدن‪ ،‬آغاز‬
‫ابتداء‪ :‬نخست‪ ،‬سر آغاز‪ ،‬آغازیدن‪ ،‬آغاز‬
‫ابتداع‪ :‬نویابی‪ ،‬نوآوری‬
‫ابتدایی‪ :‬نخستین‪ ،‬ساده‪ ،‬دبستان‪ ،‬آغازین‬
‫ابتدایی ترین‪ :‬نخستین‪ ،‬سادهترین‪ ،‬ساده ترین‬
‫ابتدائا‪ :‬درآغاز‬
‫ابتذال‪ :‬خوارگرایی‪ ،‬پیشپاافتادگی‪ ،‬پیش پا افتاده‪ ،‬پیش پا‬
‫افتادگی‪ ،‬پرهیز‪ ،‬بیبند و باری‪ ،‬بیارجی‪ ،‬بیارج‬
‫ابتر‪ :‬دُمبُریده‪ ،‬بیفرزند‪ ،‬آسیبدیده‬
‫ابتکار‪ :‬نویابی‪ ،‬نوآوری‪ ،‬نوآوردگی‬
‫ابتال‪ :‬گرفتاری‪ ،‬دچاری‪ ،‬دچار شدن‪ ،‬دامن گیری‪ ،‬دُچاری‪،‬‬
‫آلودگی‬
‫ابتالء‪ :‬دچاری‪ ،‬دچار شدن‪ ،‬دامن گیری‬
‫ابتالج‪ :‬پگاهیدن‬
‫ابتالع‪ :‬فروبُردن‪ ،‬اوباریدن‬
‫ابتهاج‪ :‬شادمانی‬
‫ابتیمم‪ :‬بهینه‬
‫ابحاث‪ :‬جُستارها‬
‫ابحر‪ :‬رودها‪ ،‬دریاها‬
‫ابخل‪ :‬زُفتتر‬
‫ابد‪ :‬همیشه‪ ،‬همیشگی‪ ،‬ناانجام‪ ،‬نا به سامان‪ ،‬جاویدان‪ ،‬جاوید‪،‬‬
‫تا پایان زندگی‬
‫ابدا‪ :‬هیچگاه‪ ،‬همیشه‪ ،‬هرگز‪ ،‬آفریدن‪ ،‬آغازیدن‪ ،‬آشکاریدن‪ ،‬از‬
‫سر گرفتن‬
‫ابداً‪ :‬هیچگاه‪ ،‬هرگز‬
‫ابداء‪ :‬آفریدن‪ ،‬آغازیدن‪ ،‬آشکاریدن‪ ،‬از سر گرفتن‬
‫ابداع‪ :‬نوسازی‪ ،‬نوساخته‪ ،‬نوآوری‪ ،‬نوآفرینی‪ ،‬پدیده‪ ،‬آفریدن‬
‫ابداع کرد‪ :‬نوآفرید‬
‫ابداع کردن‪ :‬نوآفریدن‬
‫ابدال‪ :‬غلندران‪ ،‬دگردیسی‪ ،‬جایگزینی‬
‫ابداالباد‪ :‬همیشه‪ ،‬جاویدن‬
‫ابدان‪ :‬تنها‬
‫ابدیت‪ :‬جاودانگی‪ ،‬پایندگی‬
‫ابدی‪ :‬همیشگی‪ ،‬هرگزی‪ ،‬جاوید‪ ،‬جاودانی‪ ،‬پایا‪ ،‬بیپایان‬
‫‪۴۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ا‬
‫اَشکال‪ :‬گونهها‪ ،‬ریختها‪ ،‬چهرهها‬
‫َاوّلیت‪ :‬نخست‬
‫ُامّی‪ :‬ناامیدی‪ ،‬بیسواد‬
‫ِابا داشتن‪ :‬سرپیچی کردن‪ ،‬رویتافتن‬
‫اِتباع‪ :‬پَس رَوی کردن )ده(‪،‬‬
‫اِدراک‪ :‬یافتن‪ ،‬یافت‪ ،‬یابندگی‪ ،‬اندر یافتن‬
‫اِشکال‪ :‬دشواری‪ ،‬پیچیدگی‬
‫اِشکال تراشی‪ :‬دشوار‬
‫اِلحاح‪ :‬پژوژ‬
‫اِمکان‪ :‬شاید بودن‬
‫اِنحِطاط‪ :‬فروشدن‬
‫ابا‪ :‬سرپیچی‪ ،‬سرباززدن‪ ،‬رویگردانی‪ ،‬رویتافت‪ ،‬تنزدگی‬
‫ابا کردن‪ :‬نپذیرفتن‪ ،‬فروگذراری کردن‪ ،‬فروگذاردن‪ ،‬سرپیچی‬
‫کردن‪ ،‬سرپیچدن از‬
‫اباء‪ :‬سرپیچی‪ ،‬سرباززدن‪ ،‬رویگردانی‪ ،‬رویتافت‪ ،‬تنزدگی‬
‫اباء کردن‪ :‬نپذیرفتن‪ ،‬سرپیچی کردن‪ ،‬سرپیچدن از‬
‫ابابیل‪ :‬گلهگله‪ ،‬گروهها‪ ،‬پرستو‬
‫اباریق‪ :‬آوتابهها‪ ،‬آفتابهها‬
‫اباریقون‪ :‬بَج‬
‫ابازیر‪ :‬دیگابزار‬
‫گ ران‬
‫اباض‪ :‬ر ِ‬
‫اباطیل‪ :‬یاوهها‪ ،‬بیهودهها‪ ،‬بیهُدهها‬
‫اباکرد‪ :‬نپذیرفت‪ ،‬سرپیچید‪ ،‬سرباززد‬
‫شتُرچران‬
‫شتُردار‪ُ ،‬‬
‫ابال‪ :‬شبان‪ُ ،‬‬
‫ابالیس‪ :‬اهریمنان‬
‫ابتار‪ :‬دهش‪ ،‬بازداری‪ ،‬آزمایش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ابالغیه‪ :‬بخشنامه‬ ‫ابدیت‪ :‬پایندگی‬

‫ابالغیه‪ :‬فرماننامه‪ ،‬بخشنامه‬ ‫ابدیات‪ :‬پایندگیها‬

‫ابدیت‪ :‬پایندگی )ده(‪ ،‬همیشگی‪ ،‬جاودانگی‪ ،‬پایندگی‬

‫ابلق‪ :‬ابلک )ابلق تازی شده ابلک است که از پارسی به تازی‬
‫راهیافته(‪ ،‬سیاه سفید‪ ،‬دورنگ‬
‫ابرا‪ :‬پاوش‪ ،‬پاکگردانی‪ ،‬بیزاریجویی‬
‫ابله‪ :‬هُزاک‪ ،‬نادان‪ ،‬نابخرد‪ ،‬گول‪ ،‬گاوریش‪ ،‬کودن‪ ،‬کم خرد‪،‬‬
‫ابراء‪ :‬پاوش‪ ،‬پاکگردانی‪ ،‬بیزاریجویی‬
‫سبکسر‪ ،‬سبک مغز‪ ،‬سبک سر‪ ،‬خنگ‪ ،‬پخمه‪ ،‬بیمغز‬
‫ابرار‪ :‬نیکوکاران‪ ،‬چیرگی‪ ،‬بسیارفرزندی‬
‫ابلهانه‪ :‬گوالنه‪ ،‬سبکسرانه‬
‫ابراز‪ :‬نمایش‪ ،‬نمایانی‪ ،‬نمایان‪ ،‬نشان دادن‪ ،‬آشکاری‪،‬‬
‫ابلیس‪ :‬اهریمن‬
‫آشکارکردن‬
‫ابلیس‪ :‬کخ ژنده‪ ،‬اهریمن‬
‫ابراز قدرت‪ :‬دستنمایی‬
‫ابن‪ :‬پور‪ ،‬پسر‬
‫ابراز کردن‪ :‬نمایاندن‪ ،‬آشکار کردن‬
‫ابن سینا‪ :‬پور سینا‬
‫ابرازکردن‪ :‬نمایان کردن‪ ،‬آشکارکردن‬
‫ابناء بشر‪ :‬فرزندان آدم‬
‫ابرام‪ :‬یکدندگی‪ ،‬لنجه‪ ،‬سمجی‪ ،‬پافشاری کردن‪ ،‬پافشاری‪ ،‬به‬
‫ابناءبشر‪ :‬جهانیان‪ ،‬آدمیزادگان‬
‫ستوه آوردن‪ ،‬استوار کردن‬
‫ابنای بشر‪ :‬فرزندان آدم‬
‫ابراهیم‪ :‬پرهام‬
‫ابنیه‪ :‬ساختمانها‪ ،‬خانهها‬
‫ابرقو‪ :‬ابرکوه‬
‫ابهام‪ :‬گنگی‪ ،‬سربستگی‪ ،‬پیچیده کردن‪ ،‬پیچیدگی‪ ،‬پیچش‪،‬‬
‫ابریشن‪ :‬ابیراهی‬
‫پوشیده‪ ،‬پوشیدگی‪ ،‬پوشش‬
‫ابریق‪ :‬آوتابه‪ ،‬آبریز‬
‫ابهامات‪ :‬سربستگیها‪ ،‬پیچیدگیها‪ ،‬پوشیدگیها‬
‫ابزرواسیون‪ :‬خُردهبینی‪ ،‬پیروی‪ ،‬بررسی‬
‫ابهت‪ :‬شکوه‪ ،‬بزرگی‬
‫ابژکتیو‪ :‬سردوربین‪ ،‬درافکند‪ ،‬آماج‬
‫ابو‪ :‬پدر‪ ،‬بابا‬
‫ابستروکسیون‪ :‬روزنبندی‬
‫ابواب‪ :‬دروازهها‪ ،‬درها‬
‫ابستیناسیون‪ :‬ستیزش‪ ،‬خودسری‬
‫ابوی‪ :‬پدر‬
‫ابصار‪ :‬دیدن‪ ،‬چشمان‪ ،‬بیناییها‬
‫ابیات‪ :‬بندها‬
‫ابصر‪ :‬بیناتر‬
‫اپال‪ :‬تنکست‬
‫ابطال‪ :‬هیچسازی‪ ،‬ناچیز کردن‪ ،‬بیهُدهسازی‬
‫اپالین‪ :‬سینهکفتری‬
‫ابطل‪ :‬یاوهتر‪ ،‬بیهُدهتر‬
‫اپتومتر‪ :‬بینایی سنج‬
‫ابعد‪ :‬دورتر‬
‫اپتومتری‪ :‬بیناییشناسی‪ ،‬بینایی سنجی‬
‫ابغاض‪ :‬دشمنیها‪ ،‬دشمنی‬
‫اپتومتریست‪ :‬دیدسنج‪ ،‬دیدآزما‬
‫ابقا‪ :‬واگذاشت‪ ،‬نگهداشتن‪ ،‬نگهداشت‪ ،‬میانجیگری‬
‫اپتومیست‪ :‬خوشبین‬
‫ابکار‪ :‬نابسودگان‪ ،‬شتابیدن‪ ،‬دوشیزگان‬
‫اپتومیسم‪ :‬خوشبینی‬
‫ابکام‪ :‬گــُنگان‬
‫اپتیک‪ :‬چَشمی‬
‫ابکم‪ :‬گــُنگ‪ ،‬خاموش‬
‫اپتیمال‪ :‬بهینه‬
‫ابالغ‪ :‬فرمان‪ ،‬فرگفت‪ ،‬رسانیدن‪ ،‬رسانی‪ ،‬رساندن‪ ،‬دستور‪،‬‬
‫اپتیمام‪ :‬بهینه‬
‫پیامرسانی‬
‫اپرا‪ :‬ترانهنما‬
‫ابالغ کردن‪ :‬فروگفتن‪ ،‬بازگفتن‬
‫اپراتور‪ :‬کاروَر )فه(‪ ،‬گرداننده‬ ‫ابالغنامه‪ :‬فرماننامه‪ ،‬رسیدنامه‪ ،‬بخشنامه‬

‫‪۴۳‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫اتباع‪ :‬فرمانبران‪ ،‬شهروندان‪ ،‬پیروان‬ ‫اپراسیون‪ :‬نیشگری‪ ،‬کار‬

‫اتباع خارجه‪ :‬بیگانگان‬ ‫اپرت‪ :‬شوخشاد‬

‫اتحاد‪ :‬ساختگی )ده(‪ ،‬یگانگی‪ ،‬یکدلی‪ ،‬یکپارچگی‪،‬‬

‫اپرون‪ :‬مهمیز‪ ،‬سیخک‬
‫اپشن‪ :‬زبانزد‪ ،‬توانگـُزینی‬
‫همبستگی‪ ،‬هماهنگی‪ ،‬پیوستگی‬
‫اپل‪ :‬شانه نما‪ ،‬سرشانه‬
‫اتحادیه‪ :‬هموندان‪ ،‬همگرایان‪ ،‬همبستگان‪ ،‬هم پیمانان‬
‫اپلکاره‪ :‬چارشانه‬
‫اتخاذ‪ :‬گرفتن‪ ،‬فراگرفتن‪ ،‬فرا گرفتن‪ ،‬در گرفتن‬
‫اپندکتومی‪ :‬آویزبرداری‬
‫اتراق‪ :‬لنگراندختن‪ ،‬فرود آمدن‪ ،‬چندی ماندن‪ ،‬جا گیری‪،‬‬
‫اپوزیسیون‪ :‬ناپذیری‪ ،‬رودررویی‪ ،‬برابرنهش‬
‫برآسودن‪ ،‬بارافکنی‬
‫اپوق‪ :‬زیگر‬
‫اتساع‪ :‬گشادگی‪ ،‬فراخندگی‪ ،‬دراز شدن‪ ،‬پهن شدن‬
‫اپیدمی‪ :‬واال‬
‫اتصاف‪ :‬زابیدن‬
‫اپیکوریسم‪ :‬شادگرایی‬
‫اتصال‪ :‬پیوستن )ڀ(‪ ،‬همبندِشی ) ‪،(hambandišnī‬‬ ‫اپیگلوت‪ :‬زبان کوچک‬
‫اپی‪ :‬سوک‪ ،‬سُنبله‪ ،‬خوشه‬
‫همبندی ) ‪ ،(hambandīh‬پیوستگی )ده(‪ ،‬یَکدِش‪،‬‬
‫اپیپلون‪ :‬چادرپیه‬
‫ناجدایی‪ ،‬چسبیدن‪ ،‬چسبیدگی‪ ،‬چسباندن‪ ،‬پیوندیدن‪ ،‬پیوند‬ ‫س چادرپیه‬
‫اپیپلوییت‪ :‬آما ِ‬
‫زدن‪ ،‬پیوند دادن‪ ،‬پیوند‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬به هم پیوستن‬ ‫اپیدرم‪ :‬روپوست‬
‫اتصال دادن‪ :‬پیوندانیدن )ڀ(‪،‬‬ ‫اپیدرم‪ :‬پوشبافت‬
‫اتفاق‪ :‬همکاری‪ ،‬همسویی‪ ،‬همسانی‪ ،‬همدلی‪ ،‬همداستانی‪،‬‬ ‫ی واگیر‬
‫اپیدمی‪ :‬همهگیری‪ ،‬فراگیری‪ ،‬بیمار ِ‬
‫رویداد‪ ،‬روی داد‪ ،‬رخداد‪ ،‬رخ داد‪ ،‬پیشامد‪ ،‬پیش آمد‪ ،‬پیامد‪،‬‬ ‫اپیدمیک‪ :‬همهگیر‬
‫بختامد‬ ‫اپیدمیولوژی‪ :‬همهگیرشناسی‬
‫اتفاق افتاد‪ :‬رخ داد‬ ‫اپیزود‪ :‬فرآمد‪ ،‬داستانبُن‬
‫اتفاق افتادن‪ :‬روی دادن‪ ،‬رخ دادن‬ ‫ت الدن‬
‫اپیکا‪ :‬درخ ِ‬
‫اتفاق آرا‪ :‬یگانگی دیدگاهها‪ ،‬یگانگی باورها‬ ‫ن کوچک‬
‫اپیگلوت‪ :‬زبانک‪ ،‬زبا ِ‬
‫اتفاق آراء‪ :‬یکزبانی‪ ،‬همرایی‪ ،‬همخواستی‬ ‫اپیالسیون‪ :‬موکشی‪ ،‬مو کندن‪ ،‬مو زدایی‬
‫اتفاقا‪ :‬یکباره‪ ،‬ناگهانی‪ ،‬به ناگاه‪ ،‬بناگاه‬ ‫اپیلپسی‪ :‬دیوگلوج‪ ،‬پژولش‬
‫اتفاقاً‪ :‬وانگهی‪ ،‬همگی‪ ،‬ناگهان‪ ،‬با هم‬ ‫اپیلوگ‪ :‬گفتار پایانی‪ ،‬فرجام گفت‬
‫اتفاقات‪ :‬رویدادهای‪ ،‬رویدادها‪ ،‬رخدادها‪ ،‬پیشامدها‪ ،‬پیامدها‬ ‫اپیون‪ :‬نارکوکه‪ ،‬جاندار‬
‫اتفاقی‪ :‬ناگوار‪ ،‬ناگهانی‪ ،‬گذری‪ ،‬گذرانه‪ ،‬خودبخودی‪،‬‬ ‫اتّحاد‪ :‬ساختگی‬
‫خودبخود‪ ،‬پیش آمدی‪ ،‬بختامدی‪ ،‬بختامدانه‬ ‫اتابک‪ :‬فر نشین‪ ،‬بزرگ پدر‬
‫اتکا‪ :‬دلگرمی‪ ،‬پشتیبانی‪ ،‬پشتگرمی‪ ،‬پشت گرمی‪ ،‬پشت دادن‬ ‫اتاشه‪ :‬پیوست‬
‫بر‬ ‫اتاق‪ :‬سراچه‪ ،‬چهاردیواری‬
‫اتکا بنفس‪ :‬خود استواری‪ ،‬خواتاهی‬ ‫اتاق انتظار‪ :‬پرموگاه‬
‫اتکاء‪ :‬دلگرمی‪ ،‬پشتیبانی‪ ،‬پشتگرمی‪ ،‬پشت گرمی‪ ،‬پشت‬ ‫اتاق خواب‪ :‬شبستان‬
‫دادن بر‬ ‫اتاق عمل‪ :‬نیشکارگاه‬
‫اتکاء بنفس‪ :‬خود استواری‪ ،‬خواتاهی‬ ‫اتاق میهمان‪ :‬میهمانخانه‪ ،‬تاالر‬

‫‪۴۴‬‬

‫اثر داشتن‪ :‬نشان نهادن‪ ،‬کارگر افتادن‪ ،‬کارآیی داشتن‪،‬‬
‫خدشه انداختن‬
‫اثر کردن‪ :‬هناییدن‪ ،‬هَناییدن‬
‫اثر گذاشتن‪ :‬هناییدن‪ ،‬نشان نهادن‪ ،‬کارگر افتادن‪ ،‬خدشه‬
‫انداختن‬
‫اثری‪ :‬نشانی‪ ،‬ردی‬
‫اثم‪ :‬ناشایست‬
‫اثنا‪ :‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‬
‫اثناء‪ :‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‬
‫اثنی عشر‪ :‬دوازدهه‪ ،‬دوازده‬
‫اجابت‪ :‬پذیرفتن‪ ،‬پاسخدهی‪ ،‬پاسخ دادن‪ ،‬پاسخ‪ ،‬برآوری‪،‬‬
‫برآوردن‬
‫اجابت کردن‪ :‬پذیرفتن‪ ،‬پاسخ دادن‪ ،‬برآوردن‬
‫اجاره‪ :‬ماهبها‪ ،‬گاهبها‪ ،‬کرایه‪ ،‬سالبها‪ ،‬روزبها‪ ،‬جابهای‪ ،‬پافه‪،‬‬
‫بمزد‬
‫اجاره کردن‪ :‬پافیدن‬
‫اجازه‪ :‬روادید‪ ،‬پروانه‬
‫اجازه دادن‪ :‬هشتن‪ ،‬گذاشتن‪ ،‬پروانه دادن‪ ،‬باردادن‬
‫اجاق‪ :‬دیگپایه‪ ،‬آتشدان‬
‫اجاق کور‪ :‬نازا‪ ،‬سترون‬
‫اجانب‪ :‬بیگانگان‬
‫اجبار‪ :‬واداشتن‪ ،‬واداشت‪ ،‬واداری‪ ،‬ناگریزی‪ ،‬ناچاری‪ ،‬فرچپانی‪،‬‬
‫زور کردن‪ ،‬زور‪ ،‬بایستگی‬
‫اجبار کردن‪ :‬واداشتن‪ ،‬وادار کردن‪ ،‬زورآور شدن‪ ،‬زور آور‬
‫شدن‬
‫اجبارا‪ :‬به ستم‪ ،‬به زور‪ ،‬بزور‬
‫اجباراً‪ :‬به ستم‪ ،‬بزور‬
‫اجباری‪ :‬ناگزیری‪ ،‬ناگزیرانه‪ ،‬نادان‪ ،‬ناخواسته‪ ،‬ناچاری‪ ،‬زوری‪،‬‬
‫به زور‪ ،‬بایسته‪ ،‬از روی ناچاری‬
‫اجتماع‪ :‬هنجمن‪ ،‬همبودگاه‪ ،‬همایش‪ ،‬هازمان‪ ،‬مردمان‪،‬‬
‫مردم‪ ،‬گرد آمدن‪ ،‬انجمن‪ ،‬انبوه‬
‫اجتماع کردن‪ :‬گردآمدن‬
‫اجتماعات‪ :‬گروهها‪ ،‬گردهماییها‬
‫اجتماعی‪ :‬همبودین‪ ،‬همبودی‪ ،‬مردمی‬
‫‪۴۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اتکاء به نفس‪ :‬به خود استواری‬
‫اتالف‪ :‬نیست کردن‪ ،‬نابودی‪ ،‬نابودن‪ ،‬نابود کردن‪ ،‬کردن‪ ،‬تبه‪،‬‬
‫تباه کردن‪ ،‬تباه‪ ،‬از میان بردن‬
‫اتالف کردن‪ :‬نیست کردن‪ ،‬نابود کردن‪ ،‬ریخت و پاش‪ ،‬تباه‬
‫کردن‬
‫اتالف وقت‪ :‬زمانکشی‪ ،‬زمان کشی‬
‫اتم‪ :‬هسته‬
‫اتمام‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬سپریدن‪ ،‬پایان‪ ،‬به سرانجام رساندن‪،‬‬
‫به پایان رساندن‪ ،‬انجام‬
‫اتمام کردن‪ :‬سپریدن‪ ،‬سپری کردن‪ ،‬انجام رسانیدن‬
‫اتمامگر‪ :‬پایانگر‬
‫اتمسفر‪ :‬هوابار‪ ،‬پناد‬
‫اتمی‪ :‬هستهای‬
‫اتنوگرافی‪ :‬نسنجیده‪ ،‬نژادشناسی‬
‫اتهام‪ :‬گناهبستن‪ ،‬گناه بستن‪ ،‬چفته‪ ،‬بستن‪ ،‬بدنامی‪ ،‬بدنام‬
‫کردن‬
‫اتوبان‪ :‬بزرگراه )فه(‪،‬‬
‫اتوبوس‪ :‬گذربر‬
‫اتوبیوگرافی‪ :‬خودنوشت‬
‫اتوپیا‪ :‬آرمانشهر‬
‫اتوکالو‪ :‬فشاردم )فه(‪ ،‬دمفشار‬
‫اتومات‪ :‬خودکار‬
‫اتوماتیک‪ :‬خودکار‬
‫اتوماتیک‪ :‬خودکار )فه(‪ ،‬خودبهخود )فه(‪ ،‬خودبخود‬
‫اتومبیل‪ :‬خودرو‬
‫اتوموبیل‪ :‬خودرو‬
‫اتیکت‪ :‬برچسپ‬
‫اتیکت‪ :‬بهانما )فه(‪ ،‬برچسب‪ ،‬ارزش نما‬
‫اثاث‪ :‬کاال‪ ،‬کاچال‪ ،‬بار و بنه‬
‫اثبات‪ :‬پایستن‪ ،‬برجای داشتن‪ ،‬بازنمایی‪ ،‬اُستوانش‪ ،‬اُستانش‬
‫اثبات کردن‪ :‬فرنودن‪ ،‬اُستواندن‬
‫اثر‪ :‬یادواره‪ ،‬یادمان‪ ،‬هنایش‪ ،‬نوشته‪ ،‬نوزند‪ ،‬نشانه‪ ،‬نشان داد‪،‬‬
‫نشان‪ ،‬کارایی‪ ،‬رد‪ ،‬خدشه‪ ،‬آفرینه‪ ،‬آفریده‪ ،‬آسیب‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫اجتناب‪ :‬پرهیزِش ) ‪ ،(pahrēčišn‬پرهیز )به(‪ ،‬گریز‪،‬‬

‫اجماع‪ :‬همرایی‪ ،‬هماندیشی‪ ،‬سازگاری کردن‬
‫اجماعا‪ :‬گروهی‬
‫دوری‪ ،‬پرهیز کردن‬
‫اجمال‪ :‬کوتاهی‪ ،‬کوتاه‪ ،‬فشردهگویی‪ ،‬فشرده کردن‪ ،‬فشردگی‪،‬‬
‫اجتناب کردن‪ :‬دوری کردن‪ ،‬دوری جستن‪ ،‬پرهیز کردن‪،‬‬
‫سربسته گویی‪ ،‬چکیده‬
‫پرهیز‬
‫اجماال‪ :‬فشرده‪ ،‬به کوتاهی‬
‫اجتناب ناپذیر‪ :‬ناگزیری‪ ،‬پرهیزناپذیر‬
‫اجمالی‪ :‬گزیده‪ ،‬کوتاه‬
‫اجتناب ناپذیر‪ :‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬گزیرستنی‪ ،‬دوری ناپذیر‪،‬‬
‫اجناس‪ :‬کاالها‬
‫دورنشدنی‪ ،‬پیشگیری ناپذیر‪ ،‬پرهیزناپذیر‬
‫اجنبی‪ :‬بیگانه‪ ،‬انیرانی‬
‫اجتهاد‪ :‬کوشش‪ ،‬استادی‬
‫اجنه‪ :‬پریان‬
‫اجحاف‪ :‬گزند رساندن‪ ،‬زورگویی کردن‪ ،‬زورگویی‪،‬‬
‫اجیر‪ :‬مزدور‪ ،‬مزد بگیر‪ ،‬دست نشانده‬
‫دستدرازی‪ ،‬چیره دستی‬
‫اچوپ‪ :‬گشاده‬
‫اجداد‪ :‬نیایش‪ ،‬نیاکان‪ ،‬پدران‬
‫اچی‪ :‬براد ِر کَالن‬
‫اجدادی‪ :‬نیا‬
‫احاطه‪ :‬گرد برآمدن‪ ،‬فراگیری‪ ،‬فراگرفتن‪ ،‬دربرگرفتن‪،‬‬
‫اجر‪ :‬مزد‪ ،‬پاداش‬
‫پیرامونگیری‬
‫اجر بردن‪ :‬پاداش یافتن‬
‫احاطه کردن‪ :‬گرداندن‬
‫اجرا‪ :‬کارگزاری‪ ،‬کاربست‪ ،‬کار بستن‪ ،‬رویه‪ ،‬روانه‪ ،‬به کار‬
‫احباب‪ :‬یاران‪ ،‬دوستداران‬
‫بستن‪ ،‬بکارگیری‪ ،‬انجام دادن‪ ،‬انجام‬
‫احتذار‪ :‬دوری کردن‪ ،‬پرهیزکردن‪ ،‬پرهیز کزدن‪ ،‬پرهیز‬
‫اجرا کردن‪ :‬به انجام رساندن‪ ،‬بکاربستن‪ ،‬بکار بستن‪ ،‬انجام‬
‫احتذار کردن‪ :‬دوری کردن‪ ،‬پرهیز کردن‬
‫دادن‬
‫احتراز‪ :‬رویگردانی‪ ،‬دوری کردن‪ ،‬دوری‪ ،‬پرهیزکردن‪ ،‬پرهیز‬
‫اجرا ناپذیر‪ :‬پیشنرفتنی‪ ،‬انجام ناپذیر‬
‫کردن‪ ،‬پرهیز‬
‫اجراء‪ :‬کاربست‪ ،‬کار بستن‪ ،‬بکارگیری‪ ،‬انجام دادن‪ ،‬انجام‬
‫احتراق‪ :‬سوختن‪ ،‬آتش گرفتن‪ ،‬آتش سوزی‬
‫اجراء کردن‪ :‬بکاربستن‪ ،‬انجام دادن‬
‫احتراق پذیر‪ :‬سوختنی‪ ،‬آتشگرفتنی‬
‫اجرایی‪ :‬کاربستنی‪ ،‬انجام دادنی‬
‫احتراق داخلی‪ :‬درون سوز‬
‫اجرایی‪ :‬انجامی‬
‫احتراق ناپذیر‪ :‬ناشایست‬
‫اجراییه‪ :‬انجامنامه‬
‫احترام‪ :‬نوازندگان‪ ،‬گرامیداشت‪ ،‬گرامی داشتن‪ ،‬گرامی‬
‫اجرائیه‪ :‬انجامنامه‬
‫داشت‪ ،‬شکوهیدن‪ ،‬سنایش‪ ،‬پاس‪ ،‬بزرگداشت‪ ،‬بزرگداری‪،‬‬
‫اجرت‪ :‬مزد‪ ،‬دستمزد‬
‫بزرگ داشت‪ ،‬آزرمیدن‪ ،‬ارجمندی‪ ،‬ارج نهادن‪ ،‬ارج‬
‫اجزا‪ :‬پارهها‪ ،‬اندامها‬
‫احترام داشتن‪ :‬گرامی بودن‬
‫اجزاء‪ :‬ریزهها‪ ،‬خردهها‪ ،‬پارهها‪ ،‬بخشها‪ ،‬اندامها‬
‫احترام گذاشتن‪ :‬واال داشتن‪ ،‬سناییدن‪ ،‬پاسداشتن‪ ،‬پاس‬
‫اجساد‪ :‬الشهها‪ ،‬پیکرها‬
‫داشتن‪ ،‬ارج نهادن‬
‫احتراما‪ :‬باسنایش‪ ،‬با سنایش‪ ،‬با بزرگداشت‪ ،‬ارجنمدانه‬ ‫اجسام‪ :‬تنها )به(‪،‬‬
‫احتراماً‪ :‬بزرگ داشت‪ ،‬با گرامی داشت‪ ،‬با بزرگ داشت‬ ‫اجل‪ :‬زمان مرگ‪ ،‬دم‬
‫احترامات فائقه‪ :‬باالترین سپاسها‬ ‫اجل طبیعی‪ :‬مرگ ناگزیر‬
‫اجالس‪ :‬نشست‪ ،‬انجمن‬
‫اجالسیه‪ :‬نشست‪ ،‬گردهمایی‪ ،‬دیدار‪ ،‬انجمن‬

‫‪۴۶‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫احساس کردن‪ :‬گمان داشتن‪ ،‬سوهیدن‪ ،‬سهیدن‪ ،‬دریافتن‪،‬‬
‫پنداشتن‬
‫احساسات‪ :‬مهربانی‪ ،‬مهر‪ ،‬سهشها‪ ،‬سُهشها‪ ،‬دریافت‪،‬‬
‫دریابش‬
‫احساساتی شدن‪ :‬سوهشیک گشتن‬
‫احساسی‪ :‬شورمند‬
‫احسان‪ :‬نیکی‪ ،‬نگار‪ ،‬نکویی‪ ،‬نکوکاری‪ ،‬مهرورزی‪ ،‬بخشندگی‪،‬‬
‫بخشش‬
‫احسان کردن‪ :‬نیکی کردن‪ ،‬نیکو داشتن‬
‫احسن‪ :‬نیکوترین‪ ،‬نیکو‪ ،‬نیک‪ ،‬خوشترین‪ ،‬خوب‪ ،‬بهینه‪،‬‬
‫بهترین‪ ،‬بهتر‬
‫احسن الخالقین‪ :‬نیکوترین آفرینندگان‬
‫احسنت‪ :‬زهی‪ ،‬به به‪ ،‬آفرین‬
‫احشا‪ :‬اندرونه‬
‫احشاء‪ :‬اندرونه‬
‫احشام‪ :‬ستوران‪ ،‬چارپایان‬
‫احضار‪ :‬فراخوانی‪ ،‬فراخواندن‪ ،‬فراخوان‪ ،‬خواندن‬
‫احتساب‪ :‬شمردن‪ ،‬درنگر آوردن‪ ،‬در نگریستن‪ ،‬به یاد داشتن‪،‬‬
‫به شمار آوری‪ ،‬به شمار آوردن‪ ،‬به دیده داشتن‪ ،‬بشمار‬
‫آوردن‪ ،‬بدیده گرفتن‬
‫احتشام‪ :‬مهتری‪ ،‬سروری‪ ،‬بزرگواری‬
‫احتضار‪ :‬مرگ‪ ،‬دم مرگ بودن‪ ،‬جان دادن‬
‫احتکار‪ :‬نهان کاالیی‪ ،‬انبارگری‪ ،‬انبار کردن‬
‫احتکارکردن‪ :‬انبار کردن‬
‫احتمال‪ :‬گمانه‪ ،‬گمان بُردگی‪ ،‬گمان‪ ،‬گرایند‪ ،‬شایمندی‪،‬‬
‫شایدی‪ ،‬شَوایی‪ ،‬بُردباری‬
‫احتمال دادن‪ :‬گمان بردن‪ ،‬گاسیدن‬
‫احتمال زیاد‪ :‬گمان بسیار‬
‫احتماال‪ :‬گمانم‪ ،‬گمان میرود‪ ،‬گاسم‪ ،‬گاس که‪ ،‬شاید‪ ،‬چه‬
‫بسا‪ ،‬انگارکه‬
‫احتماالً‪ :‬شاید‪ ،‬چه بسا‬
‫احتیاج‪ :‬نیازمندی‪ ،‬بیچیزی‬
‫احتیاجات‪ :‬نیاکان‪ ،‬نیازها‬
‫احتیاط‪ :‬دوراندیشی‪ ،‬به هوش بودن‬

‫احتیاج‪ :‬نیازِش ) ‪ ،(niyāzišn‬نیازمندی‪ ،‬نیاز‬

‫احضار کرد‪ :‬فراخواند‬
‫احضار کردن‪ :‬فراخواندن‪ ،‬فرا خواستن‪ ،‬خواندن‪ ،‬خواستن‬
‫احتیاج داشتن‪ :‬نیازمند بودن‬
‫احضاریه‪ :‬فراخوان‪ ،‬خواست برگ‪ ،‬پیداخواست‪ ،‬باشنامه‬
‫احتیاط‪ :‬هوشیاری‪ ،‬ژرفی‪ ،‬دوراندیشیدن‪ ،‬دوراندیشی‪ ،‬پروا‪،‬‬
‫احق‪ :‬سزاوارتر‬
‫پایِشمندی‪ ،‬استوارکاری‬
‫احقاق‪ :‬دادگری‪ ،‬دادرسی‬
‫احتیاطکننده‪ :‬ژرفی‬
‫احکام‪ :‬فرمانها‪ ،‬دستورها‬
‫احد‪ :‬یگانه‪ ،‬یکتا‪ ،‬یک‪ ،‬تنها‪ ،‬تک‪ ،‬بیهمتا‬
‫احلو‪ :‬شیرینه‬
‫احداث‪ :‬ساخت و ساز‪ ،‬ساخت‪ ،‬راه اندازی‪ ،‬پدید آوردن‬
‫احمر‪ :‬سرخ‪ ،‬سرخرنگ‬
‫احداث کردن‪ :‬ساختن‪ ،‬پدیدآوردن‪ ،‬پدید آوردن‪ ،‬بنیان‬
‫احمق‪ :‬هُرگ‪ ،‬ندان‪ ،‬نادان‪ ،‬نابخرد‪ ،‬کودن‪ ،‬کم خرد‪ ،‬سبک‬
‫نهادن‪ ،‬برپاکردن‬
‫مغز‪ ،‬ساده مرد‪ ،‬تهی مغز‪ ،‬بیخرد‬
‫احدی‪ :‬هیچکسی‪ ،‬هیچکس‪ ،‬کسی‬
‫احمقانه‪ :‬نابخردانه‪ ،‬بیخردانه‬
‫احرار‪ :‬آزادگان‬
‫احوال‪ :‬گردش روزگار‪ ،‬سرگذشت‪ ،‬روز و روزگار‪ ،‬خوشی و‬
‫احراز‪ :‬فراهم آوردن‪ ،‬رسیدن به چیزی‪ ،‬دست یافتن‪ ،‬استوار‬
‫ناخوشی‪ ،‬چگونگی‬
‫کردن‬
‫احوال پرسی‪ :‬پرسه کردن‪ ،‬پرسه‬
‫احراز کردن‪ :‬دارا شدن‪ ،‬به دست آوردن‬
‫احول‪ :‬گشتک‬
‫احزاب‪ :‬گروهها‬
‫احیانا‪ :‬گهگاه‪ ،‬شاید‬
‫سهِش ) ‪ ،(sohišn‬مهربانی‪ ،‬مهر‪ ،‬شور‪ ،‬سهش‪،‬‬
‫احیا‪ :‬کاهش )فه‪ ،‬در شیمی(‪ ،‬شب زنده داری‪ ،‬زنده‬
‫احساس‪ُ :‬‬
‫سِهیدن‪ ،‬دریافت‪ ،‬دریابش‪ ،‬برداشت‪ ،‬اندریافتن‪ ،‬اندریافت‬
‫کردن‪ ،‬زنده ساختن‪ ،‬زنده داری‪ ،‬زندگان‪ ،‬باز زیست‬

‫‪۴۷‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫اختالل حواس‪ :‬خرد پریشانی‪ ،‬پریشانی خرد‪ ،‬پریشانگویی‪،‬‬ ‫احیا کردن‪ :‬زنده کردن‬
‫پرشیدگی‬ ‫احیاء‪ :‬شب زنده داری‪ ،‬زنده کردن‪ ،‬زنده داری‪ ،‬زندگان‬
‫اختالالت‪ :‬درهم برهمی‪ ،‬به همخوردگیها‪ ،‬آشفتگیها‬ ‫احیاء کردن‪ :‬زنده کردن‬

‫احیاکننده‪ :‬زندهگر ) ‪(zindak kar‬‬

‫اختناق‪ :‬گلوگیری‪ ،‬فشار‪ ،‬دهان دوزی‪ ،‬خفگی‪ ،‬تنگنا‪ ،‬آواکشی‬
‫اختیار‪ :‬گزینش‪ ،‬برگزیدن‬
‫احیانا‪ :‬گاهگاه‪ ،‬گاهگاهی‪ ،‬شاید‪ ،‬اگر‬
‫اختیار‪ :‬گزینش‪ ،‬شایندگی‪ ،‬چاره داری‪ ،‬توانایی‪ ،‬آزادکامی‬
‫احیاناً‪ :‬شاید‬
‫اختیار کردن‪ :‬گزین کردن‪ ،‬گزیدن‬
‫اخاذ‪ :‬زورگیر‬
‫اختیارکردن‪ :‬گزین کردن‪ ،‬گزیدن‬
‫اخاذی‪ :‬زورگیری‪ ،‬تلکه‪ ،‬به زور گرفتن‪ ،‬باجگیری‬
‫اختیاری‪ :‬گزینشی‪ ،‬کامیک‪ ،‬دلبخواهی‪ ،‬دل بخواهی‪ ،‬آزادانه‪،‬‬
‫اخبار‪ :‬گزارشها‪ ،‬رویدادها‪ ،‬رسیدهها‪ ،‬خبرها‪ ،‬تازهها‪ ،‬آگهیها‪،‬‬
‫آزاد‬
‫آگاهیها‬
‫اخذ‪ :‬گرفتن‪ ،‬فراستاندن‪ ،‬دریافت‬
‫اخباری‪ :‬نوگو‬
‫اخذآراء‪ :‬رایگیری‬
‫اختتام‪ :‬فرجام‪ ،‬پایان‬
‫اخر‪ :‬فرجام‪ ،‬پایان‬
‫اختراع‪ :‬نوسازی‪ ،‬نوساخته‪ ،‬نوآوری‪ ،‬نوآفرینی‪ ،‬نو آوری‪،‬‬
‫اخراج‪ :‬کنارگزاری‪ ،‬راندن‪ ،‬بیرون کردن‪ ،‬بیرون فرستادن‪،‬‬
‫نخست سازی‪ ،‬پدیده‪ ،‬برساخته‪ ،‬آفرینش‬
‫بیرون‪ ،‬برونکرد‪ ،‬برکنارکردن ازکار‬
‫اختراع کردن‪ :‬پدیدآوردن‪ ،‬آفریدن‬
‫‪ ،(bērōnētan‬بیرونیدن‬ ‫اخراج کردن‪ :‬بیرونیدن )‬ ‫اختصار‪ :‬کوته نوشت‪ ،‬کوته سخن‪ ،‬کوتاهی‪ ،‬کوتاه کردن‪،‬‬
‫اخروی‪ :‬روز واپسین‪ ،‬جهان دیگر‪ ،‬آنجهانی‪ ،‬آن جهانی‬ ‫کوتاه سخنی‪ ،‬کوتاه‪ ،‬کردن کوتاه‪ ،‬چکیده‬
‫اخص‪ :‬ویژهتر‪ ،‬بویژه‬ ‫اختصارا‪ :‬بهکوتاهی‬
‫اخطار‪ :‬یاد آوری‪ ،‬هشیاری‪ ،‬هشدار‪ ،‬گوشزد‪ ،‬زنهار‪ ،‬ری یادآو‪،‬‬ ‫اختصاص‪ :‬ویژه کردن‪ ،‬ویژگی‬
‫آگاهانیدن‬ ‫اختصاص دادن‪ :‬ویژیدن‪ ،‬ویژه کردن‪ ،‬ویژگیها‪ ،‬واگذار کردن‬
‫اخطار دادن‪ :‬هشدار دادن‪ ،‬آگاهانیدن‬ ‫اختصاصات‪ :‬ویژه‪ ،‬برگزیرهها‬
‫اخطارنامه‪ :‬یادبرگ‪ ،‬هشدارنامه‬ ‫اختصاصی‪ :‬یکتایی‪ ،‬ویژه‪ ،‬خودویژه‪ ،‬برگزیدگی‬

‫اختفا‪ِ :‬نهُنبِش ) ‪ ،(nihumbišn‬نهفتن‪ ،‬نهفتگی‪ ،‬نهفتگ‪،‬‬

‫اخطاریه‪ :‬یادبرگ‪ ،‬یاد برگ‬
‫اخفا‪ :‬نهفتن‪ ،‬نهان کردن‪ ،‬نهان داشتن‪ ،‬پوشاندن‪ ،‬پنهان‬
‫نهانیدن‪ ،‬نهانبِش‪ ،‬ناپدیدگی‪ ،‬پنهان کردن‪ ،‬پنهان شدن‬
‫کردن‪ ،‬پنهان‬
‫اختفاء‪ :‬نهفتن‪ ،‬نهفتگ‪ ،‬ناپدیدگی‪ ،‬پنهان کردن‪ ،‬پنهان شدن‬
‫اخفاء‪ :‬نهفتن‪ ،‬نهان کردن‪ ،‬نهان داشتن‪ ،‬پوشاندن‪ ،‬پنهان‬
‫اختالط‪ :‬همآمیزی‪ ،‬درهمی‪ ،‬درهمآمیختگی‪ ،‬درهم شدن‪،‬‬
‫کردن‪ ،‬پنهان‬
‫آمیزه‪ ،‬آمیزش‪ ،‬آمیختن‪ ،‬آمیختگی‬
‫اخالص‪ :‬یکرنگی‪ ،‬دسوت راستین‪ ،‬پاکی‪ ،‬پاکدلی‬
‫اختالف‪ :‬نایکسانی‪ ،‬ناهمگونی‪ ،‬ناهمسانی‪ ،‬ناهمتایی‪،‬‬
‫اخالصمندی‪ :‬یکرنگی‬
‫ناسپاسی‪ ،‬ناسازی‪ ،‬ناسازواری‪ ،‬ناسازگاری‪ ،‬ناجور بودن‪،‬‬
‫اخالط اربعه‪ :‬چهار آمیغ‬
‫گونهگونی‪ ،‬گوناگونی‪ ،‬ستیزه‪ ،‬دوگانگی‪ ،‬دوتیرگی‪ ،‬دگرمانی‪،‬‬
‫اخالف‪ :‬ماندگان‪ ،‬جانشینان‪ ،‬پسینیان‪ ،‬پس آیندگان‬
‫برفرودی‬
‫اخالق‪ :‬منشها‪ ،‬منش شناسی‪ ،‬منش‪ ،‬فراخویی‪ ،‬رفتار‪،‬‬
‫اختالف نظر‪ :‬دوسخنی‬
‫خویها‪ ،‬خوی‪ ،‬خو‬
‫اختالل‪ :‬ناهماهنگی‪ ،‬نابهوش‪ ،‬نابسامانی‪ ،‬شوریدگی‪ ،‬پریشانی‪،‬‬
‫اخالقیات‪ :‬فرهنگرفتار‬
‫پراکندگی‪ ،‬بهم خوردگی‪ ،‬آشفتگی‬
‫اخالل‪ :‬کارشکنی کردن‪ ،‬دستبری‪ ،‬بهم زدن‪ ،‬آشوب‬

‫‪۴۸‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ادبی‪ :‬فرهنگی‬ ‫اخالل کردن‪ :‬کارشکنی‪ ،‬برهم زدن‪ ،‬آشوب‬

‫ادبیات‪ :‬ادبسار )ادب به چم دانش و فرهنگ نوشته شده‪،‬‬ ‫اخوان الصفا‪ :‬یاران یکرنگ‬
‫خود یک واژه پارسی است که از به عربی رفته است؛ دبیر‪،‬‬ ‫اخوت‪ :‬دوستی‪ ،‬برادری‬
‫دبیره دبستان و دبیرستان هر یک از ادب برگرفتهشدهاند(‪،‬‬ ‫اخوی‪ :‬برادر‬
‫فن‪ ،‬فرهنگ‪ ،‬شیوه‪ ،‬سبک‪ ،‬رفتار‪ ،‬راه و روش‬ ‫اخیرالتأسیس‪ :‬نوساز‪ ،‬نورافکن‬
‫ادرار‪ :‬میزش‪ ،‬شاش‪ ،‬پیشاب‪ ،‬آبگونه‬ ‫اخیر‪ :‬واپسینه‪ ،‬واپسین‪ ،‬گذشته‪ ،‬کنونی‪ ،‬فرجامین‪ ،‬فرجامی‪،‬‬

‫ادراک‪ :‬یافتن )ده(‪ ،‬یافت )ده(‪ ،‬یابندگی )ده(‪ ،‬ویر‪ ،‬دریافت‬

‫تازه‪ ،‬پسین‪ ،‬پایانی‬
‫اخیرا‪ :‬به تازگی‪ ،‬بتازگی‬
‫کردن‪ ،‬دریافت‪ ،‬پی بردن‪ ،‬اندریافتن‬
‫اخیراً‪ :‬به تازگی‪ ،‬بتازگی‬
‫ادراک کردن‪ :‬اندریافتن‪ ،‬اندر یافتن‬
‫اخیرالتاسیس‪ :‬نوساز‪ ،‬نوبنیاد‬
‫ادراکات‪ :‬دریافتهها‬
‫ادا‪ :‬پرداختن‪ ،‬بجای آوردن‬
‫ادعا‪ :‬داوی )از کارواژه داویدن گرفته شده که در واژه داوطلب‬
‫ادا کردن‪ :‬گزاردن‪ ،‬گُزاریدن‪ ،‬گُزاردن‪ ،‬به جای آوردن‬
‫نبز هست(‪ ،‬داوش )از کارواژه داویدن گرفته شده که در واژه‬
‫ادا و اطوار‪ :‬نازو کرشمه‬
‫داوطلب نبز هست(‪ ،‬فراخواست‪ ،‬داویدن‪ ،‬داو‪ ،‬دادخواهی‪،‬‬
‫ادا واصول‪ :‬لوس بازی‪ ،‬سبکسری‬
‫خودگویی‪ ،‬خودشماری‪ ،‬خواست‬
‫اداء‪ :‬پرداختن‪ ،‬بجای آوردن‬
‫ادعا کردن‪ :‬داویدن )از کارواژه داویدن گرفته شده که در واژه‬
‫اداء و اطوار‪ :‬نازو کرشمه‬
‫داوطلب نبز هست(‪ ،‬ازآن خود دانستن‬
‫اداء واصول‪ :‬لوس بازی‪ ،‬سبکسری‬
‫ادعا نامه‪ :‬کیفر خواست‬
‫ادارات‪ :‬سازمانها‪ ،‬ادارهها‬
‫ادعاء‪ :‬فراخواست‪ ،‬دادخواهی‪ ،‬خواست‬
‫اداره‪ :‬سرپرستی‪ ،‬ستاد‪ ،‬سازمان‪ ،‬دیوان‬
‫ادعادار‪ :‬داومند )از کارواژه داویدن گرفته شده که در واژه‬
‫اداره کردن‪ :‬گرداندن‪ ،‬کارگردانی کردن‪ ،‬سرپرستی کردن‪،‬‬
‫داوطلب نبز هست(‬
‫سامان دادن‬
‫ادعانامه‪ :‬کیفرخواست‬
‫اداره کل‪ :‬فراسازمان‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬ستاد‬
‫ادغام‪ :‬یکی کردن‪ ،‬یکپارچه کردن‪ ،‬همپیوندی‪ ،‬درهم کردن‪،‬‬
‫اداره مخابرات‪ :‬پیام خانه‬
‫درهم سازی‪ ،‬آمیختن‪ ،‬از خودسازی‬
‫اداری‪ :‬اواری‬
‫ادمین‪ :‬همه کاره‪ ،‬سرپرست‬
‫اداکردن‪ :‬گزاردن‪ ،‬پس دادن‪ ،‬بازپرداختن‬
‫ادوات‪ :‬افزار‪ ،‬ابزارها‬
‫اداکننده‪ُ :‬گزارنده‬
‫ادوار‪ :‬دورهها‬
‫ادامه‪ :‬راستا‪ ،‬دنباله‪ ،‬دنبال کردن‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬پیگیری‬
‫ادویه‪ :‬داروها‪ ،‬چاشنی‪ ،‬بوی افزار‪ ،‬بوی افزا‪ ،‬بوزارها‪ ،‬بوزار‬
‫ادامه دادن‪ :‬دنبال کردن‬
‫ادیان‪ :‬دینها‬
‫ادای احترام‪ :‬هناییدن‪ ،‬فرنایش‬
‫ادیب‪ :‬ادبشناس‪ ،‬ادبدان‬
‫ادب‪ :‬آزرم )ادب به چم دانش و فرهنگ نوشته شده‪ ،‬خود‬
‫ادیبانه‪ :‬ادبمندانه‬
‫یک واژه پارسی است که از به عربی رفته است؛ دبیر‪ ،‬دبیره‬
‫ادیان‪ :‬کیشها‪ ،‬دینها‪ ،‬آیینها‬
‫دبستان و دبیرستان هر یک از ادب برگرفتهشدهاند(‪ ،‬هنر‪،‬‬
‫ادیب‪ :‬ادبمند‬
‫فرهنگ‪ ،‬دانش‪ ،‬پرهیخت‪ ،‬آیین‬
‫ادیت‪ :‬ویرایش )فه(‪،‬‬
‫ادب کردن‪ :‬فرهنجیدن )به(‪ ،‬فراهِختن )به(‪ ،‬فرهیزش‪،‬‬
‫ادیت کردن‪ :‬ویرایش کردن‬
‫فرهیختن‬

‫‪۴۹‬‬

‫ارباب‪ :‬فرمند‪ ،‬سرور‪ ،‬ساالر‪ ،‬خدایان‪ ،‬خدا‪ ،‬پروردگاران‪،‬‬
‫پروردگار‬
‫اربعه‪ :‬چهارگانه‬
‫اربعین‪ :‬چهلم‪ ،‬چله‬
‫اربعین‪ :‬چله‬
‫ارتباط‪ :‬همبستگی‪ ،‬پیوند‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬پیوستار‪ ،‬بستگی‪،‬‬
‫بربستگی‬
‫ارتباط دادن‪ :‬به هم پیوستن‪ ،‬به هم بستن‬
‫ارتباطات‪ :‬پیوندها‬
‫ارتباطی‪ :‬رسانشی‬
‫ارتجاع‪ :‬واپسگرایی‪ ،‬واپس گرا‪ ،‬کهنه پرستی‬
‫ارتجاعی‪ :‬واپسگرایانه‬
‫ارتداد‪ :‬گم راهی‪ ،‬ازدین برگشتن‬
‫ارتعاش‪ :‬نوسان‪ ،‬لزرش‪ ،‬لرزیدن‪ ،‬لرزه‪ ،‬لرزش‪ ،‬لرزاندن‪ ،‬لرز‬
‫ارتفاع‪ :‬بلندی‪ ،‬بلندا‪ ،‬باال‪ ،‬بُلندا‪ ،‬افراشتگی‬
‫ارتفاع یافتن‪ :‬اوج گرفتن‬
‫ارتفاعات‪ :‬بلندیها‬
‫ارتفاعسنج‪ :‬بلندیسنج‬
‫ارتقا‪ :‬پیشرفت‪ ،‬پایه گرفتن‪ ،‬باال رفتن‪ ،‬باال بردن‬
‫ارتقاء‪ :‬پایه گرفتن‪ ،‬برکشیدن‪ ،‬باالرفتن‪ ،‬باال رفتن‪ ،‬باال بردن‬
‫ارتقاء یافتن‪ :‬پایهیافتن‪ ،‬برتری یافتن‬
‫ارتکاب‪ :‬گناه کردن‪ ،‬دست به کار شدن‪ ،‬دست بکارشدن‬
‫ارتکاب جرم‪ :‬گناه کردن‪ ،‬بزهگری‪ ،‬بزهکاری کردن‪ ،‬بزهکاری‬
‫ارتو گرافی‪ :‬درست نویسی‬
‫ارتوپدی‪ :‬شکستهبندی‪ ،‬شکسته بندی‪ ،‬استخوان پزشکی‬
‫ارتوپدیست‪ :‬شکسته بند‪ ،‬استخوان پزشک‬
‫ارث‪ :‬واهشته‪ ،‬وامانده‪ ،‬نیامانده‪ ،‬مردهریگ‪ ،‬مانداک‪ ،‬بجامانده‪،‬‬
‫بازمانده‬
‫ارثیه‪ :‬مردهریگ )به(‪ ،‬واهشته‪ ،‬وامانده‪ ،‬نیامانده‬
‫ارائه طریق کردن‪ :‬رهنمونی‪ ،‬رهبری‪ ،‬راهنمایی‪ ،‬راه نمودن‪،‬‬
‫ارجاع‪ :‬واگیری‪ ،‬واگذاشتن‪ ،‬واگذاشت‪ ،‬واگذاری‪ ،‬واگذار‪،‬‬
‫فرستادن‪ ،‬بازفرستادن‬
‫ارجاف‪ :‬یاوه‬
‫ارائه کردن‪ :‬نمور‪ ،‬نشاندهنده‪ ،‬رو کردن‪ ،‬پیشاورد کردن‪ ،‬به‬
‫ارجح‪ :‬برتری‬
‫ارجحیت‪ :‬برتری‬
‫ارجحیت دادن‪ :‬برتری دادن‬
‫‪۵۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ادیتور‪ :‬ویراستار )فه(‪ ،‬ویرایشگر‬
‫اذان‪ :‬بانگ نماز‬
‫اذعان داشتن‪ :‬خستو شدن‬
‫اذن‪ :‬پروانه‬
‫اذیت‪ :‬گزند‪ ،‬رنج‪ ،‬آزار‬
‫اذیت شدن‪ :‬آزار دیدن‬
‫اذیت کردن‪ :‬رنجاندن‪ ،‬خَستن‪ ،‬پژولیده کردن‪ ،‬آزردن‬
‫اراجیف‪ :‬یاوهها‪ ،‬ژاژها‪ ،‬بیهوده سخنان‬
‫اراجیف‪ :‬یاوهها‪ ،‬ژاژها‬
‫ارادت‪ :‬مهرورزی‪ ،‬سرسپردگی‬
‫اراده‪ :‬خواست )ده(‪ ،‬یازِش‪ ،‬کامِش‪ ،‬درخواست‪ ،‬خویشکاری‪،‬‬
‫پشتکار‪ ،‬آهنگ‬
‫اراده کردن‪ :‬یازیدن‬
‫ارادی‪ :‬بخواست‬
‫اراذل‪ :‬ناکسان‪ ،‬فرومایگان‬
‫ارازل‪ :‬ناکسان‪ ،‬فرومایگان‪ ،‬زبونان‬
‫اراضی‪ :‬سرزمینها‪ ،‬زمینهای‪ ،‬زمینها‬
‫اراضی موات‪ :‬زمینهای بیکار‪ ،‬زمینها مرده‬
‫ارامنه‪ :‬ارمنیان‬
‫ارایه‪ :‬نمایاندن‪ ،‬نشان دادن‪ ،‬پیشکش‪ ،‬پیش آوری‪ ،‬پدیدار‬
‫کردن‬
‫ارایه دادن‪ :‬پیش نهادن‬
‫ارایه طریق کردن‪ :‬پیشنهاد کردن‬
‫ارایه کرد‪ :‬رو کرد‪ ،‬پیشنهاد داد‬
‫ارائه‪ :‬نمایاندن‪ ،‬نشان دادن‪ ،‬پیشکش‪ ،‬پیشاورد‪ ،‬پیش آوری‪،‬‬
‫پدیدار کردن‬
‫ارائه دادن‪ :‬پیش نهادن‬
‫ارائه طریق‪ :‬پیشنهاد‬
‫پیشنهاد کردن‪ ،‬پیشنهاد دادن‬
‫ارائه کرد‪ :‬نشان دادن‪ ،‬رو کرد‪ ،‬پیشنهاد داد‬
‫نمایش گذاشتن‬

‫اریکه‪ :‬تخت‪ ،‬اورنگ‬
‫اریکه‪ :‬تخت فرمانروایی‪ ،‬تخت‪ ،‬اورنگ‬
‫اریکه سلطانی‪ :‬تخت فرمانروایی‬
‫اریکه فرمانروایی‪ :‬تخت فرمانروایی‬
‫اریکه قدرت‪ :‬تخت فرمانروایی‬
‫از اصل‪ :‬از ریشه‪ ،‬از بن‪ ،‬از آغاز‬
‫از اوایل‪ :‬از آغاز‬
‫از اول تا آخر‪ :‬ازآغاز تا پایان‬
‫از این جهت‪ :‬از این سو‪ ،‬از این روی‪ ،‬از این رو‬
‫از این قبیل‪ :‬بدینسان‪ ،‬از این گونه‬
‫از این قرار‪ :‬بدینگونه‬
‫از این بابت‪ :‬از این روی‬
‫از این جهت‪ :‬از این رو‬
‫از این حیث‪ :‬بااین رو‪ ،‬ازاین رو‬
‫از این طریق‪ :‬از این روش‪ ،‬از این راه‬
‫از این قبیل‪ :‬بدین سان‪ ،‬از اینگونه‪ ،‬از این دست‬
‫از این نظر‪ :‬از این روی‪ ،‬از این رو‬
‫از آن جمله‪ :‬همانند‪ ،‬از آن میان‬
‫از آن روز به بعد‪ :‬پس از آن روز‬
‫از باب‪ :‬از در‬
‫از بدو پیدایش‪ :‬از آغاز پیدایش‬
‫از بین بردن‪ :‬نابود کردن‪ ،‬از میان بردن‬
‫از جانب‪ :‬در زمینه‪ ،‬از سوی‬
‫از جمله‪ :‬همچنین‪ ،‬از دسته‪ ،‬از آنگونه‬
‫از حد بردن‪ :‬اندازه نگاه نداشتن‪ ،‬از مرز گذشتن‬
‫از حرکت ایستادن‪ :‬بازایستادن‬
‫از حفظ‪ :‬از بر‬
‫از حیث‪ :‬از دید‬
‫از خاطر بردن‪ :‬از یاد بردن‬
‫از خاطر رفتن‪ :‬از یاد رفتن‬
‫از خود راضی‪ :‬خودخواه‪ ،‬خودپسند‬
‫از روی احتیاج‪ :‬مستمندی‪ ،‬مستمندانه‪ ،‬ازسرنیاز‬
‫از صمیم قلب‪ :‬باهمه جان و دل‪ ،‬از ته دل‬
‫از طرف‪ :‬از سوی‬
‫از طرف دیگر‪ :‬از سوی دیگر‬
‫‪۵۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ارحام‪ :‬خویشاوندان‪ ،‬بستگان‬
‫ارحم الراحمین‪ :‬مهربانترین بخشایندگان‬
‫اردک‪ :‬مرغابی‬
‫اردو‪ :‬لشگرگاه‬
‫ارز‪ :‬رساندن‪ ،‬پیشکش‪ ،‬بخشش‬
‫ارزاق‪ :‬روزیها‪ ،‬خواروبار‪ ،‬خواربار‪ ،‬خوار و بار‬
‫ارزش قایل شدن‪ :‬واال‪ ،‬ارج گزاردن‬
‫ارزش قائل شدن‪ :‬واال‪ ،‬ارج گزاردن‬
‫ارسال‪ :‬گسیل داشتن‪ ،‬گسیل‪ ،‬فرستادن‪ ،‬روانه کردن‪ ،‬روان‬
‫کردن‪ ،‬رهاکردن‬
‫ارسال کرد‪ :‬فرستاد‬
‫ارسال کردن‪ :‬فرستادن‬
‫ارشاد‪ :‬راهنمایی کردن‪ ،‬راهنمایی‪ ،‬دادن‬
‫ارشد‪ :‬فرازین‪ ،‬سرآمد‪ ،‬بزرگتر‪ ،‬برتر‪ ،‬ارجمند‬
‫ارض‪ :‬مرزوبوم‪ ،‬سرزمین‪ ،‬زمین‪ ،‬خاک‬
‫ارضا‪ :‬خشنودکردن‪ ،‬خشنود کردن‪ ،‬خشنود شدن‪ ،‬خشنوتن‬
‫ارضاء‪ :‬خشنود کردن‪ ،‬خشنود شدن‪ ،‬خشنوتن‬
‫ارضاء کردن‪ :‬خشنود کردن‬
‫ارعاب‪ :‬هراساندن‪ ،‬هراس‪ ،‬ترساندن‪ ،‬ترس‬
‫ارفاق‪ :‬گذشت کردن‪ ،‬گذشت‪ ،‬سود رساندن‪ ،‬سو‪ ،‬چشم‬
‫پوشی‪ ،‬آسانگیری‬
‫ارفاقی‪ :‬سودار‬
‫ارفع‪ :‬بلندتر‪ ،‬بلندپایه تر‬
‫ارقام‪ :‬نونهاالن‪ ،‬کاالها‬
‫ارکان‪ :‬ستونها‪ ،‬پایهها‬
‫ارکان دولت‪ :‬کارگزاران‪ ،‬دستاندکاران‬
‫ارکستر‪ :‬همنوازان‪ ،‬نوآموز‬
‫ارگاسم‪ :‬یوخه‬
‫ارگان‪ :‬سازمان‬
‫ارگانیزاسیون‪ :‬سازمان )فه(‪،‬‬
‫ارگانیزه‪ :‬سازمند )فه(‪ ،‬سازمانیافته‬
‫ارگانیسم‪ :‬سازواره‪ ،‬اندامواره‪ ،‬اندامه‬
‫ارگانیک‪ :‬پیکری‪ ،‬اندامی‪ ،‬انداموار‪ ،‬اندام وار‬
‫ارم‪ :‬فردوس‪ ،‬پردیس‪ ،‬بهشت‬

‫ازدیاد‪ :‬فزونی‪ ،‬فزون‬
‫ازدیاد جمعیت‪ :‬افزایش زادگان‬
‫ازعهده بر آمدن‪ :‬کار آمد بودن‪ ،‬توانایی کاررا داشتن‪ ،‬ازپس‬
‫آن بر آمدن‬
‫ازل‪ :‬همیشگی‪ ،‬دیرینگی‪ ،‬بیآغازی‪ ،‬بیآغاز‬
‫ازلیات‪ :‬همیشگیها‬
‫ازلی‪ :‬دیرینگی‪ ،‬بیآغازی‬
‫ازم‪ :‬خودداری‪ ،‬پرهیز‬
‫ازمنه‪ :‬هنگامها‪ ،‬گاهها‪ ،‬زمانها‪ ،‬روزگاران‬
‫ازنظر‪ :‬از نگر‪ ،‬از دید‬
‫اس ام اس‪ :‬پیامک‪ ،‬پیام کوتاه‬
‫اساتید‪ :‬استادان‬
‫اساتید‪ :‬استادان‬
‫اساتیر‪ :‬داستانهای پنداری‪ ،‬افسانهها‪ ،‬استورهها‬
‫اسارت‪ :‬در‪ ،‬بند شدن گرفتار‪ ،‬بردگی‬
‫اساس‪ :‬شالوده )به(‪ ،‬زیرساخت‪ ،‬ریشهای‪ ،‬ریشه‪ ،‬پی‪،‬‬
‫پایهها‪ ،‬پایهای‪ ،‬پایه‪ ،‬بنیانی‪ ،‬بنیاد‬
‫اساسا‪ :‬از ریشه‪ ،‬از پایه‪ ،‬از بن‬
‫اساسنامه‪ :‬پاینامه‪ ،‬بنیادنامه‬
‫اساسی‪ :‬ریشهای‪ ،‬پایهای‪ ،‬بنیادین‪ ،‬بنیادی‬
‫اساطیر‪ :‬استورهها‬
‫اسامی‪ :‬نامها‬
‫اسایه‪ :‬شکستن‬
‫اسائه‪ :‬شکستن‬
‫اسب‪ :‬اسپ‬
‫اسباب‪ :‬کاال‪ ،‬سازوبرگ‪ ،‬ساز و برگ‪ ،‬افزارها‪ ،‬ابزارها‪ ،‬ابزار‬
‫اسباب بازی‪ :‬بازیچه‬
‫اسباب سفر‪ :‬توشه‬
‫اسبق‪ :‬پیشینتر‪ ،‬پیشین‪ ،‬پیشتر‬
‫اسپاسم‪ :‬تنجش )فه(‪،‬‬
‫اسپاگتی‪ :‬رشته‬
‫اسپانسر‪ :‬پشتیبان‬
‫اسپایرال‪ :‬مارپیچی‪ ،‬مارپیچ مانند‪ ،‬پیچه‬
‫‪۵۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫از طریق‪ :‬از راه‬
‫از عهده برآمدن‪ :‬از پس آن برآمدن‬
‫از قبل‪ :‬پیشاپیش‪ ،‬از سوی‪ ،‬از پیش‬
‫از قبیل‪ :‬همچون‪ ،‬همانند‪ ،‬مانند‪ ،‬بمانند‬
‫از قدیم‪ :‬از دیر باز‬
‫از قرار معلوم‪ :‬اینجور که دیده میشود‪ ،‬اینجور که پیداست‬
‫از قضا‪ :‬ازپیشامد روزگار‪ ،‬از سرنوشت‬
‫از قضاء‪ :‬ازپیشامد روزگار‬
‫از لحاظ‪ :‬برای‪ ،‬از روی‪ ،‬از دید‬
‫از منظر‪ :‬از روزن‪ ،‬از دیدگاه‬
‫از نظر‪ :‬از روی‬
‫از نظر افتادن‪ :‬از یاد رفتن‪ ،‬از یاد بردن‪ ،‬از چشم افتادن‬
‫از نفس افتادن‪ :‬سخت خسته شدن‬
‫از نقطه نظر‪ :‬ازدیدگاه‪ ،‬از نگرش‪ ،‬از دید‬
‫از ورا‪ :‬از ال به الی‬
‫از وراء‪ :‬از ال به الی‬
‫ازا‪ :‬به جای‪ ،‬برابر‬
‫ازاء‪ :‬به جای‪ ،‬برابر‬
‫ازاله کردن‪ :‬پاک کردن‪ ،‬بیرون کردن‬
‫ازاین سبب‪ :‬با این انگیزه‪ ،‬از این رو‬
‫ازاین قرار‪ :‬بدینگونه‬
‫ازاین لحاظ‪ :‬ازاینرو‪ ،‬از این دیدگاه‬
‫ازاینجهت‪ :‬ازایرا‬
‫ازباب‪ :‬برای نمونه‬
‫ازباب آشتی‪ :‬از در آشتی‬
‫ازجهت‪ :‬ازایرا‬
‫ازحال طبیعی خارج شدن‪ :‬از خود بیخود شدن‬
‫ازحد تجاوز کردن‪ :‬از اندازه گذشتن‬
‫ازخاطر رفتن‪ :‬فراموش شدن‪ ،‬ازیاد رفتن‬
‫ازخاطربردن‪ :‬فراموش کردن‪ ،‬از یاد بردن‬
‫ازخودراضی‪ :‬خودخواه‪ ،‬خودپسند‬
‫ازدحام‪ :‬هنگامه‪ ،‬انبوهی‪ ،‬انبوه‬
‫ازدواج‪ :‬همسرگیری‪ ،‬شوهر کردن‪ ،‬زناشویی‪ ،‬زن گرفتن‪،‬‬
‫پیوند زناشویی‬
‫ازدیاد‪ :‬فزونی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫اسپایک‪ :‬آبشار )فه(‪،‬‬

‫استحکام‪ :‬سختی‪ ،‬پا بر جایی‪ ،‬استواری‬
‫استحکامات‪ :‬سنگربندیها‪ ،‬ساختارها‪ ،‬ساختاربندیها‬
‫استحمار‪ :‬گول زدن‪ ،‬خَرسازی‬ ‫اسپری‪ :‬افشانه )فه(‪،‬‬
‫استحمام‪ :‬گرمابه رفتن‪ ،‬خودشویی‪ ،‬تن شستن‪ ،‬به گرمابه‬ ‫اسپریدشیت‪ :‬برگه گسترده‬
‫رفتن‬ ‫اسپم‪ :‬هرزنامه‬
‫استخدام‪ :‬کارگماری‪ ،‬کارگزینی‪ ،‬کاردهی‪ ،‬به کار گرفتن‪،‬‬ ‫اسپورت‪ :‬ورزش‬
‫بکارگیری‪ ،‬بکارگماردن‪ ،‬بکارگرفتن‪ ،‬بکار گماشتن‬ ‫اسپیرومتر‪ :‬دستگاه دم سنج‬
‫استخدام دائمی‪ :‬بکارگماشتن پایا‬ ‫اسپیرومتری‪ :‬دم سنجی‬
‫استخدام دولت‪ :‬کارمندی دولت‬ ‫اسپیکر‪ :‬بلندگو‬
‫استخدام فصلی‪ :‬بکار گماردن پارهای‬
‫استاتیک‪ :‬ایستاییشناسی )فه(‪ ،‬ایستایی‪ ،‬ایستاده‪ ،‬ایستا‬
‫استخدام موقت‪ :‬بکارگماشتن زمانی‬
‫استخراج‪ :‬درآوردن‪ ،‬بیرون کشیدن‪ ،‬بیرون آوردن‪ ،‬برونآوری‪،‬‬ ‫استاد‪ :‬آموزگار‬
‫برون آوری‪ ،‬برهیختن‪ ،‬برآوردن‪ ،‬آهنجیدن‬ ‫استادیوم‪ :‬ورزیدن‬
‫استدام‪ :‬دنباله داشتن‪ ،‬دنباله داری‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬پایندگی‪،‬‬ ‫استادیوم‪ :‬ورزشگاه‬
‫پایداری‪ ،‬پایدار بودن‬ ‫استاذ‪ :‬استاد‬
‫استدعا‪ :‬درخواست‪ ،‬خواهش‬ ‫استارت‪ :‬آغاز‬
‫استدعا کردن‪ :‬درخواست کردن‪ ،‬خواهش کردن‬ ‫استامپ‪ :‬جوهرگین )فه(‪ ،‬مهر‬
‫استدعا میکنم‪ :‬خواهش میکنم‬ ‫استاندارد‪ :‬استانده‬
‫استدعاء‪ :‬درخواست‬
‫استدالل‪ :‬گواهی خواستن‪ ،‬گواهآوری‪ ،‬فرنودآوری‪ ،‬فرنود زنی‪،‬‬ ‫استبداد‪ :‬ساستاری ) ‪ ،(sāstārīh‬خوکامگی‪ ،‬خودکامگی‪،‬‬
‫شوَندآوری‪ ،‬برهانآوری‬
‫فرنایش‪ ،‬شوندآوری‪َ ،‬‬ ‫خودسری‪ ،‬تکساالری‬
‫استدالل کردن‪ :‬فرنودآوری‪ ،‬فرنود زنی‪ ،‬فرنایش‪ ،‬شوندآوری‪،‬‬ ‫استبداد صغیر‪ :‬خرده خود کامگی‬
‫برهانیدن‬ ‫استتار‪ :‬پوشیدگی )ده(‪،‬‬
‫استراتژی‪ :‬راهبرد‬
‫استثمار‪ :‬کوچک خواهی‪ ،‬بهرهکشی‬
‫استراتژیک‪ :‬راهبردی‬
‫استثنا‪ :‬سوا‪ ،‬جدا‬
‫استراحت‪ :‬آسودن‪ ،‬آسودگی‪ ،‬آساییدن‪ ،‬آسایش‪ ،‬آرمیدن‪،‬‬
‫استثناء‪ :‬مگر‪ ،‬سوا‪ ،‬جداخواهی‪ ،‬جدا‬
‫آرامش‬
‫استثناپذیر‪ :‬مگرپذیر‬
‫استراحت کرد‪ :‬برآسود‬
‫استجابت‪ :‬پذیرفتن‪ ،‬پذیرش‬
‫استراحت کردن‪ :‬دم خوردن‪ ،‬درازکشیدن‪ ،‬دراز کشیدن‪،‬‬
‫استحاله‪ :‬دگرگونی‬
‫برآسودن‪ ،‬آسودن‪ ،‬آرمیدن‬
‫استحصال‪ :‬به دست آوردن‪ ،‬برداشت‪ ،‬بازیابی‬
‫استراق‪ :‬دزدیدن‪ ،‬دزدی‬
‫استحصال کردن‪ :‬توزیدن‬
‫استراق سمع‪ :‬نهان گوشی‪ ،‬فال گوش ایستادن‪ ،‬شنود‬
‫استحضار‪ :‬پیدایش‪ ،‬بیادآوردن‪ ،‬به یاد داشتن‪ ،‬آگاهی دادن‪،‬‬
‫دزدکی‪ ،‬شنود‪ ،‬دزدیده گوش کردن‪ ،‬دزدگوشی‪ ،‬دزد گوشی‬
‫آگاهی‪ ،‬آگاه کردن‬
‫استراکچر‪ :‬ساختار‪ ،‬پیکره بندی‪ ،‬استخوان بندی‬
‫استحضاریه‪ :‬آگهی نامه‪ ،‬آگاهی نامه‬
‫استحقاق‪ :‬شایستگی‪ ،‬سزاواری‬

‫‪۵۳‬‬

‫استفراغ‪ :‬هراش‪َ ،‬هراش‪ ،‬باال آوردن‬
‫استفراغ کردن‪ :‬هراشیدن‬
‫استفراق‪ :‬باالآوردن‬
‫استفسار‪ :‬جویا شدن‪ ،‬پرسیدن‬
‫استفهام‪ :‬نیوند‪ ،‬پرسش‬
‫استقامت‪ :‬پایمردی‪ ،‬پایداری‪ ،‬ایستادگی‬
‫استقبال‪ :‬پیشواز‪ ،‬پیشباز‪ ،‬پذیره شدن‪ ،‬پذیره‪ ،‬پذیرفتاری‪ ،‬به‬
‫پیشواز رفتن‬
‫استقرا‪ :‬بازکاوش‬
‫استقرار‪ :‬جایگیری‪ ،‬جاگرفتن‪ ،‬جا گرفتن‪ ،‬پابرجا کردن‪،‬‬
‫برپایی‪ ،‬آرامگرفتن‪ ،‬آرام گرفتن‪ ،‬استوارشدن‪ ،‬استوار شدن‬
‫استقراض‪ :‬وانشان‬
‫استقالل‪ :‬نایژه‪ ،‬ناوابستگی‪ ،‬خودسری‪ ،‬خودساالری‪،‬‬
‫خودبودگی‪ ،‬خودایستایی‪ ،‬آزادسری‬
‫استکبار‪ :‬گردنکشی‪ ،‬خودنمایی‪ ،‬خود بزرگ پنداری‪ ،‬بزرگی‬
‫خواهی‬
‫استماع‪ :‬گوش دادن‪ ،‬شنیدن‪ ،‬شنودن‬
‫استماع کردن‪ :‬نیوشیدن )به(‪،‬‬
‫استعالم‪ :‬واجیدَن‪ ،‬پرسیدن‪ ،‬پرسش‪ ،‬آگهخواست‪ ،‬آگاهی‬
‫استمداد‪ :‬یاری خواستن‪ ،‬یاری جویی‪ ،‬پشتیبان جویی‬
‫استمرار‪ :‬هَمارستگی ) از کارواژه همارستن(‪ ،‬یکنواختی‪،‬‬
‫دنباله داشتن‪ ،‬دنباله داری‪ ،‬چندبارگی‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬پیاپی‪،‬‬
‫پایداری‪ ،‬پایدار بودن‬
‫استمهال‪ :‬درنگ جستن‬
‫استناد‪ :‬گواهمندی‪ ،‬گواه‪ ،‬دستمایه‪ ،‬دست آویز‪ ،‬آورده‬
‫خواهی‪ ،‬آورده جویی‬
‫استفاده‪ :‬بهرهمندی ) ‪ ،(vahrōmandīh‬کاربری‪ ،‬کاربرد‪،‬‬
‫استنباط‪ :‬دریافتن‪ ،‬دریافت‪ ،‬پیبردن‪ ،‬پی بردن‪ ،‬پنداشت‪،‬‬
‫برداشت کردن‪ ،‬برداشت‪ ،‬اندریافت‬
‫استنباط کردن‪ :‬اندریافتن‪ ،‬اندریاف‬
‫استنتاج‪ :‬ره آورد خواهی‪ ،‬راززدایی‪ ،‬بهره وری‪ ،‬بدست آوردن‬
‫استنساخ‪ :‬رونویسی‬
‫استنشاق‪ :‬بوییدن‪ ،‬بوکشیدن‬
‫استنطاق‪ :‬بازپرسی‬
‫استنکاف‪ :‬سرباززنی‪ ،‬خودداری‬
‫استهزا‪ :‬نیشخند‪ ،‬ریشخند‬
‫‪۵۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫استرداد‪ :‬واپسداد‪ ،‬پس گیری‪ ،‬پس گرفتن‪ ،‬پس دادن‪،‬‬
‫برگرداندن‪ ،‬بازگرداندن‪ ،‬بازپس گیری‪ ،‬بازپس خواستن‬
‫استرس‪ :‬دلهره‬
‫استریل‪ :‬سترون )فه(‪،‬‬
‫استریل کردن‪ :‬سترون کردن )فه(‪،‬‬
‫استشمام‪ :‬بوییدن‪ ،‬بو کشیدن‪ ،‬بو کردن‪ ،‬بو بردن‬
‫استشهاد‪ :‬گواهی خواهی‪ ،‬گواهی‬
‫استصواب‪ :‬راهنمایی خواهی‬
‫استطاعت‪ :‬توانمندی‪ ،‬توانگری‪ ،‬بینیازی‬
‫استعاره‪ :‬مانندگویی‬
‫استعداد‪ :‬شایستگی‪ ،‬درونداشت‪ ،‬توانش‪ ،‬توانایی کار‪ ،‬توانایی‪،‬‬
‫آماده بودن‪ ،‬آمادگی‬
‫استعفا‪ :‬کناره گیری‪ ،‬کناره جویی‬
‫استعفا دادن‪ :‬کناره جستن‬
‫استعفاء‪ :‬کنارهگیری‪ ،‬کناره گیری‪ ،‬کناره جویی‪ ،‬پوزش‬
‫خواستن‬
‫استعفای‪ :‬کناره گیری‬
‫خواستن‬
‫استعمار‪ :‬سود جویی‪ ،‬سرمایه خواهی‪ ،‬سرمایه اندوزی‪،‬‬
‫زورگویی‪ ،‬بهره کشی‬
‫استعمال‪ :‬کاربرد‪ ،‬به کارگیری‪ ،‬به کار بستن‪ ،‬بکارگیری‪،‬‬
‫بکاربردن‬
‫استعمال کردن‪ :‬بکار بردن‬
‫استغفار‪ :‬بخشایش خواهی‪ ،‬آمرزش خواهی‪ ،‬آمرزش‬
‫سودجویی‪ ،‬سود کاربری‪ ،‬سود بردن‪ ،‬بهرهبرداری‪ ،‬بهره‪،‬‬
‫بهرمندی‪ ،‬بکارگیری‪ ،‬بکار بستن‬
‫استفاده از‪ :‬به کارگیری‪ ،‬به کار بردن‬
‫استفاده کردن‪ :‬بهره بردن‪ ،‬بکار بردن‬
‫استفاده مشروع‪ :‬رواسود‬
‫استفاده نامشروع‪ :‬نارواسود‬
‫استفتا‪ :‬فرمان خواهی‪ ،‬فتواخواهی‪ ،‬پرسیدن‬

‫اسفند‪ :‬اسپند‬
‫اسقاط‪ :‬فرسودگی‬
‫اسقاط شدن‪ :‬فرسوده شدن‬
‫اسقاطی‪ :‬هیچکاره‪ ،‬ناکام‪ ،‬ناکارآمد‪ ،‬دورافکندنی‬
‫اسکات‪ :‬خاموش کردن‪ ،‬آرام کردن‬
‫اسکار‪ :‬زخم‪ ،‬جوشگاه‬
‫اسکرین سیور‪ :‬پرده بان‬
‫اسکلت‪ :‬استخوانگان‪ ،‬استخوانبندی‪ ،‬استخوان بندی‬
‫اسکله‪ :‬لنگرگاه‪ ،‬بندر‪ ،‬بارانداز‬
‫اسکناس‪ :‬چاو‪ ،‬پول کاغذی‪ ،‬برگپول‪ ،‬ارزبرگ‬
‫اسکنر‪ :‬پویشگر‬
‫اسکی‪ :‬سرش‬
‫اسالف‪ :‬پیشینیان‪ ،‬گذشتگان‪ ،‬درگذشتگان‬
‫اسلحه‪ :‬زینه‪ ،‬رزم افزار‪ ،‬جنگ افزار‪ ،‬ابزار جنگ افزار‬
‫اسلوب‪ :‬گونه‪ ،‬شیوه‪ ،‬روش‪ ،‬رفتار‪ ،‬راه و روش‪ ،‬راه‬
‫اسم‪ :‬نام آوران‪ ،‬نام‪ ،‬برنام‪ ،‬آوازه‬
‫اسم در کردن‪ :‬نامزد‪ ،‬بلندآوازه شدن‬
‫اسم فامیل‪ :‬اسم خانوادگی‬
‫اسم گذاری‪ :‬نام نویسی‪ ،‬نام نهادن‬
‫اسم مصغر‪ :‬کهواژه‬
‫اسم نویسی‪ :‬نام نویسی‬
‫اسناد‪ :‬یافتهها‪ ،‬گواهیها‪ ،‬دفترها‪ ،‬دستکها‪ ،‬دستک‪ ،‬تزدهها‪،‬‬
‫بنچاکها‪ ،‬آوردهها‪ ،‬آوردگان‬
‫اسهال‪ :‬شکم روی‪ ،‬شکم روش‪ ،‬بیرون روی‪ ،‬بیرون روه‪ ،‬آسان‬
‫روی‬
‫اسیر‪ :‬گرفتار‪ ،‬بندی‬
‫اسیران خاک‪ :‬خاکیان‪ ،‬خاکنشینان‪ ،‬تنپروران‬
‫اسیرکردن‪ :‬گرفتار کردن‬
‫اسید‪ :‬ترشک‬
‫اسیر‪ :‬گرفتار‪ ،‬دستگیر‪ ،‬دربند‪ ،‬در دام‪ ،‬در بند‪ ،‬برده‬
‫اسیرکردن‪ :‬گرفتارکردن‪ ،‬گرفتار‪ ،‬کردن‪ ،‬دربند‬
‫اشارات‪ :‬نشانها‪ ،‬نشا‬
‫اشاره‪ :‬نمایاندن‪ ،‬نماز‪ ،‬نمارش‪ ،‬نمار‪ ،‬نشان دادن‪ ،‬نام بردن‪ ،‬نا‬
‫اشاره کردن‪ :‬نماردن‬
‫اشاره میکند‪ :‬مینمارد‬
‫‪۵۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫استهزاء‪ :‬نیشخند‪ ،‬ریشخند‪ ،‬دستانداختن‬
‫استهالک‪ :‬نابود کردن‪ ،‬میرانیدن‪ ،‬فرسودگی‪ ،‬فرسایش‬
‫استوا‪ :‬یکسانی‪ ،‬برابری‬
‫استواء‪ :‬یکسانی‪ ،‬برابری‬
‫استوایی‪ :‬گرمسیری‬
‫استودیو‪ :‬هنرگاه‬
‫استودیو‪ :‬هنرگاه‬
‫استیضاح‪ :‬گزارشخواهی‬
‫استیفاء‪ :‬بازستانی‬
‫استیل‪ :‬شیوه‬
‫استیالء‪ :‬دستیافتن‪ ،‬چیرگی‬
‫استیجاری‪ :‬گاهبها‪ ،‬کرایهای‪ ،‬بمزد‬
‫استیصال‪ :‬بیچارگی‬
‫استیضاح‪ :‬واپرسی‪ ،‬گزارشخواهی‪ ،‬کاوش‪ ،‬بازخواست‬
‫استیفا‪ :‬بازستانی‬
‫استیل‪ :‬روش‬
‫استیال‪ :‬دستیابی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬پیروزی‬
‫استیالء‪ :‬دستیابی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬پیروزی‬
‫استیمینگ‪ :‬بخارپز کردن‬
‫استیناف‪ :‬وارسی‪ ،‬دوباره آغاز کردن‪ ،‬بازرسیدگی‪ ،‬بازدادرسی‪،‬‬
‫از سرگیری‪ ،‬از سر گرفتن‬
‫اسرار‪ :‬نهانیها‪ ،‬رازها‪ ،‬پوشیدهها‬
‫اسرار آمیز‪ :‬رازناک‬
‫اسرارآمیز‪ :‬رازگونه‬
‫اسرارآمیز‪ :‬رازیچه‪ ،‬رازگونه‬
‫اسراف‪ :‬هرز دادن‪ ،‬هدر دادن‪ ،‬گشاد بازی‪ ،‬فراخ روی‪ ،‬زیاده‬
‫روی‪ ،‬ریخت و پاش‪ ،‬بد دستی‬
‫اسرع‪ :‬شتابنده تر‪ ،‬زودتر‪ ،‬تندتر‬
‫اسطبل‪ :‬ستورگاه‪ ،‬باره بند‬
‫اسطوره‪ :‬داستان‪ ،‬افسانه‪ ،‬استوره‬
‫اسف‪ :‬اندوهیدن‪ ،‬اندوهگین‬
‫اسفبار‪ :‬دریغآور‬
‫اسفراین‪ :‬سپهرآیین‬
‫اسفناج‪ :‬اسپناج‬
‫اسفناک‪ :‬غمناک‪ ،‬دلگیرکننده‪ ،‬دردآور‪ ،‬اندوهناک‬

‫اشغال‪ :‬جا گرفتن‬
‫اشک تمساح‪ :‬نیرنگ‪ ،‬فریب‬
‫اشک حسرت‪ :‬اشک آرزو‬
‫اشکال‪ :‬گونهها‪ ،‬کم و کاست‪ ،‬سختی‪ ،‬ریختها‪ ،‬دیسهها‪،‬‬
‫دشواری‪ ،‬خردهگیری‪ ،‬خرده‪ ،‬چهرهها‪ ،‬چالش‪ ،‬پیچیدگی‪،‬‬
‫ایراد‬
‫اشکال تراشی‪ :‬دشوار‬
‫اشکال تراشیدن‪ :‬دست آویختن‪ ،‬خرده گرفتن‪ ،‬بهانه گرفتن‬
‫اشکاالت‪ :‬سختیها‪ ،‬دشواریها‬
‫اصابت‪ :‬به هدف رسیدن‪ ،‬برخوردن‪ ،‬برخورد‪ ،‬برخودکردن‬
‫اصالت‪ :‬نیک نژادی‪ ،‬نژادگی‪ ،‬تبارمندی‪ ،‬به نژادی‬
‫اصالت ذات‪ :‬خود گوهری‬
‫اصحاب‪ :‬یاران‪ ،‬همدالن‪ ،‬دوستان‬
‫اصرار‪ :‬پژوژناکی )ده(‪ ،‬لنجه‪ ،‬پافشاری‪ ،‬پاپیچی‬
‫اصرار کردن‪ :‬لنجه کردن‪ ،‬پافشاری کردن‬
‫اصطبل گوسفندان‪ :‬بهار بند‬
‫اصطکاک‪ :‬مالش‪ ،‬سایش‬
‫اصطالح‪ :‬واژاک‪ ،‬زبانزد‪ ،‬چندواژهای‪ ،‬چندواژه‬
‫اصطالحات‪ :‬واژگان‪ ،‬چندواژگان‬
‫اصطالحطلب‪ :‬بهخواه‬
‫اصفهان‪ :‬سپاهان‪ ،‬اسپهان‪ ،‬اسپاهان‪ ،‬اسپادان‬
‫اصل‪ :‬نهاد‪ ،‬گوهر‪ ،‬شیرازه‪ ،‬ریشه‪ ،‬جم‪ ،‬پایه‪ ،‬بیخ‪ ،‬بنیان‪ ،‬بنیاد‪،‬‬
‫بن‪ ،‬آغازه‬
‫اصل و فرع‪ :‬میانه و کناره‪ ،‬مهاد و کهاد‪ ،‬مغز و پوسته‪ ،‬شیرازه‬
‫و رویه‬
‫اصال‪ :‬هیچ‪ ،‬همیشه‪ ،‬همواره‪ ،‬هرگز‪ ،‬از هیچ باره‪ ،‬از بیخ‪ ،‬از بن‪،‬‬
‫از آغاز‬
‫اصالً‪ :‬هیچ‬
‫اصالح‪ :‬ویژگیها‪ ،‬ویرایش‪ ،‬سامان دادن‪ ،‬زدایش‪ ،‬درست‬
‫کردن‪ ،‬پیرایش‪ ،‬پیراستن‪ ،‬بهسازی‪ ،‬بازسازی‪ ،‬آراستن‬
‫اصالح پذیر‪ :‬نیکیپذیر‬
‫اصالح کردن‪ :‬نیک نام‬
‫اصالح نژاد‪ :‬نژادزدایی‪ ،‬نژادپیرایی‬
‫اصالحطلبان‪ :‬بهخواهان‬
‫اصالحیه‪ :‬بازنویسی‬
‫‪۵۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اشاعه‪ :‬گسترش‪ ،‬گستردن‪ ،‬گستراندن‪ ،‬پراکنده کردن‪،‬‬
‫پراکندن‪ ،‬پراکند‪ ،‬پخشودن‪ ،‬پخش کردن‪ ،‬پخش‪ ،‬پاشیدن‪،‬‬
‫افشاندن‬
‫اشانتیون‪ :‬نمونه‬
‫اشانتیون‪ :‬نمونه )فه(‪ ،‬پیش خرید‪ ،‬پاداش خرید‬
‫اشباع‪ :‬ماالمال‪ ،‬لبریز‪ ،‬سرشار‬
‫اشتباه‪ :‬نرسپان‪ ،‬نادرستی‪ ،‬نادرست‪ ،‬لغزش‪ ،‬گمراهی‪،‬‬
‫کوتاهی‪ ،‬کژی‪ ،‬بیراه‪ ،‬بازنشناختن‬
‫اشتباه کردن‪ :‬لغزیدن‪ ،‬درست درنیافتن‬
‫اشتباه گرفتن‪ :‬نادرست گرفتن‪ ،‬جا به جا گرفتن‬
‫اشتباها‪ :‬ندانسته‬
‫اشتباهاً‪ :‬ندانسته‬
‫اشتباها ً‪ :‬ندانسته‬
‫اشتراک‪ :‬هموندی‪ ،‬همسویی‪ ،‬همخوان‪ ،‬همبهری‪ ،‬انبازش‬
‫اشتعال‪ :‬افروزش‬
‫اشتغال‪ :‬کارمندی‪ ،‬کارگماری‪ ،‬کارآفرینی‪ ،‬کار‪ ،‬سرگرمی‪،‬‬
‫سرکار بودن‪ ،‬به کارگیری‪ ،‬به کار گماشتن‬
‫اشتغاالت‪ :‬گرفتاریها‪ ،‬درد سرها‬
‫اشتقاق‪ :‬شکافتن‪ ،‬برگیری‪ ،‬برگرفته‪ ،‬برگرفتن‬
‫اشتها‪ :‬خواهانی‪ ،‬خواستاری‬
‫اشتهاء‪ :‬خواهانی‪ ،‬خواستاری‬
‫اشتهار‪ :‬نامی‪ ،‬ناموری‪ ،‬سرشناسی‪ ،‬بلندآوازی‪ ،‬بلندآوازگی‬
‫اشتیاق‪ :‬نیازمندیها‪ ،‬آرزومندی‬
‫اشتیاق مالقات‪ :‬آرزوی دیدار‬
‫اشتیاق‪ :‬شیفتگی‪ ،‬شور‪ ،‬آرزومندی‬
‫اشخاص‪ :‬مردم‬
‫اشد‪ :‬سخت تر‬
‫اشرار‪ :‬آشوبگران‬
‫اشراف‪ :‬فرونگریستن‪ ،‬دیده وری‪ ،‬توانگران‪ ،‬بلند پایگان‪،‬‬
‫بزرگواران‪ ،‬بزرگان‬
‫اشراف و اعیان‪ :‬گرانمایگاه و توانمندان‬
‫اشراق‪ :‬روشن شدن‪ ،‬درخشیدن‪ ،‬تابان شدن‬
‫اشرف مخلوقات‪ :‬برترین آفریدگان‬
‫اشعار‪ :‬سرودههای‪ ،‬سرودهها‪ ،‬سروده‪ ،‬چکامهها‪ ،‬چامه‬
‫اشعه‪ :‬فروغ‪ ،‬فروزه‪ ،‬پرتو‬

‫اطاعت‪ :‬نیوشِش‪ ،‬گردن نهادن‪ ،‬فرمانبری‪ ،‬فرمانبرداری‪،‬‬
‫پیروی‬
‫اطاعت کردن‪ :‬فرمان بردن‪ ،‬سرخم کردن‬
‫اطاعت می شود‪ :‬چشم‪ ،‬به روی چشم‬
‫اطاعت میشود‪ :‬به روی چشم‬
‫اطاعت نمودن‪ :‬گردن نهادن‬
‫اطاق‪ :‬سراچه‪ ،‬چهاردیواری‪ ،‬اتاق‪ ،‬اتاغ‬
‫اطاله‪ :‬دراز کردن‪ ،‬به درازا کشاندن‬
‫اطاله کالم‪ :‬درازگویی‪ ،‬پرگویی‬
‫اطباء‪ :‬پزشکان‬
‫اطراف‪ :‬گوشهها‪ ،‬گوشه و کنار‪ ،‬کنارهها‪ ،‬کناره‪ ،‬کرانهها‪،‬‬
‫سویها‪ ،‬پیرامون‬
‫اطرافیان‪ :‬نزدیکی‪ ،‬نزدیکان‪ ،‬خویشان‪ ،‬پیرامونیان‬
‫اطراق‪ :‬لنگراندختن‪ ،‬فرود آمدن‪ ،‬جا گیری‪ ،‬برآسودن‬
‫اطریش‪ :‬اتریش‬
‫اطعام‪ :‬روزی دادن‪ ،‬خورش دادن‪ ،‬خورانیدن‪ ،‬خوراندن‪،‬‬
‫خوراکدهی‪ ،‬خوراک‪ ،‬توشه دهی‬
‫اطفاء حریق‪ :‬خاموش کردن آتش‬
‫اطفال‪ :‬نویافته‪ ،‬نوزادان‪ ،‬کودکان‪ ،‬بچهها‪ ،‬بچگان‬
‫اطالع‪ :‬گزارش‪ ،‬پیام‪ ،‬آگاهی‪ ،‬آگاهبود‬
‫اطالع ثانوی‪ :‬آگهی پس از این‬
‫اطالع دادن‪ :‬دادن‪ ،‬آگاهی‬
‫اطالع رسانی‪ :‬آگهی رسانی‪ ،‬آگاهی رسانی‬
‫اطالعات‪ :‬درونداد‪ ،‬دانستنیها‪ ،‬دادهها‪ ،‬آگهیها‪ ،‬آگاهیها‬
‫اطالعرسانی‪ :‬آگاهیرسانی‬
‫اطالعیه‪ :‬آگهی‬
‫اطلس‪ :‬پرنیان‪ ،‬پرند‪ ،‬ابریشم‬
‫اطمینان خاطر‪ :‬آسودهدلی‬
‫اطمینان‪ :‬زینهار‪ ،‬دلآسودگی‪ ،‬دل استواری‪ ،‬پشت گرمی‪،‬‬
‫بیگمانی‪ ،‬آسودهدلی‪ ،‬آسودگی‪ ،‬آرمیدن‪ ،‬آرامش‪ ،‬آرام دلی‪،‬‬
‫استواری‪ ،‬استواردلی‬
‫اطمینان خاطر‪ :‬رامش‪ ،‬آرامش‬
‫اطهار‪ :‬پاکدامنان‬
‫اطوار‪ :‬ریختها‪ ،‬اداها‬
‫اظرفیت‪ :‬شکیبا‪ ،‬خویشتن دار‬
‫‪۵۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اصلالجواهر‪ :‬گوهر گوهران )ده(‪ ،‬گوهر گوهران‬
‫اصلونسب‪ :‬گوهر )به(‪،‬‬
‫اصلونسبدار‪ :‬گوهری )به(‪،‬‬
‫اصلی‪ :‬هستهای‪ ،‬مهادین‪ ،‬سرشتی‪ ،‬بنیادین‪ ،‬بنیادی‪ ،‬آغازین‬
‫اصلی ترین‪ :‬ریشهای ترین‬
‫اصناف‪ :‬پیشه وران‬
‫اصوات‪ :‬آواها‬
‫اصول‪ :‬نهادها‪ ،‬ریشهها‪ ،‬پایهها‪ ،‬بنیادها‪ ،‬آغازهها‬
‫اصوال‪ :‬از پایه‪ ،‬از بن‬
‫اصولگرا‪ :‬بنیادگرا‬
‫اصولگرایان‪ :‬بنیادگرایان‬
‫اصولی‪ :‬ریشهای‪ ،‬پایهای‪ ،‬بنیادین‪ ،‬بنیادی‬
‫اصیل‪ :‬بهگوهر ) ‪ ،(patgōhr‬خوشزاد ) ‪،(hūzāt‬‬
‫واالگوهر‪ ،‬نژاده‪ ،‬گوهری‪ ،‬ریشه دار‪ ،‬تبارمند‪ ،‬پشت دار‪ ،‬بندار‪،‬‬
‫با نژاد‬
‫اضا‪ :‬بیدستان‬
‫اضافات‪ :‬افزودهها‪ ،‬افزودگان‬
‫اضافه‪ :‬فزونی‪ ،‬افزونی‪ ،‬افزون‪ ،‬افزودن‪ ،‬افزایش‬
‫اضافه برداشت‪ :‬بیشبرداشت‬
‫اضافه حقوق‪ :‬بیشمزد‪ ،‬بیش مزد‬
‫اضافه کردن‪ :‬افزودن‪ ،‬افزایش دادن‬
‫اضافهکاری‪ :‬بیشکاری‬
‫اضافی‪ :‬دیگر‪ ،‬بیشی‪ ،‬افزونی‪ ،‬افزونه‪ ،‬افزودنی‬
‫اضرار‪ :‬زیان رساندن‪ ،‬آسیب رساندن‬
‫اضطراب‪ :‬تـَبـِش )ده(‪ ،‬شوریدگی‪ ،‬سرآسیمگی‪ ،‬دلواپسی‪،‬‬
‫دلشوره‪ ،‬درماندگی‪ ،‬پریشانی‪ ،‬بیتابی‪ ،‬آشفتگی‪ ،‬آسیمه سری‬
‫اضطرار‪ :‬ناگزیرشدن‪ ،‬ناچار شدن‪ ،‬درماندگی‬
‫اضطرارا‪ :‬ناگشودنی‪ ،‬ناچیز‬
‫اضطراری‪ :‬نیازین‬
‫اضمحالل‪ :‬نیستی‪ ،‬نابودی‪ ،‬تباهی‪ ،‬پراکندگی‬
‫اضهار عجز‪ :‬ناتوانی‪ ،‬زبوننمایی‬

‫اعتال‪ :‬بهبود‪ ،‬به بلندی بردن‪ ،‬بلند کردن‪ ،‬بر بلندی کشیدن‪،‬‬
‫بالندگی‪ ،‬باال بردن‬
‫اعتماد‪ :‬واگذاشتن‪ ،‬واگذاری‪ ،‬سپردن‪ ،‬پشتگرمی‪ ،‬پشت‬
‫داشتن‪ ،‬پشت دادن‪ ،‬باور‪ ،‬استواری‬
‫اعتماد به نفس‪ :‬خودباوری‪ ،‬خود باوری‪ ،‬به خود ایستایی‬
‫اعتماد متقابل‪ :‬همباوری‪ ،‬هم باوری‬
‫اعتنا‪ :‬نیک نگری‪ ،‬نگرش‪ ،‬روی آوری‪ ،‬پروا‪ ،‬پرداختن‬
‫اعتناء‪ :‬نیک نگری‪ ،‬نگرش‬
‫اعتیاد‪ :‬خویگری‪ ،‬خوگرفتن‪ ،‬پای بندی‪ ،‬بَنگِش‬
‫اعجاب‪ :‬شگفتی‪ ،‬شگفت زدگی‪ ،‬به شگفتی واداشتن‬
‫اعجاب انگیز‪ :‬شگفت انگیز‬
‫اعجاب آور‪ :‬شگفت انگیز‬
‫اعجاز‪ :‬ورجاوری‪ ،‬کار بزرگ‪ ،‬فرجود‬
‫اعجوبه‪ :‬شگفتانگیز‪ ،‬شگفت آور‪ ،‬شگفت انگیز‪ ،‬شگرف‬
‫اعداد‪ :‬شمارهها‬
‫اعدام‪ :‬نیست کردن‪ ،‬نابودی‪ ،‬کشتن‪ ،‬جان ستانی‪ ،‬جان‬
‫ستاندن‬
‫اعدام کردن‪ :‬سر به نیست کردن‪ ،‬جان ستاندن‬
‫اعراب‪ :‬عربها‪ ،‬تازیان‬
‫اعراض‪ :‬رویگردانی‪ ،‬رویگرداندن‪ ،‬روی برتاختن‬
‫اعزام‪ :‬گسیل کردن‪ ،‬گسیل‪ ،‬فرستادن‪ ،‬روانه کردن‪ ،‬روانه‬
‫اعزام کردن‪ :‬گسیل داشتن‬
‫اعشار‪ :‬یکدهمها‪ ،‬دهکها‪ ،‬ده ده‬
‫اعتراف کردن‪ :‬استوانیدن ) ‪ ،(astovānītan‬خستویدن‪،‬‬
‫اعشاری‪ :‬دهدهی‬
‫سهِشگران‪ ،‬تاروپودها‪ ،‬پیها‬
‫اعصاب‪ُ :‬‬
‫اعضا‪ :‬هموندان‪ ،‬کاربران‪ ،‬اندامها‪ ،‬اندام‬
‫اعضاء‪ :‬اندامها‬
‫اعطا‪ :‬واگذاری‪ ،‬داده‪ ،‬پیشکش‪ ،‬بخشیدن‪ ،‬بخشش‬
‫اعطا کردن‪ :‬ارزانی داشتن‬
‫اعطاء‪ :‬واگذاری‪ ،‬بخشیدن‬
‫اعظم‪ :‬نخست‪ ،‬بزرگ‬
‫اعقاب‪ :‬نوادگان‪ ،‬فرزندان‪ ،‬بازمانگان‪ ،‬بازماندگان‬
‫اعال‪ :‬واالتر‪ ،‬بهتر‪ ،‬بلند‪ ،‬برتر‬
‫اعالء‪ :‬واالتر‪ ،‬بهتر‪ ،‬بلند‪ ،‬برتر‬
‫‪۵۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اظهار‪ :‬نمایاندن‪ ،‬گفتن‪ ،‬پدیدارکردن‪ ،‬بازگو‪ ،‬آگاهاندن‪ ،‬آشکار‬
‫اظهار داشتن‪ :‬گفتن‪ ،‬بازگو کردن‬
‫اظهار کردن‪ :‬گفتن‪ ،‬بازگو کردن‬
‫اظهار نظر‪ :‬بازگویی دیدگاه‬
‫اظهارداشتن‪ :‬گفتن‪ ،‬روشن کردن‪ ،‬بازگو کردن‪ ،‬آگهی دادن‪،‬‬
‫آگاه کردن‬
‫اظهر‪ :‬آشکارتر‬
‫اعانه‪ :‬یاری‪ ،‬کمک‬
‫اعتبار‪ :‬وَرسنگ‪ ،‬پشتوانه‪ ،‬ارزش‬
‫اعتبار بانکی‪ :‬ورسنگ‬
‫اعتبارنامه‪ :‬استوارنامه‬
‫اعتدال‪ :‬میانهها‪ ،‬میانهروی مینهاد‪ ،‬میانه روی‪ ،‬میانگرایی‪،‬‬
‫ترازینه‪ ،‬بسندگی‬
‫اعتدال بهاری‪ :‬ترازینه بهاری‬
‫اعتدال در سخن‪ :‬میانه روی در سخن‬
‫اعتدال لیل و نهار‪ :‬برابری شب و روز‬
‫اعتراض‪ :‬واخواهی‪ ،‬واخواست‪ ،‬وا خواهی‪ ،‬خروش‪ ،‬خرده‬
‫گیری‪ ،‬پرخاش‬
‫اعتراض قابل‪ :‬خرده پذیر‬
‫اعتراض کردن‪ :‬واخواستن‬
‫اعتراف‪ :‬خستوش‪ ،‬خستو شدن‪ ،‬پذیرش‪ ،‬پذیرا‪ ،‬بزبان آوری‪،‬‬
‫بروز دادن‬
‫اعتراف به کردن‪ :‬گفتن این که‪ ،‬به گردن گرفتن این که‬
‫خستو شدن‬
‫اعترافکننده‪ :‬هَستو‬
‫اعتصاب‪ :‬دست از کارکشی‪ ،‬ایست کاری‬
‫اعتصاب غذا‪ :‬کام پرهیزی‬
‫اعتصاب غذا‪ :‬کامپرهیزی‪ ،‬کام پرهیزی‬
‫اعتصاب کاری‪ :‬کار پرهیزی‬
‫اعتصاب کردن‪ :‬شکیب گزیدن‪ ،‬دست از کار کشیدن‬
‫اعتقاد‪ :‬گروِش ) ‪ ،(giravišn‬گرایش‪ ،‬پایبندی‪ ،‬باور کردن‪،‬‬
‫باور داشتن‪ ،‬باور‬
‫اعتقادات‪ :‬باورهای‪ ،‬باورها‬

‫اغماض‪ :‬گذشت‪ ،‬چشم پوشی‬
‫اغنیا‪ :‬دارایان‪ ،‬توانمندان‪ ،‬توانگران‬
‫اغنیاء‪ :‬دارایان‪ ،‬توانمندان‪ ،‬توانگران‬
‫اغوا‪ :‬گمراه کردن‪ ،‬فریب دادن‬
‫اغواء‪ :‬گمراه کردن‪ ،‬فریب دادن‬
‫اغیار‪ :‬بیگانگان‪ ،‬انیران‬
‫اف دی آر‪ :‬پروازنگار‬
‫افاده‪ :‬خودنمایی‪ ،‬خودبرتری‪ ،‬خود بینی‬
‫افاغنه‪ :‬افغانها‬
‫افاقه‪ :‬کارساز‪ ،‬بهبودی‪ ،‬به خود آمدن‪ ،‬بخود آمدن‪ ،‬بازهوشی‪،‬‬
‫خرَدی‪ ،‬بازاَرزانی‬
‫باز ِ‬
‫افتتاح‪ :‬گشایش‪ ،‬راه اندازی‪ ،‬بازگشایی‬
‫افتتاح حساب‪ :‬باز کرد‬
‫افتتاح کردن‪ :‬گشودن‬
‫افتخار‪ :‬ناییدن‪ ،‬نازش‪ ،‬شکوه‪ ،‬سربلندی‪ ،‬سرافرازی‪ ،‬بالیدن‪،‬‬
‫بالندگی‬
‫افتخار کردن‪ :‬برازیدن‪ ،‬بالیدن‬
‫افترا‪ :‬دروغ بستن‬
‫افتراء‪ :‬دروغ بستن‬
‫افتضاح‪ :‬رسوایی‪ ،‬تباهی‪ ،‬بسیار بد‬
‫افراد‪ :‬همگان‪ ،‬مردم‪ ،‬کسان‬
‫افرادی‪ :‬کسانی‬
‫افرادی که‪ :‬کسانیکه‬
‫افرادیکه‪ :‬کسانیکه‬
‫افراط‪ :‬فزونی‪ ،‬فزونه روی‪ ،‬فزون روی‪ ،‬فراخروی‪ ،‬زیاده روی‬
‫کردن‪ ،‬زیاده روی‪ ،‬تندروی‪ ،‬پی فراخی‪ ،‬پر بود‬
‫افراطی‪ :‬گزاف گرا‪ ،‬گزاف اندیش‪ ،‬زیاده رو‪ ،‬تند رو‪ ،‬پی فراخ‪،‬‬
‫پربودمنش‬
‫افزار‪ :‬ابزار‬
‫اغفال‪ :‬فریبِش ) ‪ ،(frēpišn‬گول زدن‪ ،‬فریفتن‪ ،‬فریب‬
‫افسرده خاطر‪ :‬دلشکسته‪ ،‬تنگدل‪ ،‬پژمرده دل‬
‫افسوس‪ :‬دریغا‪ ،‬دریغ‪ ،‬ای دریغ‬
‫افشا‪ :‬نمایان کردن‪ ،‬لو دادن‪ ،‬رو کردن‪ ،‬آشکار کردن‬
‫افشاء‪ :‬لو دادن‪ ،‬آشکار کردن‬
‫افشاگری‪ :‬برون افکنی‬
‫افضل‪ :‬برتر‪ ،‬افزونتر‬
‫‪۵۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اعالم‪ :‬ویژهنامها‪ ،‬ویران‪ ،‬ناموران‪ ،‬شناسایی دادن‪ ،‬بازنمود‪،‬‬
‫آگهی‪ ،‬آگاهی دادن‪ ،‬آگاهی‪ ،‬آگاهسازی‪ ،‬آگاه کردن‪ ،‬آگاه‪،‬‬
‫ابراز‬
‫اعالم جرم‪ :‬بزه بست‬
‫اعالم خطر‪ :‬آژیراک‬
‫اعالم شد‪ :‬بهآگاهی رسید‬
‫اعالم کرد‪ :‬فروگفت‪ ،‬بازگفت‪ ،‬آشکار کرد‬
‫اعالم کردن‪ :‬فروگفتن‪ ،‬بازگفتن‪ ،‬آگهی دادن‪ ،‬آگاهاندن‪ ،‬آگاه‬
‫کردن‪ ،‬آشکار کردن‬
‫اعالم نمودن‪ :‬فروگفتن‪ ،‬بازگفتن‪ ،‬آگهی دادن‪ ،‬آگاهاندن‪ ،‬آگاه‬
‫کردن‪ ،‬آشکار کردن‬
‫اعالمیه‪ :‬جارنامه‪ ،‬پخشنامه‪ ،‬بانگنامه‪ ،‬آگهینامه‪ ،‬آگهی‪ ،‬آگاهی‬
‫نامه‬
‫اعالن‪ :‬آگهی‪ ،‬آگاهانیدن‪ ،‬آشکارکردن‬
‫اعلم‪ :‬داناتر‪ ،‬دانا‪ ،‬آگاهترین‪ ،‬آگاه‬
‫اعماق‪ :‬ژرفترین جایها‪ ،‬ژرفاهای‪ ،‬ژرفاها‬
‫اعماق دریا‪ :‬ژرفای دریا‬
‫اعمال‪ :‬کارها‪ ،‬بکار بردن‪ ،‬انجام‬
‫اعمال کردن‪ :‬ورزانیدن‪ ،‬ورزانش‪ ،‬ورزاندن‪ ،‬بکار بستن‬
‫اعمال نظر‪ :‬انجام خواسته‬
‫اعنتکننده‪ :‬یارمند‬
‫اعوان‪ :‬یاران‪ ،‬پشتیبانها‬
‫اعوجاج‪ :‬کژیدن‪ ،‬کژگرایی‬
‫اعیاد‪ :‬جشنها‬
‫اعیاد‪ :‬جشنها‬
‫اعیان‪ :‬مهان‪ ،‬توانگران‪ ،‬بزرگان‬
‫اغتشاش‪ :‬شورش‪ ،‬آشوب‪ ،‬آشفتگی‬
‫اغذیه‪ :‬خوردنیها‪ ،‬خوراکها‬
‫اغراق‪ :‬گزافهگویی‪ ،‬بیش گو‬
‫اغلب‪ :‬چیره تر‪ ،‬بیشتر‬
‫اغما‪ :‬ژرفخواب‪ ،‬بیهوشی‪ ،‬از خود بیخود شدن‬
‫اغماء‪ :‬بیهوشی‪ ،‬از خود بیخود شدن‬
‫اغماز‪ :‬کوچک شمردن‪ ،‬چشم پوشی‪ ،‬بیارج کردن‪،‬‬
‫بیادبیکردن‬

‫اقصی‪ :‬دورترین‪ ،‬دورتر‪ ،‬جای دور‬
‫اقصی نقاط‪ :‬سرتاسر‬
‫اقصی نقاط جهان‪ :‬سرتاسر جهان‬
‫اقصی نقاط دنیا‪ :‬سرتاسر جهان‬
‫اقصی نقاط کشور‪ :‬سرتاسر کشور‬
‫اقل‪ :‬کمتر‪ ،‬اندک‬
‫اقال‪ :‬کمینه )فه(‪ ،‬کمترین‪ ،‬دست کم‬
‫اقالً‪ :‬کمینه )فه(‪ ،‬کمترین‪ ،‬دست کم‬
‫اقالم‪ :‬ننگ داشتن‪ ،‬نمونهها‪ ،‬کاالها‪ ،‬ردهها‬
‫اقالمی از‪ :‬نمونههایی از‬
‫اقلیت‪ :‬کمینه )فه(‪ ،‬کمترین‪ ،‬کمتری‪ ،‬بخش ِ کمتر‬
‫اقلیم‪ :‬مرزوبوم‪ ،‬کشور‪ ،‬سرزمین‪ ،‬آبوهوا‬
‫اقناع‪ :‬خشنود گردانیدن‪ ،‬خرسندشدن‬
‫اقوام‪ :‬مردمان‪ ،‬تیرهها‬
‫اقیانوس‪ :‬ژرف دریا‪ ،‬دریابار‪ ،‬پهناب‪َ ،‬ابَردریا‬
‫اکابر‪ :‬سالمندان‪ ،‬بزرگساالن‪ ،‬بزرگان‪ ،‬بُزرگان‬
‫اکاحه‪ :‬زبردستی‪ ،‬دادن‪ ،‬چیرهگری‬
‫اکاذیب‪ :‬ژاژهها‪ ،‬ژاژها‪ ،‬دروغها‬
‫اکار‪ :‬کشاورز‪ ،‬شیاردادن‪ ،‬شُخمزدن‬
‫اکارس‪ :‬سَماروغ‬
‫اکارع‪ :‬پاچهها‬
‫اکارم‪ :‬گرامیتران‬
‫اکاره‪ :‬رویآوردن‪ ،‬دستکمگیری‬
‫اکاسره‪ :‬خسروان‬
‫اکاسیا‪ :‬وری ِز زرد‪ ،‬وِریز‬
‫اکاف‪ :‬خوَیگیر‪ ،‬پاالندوز‪ ،‬پاالن‬
‫اکال‪ :‬شکمباره‪ ،‬پُرخور‬
‫اکالیب‪ :‬سگان‬
‫اکالیپتوس‪ :‬پشهرَم‪ ،‬بیدبویه‬
‫اکالیفا‪ :‬لیفهدار‬
‫اکالیل‪ :‬بساکها‪ ،‬افسرها‬
‫اکاول‪ :‬پُشتهها‬
‫اکبا‪ :‬دورکردن‪ ،‬خاکروبهها‪ ،‬آخالها‬
‫‪۶۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫افطار‪ :‬چاشت شامگاهی‬
‫افعی‪ :‬اژدها‪ ،‬اژدر‬
‫افق‪ :‬کرانه‪ ،‬کران‪ ،‬فراس‪ ،‬دوردست‬
‫افقی‪ :‬ستانی‪ ،‬ترازی‬
‫افکار‪ :‬اندیشهها‬
‫افالطون‪ :‬پالتون‬
‫افالک‪ :‬گردونها‪ ،‬سپهر‪ ،‬چرخها‬
‫افلیج‪ :‬زمینگیر‬
‫افول‪ :‬ناپدیدی‪ ،‬فرونشست‪ ،‬فرو رفتن‬
‫افیون‪ :‬خشخاش‪ ،‬اَپیون‬
‫اقارب‪ :‬نزدیکان‪ ،‬خویشان‪ ،‬بستگان‬
‫اقامت‪ :‬مانِش ) ‪ ،(mānišn‬ماندن‪ ،‬ماندگاری‪ ،‬ماندگار‬
‫شدن‪ ،‬زیستن‬
‫اقامه‪ :‬برپاداشتن‪ ،‬بجا آوردن‬
‫اقبال‪ :‬نیک بختی‪ ،‬بخت‬
‫اقبال عمومی‪ :‬رویکرد همگانی‬
‫اقتباس‪ :‬برگیری‪ ،‬برگرفته‪ ،‬برگرفتن از‪ ،‬برداشت‬
‫اقتباس از‪ :‬برگرفته از‬
‫اقتدا‪ :‬همگام شدن‪ ،‬به کسی پیوستن‬
‫اقتدار‪ :‬یارایی‪ ،‬نیرومندی‪ ،‬دستواری‪ ،‬توانمندی‪ ،‬توانش‪،‬‬
‫توانایی‪ ،‬توانا شدن‬
‫اقتصاد‪ :‬میانه‪ ،‬تراز داری‪ ،‬بازرگانی‪ ،‬اندازه داری‬
‫اقتصادی‪ :‬میانه روی‪ ،‬تراز داری‪ ،‬بازرگانی‬
‫اقدام‪ :‬کنش‪ ،‬کار‪ ،‬دست زدن‪ ،‬دست بکار شدن‪ ،‬انجام دادن‬
‫اقدام کردن‪ :‬دست زدن‬
‫اقدام نمودن‪ :‬دست زدن‬
‫اقدامات‪ :‬کارها‬
‫اقداماتی‪ :‬کارهایی‬
‫اقدس‪ :‬پاک‬
‫اقرار‪ :‬خستوش‪ ،‬بزبان آوری‪ ،‬آشکارگویی‬
‫اقرار کردن‪ :‬خستویدن‬
‫اقرار نامه‪ :‬خُستونامه‬
‫اقساط‪ :‬بهرهها‪ ،‬بهرگانی‪ ،‬بدهیها‬
‫اقسام‪ :‬گونهها‪ ،‬سوگند خوردن‪ ،‬جورها‬
‫اقشار‪ :‬الیهها‪ ،‬گروهها‪ ،‬پوستهها‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫اکتناه‪ :‬بهبُنرسی‪ ،‬بُنجویی‬ ‫اکباء‪ :‬دورکردن‪ ،‬خاکروبهها‪ ،‬آخالها‬

‫اکتیال‪ :‬پیمودن‪ ،‬پیمایش‬ ‫اکباب‪ :‬نگونساری‪ ،‬نگون فِتادن‪ ،‬افکندن‬
‫اکتیو‪ :‬کارآمد‪ ،‬کارا‬ ‫اکباح‪ :‬لگامکشی‪ ،‬افسارکشی‬
‫اکثار‪ :‬پُرگویی‪ ،‬بسیارکردن‪ ،‬افزودن‬ ‫اکباد‪ :‬جگرها‬
‫اکثر‪ :‬فزونتر‪ ،‬بیشتر‬ ‫اکبار‪ :‬پلیدشدن‪ ،‬بزرگپنداری‬
‫اکثر اوقات‪ :‬بیشتر روزها‬ ‫اکبان‪ :‬زبانداری‬
‫اکثر قریب اتفاق‪ :‬بیشترین‪ ،‬بیشتر‬ ‫اکبر‪ :‬بزرگتر‬
‫اکثر قریب به اتفاق‪ :‬بیشتر‬ ‫اکبیر‪ :‬زشت‪ ،‬بیریخت‬
‫اکثرا‪ :‬بیشینه‪ ،‬بیشین‪ ،‬بیشترین‪ ،‬بیشتر‬ ‫اکبیری‪ :‬زشت‪ ،‬چرکین‪ ،‬پلید‪ ،‬بیریخت‬
‫اکثراً‪ :‬بیشینه‪ ،‬بیشین‪ ،‬بیشترین‪ ،‬بیشتر‬ ‫اکتاب‪ :‬نویساندن‬
‫اکثریت‪ :‬مهیستی‪ ،‬شمار بیشتر‪ ،‬بیشینه‪ ،‬بیشترین‪ ،‬بیشتری‪،‬‬ ‫اکتاف‪ :‬شانهها‪ ،‬دوشها‬
‫بیشتر‬ ‫اکتان‪ :‬برچسبانی‬
‫اکثریت آرا‪ :‬بیشترین رایها‬ ‫اکتتام‪ :‬پوشیدگی‪ ،‬پنهان شدن‬
‫اکحل‪ :‬سیاهچشم‬ ‫اکتحال‪ :‬گیاهناکی‪ ،‬سُرمهکشی‬
‫اکدا‪ :‬گدامنشی‪ ،‬زُفتی‬ ‫اکتراث‪ :‬پروا‪ ،‬باکداری‬
‫اکداء‪ :‬گدامنشی‪ ،‬زُفتی‬ ‫اکتسا‪ :‬پوشیدن‬

‫اکتساب‪ :‬اندوزش ) ‪ ،(handōzišn‬بهدستآوری‪ ،‬بدست‬

‫اکدر‪ :‬تیرهتر‬
‫اکذاب‪ :‬دروغنمایی‪ ،‬دروغانگیزی‬
‫آوردن‪ ،‬الفنجیدن‬
‫اکراد‪ :‬کردها‪ ،‬کردان‪ ،‬کُردان‬
‫اکتسابی‪ :‬بهدستآمده‪ ،‬اندوخته‪ ،‬الفنجیده‬
‫اکرام‪ :‬نواخت‪ ،‬گرامیداشت‪ ،‬بُزرگداشت‪ ،‬ارج نهادن‬
‫اکتسار‪ :‬شکستن‬
‫اکراما‪ :‬بزرگمنشانه‬
‫اکتشاف‪ :‬یافته‪ ،‬یافتن‪ ،‬نویابی‪ ،‬دریابی‪ ،‬پیدایش‪ ،‬پیبُرد‪،‬‬
‫اکراماً‪ :‬بزرگمنشانه‬
‫بازیابی‬
‫ی نمایش‬
‫اکران‪ :‬نمایش‪ ،‬نمابار‪ ،‬پرده ِ‬
‫اکتشافی‪ :‬یابشی‪ ،‬بازیابانه‬
‫اکراه‪ :‬واداشت‪ ،‬ناخوشداشت‪ ،‬دل نخواهی‪ ،‬بیزاری‬
‫اکتف‪ :‬فراخشانه‬
‫اکراها‪ :‬ناگزیری‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچاری‪ ،‬بهناخواست‪ ،‬به ناخواست‪،‬‬
‫اکتفا‪ :‬سرنگونی‪ ،‬چیرهگردی‪ ،‬بسنده کردن‪ ،‬بسنده‪ ،‬بسندگی‪،‬‬
‫بناخواسته‬
‫بس‬
‫اکراهاً‪ :‬ناگزیر‪ ،‬بهناخواست‬
‫اکتفا کردن‪ :‬بسیدن‪ ،‬بسنده کردن‬
‫اکرم‪ :‬گرامیتر‪ ،‬بخشندهتر‬
‫اکتفاء‪ :‬بسیدن‪ ،‬بسنده کردن‪ ،‬بسنده‪ ،‬بسندگی‪ ،‬بس‬
‫اکرن‪ :‬استبرک‬
‫اکتفاء کردن‪ :‬بسنده کردن‬
‫اکرومایسین‪ :‬پادریم‬
‫اکتفان‪ :‬گایش‬
‫اکزهکواتور‪ :‬روانامه‬
‫اکتفوا‪ :‬بس کنید‬
‫اکزوز‪ :‬دودبر‬
‫اکتال‪ :‬پرهیز‪ ،‬پاسداشت‪ ،‬بیدارمانی‬
‫اکساد‪ :‬بازارسردی‬
‫اکتالء‪ :‬پرهیز‪ ،‬پاسداشت‪ ،‬بیدارمانی‬
‫اکسپرت‪ :‬برفرست‬
‫اکتمان‪ :‬پوشیدهگرایی‪ ،‬پنهان شدن‬
‫اکسپرس‪ :‬تُند‬
‫اکتناف‪ :‬پناهیدن‪ ،‬پناهگیری‬

‫‪۶۱‬‬

‫اکلیل الجلیل‪ :‬تاجریزی‬
‫اکلیل الملک‪ :‬شاهافسر‪ ،‬شاخگ‪ ،‬خاکشی‬
‫اکلیله‪ :‬گرده‪ ،‬پرهون‬
‫اکلیلیه‪ :‬سُرخهتاج‬
‫اکلیمتر‪ :‬شیبسنج‬
‫ی هفترنگ‪ ،‬پرند‬
‫اکلیون‪ :‬دیبا ِ‬
‫اکمال‪ :‬رساندن‪ ،‬رساکردن‪ ،‬بهفرجامرسانی‬
‫اکمد‪ :‬رنگبهرنگ‪ ،‬تیرهرنگ‬
‫اکمش‪ :‬نیمهکور‪ ،‬پاکوتاه‬
‫اکمل‪ :‬رساتر‬
‫اکمه‪ :‬کو ِر مادرزاد‬
‫اکمهبزان‪ :‬کستک‬
‫اکناع‪ :‬نرمی‪ ،‬فروتنی‪ ،‬دریوزگی‬
‫اکناف‪ :‬کنارها‪ ،‬پناهها‪ ،‬پناهاندن‬
‫اکنان‪ :‬پوششها‪ ،‬پردهها‬
‫اکنع‪ :‬لنگدست‪ ،‬کا ِر تباه‬
‫اکها‪ :‬هنروران‪ ،‬کارآمدان‪ ،‬رنجورشدن‬
‫اکهاء‪ :‬هنروران‪ ،‬کارآمدان‪ ،‬رنجورشدن‬
‫ش دید‪ ،‬خیرگی‬
‫اکهام‪ :‬کاه ِ‬
‫اکهم‪ :‬کُندزبان‪ ،‬خیرهچشم‬
‫اکهی‪ :‬گــُندهدهن‪ ،‬بددل‬
‫اکو‪ :‬پژواک )فه(‪،‬‬
‫اکوسیستم‪ :‬بوم سازگان‬
‫اکوکاردیوگراف‪ :‬پژواکنگاره )فه(‪،‬‬
‫اکوکاردیوگرافی‪ :‬پژواکنگاری )فه(‪،‬‬
‫اکوکاریوگرافی‪ :‬پژوانگاری‪ ،‬پژواک نگاری‬
‫اکوکاریوگرام‪ :‬پژوانگاره‪ ،‬پژواک نگاره‬
‫اکولوژی‪ :‬بومشناسی )فه(‪،‬‬
‫اکولوژیک‪ :‬بوم شناختی‬
‫اکونومی‪ :‬مانبدی‪ ،‬آبُری‬
‫اکونومیست‪ :‬آبُریدان‬
‫اکلیل‪ :‬سربرند گوهرنشان‪ ،‬زراب‪ ،‬دیهیم‪ ،‬جا ِم گُل‬
‫اکیاس‪ :‬زیرکان‬
‫اکیپ‪ :‬همگروه‪ ،‬همدستگان‪ ،‬گروه‪ ،‬دسته‬
‫‪۶۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اکسپرسیونیسم‪ :‬درونآزمایی‬
‫اکسپریانس‪ :‬آزمایش‬
‫اکسپریمانتاتور‪ :‬آزماینده‬
‫اکسپریمانته‪ :‬آزموده‬
‫اکسپلراسیون‪ :‬پیگردی‬
‫اکسپوزان‪ :‬نماینده‪ ،‬نماگر‬
‫اکسپوزیسیون‪ :‬نمایشگاه‪ ،‬نمایش‪ ،‬نشاندادن‬
‫اکستازی‪ :‬شورگرفتگی‪ ،‬شورانگیز‬
‫اکسترن‪ :‬نوکار‬
‫اکسد‪ :‬ناروانتر‪ ،‬نارواتر‬
‫ی آبی‬
‫اکسوالیانون‪ :‬تُرشه ِ‬
‫اکسوم‪ :‬پُرگیاه‪ ،‬پُرپُشت‬
‫اکسون‪ :‬آسه )فه(‪،‬‬
‫اکسید‪ :‬زنگار‬
‫اکسید آلومینیوم‪ :‬سیمکزَنگ‬
‫اکسید دوکوئیر‪ :‬زنگا ِر مس‬
‫اکسیداسیون‪ :‬اکسایش )فه شیمی(‪ ،‬زنگارش‬
‫اکسیدفریک‪ :‬زنگآهن‬
‫اکسیر‪ :‬کناد‪ ،‬زیستآب‪ ،‬خوشکامساز‬
‫اکسیژن‪ :‬هوازا‬
‫اکسیژناسیون‪ :‬هوازدگی‬
‫اکسیژنه‪ :‬هوازی‬
‫اکسیژنوتراپی‪ :‬هوادرمانی )فه(‪،‬‬
‫اکسیهموگلوبین‪ :‬سُرخانه‬
‫اکش‪ :‬بسیار‬
‫اکشم‪ :‬نارسا‪ ،‬دماغبُریده‪ ،‬بیسپر‬
‫اکفا‪ :‬بازدارندگان‬
‫اکفس‪ :‬کژپای‬
‫اکفی‪ :‬بسندهتر‬
‫اکل‪ :‬خورش‪ ،‬خوردن‪ ،‬بار‬
‫اکلرمان‪ :‬روشنایی‬
‫اکلیل الجبل‪ :‬نانوک بویا‬

‫التیام پذیر‪ :‬به شدنی‬
‫التیام یافتن‪ :‬بهبودی یافتن‬
‫الحاح‪ :‬پژوژ )ده(‪،‬‬
‫الحاد‪ :‬بدگرایی ) ‪ ،(duš virravišnīh‬بدگروشی‬
‫الحاق‪ :‬پیوست‬
‫الذین اتّبعوا‪ :‬پیبران‬
‫الرای متفق‪ :‬همداستان‬
‫الزام‪ :‬ناگزیری‪ ،‬ناچاری‬
‫الزاما‪ :‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬از روی ناچاری‬
‫الساعه‪ :‬همین دم‪ ،‬همین اینک‪ ،‬هم اکنون‪ ،‬بیدرنگ‬
‫السلطنه نایب‪ :‬شاهیار‬
‫الشرق االوسط‪ :‬خاور میانه‬
‫الصاق‪ :‬چسبانیدن‪ ،‬چسباندن‬
‫العبور صعب‪ :‬سخت‪ ،‬دشوار‪ ،‬بد‬
‫الغا‪ :‬برهم زدن‪ ،‬برهم خوردن‬
‫الغاء‪ :‬برهم زدن‪ ،‬برهم خوردن‬
‫الفبا‪ :‬نویسه‬
‫الفبایی‪ :‬نویسهای‬
‫الفت‪ :‬همدمی‪ ،‬هم خویی‪ ،‬دوستی‬
‫الفت داشتن‪ :‬دوست شدن‬
‫القاب‪ :‬فرنامها‪ ،‬پاژنامها‪ ،‬بَرنامها‬
‫الکتروکاردیوگراف‪ :‬دل نگار‬
‫الکتروکاردیوگرافی‪ :‬دل نگاری‬
‫الکتروکاردیوگرام‪ :‬نوار دل‪ ،‬دل نگاره‬
‫الکتریسته‪ :‬کهرب‬
‫الکتریسیته‪ :‬کهربا‪ ،‬کهرُب‬
‫الکالم متفق‪ :‬یکدل‬
‫الکلیست‪ :‬میباره‬
‫الکلیسم‪ :‬میبارگی‬
‫الله‪ :‬خدا‪ ،‬پروردگار‬
‫الله اعلم‪ :‬خدا میداند‪ ،‬ایزد بهتر داند‬
‫الم‪ :‬غم‪ ،‬دردمندی‪ ،‬اندوه‪ ،‬افسردگی‬
‫المثنی‪ :‬رونوشت‬
‫اله‪ :‬خدا‬
‫‪۶۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫اکیدا‪ :‬بیچون و چرا‪ ،‬بیبرو برگرد‬
‫اکیداً‪ :‬همراه با پافشاری‪ ،‬بیچون و چرا‪ ،‬بیبرو برگرد‪ ،‬به هیچ‬
‫گونهای‪ ،‬به هیچ گونه‪ ،‬با پافشاری‬
‫اکیزهتینه‪ :‬دُماسبیان‬
‫اکیس‪ :‬زیرکتر‬
‫اکینودرم‪ :‬خارپوستان‬
‫اکینید‪ :‬خارداران‬
‫اکیواالن‪ :‬همارز‬
‫اکیواالنس‪ :‬همارزی‬
‫اگا‪ :‬هُشیار‬
‫اگالیتر‪ :‬برابرخواه‬
‫اگزوتاکسین‪ :‬برون زهرابه‬
‫اگزوز‪ :‬دودگیر‬
‫اگزوسمز‪ :‬برونتراوی‬
‫اگزوفتالمی‪ :‬بُرونچشمی‬
‫اگزیت‪ :‬دَررُو‪ ،‬برونرفت‬
‫اگزیستانسیالیسم‪ :‬خودگوهرگری‬
‫اگو‪ :‬گــَندابرو‬
‫اال‪ :‬وانگهی‪ ،‬مگر‪ ،‬جز‬
‫االستیک‪ :‬کشسان‪ ،‬کشدار‪ ،‬کشایند‬
‫االصل‪ :‬تبار‬
‫االغ‪ :‬خر‬
‫االن‪ :‬همینگاه‪ ،‬همین دم‪ ،‬هم اینک‪ ،‬هم اکنون‪ ،‬اینگاه‪ ،‬اینک‪،‬‬
‫این هنگام‪ ،‬ایدر‪ ،‬اکنون‬
‫الباقی‪ :‬همیشههست‪ ،‬مانده‪ ،‬دیگر‪ ،‬پس مانده‪ ،‬بجامانده‪،‬‬
‫بازمانده‬
‫البته‪ :‬همانا‪ ،‬هرآینه‪ ،‬چرا که نه‪ ،‬بیگمان‪ ،‬به راستی که‪ ،‬با‬
‫این همه‪ ،‬اگرچه‬
‫البسه‪ :‬پوشاک‬
‫الت‪ :‬ابزار‬
‫التفات‪ :‬پروا )به(‪ ،‬مهرورزی‬
‫التماس‪ :‬البه‪ ،‬درخواست‪ ،‬خواهش‬
‫التماس کردن‪ :‬البیدن‪ ،‬البه کردن‬
‫التهاب‪ :‬جوش و خروش‪ ،‬تب و تاب‪ ،‬برافروختگی‬
‫التیام‪ :‬درمان‪ ،‬بهبودی یافتن‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫امثال‪ :‬همانند‬ ‫الهام‪ :‬یان‪ ،‬فرتابی‪ ،‬در دل افکندن‬

‫امثالهم‪ :‬به مانند آنها‬ ‫الهی‪ :‬خدایی‪ ،‬خدایا‪ ،‬ای خدا‬
‫امداد‪ :‬یاوری‪ ،‬یاری رسانی‪ ،‬یاری‬ ‫الوان‪ :‬رنگ وارنگ‬
‫امدادگر‪ :‬یاری رسان‬ ‫الی‪ :‬تا‬
‫امر‪ :‬فرمایش‪ ،‬فرمان دادن‪ ،‬دستور دادن‪ ،‬دستور‬ ‫الیاف‪ :‬نخها‪ ،‬رشتهها‬
‫امر کردن‪ :‬فرمودن‬ ‫الیم‪ :‬رنج آور‪ ،‬دردناک‪ ،‬دردآور‬

‫امّی‪ :‬نادبیر )ده(‪،‬‬

‫امرار معاش‪ :‬گذران زندگی‬
‫امراض‪ :‬بیماریها‬
‫اما‪ :‬ویرایش‪ ،‬ولی‪ ،‬وانگهی‪ ،‬گرچه‪ ،‬به هر روی‪ ،‬آنگاه‬
‫امراض اطفال‪ :‬بیماریهای کودکان‬
‫امارات‪ :‬فرمانرواییها‪ ،‬پادشاهیها‬
‫امراض خارجی‪ :‬بیماریهای بیرونی‬
‫امارت‪ :‬فرمانروایی‪ ،‬سری‪ ،‬پادشاهی‬
‫امراض داخلی‪ :‬بیماریهای درونی‬
‫امام‪ :‬رهبر‪ ،‬پیشوا‬
‫امراض دماغی‪ :‬بیماریهای مغزی‪ ،‬بیماریهای مغز‬
‫امام جماعت‪ :‬پیشنماز‪ ،‬پیش نماز‬
‫امراض روحی‪ :‬بیماریهای روانی‬
‫امان‪ :‬سرپناه‪ ،‬زنهاری‪ ،‬زنهار‪ ،‬درپناه‪ ،‬جان پناه‪ ،‬پناه دادن‪،‬‬
‫امراض ساریه‪ :‬بیماریهای واگیر‬
‫پناه‪ ،‬بیترسی‪ ،‬بیبیم شدن‬
‫امراض عصبی‪ :‬بیماریهای پی‬
‫امان دادن‪ :‬پناهندگی دادن‪ ،‬پناه دادن‬
‫امراض گوش و حلق و بینی‪ :‬بیماریهای گوش و گلو و بینی‬
‫امانت‪ :‬سپرده‪ ،‬سپردگانی‬
‫امراض مجاری‪ :‬بیماریهای میزه راه‬
‫امانت نگهدار‪ :‬سپرده نگهدار‬
‫امراض مناطق حاره‪ :‬بیماریهای گرمسیر‬
‫امانی‪ :‬گرویی‬
‫امراض نسوان‪ :‬بیماریهای زنان‬
‫امپراتور‪ :‬شاهنشاه‬
‫امریه‪ :‬فرمان نامه‬
‫امپراطور‪ :‬شاهنشاه‬
‫امساک‪ :‬خویشتن داری‪ ،‬خود داری‬
‫امت‪ :‬مردم‬
‫امضا‪ :‬دستینه‪ ،‬دستنوشت‪ ،‬پاینام‬
‫امتتاع کردن‪ :‬خودداری کردن‪ ،‬بازایستادن‬
‫امضا کردن‪ :‬دستینه نهادن‪ ،‬دستینه کردن‬
‫امضاء‪ :‬دستینه‬ ‫امتحان‪ :‬آروین )به(‪ ،‬آزمون‪ ،‬آزمایش‬
‫امضاء کردن‪ :‬دستینه نهادن‬
‫امتحان کردن‪ :‬ویزایش ) (‪ ،‬آزمودن‪ ،‬آزمایش کردن‬
‫امکان‪ :‬شاید بودن )ده(‪ ،‬شدنی‪ ،‬شایش‪ ،‬دست یافتن‪ ،‬توانایی‬ ‫امتداد‪ :‬راستای‪ ،‬راستا‬
‫امکان این می رود که‪ :‬گمان این میرود که‪ ،‬شاید‪ ،‬این‬ ‫امتزاج‪ :‬یَکدِش‪ ،‬آمیزه‪ ،‬آمیزش‪ ،‬آمیختن‬
‫میشاید که‬ ‫امتال‪ :‬شکم پری‪ ،‬پرشدن‬
‫امکان پذیر‪ :‬شدنی‪ ،‬شایستنی‬ ‫امتالء‪ :‬شکم پری‪ ،‬پرشدن‬
‫امکان دارد‪ :‬شایستهاست‪ ،‬شاید‪ ،‬جادارد‬ ‫امتناع‪ :‬سر باز زدن‪ ،‬خودداری‪ ،‬خود داری‪ ،‬پرهیز‬
‫امکان داشتن‪ :‬گمان رفتن‪ ،‬شدن‪ ،‬شایستن‬ ‫امتناع کردن‪ :‬خودداری کردن‪ ،‬خود داری کردن‪ ،‬باز ایستادن‬
‫امکانات‪ :‬دستمایه‪ ،‬داشتهها‪ ،‬تواناییها داشتهها‪ ،‬تواناییها‪،‬‬ ‫امتنان‪ :‬سپاسگزاری‪ ،‬سپاس داشتن‬
‫آسایندهها‪ ،‬افزارها‪ ،‬افزارگان‪ ،‬ابزارها‪ ،‬ابزارگان‬ ‫امتیاز‪ :‬فرداد‪ ،‬جداسازی‪ ،‬برجستگی‪ ،‬برتری شمار‪ ،‬برتری‬
‫امکانپذیر‪ :‬شُدنی‬ ‫امتیازات‪ :‬برتریها‬
‫امال‪ :‬نوشتن‪ ،‬نوشتار‬

‫‪۶۴‬‬

‫انتزاعی‪ :‬پنداشتی‪ ،‬آهنجیده‬
‫انتساب‪ :‬وابستگی‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬بستگی‬
‫انتشار‪ :‬گسترش‪ ،‬گستردن‪ ،‬چاپ‪ ،‬پراکنیدن‪ ،‬پراکنش‪،‬‬
‫پراکندگی‪ ،‬پراکَنش‪ ،‬پخش کردن‪ ،‬افشاندن‬
‫انتشار دادن‪ :‬پراکندن‪ ،‬پخشودن‬
‫انتصاب‪ :‬گمایش‪ ،‬واداشتن‪ ،‬گماشتن‪ ،‬گماشتگی‪ ،‬گمارش‪ ،‬به‬
‫کارگماری‪ ،‬بکارگماری‬
‫انتصابی‪ :‬گماشتگی‬
‫انتظار‪ :‬چشمداشتن‪ ،‬چشمداشت‪ ،‬چشم داشت‪ ،‬چشم براه‬
‫بودن‪ ،‬امید‬
‫انتظار بردن‪ :‬بیوسیدن‬
‫انتظار داشت‪ :‬بیوسید‬
‫انتظار داشتن‪ :‬چشم داشتن‪ ،‬بیوسیدن‬
‫انتظار رفتن‪ :‬پیش بینی شدن‬
‫انتظار می رود‪ :‬پیش بینی میشود‬
‫انتظار میرود‪ :‬پیش بینی میشود‬
‫انتظام‪ :‬سر و سامان دادن‪ ،‬سامان دهی‬
‫انتظامی‪ :‬سرکوبگر‪ ،‬ساماندهی‬
‫انتفاع‪ :‬سودبری‪ ،‬سود جویی‪ ،‬بهره وری‬
‫انتفاعی‪ :‬سودبر‬ ‫انبساط‪ :‬گشاده رویی‪ ،‬گسترشی‪ ،‬گسترش‪ ،‬گسترده شدن‪،‬‬
‫انتقاد‪ :‬نکوهیدن‪ ،‬نکوهش‪ ،‬سنجیدن‪ ،‬سنجش‪ ،‬سره کردن‪،‬‬
‫سخنسنجی‪ ،‬خرده گیری‪ ،‬خُردهگیری‪ ،‬بررسی‪ ،‬باریک بینی‬
‫انتقاد کردن‪ :‬خرده گیری‪ ،‬خرده گرفتن‪ ،‬بررسی کردن‬
‫انتقال‪ :‬جابجایی‪ ،‬جا بجایی‪ ،‬ترابرد‬
‫انتقال بانکی‪ :‬برگردان‬
‫انتقام‪ :‬کینه جویی‪ ،‬کینه توزی‪ ،‬کینخواهی‪ ،‬ریمنی‪،‬‬
‫خونخواهی‪ ،‬تالفی‪ ،‬تاوان گیری‪ ،‬پی ورزی‬
‫انتقام گرفتن‪ :‬کین آختن‬
‫انتقامجو‪ :‬کینمنش ) ‪،(kēn mēnišn‬‬
‫انتقامجویی‪ :‬کینمنشی ) ‪،(kēn mēniših‬‬
‫انتها‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬ته‪ ،‬پایان‪ ،‬به پایان رسیدن‪ ،‬به پایان‬
‫انتهاء‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬ته‪ ،‬پایان‪ ،‬به پایان رسیدن‪ ،‬به پایان‬
‫انجام وظیفه‪ :‬خویشکاری‬
‫‪۶۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫امالء‪ :‬درست نویسی‬
‫امالح‪ :‬نمکها‪ ،‬نمک‬
‫امالک‪ :‬زمین و خانهها‪ ،‬دارایی‪ ،‬خانهها‬
‫املت‪ :‬نیمرو گوجهای‪ ،‬نیمرو‪ ،‬گوجه نیمرو‪ ،‬خاگینه‬
‫امن‪ :‬بیترس‪ ،‬بیبیم‪ ،‬آرامش‬
‫امنیت‪ :‬زنهارداری‪ ،‬زنهار‪ ،‬بیهراسی‪ ،‬بیبیمی‪ ،‬آسودگی‪،‬‬
‫آسایش‪ ،‬آرامش‪ ،‬آبیمی‪ ،‬ایمنی‬
‫امنیتی‪ :‬نهراسیدن‪ ،‬بیمناک نبودن‪ ،‬آسودگی‪ ،‬آرامشی‬
‫اموات‪ :‬مردگان‪ ،‬درگذشتگان‬
‫امواج‪ :‬خیزابها‬
‫اموال‪ :‬داشتهها‪ ،‬داراییها‪ ،‬دارایی‪ ،‬داراک‬
‫اموال غیرمنقول‪ :‬داراییهای‬
‫اموال منقول‪ :‬داراییهای جابجا شونده‬
‫امور‪ :‬کارها‪ ،‬رویدادها‬
‫امورخیریه‪ :‬نیکوکاری‬
‫امیال‪ :‬گرایشها‪ ،‬خواستها‬
‫امیر‪ :‬فرمانروا‪ ،‬فرمانده‪ ،‬سرکرده‪ ،‬سردار‪ ،‬ساالر‬
‫امین‪ :‬گرودار‪ ،‬راستین‪ ،‬راستکار‪ ،‬رازدار‪ ،‬درستکار‪ ،‬استوان‬
‫ان شاء الله‪ :‬به امید خدا‪ ،‬امیدوارم‬
‫گستردن‪ ،‬گستردگی‪ ،‬افزایش‬
‫انبساط خاطر‪ :‬خوشی‪ ،‬خرمی‬
‫انبیا‪ :‬پیغمبران‪ ،‬پیامبران‬
‫انبیاء‪ :‬پیغمبران‪ ،‬پیامبران‬
‫انتحار‪ :‬خودکُشی‬
‫انتحاری‪ :‬خودکُشانه‬
‫انتخاب‪ :‬گزینه‪ ،‬گزینش‪ ،‬برگزیدن‬
‫انتخاب شونده‪ :‬گزین‬
‫انتخاب کردن‪ :‬گزیدن‪ ،‬برگزیدن‬
‫انتخاب کننده‪ :‬گزیننده‪ ،‬گزینش کننده‬
‫انتخابات‪ :‬همهپرسی‪ ،‬گزینمان‪ ،‬گزیدمان‬
‫انتخابشده‪ :‬گزینش‪ ،‬گزین‬
‫انتخابی‪ :‬گزینشی‬
‫انترن‪ :‬کاروَرز‬
‫انتزاع‪ :‬پنداشت‪ ،‬پندار‪ ،‬آهنجش‬

‫انسانی‪ :‬مردمی‪ ،‬آدمی‬
‫انسانیت‪ :‬مردمی )ده(‪ ،‬مردمی‪ ،‬آدمیگری‪ ،‬آدمی گری‬
‫انستیتو‪ :‬سازمان‬
‫انسجام‪ :‬یکپارچگی‪ ،‬همبستگی‪ ،‬هماهنگی‪ ،‬پیوستگی‬
‫انسداد‪ :‬بندش‪ ،‬بند آمدن‪ ،‬بسته شدن‪ ،‬بسته بودن‬
‫انحراف‪ :‬لغزش‪ ،‬کژی‪ ،‬کژروی‪ ،‬کژرفت‪ ،‬کژدیسگی‪ ،‬کجروی‪،‬‬
‫انشا‪ :‬سخن نگاری‪ ،‬روخوانی‪ ،‬خود نوشت‬
‫انشا الله‪ :‬به امید خدا‬
‫انشاء‪ :‬سخن نگاری‬
‫انشاء الله‪ :‬به امید خدا‬
‫انشاءالله‪ :‬به امید خدا‪ ،‬امیدوارم‬
‫انشاءاله‪ :‬به امید خدا‪ ،‬امیدوارم‬
‫انشاالله‪ :‬به امید خدا‪ ،‬امیدوارم‬
‫انشعاب‪ :‬شاخه شاخه شدن‪ ،‬چند شاخگی‬
‫انشعاب کردن‪ :‬جدا شدن‪ ،‬پراکندن‬
‫انصار‪ :‬یاریگران‪ ،‬یاری دهندگان‪ ،‬بخشندگان‬
‫انصاف‪ :‬راستی‪ ،‬دادمندی‪ ،‬دادگری‪ ،‬داد‬
‫انصافا‪ :‬بهدادمندی‪ ،‬به درستی‪ ،‬براستی‪ ،‬از سر دادگری‪ ،‬از‬
‫روی داد‬
‫انصراف‪ :‬رها کردن‪ ،‬دل برگرفتن‪ ،‬دل‪ ،‬چشمپوشی‪ ،‬چشم‬
‫پوشی‪ ،‬برگشت‬
‫انصراف دادن‪ :‬کناره گیری کردن‪ ،‬چشم پوشی کردن‬
‫انضباط‪ :‬سامان گرفتن‪ ،‬سامان پذیری‪ ،‬بسامانی‪ ،‬آراستگی‬
‫انضمام‪ :‬همراه‪ ،‬پیوستن‪ ،‬پیوستگی‬
‫انطباق‪ :‬یکسانی‪ ،‬همسانی‪ ،‬همتایی‪ ،‬همانندی‪ ،‬سازش‪ ،‬برابری‬
‫انظار‪ :‬نگرها‪ ،‬دیدها‪ ،‬دیدگان‪ ،‬چشمان‬
‫انظباط‪ :‬سامان‬
‫انعام‪ :‬مژدگانی‪ ،‬شاگردانه‪ ،‬دهش‪ ،‬دست خوش‪ ،‬پاداش‬
‫انعطاف‪ :‬نرمش ناپذیر‪ ،‬نرمش‪ ،‬الدو‪ ،‬کشسانی‪ ،‬خمیدگی‬
‫انعطاف پذیر‪ :‬کشسان‬
‫انعقاد‪ :‬پیمان بندی‪ ،‬بسته شدن‪ ،‬بستن‬
‫انعقاد خون‪ :‬لختگی خون‬
‫انعقاد قرارداد‪ :‬پیمان بستن‬
‫انعکاس‪ :‬پژواک‪ ،‬بازخورد‪ ،‬بازتاب‪ ،‬باز تاب‬
‫انعکاس صوت‪ :‬پژواک‬
‫انعکاس نور‪ :‬بازتاب‪ ،‬باز تابش‬
‫‪۶۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫انجماد‪ :‬یخ زدن‪ ،‬یخ بستن‪ ،‬ماسیدن‪ ،‬فسردن‪ ،‬بستناکی‪،‬‬
‫بستانکی‬
‫انجمن‪ :‬همبود‬
‫انحا‪ :‬روشها‬
‫انحاء‪ :‬روشها‬
‫کجراهی‪ ،‬کج راهی‬
‫انحراف فکر‪ :‬کج اندیشی‬
‫انحراف معیار‪ :‬کیبش‬
‫انحرافات‪ :‬لغزشها‪ ،‬کژیهای‪ ،‬کژیها‪ ،‬کژدیسگیها‪،‬‬
‫کجرویها‪ ،‬کج راهیها‪ ،‬کج اندیشیها‬
‫انحصار‪ :‬ویژه سازی‪ ،‬ویژه بودن‪ ،‬ویژه‪ ،‬ویژگی‪ ،‬در دست‬
‫گرفتن‪ ،‬بدست آورن‬
‫انحصاری‪ :‬ویژه سازی‬
‫انحطاط‪ :‬فروشدن )ڀ(‪ ،‬نشیب‪ ،‬نابودشدن‪ ،‬فروشدن‪،‬‬
‫فروپاشی‪ ،‬فرو بودگی‪ ،‬پست شدن‪ ،‬به پستی گراییدن‬
‫انحالل‪ :‬برچیدگی‪ ،‬از میان رفتن‬
‫انحنا‪ :‬کمانش‪ ،‬کژی‪ ،‬خمیدگی‪ ،‬خَمیدگی‬
‫انحناء‪ :‬کژی‪ ،‬خمیدگی‬
‫انحنادار‪ :‬گَنگ‬
‫اندوتوکسین‪ :‬درون زهرابه‬
‫اندوسکوپ‪ :‬درون بین‬
‫اندوسکوپی‪ :‬درون بینی‬
‫اندیس‪ :‬نمایه‬
‫اندیکاتور‪ :‬نشانه‬
‫انرژی‪ :‬نیرو‪ ،‬کارمایه‪ ،‬کاربری‪ ،‬پرکاری‬
‫انزجار‪ :‬وازدگی‪ ،‬دلزدگی‪ ،‬بیزاری‬
‫انزوا‪ :‬گوشهگیری‪ ،‬گوشه نشینی‪ ،‬گوشه گیری‬
‫انزوا کشیدن‪ :‬گوشهنشاندن‬
‫انس‪ :‬خو گیری‬
‫انسان‪ :‬آدمی )ایودامَن به چم نخستین آفریدهاست‪ .‬بر اساس‬
‫آنچه در اوستا آمدهاست‪ ،‬ایودا َمنَ‪ ،‬نخستین کسی است که‬
‫آفریده شدهاست(‪ ،‬مردمان‪ ،‬مردم‪ ،‬گیومرت‪ ،‬کس‪ ،‬آدم‬
‫انسان مصنوعی‪ :‬آدمواره‬
‫انسانگرایی‪ :‬آدمیگرایی‬

‫اهانت‪ :‬سبککردن‪ ،‬خوارداشت‪ ،‬خوار‪ ،‬خارسازی‪ ،‬بد زبانی‪ ،‬بد‬
‫دهانی‬
‫اهت سف‪ :‬نادانی‪ ،‬بیخردی‬
‫اهتزاز‪ :‬برافراشته‪ ،‬افراشته‬
‫اهتمام‪ :‬کوشش‪ ،‬دلبندی‪ ،‬پشتکار‬
‫اهدا‪ :‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫اهدا شود‪ :‬داده شود‪ ،‬پیشکش شود‬
‫اهدا کرد‪ :‬داد‬
‫اهدا کردن‪ :‬پیشکش کردن‬
‫اهدا کند‪ :‬بدهد‬
‫اهداء‪ :‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫اهداف‪ :‬آماجها‪ ،‬آماج‬
‫اهرام ثالثه‪ :‬هرمهای سهگانه‬
‫اهل‪ :‬مردم‪ ،‬کسان‪ ،‬خانواده‪ ،‬خاندان‪ ،‬بومی‬
‫اهل مطالعه‪ :‬خوانندگان‬
‫اهلی‪ :‬رام‪ ،‬خوگیر‪ ،‬خانگی‪ ،‬آرام‬
‫اهلیت‪ :‬شایستگی‪ ،‬سزاواری‬
‫اهم‪َ :‬مهَندترین‪ ،‬برجسته ترین‪ ،‬برجسته تر‬
‫اهمال‪ :‬سهل انگاری‪ ،‬سستی‪ ،‬تنبلی‬
‫اهمال نمودن‪ :‬فرو گذاشتن )به(‪،‬‬
‫اهمیت‪ :‬مهندی‪ ،‬شایستگی‪ ،‬ارزشمندی‪ ،‬ارزش‪ ،‬ارج‬
‫اواخر‪ :‬فرجامها‪ ،‬پایانهها‪ ،‬پایانها‪ ،‬پایان‬
‫اواسط‪ :‬میانین‪ ،‬میانههای‪ ،‬میانهها‪ ،‬میان‬
‫اوامر‪ :‬فرمودهها‪ ،‬فرمایشها‪ ،‬دستورها‬
‫اوایل‪ :‬نخستها‪ ،‬سرآغاز‪ ،‬در آغاز‪ ،‬پیشها‪ ،‬آغازها‪ ،‬آغاز‬
‫اوباش‪ :‬ولگردان‪ ،‬ناگذرنده‪ ،‬ناکس‪ ،‬فرومایگان‪ ،‬رندان‬
‫اوج‪ :‬فراز‪ ،‬بلندی‪ ،‬باال‪ ،‬اوگ‬
‫اوراق‪ :‬برگهها‪ ،‬برگها‬
‫اورانوس‪ :‬آهوره‬
‫اورت‪ :‬دست باز‪ ،‬دست آزاد‪ ،‬باز‬
‫اورژانس‪ :‬زودهنگامی‪ ،‬زودگاهیهای پزشکی‪ ،‬زودگاهی‬
‫اوریجینال‪ :‬آغازین‬
‫اوریون‪ :‬گوشک‬
‫اوصاف‪ :‬چونیها‪ ،‬چند وچونیها‪ ،‬چند‪ ،‬چگونگیها‬
‫اوضاع‪ :‬رویدادها‪ ،‬رخدادها‪ ،‬چگونگیها‬
‫‪۶۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫انعکاس یافتن‪ :‬بازتابیدن‬
‫انفجار‪ :‬ترکیدن‪ ،‬ترکش‪ ،‬تراکش‪ ،‬پکیدن‪ ،‬پکش‪ ،‬پُکش‪ُ ،‬پکِش‬
‫انفراد‪ :‬یگانه شدن‪ ،‬تنهایی‪ ،‬تک شدن‬
‫انفرادی‪ :‬تنهایی‪ ،‬تکی‬
‫انفصال‪ :‬گسستن )ده(‪ ،‬ناپیوستگی‪ ،‬گسستن‪ ،‬گسستگی‪،‬‬
‫جدایی‪ ،‬جدا شدن‬
‫انفورماتیک‪ :‬دادهورزی )فه(‪،‬‬
‫انقباض‪ :‬کاهش‪ ،‬فشردگی‬
‫انقراض‪ :‬نابودی‪ ،‬سرنگونی‪ ،‬برچیدگی‪ ،‬برافتادن‬
‫انقضا‪ :‬پایان‬
‫انقضاء‪ :‬پایان‬
‫انقطاع‪ :‬گسستن )ده(‪ ،‬وابریدگی‪ ،‬گسیختگی‪ ،‬گسست‬
‫انقالب‪ :‬واگشت‪ ،‬فراخیز‪ ،‬شورش‪ ،‬زیرورویی‪ ،‬دگرگونی‪،‬‬
‫دگرگشت‪ ،‬دگردیسی‪ ،‬جنبش‪ ،‬آشوب‬
‫انقیاد‪ :‬گردن نهادن‪ ،‬پیروی‬
‫انکادر‪ :‬چهارچوب بندی‪ ،‬چارچوب بندی‬
‫انکار‪ :‬وَرسوریدن‪ ،‬رد کردن‪ ،‬باور نکردن‬
‫انکار کردن‪ :‬ورسوریدن )گویش هرات(‪ ،‬بِستاوه شدن‬
‫انکسار‪ :‬شکسته شدن‪ ،‬شکست‪ ،‬پراشیدن‬
‫انگشت حسرت‪ :‬انگشت آرزومندی‬
‫انگشت سبابه‪ :‬انگشت نشانه‪ ،‬انگشت گواهی‬
‫انگشت ندامت‪ :‬انگشت پشیمانی‬
‫انهار‪ :‬رودها‬
‫انهدام‪ :‬ویرانی‪ ،‬ویرانگری‪ ،‬ویران کردن‪ ،‬نیستی‪ ،‬نابی‪ ،‬نابودی‪،‬‬
‫نابودسازی‪ ،‬نابود کردن‬
‫انواع‪ :‬گونههای‪ ،‬گونهها‪ ،‬جورواجور‬
‫انیس‪ :‬همدم‪ ،‬اخت‬
‫انیماتور‪ :‬پویانما )فه(‪،‬‬
‫انیمیشن‪ :‬پویانمایی )فه(‬
‫اهالی‪ :‬مردمان‪ ،‬مردم‪ ،‬باشندگان‬
‫اهالی بوشهر‪ :‬مردمان بوشهر‬
‫اهالی شهر‪ :‬شهروندان‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ایده آلیستی‪ :‬پندارآمیز‪ ،‬آرمان گرا‬ ‫اوقات‪ :‬وختها‪ ،‬هنگامها‪ ،‬گاهها‬

‫ایده آلیسم‪ :‬میهمانان‪ ،‬خواست اندیشی‪ ،‬آرمان گرایی‪ ،‬ایده‬
‫باوری‬
‫ایده نظر‪ :‬انگاره‬
‫ایدیولوژی‪ :‬انگارگان‪ ،‬اِنگارگان‬
‫ایدیولوژیک‪ :‬انگارهشناسیک‪ ،‬انگارگانی‬
‫ایدئولوزی‪ :‬آرمانمندی‬
‫ایدئولوژی‪ :‬انگارگان‪ ،‬اِنگارگان‬
‫ایدئولوژیک‪ :‬انگارگانی‪ ،‬اندیشهای‬
‫اوقات تلخی‪ :‬تندی‪ ،‬ترشرویی‬
‫اوقار‪ :‬گرانسنگ‪ ،‬برازنده‪ ،‬ارجمند‬
‫اول‪ :‬یکم‪ ،‬یک‪ ،‬نخستین‪ ،‬نخست‪ ،‬سرآغاز‪ ،‬آغازین‪ ،‬آغاز‬
‫اوال‪ :‬نخستین‪ ،‬نخست‬
‫اوالً‪ :‬یکم‪ ،‬نخست‬
‫اوال آنکه‪ :‬نخست آنکه‬
‫اوالد‪ :‬فرزندان‪ ،‬زادهها‬
‫اولویت‪ :‬نخش‪ ،‬نخستینگی‪ ،‬برتری‬

‫اولیت‪ :‬نخستی )ده(‪،‬‬

‫ایر پالیسینگ‪ :‬هوابانی‬
‫ایراد‪ :‬ناکارایی‪ ،‬دست آویز‪ ،‬خرده گیری‪ ،‬خرده‪ ،‬بهانه جویی‪،‬‬
‫اولیا‪ :‬سرپرستان‬
‫بهانه‬
‫اولیاء‪ :‬سرپرستان‬
‫ایراد داشتن‪ :‬ناکارایی داشتن‪ ،‬کمبود داشتن‬
‫اولین‪ :‬نخستینگی‪ ،‬نخستین‪ ،‬آغازین‬
‫ایراد کردن‪ :‬سخنرانی کردن‬
‫اولیه‪ :‬نخستین‬
‫ایراد گرفتن‪ :‬دست آویختن‪ ،‬خرده گرفتن‪ ،‬بهانه گرفتن‬
‫ایاب و ذهاب‪ :‬رفت و آمد‪ ،‬آمد و شد‬
‫ایراد گیری‪ :‬خرده گیری‬
‫ایادی‪ :‬مزدوران‪ ،‬دست نشاندگان‬
‫ایرادگیر‪ :‬خرده گیر‬
‫ایاالت‪ :‬فرمانروایی‪ ،‬استانها‪ ،‬استان‬
‫ایرانی االصل‪ :‬ایرانی تبار‬
‫ایالت‪ :‬فرمانروایی‪ ،‬ساتراپ‪ ،‬استان‬
‫ایرانیت‪ :‬ایرانی گری‬
‫ایام‪ :‬زمانها‪ ،‬روزها‪ ،‬روزگاران‬
‫ایرمان‪ :‬وخشی‬
‫ایام شباب‪ :‬روزگار جوانی‬
‫ایزد منان‪ :‬یزدان پیروزگر‬
‫ایتام‪ :‬مادرمردگان‪ ،‬پدرمردگان‪ ،‬بیمادران‪ ،‬بیپدران‬
‫ایزوتوپ‪ :‬همجایه‬
‫ایثار‪ :‬فداکاری‪ ،‬جان بازی‪ ،‬از خودگذشتگی‬
‫ایزومر‪ :‬همپار‬
‫ایجاب‪ :‬پذیرفتن‬
‫ایضاً‪ :‬هاس‬
‫ایجاد‪ :‬گشایش‪ ،‬ساخته‪ ،‬ساختن‪ ،‬درست‪ ،‬برپایی‪ ،‬برپاداشتن‪،‬‬
‫ایفا‪ :‬بجای آوردن‪ ،‬انجام دادن‪ ،‬انجام‬
‫آفرینش‬
‫ایفاء‪ :‬بجای آوردن‪ ،‬انجام دادن‬
‫ایجاد اشتغال‪ :‬کارآفرینی‬
‫ایل‪ :‬دودمان‪ ،‬خاندان‪ ،‬تیره‬
‫ایجاد شده‪ :‬برپاشده‪ ،‬برپا شده‬
‫ایلچی‪ :‬فرستاده‪ ،‬پیک‪ ،‬پیام بر‬
‫ایجاد شود‪ :‬پدید آید‬
‫ایما و اشاره‪ :‬نمار‬
‫ایجاد کرد‪ :‬پدید آورد‬
‫ایماژ‪ :‬انگاره‬
‫ایجاد کردن‪ :‬پدید آوردن‬
‫ایمان‪ :‬گرایش‪ ،‬پای بندی‪ ،‬باورمندی‪ ،‬باورداشت‪ ،‬باور داشتن‪،‬‬
‫ایجاز‪ :‬کوته سخنی‬
‫باور‬
‫ایده‪ :‬مونه‪ ،‬رای‪ ،‬آرمان‪ ،‬اندیشه‬
‫ایمان آوردن‪ :‬گرویدن‬
‫ایده ال‪ :‬آرمانی‬
‫ایمن‪ :‬آسوده‬
‫ایده آل‪ :‬دلخواه‪ ،‬بهین آرزو‬
‫ایمه‪ :‬رهنمودان‪ ،‬پیشوایان‬
‫ایده آلیست‪ :‬آرمان گرا‪ ،‬انگارگرا‬

‫‪۶۸‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ائیاس‪ :‬نومید‬ ‫ایمه جماعت‪ :‬پیشنمازان‬

‫ایمه لغت‪ :‬واژهشناسان‪ ،‬واژهدانان‬
‫ایمهاالسما‪ :‬ابرنامها‬
‫ایمیل‪ :‬رایانامه‬
‫این حالت‪ :‬همینگونه‬
‫این دفعه‪ :‬این بار‬
‫این طور‪ :‬نه اینگو‪ ،‬اینگونه‪ ،‬اینگو نه‪ ،‬اینجور‪ ،‬ایدون‬
‫این قدر‪ :‬این اندازه‬
‫این مدت‪ :‬در این‬
‫این مرتبه‪ :‬این بار‬
‫این موقع از شب‪ :‬این پاس شب‬
‫این وقت‪ :‬این زمان‬
‫اینتراکشن‪ :‬اندرکنش‬
‫اینترنت‪ :‬رایاتار‪ ،‬تارکده‬
‫اینترنتی‪ :‬رایاتاری‬
‫اینجانب‪ :‬من‬

‫ایندکس‪ :‬نمایه )فه(‪ ،‬نمایه‪ ،‬فهرست‬

‫اینستال‪ :‬گذاشتن‪ ،‬کارگذاشتن‬
‫اینطرف‪ :‬این سو‬
‫اینطور‪ :‬اینگونه‪ ،‬اینجور اینگونه‬
‫اینقدر‪ :‬آنچنان‬
‫ایهام‪ :‬بگمان افکندن‬
‫ائتکال‪ :‬خشمیدن‪ ،‬تابناکی‪ ،‬برانگیختن‬
‫ائتالف‪ :‬همایه‬
‫ائتمام‪ :‬پیروی‪ ،‬آهنگیدن‬
‫ائمه‪ :‬رهنمودان‪ ،‬پیشوایان‬
‫ائم ٔه جماعت‪ :‬پیشنمازان‬
‫ائم ٔه لغت‪ :‬واژهشناسان‪ ،‬واژهدانان‬
‫ائمه االسما‪ :‬ابرنامها‬
‫ائمه االسماء‪ :‬هفت نام خدا‪َ ،‬ابَرنامها‬
‫ائمهاالسماء‪ :‬ابرنامها‬
‫ائناث‪ :‬دُخترزایی‬
‫ائوزین‪ :‬سُرخگر‬
‫ائوزئیک‪ُ :‬نخُستزیوی‬
‫ائوسین‪ :‬کهَپدید‬

‫‪۶۹‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫با سابقه‪ :‬پیشینه دار‬

‫با سعادت‪ :‬خرسند‬
‫با سو نیت‪ :‬دشمنانه‬
‫با سوء نیت‪ :‬دشمنانه‬
‫با سواد‪ :‬دانش آموخته‬
‫با شرف‪ :‬واال‪ ،‬ارجمند‬
‫با شعور‪ :‬هوشیوار‬ ‫ب‬
‫با صرفه‪ :‬سود بخش‪ ،‬با بهره‬
‫با صفا‪ :‬دلگشا‪ ،‬دل انگیز‬
‫بُعد‪ :‬فرانمون‪ ،‬فرامون‪ ،‬سویگان‪ ،‬سوی‪ ،‬سو‪ ،‬راستا‬
‫با طراوت‪ :‬شاداب‪ ،‬سرزنده‬
‫با اجازه‪ :‬باپروانه‪ ،‬با روادید‬
‫با عزت‪ :‬گرانمایه‪ ،‬با ارزش‪ ،‬با ارج‬
‫با احتساب‪ :‬درنگر آوردن‪ ،‬در نگریستن‪ ،‬به یاد داشتن‪ ،‬به‬
‫با عزم‪ :‬سستی نا پذیر‪ ،‬پایدار‪ ،‬استوار‬
‫شمار آوری‪ ،‬به شمار آوردن‪ ،‬به دیده داشتن‪ ،‬بدیده گرفتن‬
‫با عقاید مختلف‪ :‬با باورهای گوناگون‬
‫با اراده‪ :‬سستی نا پذیر‪ ،‬پا برجا‪ ،‬برجا پا‬
‫با عنوان‪ :‬با نام‬
‫با اسم و رسم‪ :‬نامدار‪ ،‬سرشناس‪ ،‬با خانواده‬
‫با فاصله‪ :‬دوراز هم‪ ،‬ازهم جدا‬
‫با اشاره به‪ :‬در نگر به‪ ،‬با نگرش به‬
‫با قابلیت‪ :‬توانا‪ ،‬با توانایی‬
‫با اصل و نسب‪ :‬تبارمند‪ ،‬با نژاد‪ ،‬با ریشه‬
‫با قدر‪ :‬ارجمند‬
‫با اقبال‪ :‬نیکروز‪ ،‬نیکبخت‪ ،‬بهروز‬
‫با قدمت‪ :‬دیرینه‪ ،‬دیرین‬
‫با اهمیت‪ :‬ارجمند‬
‫با الخره‪ :‬سرانجام‬
‫با این وجود‪ :‬با اینهمه‬
‫با لیاقت‪ :‬شایسته‬
‫با تجربه‪ :‬کار آزموده‪ ،‬آزموده‬
‫با لیاقتی‪ :‬شایستگی‬
‫با تربیت‪ :‬پروریده‪ ،‬پرورش یافته‪ ،‬پرهیخته‪ ،‬بافرهنگ‬
‫با مروت‪ :‬نیکمنش‪ ،‬دادگر‪ ،‬باگذشت‪ ،‬با گذشت‬
‫با تشکر‪ :‬با سپاس‬
‫با هم ٔه وجود‪ :‬با جان و دل‬
‫با تفصیل‪ :‬بسیار گسترده‪ ،‬با آب و تاب‬
‫با وجود این‪ :‬با اینهمه‪ ،‬با این همه‪ ،‬با این رو‬
‫با تقوی‪ :‬پرهیزگار‪ ،‬پارسا‬
‫با وجود این که‪ :‬با این که‬
‫با تمام‪ :‬با همه‬
‫با وجود اینکه‪ :‬با اینکه‪ ،‬با این که‬
‫با تمام این احوال‪ :‬با این همه‬
‫با وجود آنکه‪ :‬با آنکه‬
‫با توجه به‪ :‬با نگرش به‬
‫بااحساس‪ :‬پر شور‬
‫با جرات‪ :‬یارا‬
‫باب‪ :‬روی‪ ،‬رو‪ ،‬دروازه‪ ،‬درب‪ ،‬در‬
‫با حالت‪ :‬گیرا‪ ،‬دلپسند‪ ،‬خوب‬
‫باب طبع‪ :‬پسندیده‪ ،‬به دلخواه‬
‫با حرارت‪ :‬مهربان‪ ،‬گرم‪ ،‬خونگرم‪ ،‬پرشور‬
‫باب میل‪ :‬بکامه ) ‪ ،(patkāmak‬بکام‬ ‫با حسن نیت‪ :‬دوستانه‬
‫بابت‪ :‬درباره‪ ،‬برای‪ ،‬از برای‬ ‫با خبر‪ :‬آگاه‬
‫بابرکت‪ :‬فراوان‪ ،‬پربار‪ ،‬بارور‬ ‫با دقت‪ :‬هوشدارانه‪ ،‬نیک بینانه‬
‫باتجربه‪ :‬آزموده‬ ‫با دوام‪ :‬همیشگی‪ ،‬پایدار‪ ،‬استوار‬
‫باتربیت‪ :‬پروریده‪ ،‬پرورش یافته‪ ،‬پرهیخته‪ ،‬بافرهنگ‬ ‫با رعایت احترام‪ :‬پاسدارانه‬

‫‪۷۰‬‬

‫باطله‪ :‬بیهُده‬
‫باطن‪ :‬نهان‪ ،‬نهاد‪ ،‬سرشت‪ ،‬درون‪ ،‬اندرون‬
‫باطنا‪ :‬نهانی‪ ،‬درپنهانی‬
‫باطنی‪ :‬نهان‪ ،‬درونی‪ ،‬اندرونین‬
‫باظرفیت‪ :‬شکیبا‪ ،‬خویشتن دار‬
‫باعث‪ :‬مایه‪ ،‬شوند‪ ،‬دست آویز‪ ،‬برانگیزنده‪ ،‬انگیزه‪ ،‬انگیزاننده‬
‫باعث شدن‪ :‬انگیزیدن‪ ،‬انگیختن‬
‫باعث عبرت‪ :‬مایه پند‬
‫باغ وحش‪ :‬جانورگاه‪ ،‬باغ جانوران‬
‫باغات‪ :‬باغها‪ ،‬باغستان‪ ،‬باغ‬
‫باغیرت‪ :‬بیپروا‪ ،‬بیباک‪ ،‬بارگ‬
‫بافر‪ :‬میانگیر‪ ،‬انبارک‬
‫بافرینگ‪ :‬میانگیری‬
‫باقال‪ :‬کالوسَک‪ ،‬باسمر‬
‫باقی‪ :‬ناگذرنده )ده(‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناگذرنده‪ ،‬مانده‪ ،‬ماندنی‪ ،‬دیگر‪،‬‬
‫پس مانده‪ ،‬بجامانده‪ ،‬بازمانده‬
‫باقی ماندن‪ :‬سرجا ماندن‪ ،‬برجا ماندن‪ ،‬باز ماندن‬
‫باقی مانده‪ :‬پسماند‪ ،‬بازمانده‬
‫باقیمانده‪ :‬مانده‪ ،‬پس مانده‪ ،‬بجای مانده‬
‫باکره‪ :‬بالَست )به(‪ ،‬دوشیزه‪ ،‬پوپک‬
‫باکفایت‪ :‬کاردان‪ ،‬کارآمد‪ ،‬شایسته‬
‫باکمال میل‪ :‬با خوشرویی‪ ،‬با جان و دل‬
‫باالجبار‪ :‬به ناچار‬
‫باالخره‪ :‬سرانجام‪ ،‬باری‬
‫باالخص‪ :‬به ویژه‬
‫باالراده‪ :‬به خواست )ده(‪،‬‬
‫باالنس‪ :‬تراز‬
‫بالجمله‪ :‬سخن کوتاه‪ ،‬به کوته سخن‬
‫بالخصوص‪ :‬به ویژه‬
‫بالعکس‪ :‬واژگونه‪ ،‬وارون‬
‫بالغ‪ :‬رسیده‪ ،‬پخته‪ ،‬برنا‬
‫بالغ شدن‪ :‬پزاویدن‬
‫بالفطره‪ :‬به نهاد‬
‫‪۷۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫باتری‪ :‬انباره‬
‫باتالق‪ :‬مرداب‪ ،‬تاالب‬
‫باتمکین‪ :‬گردونسرشت‪ ،‬گرانسنگ‪ ،‬گرانسرشت‬
‫باتوجه به این که‪ :‬با نگرش به این که‬
‫باتوم‪ :‬چوبدست‪ ،‬چوب‪ ،‬چماق‬
‫باتون‪ :‬چوبدست‬
‫باج‪ :‬باژ‬
‫باجناق‪ :‬همریش‪ ،‬هم ریش‬
‫باجی‪ :‬خواهر‬
‫باحث‪ :‬پژوهنده )ده(‪،‬‬
‫باحیا‪ :‬آزرمین‬
‫باد صبا‪ :‬باد باختری‬
‫باد مبارک‪ :‬شادباد‬
‫بادصرصر‪ :‬سخت باد‪ ،‬تند باد‬
‫بادنجان‪ :‬بادنگان‬
‫بادوام‪ :‬دیرنده‬
‫بادیه‪ :‬هامون‪ ،‬دشت‪ ،‬بیابان‬
‫بارحم‪ :‬مهربان‪ ،‬دلسوز‪ ،‬باگذشت‬
‫بارز‪ :‬هویدا‪ ،‬نمایان‪ ،‬پدیدار‪ ،‬آشکار‬
‫بارعام‪ :‬بار همگانی‬
‫بارقه‪ :‬کورسو‪ ،‬درخشش‪ ،‬پرتو‬
‫بارک الله‪ :‬آفرین‬
‫بارکه الله‪ :‬آفرین‬
‫باروت‪ :‬گوگرد‪ ،‬آتش زا‬
‫بارونق‪ :‬شاداب‪ ،‬دلچسب‪ ،‬ترو تازه‬
‫باریکال‪ :‬آفرین‬
‫بازگویی‪ :‬واگویش‬
‫باسمه کاری‪ :‬کارسرسری‬
‫باسن‪ :‬نشیمنگاه‪ ،‬لگنچه‪ ،‬سرین‬
‫باشخصیت‪ :‬منشمند ) ‪ ،(mēnišnōmand‬منشمند‬
‫باصره‪ :‬نگرنده )ده(‪ ،‬بینایی )ده(‪ ،‬نگریدن‬
‫باطل‪ :‬یاوه‪ ،‬هَنجام‪ ،‬نادرست‪ ،‬تباه‪ ،‬پوچ‪ ،‬بیهوده‬
‫باطل کردن‪ :‬تباه کردن‪ ،‬برانداختن‪ ،‬برافکندن‪ ،‬از بین بردن‬

‫بحرانهایی‪ :‬چالشهایی‬
‫بالکن‪ :‬ایوانگاه )فه(‪ ،‬ایوانک )فه(‪ ،‬مهتابی‪ ،‬پالگانه‪،‬‬
‫بحری‪ :‬دریایی‬
‫بخار‪َ :‬وشْم‪ ،‬مهاب‪ ،‬مه‪ ،‬دمه‪ ،‬دم‪ ،‬بخار‬
‫بخاطر‪ :‬بهر‪ ،‬به پاس‪ ،‬برای‪ ،‬از روی‪ ،‬از بهر‪ ،‬از برای‬
‫بخس‪ :‬بیارزش‬
‫بخش خصوصی‪ :‬بخش مردمی‬
‫بخش دولتی‪ :‬بخش فرمانروایی‬
‫بخصوص‪ :‬بویژه‪ ،‬به ویژه‬
‫بخل‪ :‬رشک‪ ،‬تنگ چشمی‬
‫بخیل‪ :‬ژَکور‪ ،‬زُفت‪ ،‬رشکوند‪ ،‬رشکبر‪ ،‬چشم تنگ‪ ،‬تنگ چشم‪،‬‬
‫آزمند‬
‫بد اخالق‪ :‬دژ خو‪ ،‬تندخو‪ ،‬بد خو‬
‫بد اصل‪ :‬فرومایه‪ ،‬بدگوهر‪ ،‬بد بنیاد‬
‫بد ترکیب‪ :‬زشت‪ ،‬بیریخت‬
‫بد جنس‪ :‬بد نهاد‪ ،‬بد سرشت‬
‫بد حالت‪ :‬بد ریخت‬
‫بد حساب‪ :‬نادرست‪ ،‬بد شمار‬
‫بد خصال‪ :‬بد کردار‬
‫بد خط‪ :‬بد نویس‬
‫بد خلق‪ :‬کژ رفتار‪ ،‬بد خوی‬
‫بد خیال‪ :‬بد گمان‪ ،‬بد پندار‬
‫بد ذات‪ :‬دژخیم‪ ،‬بد سرشت‪ ،‬بد زاد‬
‫بد طینت‪ :‬بد نهاد‪ ،‬بد منش‪ ،‬بد سرشت‬
‫بد منظر‪ :‬زشت‪ ،‬بد نما‪ ،‬بد ریخت‬
‫بد هیئت‪ :‬بیریخت‪ ،‬بد ریخت‬
‫بداخالق‪ :‬دژخو‬
‫بداهت‪ :‬ناگاه‪ ،‬زودگویی‪ ،‬خودآی‬
‫بداهه‪ :‬ناگاه‪ ،‬زودگویی‪ ،‬خودآی‬
‫بدایع‪ :‬نوها‪ ،‬نوآورها‪ ،‬تازهها‬
‫بدباطن‪ :‬بداندرون )به(‪ ،‬بد درون‬
‫بدذات‪ :‬دژخیم‬
‫بدر‪ :‬ماه شب چهارده‬
‫بدرقه‪ :‬پسواز‪ ،‬پدرود‪ ،‬بدرود‬
‫بدعت‪ :‬نوبنیاد‪ ،‬نوآوری‬
‫بدل‪ :‬یوفه‪ ،‬جایگزین‪ ،‬جانشین‬
‫‪۷۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بالقوه‪ :‬نهند‪ ،‬نهفته‪ ،‬خفته‬
‫بهارخواب‪ ،‬بالکانه‪ ،‬ایوان‬
‫بالن‪ :‬وال‬
‫باله‪ :‬وشتن‪ ،‬نرم‪ ،‬پروشت‬
‫بامبو‪ :‬خیزران‬
‫باند‪ :‬نوار‪ ،‬گروه‬
‫بانداژ‪ :‬زخم بندی‪ ،‬زخم بند‬
‫بانظام‪ :‬سازمند )به(‪،‬‬
‫بانک‪ :‬انباره‬
‫باهیبت‪ :‬شُکوهنده )به(‪ ،‬بِشکوه )به(‪،‬‬
‫باواسطه‪ :‬بامیانجی‬
‫باوفا‪ :‬دلبسته‪ ،‬پای بند‬
‫باوقار‪ :‬گرانسنگ‪ ،‬گرانسرشت‪ ،‬برازنده‪ ،‬ارجمند‬
‫بایر‪ :‬ناکشته‪ ،‬زمین کشت نشده‬
‫بایسیکل‪ :‬دوچرخه‬
‫بایوپسی‪ :‬نمونه بافت‪ ،‬بافت برداری‬
‫بجز‪ :‬مگر‪ ،‬جدا از‬
‫بحار‪ :‬دریاها‬
‫بحاری‪ :‬دریایی‬
‫بحبحه‪ :‬هنگامه‪ ،‬میانگاه‪ ،‬میان‪ ،‬گرماگرم‪ ،‬درگیر و دار‬
‫بحبوحه‪ :‬هنگامه‪ ،‬میانگاه‪ ،‬میان‪ ،‬گرماگرم‪ ،‬درگیر و دار‬
‫بحث‪ :‬گفتمان‪ ،‬گفتگو‪ ،‬گفت و شنود‪ ،‬کاوش‪ ،‬جویش‪ ،‬جستار‪،‬‬
‫جُستار‬
‫بحث کردن‪ :‬گفتمان کردن‪ ،‬گفتگو کردن‪ ،‬گفت و شنود‬
‫کردن‪ ،‬سخن زدن‬
‫بحث و تبادل نظر‪ :‬گفتمان‪ ،‬گفتگو‬
‫بحث و مجادله‪ :‬گفتاورد‬
‫بحثهای مختلف‪ :‬گفتگوهای گوناگون‪ ،‬گفتگوهای‬
‫بحر‪ :‬دریا‬
‫بحر المیت‪ :‬دریای آرام‬
‫بحر خزر‪ :‬دریای مازندران‬
‫بحران‪ :‬ناآرامی‪ ،‬سراسیمگی‪ ،‬چالش‪ ،‬آشفتگی‬

‫بر عهده‪ :‬بردوش‪ ،‬بر دوش‬
‫بر عهده ی‪ :‬بر دوش‬
‫بر مبنای‪ :‬بر پایه‪ ،‬بر اساس‬
‫بر وفق مراد‪ :‬به دلخواه‪ ،‬به خواسته دل‬
‫برازنده‪ :‬ورجاوند‬
‫براساس‪ :‬بر پایه‬
‫براق‪ :‬درخشنده‪ ،‬درخشان‪ ،‬پرفروغ‬
‫برانکار‪ :‬تخت روان‬
‫برانگیختن احساسات‪ :‬سُهانیدن‬
‫براو‪ :‬زهی‪ ،‬آفرین‬
‫براوو‪ :‬آفرین‬
‫برای العین‪ :‬بدیده خود‬
‫برای خاطر‪ :‬از بهر دل‬
‫برای مثال‪ :‬برای نمونه‬
‫برائت‪ :‬وارهیدگی‪ ،‬رهایی‪ ،‬بیگناهی‬
‫برأی العین‪ :‬بدیده خود‬
‫بربریت‪ :‬دد منشی‬
‫بربط‪ :‬بربوت‪ ،‬بربت‬
‫برج‪ :‬وَرده‪ ،‬دژ‬
‫برحذرداشتن‪ :‬پرهیزکردن‪ ،‬پرهیزاندن‬
‫برحسب‪ :‬به فراخور‬
‫برحسب اتفاق‪ :‬ناخواسته‪ ،‬رخداده‪ ،‬پیشامد‬
‫برحسب تصادف‪ :‬ناگهانی‬
‫برحسب وظیفه‪ :‬برپایه خویشکاری‬
‫برخالف‪ :‬واژگونه واژه‪ ،‬واژگونه‪ ،‬وارونه‪ ،‬ناساز‪ ،‬بهوارون‪ ،‬به‬
‫وارونه‬
‫برخی مواقع‪ :‬گاهی‬
‫برطرف‪ :‬سترده‪ ،‬زدوده‪ ،‬ازمیان برداشته‪ ،‬ازمیان‬
‫برطرف شدن‪ :‬زدودن‪ ،‬از میان رفتن‬
‫برطرف کردن‪ :‬زدودن‪ ،‬برانداختن‬
‫برعکس‪ :‬واژگونه‪ ،‬واژگون‪ ،‬وارونه‬
‫برعهده‪ :‬بردوش‬
‫برفرض اینکه‪ :‬شایدکه‪ ،‬چنانکه‪ ،‬اگرکه‬
‫برق‪ِ :‬درَخش )ده(‪ ،‬کهربا‪ ،‬فروغ‪ ،‬روشنایی‪ ،‬رخشه‪،‬‬
‫درخشندگی‪ ،‬آذرخش‬
‫‪۷۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بدلیل‪ :‬به انگیزه‪ ،‬از روی‬
‫بدلیل اینکه‪ :‬چونکه‬
‫بدن‪ :‬کالبد‪ ،‬تنه‪ ،‬تن‪ ،‬پیکر‪ ،‬اندام‬
‫بدو‪ :‬آغاز‬
‫بدون تامل‪ :‬بیدرنگ‬
‫بدون شک‪ :‬بیگمان‪ ،‬بیچون و چرا‬
‫بدون فوت وقت‪ :‬بیدرنگ‬
‫بدوی‪ :‬چادرنشین‪ ،‬بیابانی‬
‫بدید صوا‪ :‬سِگالش‬
‫بدیع‪ :‬نوآفرید‪ ،‬نو‪ ،‬نغز‪ ،‬تازه‪ ،‬بدین نوآفرید‬
‫بدیل‪ :‬همتا‪ ،‬جانشین‬
‫بدین ترتیب‪ :‬بدین سان‬
‫بدین سبب‪ :‬بدین روی‪ ،‬ازاین رو‬
‫بدین طریق‪ :‬بدین روش‬
‫بدین معنی‪ :‬به چم‬
‫بدین مناسبت‪ :‬براین پایه‬
‫بدین وسیله‪ :‬بدین گونه‬
‫بدیهه‪ :‬نااندیش‬
‫بدیهی‪ :‬هویدا‪ ،‬روشن‪ ،‬آشکار‬
‫بذر‪ :‬دانه‪ ،‬تخم‬
‫بذر افشانی‪ :‬دانه افشانی‬
‫بذر پاشیدن‪ :‬تخم پاشیدن‬
‫بذل‪ :‬دهش‪ ،‬بخشش‬
‫بذله‪ :‬نغز‪ ،‬شوخی‪ ،‬سخن نغز‪ ،‬سخن شیرین‬
‫بذله گو‪ :‬شوخ‬
‫بر اساس‪ :‬بر پایه‬
‫بر بنا‪ :‬زیرا‬
‫بر حسب‪ :‬بهوارون‪ ،‬به گونه‬
‫بر خالف‪ :‬واروی‪ ،‬رویاروی‪ ،‬در برابر‪ ،‬بهوارون‪ ،‬به وارون‪ ،‬بر پاد‬
‫بر خالف انتظار‪ :‬نابیوسان‬
‫بر سبیل‪ :‬از راه‬
‫بر ضد‪ :‬واروی‪ ،‬رویاروی‪ ،‬در دشمنی با‪ ،‬در برابر‬
‫بر طبق‪ :‬برابر‬
‫بر عکس‪ :‬بوارونه‬
‫بر علیه‪ :‬واروی‪ ،‬رویاروی‪ ،‬در برابر‪ ،‬بر‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫بسط دادن‪ :‬فراخیدن ) ‪ ،(frāxvēnītan‬گسترش دادن‪،‬‬ ‫برق زدن‪ :‬تیروژ ) (‬

‫گستردن‪ ،‬گسترانیدن‪ ،‬گستراندن‪ ،‬فراخیدن‪ ،‬پهن کردن‪ ،‬باز‬ ‫برقرار‪ :‬پایدار‪ ،‬برجا‪ ،‬برپا‪ ،‬استوار‬

‫برقع‪ :‬رویپوش )به(‪،‬‬

‫کردن‬
‫بسمه تعالی‪ :‬به نام خدا‬
‫برکت‪ :‬فراوانی‪ ،‬بسیاری‪ ،‬افزونی‪ ،‬افزون شدن‬
‫بسهولت‪ :‬به آسانی‬
‫برکه‪ :‬تاالب‪ ،‬آبگیر‪ ،‬آبدان‬
‫بسیط‪ :‬گشاده‪ ،‬گسترده‪ ،‬فراخ‬
‫برگ هویت‪ :‬شناسنامه‪ ،‬برگ شناسایی‬
‫بشارت‪ :‬نوید‪ ،‬مژده‬
‫برلیان‪ :‬فرالماس‪ ،‬فرابگین‬
‫بشارت دادن‪ :‬نوید دادن‪ ،‬مژده دادن‬
‫برمال‪ :‬هویدا‪ ،‬پدیدار‪ ،‬آشکارا‬
‫بشاش‪ :‬گشاده رو‪ ،‬خوشرو‪ ،‬خنده رو‪ ،‬خندان‬
‫برنج‪ِ :‬برَنج‬
‫بشر‪ :‬مردمان‪ ،‬مردم‪ ،‬آدمیان‪ ،‬آدمی‪ ،‬آدم‪ ،‬انسان‬
‫برند‪ :‬نمانام‪ ،‬نام نما‪ ،‬نام بازرگانی‬
‫بشقاب‪ :‬دوری‪ ،‬پیشدستی‬
‫برنز‪ :‬مفرغ‬
‫بشکه‪ :‬چوب خُم‬
‫برنش‪ :‬نبایست‬
‫بشورش داشتن‪ :‬آغاالنیدن‬
‫برنشیت‪ :‬سینه پهلو‬
‫بصر‪ :‬دید‪ ،‬چشم‪ ،‬بینش‪ ،‬بینایی‬
‫برهان‪ :‬نخش‪ ،‬گفت و گو‪ ،‬فرنود‪ ،‬پَروَهان‪ ،‬آوند‬
‫بصری‪ :‬دیداری‬
‫بروجرد‪ :‬بروگرد‬
‫بصورت‪ :‬به گونه‪ ،‬به روش‬
‫برودت‪ :‬سرما‪ ،‬سردی‪ ،‬زم‪ ،‬زَم‪ ،‬خنکی‬
‫بصیر‪ :‬روشن بین‪ ،‬دانا‪ ،‬بینشمند‪ ،‬بینا‪ ،‬آگاه‬
‫برودتی‪ :‬سرمایشی‬
‫بصیرت‪ :‬بینشمندی‪ ،‬بینش‬
‫بروز‪ :‬هویدا کردن‪ ،‬نمایش‪ ،‬نمایان‪ ،‬نشان دادن‪ ،‬پدیدار‪،‬‬
‫بضاعت‪ :‬سرمایه‪ ،‬دستمایه‪ ،‬دارایی‪ ،‬داراک‪ ،‬توانایی‬
‫آشکار‬
‫بطالت‪ :‬تن پروری‪ ،‬تن آسایی‪ ،‬بیهودگی‪ ،‬بیکاری‬
‫بروزن‪ :‬همسنگ‬
‫بطالن‪ :‬ناچیزگی‪ ،‬زدایش‪ ،‬تباهی‪ ،‬ازمیان رفتن‬
‫بروکراسی‪ :‬کاغذبازی‬
‫بطن‪ :‬نهان‪ ،‬شکمه‪ ،‬درون‬
‫برونشوسکوپ‪ :‬نایژه بین‬
‫بطور‪ :‬به گونه‬
‫برونشوسکوپی‪ :‬نایژه بینی‬
‫بطور جدی‪ :‬کوشمندانه‬
‫برونشیتیس‪ :‬نایژه آماس‬
‫بطور کلی‪ :‬روی هم رفته‪ ،‬در کنار همه اینها‬
‫بری‪ :‬دشتی‪ ،‬خشکساری‪ ،‬پاک‪ ،‬بیگناه‪ ،‬بیابانی‬
‫بطوریکه‪ :‬به گونهای که‬
‫بزاز‪ :‬پارچه فروش‬
‫بطی‪ :‬کند‪ ،‬کُند‪ ،‬درنگین‪ ،‬آهسته‬
‫بزاق‪ :‬خدو‪ ،‬تف‪ ،‬آب دهن‪ ،‬آب دهان‬
‫بطیء‪ :‬کند‪ ،‬آهسته‬
‫بزن بهادر‪ :‬بشکول‬
‫بطیءالحرکت‪ :‬گرانرو‬
‫بساتین‪ :‬بوستانها‪ ،‬بستانها‬
‫بظاهر‪ :‬به نما‪ ،‬آشکارا‬
‫بساط‪ :‬گستردنی‪ ،‬دستگاه‪ ،‬خوان‬
‫بعثت‪ :‬انگیزش‬
‫بساوند‪ :‬پساوند‬
‫بعد‪ :‬فرامون‪ ،‬سویگان‪ ،‬سپس‪ ،‬دیگر‪ ،‬دوری‪ ،‬دورا‪ ،‬پس از آن‪،‬‬
‫بسط‪ :‬گسترش‪ ،‬پهن کردن‪ ،‬باز کردن‬
‫پس از این‪ ،‬پس‪ ،‬آینده‪ ،‬آنگاه‬
‫بسط دادن‪ :‬گستردن‪ ،‬گسترانیدن‬
‫بعد از‪ :‬پس از‬
‫بعد از ظهر‪ :‬پس از نیمروز‬

‫‪۷۴‬‬

‫بکر‪ :‬دست نخورده‬
‫بکس‪ :‬مشتزنی‬
‫بکلی‪ :‬یکسره‪ ،‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬سراسر‪ ،‬بیکبار‪ ،‬از بیخ و بن‬
‫بکمال‪ :‬پایان شدن‪ ،‬انجام یافتن‬
‫بل‪ :‬ولی‪ ،‬واالتر که‪ ،‬بهتر از آن که‪ ،‬به جای آن‪ ،‬بدتر از آن‪،‬‬
‫اینکه‪ ،‬باالتر از آن‬
‫بال‪ :‬گزند‪ ،‬زیان‪ ،‬رنج‪ ،‬پتیاره‪ ،‬آفت‪ ،‬آسیب‪ ،‬آزار‬
‫بال تردید‪ :‬بیگمان‬
‫بال تشابه‪ :‬ناهمسان‪ ،‬ناهمانند‬
‫بال درنگ‪ :‬بیدرنگ‬
‫بال دیدن‪ :‬گزند یافتن‪ ،‬ستمدیدن‪ ،‬رنج دیدن‪ ،‬آسیب دیدن‬
‫بال فاصله‪ :‬بیدرنگ‬
‫بال منازع‪ :‬بیهمتا‪ ،‬بیمانند‬
‫بال واسطه‪ :‬بیدرنگ‬
‫بالء‪ :‬گزند‪ ،‬زیان‪ ،‬آفت‪ ،‬آسیب‬
‫بالء دیدن‪ :‬گزند یافتن‪ ،‬ستمدیدن‪ ،‬رنج دیدن‪ ،‬آسیب دیدن‬
‫بالاراده‪ :‬بهناخواست )ده(‪،‬‬
‫بالتردید‪ :‬بیگمان‬
‫بغرنج‪ :‬سخت‪ ،‬درهم‪ ،‬پیچیده‪ ،‬پیچ در پیچ‪ ،‬بسیار سخت‪،‬‬
‫بالتشابه‪ :‬ناهمسان‪ ،‬ناهمانند‬
‫بالتکلیف‪ :‬دل اندروای‪ ،‬بیبرنامه‬
‫بالتکلیفی‪ :‬بیبرنامگی‬
‫بالد‪ :‬شهرها‪ ،‬آبادیها‬
‫بالدرنگ‪ :‬همان گاه‪ ،‬بیدرنگ‬
‫بفاصله‪ :‬هستی‪ ،‬ماندن‪ ،‬ماندگاری‪ ،‬پایندگی‪ ،‬پایستگی‪،‬‬
‫بالغ‪ :‬پیام‪ ،‬آگهی‬
‫بالغت‪ :‬شیوایی‪ ،‬زبان آوری‪ ،‬رسایی سخن‪ ،‬رسایی‬
‫بالفاصله‪ :‬همدمان ) ‪ ،(hamdamān‬دردم‪ ،‬بیدرنگ‪ ،‬اندر‬
‫زمان‬
‫بالکش‪ :‬ستمکش‪ ،‬رنجیده‪ ،‬آزرده‬
‫بالمقدمه‪ :‬ناگهانی‬
‫بالمنازع‪ :‬بیهمتا‪ ،‬بیمانند‬
‫بالهت‪ :‬کم خردی‪ ،‬بیخردی‬
‫بالیای طبیعی‪ :‬گزندهای گیتی سرشت‪ ،‬گزندهای گیتی‬
‫بلد‪ :‬شهر‪ ،‬آبادی‬
‫بلد بودن‪ :‬یاد داشتن‪ ،‬دانستن‬
‫‪۷۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بعدا‪ :‬سپس‪ ،‬زمانی دیگر‪ ،‬دیرتر‪ ،‬در آینده‬
‫بعداً‪ :‬سپس‪ ،‬زمانی دیگر‪ ،‬دیرتر‬
‫بعدها‪ :‬در آینده‬
‫بعدی‪ :‬سپسین‪ ،‬پیرفت‪ ،‬پسین‪ ،‬پس از آن‬
‫بعضا‪ :‬گاهی‬
‫بعضاً‪ :‬گاهی‬
‫بعضی‪ :‬گروهی‪ ،‬پارهای‪ ،‬برخی‬
‫بعضی اوقات‪ :‬هر از چند گاهی‪ ،‬گاهگاهی‬
‫بعضی مواقع‪ :‬گاهی‬
‫بعضی وقتها‪ :‬گاهی‬
‫بعالوه‪ :‬افزون بر آن‪ ،‬افزوده‬
‫بعلت‪ :‬به انگیزه‪ ،‬از روی‬
‫بعلت اینکه‪ :‬چونکه‬
‫بعنوان‪ :‬همچون‬
‫بعهده‪ :‬بر دوش‬
‫بعید‪ :‬دور‬
‫بغایت‪ :‬بیپایان‪ ،‬بیاندازه‬
‫بغچه‪ :‬جامه بند‪ ،‬پتیر‬
‫بسیار درهم‪ ،‬برهم‬
‫بغض‪ :‬گلوگیر‪ ،‬کینه‪ ،‬دشمنی‪ ،‬خشم‬
‫بغیر‪ :‬بجز‬
‫بغیر از‪ :‬مگر‪ ،‬بجز‬
‫پایداری‪ ،‬پایدارماندن‬
‫بقا‪ :‬ماندن‪ ،‬ماندگاری‪ ،‬مانایی‪ ،‬پایستگی‪ ،‬پایداری‬
‫بقاعده‪ :‬به سامان‪ ،‬بسزا‬
‫بقال‪ :‬خواربار فروش‪ ،‬بنکدار‬
‫بقدر‪ :‬به اندازه‬
‫بقدری‪ :‬به اندازهای‬
‫بقول معروف‪ :‬آشنا سخن آنکه‬
‫بقیاس‪ :‬به گمان‬
‫بقیه‪ :‬مانده‪ ،‬دیگر‪ ،‬پس مانده‪ ،‬بجامانده‪ ،‬بازمانده‪ ،‬آن دیگرها‬
‫بک گراند‪ :‬پس زمینه‬
‫بکارت‪ :‬دوشیزگی‪ ،‬دست نخوردگی‬

‫بن ماضی‪ :‬ریشه گذشته‪ ،‬بن گذشته‬
‫بن مضارع‪ :‬ریشه کنونی‪ ،‬ریشه آینده‪ ،‬بن کنونی‪ ،‬بن آینده‬
‫بنا‪ :‬گِلکار‪ ،‬سرا‪ ،‬سازه ساز‪ ،‬سازه‪ ،‬سازنده‪ ،‬ساخته‪ ،‬ساختمان‬
‫ساز‪ ،‬ساختمان‪ ،‬دایگر‪ ،‬خانه‬
‫بنا نهادن‪ :‬بنیان نهادن‪ ،‬بنیادنهادن‬
‫بناء‪ :‬سرا‪ ،‬ساختمان‪ ،‬خانه‬
‫بناءکردن‪ :‬ساختن‪ ،‬برافراشتن‬
‫بنادر‪ :‬بندرها‪ ،‬بندرگاهها‪َ ،‬بنَدرها‬
‫بناکردن‪ :‬ساختن‪ ،‬برافراشتن‬
‫بنایی‪ :‬گِلکاری‬
‫بنر‪ :‬برنما‬
‫بنزین‪ :‬نفتک‬
‫بنسبت‪ :‬به اندازه‬
‫بنقد‪ :‬دستی‬
‫بنوبت‪ :‬به پستا‬
‫بنی آدم‪ :‬فرزندان آدم‪ ،‬آدمیزادگان‪ ،‬آدمیزاد‬
‫بنی بشر‪ :‬فرزند آدم‬
‫بنی نوع‪ :‬همگونه‬
‫بنی نوع بشر‪ :‬آدمیان‬
‫بنیان‪ :‬بنیاد‬
‫بنیه‪ :‬نهاد‪ ،‬شالوده‪ ،‬سرشت‪ ،‬آفرینش‬
‫بنیه دارایی‪ :‬داراکی‪ ،‬توان‬
‫بنیه نداشتن‪ :‬ناتوانی‬
‫به اعتنا کردن‪ :‬به روی کردن‬
‫به عمل کردن‪ :‬را انجام دادن‬
‫به فکر کردن‪ :‬به اندیشیدن‪ ،‬اندیشه کردن‬
‫به اتفاق‪ :‬همراه‬
‫به اتفاق آرا‪ :‬به همزبانی‪ ،‬به همرایی‬
‫به اتفاق آراء‪ :‬به همزبانی‪ ،‬به همرایی‬
‫به احترام‪ :‬به پاس‬
‫به احتمال زیاد‪ :‬به گمان بسیار‬
‫به استثنا‪ :‬جز این‪ ،‬بیرون از‪ ،‬به جز‬
‫به استثناء‪ :‬جز این‪ ،‬بیرون از‪ ،‬به جز‬
‫به استحضار میرساند‪ :‬به آگاهی میرساند‬
‫به استناد‪ :‬به دلیل‪ ،‬برپایه‬
‫‪۷۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بلدرچین‪ :‬کرک‪ ،‬بدبده‬
‫بلدیه‪ :‬شهرداری‪ ،‬راهداری‬
‫بلع‪ :‬فروبردن‪ ،‬خوردن‬
‫بلعیدن‪ :‬فرودادن‪ ،‬فروبردن‪ ،‬فرو بردن‪ ،‬خوردن‪ ،‬اوباریدن‬
‫بلکه‪ :‬ونکه‪ ،‬ولی‪ ،‬وانگه‪ ،‬واالتر که‪ ،‬چهبسا‪ ،‬چه‪ ،‬بهتر از آن که‪،‬‬
‫به جای آن‪ ،‬بدتر از آن‪ ،‬اینکه‪ ،‬باالتر از آن‬
‫بلند اقبال‪ :‬بلند بخت‬
‫بلند آوازه‪ :‬نامی‪ ،‬نامور‪ ،‬سرشناس‬
‫بلند طبع‪ :‬باالمنش‬
‫بلند قامت‪ :‬بلندباال‬
‫بلند مرتبه‪ :‬فرازمند‪ ،‬بلند پایه‬
‫بلند نظر‪ :‬بلند نگر‬
‫بلند همت‪ :‬بزرگمنش‬
‫بلندمدت‪ :‬دیرزمان‬
‫بلوا‪ :‬هنگامه‪ ،‬غوغا‪ ،‬شورش‪ ،‬آشوب‬
‫بلوار‪ :‬چارباغ )فه(‪ ،‬دوسویی‪ ،‬دوسویه‬
‫بلور‪ :‬مها‪ ،‬مَها‪ ،‬زمج‪ ،‬آبگونه‬
‫بلورکبود‪ :‬بهرور‪ ،‬بهروج‬
‫بلوز‪ :‬کرتی‬
‫بلوط‪ :‬مازو‪ ،‬بلوت‪ ،‬برو‪ ،‬بَرو‬
‫بلوغ‪ :‬پزاوش ) (‪ ،‬رسیدگی‪ ،‬رسایی‪ ،‬پزاوَش‪ ،‬برنایی‪ ،‬بالش‬
‫بلیت‪ :‬پروانک‬
‫بلیط‪ :‬گذرانه‪ ،‬پروانک‪ ،‬پته‬
‫بلیغ‪ :‬گشادهزبان )به(‪ ،‬رسا‬
‫بمب‪ :‬بمب‬
‫بمثل‪ :‬مانند‪ ،‬به متل‪ ،‬به داستان‬
‫بمجرد‪ :‬در همان دم‪ ،‬د رهمان دم‪ ،‬به همان دم‬
‫بمحض‪ :‬همین که‬
‫بمرور‪ :‬کم کم‪ ،‬آرام آرام‬
‫بمقتضی‪ :‬فرا خور‬
‫بموجب‪ :‬به انگیزه‪ ،‬برابر‬
‫بموقع‪ :‬بهنگام‪ ،‬به هنگام‬
‫بنّا‪ :‬واالدگر‪ ،‬گِلیگَر‬

‫به زعم‪ :‬به باور‬
‫به سرعت‪ :‬به شتاب‪ ،‬به تندی‪ ،‬با شتاب‬
‫به شدت‪ :‬به سختی‬
‫به شرح زیر‪ :‬به گستره زیر‪ ،‬به فهرست زیر‬
‫به شرط‪ :‬به شیوه‪ ،‬به سامه‬
‫به صوت‪ :‬به گونه‬
‫به صورت‪ :‬به گونه‪ ،‬به شیوه‪ ،‬به روی‪ ،‬به روش‬
‫به طور‪ :‬به شیوه‬
‫به طور جدی‪ :‬کوشمندانه‬
‫به طور حتم‪ :‬بیگمان‬
‫به طور قطع‪ :‬بیگمان‬
‫به طور متوسط‪ :‬میان بینانه‪ ،‬در میانه‪ ،‬در میانگین‪ ،‬از دید‬
‫میانه‬
‫به ظن من‪ :‬به گمان من‬
‫به عبارتی‪ :‬به گفتهای‬
‫به عالوه‪ :‬همراه با‪ ،‬فزون‪ ،‬به همراه‪ ،‬افزون بر آن‪ ،‬افزون بر‬
‫به علت‪ :‬به انگیزه‪ ،‬از روی‪ ،‬از برای‬
‫به علت اینکه‪ :‬چونکه‬
‫به عنوان‪ :‬همچون‪ ،‬از روی‬
‫به عنوان مثال‪ :‬برای نمونه‬
‫به عنوان نمونه‪ :‬برای نمونه‬
‫به غلط پنداشت که‪ :‬به نادرست پنداشت که‬
‫به غیر از اینکه‪ :‬جدا از اینکه‪ ،‬جدا از این که‬
‫به فکر بودن‪ :‬در اندیشه بودن‪ ،‬به اندیشیدن‪ ،‬به اندیشه‬
‫کردن‬
‫به قول‪ :‬به گفته‬
‫به قول معروف‪ :‬به گفته کسی‪ ،‬به گفته آشنا‪ ،‬آشنا سخن‬
‫آنکه‬
‫به کرات‪ :‬بارها‬
‫به کلی‪ :‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬سراسر‬
‫به لحاظ‪ :‬از دید‬
‫به مثابه‪ :‬همسان با‪ ،‬همسان‪ ،‬همچون با‪ ،‬همچون‪ ،‬به مانند‬
‫به مجرد اینکه‪ :‬هر زمانی که‪ ،‬سر زمانی که‬
‫به محض اینکه‪ :‬هر زمانی که‪ ،‬سر زمانی که‬
‫به مدت‪ :‬برای زمانی برابر‬
‫‪۷۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫به اشتراک گذاشتن‪ :‬همخوان کردن‪ ،‬همبهر کردن‬
‫به اصطالح معروف‪ :‬به زبانزد همگان‬
‫به اضافه‪ :‬همراه با‪ ،‬به همراه‪ ،‬افزون بر‬
‫به اضافه ی‪ :‬افزون بر‬
‫به اکراه‪ :‬به ناگزیری‪ ،‬به نا خوشدلی‬
‫به انضمام‪ :‬همراه با‪ ،‬به همراه‪ ،‬به پیوست‬
‫به این ترتیب‪ :‬بدینگونه‪ ،‬بدینسان‪ ،‬بدین گونه‪ ،‬بدین سان‪،‬‬
‫بدین روی‬
‫به این دلیل‪ :‬به این فرنود‪ ،‬به این‬
‫به این دلیل است که‪ :‬از آن روست که‬
‫به این صورت‪ :‬به این سان‬
‫به تجاهل زدن‪ :‬به نادانی زدن‬
‫به تدریج‪ :‬گام به گام‪ ،‬کم کم‪ ،‬خرده خرده‪ ،‬خرد خرد‪ ،‬به‬
‫آهستگی‪ ،‬اندک اندک‬
‫به ترتیب‪ :‬دهنادین‬
‫به تعداد‪ :‬به شماره‬
‫به تفصیل‪ :‬به گونه گسترده‪ ،‬به گستردگی‬
‫به تناسب‪ :‬به فراخور‬
‫به جهت‪ :‬به شوند‪ ،‬برای‬
‫به چه صورت‪ :‬چسان‪ ،‬به چه سان‬
‫به حد وفور‪ :‬به فراوانی‬
‫به حدی‪ :‬به اندازهای‬
‫به حق‪ :‬به سزا‪ ،‬بسزا‬
‫به حکم‪ :‬به فرمان‬
‫به خاطر‪ :‬بهر‪ ،‬به پاس‪ ،‬برای‪ ،‬از روی‪ ،‬از بهر‪ ،‬از برای‬
‫به خاطر این که‪ :‬زیرا‪ ،‬چون‪ ،‬از روی این که‪ ،‬از این رو که‬
‫به خاطر آورد‪ :‬به یاد آورد‬
‫به خاطر آوردن‪ :‬به یاد آوردن‬
‫به خاطر داشتن‪ :‬یاد داشتن‪ ،‬به یاد داشتن‬
‫به خصوص‪ :‬به ویژه‬
‫به خالف‪ :‬به واژگونه‪ ،‬به وارونه‬
‫به دلیل‪ :‬به فرنود‪ ،‬به آوندِ‪ ،‬به انگیزه‪ ،‬از روی‪ ،‬از برای‬
‫به دلیل اینکه‪ :‬چونکه‬
‫به راحتی‪ :‬به سادگی‬
‫به روال عادی‪ :‬به روال همیشگی‬

‫بهانه‪ :‬دستاویز‬
‫بهبودی‪ :‬بهبود‬
‫بهت‪ :‬گیجی‪ ،‬شگفت‪ ،‬خیره‬
‫بهتان‪ :‬ناروا‪ ،‬دروغ بستن‪ ،‬چفته‬
‫بواسطه‪ :‬از روی‬
‫بوبک‪ :‬پوپک‬
‫بوبین‪ :‬پیچک‬
‫بوتیک‪ :‬دکان‪ ،‬بابکد‬
‫بوجود آمدن‪ :‬پدایش‬
‫بوجود آوردن‪ :‬پدید آوردن‬
‫بودجه‪ :‬هزینه‪ ،‬درآمد‪ ،‬تنخواه‪ ،‬ترازینه‪ ،‬پیشریز‬
‫بوذرجمهر‪ :‬بزرگمهر‬
‫بوران‪ :‬توفان برف‪ ،‬برفباد‬
‫بورژوازی‪ :‬دارامندی‬
‫بورس‪ :‬بها بازار‬
‫بوروکراسی‪ :‬کاغذبازی‬
‫بوریا‪ :‬زیغ‪ ،‬دوخ‪ ،‬بالج‪ ،‬بَالج‬
‫بوستر‪ :‬توان افزا‬
‫بوسیله‪ :‬به دست‬
‫بوق‪ :‬کرنا‬
‫بوقت‪ :‬هنگامی‬
‫بوکس‪ :‬مشتزنی‪ ،‬مشت زنی‬
‫بول‪ :‬گِمیز‪ ،‬پیشاب‬
‫بولتن‪ :‬گزارشنامه‪ ،‬گزارش نامه‬
‫بولوار‪ :‬دوسویی‪ ،‬دوسویه‪ ،‬خیابان پهن‬
‫بوی رطوبت‪ :‬ناه‪ ،‬نا‬
‫بی اثر‪ :‬ناپیدا‬
‫بی احتیاط‪ :‬بیپروا‬
‫بی احساس‪ :‬سنگدل‬
‫بی ادب‪ :‬بیفرهنگ‬
‫بی ادبی‪ :‬بیفرهنگی‬
‫بی ادراک‪ :‬کودن‬
‫بی اساس‪ :‬بیپایه‬
‫بی استعداد‪ :‬بیهوش‬
‫بی استعدادی‪ :‬آناتاوی‪ ،‬آنات‬
‫‪۷۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫به مرور زمان‪ :‬با گذشت زمان‬
‫به منزله‪ :‬همسان با‪ ،‬همسان‪ ،‬همچون با‪ ،‬همچون‪ ،‬چونان‪ ،‬به‬
‫مانند‪ ،‬بسان‬
‫به منظور‪ :‬برای‬
‫به موازات‪ :‬همراستا‬
‫به موجب‪ :‬در چارچوب‪ ،‬بر پایه‪ ،‬از روی‬
‫به موقع‪ :‬بهنگام‪ ،‬به هنگام‪ ،‬بگاه‬
‫به ناحق‪ :‬با ناروایی‬
‫به نحو‪ :‬به گونه‬
‫به نحو احسن‪ :‬به بهترین گونه‪ ،‬به بهترین روش‬
‫به نحوی‪ :‬به گونهای‬
‫به ندرت‪ :‬جسته گریخته‬
‫به نسبت‪ :‬در سنجش‬
‫به نسبه‪ :‬در سنجش‬
‫به نظر‪ :‬درنگر‪ ،‬در نگر‪ ،‬به نگر‪ ،‬از دیدگاه‪ ،‬از دید‬
‫به نظر میآید‪ :‬گمان میرود‬
‫به هر حال‪ :‬به هر روی‬
‫به هر صورت‪ :‬به هر روی‬
‫به همین خاطر‪ :‬از این رو‬
‫به همین دلیل‪ :‬به همین فرنود‪ ،‬از همین روی‪ ،‬از این روی‬
‫به هیچ عنوان‪ :‬به هیچ روی‬
‫به واسطه‪ :‬از روی‬
‫به واقع‪ :‬به راستی‬
‫به وجه‪ :‬به روش‪ ،‬به راه‪ ،‬بگونه‬
‫به وجهی‪ :‬به گونهای‪ ،‬به راهی‬
‫به وجود آمدن‪ :‬پدید شدن‪ ،‬پدید آمدن‬
‫به وجود آوردن‪ :‬ساختن‪ ،‬پدید آوردن‬
‫به وجود آورنده‪ :‬پدیدآورنده‬
‫به وسیله‪ :‬به دست‪ ،‬بدست‬
‫به وضوح‪ :‬به روشنی‬
‫به وفور‪ :‬فراوان‪ ،‬به فراوانی‪ ،‬بسیار‬
‫به وقوع پیوست‪ :‬رخ داد‬
‫به وقوع پیوستن‪ :‬رخ دادن‬
‫به یک منوال‪ :‬یکنورد‬
‫بهادر‪ :‬یل‪ ،‬گُرد‪ ،‬دلیر‪ ،‬دالور‬

‫بی حدوحصر‪ :‬بیکران‪ ،‬بیپایان‪ ،‬بیاندازه‬
‫بی حرکت‪ :‬بیجنبش‪ ،‬آرام‬
‫بی حرکت بودن‪ :‬آرمیدن‬
‫بی حس‪ :‬لمس‪ ،‬کرخت‪ ،‬سست‬
‫بی حساب‪ :‬بیشمار‪ ،‬بیاندازه‬
‫بی حمیت‪ :‬نامرد‪ ،‬بیرگ‬
‫بی حواس‪ :‬پریشان‪ ،‬بیهوش‬
‫بی حوصلگی‪ :‬بیتابی‬
‫بی حوصله‪ :‬شتابزده‪ ،‬بیتاب‬
‫بی حیا‪ :‬گستاخ‪ ،‬دریده‪ ،‬پررو‪ ،‬بیشرم‬
‫بی خبر‪ :‬ناگه‪ ،‬ناگاه‪ ،‬ناآگاه‪ ،‬سرزده‬
‫بی خبری‪ :‬ناآمیخته‪ ،‬ناآگاهی‬
‫بی خطر‪ :‬بیترس‪ ،‬بیبیم‬
‫بی خیال‪ :‬مپندار‬
‫بی دقت‪ :‬ناهشیار‬
‫بی دوام‪ :‬نماندگی‪ ،‬فراساوند‪ ،‬زودگذر‪ ،‬زود گذر‬
‫بی ربط‪ :‬بیسر و ته‪ ،‬بیپیوند‬
‫بی رحم‪ :‬سنگدل‬
‫بی رقیب‪ :‬بیمانند‬
‫بی رمق‪ :‬سست‬
‫بی روح‪ :‬خشک‪ ،‬بیجان‬
‫بی ریا‪ :‬یکرنگ‪ ،‬یکدل‪ ،‬بیکلک‬
‫بی زحمت‪ :‬بیرنج‬
‫بی سابقه‪ :‬بیپیشینه‬
‫بی سبب‪ :‬بیهوده‪ ،‬بالژ‬
‫بی سلیقگی‪ :‬کژپسندی‪ ،‬بدپسندی‬
‫بی سلیقه‪ :‬کژپسند‪ ،‬بدپسند‪ ،‬بد پسند‬
‫بی سواد‪ :‬نانویسا‪ ،‬ناخوانده‪ ،‬ناخوانا‪ ،‬کممایه‪ ،‬بیمایه‪ ،‬بیدانش‬
‫بی سیرت‪ :‬دریده‪ ،‬بیآزرم‬
‫بی شباهت‪ :‬ناهمسان‪ ،‬ناهمانی‪ ،‬ناهمانند‪ ،‬ناجور‬
‫بی شبهه‪ :‬بیگمان‪ ،‬بیبرو برگرد‬
‫بی شعور‪ :‬نادان‪ ،‬بیخرد‬
‫بی شک‪ :‬بیگمان‪ ،‬بیچون و چرا‪ ،‬به گمان‬
‫بی صبر‪ :‬ناشکیبایی‪ ،‬ناشکیبا‪ ،‬ستان‪ ،‬بیتاب‬
‫بی صبری‪ :‬ناشناس‪ ،‬ناشکیبی‪ ،‬ناشکیبایی‪ ،‬بیتابی‬
‫‪۷۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بی اشتباه‪ :‬درست‬
‫بی اصل‪ :‬بیریشه‬
‫بی اصل و نسب‪ :‬بیریشه‬
‫بی اعتبار‪ :‬خوار‪ ،‬بیارزش‪ ،‬بیارج‬
‫بی اعتدال‪ :‬تندرو‬
‫بی اعتقاد‪ :‬ناباوری‪ ،‬ناباور‬
‫بی اعتقادی‪ :‬نابخرد‪ ،‬ناباوری‬
‫بی اعتنا‪ :‬رویگردان‬
‫بی اعتنایی‪ :‬رویگردانی‬
‫بی انتها‪ :‬بیکران‪ ،‬بیپایان‬
‫بی انصاف‪ :‬بیدادمند‬
‫بی انضباط‪ :‬نابسامان‬
‫بی انضباطی‪ :‬نا به سامانی‬
‫بی اهمیت‪ :‬بیارزش‬
‫بی بدیل‪ :‬بیهمتا‬
‫بی بضاعت‪ :‬تهیدست‬
‫بی تامل‪ :‬بیدرنگ‪ ،‬بیاندیشه‬
‫بی تجربه‪ :‬خام کاری‪ ،‬خام دست‬
‫بی تدبیر‪ :‬نابخردی‪ ،‬نابخرد‪ ،‬کوته اندیش‬
‫بی تدبیری‪ :‬نابخشودنی‪ ،‬نابخردی‪ ،‬کوته اندیشی‬
‫بی تربیت‪ :‬نازپرورده‪ ،‬بیادب‬
‫بی ترتیب‪ :‬نابسامان‪ ،‬درهم‬
‫بی تردید‪ :‬بیگمان‪ ،‬بیچون و چرا‬
‫بی تصمیم‪ :‬بیخواسته‪ ،‬بیآهنگ‬
‫بی تفاوت‪ :‬یکسان انگار‬
‫بی تکلف‪ :‬بیپیرایه‪ ،‬بیآالیش‬
‫بی توجه‪ :‬نابهوش‪ ،‬بیپروا‬
‫بی جرات‪ :‬ترسو‪ ،‬بزدل‪ ،‬بز دل‬
‫بی جهت‪ :‬ناروا‪ ،‬بیهوده‪ ،‬بیخودی‬
‫بی جواب‪ :‬بیپاسخ‬
‫بی جوهر‪ :‬بیگوهر‬
‫بی حال‪ :‬سست‬
‫بی حد‪ :‬بیکران‪ ،‬بیپایان‬
‫بی ح ّد و حصر‪ :‬بیاندازه‬
‫بی حد و حصر‪ :‬بیکران‪ ،‬بیپایان‪ ،‬بیاندازه‬

‫بی معنی‪ :‬بیچم‪ ،‬بیآرش‪ ،‬بیآرِش‬
‫بی مورد‪ :‬نابجا‪ ،‬بیهوده‬
‫بی موقع‪ :‬بیگاه ) ‪،(apēgās‬‬
‫بی میل‪ :‬کژتاب‬
‫بی میلی‪ :‬کژتابی‬
‫بی نتیجه‪ :‬بیهوده‪ ،‬بیبهره‪ ،‬بیبرآیند‬
‫بی نصیب‪ :‬تهی‪ ،‬بیبهره‬
‫بی نظم‪ :‬نابسامانی‪ ،‬نابسامان‬
‫بی نظمی‪ :‬نابسامانی‪ ،‬نا به سامانی‪ ،‬بیسامانی‬
‫بی نظیر‪ :‬بیهمتا‪ ،‬بیمانند‬
‫بی نفع‪ :‬سود‪ ،‬بیبهره‪ ،‬بیبر‬
‫بی نقص‪ :‬درست‪ ،‬بیکاستگی‬
‫بی نهایت‪ :‬بیکران‪ ،‬بیپایان‪ ،‬اکران‬
‫بی همت‪ :‬ناکوشا‬
‫بی هوی‪ :‬سر در گم‪ ،‬پریشان‬
‫بی واسطه‪ :‬بیمیانجی‬
‫بی وجود‪ :‬ناکس‪ ،‬فرومایه‪ ،‬پست‬
‫بی وسیله‪ :‬بیدستاویز‪ ،‬بیبهانه‪ ،‬بیابزار‬
‫بی وفا‪ :‬ناپایدار‬
‫بی وقار‪ :‬سبکسر‪ ،‬سبکسار‬
‫بی وقت‪ :‬نابهنگام‪ ،‬بیهنگام‬
‫بیات‪ :‬کهنه‪ ،‬شبینه‪ ،‬شب مانده‬
‫بیات شدن‪ :‬شبینه شدن‬
‫بیاعتنایی‪ :‬رویگردانی‬
‫بیان‪ :‬گزاردن )ده(‪ ،‬گفتن‪ ،‬گفتار‪ ،‬گزاردن‪ ،‬سخن‪ ،‬زبان آوری‪،‬‬
‫آشکاراندن‬
‫بیان کردن‪ :‬برشمردن‪ ،‬بازگو کردن‪ ،‬باز نمودن‪ ،‬باز گفتن‬
‫بیانتها‪ :‬دورکرانه ) ‪ ،(dūr karānak‬دورکرانه‪ ،‬بیکران‬
‫بیانگر‪ :‬روشنگر‬
‫بیت‪ :‬کد‪ ،‬کاشانه‪ ،‬سرا‪ ،‬خانه‬
‫بیتوته‪ :‬شب زنده داری‬
‫بیح ّد و حساب‪ :‬گزافه‪ ،‬گزاف‬
‫بیحرکت بودن‪ :‬آرمیدن‬
‫‪۸۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بی طاقت‪ :‬ناتوان‪ ،‬ناشکیب‪ ،‬تاب بی‪ ،‬بیتاب‬
‫بی طالع‪ :‬کور ستاره‪ ،‬تیره بخت‬
‫بی طراوت‪ :‬خشک‪ ،‬پژمرده‬
‫بی طرف‪ :‬میانجی‪ ،‬کرانجی‪ ،‬بیسویه‬
‫بی طرفی‪ :‬بیسویگی‬
‫بی طعم‪ :‬بیمزه‬
‫بی طالع‪ :‬ناآگاه‬
‫بی طمع‪ :‬بیآز‬
‫بی ظرفیت‪ :‬نابردبار‪ ،‬بیگنجایه‬
‫بی عار‪ :‬بیننگ‪ ،‬بیشرم‬
‫بی عاطفه‪ :‬نامهربان‪ ،‬سنگدل‬
‫بی عدالتی‪ :‬بیدادگری‪ ،‬بیداد‬
‫بی عرضه‪ :‬چلمن‪ ،‬پخمه‬
‫بی عصمت‪ :‬ناپاک‪ ،‬بیآزرم‬
‫بی عقل‪ :‬نابخرد‪ ،‬خل‬
‫بی عالقه‪ :‬بیشور‬
‫بی علت‪ :‬بیبهانه‪ ،‬بیانگیزه‬
‫بی عنایت‪ :‬نامهربان‪ ،‬بیمهر‬
‫بی غذایی‪ :‬بیخوراکی‬
‫بی غم‪ :‬بیرنج‪ ،‬بیاندوه‬
‫بی غیرت‪ :‬سست نهاد‪ ،‬بیرگ‬
‫بی فایده‪ :‬بیهوده‪ ،‬بیسود‪ ،‬بیبهره‬
‫بی فکر‪ :‬ناسگالیده‪ ،‬نااندیش‬
‫بی قاعده‪ :‬ناهنجار‪ ،‬بیهنجار‬
‫بی قانونی‪ :‬بیداد‪ ،‬بیدات‬
‫بی قدر‪ :‬خرد‪ ،‬بیارزش‬
‫بی قرار‪ :‬ناآرام‪ ،‬سراسیمه‪ ،‬خسته دل‪ ،‬پریشان‪ ،‬بیتاب‬
‫بی قراری‪ :‬بیتابی‬
‫بی قید‪ :‬سبکبال‪ ،‬آسانگیر‪ ،‬آزاده‬
‫بی قید و شرط‪ :‬بیچون و چرا‬
‫بی کفایتی‪ :‬ناشایستگی‬
‫بی لیاقتی‪ :‬ناشتایی‪ ،‬ناشایستگی‬
‫بی مثل‪ :‬یگانه‬
‫بی محابا‪ :‬بیپروا‪ ،‬بیباک‬
‫بی مروت‪ :‬نامرد‪ ،‬ستمگر‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫بینهایت‪ :‬بیکران‬ ‫بیرحم‪ :‬سنگدل‬

‫بیواسطه‪ :‬بیمیانجی‬ ‫بیرق‪ :‬درفش‪ ،‬پرچم‬
‫بیوکراسی‪ :‬زی ساالری‬ ‫بیریا‪ :‬یکرنگ‪ ،‬یکدله‪ ،‬یکدل‬

‫بیوگرافی‪ :‬زندگینامه )فه(‪ ،‬سرگذشت نامه‪ ،‬سرگذشت‪،‬‬

‫بیسابقه‪ :‬بیپیشینه‬
‫بیسکویت‪ :‬دوپختک‬
‫زیست نامه‬
‫بیش از حد‪ :‬بیش از اندازه‬
‫بیولوژی‪ :‬زیست شناسی‬
‫بیضی‪ :‬تخمی‪ ،‬تخم مرغی‬
‫بیینال‪ :‬دوساالنه )فه(‪،‬‬ ‫بیطار‪ :‬دام پزشک‬
‫بیطرف‪ :‬بییکسو‬
‫بیطرفانه‪ :‬بییکسویانه‬
‫بیطرفی‪ :‬بییکسویی‬
‫بیع‪ :‬فروش‪ ،‬خرید‬
‫بیعانه‪ :‬پیش پرداخت‪ ،‬پیش بها‬
‫بیعت‪ :‬فرمانبرداری‪ ،‬پیمان‬
‫بیعرضه‪ :‬پخمه‪ ،‬بیکاره‪ ،‬بیدست و پا‬

‫شکِهیدن )به(‪،‬‬
‫بیقرار شدن‪ِ :‬‬
‫بیقراری‪ :‬ناآرامی‬
‫بیقین‪ :‬بیگمان‬
‫بیگودی‪ :‬موپیچ‬

‫بیالن‪ :‬ترازنامه )فه(‪ ،‬سیاهه‪ ،‬ترازنامه‪ ،‬تراز‬

‫بیلبرد‪ :‬آگهی نما‬
‫بیلبورد‪ :‬آگهی نما‬

‫بیموقع‪ :‬بیگاه ) ‪،(apēgās‬‬

‫بین‪ :‬میانه‪ ،‬میان‪ ،‬جدایی‬
‫بین التعطیلین‪ :‬میان فرویشی‪ ،‬میان فرویشها‪ ،‬میان فرویش‬
‫بین الملل‪ :‬فرامرزی‪ ،‬جهانی‪ ،‬جهان‬
‫بین المللی‪ :‬میانکشوری‪ ،‬میان کشوری‪ ،‬کیهانی‪ ،‬فرامرزی‪،‬‬
‫فرابومی‪ ،‬جهانی‪ ،‬جهانگستر‪ ،‬جهان کشوری‬
‫بین النهرین‪ :‬میانسدهای‪ ،‬میانرودان‬
‫بین ما‪ :‬میانه‪ ،‬میان‬
‫بینالمللی‪ :‬میانکشوری‪ ،‬فرامرزی‪ ،‬جهانی‬
‫بینالنهرین‪ :‬میانرودان‬
‫بینفاق‪ :‬یکرنگ‪ ،‬یکدله‪ ،‬یکدل‬

‫‪۸۱‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫پارکینگ‪ :‬خودروگاه‬
‫پارلمان‪ :‬مهستان‬
‫پازل‪ :‬جورچین‬
‫پاساژ‪ :‬گذرگاه‪ ،‬تیمچه‪ ،‬بازارچه‬
‫پاسپورت‪ :‬گذرنامه‪ ،‬روادید‬
‫پاستوریزه‪ :‬پالشته‬
‫پاسیو‪ :‬مهتابی‪ ،‬درگاهی‪ ،‬باغک‬ ‫پ‬
‫پاشا‪ :‬شاه‬
‫پاکت‪ :‬بسته‬
‫پاگون‪ :‬سردوشی‬
‫پالتو‪ :‬چوخا‪ ،‬آبافت‬
‫پان عربیسم‪ :‬تازی گرایی‬
‫پا از حد بیرون گذاشتن‪ :‬پا را از گلیم دراز کردن‬
‫پاندول‪ :‬آونگ‬
‫پا بر سر حرف نهادن‪ :‬پیمان شکستن‬
‫پانسمان‪ :‬زخمبندی‪ ،‬زخم بندی‪ ،‬داروگذاری‬
‫پاپ‪ :‬پدر‪ ،‬بابا‬
‫پانسیون‪ :‬مانسرا‬
‫پاپیولیشن‪ :‬تنشمرد‪ ،‬تنشمار‬
‫پانل‪ :‬دیوارچه‪ ،‬درگاه‬
‫پاپیون‪ :‬گره پروانهای‪ ،‬شاپرک‪ ،‬پروانه‬
‫پانوراما‪ :‬گراندیس‬
‫پاتروم‪ :‬سرپیچ‬
‫پاورقی‪ :‬زیرنویس‪ ،‬پانوشت‪ ،‬پا نوشت‪ ،‬پا برگ‬
‫پاتوق‪ :‬نیشمَک‪ ،‬گردگاه‪ ،‬پادرفش‪ ،‬پا َدرَفش‬
‫پایلوت‪ :‬هوانورد‪ ،‬خلبان‬
‫پاتولوژی‪ :‬آسیب شناسی‬
‫پتاسیم‪ :‬شخارک‬
‫پاتولوژیست‪ :‬آسیب شناس‬
‫پتانسیل‪ :‬نهانی‪ ،‬کاراک‪ ،‬توانش‪ ،‬توانایی‬
‫پاتیناژ‪ :‬یخگردی‪ ،‬سرش‬
‫پدال‪ :‬پایی‬
‫پارادوکس‪ :‬ناسازواری‪ ،‬ناسازه‪ ،‬ناسازنما‬
‫پر ادعا‪ :‬خودخواه‬
‫پارادوکسیک‪ :‬ناسازوار‬
‫پر استفاده‪ :‬پر کاربرد‬
‫پارادوکسیکال‪ :‬ناسازوارانه‬
‫پر تعداد‪ :‬پرشمار‬
‫پارافین‪ :‬مومک‬
‫پر طمع‪ :‬آزنده‬
‫پاراکلینیکال‪ :‬پیرابالینی‬
‫پر همت‪ :‬دلیر‪ ،‬جوانمرد‪ ،‬پایمرد‬
‫پر و پا قرص‪ :‬پا بر جا‬ ‫پاراگراف‪ :‬بند )فه(‪ ،‬وجکبار‪ ،‬وجک‪ ،‬فراز‬
‫پرافاده‪ :‬فیسو‪ ،‬خودپسند‪ ،‬پرباد‬ ‫پارالل‪ :‬همسویه‪ ،‬همسوی‪ ،‬همراستا‪ ،‬هم سو‪ ،‬هم رو‬
‫پراگماتیسم‪ :‬کارکردگرایی‬ ‫پاراوان‪ :‬دیواره‪ ،‬تجیر‬
‫پراگماتیک‪ :‬ورزگروی‬ ‫پارتی‪ :‬میهمانی‪ ،‬مهمانی‪ ،‬جشن‪ ،‬بزم‬
‫پرانتز‪ :‬ماهک‪ ،‬کمانک‬ ‫پارتیزان‪ :‬هواخواه‪ ،‬گوند‬

‫پارتیشن‪ :‬دیوارک )فه(‪ ،‬دیواره‬

‫پراو‪ :‬تن آزمایی‪ ،‬پوش آزمایی‬
‫پربرکت‪ :‬فراوان‪ ،‬پربر‬
‫پارک‪ :‬بوستان‪ ،‬باغچه‪ ،‬باغ‬
‫پرتابل‪ :‬دستی )فه(‪،‬‬ ‫پارکت‪ :‬چوبیانه‬

‫‪۸۲‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫پرینتر‪ :‬چاپگر )فه(‪،‬‬

‫پریود‪ :‬گردش‪ ،‬دوره‬
‫پز‪ :‬ریخت‪ ،‬رفتار‬
‫پز دادن‪ :‬خودنمایی‬
‫پزشکی قانونی‪ :‬دادپزشکی‬
‫پس ورد‪ :‬گذرواژه‬
‫پست‪ :‬جایگاه‪ ،‬پیک‪ ،‬پایگاه‪ ،‬پاسگاه‬
‫پست الکترونیک‪ :‬رایانامه‬
‫پست امدادی‪ :‬گاه یاری‪ ،‬تیمارگاه‬
‫پست فطرت‪ :‬ناکس‪ ،‬مایه فرو‬
‫پست مدرن‪ :‬پسانوین )فه(‪ ،‬پسانوگرا )فه(‪،‬‬
‫پست مدرنیست‪ :‬پسانوگرا )فه(‪،‬‬
‫پست مدرنیسم‪ :‬پسانوگرایی )فه(‪،‬‬
‫پستچی‪ :‬ناموری‪ ،‬نامه رسان‪ ،‬نامه بر‪ ،‬چاپار‪ ،‬پیک‬
‫پسورد‪ :‬گذرواژه )فه(‪،‬‬
‫پل معلق‪ :‬پل آویزان‬
‫پالتین‪ :‬سپید زر‪ ،‬اسپین زر‬
‫پالریزه‪ :‬قطبیده‬
‫پالژ‪ :‬شناگاه‬
‫پالستیک‪ :‬ریخت پذیر‪ ،‬تینگه‬
‫پالسما‪ :‬خونابه‬
‫پالک‪ :‬شماره‪ ،‬پلمک‬
‫پلی گامی‪ :‬چندگانی‬
‫پلیتیک‪ :‬رامیاری ) (‪ ،‬وینارتاری‪ ،‬کشورآرایی‪ ،‬کشور آرایی‪،‬‬
‫جهان آرایی‬
‫پلیس‪ :‬شهربانی‪ ،‬شهربان‪ ،‬پاسبان‪ ،‬پاس ور‬
‫پلیس مخفی‪ :‬کارآگاه‬
‫پروژه‪ :‬کالن برنامه‪ ،‬زمینه‪ ،‬پیشنهاد‪ ،‬پیرنگ‪ ،‬برنامه‪ ،‬انگاره‬
‫پماد‪ :‬زفتک‬
‫پمپ‪ :‬مکنده‪ ،‬فشاری‪ ،‬تلمبه‬
‫پمال‪ :‬مکنده‪ ،‬بادکش‬
‫پنس‪ :‬گیره‪ ،‬گیرک‬
‫پنکه‪ :‬باد بزن‬
‫پرتحمل‪ :‬پرتاب‬
‫پرتره‪ :‬چهرسان‬
‫پرتعداد‪ :‬پرشمار‬
‫پرتقال‪ :‬پرتغال‬
‫پرتوقع‪ :‬بسیار خواه‬
‫پرثمر‪ :‬پربار‬
‫پرحادثه‪ :‬گیرا‬
‫پرحرف‪ :‬روده دراز‪ ،‬پرگفتار‪ ،‬پرچانه‬
‫پرحوصله‪ :‬شکیبا‪ ،‬بردبار‬
‫پرحیله‪ :‬نیرنگباز‪ ،‬ترفندکار‬
‫پرخاصیت‪ :‬پرسود‪ ،‬بدرد خور‬
‫پرژکتور‪ :‬نورافکن‬
‫پرس‪ :‬خورا‬
‫پرسنل‪ :‬کارکنان )فه(‪،‬‬
‫پرعایله‪ :‬پورمند‪ ،‬پرفرزند‬
‫پرعائله‪ :‬پورمند‪ ،‬پرفرزند‬
‫پرفراتور‪ :‬آژه )فه(‪،‬‬
‫پرفراژ‪ :‬آژدار )فه(‪،‬‬
‫پرقدرت‪ :‬نیرومند‪ ،‬توانا‬
‫پرقدمت‪ :‬دیرینه‪ ،‬دیرین‬
‫پرمشقت‪ :‬توان فرسا‬
‫پرمنگنات‪ :‬بنفشک‬
‫پرنس‪ :‬شاهزاده‬
‫پرنسس‪ :‬شاهدخت‪ ،‬شاه دخت‬
‫پرو‪ :‬تن آزمایی‪ ،‬پوش آزمایی‬
‫پروپالست‪ :‬پیشدیسه )فه(‪،‬‬
‫پروژکتور‪ :‬فراتاب )فه(‪ ،‬نورتاب‪ ،‬نورافکن‪ ،‬پرتو افکن‬
‫پروسه‪ :‬فرآیند‪ ،‬زیرفرآیند‪ ،‬روند‬
‫پروفسور‪ :‬دانشمند‪ ،‬استاد‬
‫پریشان حواس‪ :‬گیج‪ ،‬شوریده‬
‫پریشان فکر‪ :‬سرگشته‪ ،‬آشفته‬

‫‪۸۳‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫پنل‪ :‬دیوارچه‪ ،‬درگاه‬

‫پنیسیلین‪ :‬پاد ریش‬
‫پوان‪ :‬برتری شمار‪ ،‬برتری‬
‫پوتین‪ :‬جمشاک‪ ،‬پاژنگ‬
‫پودر‪ :‬گرده‪ ،‬گرد‪ ،‬گَرد‬
‫پورت ار‪ :‬گزارش‬
‫پورسان‪ :‬در سد‬
‫پورسانتاژ‪ :‬در سدی‪ ،‬چند سدی‬
‫پورنوگرافی‪ :‬هرزه نگاری‬
‫پولی مِر‪ :‬بَسپار‬
‫پوئن‪ :‬برتری شمار‪ ،‬برتری‬
‫پی‪ :‬پیتارواره‬
‫پیامبر‪ :‬وخشور‬
‫پیجر‪ :‬پیجو‬
‫پیژاما‪ :‬شب جامه‪ ،‬پی جامه‪ ،‬پای جامه‪ ،‬پاجامه‬
‫پیژامه‪ :‬شب جامه‪ ،‬پی جامه‪ ،‬پاجامه‬
‫پیش شرط‪ :‬پیش نیاز‬
‫پیش طلبیدن‪ :‬خواستن پیش به‬
‫پیش فاکتور‪ :‬پیش رسید‪ ،‬پیش پرداخت نامه‬
‫پیش فرض‪ :‬انگاره‬
‫پیش قدم‪ :‬پیشگام‬
‫پیش قراول‪ :‬دیده بان‬
‫پیش قسط‪ :‬پیشا دست‬
‫پیش کرایه‪ :‬پیش پرداخت‬
‫پیش کسوت‪ :‬پیشایل‪ ،‬پیشاپوش‬
‫پیشنهادات‪ :‬پیشنهادها‬
‫پیک نیک‪ :‬دانگی‪ ،‬دانگانه‪ ،‬توشی‬
‫پیگمنت‪ :‬رنگیزه‪ ،‬رنگدانه‬
‫پیل‪ :‬تساز کهرب‬
‫پیال‪ :‬چپک‬
‫پیوت‪ :‬گشتگاه‪ ،‬چرخشگاه‬

‫‪۸۴‬‬

‫تاخر‪ :‬سپسی‬
‫تاخیر‪ :‬واپس ماندن‪ ،‬دیرکرد‪ ،‬درنگ‬
‫تاخیر در پرداخت‪ :‬پس اُفت‬
‫تاخیر در کار‪ :‬فرغول‪ ،‬دیر کرد درکار‬
‫تاخیر کردن‪ :‬دیرکردن‪ ،‬به پس‬
‫تادیب‪ :‬گوشمالی دادن‪ ،‬ادب آموختن‬
‫تادیه‪ :‬پرداخت‪ ،‬باز پرداخت‬
‫تار صوتی‪ :‬تار آوا‬
‫تارک‪ :‬شم پوشیده چ‪ ،‬رهاییده‪ ،‬رسته‪ ،‬ده رهایی‪ ،‬چشم‬
‫پوشیده‬
‫تارک دنیا‪ :‬جهانرها‬
‫تاریخ‪ :‬ماهروزه )به(‪ ،‬ماهروز )به(‪ ،‬مَهروزه )به(‪،‬‬
‫هنگامه‪ ،‬گذشته دور‪ ،‬گذشته‪ ،‬کهن نگاری‪ ،‬کارنامه‬
‫گذشتگان‪ ،‬سرگذشت‪ ،‬باستان‬
‫تاریخ انقضا‪ :‬هنگامه سرآمدن‪ ،‬هنگامه پایان‬
‫تاریخ تولد‪ :‬زادروز‬
‫تاریخ صدور‪ :‬هنگامه برونده‬
‫تاریخچه‪ :‬کارنامک‬
‫تاریخی‪ :‬باستانی‬
‫تازه‪ :‬نوین‬
‫تاسف‪ :‬شوربختی‪ ،‬دریغ‪ ،‬اندوه‪ ،‬افسوس‬
‫تاسف انگیز‪ :‬دریغانگیز‬
‫تاسف بار‪ :‬اندوه بار‬
‫تاسف خودن‪ :‬فسوسیدن‬
‫تاسف خوردن‪ :‬دریغ خوردن‪ ،‬اندوه خوردن‪ ،‬افسوس خوردن‬
‫تاسفناک‪ :‬دریغناک‬
‫تاسیس‪ :‬راه اندازی‪ ،‬پایه گزاری‪ ،‬پایه گذاری‪ ،‬بنیانگذاری‪،‬‬
‫بنیان گذاری‪ ،‬بنیاد گذاری‬
‫تاسیس کردن‪ :‬پایه گزاری کردن‪ ،‬بنیان گزاردن‪ ،‬بنیان‬
‫گذاری کردن‬
‫تاکتیک‪ :‬رزم آزمایی‪ ،‬راهکار‪ ،‬چاره جنگی‪ ،‬برنامه ریزی‬
‫تاکسیمتر‪ :‬رهشمار‬
‫تاکید‪ :‬سفارش‪ ،‬پافشاری‪ ،‬پا فشاری‪ ،‬بزرگنمایی‬
‫تاکید کرد‪ :‬پافشاری کرد‬
‫تاکید کردن‪ :‬پافشاری کردن‪ ،‬بزرگنمایی کردن‬
‫‪۸۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ت‬
‫تا انتها از اول‪ :‬ازآغاز تا پایان‬
‫تا به حال‪ :‬تاکنون‪ ،‬تا کنون‬
‫تا حاال‪ :‬تاکنون‪ ،‬تا کنون‬
‫تا حدودی‪ :‬تا اندازهای‬
‫تا حدی‪ :‬تا اندازهای‬
‫تابع‪ :‬پردازه )برای تابع ریاضی(‪ ،‬فرمانبردار‪ ،‬سرسپرده‪ ،‬سپس‬
‫رو‪ ،‬دنباله رو‪ ،‬دنبال کننده‪ ،‬پیرو‪ ،‬پی رو‪ ،‬پروازه‬
‫تابعیت‪ :‬شهروندی‪ ،‬بوم پذیر‬
‫تابعیت ایران‪ :‬شهروندی ایران‬
‫تابعین‪ :‬سرسپردگان‬
‫تابلو‪ :‬نمدار‪ ،‬نگاره‪ ،‬فرنما‪ ،‬سرنما‬
‫تابوت‪ :‬مرده کش‪ ،‬گاهوک‬
‫تاپیک‪ :‬جستار‬
‫تاتو‪ :‬خالکوبی‪ ،‬خالزنی‬
‫تاثر‪ :‬دلتنگی‪ ،‬اندوهگینی‪ ،‬افسردگی‬
‫تاثرآور‪ :‬دلخراش‬
‫تاثیر‪ :‬هنایش‪ ،‬هَنایش‪ ،‬نشان زدن‪ ،‬نشان انداختن‪ ،‬کارسازی‪،‬‬
‫کارایی‪ ،‬درآیش‪ ،‬خدشه زدن‪ ،‬خدشه انداختن‪ ،‬آسیب زدن‬
‫تاثیر داشتن‪ :‬کارساز بودن‪ ،‬کارایی داشتن‪ ،‬کارا بودن‪ ،‬خدشه‬
‫زدن‪ ،‬خدشه انداختن‬
‫تاثیر کردن‪ :‬هناییدن‪ ،‬هَناییدن‬
‫تاثیر گذار‪ :‬هنایا‪ ،‬کارساز‬
‫تاثیر گذاشتن‪ :‬کارساز بودن‪ ،‬کارایی داشتن‪ ،‬کارا بودن‪،‬‬
‫خدشه زدن‪ ،‬خدشه انداختن‬
‫تاثیر متقابل‪ :‬برهمکنش‬
‫تاثیرکردن‪ :‬هناییدن‪ ،‬کارگر شدن‬
‫تاجر‪ :‬سوداگر‪ ،‬داد و ستدگر‪ ،‬بازرگان‪ ،‬بازاری‬

‫تب مالت‪ :‬تب شیر‬
‫تبادل‪ :‬داد و ستد‪ ،‬جابجایی‬
‫تبادل افکار‪ :‬هم اندیشی‪ ،‬رَمش اندیشهها‬
‫تبادل آرا‪ :‬سگالش‬
‫تبادل آراء‪ :‬سگالش‬
‫تبادل نظر‪ :‬گفتمان‪ ،‬گفتگو‬
‫تبانی‪ :‬نهان پیمانی‪ ،‬سازش‪ ،‬ساخت و پاخت‬
‫تباین‪ :‬از هم دوری‬
‫تبحر‪ :‬خوششناسی ) ‪ ،(hī hūšnās‬کاردانی‪ ،‬زبردستی‪،‬‬
‫چیرگی‪ ،‬آگاهی‪ ،‬استادی‬
‫تبخیر‪ :‬تفیدن‪ ،‬تارمیغی‬
‫تبدیل‪ :‬دگرگونی‪ ،‬برگرداندن‬
‫تبدیل کردن‪ :‬جز کردن‬
‫تبرک‪ :‬همایونی‪ ،‬فرخندگی‪ ،‬شگون‬
‫تبریزی االصل‪ :‬تبریزی تبار‬
‫تبریک‪ :‬فرخنده باد‪ ،‬فرخنده‪ ،‬شادباش‪ ،‬شاباش‪ ،‬خجسته‬
‫تبرئه‪ :‬گناه زدایی‪ ،‬بیگناهی‬
‫تبسّم‪ :‬شکرخنده )به(‪ ،‬شکرخند )به(‪،‬‬
‫تبسم‪ :‬لبخند زدن‪ ،‬لبخند‪ ،‬شیرین خند‪ ،‬شکرخند‬
‫تبصره‪ :‬نیم بند‪ ،‬زیربند‪ ،‬بینک‪ ،‬بند‪ ،‬بخش‪ ،‬آویژه‬
‫تبعات‪ :‬پیامدها‬
‫تبعه‪ :‬شهروند‪ ،‬پیروان‪ ،‬باشندگان‬
‫تبعیت‪ :‬فرمانبری‪ ،‬پیروی‬
‫تبعیت کردن‪ :‬فرمان بردن‪ ،‬پیروی کردن‬
‫تبعید‪ :‬دورکردن‪ ،‬دور کردن‪ ،‬بیرون کردن‬
‫تبعیض‪ :‬فراگری‪ ،‬برتری دادن‪ ،‬برتری بیجا‬
‫تبلور‪ :‬شکوفایی‪ ،‬درخشندگی‪ ،‬درخشانی‪ ،‬آبگونگی‬
‫تبلیغ‪ :‬نمایاندن آگهی‪ ،‬گسترش‪ ،‬پیام رسانی‪ ،‬آوازهگری‪،‬‬
‫آگهی‬
‫تبلیغ کردن‪ :‬فرنافتن ) ‪ ،(franāftan‬آگهی دادن‬
‫تبلیغ کننده‪ :‬آوازهگر‬
‫تبلیغات‪ :‬آوازهگری‬
‫تبلیغاتی‪ :‬آوازهگرانه‬
‫‪۸۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تالف‪ :‬خو گرفتن‬
‫تالم‪ :‬دردناک‪ ،‬دردمندی‪ ،‬آزردگی‪ ،‬اندوه‬
‫تالیف‪ :‬ویرایش‪ ،‬نوشته‪ ،‬گردآوری‬
‫تالیف شده‪ :‬نوشته شده‬
‫تامل‪ :‬نگرش‪ ،‬ژرف نگری‪ ،‬درنگ‪ ،‬اندیشه‬
‫تامین‪ :‬فراهم کردن‪ ،‬فراهم‪ ،‬زینهاردادن‪ ،‬پناه دادن‪ ،‬آسایش‬
‫تامین آتیه‪ :‬پیش بینی‪ ،‬آینده نگری‬
‫تامین کردن‪ :‬فراهم کردن‪ ،‬برآورده کردن‪ ،‬برآوردن‬
‫تامین معاش‪ :‬پیش بینی روزی‬
‫تانک‪ :‬زره پوش‬
‫تانی‪ :‬درنگ کردن‪ ،‬درنگ‪ ،‬آهستگی‬
‫تانیث‪ :‬مادینه سازی‪ ،‬مادگی‬
‫تاهل‪ :‬همسرگزینی‪ ،‬زناشویی‬
‫تایید‪ :‬درست شمردن‪ ،‬درست شماری‪ ،‬پذیرش‬
‫تایید کردن‪ :‬هایستن‬
‫تاییدیه‪ :‬پذیرشنامه‬
‫تأثیر‪ :‬کارگری‪ ،‬فَرجاد‬
‫تأخّر‪ :‬سپسی‬
‫تأخر‪ :‬سپسی )ده(‪،‬‬
‫تأخیر‪ :‬دیرکردن‬
‫تأخیر کردن‪ :‬درنگیدن )به(‪،‬‬
‫تأدیب نمودن‪ :‬فرهنجیدن )به(‪،‬‬
‫تأسف‪ :‬فُسوس )به(‪،‬‬
‫تأسف انگیز‪ :‬دریغانگیز‬
‫تأسف خوردن‪ُ :‬فسوسیدن )به(‪،‬‬
‫تأسفناک‪ :‬دریغناک‬
‫تأکید‪ :‬پا بر جایی‬
‫تألیف شدن‪ :‬نوشته شدن‬
‫تأمین‪ :‬برآورده‬
‫تأنیث‪ :‬مادینگی‬
‫تأیید‪ :‬پشتیبانی‪ ،‬استوارکردن‬
‫تأیید کردن‪ :‬اَستنیدن ) ‪،(astēntīan‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫تجرید‪ :‬آهنجش‬ ‫تبلیغی‪ :‬آوازهگرانه‬

‫تجزیه‪ :‬موشکافی‪ ،‬جداکردن‪ ،‬پاره پاره کردن‪ ،‬پاره پاره شدن‪،‬‬
‫پاره پارگی‪ ،‬پاره‪ ،‬پارگی‪ ،‬بند بند کردن‬
‫تجزیه طلب‪ :‬جدایی خواه‬
‫تجزیه و تحلیل‪ :‬واکاوی‪ ،‬موشکافی‬
‫تجزیه و تشریح‪ :‬واگشودن‬
‫تجسس‪ :‬کاوش کردن‪ ،‬جستجو‪ ،‬جست و جو‪ ،‬پی جویی‬
‫کردن‪ ،‬پی جویی‬
‫تجسم‪ :‬در اندیشه آوردن‪ ،‬بدیده آوردن‪ ،‬انگارش‬
‫تجلی‪ :‬نمود‪ ،‬نمایان‪ ،‬رخنمایی‪ ،‬درخشان‪ ،‬آشکار‬
‫تبیین‪ :‬بازگفت‬
‫تبیین کرد‪ :‬بازنمود‬
‫تبیین کردن‪ :‬بازنمودن‬
‫تپش قلب‪ :‬سکسکی‪ ،‬تپش دل‬
‫تتمه‪ :‬مانده بجا‪ ،‬مانده‪ ،‬پس مانده‪ ،‬بسنده‪ ،‬بجامانده‪ ،‬بازمانده‬
‫تتو‪ :‬خالکوبی‪ ،‬خالزنی‬
‫تثبیت‪ :‬پایدار کردن‪ ،‬پابرجاشدن‪ ،‬پابرجا کردن‪ ،‬پا گرفتن‪،‬‬
‫استوار کردن‪ ،‬استوار شدن‬
‫تثنیه‪ :‬دوگانگی‬

‫تجلیل‪ :‬بُرزِش ) ‪ ،(burzišn‬گرامی داشتن‪ ،‬بزرگداشتن‪،‬‬

‫تجار‪ :‬سوداگران‪ ،‬بازرگانان‬
‫تجارب‪ :‬آموزهها‪ ،‬آموزه ها‪ ،‬آموختهها‬
‫ارج نهادن‬
‫تجارت‪ :‬سوداگری‪ ،‬داد وستد‪ ،‬داد و ستد‪ ،‬خرید و فروش‪،‬‬
‫تجمع‪ :‬گردهمایی‪ ،‬انجمنی‬
‫بازرگانی‬
‫تجمع کنندگان‪ :‬گردآمدگان‬
‫تجارتی‪ :‬سوداگرانه‪ ،‬بازرگانی‬
‫تجمع کننده‪ :‬گردآمده‬
‫تجاری‪ :‬سودایی‪ ،‬سوداگرانه‪ ،‬بازرگانی‬
‫تجمل‪ :‬فرنمایی‪ ،‬زیوری‪ ،‬آراستن‬
‫تجانس‪ :‬همگینی‪ ،‬همگنی‪ ،‬همرنگی‬
‫تجهیز‪ :‬سازوبرگ دادن‪ ،‬ساز و برگ‪ ،‬بسیج کردن‪ ،‬آمادگی‬
‫تجاهل‪ :‬به نادانی زدن‬
‫تجهیزات‪ :‬سازوبرگ‪ ،‬ساز و برگها‪ ،‬ساز و برگ‪ ،‬آمادگیها‪،‬‬
‫تجاوز‪ :‬دست درازی‪ ،‬چنگ اندازی‪ ،‬تازش‪ ،‬بیرون از اندازه‬
‫آگاهیها‬
‫تجاوز کردن‪ :‬گافیدن‪ ،‬دست درازی کردن‪ ،‬چنگ انداختن‪،‬‬
‫تجویز‪ :‬روادیدن‪ ،‬روادانستن‪ ،‬رواداشتن‪ ،‬رواداری‬
‫تازیدن‬
‫تحت‪ :‬فروسو‪ ،‬فرود‪ ،‬زیر‪ ،‬پایین‬
‫تجاوزات‪ :‬دستاندازیها‪ ،‬دست درازیها‪ ،‬چنگاندازیها‪،‬‬
‫تحت االرض‪ :‬زیرزمین‬
‫تازشها‬
‫تحت الحفظ‪ :‬زیر پاس‬
‫تجدد‪ :‬نومنشی‪ ،‬نوخواهی‪ ،‬نوجویی‪ ،‬نوآوری‪ ،‬نو اندیشی‪ ،‬تازه‬
‫تحت الحمایه‪ :‬درپناه‬
‫گرایی‬
‫تحت الشعاع‪ :‬زیر پرتو دیگری‬
‫تجدید‪ :‬نوسازی‪ ،‬نو کردن‪ ،‬دوباره‪ ،‬تازه کردن‪ ،‬ازسرگیری‬
‫تحت اللفظی‪ :‬واژه نامه‪ ،‬واژه به واژه‬
‫تجدید حیات‪ :‬باززیستی‬
‫تحت تاثیر قرار گرفتن‪ :‬نشان دیدن‪ ،‬گزند یافتن‪ ،‬خدشه پذیر‬
‫تجدید نظر‪ :‬بازنگری‬
‫بودن‪ ،‬آسیب پذیری‬
‫تجدیدی‪ :‬بازخوانی‬
‫تحت عنوان‪ :‬زیر نام‬
‫تحت فشار‪ :‬زیر فشار‬ ‫تجربه‪ :‬آروین )به(‪ ،‬ورزیدگی‪ ،‬کارآزمایی‪ ،‬کارازمودگی‪،‬‬
‫تحت کنترل‪ :‬مهارشده‬ ‫آزمون‪ ،‬آزمودن‪ ،‬اروند‬
‫تحت لوای‪ :‬زیر درفش‬ ‫تجربه کردن‪ :‬آزمودن‪ ،‬از سر گذراندن‬
‫تحت نظر گرفتن‪ :‬زیر نگر گرفتن‬ ‫تجربه گر‪ :‬کازآزما‪ ،‬کارآموز‪ ،‬کارآزما‬

‫تحتانی‪ :‬زیرین )ده(‪ ،‬زیرین‬

‫تجربی‪ :‬کارآزمایی‪ ،‬آزمونی‬
‫تجرد‪ :‬تنهایی‪ ،‬بیهمسری‬

‫‪۸۷‬‬

‫تحقیق‪ :‬وارسی‪ ،‬رسیدگی‪ ،‬جستجو‪ ،‬پژوهیدن‪ ،‬پژوهش‪،‬‬
‫بررسیدن‪ ،‬بررسی‪ ،‬بازجویی‬
‫تحقیق کردن‪ :‬پژوهیدن‬
‫تحقیقا‪ :‬بیگمان‪ ،‬بدرستی‬
‫تحقیقات‪ :‬پژوهشها‪ ،‬بررسیها‪ ،‬بررسیه ا‬
‫تحقیقاتی‪ :‬پژوهشی‬
‫تحکم‪ :‬زورگفتن‪ ،‬دستوردادن‬
‫تحریف‪ :‬کیبیدن‪ ،‬کیبش‪ ،‬کژروی‪ ،‬دگرگون کردن‪ ،‬دستکاری‪،‬‬
‫تحکیم‪ :‬فرمانروا کردن‪ ،‬استوار کردن‬
‫تحلیل‪ :‬واکنش‪ ،‬واکاوی‪ ،‬موشکافی‪ ،‬گوارش‪ ،‬گشودن‪،‬‬
‫کندوکاو‪ ،‬کاوش‪ ،‬کاهش یافتن‪ ،‬فراکاوی‪ ،‬ریشه یابی‪ ،‬ازدست‬
‫رفتن‬
‫تحلیل رفتن‪ :‬کوچک شدن‬
‫تحلیل نهایی‪ :‬واپسین نگارش‬
‫تحلیلی‪ :‬واکاویک‬
‫تحمّل‪ :‬شکیب )به(‪،‬‬
‫تحریم‪ :‬ناروا کردن‪ ،‬ناروا داشتن‪ ،‬ناروا‪ ،‬جلوگیری‪ ،‬بازداشتن‬
‫تحمّل کردن‪ :‬شکیبیدن )به(‪،‬‬
‫تحمل‪ :‬مدارا سازش‪ ،‬شکیبایی‪ ،‬شکیب‪ ،‬تاب آوری‪ ،‬تاب‪،‬‬
‫بردباری‪ ،‬برتافتن‪ ،‬برتابیدن‬
‫تحمل پذیر‪ :‬شکیبا‪ ،‬رنج پذیر‪ ،‬تابا‬
‫تحمل کرد‪ :‬تاب آورد‬
‫تحمل کردن‪ :‬شکیبیدن‪ ،‬تاب آوردن‪ ،‬برتافتن‪ ،‬برتابیدن‬
‫تحمل ناپذیر‪ :‬توانفرسا‬
‫تحمل نمیکند‪ :‬برنمی تابد‬
‫تحمیل‪ :‬واداشتن‪ ،‬واداری‪ ،‬سربار کردن‪ ،‬بیش‪ ،‬بار کردن‬
‫تحمیل کردن‪ :‬واداشتن‪ ،‬وادار کردن‪ ،‬زور آور شدن‪،‬‬
‫بپذیراندن‬
‫تحول‪ :‬فراگشت‪ ،‬دیگرگون شدن‪ ،‬دگرگونی‪ ،‬دگرگون نمودن‪،‬‬
‫دگرگون شدن‪ ،‬دگرگشت‪ ،‬دگردیسی‬
‫تحوالت‪ :‬دگرگونیهای‪ ،‬دگرگونیها‬
‫تحوالتی‪ :‬دگرگونیهایی‬
‫تحویل‪ :‬واگذاری‪ ،‬واسپردن‪ ،‬واسپاری‪ ،‬بهره برداری‬
‫تحویل دادن‪ :‬واگذار کردن‪ ،‬واسپردن‪ ،‬واسپاری‪ ،‬دادن‬
‫تحویل سال‪ :‬سال گشت‬
‫تحیر‪ :‬شگفت زدگی‪ ،‬سرگشتگی‬
‫‪۸۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تحجر‪ :‬واپسگرایی‬
‫تحرک‪ :‬جنبیدن‪ ،‬جنبش‪ ،‬جنب و جوش کردن‪ ،‬پویندگی‪،‬‬
‫پویش‪ ،‬پویایی‬
‫تحریر‪ :‬نوشتن‪ ،‬نگاشتن‪ ،‬نگارش‬
‫تحریر کردن‪ :‬نوشتن‪ ،‬نگاشتن‬
‫تحریص‪ :‬انگیزش )ده(‪،‬‬
‫دستبری‬
‫تحریف شده‪ :‬دگرگون‪ ،‬اریبانده‬
‫تحریک‪ :‬انگیزش )ده(‪ ،‬شوراندن‪ ،‬برانگیختن‬
‫تحریک شدن‪ :‬برانگینختن‪ ،‬بر انگیخته شدن‬
‫تحریک کردن‪ :‬برانگینختن‪ ،‬برانگیختن‪ ،‬بر آغاالنیدن‪،‬‬
‫آغاالنیدن‬
‫تحریک کننده‪ :‬برانگیزاننده‬
‫تحسر‪ :‬دریغ‪ ،‬پشیمانی‪ ،‬افسوس‬
‫تحسین‪ :‬نکوداشت‪ ،‬شاباش‪ ،‬ستودن‪ ،‬ستایش کردن‪ ،‬ستایش‪،‬‬
‫آفرین گفتن‪ ،‬آفرین باد‬
‫تحسین برانگیز‪ :‬آفرین انگیز‬
‫تحسین کردن‪ :‬نکوداشتن‪ ،‬بنیک داشتن‬
‫تحصن‪ :‬پناهنده شدن‪ ،‬پناهش‪ ،‬پناه بردن‪ ،‬بست نشینی‪،‬‬
‫بست‬
‫تحصن کردن‪ :‬بست نشستن‬
‫تحصنگاه‪ :‬بستگاه‬
‫تحصیل‪ :‬یادگیری‪ ،‬یاد گیری‪ ،‬فراگیری‪ ،‬درس خواندن‪ ،‬دانش‬
‫یابی‪ ،‬دانش آموزی‪ ،‬به دست آوردن‪ ،‬آموزش‪ ،‬اندوختن‬
‫تحصیل کرده‪ :‬فرهیخته‪ ،‬دانش اندوخته‬
‫تحصیالت‪ :‬دانشآموختگی‪ ،‬آموزش‬
‫تحصیلکرده‪ :‬دانش یافته‪ ،‬دانش آموخته‬
‫تحصیلی‪ :‬یادگیری‪ ،‬آموزشی‬
‫تحفه‪ :‬ره آورد‪ ،‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫تحقق‪ :‬رویدادن‪ ،‬انجام شدنی‪ ،‬انجام شدن‬
‫تحقیر‪ :‬کوچک شماری‪ ،‬کوچک بینی‪ ،‬زبونی‪ ،‬خواری‪،‬‬
‫خوارسازی‪ ،‬خوارداشت‪ ،‬پستی‬

‫تداوم‪ :‬ماندگاری‪ ،‬راستا‪ ،‬ادامه داشتن‬
‫تداوم بخشیدن‪ :‬پی گرفتن‪ ،‬ادامه دادن‬
‫تداوم دادن‪ :‬پی گرفتن‪ ،‬ادامه دادن‬
‫تدبّر‪ :‬دراندیشیدن‬
‫تدبر‪ :‬دراندیشیدن )ده(‪ ،‬دراندیشیدن‪ ،‬چاره اندیشی‬
‫تدبیر‪ :‬کاردانی‪ ،‬رایزنی‪ ،‬راهکار‪ ،‬چاره اندیشی‪ ،‬چاره‪ ،‬تاره‬
‫تدبیرکردن‪ :‬چاره کردن‬
‫تدراک کننده‪ :‬بسیجنده‬
‫تدریج‪ :‬رفته رفته‪ ،‬اندک اندک‬
‫تدریجا‪ :‬کم کم‪ ،‬خرده خرده‪ ،‬پله پله‪ ،‬پایه پایه‬
‫تدریجاً‪ :‬کم کم‪ ،‬آهسته آهسته‬
‫تدریس‪ :‬آموزش دادن‪ ،‬آموختن‬
‫تدفین‪ :‬خاکسپاری‬
‫تدوین‪ :‬نگارش‪ ،‬گردآوری‪ ،‬فراهم کردن‪ ،‬فراهم آوری‬
‫تذکر‪ :‬یادآوری‪ ،‬یادآوردن‪ ،‬یاد آوری‪ ،‬گوشزد‬
‫تذکرات‪ :‬یادآوریها‬
‫تذکیر‪ :‬نرینگی‬
‫تخمیر‪ :‬ور آوردن‪ ،‬مایه زنی‪ ،‬کشا کردن‪ ،‬سرشتن‪ ،‬دگرزابی‬
‫تراژدی‪ :‬سوگواره‪ ،‬سوگنامه‪ ،‬اندوه آور‬
‫تخمین‪ :‬گمانه زدن‪ ،‬گمانه‪ ،‬دیدزدن‪ ،‬برآورد کردن‪ ،‬برآورد‬
‫تراس‪ :‬بهارخواب )فه(‪ ،‬مهتابی‪ ،‬پالگانه‪ ،‬پادگانه‪ ،‬ایوان‬
‫ترافیک‪ :‬شدامد‪ ،‬شُدآمد‪ ،‬رفت و آمد‪ ،‬آمد و شد‪ ،‬آمد و رفت‬
‫تراکتور‪ :‬کشتاما‬
‫تراکم‪ :‬چگالی‪ ،‬توده‪ ،‬انبوهی‪ ،‬انباشتگی‪ ،‬انباشت‬
‫ترانسپورت‪ :‬ترابری‬
‫ترانسفورماتور‪ :‬تادیس‬
‫تراول چک‪ :‬گذرچک‬
‫تربت‪ :‬مغاک‪ ،‬گور‪ ،‬خاک‪ ،‬آرامگاه‬
‫تربیت‪ :‬پرورش )ده(‪ ،‬فرهیزش‪ ،‬فرهیختن‪ ،‬پرورش‬
‫تربیت بدنی‪ :‬ورزش‪ ،‬پرورش اندام‬
‫تربیت شده‪ :‬پرورده‬
‫تربیت کردن‪ :‬فرهیختن ) ‪ ،(frahaxtan‬فراهِختن )به(‪،‬‬
‫فرهیختن‪ ،‬پرورش دادن‪ ،‬پروردن‪ ،‬پروراندن‪ ،‬پرهیختن‬
‫‪۸۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تخت سلیمان نبی‪ :‬پاسارگاد‬
‫تخریب‪ :‬ویرانی‪ ،‬ویران کردن‪ ،‬ویران‪ ،‬نابود‪ ،‬زیر و رو کردن‪،‬‬
‫زیر و رو‪ ،‬درهم کوبیدن‬
‫تخصص‪ :‬خوششناسی ) ‪ ،(hī hūšnās‬ویژه کاری‪،‬‬
‫ویژگی‪ ،‬گرایش‪ ،‬کارشناسی‪ ،‬کاردانی‪ ،‬سررشته داری‪،‬‬
‫سررشته‬
‫تخصص داشتن‪ :‬کارشناس بودن‪ ،‬کاردانی‪ ،‬کاردان بودن‪،‬‬
‫سررشته داشتن‪ ،‬سررشته داری‬
‫تخصصی‪ :‬کاری‪ ،‬کارشناسی‪ ،‬کاردانی‬
‫تخصیص‪ :‬ویژه کردن‪ ،‬کنارگزاری‪ ،‬بخش کردن‬
‫تخطی‪ :‬لغزش‪ ،‬سرپیچی‪ ،‬سر پیچی‪ ،‬رویگردانی‬
‫تخطئه‪ :‬هرزوارش‬
‫تخفیف‪ :‬کاهش ) ‪ ،(kāhišn‬کم کردن‪ ،‬کاستن‬
‫تخلص‪ :‬نامسار‪ ،‬رهایی یافتن‪ ،‬رستن‬
‫تخلف‪ :‬نافرمانی‪ ،‬سرپیچی‪ ،‬رویگردانی‬
‫تخلیه‪ :‬تهی کردن‪ ،‬تهی سازی‪ ،‬بیرون ریختن‬
‫تخمین زدن‪ :‬گمانه زدن‪ ،‬برآورد کردن‪ ،‬انگاردن‬
‫تخمینی‪ :‬کمابیشی‪ ،‬برآوردی‬
‫تخنیث‪ :‬امُردی‬
‫تخیل‪ :‬گمان کردن‪ ،‬سمردیدن‪ ،‬پنداشتن‪ ،‬پنداشت‪ ،‬پندار‪،‬‬
‫انگارش‬
‫تخیلی‪ :‬پنداری‬
‫تدارک‪ :‬فراهم سازی‪ ،‬فراهم‪ ،‬بسیج‪ ،‬آماده کردن‪ ،‬آماده سازی‬
‫تدارک دیدن‪ :‬پیش فراهم کردن‪ ،‬پیش بینی کردن‪،‬‬
‫بسیجیدن‬
‫تدارک دیده شده‪ :‬بسیجیده‬
‫تداعی‪ :‬یادآوری‪ ،‬یادآور‪ ،‬همخوانی‪ ،‬دریافت‪ ،‬بیاد آوردن‬
‫تداعی کردن‪ :‬یاد آوردن‬
‫تداعی کننده‪ :‬یادآور‬
‫تداعی گر‪ :‬یادآور‬
‫تدافع‪ :‬پدافند‪ ،‬پایداری‬
‫تداول‪ :‬همهگیر‪ ،‬همگانی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ترتیب‪ :‬سامان )به(‪ ،‬سامان‪ ،‬ردیف‪ ،‬راست و درست کردن‪،‬‬

‫ترکیب کردن‪ :‬سرشتن‪ ،‬آمیختن‬
‫ترکیبی‪ :‬سرشته‪ ،‬آمیختیک‪ ،‬آمیخته‬
‫چینش‪ ،‬چیدمان‪ ،‬پی آیی‬
‫ترم‪ :‬دوره‪ ،‬دورک‬
‫ترتیب دادن‪ :‬سرپرستی کردن‪ ،‬سر و سامان دادن‪ ،‬روبراه‬
‫ترما مح‪ :‬با‪ ،‬ارجمندانه‬
‫کردن‪ ،‬رستک‪ ،‬به انجام رساندن‬
‫ترمز‪ :‬برمان‬
‫ترجمان‪ :‬ترگمان‪ ،‬ترزبان‬
‫ترموس‪ :‬دمابند‬
‫ترجمه‪ :‬ویچاردن‪ ،‬نورند‪ ،‬ترگویه‪ ،‬ترزبانی‪ ،‬برگردانی‪،‬‬
‫ترمومتر‪ :‬گرما سنج‬
‫برگرداندن‪ ،‬برگردان‬
‫ترمیم‪ :‬نوسازی‪ ،‬بازسازی‬
‫ترجمه کردن‪ :‬ترجمانیدن )ترجمان از ترگمان پارسی به‬
‫ترمینال‪ :‬پایانه )فه(‪ ،‬پایانه‬ ‫عربی رفته است(‪ ،‬ترگوییده کردن‪ ،‬ترگوییدن‪ ،‬ترگویه‬
‫ترن‪ :‬بارکش‬ ‫کردن‪ ،‬ترگُمانیدن‬
‫ترنادو‪ :‬پیچند‬ ‫ترجیح‪ :‬واالیی‪ ،‬بهشماری‪ ،‬به شماری‪ ،‬برتری دادن‪ ،‬برتری‬
‫ترنج‪ُ :‬ترَنگ‬ ‫ترجیح دادن‪ :‬برتری دادن‪ ،‬برتر نهادن‪ ،‬برتر دانستن‬

‫ترحم‪ :‬دلسوزی ) ‪ ،(dil sōčak‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬مهر‬

‫ترنسکریپشن‪ :‬رونویسی‬
‫ترنم‪ :‬هم آوازی‪ ،‬سرودن‪ ،‬سراییدن‪ ،‬خوش خوانی‪ ،‬ترانه‬
‫ورزی‪ ،‬دلسوزی‬
‫خوانی‪ ،‬آوازخوانی‪ ،‬آواز‬
‫ترخیص‪ :‬رهایش‪ ،‬رهاسازی‪ ،‬پروانه‬
‫ترور‪ :‬هراس‪ ،‬مردم کشی‪ ،‬کشتن‪ ،‬آدم کشی‬
‫ترخیص کردن‪ :‬رهاسازی‪ ،‬پروانه دادن‪ ،‬پرواد دادن‬
‫تروریست‪ :‬مردم کش‪ ،‬دهشت افکن‪ ،‬آدم کش‬
‫تردد‪ :‬رو و آی‪ ،‬رفت وآمد‪ ،‬رفت و آمد‪ ،‬آمدوشد‪ ،‬آمد و شد‬
‫تروریسم‪ :‬مردم کشی‪ ،‬دهشت افکنی‪ ،‬آدم کشی‬
‫تردید‪ :‬گمان‪ ،‬دودلی‪ ،‬دودل بودن‬
‫ترومپت‪ :‬فرنای‬
‫تردید کردن‪ِ :‬پهَلیدن‬
‫ترویج‪ :‬گسترش دادن‪ ،‬گسترش‪ ،‬روامندساختن‪ ،‬رواگی‪،‬‬
‫ترسیم‪ :‬نگاشتن‪ ،‬نشان نهادن‪ ،‬پنگاشتن‬
‫رواگ‪ ،‬روادهی‪ ،‬رواج دادن‪ ،‬روا کردن‪ ،‬رَوامندسازی‪،‬‬
‫ترسیم کردن‪ :‬پنگاشتن‬
‫بازارگرمی‬
‫ترشح‪ :‬تراویدن‪ ،‬تراوش‬
‫تریاق‪ :‬تریاک‪ ،‬پاد زهر‬
‫ترغیب‪ :‬برانگیختن‪ ،‬انگیزش‬
‫تریاک‪ :‬اپیون‬
‫ترغیب کردن‪ :‬واداشتن‪ ،‬وادارکردن‪ ،‬وا داشتن‪ ،‬برانگیختن‬
‫تریبون‪ :‬میز سخنرانی‪ ،‬سکوی سخنرانی‬
‫ترغیب کند‪ :‬وا دارد‬
‫تریکو‪ :‬کشباف‬
‫ترفیع‪ :‬فرازش‪ ،‬پایه دادن‪ ،‬برکشیدن‪ ،‬باالبری‪ ،‬باال بردن‬
‫تز‪ :‬نهفته‪ ،‬گذاره‪ ،‬پایان نامه‪ ،‬برنهاد‬
‫ترقه‪ :‬تراکه‬
‫تزریق‪ :‬سوزن زدن‬
‫ترقوه‪ :‬چنبر‬
‫تزکیه‪ :‬خودسازی‪ ،‬پالیدن‪ ،‬پالودن‪ ،‬پاکسازی‪ ،‬پاک کردن‬
‫ترقی‪ :‬خیزش‪ ،‬پیشرفت‪ ،‬باال رفتن‬
‫تزکیه نفس‪ :‬روان پاالیی‪ ،‬درون پاالیی‬
‫ترک‪ :‬واهشتن‪ ،‬واگذاشتن‪ ،‬رهاکردن‬
‫تزلزل‪ :‬لرزه‪ ،‬سست شدن‪ ،‬جنبیدن‬
‫ترک اعتیاد‪ :‬خوباختن‬
‫تزویر‪ :‬ترفند )به(‪ ،‬نیرنگ‪ ،‬فریب دادن‪ ،‬فریب‪ ،‬دورویی‪،‬‬ ‫ترکه‪ :‬وامانده‪ ،‬واگذاشته‬
‫چشم دید‪ ،‬چشم بینی‪ ،‬ترفند‬ ‫ترکیب‪ :‬هم کرد‪ ،‬هم آمیزی‪ ،‬ریخت‪ ،‬درهمی‪ ،‬پیکر‪ ،‬بهم‬
‫تزیین‪ :‬فرآویز کردن‪ ،‬زیوردادن‪ ،‬آرایش‪ ،‬آذین‬ ‫پیوستن‪ ،‬آمیغ‪ ،‬آمیزه‪ ،‬آمیزش‪ ،‬آمیختن‪ ،‬آمیختگی‪ ،‬آمیختار‬

‫‪۹۰‬‬

‫تشبیه کردن‪ :‬مانانیدن‬
‫تشخّص‪ :‬واالیی‪ ،‬بزرگ منشی‬
‫تشخص‪ :‬بزرگ منشی‬
‫تشخیص‪ :‬شناسایی‪ ،‬پی بردن‪ ،‬بازشناسی‪ ،‬بازشناخت‪ ،‬باز‬
‫شناختن‬
‫تشخیص دهیم‪ :‬ازهمکردن‬
‫تست‪ :‬آزمونه )فه(‪ ،‬آزمون )فه(‪ ،‬گزینه‪ ،‬آزمونه‪ ،‬آزمون‪،‬‬
‫تشخیص مصلحت‪ :‬بهگزینی‪ ،‬بهپسندی‬
‫تشخیص هویت‪ :‬شناسایی‬
‫تشدد‪ :‬سختگیری‪ ،‬سخت گیری‪ ،‬تندی‪ ،‬پرخاش‬
‫تشدید‪ :‬سخت گیری‪ ،‬سخت کردن‪ ،‬سخت شدن‪ ،‬دشوار‬
‫شدن‪ ،‬استوار کردن‬
‫تشریح‪ :‬کالبدشناسی‪ ،‬کالبد شناسی‪ ،‬کالبد شکافی‪ ،‬روشن‬
‫گری‪ ،‬روشن کردن‪ ،‬روشن سازی‪ ،‬بازشکافی‬
‫تشریح کردن‪ :‬نگیزش‪ ،‬نگیختن‪ ،‬زندیدن‬
‫تشریف‪ :‬پذیره‪ ،‬بزرگداشت‪ ،‬آمدن‬
‫تشریفات‪ :‬آیینها‬
‫تشریک مساعی‪ :‬همیاری‪ ،‬همکاری‬
‫تشعشع‪ :‬فروزه‪ ،‬تابش‪ ،‬پرتو افکنی‪ ،‬پرتو افشانی‬
‫تشعشعات‪ :‬پرتوها‬
‫تشقیق‪ :‬شکافتن )ڀ(‪،‬‬
‫تشکر‪ :‬سپاسمندی‪ ،‬سپاسگزاری‪ ،‬سپاس‬
‫تشکل‪ :‬دیسهمندی ) ‪ ،(dēsakōmandīh‬نهاد‬
‫تشکیل‪ :‬سازمان دادن‪ ،‬ساختن‪ ،‬پدیدآوری‪ ،‬پایه ریزی‪،‬‬
‫برپایی‪ ،‬برپاساختن‪ ،‬برپا‬
‫تشکیل دادن‪ :‬گشایش‪ ،‬سازمان دادن‪ ،‬ساختن‪ ،‬پدیدآوردن‪،‬‬
‫پایه ریختن‪ ،‬برپاکردن‪ ،‬برپاساختن‪ ،‬باز کردن‬
‫تشکیالت‪ :‬سازوبرگ‪ ،‬سازمان‬
‫تشنج‪ :‬ناآرامی‪ ،‬لرزه‪ ،‬لرزش‪ ،‬تنش‪ ،‬تکان‬
‫تشهّد‪ :‬گواهی‪ ،‬گواه بودن‬
‫تشهد‪ :‬گواهی‬
‫تشویش‪ :‬نگرانی‪ ،‬دلواپسی‪ ،‬دلشوره‬
‫تشویش و بیقراری‪ :‬کند و کوب‪ ،‬دلشوره و نا آرامی‬
‫تشویق‪ :‬نیرودادن‪ ،‬فروزش‪ ،‬رخشند‪ ،‬دلگرمی‪ ،‬توان بخشی‪،‬‬
‫بشورآوردن‪ ،‬آفرین گفتن‪ ،‬آرزومند کردن‪ ،‬انگیزش‬
‫‪۹۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تزئین‪ :‬زیوردادن‪ ،‬آرایش‪ ،‬آذین‬
‫تسامح‪ :‬کوتاهی‪ ،‬کم گرفتن‪ ،‬رواداری‪ ،‬چشم پوشی‪ ،‬آسان‬
‫گیری‪ ،‬آسان گرفتن‬
‫تساهل‪ :‬سست گیری‪ ،‬ساده گیرانه‪ ،‬رواداری‪ ،‬آسان گیری‬
‫تساوی‪ :‬همسانی‪ ،‬همچندی‪ ،‬همانندی‪ ،‬برابری‬
‫تسبیح‪ :‬شمارافزار‪ ،‬دستگرد‬
‫آزمایش‬
‫تست کردن‪ :‬آزمودن )فه(‪،‬‬
‫تسخیر‪ :‬گرفتن‪ ،‬شکست‪ ،‬پیروزمندی‪ ،‬بدست آوردن‬
‫تسریع‪ :‬شتاب دهی‪ ،‬شتاب‪ ،‬زود‪ ،‬تندی‪ ،‬تند‪ ،‬پرشتابی‬
‫تسطیح‪ :‬هموارسازی‬
‫تسکین‪ :‬دلداری‪ ،‬دل آسایی‪ ،‬آسایش‪ ،‬آرامش دادن‪ ،‬آرامش‪،‬‬
‫آرام کردن‬
‫تسلسل‪ :‬زنجیری‪ ،‬زنجیرواری‪ ،‬زنجیروار‪ ،‬زنجیرهای‪ ،‬پیوسته‪،‬‬
‫پیاپی‬
‫تسلط‪ :‬دستیابی‪ ،‬چیره شدن‪ ،‬چیره دستی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬پیروزی‬
‫تسلی‪ :‬همدردی‪ ،‬دلداری‪ ،‬دل آرامی‬
‫تسلی دادن‪ :‬دلداری دادن‬
‫تسلیت‪ :‬دلداری‪ ،‬دلخوشی‪ ،‬دل آرامی‬
‫تسلیح‪ :‬زینه دادن‪ ،‬زینش‬
‫تسلیحاتی‪ :‬جنگ افزاری‬
‫تسلیم‪ :‬واگذاری‪ ،‬گردن نهادن‪ ،‬تن در داده‪ ،‬پذیرفتن‬
‫تسلیم شدن‪ :‬تن در دادن‬
‫تسهیل‪ :‬آسانیدن‪ ،‬آسانکرد‪ ،‬آسان کردن‬
‫تسهیل کردن‪ :‬آسانیدن‬
‫تسهیالت‪ :‬یاریها‪ ،‬آسایندهها‬
‫تسویه‪ :‬کردن یکسان‪ ،‬سر بسر کردن‪ ،‬برابری‪ ،‬برابر سازی‬
‫تسویه حساب‪ :‬برابر کردن‬
‫تشابه‪ :‬همگونی‪ ،‬همسانی‪ ،‬همانندی‪ ،‬همانندسازی‪ ،‬هم‬
‫سازی‪ ،‬مانندگی‪ ،‬مانستگی‬
‫تشابهت‪ :‬مانست )ده(‪،‬‬
‫تشبیه‪ :‬مانندگی )ڀ(‪ ،‬همانگری‪ ،‬مانندسازی‪ ،‬مانند کردن‬

‫تصور‪ :‬گمان‪ ،‬پنداشت‪ ،‬پندار‪ ،‬انگاشتن‪ ،‬انگاشت‪ ،‬انگاره‪،‬‬
‫انگارش‪ ،‬انگار‬
‫تصور شده‪ :‬انگاشته‪ ،‬انگارده‬
‫تصور کردن‪ :‬اَنگاردن )به(‪ ،‬هوشیدن‪ ،‬گمان کردن‪،‬‬
‫پنداشتن‪ ،‬انگاشتن‬
‫تصورات‪ :‬انگارشها‬
‫تصوف‪ :‬درویشی‪ ،‬پشمینه پوشی‬
‫تصویب‪ :‬پذیره‪ ،‬پذیرش‪ ،‬برنهادن‬
‫تصویب کردن‪ :‬برنهادن‬
‫تصویر‪ :‬نگاره‪ ،‬نگار‪ ،‬فرتور‪ ،‬سیما‪ ،‬رخشاره‪ ،‬پیکره‬
‫تصویری‪ :‬نگارین‬
‫تضاد‪ :‬همستاری‪ ،‬ناهمسانی‪ ،‬ناسازی‪ ،‬ناجوری‪ ،‬رویارویی‪،‬‬
‫دوگانگی‪ ،‬در برابر‪ ،‬پارادخش‬
‫تضامن‪ :‬همبایستی‬
‫تضاهرات‪ :‬نمودها‪ ،‬راهپیمایی‬
‫تضرّع‪ :‬زاری )به(‪ ،‬گَرزِش‬
‫تضرع‪ :‬مویه‪ ،‬البه‪ ،‬گریه‪ ،‬زاری‬
‫تضعیف‪ :‬ناتوان کردن‪ ،‬سست کردن‬
‫تضمین‪ :‬در پناه‪ ،‬تاوان دادن‪ ،‬پشتیبانی‪ ،‬پایندانی‬
‫تضمینی‪ :‬پشتیبان‬
‫تضییع‪ :‬نابودی‬
‫تطابق‪ :‬یکی کردن‪ ،‬همسنجی‪ ،‬همخورد‪ ،‬همخوانی‪ ،‬شناختن‪،‬‬
‫تمیز کردن‬
‫تطاول‪ :‬دراز دستی‬
‫تطبیق‪ :‬برابرکرد‪ ،‬برابرسنجی‬
‫تطمیع‪ :‬به آز آوردن‪ ،‬آزمندی‬
‫تطهیر‪ :‬فرازشویِشی ) ‪ ،(frāč šōyišnīh‬فرازشویِشی‪ ،‬شست‬
‫وشو‪ ،‬پاک کردن‪ ،‬برشنوم‪ ،‬آلوده زدایی‬
‫تظاهر‪ :‬وانمودن‪ ،‬وانمود‪ ،‬مردم فریبی‪ ،‬فرانمودی‪ ،‬دگر فریبی‪،‬‬
‫خودنمایی‪ ،‬خودستایی‪ ،‬خود نمایی‪ ،‬پدیداری‪ ،‬آشکار شدن‬
‫تظاهرات‪ :‬راهپیمایی‪ ،‬راه پیمایی‬
‫تظلّم‪ :‬گَرزِش‬
‫تعادل‪ :‬همتا بودن‪ ،‬ترازمندی‪ ،‬برابری‪ ،‬برابر شدن‬
‫‪۹۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تشویق کرد‪ :‬انگیزاند‬
‫تشویق کردن‪ :‬نیرودادن‪ ،‬دلگرمی دادن‪ ،‬بشورآوردن‪ ،‬آفرین‬
‫گفتن‪ ،‬آرزومند کردن‪ ،‬انگیزاند‬
‫تشییع‪ :‬همراهی‪ ،‬پسواری‬
‫تصاحب‪ :‬دست اندازی‪ ،‬به چنگ آوری‬
‫تصادف‪ :‬رویداد‪ ،‬رخداد‪ ،‬پیشامد‪ ،‬بهم خوردن‪ ،‬برخورد‬
‫تصادفا‪ :‬ناگهانی‪ ،‬پیشامدی‬
‫تصادفی‪ :‬ناگهانی‬
‫تصادم‪ :‬بهم کوفتن‪ ،‬برخورد‬
‫تصاعد‪ :‬فرایازی‬
‫تصاویر‪ :‬نگارهها‪ ،‬نشانهها‪ ،‬پیکرهها‬
‫تصحیح‪ :‬ویرایش‪ ،‬ویراستاری‪ ،‬درست کردن‪ ،‬درست‬
‫تصحیح کردن‪ :‬ویراستن‪ ،‬درست کردن‬
‫تصدق‪ :‬پیشمرگی‪ ،‬بالگردان‬
‫تصدیق‪ :‬گواهینامه )رانندگی(‪ ،‬گواهی‪ ،‬پروانه‬
‫تصدیق رانندگی‪ :‬گواهینامه رانندگی‬
‫تصدیق کردن‪ :‬راست شمردن‪ ،‬براست داشتن‬
‫تصرف‪ :‬دست برد زدن‪ ،‬بچنگ آوردن‬
‫تصریح‪ :‬روشن‪ ،‬رک وراست‪ ،‬بیپرده‪ ،‬آشکار ساختن‬
‫تصریح کرد‪ :‬روشن ساخت‬
‫تصریح کردن‪ :‬روشن ساختن‪ ،‬آشکار ساختن‬
‫تصعید‪ :‬تَفسید‬
‫تصعید شدن‪ :‬تَفسیده‪ ،‬تَفسیدن‬
‫تصعید کردن‪ :‬تَفسیدن‬
‫تصغیر‪ :‬کوچک کردن‪ ،‬کوچک شماری‪ ،‬کوچک بینی‪ ،‬خوار‬
‫کردن‪ ،‬پست شماردن‬
‫تصفیه‪ :‬پاالیش‬
‫تصفیه حساب‪ :‬همار پاالیی‬
‫تصفیه خانه‪ :‬پاالیشگاه‬
‫تصفیه کردن‪ :‬پالودن‪ ،‬پاالییدن‬
‫تصمیم‪ :‬گزیرش‪ ،‬گزیر‪ ،‬رای‪ ،‬برآن شدن‪ ،‬آهنگ کردن‪،‬‬
‫آهنگ داشتن‪ ،‬آهنگ‬
‫تصمیم گرفتن‪ :‬گزیریدن‪ ،‬برآن شدن‬
‫تصنع‪ :‬وانمودی‪ ،‬ساختگی‪ ،‬خودآرایی کردن‬
‫تصنیف‪ :‬سروده‪ ،‬سرود‪ ،‬ترانه‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫تعطیل‪ :‬فَرویش )به(‪ ،‬فرویش‪ ،‬بیکاری‪ ،‬بیکار‪ ،‬بسته‪ ،‬بستار‬

‫تعارف‪ :‬خوشامد‪ ،‬خوش و بش‬
‫تعالی‪ :‬واالیی‪ ،‬برتری‬
‫تعطیالت‪ :‬کاربستگی‪ ،‬کارآزادی‪ ،‬فرویشها‪ ،‬روزهای‬
‫تعامل‪ :‬همکنش‬
‫آسودگی‪ ،‬آسودگی‬
‫تعاون‪ :‬همیاری‪ ،‬همکاری‪ ،‬همراهی‪ ،‬دستیاری‬
‫تعطیالت تابستانی‪ :‬فرویشهای تابستانی‬
‫تعبیر‪ :‬گزارش‪ ،‬خواب گذاری‪ ،‬بازگویی‬
‫تعطیلی‪ :‬فرویش‪ ،‬بیکاری‪ ،‬بستار‬
‫تعبیر خواب‪ :‬خواب گزاری‬
‫تعظیم‪ :‬کرنش کردن‪ ،‬سر فرود آوردن‬
‫تعجب‪ :‬شگفتی‪ ،‬شگفتایی‪ ،‬شگفت زدگی‪ ،‬شگفت داشتن‬
‫تعظیم کردن‪ :‬نمیدن )نماز از این واژه گرفته شده(‪،‬‬
‫تعجب آور‪ :‬شگفتی آور‬
‫تعفن‪ :‬بدبویی‬
‫تعجب آور‪ :‬شگفت انگیز‬
‫تعقل‪ :‬خرد‪ ،‬بینشوری‪ ،‬اندیشیدن‬
‫تعجبآور‪ :‬شگفتی آور‪ ،‬شگفت انگیز‬
‫تعقیب‪ :‬دنبال کردن‪ ،‬دنبال‪ ،‬پیگیری‪ ،‬پیگرد‪ ،‬پی گیری‪ ،‬پی‬
‫جویی‬ ‫تعجیل‪ :‬شتابزدگی )ده(‪ ،‬کردن شتاب‪ ،‬شتافتن‪ ،‬شتاب‬

‫تعلّق‪ :‬بستگی )ده(‪،‬‬

‫کردن‬
‫تعجیل کردن‪ :‬شتافتن‪ ،‬شتاب کردن‬
‫تعلق‪ :‬دلبستگی‪ ،‬دارد‪ ،‬خویشی‪ ،‬از آنی‬
‫تعدّد‪ :‬بسیاری‬
‫تعلق خاطر‪ :‬وابستگی‪ ،‬دلبستگی‬
‫تعداد‪ :‬شماره‪ ،‬شمارگان‪ ،‬شمارش‪ ،‬شمار شمارگان‪ ،‬شمار‬
‫تعلم‪ :‬دانشوری‪ ،‬آموزش‬
‫تعداد محدودی‪ :‬شمار اندکی‬
‫تعلیق‪ :‬برکنارکردن‪ ،‬آویختن‬
‫تعدادی‪ :‬شماری‪ ،‬چندی‬
‫شوَندآوری‬
‫تعلیل‪َ :‬‬
‫تعدد‪ :‬بیشماری‪ ،‬بسیاری‬
‫تعلیم‪ :‬یاد دادن‪ ،‬آموزه‪ ،‬آموزش‪ ،‬آموزاندن‪ ،‬آموختن‬
‫تعدد زوجات‪ :‬چند همسری‪ ،‬چند زنی‬
‫تعلیم و تعلم‪ :‬آموزش و پرورش‬
‫تعدی‪ :‬ستمگری‪ ،‬ستم‪ ،‬زورگویی‪ ،‬دست اندازی‬
‫تعلیمات‪ :‬آموزهها‪ ،‬آموزاک‬
‫تعدیل‪ :‬تراز‪ ،‬برابرسازی‬
‫تعمد‪ :‬دیده و دانسته‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬ازروی آگاهی‬
‫تعذر‪ :‬پوزشگری‪ ،‬پوزشخواهی‬
‫تعمدا‪ :‬دیده و دانسته‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬ازروی آگاهی‬
‫تعرض‪ :‬دست درازی کردن‪ ،‬دست درازی‪ ،‬درازدستی‪ ،‬تکش‪،‬‬
‫تعمداً‪ :‬دیده و دانسته‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬ازروی آگاهی‬
‫تاخت و تاز‪ ،‬پرخاش‪ ،‬آفند‬
‫تعمق‪ :‬ژرف نگری‪ ،‬ژرف اندیشی‪ ،‬باریک بینی‬
‫تعرفه‪ :‬میزان نامه‬
‫تعمیر‪ :‬نوز‪ ،‬درست کردن‪ ،‬بازسازی‪ ،‬بازساختن‪ ،‬با‬
‫تعریف‪ :‬ویمَند‪ ،‬نیک گویی‪ ،‬کراننمود‪ ،‬شناسه‪ ،‬شناسش‪،‬‬
‫تعمیرکننده‪ :‬آبادانیکن )ده(‪،‬‬ ‫شناسایی‪ ،‬شناسانش‪ ،‬شناسانده‪ ،‬شناساندن‪ ،‬ستودن‪،‬‬
‫تعمیق‪ :‬ژرفایش‪ ،‬ژرفایِش‬ ‫ستایش‪ ،‬آگاهیدن‬
‫تعهد‪ :‬پیمان بستن‪ ،‬پیمان‪ ،‬پذیرش‪ ،‬پایبندی‪ ،‬به گردن‬ ‫تعریف کردن‪ :‬نیک گفتن‪ ،‬شناساندن‪ ،‬ستودن‪ ،‬بازگوکردن‪،‬‬
‫گرفتن‬ ‫بازگفتن‬
‫تعهد نامه‪ :‬پیمان نامه‬ ‫تعزیر‪ :‬نکوهش‪ ،‬گوشمالی‪ ،‬کیفر‬
‫تعهدنامه‪ :‬پیمان نامه‬ ‫تعزیه‪ :‬شیون‪ ،‬سوگیاد‪ ،‬سوگواری‬
‫تعویض‪ :‬جبجایی‪ ،‬جایگزینی‪ ،‬جابه جایی‪ ،‬جابجایی‬ ‫تعصب‪ :‬کورباوری‪ ،‬ستیهندگی‪ ،‬رگ مرداری‪ ،‬خشک اندیشی‪،‬‬
‫تعویض کردن‪ :‬یوفانبدن‬ ‫پیورزی‪ ،‬پی ورزی‪ ،‬پافشاری بیخردانه‬

‫‪۹۳‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫تفسیر‪ :‬گزاردن )ده(‪ ،‬گزاره‪ ،‬گزارش‪ ،‬گزاردن‪ ،‬زند‪ ،‬زَند‪،‬‬

‫تعویق‪ :‬دیر کردن‪ ،‬پس افکندن‬
‫تعیین‪ :‬گزینش‪ ،‬برگماشتن‪ ،‬برگزیدن‪ ،‬آشکار کردن‪ ،‬آشکار‬
‫دیدگاه‬
‫ساختن‬
‫تفصیل‪ :‬گسترده‪ ،‬گستردگی‪ ،‬فزونی‬
‫تعیین شده‪ :‬هَکانیده‬
‫تفقد‪ :‬نوازش‪ ،‬مهرورزی‪ ،‬دلجویی‬
‫تعیین کردن‪ :‬هَکانیدن‪ ،‬گماشتن‪ ،‬گماردن‪ ،‬برگزیدن‬
‫تفکر‪ :‬شناختاری‪ ،‬پنداشت‪ ،‬اندیشیدن‪ ،‬اندیشه‪ ،‬اندیشگری‬
‫تغذیه‪ :‬خوردن‪ ،‬خوراندن‪ ،‬خوراک دادن‪ ،‬خوراک‬
‫تفکر کردن‪ :‬اندیشیدن‬
‫تغیر‪ :‬تندی‪ ،‬پرخاش‪ ،‬بداخمی‬
‫تفکیک‪ :‬جداسازی‪ ،‬جدا کردن‪ ،‬از هم گشایی‬
‫تغییر‪ :‬دگرگونی‪ ،‬دگرگون کردن‪ ،‬دگرکونی‪ ،‬دگرش‪،‬‬
‫تفنگچی‪ :‬تفنگدار‬
‫دگرسانی‪ ،‬دگردیسی‪ ،‬دگر گونی‪ ،‬دگر کردن‪ ،‬دگر شدن‪ ،‬دگر‬
‫تفنن‪ :‬سرگرمی‪ ،‬خوش گذرانی‬
‫سانی‬
‫تفهیم‪ :‬یاد دادن‪ ،‬آگاه کردن‬
‫تغییر دادن‪ :‬واگرداندن‪ ،‬گردانیدن‪ ،‬فرو گرداندن‪ ،‬فراگرداندن‪،‬‬
‫تفوق‪ :‬مهتری‪ ،‬برتری‪ ،‬باالتری‬
‫دیگر کردن‪ ،‬دگرگون کردن‪ ،‬دگراندن‪ ،‬دگر کردن‬
‫تفویض‪ :‬واگذاری‪ ،‬واگذار کردن‪ ،‬سپردن‬
‫تغییر شکل‪ :‬دگردیسی‬
‫تق تق‪ :‬آوازها‬
‫تغییر کرد‪ :‬دگرگون شد‬
‫تقابل‪ :‬برهمکنش‬
‫تغییر کردن‪ :‬دگریده‪ ،‬دگرگون شدن‪ ،‬دگر شدن‬
‫تقارب‪ :‬همگرایی‪ ،‬نزدیکی‬
‫تغییر یافتن‪ :‬دیگر شدن‬
‫تقاص‪ :‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬تاوان‬
‫تغییرات‪ :‬دگرگونیهای‪ ،‬دگرگونیها‪ ،‬دگرگونی‪ ،‬دگرشدگیها‬
‫تقاضا‪ :‬درخواست‪ ،‬خواهش‬
‫تغییراتی‪ :‬دگرگونیهایی‬
‫تقاضا کردن‪ :‬وَژولیدن )به(‪ ،‬فَژولیدن )به(‪ ،‬اَوژولیدن‬ ‫تفاخر‪ :‬نازیدن بالیدن‪ ،‬نازیدن‪ ،‬خودستایی‪ ،‬بالیدن‬
‫تفاهم‪ :‬همدلی‪ ،‬هم اندیشی‬
‫)به(‪،‬‬
‫تفاوت‪ :‬نایکسانی‪ ،‬ناوابستگی‪ ،‬ناهمی‪ ،‬ناهمگونی‪ ،‬ناهمسویی‪،‬‬
‫تقاضا نمودن‪ :‬اَفژولیدن )به(‪،‬‬ ‫ناهمسانی‪ ،‬ناهمتایی‪ ،‬ناسپاسی‪ ،‬ناسانی‪ ،‬ناسازی‪ ،‬ناسازواری‪،‬‬
‫ناسازگاری‪ ،‬ناجور بودن‪ ،‬گونهگونی‪ ،‬گوناگونی‪ ،‬دوگانگی‪،‬‬
‫تقاضاکننده‪ :‬وَژولنده )به(‪،‬‬ ‫دوری‪ ،‬دوتیرگی‪ ،‬دگرمانی‪ ،‬جدایی‪ ،‬برفرودی‬
‫تقاضاهای‪ :‬درخواستهای‬ ‫تفتیش‪ :‬کاویدن‪ ،‬جستجو‪ ،‬بازرسی‪ ،‬بازجویی‬
‫تقاضای‪ :‬درخواست‬ ‫تفحص‪ :‬کندوکاو‪ ،‬جستجو‪ ،‬پیکاوی‬
‫تقاضای تجدید نظر‪ :‬فرجام خواهی‬ ‫تفرج‪ :‬گردش‬
‫تقاطع‪ :‬چهار راه‪ ،‬برشگاه‪ ،‬برخورد‬ ‫تفرجگاه‪ :‬گردشگاه‬
‫تقاعد‪ :‬گوشه نشینی‪ ،‬بازنشستگی‬ ‫تفرقه‪ :‬دوگانگی‪ ،‬دودستگی‪ ،‬دو به هم زنی‪ ،‬جدایی انداختن‪،‬‬
‫تقبل‪ :‬گرفتن به گردن‪ ،‬پذیرفتن‬ ‫پراکندن‪ ،‬پراکندگی‬
‫تقبل کردن‪ :‬پذیرفتن‪ ،‬پذیرا شدن‬ ‫تفریح‪ :‬لشتن‪ ،‬گردش‪ ،‬شادمانی کردن‪ ،‬شادمانی‪ ،‬سرگرمی‪،‬‬
‫تقبیح‪ :‬زشت انگاری‬ ‫خوشی‪ ،‬خوش گذرانی‬
‫تقدس‪ :‬ورجاوندی‪ ،‬اشویی‬ ‫تفریط‪ :‬کوتاهی‪ ،‬کمی‪ ،‬کاستی‬
‫تقدم‪ :‬پیشینگی‪ ،‬پیشگامی‪ ،‬پیشتازی‪ ،‬پیش افتادن‬ ‫تفریق‪ :‬کم کردن‪ ،‬کاهش‪ ،‬کاستن‪ ،‬پراکنش‬
‫تقدم و تاخیر‪ :‬پیشی و پسی‬

‫‪۹۴‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫تقید‪ :‬پابستگی‬ ‫تقدم و تأخر‪ :‬پیشی و پسی‬

‫تقیه‪ :‬دین پوشی‬
‫تقیید‪ :‬پابستگی‬
‫تکمیل‪ :‬بفرجام رساندن‬
‫تکاثر‪ :‬انباشت‬
‫تکامل‪ :‬فرگشت‪ ،‬رسایی‪ ،‬پختگی‪ ،‬بیکم و کاستی‬
‫تقدیر‪ :‬سرنوشت‪ ،‬ستودن‪ ،‬سپاس‪ ،‬ارجگذاری‪ ،‬ارج نهی‬
‫تقدیر زمانه‪ :‬سرنوشت‬
‫تقدیر یا قسمت‪ :‬سرنوشت‬
‫تقدیرنامه‪ :‬سپاسنامه‪ ،‬سپاس نامه‬
‫تقدیس‪ :‬فرنامیشی‪ ،‬ستودن‪ ،‬ستایش‬

‫تکبر‪ :‬بزرگخویشتنی )ده(‪ ،‬فیسش‪ ،‬خودستایی‪ ،‬خود بزرگ‬

‫تقدیم‪ :‬شادیانه‪ ،‬ره آورد‪ ،‬پیشکش‪ ،‬بخشش‬
‫تقدیم کردن‪ :‬پیش کش کردن‬
‫بینی‪ ،‬بزرگینمایی‪ ،‬برتنی‪ ،‬باد سری‬
‫تقرب‪ :‬نزدیکیها‪ ،‬نزدیکی‪ ،‬فرامندی‪ ،‬آشنایی‬
‫تکتیک‪ :‬شگرد‬
‫تقریب‪ :‬نزدیکی‪ ،‬نزدیکسازی‪ ،‬نزدیک کردن‬
‫تکثیر‪ :‬بسیار کردن‪ ،‬افزونی‬
‫تقریبا‪ :‬نزدیکی‪ ،‬نزدیکان‪ ،‬نزدیک به‪ ،‬کمابیش‪ ،‬کما بیش‪ ،‬کم‬
‫تکدر‪ :‬دلگرانی‪ ،‬دلتنگی‪ ،‬آزردگی‬
‫و بیش‪ ،‬پیرامون ِ‬
‫تکدی‪ :‬گدایی‪ ،‬دریوزگی‬
‫تقریباً‪ :‬نزدیک به‪ ،‬نزدیک‪ ،‬کمابیش‪ ،‬کم و بیش‬
‫تکذیب‪ :‬نادرست شمردن‪ ،‬رد کردن‪ ،‬دروغ شماردن‪ ،‬دروغ‬
‫تقریبی‪ :‬کمابیشی‪ ،‬کمابیش‪ ،‬کم و بیش‬
‫انگاشتن‬
‫تقسیط‪ :‬پرداخت بندی‬
‫تکذیب کردن‪ :‬دروغ شمردن‪ ،‬بِستاوه شدن‬
‫تکرار‪ :‬واگویی‪ ،‬دوباره گویی‪ ،‬چندبارگی‪ ،‬بسامد‪ ،‬بازگویی‪،‬‬ ‫تقسیم‪ :‬بخشش ) ‪ ،(baxšišn‬پاره پاره کردن‪ ،‬بخشش‪،‬‬
‫بازگفت‪ ،‬بازآورد‪ ،‬باز کرد‬ ‫بخش کردن‪ ،‬بخش‬
‫تکرار کردن‪ :‬واگردانیدن‪ ،‬واگردانی‪ ،‬چندبارگی کردن‪،‬‬ ‫تقسیم کردن‪ :‬بخشیدن‪ ،‬بخش کردن‬
‫بازگردانیدن‬ ‫تقصان‪ :‬کاستی‬
‫تکرار مطلب‪ :‬بازگفت‬ ‫تقصیر‪ :‬لغزش‪ ،‬کوتاهی‪ ،‬سستی‬
‫تکرارعمل‪ :‬باز کرد‬ ‫تقطیر‪ :‬چکیده‪ ،‬چکاندن‬
‫تکراری‪ :‬چندباره‬ ‫تقال‪ :‬کوشیدن‪ ،‬کوشش‪ ،‬دست و پازدن‪ ،‬پویه‬

‫تکریم‪ :‬بُرزِش ) ‪ ،(burzišn‬گرامی‪ ،‬بزرگداشت‪،‬‬

‫تقلب‪ :‬نیرنگ‪ ،‬نادرستی‪ ،‬دغلی‪ ،‬دغلکاری‬
‫تقلبی‪ :‬ساختگی‬
‫ارجمندشمردن‬
‫تقلی‪ :‬کوشیدن‪ ،‬کوشش‪ ،‬دست و پازدن‬
‫تکفل‪ :‬سرپرستی‪ ،‬بگردن گرفتن‬
‫تقلید‪ :‬هماننده سازی‪ ،‬دنباله روی‪ ،‬پیروی کورکورانه‪ ،‬پیروی‬
‫تکلف‪ :‬آالیش‬
‫تقلید کردن‪ :‬والوچانیدن‬
‫تکلم‪ :‬گفتگو‪ ،‬سخنوری‪ ،‬سخنگویی‬
‫تقلیل‪ :‬کم کردن‪ ،‬کاهش‪ ،‬کاستن‬
‫تکلیف‪ :‬کار‪ ،‬خویشتن کاری‪ ،‬بگردن نهادن‪ ،‬بایسته‬
‫تقلیل دادن‪ :‬کاستن‬
‫تکمیل‪ :‬به پایان رساندن‪ ،‬بفرجام رساندن‬
‫تقوا‪ :‬پرهیزگاری‪ ،‬پرهیزکاری‪ ،‬پرهیز‪ ،‬پارسایی‬
‫تکمیل کردن‪ :‬بفرجام رساندن‬
‫تقوی‪ :‬پرهیزگاری‪ ،‬پرهیزکاری‪ ،‬پرهیز‪ ،‬پارسایی‬
‫تکمیلی‪ :‬بفرجام رسانیده‬
‫تقویت‪ :‬نیروهای‪ ،‬نیرومند ساختن‪ ،‬نیرودادن‪ ،‬نیروبخشی‪،‬‬
‫تکنولوژی‪ :‬فنآوری‪ ،‬ساخت آوری‬
‫نیروافزایی‪ ،‬نیرو بخشی‪ ،‬توانبخشی‪ ،‬توانایی دادن‬
‫تکنیک‪ :‬شگرد‬
‫تقویم‪ :‬گاهنامه‪ ،‬گاهشمار‪ ،‬سالنما‪ ،‬سالنامه‪ ،‬سالشمار‪،‬‬
‫تکوین‪ :‬هستایش‪ ،‬فرگشت‪ ،‬بوددهی‬
‫روزشمار‪ ،‬برآورد‪ ،‬ارزیابی‬

‫‪۹۵‬‬

‫تله پاتی‪ :‬دورباهمی‬
‫تلون‪ :‬رنگارنگی‬
‫تلون مزاج‪ :‬دمدمی بودن‬
‫تلویح‪ :‬سربسته گفتن‬
‫تلویحا‪ :‬نهانی‪ ،‬سربسته‪ ،‬درپرده‬
‫تلویحاً‪ :‬سربسته‬
‫تلویزیون‪ :‬سیما‪ ،‬دورنما‪ ،‬جا ِم جَم‬
‫تم‪ :‬مایه‪ ،‬زمینه‪ ،‬جستار‬
‫سهِش ) ‪ ،(sohišn‬مالیدن‪ ،‬مالش‪ ،‬سودن‪،‬‬
‫تماس‪ُ :‬‬
‫ساییدن‪ ،‬سالش‪ ،‬دست زدن‪ ،‬پیوند‪ ،‬پساویدن‪ ،‬پساو‪ ،‬پرماس‪،‬‬
‫برماسیدن‪ ،‬برخورد‬
‫تماس گرفتن‪ :‬زنگ زدن‪ ،‬پرماسیدن‬
‫تماشا‪ :‬نگریستن‪ ،‬نگاه کردن‪ ،‬دیدن‬
‫تمام‪ :‬هام ) ‪ ،(hām‬همه‪ ،‬هماد‪ ،‬فرجام‪ ،‬پایان‪ ،‬بسنده‪،‬‬
‫آزگار‬
‫تمامٌا‪ :‬یکسره‬
‫تمام امور‪ :‬همه کارها‬
‫تمام شدن‪ :‬پایان یافتن‬
‫تمام شده‪ :‬پایانیده‪ ،‬پایان یافته‬
‫تمام کردن‪ :‬به انجام رساندن‬
‫تماما‪ :‬یکسره‪ ،‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬سراسر‬
‫تماماً‪ :‬به همهای‪ ،‬به همه‬
‫تمامی‪ :‬همه‪ ،‬همگی‬
‫تمامیت ارضی‪ :‬یکپارچگی کشوری‬
‫تمایز‪ :‬دگردیسی‬
‫تمایل‪ :‬گرایستگی ) ‪ ،(grāyastakīh‬گرایش‪ ،‬دلبستگی‪،‬‬
‫خواهانی‬
‫تمایل مشترک‪ :‬هم کامکی‬
‫تمایالت‪ :‬گرایشها‬
‫تمبر‪ :‬پیکه‬
‫تمبرهندی‪ :‬خرمای هندی‬
‫تمتع‪ :‬بهره بردن‪ ،‬برخورداری‬
‫تمثال‪ :‬نگاره‪ ،‬فرتور‪ ،‬تندیس‪ ،‬پیکر‬
‫‪۹۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تکیه‪ :‬لم دادن‪ ،‬پشت گرمی‪ ،‬پشت داشتن‪ ،‬پشت دادن‪ ،‬پشت‬
‫تکیه داشتن‪ :‬پشت داشتن‪ ،‬پشت دادن‬
‫تکیه کردن‪ :‬پشت داشتن‪ ،‬پشت دادن‬
‫تکیه کالم‪ :‬سخن یار‬
‫تل‪ :‬تپه‪ ،‬پشته‬
‫تالءلوء‪ :‬درخشندگی‪ ،‬درخشش‬
‫تالش‪ :‬کوشش‬
‫تالشی‪ :‬فروپاشی‬
‫تالطم‪ :‬شورش‪ ،‬خروشیدن‪ ،‬آشفتگی‬
‫تالفی‪ :‬توزِش ) ‪ ،(tōÄišn‬واکنش‪ ،‬سزا دادن‪ ،‬تاوان‪ ،‬باز‬
‫نهش‬
‫تاللو‪ :‬درخشندگی‪ ،‬درخشش‬
‫تالوت‪ :‬خواندن‬
‫تلخیص‪ :‬کوتاه کردن‪ ،‬ژاوش‬
‫تلسکوب‪ :‬سپهربین‬
‫تلسکوپ‪ :‬فرابین‬
‫تلف‪ :‬نیست‪ ،‬نفله‪ ،‬تباه‬
‫تلف کردن‪ :‬هدر دادن‪ ،‬تباه کردن‪ ،‬از دست دادن‬
‫تلفظ‪ :‬واگویی‪ ،‬واگویش‪ ،‬واگفت‪ ،‬گویش‪ ،‬بزبان آوردن‪،‬‬
‫بازگویی‬
‫تلفظ کردن‪ :‬واگفتن‬
‫تلفن‪ :‬دورگو‪ ،‬دورآو‬
‫تلفن زدن‪ :‬زنگ زدن‬
‫تلفیق‪ :‬همبندی‪ ،‬بهم پیوند دادن‪ ،‬آمیزه‬
‫تلفیقی‪ :‬همبندی‪ ،‬آمیزهای‬
‫تلقی‪ :‬دریافتن‪ ،‬برداشت‪ ،‬برخورد‪ ،‬انگاشته‬
‫تلقیح کردن‪ :‬گُشن کردن ) ‪،(vušn kartan‬‬
‫تلقین‪ :‬وادار نمودن‪ ،‬دردهان نهادن‬
‫تلکس‪ :‬دورنویس‬
‫تلگراف‪ :‬دور نگار‬
‫تلمبه‪ :‬بادکار‬
‫تلمذ‪ :‬شاگردی کردن‪ ،‬دانشجویی‪ ،‬دانش آموزی‪ ،‬دانش‬
‫آموختن‬
‫تلمذ کردن‪ :‬دانش آموزی کردن‪ ،‬دانش آموختن‬

‫تناسلی‪ :‬زادآور‬
‫تنافر‪ :‬ناسازگاری‬
‫تناقض‪ :‬ناسازی‪ ،‬دوگانگی‪ ،‬دوجوری‬
‫تناوب‪ :‬گاه به گاه‬
‫تنبیه‪ :‬گوشمالی‪ ،‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬توزش‪ ،‬پادافره‪ ،‬پادا فره‪ ،‬آگاه‬
‫کردن‬
‫تندرا‪ :‬سرددشت‬
‫تنزل‪ :‬فرودی ) ‪ ،(frōtīh‬کاهش‪ ،‬فرودی‪ ،‬فرودآیی‪ ،‬فرود‬
‫آمدن‪ ،‬پسرفت‪ ،‬پایینآمدن‬
‫تنزل دادن‪ :‬کم کردن‪ ،‬کاهش دادن‪ ،‬کاستن‪ ،‬فروکاستن‪،‬‬
‫پایین آوردن‬
‫تمرین‪ :‬وینارش‪ ،‬ورزیدن‪ ،‬ورزشگاه‪ ،‬ورزش‪ ،‬ورز‪ ،‬وَرزِش‪،‬‬
‫تنزیل‪ :‬سود‬
‫تنطنبور‪ :‬تنبور‬
‫تنطیم‪ :‬ساماندهی‬
‫تنظیف‪ :‬پاک کردن‬
‫تنظیم‪ :‬هماهنگی‪ ،‬ساماندهی‪ ،‬سامان دادن‪ ،‬چیدمان‪ ،‬به‬
‫رشته کشیدن‪ ،‬آراستن‬
‫تنفر‪ :‬کینه‪ ،‬دلزدگی‪ ،‬بیزاری‪ ،‬بد آمدن‬
‫تنفس‪ :‬دم زدن )ده(‪ ،‬هو‪ ،‬دمیدن‪ ،‬دمش‪ ،‬دم وبازدم‪ ،‬دم و‬
‫بازدم‪ ،‬دم زدن‪ ،‬آهیدن‬
‫تنفیذ‪ :‬انجام دادن‪ ،‬استوار کردن‬
‫تنقل‪ :‬شب چره‬
‫تنقیص‪ :‬کاهانیدن )ده(‪،‬‬
‫تمنا کردن‪ :‬فاریدن )فرهنگ تاجیکی؛ فردوس شکرف(‪،‬‬
‫تنقیض‪ :‬کاهیدن )ڀ(‪،‬‬
‫تنقیه‪ :‬الروبی‪ ،‬شکم روبی‪ ،‬روده شویی‪ ،‬روده شو‪ ،‬چاه روبی‬
‫تنگ نفس‪ :‬تنگ دمی‬
‫تنوع‪ :‬گوناگونی‪ ،‬جور وا جوری‬
‫تنوین‪ :‬دو زبَر‬
‫تهاتر‪ :‬پایاپای‬
‫تهاجم‪ :‬تکاوری‪ ،‬تاخت وتاز‬
‫تهدید‪ :‬هراساندن‪ ،‬ترسانیدن‪ ،‬ترساندن‬
‫تهدید کردن‪َ :‬پدِست بستن‬
‫تهمت‪ :‬دروغ بستن‪ ،‬برچسب‪ ،‬بدنامی‪ ،‬بد نام کردن‪ ،‬انگ‬
‫‪۹۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تمجید‪ :‬نکوداشت‪ ،‬ستایش‪ ،‬بزرگداشت‪ ،‬ارج گذاری‬
‫تمجید کردن‪ :‬نکوداشتن‬
‫تمخ‪ :‬فرجام‪ ،‬سوگواری‪ ،‬سرانجام‬
‫تمدد‪ :‬کشیدگی‪ ،‬درازکشیدن‪ ،‬دراز شدن‬
‫تمدد اعصاب‪ :‬آرامش روانی‪ ،‬آرامش روان‬
‫تمدن‪ :‬فرهنگ‪ ،‬شهریگری‪ ،‬شهرنشینی‪ ،‬شهرگرایی‪،‬‬
‫شهرگانی‪ ،‬شهرآیینی‪ ،‬شهرآیین‪ ،‬پیشینه‬
‫تمدید‪ :‬کش دادن‪ ،‬زمان دادن‪ ،‬دراز کردن‬
‫تمرّد کردن‪ :‬نافرمانی کردن‪ ،‬گردنی کردن‬
‫تمرد‪ :‬نافرمانی‪ ،‬گردن کشی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬سرپیچی‬
‫تمرکز‪ :‬یکجایی‬
‫نرمش‪ ،‬دوباره کاری‪ ،‬پیگیری‪ ،‬بوزش‪ ،‬آمادگی‬
‫تمرین کردن‪ :‬وگرنه‬
‫تمساح‪ :‬سوسمار‬
‫تمسخر‪ :‬ریشخند‪ ،‬دست انداختن‬
‫تمسک‪ :‬دستاویز‬
‫تمکن‪ :‬سرمایه‪ ،‬دارایی‪ ،‬توانمندی‬
‫تمکین‪ :‬هَنگ‪ ،‬گردن نهادن‪ ،‬سرفرو آوردن‬
‫تملق‪ :‬چرب زبانی‪ ،‬چاپلوسی‬
‫تملک‪ :‬بدست آوردن‪ ،‬بچنگ آوردن‪ ،‬ازانیدن‪ ،‬از آن خود‬
‫کردن‬
‫تمنا‪ :‬درخواست‪ ،‬خواهش‪ ،‬به آرزو خواستن‪ ،‬برای‪ ،‬بدنبال‪،‬‬
‫آرزو کردن‬
‫خواهش کردن‬
‫تمنا میکنم‪ :‬خواهش میکنم‬
‫تمنی‪ :‬درخواست‪ ،‬خواهش‪ ،‬آرزومندی‪ ،‬آرزو کردن‬
‫تمول‪ :‬دارا شدن‪ ،‬توانگری‬
‫تمیز‪ :‬پاکیزه بودن‪ ،‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫تمیز دادن‪ :‬بازشناختن‬
‫تمییز‪ :‬نیماد‪ ،‬شناختن‬
‫تنازع‪ :‬کشمکش‪ ،‬ستیزه کردن‬
‫تناسب‪ :‬هماهنگی‪ ،‬فراخور‪ ،‬برازندگی‬
‫تناسل‪ :‬زایش‪ ،‬زادن‪ ،‬زادآوری‬

‫توحش‪ :‬ددواری‪ ،‬ددمنشی‪ ،‬ددگری‪ ،‬جانورگونگی‪،‬‬
‫جانورخویی‪ ،‬جانورانه‬
‫توحید‪ :‬یگانه پرستی‪ ،‬یگانگی‪ ،‬یکتاپرستی‬
‫توخالی‪ :‬کاواک‬
‫تودیع‪ :‬پدرود‪ ،‬بدرود‬
‫تور‪ :‬گشت‪ ،‬گردش‪ ،‬دوره گردی‬
‫تورم‪ :‬آماهیدن‪ ،‬آماسیدن‪ ،‬آماس‬
‫تورم کردن‪ :‬آماسیدن‬
‫تورنادو‪ :‬پیچند‬
‫توریست‪ :‬گردشگر‬
‫توریسم‪ :‬گشتگری‪ ،‬گردشگری‪ ،‬جهانگردی‬
‫توزیع‪ :‬وابخشیدن‪ ،‬پراکنده ساختن‪ ،‬پخشایش‪ ،‬پخش کردن‪،‬‬
‫پخش‬
‫توست‪ :‬برشتوک‪ ،‬برشته‬
‫توسط‪ :‬میانگی‪ ،‬میانجیگری‪ ،‬میانجی‪ ،‬بهدست‪ ،‬به وسیله‪ ،‬به‬
‫دست‪ ،‬بدست‪ ،‬از پهلوی‬
‫توسعه‪ :‬گسترش‪ ،‬فراخی‪ ،‬پیشرفت‪ ،‬پهناوری‪ ،‬افزایش‬
‫توسل‪ :‬دست بدامن شدن‬
‫توشیح‪ :‬دستینه نهادن‬
‫توصیف‪ :‬ستودن‪ ،‬ستایش‬
‫توافق‪ :‬همداستانی‪ ،‬هماوایی‪ ،‬سازگاری‪ ،‬سازش‪ ،‬پسند‬
‫توصیه‪ :‬سفارش‪ ،‬سپارش‪ ،‬رهنمود‪ ،‬پیشنهاد‪ ،‬پند‪ ،‬اندرز‬
‫توضیح‪ :‬نگیزِش‪ ،‬فرانمون‪ ،‬فرانمود‪ ،‬روشنگری‪ ،‬روشن نمایی‪،‬‬
‫روشن سازی‪ ،‬بازنمود‪ ،‬بازگویی‪ ،‬بازگفت‪ ،‬آشکارنمایی‪،‬‬
‫آشکارسازی‬
‫توضیح المسایل‪ :‬روشنگرنامه‬
‫توضیح المسائل‪ :‬روشنگرنامه‪ ،‬روشن گر نامه‬
‫توضیح این که‪ :‬روشن آن که‪ ،‬روشن این که‬
‫توضیح آن که‪ :‬روشن آن که‪ ،‬روشن این که‬
‫توضیح داد‪ :‬بازنمود‬
‫توضیح دادن‪ :‬نگیختن‪ ،‬زندیدن‪ ،‬روشنگری کردن‪ ،‬روشن‬
‫گردانیدن‪ ،‬برنگیختن‪ ،‬بازنمودن‬
‫توطئه‪ :‬نیرنگ‪ ،‬ساخت وپاخت‪ ،‬زمینه سازی‪ ،‬زد و بند‬
‫توفیر‪ :‬ناهمسانی‪ ،‬ناجوری‬
‫توفیق‪ :‬کامیابی‪ ،‬پیشرفت‪ ،‬پیروزی‪ ،‬بهروزی‬
‫‪۹۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫تهنیت‪ :‬فرخنده باد‪ ،‬شادباش‬
‫تهور‪ :‬نترسی‪ ،‬بیپروایی‪ ،‬بیباکی‬
‫تهوع‪ :‬باال آوردن‬
‫تهویه‪ :‬هوایش‪ ،‬هوارسانی‬
‫تهیه‪ :‬فرآوری‪ ،‬فراهم‪ ،‬ساخته‪ ،‬ساختن‪ ،‬بسیجیدن‪ ،‬بسیج‪،‬‬
‫آمایش‪ ،‬آماده کردن‪ ،‬آماده‬
‫تهیه کرد‪ :‬آماده کرد‬
‫تهیه کردن‪ :‬فراهمیدن‪ ،‬فراهم کردن‪ ،‬آماده کردن‬
‫تهیه کننده‪ :‬پشتیبان‪ ،‬آماینده‬
‫تهیه و تدارک‪ :‬فراهمآوری‬
‫تهییج‪ :‬به شورآوری‪ ،‬برانگیختن‬
‫توّاب‪ :‬بازپذیر‬
‫تواب‪ :‬بازپذیر )ده(‪،‬‬
‫توابع‪ :‬فرمانبران‪ ،‬پیروان‪ ،‬بخشها‬
‫تواتر‪ :‬پیاپی‪ ،‬پی در پی‪ ،‬پشت سرهم‪ ،‬بسامد‬
‫توارث‪ :‬همریگی‬
‫تواریخ‪ :‬کارنامهها‪ ،‬روزمهان‬
‫توازن‪ :‬هم وزنی‪ ،‬هم سنگی‬
‫تواضع‪ :‬فروتنی‬
‫توالت‪ :‬دستشویی‪ ،‬دست به آب‪ ،‬آبخانه‬
‫توام‪ :‬همزاد‪ ،‬همراه‪ ،‬همپا‪ ،‬باهم‬
‫توأم با شک و تردید‪ :‬گمانآمیغ‬
‫توبه‪ :‬پشیمانی‪ ،‬بازگشت‬
‫توبیخ‪ :‬نکوهش‪ ،‬سرکوفت‪ ،‬سرزنش‬
‫توجه‪ :‬پروا )به(‪ ،‬نگریستن‪ ،‬نگرورزی‪ ،‬نگرش‪ ،‬نگر‪ ،‬نگاه‪،‬‬
‫منید‪ ،‬رویکرد‪ ،‬رویآوری‪ ،‬روی آوری‪ ،‬دید‪ ،‬دریافت‪،‬‬
‫پرداختن‪ ،‬آگاهی‬
‫توجه کردن‪ :‬نگریستن‪ ،‬درنگریستن‪ ،‬تیمار‪ ،‬پروا داشتن‪،‬‬
‫پرداختن به‬
‫توجه نمودن‪ :‬نگریستن‪ ،‬پروا داشتن‬
‫توجهات‪ :‬نگرشها‬
‫توجیه‪ :‬روشنگری‪ ،‬رَوایش‪ ،‬درست انگاری‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫تیروئید‪ :‬سپردیس )فه(‪،‬‬

‫توقع‪ :‬خواهش‪ ،‬خواسته‪ ،‬چشمداشت‪ ،‬چشم داشت‪ ،‬امید و‬
‫خواهش‪ ،‬امید‬
‫تیال‪ :‬نمونه‪ ،‬گونه‬
‫تیم‪ :‬گروه‪ ،‬دسته‬ ‫توقف‪ :‬مانِش ) ‪ ،(mānišn‬درنگ‪ ،‬پاییدن‪ ،‬بازایستادن‪،‬‬
‫تین کالینت‪ :‬رایانک‬ ‫ایستادن‪ ،‬ایست‬

‫توقیع‪ :‬دستینه )به(‪،‬‬

‫تیوری‪ :‬نگره‪ ،‬دیدمان‬
‫تیوریک‪ :‬دیدمانیک‬
‫توقیف‪ :‬دستگیری‪ ،‬بازداشت‬
‫تئاتر‪ :‬تماشاخانه‬
‫تئوری‪ :‬نگره‪ ،‬دیدمان‪ ،‬دیدگاه دانشورانه‪ ،‬دیدگاه‬ ‫توکّل‪ :‬پشتیداشتن )ده(‪،‬‬
‫تئوریک‪ :‬دیدمانیک‬
‫توکل‪ :‬پشتیداشتن )ده(‪ ،‬پشتیداشتن )ده(‪ ،‬خداسپاری‪،‬‬
‫تئولوژی‪ :‬دین شناسی‬
‫خداباوری‪ ،‬پشتگرمی‪ ،‬به خدا سپاری‪ ،‬امیدواری‪ ،‬امید‬
‫توکل به خدا‪ :‬چشم به ایزد داریم‪ ،‬به امید خدا‬
‫تولد‪ :‬زایش‪ ،‬زاده شدن‪ ،‬زادمان‪ ،‬زادروز‬
‫تولدت مبارک‪ :‬زادروزت خجسته باد‬
‫تولیت‪ :‬سرپرستی‪ ،‬سامانگری‬

‫تولید‪ :‬زایش )ده(‪ ،‬فرآوری‪ ،‬فراورده‪ ،‬ساخته‪ ،‬ساختن‪،‬‬

‫ساخت‪ ،‬زایوری‪ ،‬زایش‪ ،‬زایاندن‪ ،‬زاستن‪ ،‬پدید آوردن‪،‬‬
‫بارآوری‪ ،‬ایجاد گری‬
‫تولید کردن‪ :‬زاستن‬
‫تولید مثل‪ :‬زادوری‪ ،‬زادآوری‬
‫تولیدگر‪ :‬سازنده‪ ،‬زایور‬
‫تومان‪ :‬دریک‬
‫تومور‪ :‬توده‬
‫توموگرافی‪ :‬برش نگاری‬
‫تونل‪ :‬شکافه‪ ،‬داالنه‪ ،‬داالن‬
‫توهم‪ :‬گمان‪ ،‬پنداشت‪ ،‬پندار‬
‫توهین‪ :‬ناسزا‪ ،‬دشنام دادن‪ ،‬دشنام‪ ،‬خوار داشتن‪ ،‬بد زبانی‪ ،‬بد‬
‫دهانی‬
‫تیاتر‪ :‬تماشاخانه‬
‫تیپ‪ :‬چهرمان‬
‫تیپولوژی‪ :‬گونه شناسی‬
‫تیتر‪ :‬نهنده‪ ،‬سرواژه‪ ،‬سرنامه‪ ،‬سرگفتار‬

‫تیراژ‪ :‬شمار )فه(‪ ،‬شمارگان‬

‫‪۹۹‬‬

‫ثبت نام‪ :‬نام نویسی کردن‪ ،‬نام نویسی‬
‫ثبت نام کردم‪ :‬نام نویسی کردم‬
‫ثبت نام کردن‪ :‬نامبرده‪ ،‬نام نویسی کردن‬
‫ثبتی‪ :‬شناخته شده‬
‫ثبوت‪ :‬پا برجا ماندن‪ ،‬ایستایی‬
‫ثروت‪ :‬سرمایه‪ ،‬داشته‪ ،‬دارایی‪ ،‬توانایی‪ ،‬پول‬
‫ثروتمند‪ :‬غنی‪ ،‬دارا‪ ،‬توانگر‬
‫ثریا‪ :‬چهل چراغ‪ ،‬چلچراغ‪ ،‬پروین‬
‫ثغور‪ :‬مرزها‬
‫ثابت‪ :‬سخت‪ ،‬پایدار‪ ،‬پایا‪ ،‬پابرجا‪ ،‬پا برجا‪ ،‬پا بر جا‪ ،‬با دوام‪،‬‬
‫ثقل‪ :‬گرانی )ده(‪ ،‬گرانی‪ ،‬سنگینی‪ ،‬سنگین شدن‪ ،‬رودل‪ ،‬دل‬
‫درد‬
‫ثقیل‪ :‬گران )ڀ(‪ ،‬گرانبار‪ ،‬گران‪ ،‬سنگین‬
‫ثقیلالحرکت‪ :‬گرانرو )ده(‪ ،‬گرانرو‬
‫ثالث‪ :‬سه گانه‬
‫ثالثه‪ :‬سه گانه‬
‫ثابتقدم‪ :‬آهنگمند ) ‪ ،(hangōmand‬استوان )‬
‫ثلث‪ :‬سهیکی )ڀ(‪ ،‬سهیک )ڀ(‪ ،‬یک سوم‪ ،‬سهیک‬
‫ثلث بودن‪ :‬سهیکی‬
‫ثمر‪ :‬هوده‪ ،‬میوه‪ ،‬سود‪ ،‬ره آورد‪ ،‬دستاورد‪ ،‬درخت‪ ،‬بهره‪،‬‬
‫بازدهی‪ ،‬بار‬
‫ثمر بخش‪ :‬سودمند‪ ،‬سودآور‬
‫ثمره‪ :‬هوده‪ ،‬میوه‪ ،‬فرجام‪ ،‬سود‪ ،‬ره آورد‪ ،‬دستاورد‪ ،‬درخت‪،‬‬
‫پی آمد‪ ،‬پسامد‪ ،‬بهره‪ ،‬بازدهی‪ ،‬بار‬
‫ثمن‪ :‬میوه‪ ،‬سود‪ ،‬بهره‪ ،‬ارزش‬
‫ثمن بخس‪ :‬پشیزک‪ ،‬پشیز‬
‫ثنا‪ :‬سنایش‪ ،‬ستایش‪ ،‬سپاس‬
‫ثناء‪ :‬ستایش‪ ،‬درود‬
‫ثنویت‪ :‬دویی‬
‫ثواب‪ :‬نیکو کاری‪ ،‬مزد‪ ،‬کرفه‪ ،‬پاداش‪ ،‬بخشش‬
‫ثوابکار‪ :‬کرفهگر‬
‫ثوابکاران‪ :‬کرفهگران‬
‫‪۱۰۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ث‬
‫ایستا‪ ،‬استوار‬
‫ثابت رای‪ :‬ایستا رای‬
‫ثابت ستاره‪ :‬اختری‬
‫ثابت عزم‪ :‬پا برجا‪ ،‬ایستاهنگ‬
‫ثابت قدم‪ :‬پا برجا‪ ،‬استوان‬
‫ثابت کردن‪ :‬درواخ کردن )ده(‪،‬‬
‫‪،(astovān‬‬
‫ثالث‪ :‬سوم‬
‫ثالثا‪ :‬سوم آنکه‪ ،‬سوم‬
‫ثالثاً‪ :‬سوم این که‪ ،‬سوم‬
‫ثانوی‪ :‬دومی‪ ،‬دو دیگر‬
‫ثانویه‪ :‬دومینه‪ ،‬دومین‬
‫ثانیا‪ :‬دیگر بار‪ ،‬دوم آنکه‪ ،‬دوم‬
‫ثانیاً‪ :‬دوم این که‪ ،‬دوم‬
‫ثانیه‪ :‬دمک‪ ،‬دم‪ُ ،‬دوُمک‪ ،‬دَمک‬
‫ثانیه شمار‪ :‬دُومک شمار‪ ،‬دَم شمار‬
‫ثبات‪ :‬پایستگی‪ ،‬پایداری‪ ،‬پا برجایی‪ ،‬آرامش‪ ،‬استواری‬
‫ثبات ندارد‪ :‬پایدار نیست‬
‫ثبات نفس‪ :‬خویشتن داری‬
‫ثبت‪ :‬نوشتن‪ ،‬نگاشت‪ ،‬نگارش‪ ،‬رونویس‪ ،‬پایستگی‬
‫ثبت احوال‪ :‬زاد نگاری‬
‫ثبت شده‪ :‬آگاشته‬
‫ثبت کردن‪ :‬دفترینه کردن‪ ،‬آگاشتن‬
‫ثبت کن‪ :‬بیاگار‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫‪۱۰۱‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫جامع‪ :‬گردآور‪ ،‬فرآراسته‪ ،‬فراگیر‪ ،‬فراخ‬

‫جامع االطراف‪ :‬فراگیر‪ ،‬رسا‬
‫جامع الشرایط‪ :‬فرآراسته‬
‫جامع العلوم‪ :‬همه دان‬
‫جامعه‪ :‬همزیستگاه‪ ،‬همبودگاه‪ ،‬همبود‪ ،‬هازه‪ ،‬مردم‪ ،‬چپیره‪،‬‬
‫چبیره‪ ،‬توداک‪ ،‬انجمن‬
‫جامعیت‪ :‬فراگیری‬ ‫ج‬
‫جان بر کف‪ :‬جان در پنچه‪ ،‬جان بر دست‬

‫جانب‪ :‬پهلو )ڀ(‪ ،‬ور‪ ،‬کناره‪ ،‬کنار‪ ،‬سوی‪ ،‬سو‪ ،‬پهلو‬ ‫جُرم‪ :‬گناه‪ ،‬بزه‬
‫جانبداری‪ :‬هواخواهی‪ ،‬پشتیبانی‬ ‫جابر‪ :‬ستمکار‪ ،‬زورگو‪ ،‬بیدادگر‬
‫جانبه‪ :‬گونه‪ ،‬گوشه‬ ‫جاجرود‪ :‬چاچرود‪ ،‬چاچ رود‬
‫جانبی‪ :‬کناری‪ ،‬پهلویی‬ ‫جاده‪ :‬گذرگاه‪ ،‬شاهراه‪ ،‬سرک‪ ،‬راه‪ ،‬خیابان‪ ،‬بزرگراه‬
‫جانی‪ :‬گناهکار‪ ،‬خونی‪ ،‬تبهکار‪ ،‬آدمکش‪ ،‬آدم کش‬ ‫جاده خاکی‪ :‬راه خاکی‪ ،‬خاکراه‬
‫جاه طلب‪ :‬فزون خواه‪ ،‬جاه پرست‬ ‫جاده فرعی‪ :‬راه برسو‪ ،‬برسوراه‬
‫جاده مواصالتی‪ :‬راه دسترسی‬
‫جاهد‪ :‬واکوش )ده(‪ ،‬واگذار کردن‪ ،‬واکوش‪ ،‬کوشنده‬
‫جاذب‪ :‬اندرکشنده )ده(‪ ،‬گیرا‪ ،‬کشنده‪ ،‬کشش‪ ،‬ربایش‪،‬‬
‫جاهل‪ :‬نادانی‪ ،‬نادان‪ ،‬ناآگاه‪ ،‬گول‪ ،‬کوراندیش‪ ،‬بیخرد‬
‫کشاننده‪ ،‬رباینده‬
‫جایز‪ :‬روا ) ‪ ،(rawāk‬شایسته‪ ،‬سزاوار‪ ،‬سزا‪ ،‬درخور‪،‬‬
‫جاذب الرطوبه‪ :‬نمگیر‬
‫پسندیده‬ ‫جاذبه‪ :‬هنجش‪ ،‬گرانش‪ ،‬کشش‪ ،‬ربایش‬
‫جایز دانستن‪ :‬رواشمردن‪ ،‬روادانستن‬ ‫جار‪ :‬روان‬
‫جایزه‪ :‬پاداش‬ ‫جار و جنجال‪ :‬داد و فریاد‬
‫جائز‪ :‬سزاوار‪ ،‬روا‪ ،‬درخور‬ ‫جارچی‪ :‬دادزن‬
‫جائز دانستن‪ :‬رواشمردن‪ ،‬روادانستن‬
‫جاری‪ :‬روا ) ‪ ،(rōwāk‬کنونی‪ ،‬رونده‪ ،‬روان‪ ،‬روا‪ ،‬رایج‬
‫جبار‪ :‬ستمگر‪ ،‬ستمکار‪ ،‬بیدادگر‬
‫جبال‪ :‬کوهها‬ ‫جاری شدن‪ :‬رُشیدن‬
‫جبر‪ :‬ناگزیر کردن‪ ،‬فشار‪ ،‬زور‬ ‫جاری کردن‪ :‬روانیدن )ده(‪،‬‬
‫جبرا‪ :‬به ناچاری‪ ،‬به فشار‪ ،‬به زور‬
‫جاسوس‪ :‬سخن چین‪ ،‬دم دزد‪ ،‬انیشه‪ ،‬اَنیشه‪ ،‬اَبیشه‬
‫جبراً‪ :‬به ناچاری‪ ،‬به فشار‪ ،‬به زور‬
‫جاعل‪ :‬برساز‬
‫جبران‪ :‬شیان‪ ،‬تاوان‪ ،‬برگرداندن‪ ،‬بازنهش‪ ،‬بازپرداخت‬
‫جاعلین‪ :‬برسازها‬
‫جبران کردن‪ :‬توختن‬
‫جالب‪ :‬نفریدن‪ ،‬نغز‪ ،‬گیرا‪ ،‬دلنشین‪ ،‬دلکش‪ ،‬دلچسب‪،‬‬
‫جبری‪ :‬بایسته ) ‪،(apāyastak‬‬ ‫چشمگیر‬
‫جالب توجه‪ :‬نگهبان‪ ،‬نگریستنی‬
‫جبل‪ :‬پَژم )به(‪،‬‬
‫جالیز‪ :‬پالیز‬
‫جبلی‪ :‬نهادی‪ ،‬سرشتی‬ ‫جامد‪ :‬سنگ شده‪ ،‬سفت و سخت‪ ،‬دج‪ ،‬خشک‪ ،‬بربسته‬

‫‪۱۰۲‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫جرّ‪ :‬کشیدگی )ڀ(‪،‬‬

‫جبن‪ :‬هراس‪ ،‬ترس و هراس‪ ،‬ترس‪ ،‬بزدلی‬
‫جبه‪ :‬گُبه‬
‫جر و بحث‪ :‬گفتگو‪ ،‬چرند و چار‪ ،‬بگو مگو‬
‫جبهه‪ :‬میدان جنگ‪ ،‬رزمگاه‪ ،‬آوردگاه‬
‫جرات‪ :‬یارا‪ ،‬نترسی‪ ،‬ناهراسی‪ ،‬گستاخی‪ ،‬دلیری‪ ،‬دلیر شدن‪،‬‬
‫جبین‪ :‬روی‪ ،‬رخ‪ ،‬پیشانی‬
‫بیباکی‬
‫جثه‪ :‬تنه‪ ،‬تن‪ ،‬پیکر‪ ،‬اندام‬
‫جرات داشتن‪ :‬یارستن‪ ،‬نهراسیدن‪ ،‬نترسیدن‬
‫جد‪ :‬نیارستنی‪ ،‬نیا‪ ،‬کوشش‪ ،‬پا فشاری‬
‫جراثقال‪ :‬گرانکش‪ ،‬سنگینبَر‪ ،‬باربر‬
‫جدا‪ :‬بیشوخی‪ ،‬به راستی‪ ،‬به درستی‬
‫جراح‪ :‬کاردپزشک )این واژه بسیار کهن است و پورسینا هم‬
‫جداً‪ :‬همانا‪ ،‬بیشوخی‪ ،‬به راستی‪ ،‬به درستی‪ ،‬براستی‬
‫آن را در دانشنامه عالیی بکار برده(‪ ،‬کرنتگر‬
‫جدار‪ :‬الیه‪ ،‬دیواره‪ ،‬دیوار‪ ،‬پوسته‬
‫جراحت‪ :‬ناسور‪ ،‬زخم‪ ،‬ریش‬
‫جدال‪ :‬نبرد‪ ،‬ناسازگاری‪ ،‬کشمکش‪ ،‬کارزار‪ ،‬زد و خورد‪ ،‬رزم‪،‬‬
‫جراحی‪ :‬کاردپزشکی )این واژه بسیار کهن است و پورسینا‬
‫چون و چرا‬
‫هم آن را در دانشنامه عالیی بکار برده(‪ ،‬نیشگری‪َ ،‬کرِنت‬
‫جداول‪ :‬زیگها‪ ،‬چهار خانهها‬
‫جراید‪ :‬روزنامهها‬
‫جدل‪ :‬گفتاورد‪ ،‬ستیزه‪ ،‬درگیری‪ ،‬پیکار‬
‫جرایم‪ :‬لغزها‪ ،‬گناهها‪ ،‬بزهها‬
‫جدل کردن‪ :‬گفتمان کردن‪ ،‬گفتگو کردن‪ ،‬سخن زدن‬
‫جرائد‪ :‬روزنامهها‬
‫جده‪ :‬نیا‪ ،‬پدر‬
‫جرائم‪ :‬لغزها‪ ،‬گناهها‪ ،‬بزهها‬
‫جدول‪ :‬زیگ‪ ،‬چهارگوش‪ ،‬چهارخانه‪ ،‬چهار خانه‬
‫جربزه‪ :‬گُربزه‪ ،‬شایسته‪ ،‬زیرک‪ ،‬توانا‬
‫جدی‪ :‬کوششگر‪ ،‬پشتکاردار‪ ،‬پرکوشش‪ ،‬پرکار‬
‫جرثقیل‪ :‬گرانکش‪ ،‬سنگینبَر‬
‫جدید‪ :‬نوین‪ ،‬نوباوه‪ ،‬نو‪ ،‬تازه‬
‫جرثومه‪ :‬مایه‪ ،‬ریشه‪ ،‬بن مایه‪ ،‬بن‬
‫جدید التاسیس‪ :‬نوساز‪ ،‬نوبنیاد‬
‫جرجانی‪ :‬گرگانی‬
‫جدید الورود‪ :‬تازه وارد‬
‫جرح‪ :‬زخم‬
‫جدیدا‪ :‬تازگیها‪ ،‬به تازگی‬
‫جرد ت‪ :‬تنهایی‬
‫جدیداً‪ :‬تازگیها‪ ،‬به تازگی‬
‫جرس‪ :‬زنگ‪ ،‬درای‪ ،‬برنگ‬
‫جدیداالنتشار‪ :‬تازه چاپ‬
‫جرعه‪ :‬پیمانه‬
‫جدیدالتاسیس‪ :‬نوشت افزار‪ ،‬نوساز‪ ،‬نوبنیاد‪ ،‬تازه ساز‬
‫جرقه‪ :‬درخش‪ ،‬اخگر‬
‫جدیدترین‪ :‬تازه ترین‬
‫جرم‪ :‬لغزش‪ ،‬لرد‪ ،‬گناه‪ ،‬غند‪ ،‬چگالی‪ ،‬تنومند‪ ،‬بزهکاری‪ ،‬بزه‬
‫جذاب‪ :‬گیرا‪ ،‬فریبنده‪ ،‬فریبا‪ ،‬دلربا‬
‫جریان‪ :‬گردش‪ ،‬گذران‪ ،‬سیالن‪ ،‬روند‪ ،‬روش‪ ،‬روایی‪ ،‬روانی‪،‬‬
‫جذابیت‪ :‬گیرایی‪ ،‬گیرایش‬
‫روان بودن‬
‫جذام‪ :‬خوره‬
‫جریحه‪ :‬زخم‪ ،‬ریش‪ ،‬آسیب‬
‫جریحه دار‪ :‬زخمدار‬ ‫جذب‪ :‬اندرکشیدن )ده(‪ ،‬گیرش‪ ،‬گیرایی‪ ،‬کشش‪ ،‬ربایش‪،‬‬
‫جریده‪ :‬روزنامه‬ ‫پذیرش‬
‫جریمه‪ :‬گوشمالی‪ ،‬گوشزد‪ ،‬کیفر‪ ،‬تاوان‪ ،‬پادافره‬ ‫جذب دانشجو‪ :‬پذیرش دانشجو‬
‫جرئت‪ :‬نترسی‪ ،‬دلیری‪ ،‬پردلی‬ ‫جذب کردن‪ :‬کشیدن‪ ،‬درکشیدن‪ ،‬پذیرفتن‬
‫جز‪ :‬مگر‪ ،‬لخت‪ ،‬جدا از‪ ،‬پاره‪ ،‬بند‪ ،‬بخش‬ ‫جذب مایع‪ :‬آشام‬
‫جز به جز‪ :‬یک به یک‪ ،‬مو به مو‪ ،‬دانه به دانه‪ ،‬بند به بند‪،‬‬ ‫جذبه‪ :‬گیرایی‪ ،‬کشش‬
‫بخش به بخش‬ ‫جذر‪َ :‬مکَند‪ ،‬ریشه‪ ،‬بیخ‬

‫‪۱۰۳‬‬

‫جزء‪ :‬پاره )به(‪ ،‬بهره )به(‪ ،‬لخت‪ ،‬تکه‪ ،‬پاره‪ ،‬بهر‪ ،‬بند‪،‬‬
‫جغرافیا‪ :‬گیتیشناسی‪ ،‬گیتی‪ ،‬گیتانگاری‪ ،‬گیتاشناسی‬
‫جغه‪ :‬تاج‪ ،‬افسر‬
‫جفا‪ :‬ستم‪ ،‬بیداد‪ ،‬آزار‬
‫جفا دیدن‪ :‬آزردن‪ ،‬آزار دیدن‬
‫جفا کردن‪ :‬آزاراندن‬
‫جفاء‪ :‬ستم‪ ،‬بیداد‪ ،‬آزار‬
‫جفاپیشه‪ :‬آزارنده‬
‫جفاجوی‪ :‬خود آزار‪ ،‬آزارخواه‬
‫خرَک‪ ،‬باالبر‬
‫جک‪ :‬خرک‪َ ،‬‬
‫جکوزی‪ :‬آبزن )فه(‪،‬‬
‫جل‪ :‬کبوک‪ ،‬پالس‪ ،‬پَالس‬
‫جال‪ :‬زنگارزدایی‪ ،‬درخشندگی‪ ،‬تابش‪ ،‬پرداخت‬
‫جال دادن‪ :‬پرداخت کردن‬
‫جالء‪ :‬زنگارزدایی‪ ،‬درخشندگی‪ ،‬تابش‪ ،‬پرداخت‬
‫جالد‪ :‬شکنجه گر‪ ،‬دژخیم‪ ،‬آدمکش‬
‫جالل‪ :‬خوششکوهی ) ‪ ،(hūškōhīh‬واالیی‪ ،‬فر‪ ،‬شکوه‪،‬‬
‫شُکوه‪ ،‬بزرگی‪ ،‬بزرگ‬
‫جالل و جبروت‪ :‬فر و شکوه‬
‫جالی وطن‪ :‬دور شدن از میهن‬
‫جلب‪ :‬واکش‪ ،‬گرفتن‪ ،‬کشیدن‪ ،‬فراخوانی‪ ،‬دغل کار‪ ،‬ترفندگر‪،‬‬
‫بد کاره‪ ،‬بد سرشت‪ ،‬بازداشت‬
‫جلب توجه‪ :‬نگرکشی‪ ،‬شیفتگی‪ ،‬درکشی‬
‫جلب کردن‪ :‬واکشیدن‬
‫جسد‪ :‬تن )ده(‪ ،‬مردار‪ ،‬الشه‪ ،‬کالبد‪ ،‬تن مرده‪ ،‬تن‪ ،‬پیکر‬
‫جلب کرده‪ :‬کشیده‬
‫جلد‪ :‬الیه‪ ،‬فرز‪ ،‬رویه‪ ،‬پوشینه‪ ،‬پوشش‪ ،‬پوشانه‪ ،‬پوست‬
‫جلد کتاب‪ :‬پوشینه‬
‫جلسات‪ :‬نشستها‪ ،‬نشستن‬
‫جلسه‪ :‬نشست کارمندان‪ ،‬نشست‪ ،‬گردهمایی‪ ،‬دیدار‪ ،‬انجمن‬
‫نشست‬
‫جلسه کارمندان‪ :‬نشستها‪ ،‬نشست کارمندان‬
‫جلف‪ :‬هرزه‪ ،‬سبکسر‬
‫جلوس‪ :‬نشستن‪ ،‬برتخت نشستن‬
‫جلوس کردن‪ :‬نغز‪ ،‬نشستن‬
‫جلوه‪ :‬نمود‪ ،‬درخشش‪ ،‬تابش‬
‫‪۱۰۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫بخش‬
‫جزء به جزء‪ :‬مو به مو‪ ،‬بند به بند‬
‫جزا‪ :‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬پادافره‪ ،‬بادافره‬
‫جزاء‪ :‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬پادافره‬
‫جزام‪ :‬خوره‬
‫جزاندن‪ :‬چزاندن‬
‫جزایر‪ :‬گزیرک‪ ،‬آبخوستها‬
‫جزایی‪ :‬کیفری‬
‫جزائر‪ :‬آبخوستها‬
‫جزر‪ :‬فرونشینی‪ ،‬خسب‪ ،‬آبخسب‪ ،‬آب بریدن‪ ،‬اوکار‬
‫جزر و مد‪ :‬کشند ماه‪ ،‬کشند‬
‫جزع‪ :‬ناشکیبی‪ ،‬زاری‪ ،‬بیتابی‬
‫جزم‪ :‬پابرجا‪ ،‬بیباز گرد‬
‫جزوه‪ :‬نوشته‪ ،‬دفترچه‬
‫جزیره‪ :‬آبخوست )به(‪ ،‬آداک‪ ،‬آبخو‪ ،‬آبخست‪ ،‬آبخاست‬
‫جزیه‪ :‬گزیت )جزیه تازی شده گَزیَت است که از پارسی به‬
‫تازی راهیافته(‪ ،‬گزیه‪ ،‬باژ‬
‫جزیی از‪ :‬گوشهای از‪ ،‬پارهای از‬
‫جزیی از آن‪ :‬پارهای از آن‬
‫جزییات‪ :‬ریزگان‬
‫جزئیات‪ :‬ریزگان‬
‫جسارت‪ :‬گستاخی‪ ،‬بیپروایی‬
‫جسم‪ :‬کرپ‪ ،‬تنومند‪ ،‬تن‬
‫جسمانی‪ :‬تنکرد‬
‫جسمانیت‪ :‬تنومندی )ڀ(‪ ،‬تنومندی‬
‫جسور‪ :‬نترس‪ ،‬گستاخ‪ ،‬دلیر‪ ،‬دالور‪ ،‬بیباک‬
‫جعبه‪ :‬کیوت‪ ،‬شگا‪ ،‬تیردان‪ ،‬توبک‪ ،‬تبنگو‪ ،‬بسته‬
‫جعرافیایی‪ :‬گیتایی‬
‫جعفری‪ :‬گل گالب‪ ،‬شومَخ‬
‫جعل‪ :‬ساختگی‪ ،‬روسازی‪ ،‬دروغ‪ ،‬برساخت‬
‫جعلی‪ :‬ساختگی‪ ،‬دروغین‪ ،‬دروغی‪ ،‬دروغ‪ ،‬برساخته‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫جمهور‪ :‬مردم‪ ،‬توده مردم‪ ،‬توده‬ ‫جلیقه‪ :‬نیم تنه‬

‫جمهوری‪ :‬مردمی‪ ،‬مردمساالری‬ ‫جلیل‪ :‬بزرگوار‪ ،‬بزرگ‪ ،‬برین‬
‫جمیعا‪ :‬همگی با هم‬ ‫جماد‪ :‬سنگ‪ ،‬بیجان‬

‫جماع‪ :‬همخوابگی )به(‪ ،‬همبستری‪ ،‬همبستر شدن‪،‬‬

‫جمیعاً‪ :‬همگی‪ ،‬همگنان بههم‪ ،‬همگان‬
‫جمیله‪ :‬زن خوبروی‪ ،‬خوبروی‬
‫همآغوشی‪ ،‬آمیزش کردن‪ ،‬آمیزش‬
‫جن‪ :‬دیو‪ ،‬دب‪ ،‬پری‪ ،‬پتیان‬
‫جماع کردن‪ :‬همبستر شدن‪ ،‬هم آغوشی کردن‪ ،‬پاسیدن‪،‬‬
‫جنّ‪ :‬آتشپیکر )به(‪،‬‬ ‫آمیزش کردن‬

‫جنّت‪ :‬مینو )به(‪،‬‬

‫جماعت‪ :‬مردم‪ ،‬گروه‪ ،‬دسته‪ ،‬توده‪ ،‬انبوه‬
‫جمال‪ :‬غشنگی‪ ،‬زیبایی‪ ،‬خوشگلی‬
‫جناب‪ :‬مهتر‪ ،‬مهِتر‪ ،‬سرور‪ ،‬سرکار‪ ،‬پیش کش به آستان‪،‬‬
‫جماهیر‪ :‬مردم ساالری‪ ،‬گروه‪ ،‬توده‬
‫آستان‬
‫جمجمه‪ :‬کاسه سر‪ ،‬استخوان سر‬
‫جناب عالی‪ :‬شما‪ ،‬واالگهر‪ ،‬شما‪ ،‬بزرگوار‬
‫جمع‪ :‬همباریش‪ ،‬گروه‪ ،‬گردآورده‪ ،‬فلنج‪ ،‬روی هم‪ ،‬رمن‪،‬‬
‫جنابعالی‪ :‬شما‪ ،‬واالگهر‪ ،‬شما‪ ،‬بزرگوار‬
‫رایشگری‪ ،‬چندگانه‪ ،‬الفنج‪ ،‬افزوده شده‪ ،‬افزوده‬
‫جناح‪ :‬ور‪ ،‬گُناه‪ ،‬کنار‪ ،‬سو‪ ،‬پژیر‪ ،‬بال‬
‫جمع آوری‪ :‬گردآوری‪ ،‬برداشت‬
‫جنایت‪ :‬گناه‪ ،‬تبهکاری‪ ،‬بزهکاری‪ ،‬آدم کشی‬
‫جمع آوری کردن‪ :‬گرد آوردن‬
‫جنایتکار‪ :‬تبهکار‬
‫جمع بستن‪ :‬گردآوردن‬
‫جنب‪ :‬کنار‪ ،‬سو‪ ،‬پهلو‬
‫جمع شدن‪ :‬گرد آمدن‪ ،‬فراهم شدن‬
‫جنبه‪ :‬سویه‪ ،‬توانایی‬
‫جمع کثیر عده بسیار‪ :‬انبوه‬
‫جنت‪ :‬مینو‪ ،‬فردوس‪ ،‬پردیس‪ ،‬بهشت‬
‫جنحه‪ :‬گناه‪ ،‬بزه‬ ‫جمع کردن‪َ :‬فلَنجیدن )به(‪ ،‬گردآوردن‪ ،‬گرد آوردن‪،‬‬

‫جنس‪ :‬سَرده ) ‪ ،(sardak‬نهاد‪ ،‬مایه‪ ،‬گینه‪ ،‬گهر‪ ،‬کاال‪،‬‬

‫فلنجیدن‪ ،‬اندوختن‪ ،‬انباشته کردن‪ ،‬انباشتن‪ ،‬الفنجیدن‪،‬‬
‫افزودن‪ ،‬افزایش یافتن‬
‫سرشت‪ ،‬ژاد‪ ،‬خو‬
‫جمعا‪ :‬رویهمرفته‬
‫جنسی‪ :‬ژادین‪ ،‬ژادمند‬
‫جمعاً‪ :‬رویهمرفته‬
‫جنسیت‪ :‬نروالسی‬
‫جمعه‪ :‬آدینه‬
‫جنوب‪ :‬نیمروز‪ ،‬نسا‪ ،‬پایین دست‪ ،‬اواخشتر‪ ،‬اخشتر‬
‫جمعی‪ :‬گروهی‬
‫جنون‪ :‬دیوانه سری‪ ،‬دیوانگی‪ ،‬خلی‪ ،‬پریشان مغزی‬
‫جمعیت‪ :‬مردمگان‪ ،‬مردم‪ ،‬گروه‪ ،‬گرد آمدن‪ ،‬شمار‪ ،‬توده‪،‬‬
‫جنین‪ :‬رویان‬
‫تنشمرد‪ ،‬تنشمار‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬باهَماد‪ ،‬آمار‪ ،‬انبوهی‪ ،‬انبوه‬
‫جنینی‪ :‬رویانی‬
‫جمکران‪ :‬چمکران‬
‫جهات‪ :‬سویها‪ ،‬راستاها‪ ،‬پیرامون‬
‫جمالت‪ :‬گفتارها‪ ،‬گزارهها‪ ،‬فرازها‪ ،‬رستهها‬
‫جهاد‪ :‬نبرد‪ ،‬ستیز کردن‪ ،‬جنگیدن‬
‫جهاز‪ :‬کابین‪ ،‬دستگاه‬ ‫جملگی‪ :‬به همهای )ده(‪ ،‬یکباره‪ ،‬همگی‬

‫جمله‪ :‬سَهمان ) ‪ ،(sahmān‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬گفته‪ ،‬گفتار‪،‬‬

‫جهازهاضمه‪ :‬دستگاه گوارش‬
‫جهت‪ :‬سوی‪ ،‬سو‪ ،‬سمت‪ ،‬ری‪ ،‬روی‪ ،‬رو‪ ،‬راستا‪ ،‬بدین رو‪ ،‬ازاین‬
‫گزاره‪ ،‬فراز‪ ،‬سَهمان‪ ،‬رسته‪ ،‬دستهای‪ ،‬دسته واژه‪ ،‬دسته‪،‬‬
‫روی‬
‫دستگی‪ ،‬دست واژه‬

‫‪۱۰۵‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫جهت بی‪ :‬ناروا‪ ،‬بیهوده‪ ،‬بیخودی‬

‫جهت علوی‪ :‬بَرسو )ده(‪،‬‬

‫جهل‪ :‬نادرست‪ ،‬نادانی‪ ،‬نادانستگی‬
‫جهنم‪ :‬دوزخ‬
‫جهیزیه‪ :‬وردک‬
‫جو‪ :‬هوا‪ ،‬نیوا‪ ،‬پیرامون‬
‫جوا‪ :‬پاسخگو‬
‫جواب‪ :‬پاسخ‬
‫جوابگو‪ :‬پاسخگو‬
‫جوار‪ :‬همسایگی‪ ،‬گرداگرد‪ ،‬پیرامون‬
‫جواز‪ :‬گذرنامه‪ ،‬روادید‪ ،‬پروانه‬
‫جوامع‪ :‬همبودها‬
‫جوامع بشری‪ :‬همبودهای مردمان‬
‫جوانب‪ :‬کنارهها‪ ،‬سویها‪ ،‬پهلوها‬
‫جواهر‪ :‬گوهرها‪ ،‬گوهران‪ ،‬گوهر‪ ،‬سیم‪ ،‬زر‬
‫جواهرات‪ :‬گوهرها‪ ،‬گوهران‪ ،‬گوهر افزار‬
‫جواهری‪ :‬گوهری‪ ،‬گوهر فروش‪ ،‬زرگری‪ ،‬زرگر‪ ،‬زر فروش‬
‫جوایز‪ :‬پاداشها‬
‫جوائز‪ :‬پاداشها‬
‫جود‪ :‬فراخ دستی‪ ،‬دهش‪ ،‬بخشش‬
‫جور‪ :‬شکنجه‪ ،‬ستم‪ ،‬جفا‪ ،‬بیداد‪ ،‬آزار‬
‫جوع‪ :‬گرسنگی‬
‫جوالن‪ :‬گردش‪ ،‬جنب و جوش‪ ،‬تکاپو‪ ،‬تازیدن‪ ،‬تازش‬

‫جوهر‪ :‬گوهر )ده(‪ ،‬گوهر‪ ،‬سیاهی‪ ،‬دوده‪ ،‬دوداب‪ ،‬دوات‬

‫جوهرالجواهر‪ :‬گوهر گوهران )ده(‪،‬‬

‫جوهری‪ :‬گوهری‬
‫جیب‪ :‬یخه‪ ،‬گریبان‪ ،‬کیسه‪ ،‬بریک‪ ،‬انبان‬
‫جیحون‪ :‬آمودریا‬

‫‪۱۰۶‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫چقر‪ :‬میخانه‬
‫چک‪ :‬چک‬
‫چک کردن‪ :‬وارسی کردن‪ ،‬بررسی کردن‪ ،‬بازرسی کردن‪،‬‬
‫بازبینی کردن‪ ،‬آزمودن‬
‫چک لیست‪ :‬سیاهه‪ ،‬برسیاهه‪ ،‬بررسانه‪ ،‬بازبینانه‬
‫چالق‪ :‬لنگ‪ ،‬شل‬
‫چماق‪ :‬گرز‪ ،‬چوبدستی‬ ‫چ‬
‫چماقدار‪ :‬الت بی سروپا‬
‫چمباتمه‪ :‬دوزانو نشینی‪ ،‬چندک‪ ،‬چمبک‬
‫چاپار‪ :‬نامه رسان‪ ،‬پیک‬
‫چمچه‪ :‬مالغه‪ ،‬کفگیرک‪ ،‬کفگیر‬
‫چاخان‪ :‬نیرنگباز‪ ،‬الف زن‬
‫چه طوری‪ :‬چه جوری‪ ،‬چگونهای‪ ،‬چگونه‬
‫چار مضراب‪ :‬چار زخمه‬
‫چهار رکن‪ :‬چهار ستون‬
‫چارت‪ :‬نمودار‬
‫چهار سوق‪ :‬چهارسوی‪ ،‬چهار سوک‬
‫چارق‪ :‬کفش‬
‫چهار ضرب‪ :‬چهارزنش‬
‫چارقد‪ :‬روسری‬
‫چهار ضلعی‪ :‬چهار بر‬
‫چارنعل‪ :‬چهارگامه‪ ،‬چارگامه‬
‫چهار طاق‪ :‬چهارستون‬
‫چاق‪ :‬فربه‬
‫چهارنعل‪ :‬چهارگامه‪ ،‬چارگامه‬
‫چاقو‪ :‬جاکو‬
‫چی‪ :‬گر‪ ،‬کار‬
‫چاوش‪ :‬پیشروکاروان‬
‫چیپ‪ :‬تراشه )فه(‪،‬‬ ‫چپ کلیک‪ :‬چپ تلنگر‪ ،‬تلنگر چپ‬
‫چپاول‪ :‬ربودن‪ ،‬چاپیدن‬
‫چپاولگر‪ :‬چاپنده‪ ،‬چاپش‬
‫چپر‪ :‬چپره‪ ،‬پرچین‬
‫چپق‪ :‬چپک‬

‫چت‪ :‬گپ )فه(‪،‬‬

‫چت روم‪ :‬گپسرا‬
‫چخماغ‪ :‬سنگ آتش زنه‬
‫چخماق‪ :‬آتش زنه‪ ،‬افروزه‬
‫چراغ قوه‪ :‬چراغ دستی‬
‫چرتکه‪ :‬اُشمار‬
‫چرخ فلک‪ :‬سپهر گردون‪ ،‬چرخ سپهر‬
‫چشم مصنوعی‪ :‬چشمواره‬
‫چطور‪ :‬چگونه‪ ،‬چسان‬
‫چطوری‪ :‬چگونهای‪ ،‬چگونه‬
‫چقدر‪ :‬چه اندازه‬

‫‪۱۰۷‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫‪۱۰۸‬‬

‫حاضر یراق‪ :‬آماده‬
‫حاضران‪ :‬باشندگان‬
‫حاضرجواب‪ :‬آماده پاسخ‬
‫حافظ‪ :‬نگهدار‪ ،‬نگهبان‪ ،‬نگاه دارنده‪ ،‬نستن از بردا‪ ،‬پاسبان‪ ،‬به‬
‫یاد دارن‪ ،‬از بردانستن‬
‫حافظه‪ :‬یادآوری‪ ،‬یادانبار‪ ،‬یاد‪ ،‬ویر‪ ،‬بَرم‬
‫حاکم‪ :‬آرنگ )به(‪ ،‬فرمانروا‪ ،‬فرماندار‪ ،‬پادشاه‪ ،‬استاندار‬
‫حاکمیت‪ :‬فرمانروایی‬
‫حاکی‪ :‬نمایانگر‪ ،‬نشانگر‪ ،‬گویا‪ ،‬بازگوینده‬
‫حال‪ :‬کنون‪ ،‬سرخوشی‪ ،‬خوشی‪ ،‬جایگیر‪ ،‬تندرستی‪ ،‬تاب‪،‬‬
‫اینگاه‪ ،‬اینک‪ ،‬ایدون‪ ،‬امروزه‪ ،‬امروز‪ ،‬اکنون‬
‫حال آن که‪ :‬شگفت آن که‪ ،‬از سویی‬
‫حال آنکه‪ :‬شگفت آن که‪ ،‬اینک آنکه‪ ،‬از سویی‬
‫حال که‪ :‬کنون که‪ ،‬اینک که‪ ،‬اکنون که‪ ،‬اکنون‬
‫حاال‪ :‬هم اینک‪ ،‬هم اکنون‪ ،‬کنون‪ ،‬اینگاه‪ ،‬اینک‪ ،‬ایدون‪،‬‬
‫اکنون‬
‫حاال حاالها‪ :‬به این زودیها‬
‫حالت‪ :‬اَستِش ) ‪ ،(astišn‬کنونه‪ ،‬فتن‪ ،‬سان‪ ،‬چونی‪ ،‬چند و‬
‫چونی‪ ،‬چگونگی‬
‫حالی‪ :‬هنگامیکه‪ ،‬هنگامی‬
‫حامل‪ :‬بردار‪ ،‬بارآور‪ ،‬بُردار‬
‫حامله‪ :‬باردار‪ ،‬آبستن‬
‫حامی‪ :‬هوادار‪ ،‬پشتیبان‪ ،‬پشتوان‬
‫حامیان‪ :‬هواداران‪ ،‬دلبستگان‪ ،‬پیروان‪ ،‬پشتیبانان‬
‫حاوی‪ :‬فراگیر‪ ،‬دربرگیرنده‪ ،‬در بر گیرنده‬
‫حایر‪ :‬سرگشته‪ ،‬سرگردان‬
‫حایز‪ :‬دارای‬
‫حایز اهمیت‪ :‬شایسته‪ ،‬درخور‬
‫حایز اهمیت‪َ :‬مهَندین‪ ،‬شایسته‪ ،‬درخور‬
‫حائر‪ :‬سرگشته‪ ،‬سرگردان‬
‫حائز‪ :‬دارای‪ ،‬دارا‬
‫حائز اهمیت‪ :‬شایسته‪ ،‬درخور‬
‫حائز اهمیت‪َ :‬مهَندین‪ ،‬شایسته‪ ،‬درخور‬
‫حب‪ :‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬دوستی‬
‫‪۱۰۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ح‬
‫حاجات‪ :‬نیازها‪ ،‬نیازمندیها‬
‫حاجب‪ :‬پرده دار‬
‫حاجت‪ :‬نیازمندی‪ ،‬نیاز نیست‪ ،‬نیاز‪ ،‬در خواست‪ ،‬خواهش‪،‬‬
‫خواسته‪ ،‬آیفت‬
‫حاد‪ :‬گذرنده‪ ،‬خشن‪ ،‬تند وتیز‪ ،‬بران‬
‫حادث‪ :‬نوشده‬
‫حادث شدن‪ :‬روی دادن‪ ،‬پدید آمدن‬
‫حادثه‪ :‬رویدد‪ ،‬رویداد‪ ،‬رخداد‪ ،‬پیشامد‪ ،‬پدیده‬
‫حادثه جویی‪ :‬بیباک‬
‫حاذق‪ :‬کاردان‪ ،‬زبردست‪ ،‬چیره دست‬
‫حارب‪ :‬رزمجو‬
‫حارث‪ :‬کشاورز‪ ،‬روستایی‪ ،‬برزگر‬
‫حاره‪ :‬گرم‪ ،‬سوزان‪ ،‬تفتان‬
‫حاسد‪ :‬رشکین‪ ،‬بدخواه‪ ،‬بد اندیش‬
‫حاش الله‪ :‬پَرغَست‬
‫حاشا‪ :‬هیچگاه‪ ،‬هرگز‪ ،‬مبادا‬
‫حاشاکردن‪ :‬زیرش زدن‬
‫حاشیه‪ :‬کرانه )ڀ(‪ ،‬کناره‪ ،‬دامنه‪ ،‬پیرامون‪ ،‬پهلو‬
‫حاصل‪ :‬فرآورده‪ ،‬سازه‪ ،‬ساخته‪ ،‬ره آورد‪ ،‬راهبرد‪ ،‬دستیافت‪،‬‬
‫دستاورد‪ ،‬دستاور‪ ،‬دستامد‪ ،‬بهره‪ ،‬برداشت‬
‫حاصل از‪ :‬برآمده از‬
‫حاصل خیز‪ :‬پربار‪ ،‬بارور‬
‫حاصل شده‪ :‬برآمده‬
‫حاصلخیز‪ :‬پربار‪ ،‬بارور‪ ،‬بارده‬
‫حاضر‪ :‬همراهی‪ ،‬همراه بودن‪ ،‬هست‪ ،‬فراهم‪ ،‬پیدا‪ ،‬پدیدار‪،‬‬
‫بوده‪ ،‬باشنده‪ ،‬باشا‪ ،‬آماده‪ ،‬اکنون‬

‫حدّت نظر‪ :‬تیزدیداری )ده(‪،‬‬
‫حد اعلی‪ :‬واالترین جایگاه‪ ،‬واالترین جا‪ ،‬فرینه‪ ،‬جایگاه واال‪،‬‬
‫حبس‪ :‬زندانی شدن‪ ،‬زندان کردن‪ ،‬زندان‪ ،‬بند‪ ،‬بازداشتگاه‬
‫باالترین جا‬
‫حد اقل‪ :‬کمینه )فه(‪ ،‬دست کم‬
‫حد اکثر‪ :‬بیشینه‬
‫حد سفلی‪ :‬زیرینه‬
‫حد وسط‪ :‬میانه‪ ،‬مرز‬
‫حد وفور‪ :‬به فراوانی‬
‫حتا‪ :‬هتا‪ ،‬تا جایی که‪ ،‬تا آنجاکه‪ ،‬تا انجا که‪ ،‬تا‪ ،‬با این که‪،‬‬
‫حداقل‪ :‬کمینه )فه(‪ ،‬کمترین‪ ،‬دست کم‬
‫حداکثر‪ :‬دست باال‪ ،‬ترین بیش‪ ،‬بیشینه‪ ،‬بیشترین‬
‫حدت‪ :‬خشم‪ ،‬تیزی‪ ،‬تندی‬
‫حدس‪ :‬گمانه‪ ،‬گمان بردن‪ ،‬گمان‪ ،‬گاس‪ ،‬پندار‪ ،‬انگار‬
‫حدس زدن‪ :‬گمانه زنی‪ ،‬گمان کردن‬
‫حدس میزنم‪ :‬میگاسم‪ ،‬گمان میکنم‪ ،‬گمان میزنم‬
‫حدسی‪ :‬گمانیک‬
‫حدفاصل‪ :‬میانه‪ ،‬میانک‬
‫حدقه‪ :‬کاسه چشم‬
‫حدود‪ :‬نزدیک به‪ ،‬نزدیک‪ ،‬کم و بیش‪ ،‬پیرامون‪ ،‬اندازه‬
‫حدودی‪ :‬اندازهای‬
‫حدیث‪ :‬گفتار‪ ،‬گفت‪ ،‬سروا‪ ،‬سخن‪ ،‬داستان‬
‫حذر‪ :‬پرهیز )به(‪ ،‬دوری‪ ،‬پروا‬
‫حذر داشتن‪ :‬پرواییدن‬
‫حذف‪ :‬نیست‪ ،‬نابود‪ ،‬ستردن‪ ،‬زدودن‪ ،‬زدایش‪ ،‬راندن‪ ،‬دور‬
‫کردن‪ ،‬پاک کردن‪ ،‬انداختن‪ ،‬از میان رفته‬
‫حذف کردن‪ :‬نیست کردن‪ ،‬نابود کردن‪ ،‬ستردن‪ ،‬زدودن‪،‬‬
‫زدایش‪ ،‬راندن‪ ،‬پاک کردن‪ ،‬از میان بردن‪ ،‬اُستردن‬
‫حراج‪ :‬فروش ویژه‪ ،‬ارزان فروشی‬
‫حرارت‪ :‬تبش )ده(‪ ،‬گرمای‪ ،‬گرما‪ ،‬سوز‬
‫حرارتی‪ :‬گرمایشی‬
‫حراست‪ :‬نگهداری‪ ،‬نگهبانی‪ ،‬پاسداشت‪ ،‬پاسداری‪ ،‬پاسبانی‬
‫حراف‪ :‬سخنور‪ ،‬پرگو‪ ،‬پرسخن‪ ،‬پرچانه‪ ،‬پر گفتار‪ ،‬پر چونه‬
‫‪۱۱۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫حب الذات‪ :‬خود خواهی‬
‫حباب‪ :‬گنبده‪ ،‬گنبدک‪ ،‬غوزاب‪ ،‬غنچاب‬
‫حبس ابد‪ :‬زندان ابد‬
‫حبه‪ :‬دانه‪ ،‬دان‪ ،‬تخم‪ ،‬برز‬
‫حبه تخم‪ :‬دانه‬
‫حبوب‪ :‬دانهها‪ ،‬بنشن‬
‫حبوبات‪ :‬دانهها‪ ،‬دانه‪ ،‬دانگیها‪ ،‬بنشن‬
‫حبیب‪ :‬یار‪ ،‬دوست داشتنی‪ ،‬دوست‬
‫اگرچه‬
‫حتما‪ :‬هر آینه‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬بیگمان‪ ،‬بیبرو برگرد‬
‫حتماً‪ :‬هر آینه‪ ،‬مرز‪ ،‬کران‪ ،‬بیگمان‬
‫حتمی‪ :‬سد در سد )سد واژهای پارسی است که به نادرستی‬
‫صد نوشته شده؛ نگا سده(‪ ،‬رخ دادنی‪ ،‬چاره ناپذیر‪ ،‬بیچون‬
‫و چرا‪ ،‬بایسته‪ ،‬بایست‬
‫حتی‪ :‬هتا‪ ،‬تا جایی که‪ ،‬تا آنجاکه‪ ،‬تا انجا که‪ ،‬تا‪ ،‬با این که‪،‬‬
‫اگرچه‬
‫حتی االمکان‪ :‬تاجاییکه بشود‪ ،‬تابتوان‬
‫حثیثالحرکت‪ :‬زودْرو )ده(‪،‬‬
‫حجاب‪ :‬پوشیدگی‪ ،‬پوشش‪ ،‬پردهداری‪ ،‬پرده‪ ،‬پردَک‬
‫حجار‪ :‬سنگ تراش‬
‫حجامت‪ :‬بادکش کردن‬
‫حجب‪ :‬کمرویی‪ ،‬شرم‬
‫حجت‪ :‬گواه‪ ،‬فرنود‪ ،‬برهان‬
‫حجر‪ :‬سنگ‬
‫حجره‪ :‬کلبه‪ ،‬دکه‪ ،‬خانه‬
‫حجله‪ :‬خانه آراسته‪ ،‬پرده‬
‫حجم‪ :‬گنجایش‪ ،‬اندازه‬
‫حجم اطالعات‪ :‬گنجایش آگهیها‬
‫حجم مطالب‪ :‬گنجایش گفتارها‬
‫حجیم‪ :‬گنجا‪ ،‬گُنجا‬
‫حد‪ :‬مرز‪ ،‬کناره‪ ،‬کنار‪ ،‬کرانه‪ ،‬کران‪ ،‬سر‪ ،‬رأس‪ ،‬پایان‪ ،‬پا‪ ،‬اندازه‬
‫حدّت‪ :‬تندی )ڀ(‪،‬‬

‫حرمان‪ :‬نومیدی‪ ،‬ناکامی‪ ،‬ناامیدی‬
‫حرمت‪ :‬آزرمِش ) ‪ ،(āzarmišn‬گرامش‪ ،‬آزرم‪ ،‬آبرو‪ ،‬ارزش‪،‬‬
‫ارجمندی‪ ،‬ارج‬
‫حرمسرا‪ :‬شبستان‪ ،‬پرده سرا‪ ،‬اندرونی‬
‫حروف‪ :‬واجها‪ ،‬واتها‪ ،‬سخنها‪ ،‬بندواژهها‬
‫حروف اضافه‪ :‬افزونواژگان‬
‫حروف ربط‪ :‬پیوندواژگان‬
‫حروم‪ :‬پامال‬
‫حریر‪ :‬دیبا‪ ،‬پرنیان‪ ،‬پرند‪ ،‬ابریشم‬
‫حریص‪ :‬آزکامه ) ‪ ،(āzkāmak‬پُرکامگی‪ ،‬آزوند‪ ،‬آزور‪،‬‬
‫آزمَند‬
‫حریف‪ :‬همزور‪ ،‬همچشم‪ ،‬همباز‪ ،‬هماورد‪ ،‬هم نیرد‪ ،‬هم آورد‬
‫حریق‪ :‬سوختن‪ ،‬آتش سوزی‬
‫حریم‪ :‬گرداگرد‪ ،‬سرا‪ ،‬پیرامون‪ ،‬بارگاه‪ ،‬ارجگاه‬
‫حریم خصوصی‪ :‬پوشیدگی‬
‫حزانت‪ :‬سرپرستی‬
‫حزب‪ :‬گروه‪ ،‬دسته‪ ،‬جرگه‪ ،‬توده‪ ،‬باهَماد‬
‫حزب سیاسی‪ :‬باهَماد‬
‫حزن‪ :‬دلتنگی‪ ،‬اندوه‪ ،‬افسردگی‬
‫حزن انگیز‪ :‬اندوهبار‬
‫حرفه ای‪ :‬کاری‪ ،‬کارشناسانه‪ ،‬کارشناس‪ ،‬کاردان‪ ،‬کارآزموده‪،‬‬
‫حزین‪ :‬غمگین‪ ،‬غمزده‪ ،‬پژمان‪ ،‬اندوهگین‪ ،‬افسرده‬
‫سهِش ) ‪ ،(sohišn‬دریافت‪ ،‬دریابش‪ ،‬اندریافت‬
‫حس‪ُ :‬‬
‫حس گر‪ :‬دریافتگر‪ ،‬دریابنده‪ ،‬دریابشگر‬
‫حساب‪ :‬مارِش ) ‪ ،(mārišn‬مارِش‪ ،‬شمارشگری‪ ،‬شمارش‪،‬‬
‫شمار‪ ،‬رایشگری‪ ،‬دانش شمارگان‪ ،‬برآورد‬
‫حساب بردن‪ :‬ترسیدن‬
‫حساب شده‪ :‬سنجیده‬
‫حساب کردن‪ :‬همارنیدن‪ ،‬شمردن‪ ،‬راییدن‪ ،‬بر شمردن‬
‫حسابدار‪ :‬شمارگر‪ ،‬شماردار‬
‫حسابداری‪ :‬شمارگری‪ ،‬شمارداری‬
‫حسابگر‪ :‬دوراندیش‬
‫حسابی‪ :‬واال‪ ،‬درست‪ ،‬ارزشمند‬
‫حسادت‪ :‬رشک‪ ،‬چشم تنگی‪ ،‬تنگ چشمی‬
‫‪۱۱۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫حرام‪ :‬نشایست‪ ،‬ناشایستگی‪ ،‬ناشایست‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناروا‪،‬‬
‫ناپسند‪ ،‬نابایسته‪ ،‬نابایست‬
‫حرب‪ :‬نبرد‪ ،‬کارزار‪ ،‬رزم‪ ،‬جنگ‪ ،‬پیکار‪ ،‬آورد‬
‫حربه‪ :‬نیزه‪ ،‬کارد‪ ،‬شمشیر‪ ،‬ترفند‬
‫حرص‪ :‬آزکامگی ) ‪ ،(āzkāmakīh‬آز‬
‫حرص زدن‪ :‬آزوند بودن‬
‫حرص و جوش‪ :‬خود خوری‬
‫حرف‪ :‬وات )حرف الفبا(‪ ،‬بندواژه )حرف الفبا(‪ ،‬واج‪،‬‬
‫همنشینی‪ ،‬گفته‪ ،‬گفتگو‪ ،‬سخن‬
‫حرف اضافه‪ :‬فزونواژه‬
‫حرف الفبا‪ :‬بندواژه‬
‫حرف آخر‪ :‬سخن پایانی‬
‫حرف آوادار‪ :‬واکه‬
‫حرف بی ربط‪ :‬یاوه‪ ،‬سخن نادرست‪ ،‬چرند‬
‫حرف ربط‪ :‬واژه پیوندی‪ ،‬پیوندواژه‬
‫حرف زدن‪ :‬گفتن‪ ،‬سخن گفتن‪ ،‬سخن راندن‬
‫حرف سین‪ :‬بندواژه سین‬
‫حرف صدادار‪ :‬واکه‬
‫حرف مفت‪ :‬سخن نابجا‬
‫حرفه‪ :‬کار‪ ،‬شگرد‪ ،‬پیشه‬
‫زبردست‪ ،‬چیرهدست‪ ،‬چیره دست‬
‫حرفها‪ :‬سخنان‬
‫حرفهای‪ :‬کارورانه‪ ،‬کارشناس‪ ،‬کاردان‪ ،‬چیرهدست‪ ،‬چیره‬
‫دست‪ ،‬پیشهورانه‪ ،‬پیشهکاری‬
‫حرکت‪ :‬جنبش )ڀ(‪ ،‬جُنبه‪ ،‬تکان‪ ،‬پویش‬
‫حرکت ارادی‪ :‬جنبش بهخواست )ده(‪،‬‬
‫حرکت دادن‪ :‬نوانیدن‪ ،‬جنبیدن‬
‫حرکت سماویه‪ :‬جنبش آسمانی )ڀ(‪،‬‬
‫حرکت کردن‪ :‬جنبیدن‪ ،‬تکان خوردن‬
‫حرکت کن‪ :‬بجنب‬
‫حرکت وضعی‪ :‬جنبش بخود‬
‫حرم سرا‪ :‬پرده سرا‪ ،‬اندرونی‬

‫حضوراً‪ :‬نزدباش‪ ،‬روبرو‬
‫حظ‪ :‬شادمانی‪ ،‬خرسندی‪ ،‬بهره‬
‫حفاری‪ :‬کندن‪ ،‬کاویدن‪ ،‬کاوش‬
‫حفاظت‪ :‬نم‪ ،‬نگهداری‪ ،‬نگاهبانی‪ ،‬پاسبانی‬
‫حفر کردن‪ :‬کندن‪ ،‬فروکندن‬
‫حفره‪ :‬مغاک‪ ،‬گودال‪ ،‬سوراخ‪ ،‬چاله‬
‫حفظ‪ :‬یادسپاری‪ ،‬نگهداری‪ ،‬نگهبانی‪ ،‬پسنهاد‪ ،‬پاسداری‪،‬‬
‫پاسبانی‪ ،‬پاس‪ ،‬اندوختن‪ ،‬از بر‬
‫حفظ اسرار‪ :‬رازداری‪ ،‬رازبانی‬
‫حفظ الصحه‪ :‬بهداشت‬
‫حفظ بودن‪ :‬یاد داشتن )ڀ(‪،‬‬
‫حفظ کردن‪ :‬نگهداشتن‪ ،‬نگهداری کردن‪ ،‬از بر کردن‬
‫حق‪ :‬هوده‪ ،‬هده‪ ،‬هُده‪ ،‬هَستو‪ ،‬سزا‪ ،‬روا‪ ،‬راست و درست‪،‬‬
‫راست‪ ،‬درست‪ ،‬داد‬
‫حق التحقیق‪ :‬پژوهانه‬
‫حق التدریس‪ :‬آموزانه‬
‫حق الثبت‪ :‬نگارشانه‬
‫حق الزحمه‪ :‬دستمزد‬
‫حق السکوت‪ :‬خموشانه‬
‫حق العمل‪ :‬کارمزد‬
‫حق توحش‪ :‬جانورانه‪ ،‬جانورانگی‬
‫حق شناس‪ :‬سپاس دار‬
‫حق ماموریت‪ :‬کارانه‬
‫حقارت‪ :‬زبونی‪ ،‬خواری‪ ،‬پستی‬
‫حقانیت‪ :‬سزاواری‬
‫حقایق نهفته‪ :‬پنهانهها‬
‫حقجو‪ :‬راستجوی‪ ،‬جوینده راستی‬
‫حقدار‪ :‬هودهمند‬
‫حقشناس‪ :‬سپاسدار ) ‪(spāsdār‬‬
‫حقه‪ :‬نیرنگ‪ ،‬نارو‪ ،‬گول‪ ،‬کلک‪ ،‬فریب‪ ،‬دغل‪ ،‬ترفند‬
‫حقه باز‪ :‬نیرو‪ ،‬ترفندگر‪ ،‬پشت هم انداز‬
‫حضور‪ :‬هست‪ ،‬نزدیک‪ ،‬نزد‪ ،‬رودررویی‪ ،‬درگاه‪ ،‬پیشگاه‪،‬‬
‫حقوق‪ :‬کارانه )به ماناک دستمزد(‪ ،‬هودهها‪ ،‬دستمزد‪،‬‬
‫دادیک‪ ،‬جیره‪ ،‬پاداش‬
‫‪۱۱۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫حساس‪ :‬نیک دریابنده‪ ،‬نازوک‪ ،‬نازک‪ ،‬شکننده‪ ،‬زودکنش‪،‬‬
‫زودرنچ‪ ،‬زودرنج‪ ،‬زود رنج‪ ،‬دلنازک‪ ،‬دل نازک‪ ،‬دریابنده‬
‫حساسیت‪ :‬سهندگی‪ ،‬سترسایی‪ ،‬سُهندگی‪ ،‬انگیزش‬
‫حساسیت برانگیز‪ :‬سُهنده‬
‫شوَند‪ ،‬برابر‪ ،‬انگیزه‪ ،‬اندازه‬
‫حسب‪َ :‬‬
‫حسب االمر‪ :‬به فرموده‪ ،‬به فرمایش‪ ،‬به فرمان‪ ،‬به دستور‪،‬‬
‫برابر فرموده‪ ،‬برابر فرمایش‪ ،‬برابر دستور‬
‫حسب االمکان‪ :‬تا جایی که شود‬
‫حسب الفرمایش‪ :‬برابر فرموده‪ ،‬برابر فرمایش‬
‫حسد‪ :‬رشکورزی‪ ،‬رشک‪ ،‬چشم تنگی‬
‫حسرت‪ :‬دِژمان )به(‪ ،‬دریغا‪ ،‬دریغ‪ ،‬آرزو بدل‪ ،‬افسوس‬
‫حسرت خوردن‪ :‬اَندَمیدن‬
‫حسگر‪ :‬دریافتگر‪ ،‬دریابنده‪ ،‬دریابشگر‪ ،‬پرواسنده‬
‫حسن‪ :‬نیکی‪ ،‬نیکویی‪ ،‬زیبایی‪ ،‬درستی‪ ،‬خوبی‬
‫حسن نیت‪ :‬دوستی‪ ،‬دوستانگی‬
‫حسنه‪ :‬نیکودان‪ ،‬نیکو‪ ،‬نیک اندیشی‪ ،‬نیک‬
‫حسود‪ :‬رشکوند‪ ،‬رشکوَند‪ ،‬رشکبر‪ ،‬رشکبَر‪ ،‬رشک بر‪ ،‬چشم‬
‫تنگ‪ ،‬بد اندیش‬
‫حسی‪ :‬سهشی‪ ،‬سُهشی‪ ،‬دریافتی‪ ،‬دریابشی‪ ،‬پرماسهای‬
‫حشرات‪ :‬تارپایان‬
‫حشره‪ :‬تارپایَک‪ ،‬تارپای‪ ،‬تارپا‬
‫حشم‪ :‬گله و رمه‬
‫حشمت‪ :‬شکوه‪ ،‬بزرگی‪ ،‬بزرگواری‬
‫حشیش‪ :‬منگ‪ ،‬شاهدانه‪ ،‬بنگ‬
‫حصار‪ :‬مرزبندی‪ ،‬کالت‪ ،‬دیوار‪ ،‬دژ‪ ،‬پرچین‪ ،‬برج‪ ،‬بارو‬
‫حصول‪ :‬بدست آوردن‬
‫حصیر‪ :‬بوریا‬
‫حصیر بوریا‪ :‬بالج‬
‫حضار‪ :‬هم نشینان‪ ،‬باشندگان‬
‫حضرت‪ :‬فرمند‪ ،‬سرور‪ ،‬سرکار‬
‫حضرتعالی‪ :‬فرمند‪ ،‬سرور‪ ،‬سرکار‬
‫پدیدی‪ ،‬پدید‪ ،‬بودن‪ ،‬بود‪ ،‬آمادگی‬
‫حضور به هم رساندن‪ :‬گرد هم آمدن‬
‫حضورا‪ :‬نزدباش‪ ،‬روبرو‬

‫حل کردن‪ :‬گشودن‪ ،‬چاره جویی‪ ،‬چاره جستن‪ ،‬چاره‬
‫اندیشیدن‪ ،‬چاره اندیشی‪ ،‬پاسخ دادن‪ ،‬آب کردن‬
‫حالل‪ :‬گمیزنده‪ ،‬گشاینده‪ ،‬گشایشگر‪ ،‬کارگشای‪ ،‬روا‪،‬‬
‫خوردنی پاک‪ ،‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫حالوت‪ :‬گوارایی‪ ،‬شیرینی‪ ،‬شیرین‬
‫حلق‪ :‬گلوگاه‪ ،‬گلو‬
‫حلقه‪ :‬زرفین‪ ،‬زُرفین‪ ،‬چنبره‪ ،‬چنبر‪ ،‬انگشتری‬
‫حلقه بگوش‪ :‬فرمانبردار‪ ،‬بنده‬
‫حلقه زدن‪ :‬گرد نشینی‪ ،‬پره زدن‪ ،‬پره بستن‬
‫حلقوم‪ :‬نای‪ ،‬خشک نای‪ ،‬خرخره‬
‫حلقوی‪ :‬گرد‪ ،‬زرفینی‬
‫حلم‪ :‬نرمش‪ ،‬شکیبایی‪ ،‬بردباری‪ ،‬آرامی‬
‫حله‪ :‬کوی‪ ،‬جایگاه‪ ،‬جامه‬
‫حلوا‪ :‬نرم شیرینی‪ ،‬شیرینی‬
‫حلیم‪ :‬گندمبا )به(‪،‬‬
‫حکاک‪ :‬نگاشت کننده‪ ،‬نگارنده‪ ،‬نگارگر‪ ،‬مهرساز‪ ،‬کنده گر‪،‬‬
‫حمّام‪ :‬گرمابه )به(‪،‬‬
‫حمار‪ :‬خر‪ ،‬االغ‪ ،‬استر‬
‫حماسه‪ :‬رزمی‪ ،‬دلیری‪ ،‬دالوری‪ ،‬پهلوانی‬
‫حماسی‪ :‬پهلوانی‬
‫حماقت‪ :‬نادانی‪ ،‬کودنی‪ ،‬کم خردی‪ ،‬سبک مغزی‪ ،‬بیخردی‬
‫حمال‪ :‬ترابر‪ ،‬بارکش‪ ،‬باربر‬
‫حمام‪ :‬گرمابه‬
‫حمایت‪ :‬هواداری‪ ،‬همیاری‪ ،‬همدلی‪ ،‬جانبداری‪ ،‬پشتیبانی‬
‫حمایت کردن‪ :‬اَندَخسیدن )به(‪،‬‬
‫حمد‪ :‬ستایش‪ ،‬سپاس‬
‫حمل‪ :‬ترابری‪ ،‬ترابردن‪ ،‬بردن‪ ،‬باربری‬
‫حمل کردن‪ :‬ترابردن‬
‫حمل و نقل‪ :‬جابجایی‪ ،‬ترابری‬
‫حمل ونقل‪ :‬ترابری‬
‫حمالت‪ :‬آفندها‬
‫حمله‪ :‬یورش‪ ،‬تکش‪ ،‬تک‪ ،‬تازش‪ ،‬تاختن‪ ،‬تاخت و تاز‪ ،‬تاخت‪،‬‬
‫آفند‬
‫حل شدن‪ :‬گشوده شدن‪ ،‬چاره جویی شدن‪ ،‬پاسخ یافتن‪،‬‬
‫‪۱۱۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫حقوق بشر‪ :‬درست دانستههای مردمان‪ ،‬درست دانستههای‬
‫مردم‬
‫حقوق بگیر‪ :‬مزدور‪ ،‬مزد بگیر‬
‫حقوق دریافتی‪ :‬دستمزد‬
‫حقوقدان‪ :‬هودهشناس‪ ،‬دادیکدان‬
‫حقوقی‪ :‬هودهای‪ ،‬دادیکی‬
‫حقیر‪ :‬کوچک‪ ،‬کُهتَر‪ ،‬فرومایه‪ ،‬خوار‪ ،‬خرد‪ ،‬پست‪ ،‬بیمایه‬
‫حقیر شد‪ :‬کوچک شد‬
‫حقیر شدن‪ :‬کوچک شدن‪ ،‬خوار شدن‪ ،‬پست شدن‬
‫حقیقت‪ :‬فرهود‪ ،‬راستینه‪ ،‬راستینگی‪ ،‬راستی‪ ،‬درستی و‬
‫راستی‪ ،‬درستی‪ ،‬آمیغ‬
‫حقیقت طلبی‪ :‬راستی خواهی‪ ،‬آمیغ پژوهی‬
‫حقیقتا‪ :‬راستیرا‪ ،‬براستی‬
‫حقیقی‪ :‬راستین‬
‫حک‪ :‬نگاشته‪ ،‬نگاشتن‪ ،‬کندن‪ ،‬تراشیدن‬
‫تراشگر‬
‫حکایت‪ :‬سرگذشت‪ ،‬داستان‪ ،‬افسانه‬
‫حکم‪ :‬میانجی‪ ،‬گزاره‪ ،‬فرمایش‪ ،‬فرمان‪ ،‬فرداد‪ ،‬روش‪،‬‬
‫دستورنامه‪ ،‬دستور‪ ،‬داور‪ ،‬دادور‪ ،‬امر‬
‫حکما‪ :‬فرزانگان‬
‫حکمت‪ :‬فرزانگی )ده(‪ ،‬فرزان )به(‪ ،‬فرزانش‬
‫حکمران‪ :‬فرمانروا‪ ،‬فرمانده‬
‫حکمرانی‪ :‬فرمانروایی‪ ،‬فرماندهی‬
‫حکمیت‪ :‬میانجیگری‪ ،‬ریش سپیدی‪ ،‬داوری‬
‫حکومت‪ :‬کشورمداری‪ ،‬فرمانروایی‪ ،‬فرماندهی‪ ،‬سرپرستی‪،‬‬
‫ساالری‬
‫حکومتش‪ :‬فرمانروایی اش‬
‫حکومتی‪ :‬درباری‬
‫حکیم‪ :‬نیکیپذیر‪ ،‬نیکودان‪ ،‬فرزانه‪ ،‬دانای راستدان‪ ،‬دانا‪،‬‬
‫خردمند‪ ،‬آگاه‬
‫حل‪ :‬گمیزش‪ ،‬گشوده‪ ،‬گشود‪ ،‬گداخت‪ ،‬چاره گری‪ ،‬چاره‪،‬‬
‫بازکردن‪ ،‬باز گشود‪ ،‬آمیختن‬
‫پاسخ داده شدن‪ ،‬آب شدن‬

‫حیران‪ :‬مدهوش )به(‪،‬‬
‫حیران‪ :‬گیجیده )به(‪،‬‬
‫حیران‪ :‬شولیده )به(‪ ،‬هاج و واج‪ ،‬گوشوان‪ ،‬سرگشته‪،‬‬
‫سرگردان‬
‫حیران شدن‪ :‬شولیدن )به(‪ ،‬هاژوییدن‬
‫حیرانشده‪ :‬شولیده )به(‪،‬‬
‫حیرانی‪ :‬شیفتگی )به(‪،‬‬
‫حیرت‪ :‬شگفتی‬
‫حیرت انگیز‪ :‬شگفت آور‪ ،‬شگفت انگیز‬
‫حیرت آور‪ :‬شگفت آور‪ ،‬شگفت انگیز‬
‫حیرت زده‪ :‬شگفت زده‬
‫حیز‪ :‬هیز‪ ،‬نامرد‪ ،‬چشم چران‬
‫حیص و بیص‪ :‬کشاکش‬
‫حیض‪ :‬دَشتان‬
‫حیطه‪ :‬گستره‬
‫حیف‪ :‬دریغ‪ ،‬آخ‪ ،‬افسوس‬
‫حیف شد‪ :‬تباه شد‬
‫حیف شدن‪ :‬تباه شدن‬
‫حیف که‪ :‬افسوس که‬
‫حیلت‪ :‬نیرنگ‪ ،‬فریب‪ ،‬شیله‪ ،‬دغل‬
‫حیله‪ :‬کیدآوری )ده(‪ ،‬ترفند )به(‪ ،‬نیرنگباز‪ ،‬نیرنگ‪ ،‬مکر‪،‬‬
‫فسون‪ ،‬فریب‪ ،‬شیله‪ ،‬دغل‪ ،‬تزویر‬
‫حیله گر‪ :‬فریبکار‪ ،‬فریبا‬
‫حین‪ :‬هنگام‪ ،‬میان‪ ،‬زمان‬
‫حیوان‪ :‬زیستار‪ ،‬دَد‪ ،‬جانور‪ ،‬جاندار‬
‫حیوان وحشی‪ :‬دد‪ ،‬جانور درنده‬
‫حیوانی‪ :‬دَد وَش‪ ،‬جانوری‬
‫حیوانیت‪ :‬جانوری‬
‫‪۱۱۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫حمله کردن‪ :‬آفندیدن )به(‪ ،‬رزمیدن‪ ،‬تازیدن‪ ،‬تاختن‪،‬‬
‫آفند کردن‬
‫حمله متفابل‪ :‬پادرزم‬
‫حمیت‪ :‬مردانگی‪ ،‬جوانمردی‬
‫حمیرا‪ :‬سرخ فام‬
‫حنا‪ :‬یرنا‪ ،‬سرخینه‪ ،‬برناک‬
‫حناء‪ :‬یرنا‪ ،‬سرخینه‪ ،‬برناک‬
‫حنجره‪ :‬خشکنای‪ ،‬خشک نای‪ ،‬چاکنای‬
‫حوا‪ :‬مَشیانه‬
‫حوادث‪ :‬رویدادها‪ ،‬پیشامدهای‬
‫حوادثی‪ :‬پیشامدهایی‬
‫حواس‪ :‬یادها‪ ،‬ویر‪ ،‬گیراییها‪ ،‬سُهش‬
‫حواس پرت‪ :‬گیج‪ ،‬کم یاد‪ ،‬کم ویر‪ ،‬پریشان یاد‬
‫حواشی‪ :‬کنارهها‪ ،‬پیرامون‬
‫حواله‪ :‬واگذاری‪ ،‬سپرده‪ ،‬چک‪ ،‬برات‬
‫حوالی‪ :‬نژادشناسی‪ ،‬نزدیکیهای‪ ،‬نزدیکیها‪ ،‬گرداگرد‪ ،‬دور‬
‫وبر‪ ،‬پیرامون‬
‫حوایج‪ :‬نیازها‪ ،‬نیازمندیها‬
‫حوائج‪ :‬نیازها‪ ،‬نیازمندیها‬
‫حوزه‪ :‬گستره‪ ،‬گرداگرد‪ ،‬کوی‪ ،‬زمینه‪ ،‬دامنه‪ ،‬پیرامون‪ ،‬پهنه‪،‬‬
‫برزن‪ ،‬برخ‪ ،‬بخش‬
‫حوزه علمیه‪ :‬هیربدستان‬
‫حوصله‪ :‬شکیبایی‪ ،‬دل َورَس‪ ،‬توان‪ ،‬تاب‪ ،‬بردباری‬
‫حوض‪ :‬تاالب‪ ،‬آبگیر‬
‫حول‪ :‬در مورد‪ ،‬پیرامون‬
‫حول و حوش‪ :‬دور و بر‪ ،‬پیرامون‬
‫حومه‪ :‬گرداگرد شهر‪ ،‬برون شهر‬
‫حی‪ :‬زنده‬
‫حیا‪ :‬شرم‪ ،‬آزرم‪ ،‬آذرم‬
‫حیات‪ :‬هستی‪ ،‬زیست‪ ،‬زندگی‪ ،‬زندگانی‪ ،‬جان‬
‫حیاط‪ :‬میان سرا‪ ،‬سرا‪ ،‬دیواربست‪ ،‬بیرونی‬
‫حیانا‪ :‬گاهگاه‪ ،‬گاهگاهی‪ ،‬شاید‪ ،‬اگر‬
‫حیث‪ :‬هر کجا‪ ،‬جا‪ ،‬آنجا که‬
‫حیثیت‪ :‬آبرو‪ ،‬ارزش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫‪۱۱۵‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫‪۱۱۶‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫خاطر جمع‪ :‬آسوده دل‬

‫خاطر خواه‪ :‬شیفته‪ ،‬خواهان‬
‫خاطر نشان‪ :‬یادآوری‪ ،‬یادآوردن‪ ،‬یادآور شدن‬
‫خاطر نشان کرد‪ :‬یادآوری کرد‬
‫خاطرات‪ :‬یادمانها‪ ،‬یادبودها‬
‫خاطرخواه‪ :‬دلباخته‬
‫خاطرنشان‪ :‬یادآوری‪ ،‬یادآور‪ ،‬گوشزد‬ ‫خ‬
‫خاطره‪ :‬یادنامه‪ ،‬یادمان‪ ،‬یادگار‪ ،‬یادبود‪ ،‬یاد بود‬
‫خاطی‪ :‬لغزشکار‪ ،‬گناهمند‪ ،‬گناهکار‪ ،‬بزه کار‬
‫خاتم‪ :‬نگین‪ ،‬پایانی‪ ،‬انگشتری‬
‫خاقان‪ :‬شاه‬
‫خاتمه‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬ته‪ ،‬پایان‬
‫خال‪ :‬فند‬
‫خاتمه دادن‪ :‬پایان دادن‪ ،‬بفرجام رساندن‪ ،‬بپایان بردن‬
‫خال کوبی‪ :‬فند کوبی‬
‫خاتمه ی کلمه‪ :‬پی چسب‬
‫خالدار‪ :‬فندین‪ ،‬پرش‬
‫خاتمه یافتن‪ :‬پایان یافتن‪ ،‬انجامیدن‬
‫خالص‪ :‬آویژه ) ‪ ،(apak‬ناباور‪ ،‬ناب‪ ،‬سره‪ ،‬زدوده‪ ،‬پالیده‪،‬‬ ‫خاتون‪ :‬کدبانو‪ ،‬بانو‬
‫پاک‪ ،‬بیآالیش‬ ‫خادم‪ :‬پیشیار )به(‪ ،‬نوکر‪ ،‬کارگزار‪ ،‬فرمانبر‪ ،‬چاکر‪ ،‬پیشکار‬
‫خالصانه‪ :‬بیآالیش‬
‫خارج‪ :‬بیرون‪ ،‬برون‬
‫خالصی‪ :‬سارایی‪ ،‬سارا‬
‫خارج از‪ :‬بیرون از‪ ،‬بیرون‬
‫خالق‪ :‬دادار‪ ،‬پدیدارنده‪ ،‬پدید آورنده‪ ،‬باشاننده‪ ،‬آفریننده‪،‬‬
‫خارج از توان‪ :‬ناتاوَست‬
‫آفرینشگر‪ ،‬آفریدگار‬
‫خارج از کشور‪ :‬بیرون از کشور‬
‫خاله‪ :‬مادرتای‪ ،‬مِرخا‪ ،‬دایزه‬
‫خالو‪ :‬کاکو‪ ،‬دایی‬ ‫خارج شدن‪ :‬فابیرون شدن )ده(‪ ،‬فراجستن‪ ،‬فابیرون شدن‪،‬‬
‫خالی‪ :‬ونگ‪ ،‬تهی‪ ،‬تُهی‪ ،‬پوچ‬ ‫در شدن‪ ،‬بیرون شدن‬
‫خالی و عریان‪ :‬تهی و تهک‬ ‫خارج قسمت‪ :‬بهر‬
‫خام طبع‪ :‬ناپخته سرشت‪ ،‬خام سر‬ ‫خارجه‪ :‬بیگانه‪ ،‬برونمرزی‪ ،‬برونمرز‬
‫خان‪ :‬کیا‪ ،‬ساالر‪ ،‬بزرگ‬ ‫خارجی‪ :‬فرنگی‪ ،‬بیگانه‪ ،‬بیرونی‪ ،‬برونی‪ ،‬انیرانی‬
‫خانقاه‪ :‬خانگاه‬ ‫خارق العاده‪ :‬نوهنجار‪ ،‬فراپندار‪ ،‬شگفت آور‪ ،‬شگفت انگیز‪،‬‬
‫خانم‪ :‬کدبانو‪ ،‬دوشیزه‪ ،‬بانو‬ ‫چشمگیر‬
‫خانه ییالقی‪ :‬خانه تابستانی‬ ‫خازن‪ :‬انباره‬
‫خاویار‪ :‬تخم ماهی‬ ‫خاص‪ :‬ویژه‪ ،‬برگزیده‪ ،‬برجسته‬
‫خاین‪ :‬نابکار‪ ،‬دشمنیار‪ ،‬دشمن یار‬ ‫خاصره‪ :‬تهیگاه‬

‫خائن‪ :‬کژپیمان )ده(‪ ،‬نامرد‪ ،‬ناراست‪ ،‬نابکار‪ ،‬دشمنیار‪ ،‬دشمن‬

‫خاصه‪ :‬ویژه‬
‫خاصی‪ :‬ویژهای‬
‫یار‬
‫خاصیت‪ :‬ویژگی‪ ،‬سودبخشی‬
‫خباثت‪ :‬ناپدید‪ ،‬ناپاکی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬بدنهادی‪ ،‬بدسرشتی‬
‫خاضع‪ :‬نرم رفتار‪ ،‬فروتن‪ ،‬افتاده‬
‫خباز‪ :‬نانوا‬
‫خاطر‪ :‬یاد‪ ،‬ویر‪ ،‬هوش‪ ،‬دل‬

‫‪۱۱۷‬‬

‫خدعه‪ :‬نیرنگ‪ ،‬فریب‪ ،‬ترفند‬
‫خدمات‪ :‬کارها‪ ،‬دستیاری‬
‫خدمت‪ :‬نیرورسانی‪ ،‬فرمانبرداری‪ ،‬زاور‪ ،‬دستیاری‪ ،‬تیمار‪،‬‬
‫پیشگاه‪ ،‬پیشکاری‪ ،‬پرستش‪ ،‬به کار رفتن‪ ،‬بندگی‬
‫خدمت سابقه‪ :‬دیرینگی‬
‫خدمت شما‪ :‬بفرمایید‬
‫خدمت کار‪ :‬نوکر‪ ،‬کارگزار‪ ،‬زاور‪ ،‬پیشیار‪ ،‬پیشکار‪ ،‬پاکار‬
‫خدمت کردن‪ :‬کارگزاری‪ ،‬پیشکاری‪ ،‬پرستیدن‬
‫خدمتکار‪ :‬پیشیار )به(‪ ،‬پیشکار )به(‪ ،‬پاکار )به(‪،‬‬
‫خدمتکار‪ :‬زاور‬
‫خدمتکار‪ :‬پرستار‬
‫خذالن‪ :‬ویران‪ ،‬ناآباد‬
‫خراب‪ :‬ویرانگر‪ ،‬ویران‪ ،‬نابود‪ ،‬نابسامان‪ ،‬رمبیدن‪ ،‬رمبش‬
‫خراب شدن‪ :‬گزند دیدن‪ ،‬آسیب دیدن‬
‫خراب کردن‪ :‬فرو شکاندن‪ ،‬از کار انداختن‬
‫خرابات‪ :‬نیایشگاه‪ ،‬مهرابه‪ ،‬خورآباد‬
‫خرابکار‪ :‬ویرانگر‬
‫خرابکاری‪ :‬ویرانگری‬
‫خجالت‪ :‬شرمندگی‪ ،‬شرمساری‪ ،‬شرم‪ ،‬سرافکندگی‪ ،‬آزرم‬
‫خرابه‪ :‬ویرانی‪ ،‬ویرانه‪ ،‬کندمه‬
‫خرابی‪ :‬ویژگان‪ ،‬ویرانی‬
‫خراج‪ :‬دهشمند‪ ،‬دهشگر‪ ،‬باژ‪ ،‬باج‬
‫خراط‪ :‬خراشگر‪ ،‬چوب تراش‬
‫خرافات‪ :‬یاوهها‬
‫خرج‪ :‬هزینه‬
‫خرج سفر‪ :‬هزینه راه‬
‫خرجین‪ :‬نبان‪ ،‬توشه دان‪ ،‬باردان‬
‫خرطوم‪ :‬شنگ‪ ،‬بینی پیل‬
‫خرقه‪ :‬شوال‬
‫خرقه افکندن‪ :‬بیخودگشتن‬
‫خرقه پوش‪ :‬سوفی‪ ،‬جولخی‬
‫خروج‪ :‬بیرونی‪ ،‬بیرون رفتن‪ ،‬بیرون آمدن‪ ،‬بیرون‪ ،‬برونشد‪،‬‬
‫برونش‪ ،‬برونروی‪ ،‬برونرفت‬
‫خروجی‪ :‬واشدگاه‬
‫خزانه‪ :‬گنجینه‪ ،‬گنج‬
‫خزانه دار‪ :‬گنجور‬
‫‪۱۱۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫خبازی‪ :‬نانوایی‬
‫خبث‪ :‬پلیدی‪ ،‬بدنهادی‪ ،‬بدسرشت‬
‫خبر‪ :‬نوداد‪ ،‬گزارش‪ ،‬رسیده‪ ،‬تازه‪ ،‬پیام‪ ،‬آگهی‪ ،‬آگاهی‬
‫خبر چین‪ :‬سخن چین‪ ،‬انیشه‬
‫خبر داشتن‪ :‬آگاه بودن‬
‫خبردادن‪ :‬پیام دادن‪ ،‬آگاه کردن‬
‫خبرگان‪ :‬کارشناسها‪ ،‬کارآزمودهها‪ ،‬زبردستها‪ ،‬آگاهان‬
‫خبرگزاری‪ :‬نوگزاری‪ ،‬پیام گزار‪ ،‬پیام رسان‪ ،‬بنگاه پیام رسانی‬
‫خبرنگار‪ :‬نودادنویس‪ ،‬گزارشگر‪ ،‬روزنامه نویس‬
‫خبره‪ :‬ورزیده‪ ،‬کارشناس‪ ،‬کارازموده‪ ،‬زبردست‪ ،‬آگاه‬
‫خبرها‪ :‬تازهها‪ ،‬پیامها‪ ،‬آگاهیها‪ ،‬آگاهی‬
‫خبری‪ :‬آگاهی‬
‫خبط‪ :‬لغزش‪ ،‬کژروی‪ ،‬کجروی‬
‫خبیث‪ :‬ناپاک‪ ،‬گجستک‪ ،‬پلید‪ ،‬بدنهاد‪ ،‬بدسرشت‬
‫خبیر‪ :‬کاردان‪ ،‬کارآزموده‪ ،‬آگاه‬
‫ختم‪ :‬واپسین‪ ،‬پایانی‪ ،‬پایان دادن‪ ،‬پایان‬
‫ختم شدن‪ :‬پایان یافتن‪ ،‬انجام شدن‬
‫ختم کردن‪ :‬پایان دادن‬
‫خجالت آور‪ :‬شرم آور‬
‫چ َکسیدن )به(‪ ،‬شرمیدن‪ ،‬شرمنده‬
‫خجالت کشیدن‪َ :‬‬
‫شدن‪ ،‬شرم کردن‪ ،‬شرم داشتن‪ ،‬شَرمیدن‬
‫خجالت می کشم‪ :‬شرم دارم‬
‫خجالت میکشم‪ :‬شرم دارم‬
‫خجالتی‪ :‬کمرو‪ ،‬آزرمگین‬
‫خجل‪ :‬شرمسار‬
‫خجل شدن‪ :‬شَرمیدن‬
‫خجول‪ :‬کمرو‪ ،‬شرمگین‪ ،‬شرمسار‪ ،‬آزرمگین‬
‫خدا حافظ‪ :‬درود‪ ،‬خدا نگهدار‪ ،‬بدرود‬
‫خدا رحمتش کند‪ :‬خدا بیامرزدش‬
‫خداحافظ‪ :‬درود‪ ،‬خدانگهدار یا بدرود‪ ،‬خدانگهدار‪ ،‬خدا‬
‫نگهدار‪ ،‬بدرود‬
‫خداحافظی کردن‪ :‬بدرود گرفتن‪ ،‬بار بستن‬
‫خدای واحد‪ :‬خدای یکتا‬
‫خدشه‪ :‬خراش‪ ،‬آسیب‬

‫خطا‪ :‬نادرستی‪ ،‬نادرست‪ ،‬سهو‪ ،‬چینه‪ ،‬بزه‪ ،‬ایراد‪ ،‬اشتباه‬
‫خطا کار‪ :‬بزهکار‪ ،‬بزه گر‬
‫خطاب‪ :‬سخن‬
‫خطاط‪ :‬خوشنویس‬
‫خطاطی‪ :‬خوشنویسی‬
‫خطاکار‪ :‬گناهمند‬
‫خطر‪ :‬ناگواری‪ ،‬مرگ آور‪ ،‬گزند‪ ،‬سیج‪ ،‬زیان‪ ،‬ترس‪ ،‬بیم‪،‬‬
‫آسیب‬
‫خسوف‪ :‬گرفت )به(‪ ،‬ماه گرفتگی‪ ،‬گرفتن ماه‪ ،‬گرفتگی ماه‬
‫خطرناک‪ :‬هراس انگیز‪ ،‬گزندبار‪ ،‬زیانبار‪ ،‬زیان آور‪ ،‬دشوار‪،‬‬
‫ترسناک‪ ،‬بیمناک‪ ،‬آسیب زننده‬
‫خطه‪ :‬مرز و بوم‪ ،‬کشور‪ ،‬سرزمین‬
‫خطی‪ :‬دستنویس‪ ،‬دست نویس‬
‫خطیب‪ :‬سخنور‪ ،‬سخنگو‪ ،‬سخنران‬
‫خطیر‪ :‬واال‪ ،‬کالن‪ ،‬بزرگ‬
‫خفٌاش‪ :‬کورشاپرک‬
‫خفّت‪ :‬سبکی )ده(‪،‬‬
‫خفا‪ :‬پنهانی )ده(‪ ،‬نهفته‪ ،‬نهان‪ ،‬پنهان‬
‫خفاء‪ :‬نهفته‪ ،‬نهان‪ ،‬پنهان‬
‫خفاش‪ :‬کورشاپرک‪ ،‬شبکور‪ ،‬شب پره‪ ،‬بِیواز‬
‫خفت‪ :‬سبکساری )ده(‪ ،‬کوتهمایگی‪ ،‬سبکی‪ ،‬زبونی‪ ،‬خواری‬
‫خفه‪ :‬خپه‬
‫خفیف‪ :‬کوچک‪ ،‬کم‪ ،‬سبک‬
‫خال‪ :‬ونگی‪ ،‬تهیگی‪ ،‬پوچی‬
‫خالء‪ :‬تهیگی‪ ،‬پوچی‬
‫خالص‪ :‬رهایش )ده(‪ ،‬رهایی‪ ،‬رها‪ ،‬آزاد‬
‫خالصه‪ :‬گزیده‪ ،‬کوتاهشده‪ ،‬فشرده‪ ،‬چکیده‬
‫خالصه اینکه‪ :‬بدین سان‬
‫خالصه کالم‪ :‬سخن کوتاه‬
‫خالصی‪ :‬رهایی‬
‫خالصی یافتن‪ :‬رستن‬
‫خالف‪ :‬واروی‪ ،‬وارونه‪ ،‬نایکسان‪ ،‬ناهمگون‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬نارو‪،‬‬
‫سرپیچی‪ ،‬زشتی‪ ،‬رویاروی‪ ،‬در برابر‪ ،‬تبه‪ ،‬بزه‪ ،‬بدی‬
‫خالفکار‪ :‬کژکار‪ ،‬تبهکار‪ ،‬بزهکار‬
‫‪۱۱۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫خزانهدار‪ :‬گنجور‬
‫خزانهداری‪ :‬گنجوری‬
‫خزف‪ :‬سفال‬
‫خزینه‪ :‬گزینه‪ ،‬گرمابه‪ ،‬پاالب‬
‫خسارات‪ :‬آسیبها‬
‫خسارت‪ :‬زیانکاری‪ ،‬زیان بردن‪ ،‬زیان‬
‫خسارت دیدن‪ :‬آسیب دیدن‪ ،‬آزار دیدن‬
‫خست‪ :‬کنسی‪ ،‬چشم تنگی‬
‫خسیس‪ِ :‬گنِس‪ ،‬کنس‪ ،‬زُفت‪ ،‬تنگ چشم‬
‫خشن‪ :‬سخترو‪ ،‬درشترو‪ ،‬خشمگین‪ ،‬تند خو‬
‫خشوع‪ :‬نرم رفتاری‪ ،‬فروتنی کردن‪ ،‬فروتنی‪ ،‬افتادگی‬
‫خشونت‪ :‬درشتی )ڀ(‪ ،‬سخت رویی‪ ،‬درشتخویی‪ ،‬درشت‬
‫رویی‪ ،‬خشمگینی‪ ،‬تندخویی‪ ،‬پرخاشگری‪ ،‬بدرفتاری‬
‫خشیت‪ :‬فروتنی‬
‫خصلت‪ :‬نهاد‪ ،‬منش‪ ،‬سرشت‪ ،‬خیم‪ ،‬خوی‪ ،‬خو‬
‫خصم‪ :‬ستیزه جو‪ ،‬دشمن‪ ،‬پیکارجو‬
‫خصمانه‪ :‬دشمنگونه‪ ،‬دشمنانه‬
‫خصوص‪ :‬ویژه‪ ،‬باره‬
‫خصوصا‪ :‬بویژه‪ ،‬به ویژه‬
‫خصوصاً‪ :‬به ویژه‬
‫خصوصی‪ :‬ویژهنامها‪ ،‬ویژگانی‪ ،‬مردمی‬
‫خصوصیات‪ :‬ویژه‬
‫خصوصیت‪ :‬ویژگی‬
‫خصومت‪ :‬ستیز‪ ،‬دشمنی‬
‫خصیصه‪ :‬ویژگی‬
‫خضوع‪ :‬فروتنی‪ ،‬افتادگی‬
‫خط‪ :‬سَمیره )برهان قاطع ) )خط هندسی(‪ ،‬دبیره )آن‬
‫خطی که برای نوشتار بکار میرود(‪ ،‬نوشت‪ ،‬راسته‪ ،‬راستا‪،‬‬
‫دست نوشته‪ ،‬دست نوشت‪ ،‬بند‬
‫خط آهن‪ :‬راه آهن‬
‫خط فاصله‪ :‬جداگر‬
‫خط کش‪ :‬پگمال‪ ،‬پَگمال‬
‫خط مشی‪ :‬روش‪ ،‬راه و روش‪ ،‬راه‬

‫خمار‪ :‬ناوان‪ ،‬میزده‬
‫خمر‪ :‬مستی آور‪ ،‬باده‬
‫خمس‪ :‬یک پنجم‪ ،‬پنجک‪ ،‬پنج یک‬
‫خمود‪ :‬دلتنگ‪ ،‬پژمرده‪ ،‬افسردگی‬
‫خمیر‪ :‬ورآ‪ ،‬کشا‬
‫خمیره‪ :‬سرشت‬
‫خنثی‪ :‬نر ماده‪ ،‬کماسه‪ ،‬کُماسه‪ ،‬خنزک‪ ،‬خَنزَک‪ ،‬بیسو‪ ،‬امرد‬
‫خنثی کردن‪ :‬بیکنش کردن‬
‫خنجر‪ :‬سرنیزه‪ ،‬دشنه‪ ،‬خونبر‬
‫خندق‪ :‬گودال‪ ،‬گندک‪ ،‬کنده‪ ،‬کندک‬
‫خنده قهرآلود‪ :‬زهرخند‬
‫خواب غفلت‪ :‬خواب گمراهی‪ ،‬خواب فراموشی‬
‫خواری‪ :‬زبونی‪ ،‬پستی‬
‫خواست باطنی‪ :‬خواست درونی‬
‫خواص‪ :‬ویژگان )به(‪ ،‬یاران‪ ،‬ویژگیها‪ ،‬ویژگی‬
‫خلق‪ :‬نو آوری‪ ،‬منش‪ ،‬مردمان‪ ،‬مردم‪ ،‬فرخوی‪ ،‬سرشت‪ ،‬رفتار‪،‬‬
‫خوانین‪ :‬خانها‬
‫خوب بودن حال‪ :‬خوشی‪ ،‬خوش بودن‪ ،‬چاق بودن دماغ‪،‬‬
‫تندرست بودن‬
‫خوب سیرت‪ :‬پاکدل‪ ،‬پاک نهاد‬
‫خوب صورت‪ :‬زیبا‪ ،‬خوش چهره‪ ،‬خوبروی‬
‫خود رای‪ :‬خویشکار‪ ،‬خود رای‪ ،‬برمخیده‬
‫خود رائ‪ :‬خود رای‪ ،‬برمخیده‬
‫خود مختار‪ :‬خودگردان‪ ،‬خود توان‬
‫خودرو کروکی‪ :‬خودرو روباز‬
‫خودکفا‪ :‬خودبسنده‬
‫خودمختار‪ :‬خودگردان‬
‫خلوص‪ :‬نابیوسان‪ ،‬نابی‪ ،‬سره گی‪ ،‬سرگی‪ ،‬سارا‪ ،‬سادگی‬
‫خورش قورمه سبزی‪ :‬سبزه خورش‬
‫خورش قیمه‪ :‬ریزه خورش‬
‫خوش اخالق‪ :‬نیک خوی‬
‫خوش اقبال‪ :‬نیکبخت‬
‫خوش بیان‪ :‬شیرین سخن‬
‫خوش ترکیب‪ :‬خوش ریخت‬
‫خوش تیپ‪ :‬منوچهر‪ ،‬خوش چهرمان‬
‫خوش حساب‪ :‬خوش پرداخت‬
‫خوش خدمتی‪ :‬چابلوسی‬
‫‪۱۲۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫خالفکاری‪ :‬تبهکاری‬
‫خالق‪ :‬آفریننده‪ ،‬آفرینشگر‪ ،‬آفرینا‬
‫خالقانه‪ :‬نوآورانه‪ ،‬آفرینشگرانه‬
‫خالقیت‪ :‬نوآوری‪ ،‬نوآفرینی‪ ،‬آفرینشگری‬
‫خالل‪ :‬هنگام‪ ،‬کمبود‪ ،‬کاستی‪ ،‬درمیان‬
‫خالیق‪ :‬مردم‪ ،‬تودهها‪ ،‬آفریدگان‬
‫خلسه‪ :‬ربودگی‬
‫خلط‪ :‬درهم آمیخته‪ ،‬خل‪ ،‬چرک‪ ،‬آمیزه‪ ،‬آمیختگی‬
‫خلع‪ :‬برکندن‪ ،‬برکناری‬
‫خلع سالح‪ :‬زدافزاری‬
‫خلع کردن‪ :‬برکنار کردن‬
‫خلعت‪ :‬دادشاد‪ ،‬پیشیاره‪ ،‬پیشکش‬
‫خلف‪ :‬فرزند‪ ،‬جانشین‪ ،‬بازمانه‬
‫خلف وعده‪ :‬ناسازگاری‪ ،‬پیمان شکنی‬
‫خیم‪ ،‬خوی‪ ،‬خو‪ ،‬توده‪ ،‬آورش‪ ،‬آفرینش‪ ،‬آفریده‬
‫خلق الساعة‪ :‬نوپدید‬
‫خلق الساعه‪ :‬هنگامی‬
‫خلق شده‪ :‬آفریده‬
‫خلق کردن‪ :‬ساختن‪ ،‬آفرینش‪ ،‬آفریدن‬
‫خلقت‪ :‬نهاد‪ ،‬سرشت‪ ،‬آفرینش‬
‫خلل‪ :‬گشادگی‪ ،‬رخنه‬
‫خلل ناپذیر‪ :‬تباهی ناپذیری‪ ،‬آسیب ناپذیری‬
‫خلوت‪ :‬نهانی‪ ،‬نهانگاه‪ ،‬تنهایی‪ ،‬پنهانی‬
‫خلوت سرا‪ :‬شبستان‪ ،‬اندرونی‬
‫خلوت نشین‪ :‬مردم گریز‪ ،‬پرده نشین‬
‫خلوص نیت‪ :‬پاکدلی‬
‫خلیج‪ :‬شاخابه )به(‪ ،‬کنداب‪ ،‬شاخاوه‪ ،‬شاخاب‪ ،‬آبگیر‪،‬‬
‫آبکَند‬
‫خلیج فارس‪ :‬کنداب پارس‪ ،‬شاخاب پارس‪ ،‬شاخاب ایرانی‪،‬‬
‫آبکند پارس‬
‫خلیفه‪ :‬جانشین‪ ،‬پادشاه تازی‬
‫خلیق‪ :‬خوش خوی‬
‫خلیل‪ :‬یاور‪ ،‬یار‪ ،‬دوست‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫خوف برداشتن‪ :‬هراسیدن‪ ،‬ترسیدن‪ ،‬بیم داشتن‬ ‫خوش خط‪ :‬خوشنویس‪ ،‬خوانا‬
‫خوفناک‪ :‬هراسناک‪ ،‬سهمناک‪ ،‬ترسناک‪ ،‬بیمناک‬ ‫خوش خط و خال‪ :‬دلفریب‬
‫خوک وحشی‪ :‬گراز‬ ‫خوش خلق‪ :‬خوشخوی‪ ،‬خوش رفتار‪ ،‬خوش خوی‬
‫خوی گرفتن‪ :‬آمخته شدن‬ ‫خوش سلوک‪ :‬مهربان‪ ،‬خوش رفتار‬
‫خیاط‪ :‬دوزنده‪ ،‬درزی‪ ،‬جامه دوز‬ ‫خوش سلیقه‪ :‬خوش پسند‬
‫خیاط خانه‪ :‬دوزندگی‬ ‫خوش سیما‪ :‬خوشرو‪ ،‬خوبروی‬
‫خیال‪ :‬گمان‪ ،‬پندار‪ ،‬انگارش‬ ‫خوش صحبت‪ :‬خوش سخن‬
‫خیال انگیز‪ :‬پنداشت آور‪ ،‬پنداشت انگیز‪ ،‬پندارآور‪ ،‬پندارانگیز‬ ‫خوش صدا‪ :‬خوش آواز‪ ،‬خوش آوا‬
‫خیال کرد‪ :‬پنداشت‬ ‫خوش طبع‪ :‬نیکنهاد‬
‫خیال کردم‪ :‬گمان کردم‪ ،‬پنداشتم‬ ‫خوش طینت‪ :‬نیکومنش‪ ،‬نیکو نهاد‪ ،‬نیکو سرشت‪ ،‬خوب‬
‫خیال کردن‪ :‬گمان کردن‪ ،‬سمردیدن‪ ،‬پنداشتن‪ ،‬انگاشتن‬ ‫سرشت‬
‫خیالی‪ :‬پنداری‪ ،‬پندارآمیز‬ ‫خوش فکر‪ :‬نیک اندیش‬
‫خیام‪ :‬چادر دوز‪ ،‬تاژ دوز‬ ‫خوش قامت‪ :‬خوش اندام‬
‫خیانت‪ :‬نامردی‪ ،‬ناسپاسی‪ ،‬ناراستی‪ ،‬دشمنیاری‬ ‫خوش قول‪ :‬خوش پیمان‬
‫خیانت در امانت‪ :‬پیمان شکنی‬ ‫خوش قیافه‪ :‬خوبچهر‬
‫خیانت کردن‪ :‬دغاکردن‬ ‫خوش کالم‪ :‬سخنور‪ ،‬خوش گفتار‬
‫خیر‪ :‬نیکوکارانه‪ ،‬نیکوکار‪ ،‬نیکو‪ ،‬نیک‪ ،‬شایسته‪ ،‬خوش‪ ،‬خوب‪،‬‬ ‫خوش لحن‪ :‬خوشنوا‪ ،‬خوش آوا‬
‫جوانمرد‪ ،‬پاک‪ ،‬بزرگواری‪ ،‬بخشش‬ ‫خوش لقا‪ :‬زیباروی‬
‫خیر اندیش‪ :‬نیک خواه‬ ‫خوش لهجه‪ :‬خوشگوی‬
‫خیر خواه‪ :‬نیک خواه‬ ‫خوش مشرب‪ :‬نیک رفتار‬
‫خیر رساندن‪ :‬سود رساندن‪ ،‬دستگیری‬ ‫خوش معامله‪ :‬خوش داد و ستد‬
‫خیر مقدم‪ :‬خوش آمد‬ ‫خوش منظر‪ :‬خوش چشم انداز‬
‫خیرات دادن‪ :‬بخشش در راه خدا‬ ‫خوش نظر‪ :‬خوش نگر‬
‫خیرخواهانه‪ :‬نیکخواهانه‬ ‫خوش نغمه‪ :‬خوش آواز‬
‫خیرمقدم‪ :‬خوشامد‪ ،‬خوش آمد‬ ‫خوش نقش‪ :‬خوش نگار‬
‫خیریه‪ :‬نیکویی‪ ،‬نیکوکاری‪ ،‬نیکوکارانه‪ ،‬رستگاری‬ ‫خوش یمن‪ :‬فرخنده‬

‫خوشاخالق‪ :‬ساویز )به(‪،‬‬

‫خیل‪ :‬گروه‪ ،‬سپاه‪ ،‬تیره‬
‫خیلی‪ :‬فراوان‪ ،‬بسیار‪ ،‬انبوه‬
‫خوشحال‪ :‬شادمان‪ ،‬شادکام‪ ،‬شاد‪ ،‬سرخوش‪ ،‬دلشاد‪ ،‬خورسند‪،‬‬
‫خیمه‪ :‬چادر‪ ،‬تاژ‬
‫خرسند‬
‫خیمه بزرگ‪ :‬خرگاه‪ ،‬اسپک‬
‫خیمه شب بازی‪ :‬تاژ بازی‬ ‫خوشخلق‪ :‬ساویز )به(‪،‬‬
‫خوشقامت‪ :‬خوشرُست‬
‫خوشنیت‪ :‬خوشسِگال‬
‫خوشوقت‪ :‬شاد‬
‫خوف‪ :‬هراس‪ ،‬ترسیدن‪ ،‬ترس‪ ،‬بیم‪ ،‬باک‬

‫‪۱۲۱‬‬

‫داوطلبین‪ :‬داوخواهان‬
‫دایر‪ :‬پایدار‪ ،‬پا برجا‪ ،‬برپا‪ ،‬آباد‬
‫دایرة المعارف‪ :‬دانشنامه‬
‫دایره‪ :‬فروند ) ‪ ،(fravand‬پَرهون )به(‪ ،‬گردی‪ ،‬گرد‪،‬‬
‫دوردار‪ ،‬دف‪ ،‬داریه‪ ،‬چنبره‪ ،‬چنبر‪ ،‬برهون یا‬
‫دایره المعارف‪ :‬دانشنامه‬
‫دایره زن‪ :‬دریه زن‬
‫دایره زنگی‪ :‬دریه‬
‫دایره کش‪ :‬پرگار‬
‫ن نیمروز‬
‫دایره نصف النهار‪ :‬پَرهو ِ‬
‫دایم‪ :‬همیشه‪ ،‬همیشگی‪ ،‬همواره‪ ،‬همش‪ ،‬جاویدان‪ ،‬پاینده‪،‬‬
‫پایا‬
‫دایم الخمر‪ :‬میخواره‬
‫دایما‪ :‬همیشه‪ ،‬همواره‪ ،‬پیوسته‬
‫دایمر‪ :‬دوپار‬
‫دایمی‪ :‬همیشگی‬
‫دایی‪ :‬کاکو‬
‫دائرة المعارف‪ :‬دانشنامه‬
‫دائره المعارف‪ :‬دانشنامه‬
‫دائم‪ :‬پدرام )به(‪ ،‬همیشه‪ ،‬همیشگی‪ ،‬همواره‪ ،‬همش‪،‬‬
‫جاویدان‪ ،‬پاینده‪ ،‬پایا‬
‫دائم الخمر‪ :‬میدانها‪ ،‬میخواره‬
‫دائما‪ :‬همیشه‪ ،‬همواره‪ ،‬پیوسته‬
‫دائماً‪ :‬همیشه‬
‫دائمی‪ :‬پایِسته )به(‪ ،‬همیشگی‬
‫دب‪ :‬خرس‬
‫دب اصغر‪ :‬خرس کوچک‬
‫دب اکبر‪ :‬خرس بزرگ‬
‫دباغ‪ :‬چرمگر‪ ،‬تیماجگر‪ ،‬پوست پیرا‬
‫دبدبه‪ :‬شکوه‪ ،‬بانگ‪ ،‬آوازه‬
‫دبه‪ :‬کیسه‪ ،‬آوند‬
‫دپورت‪ :‬بازگرداندن‬
‫دت م‪ :‬هنگام‪ ،‬گه‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‪ ،‬پاس‬
‫‪۱۲۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫د‬
‫دِپورت‪ :‬بازگرداندن‬
‫دِرم‪ :‬درهم‪ ،‬درم‬
‫دِماغ‪ :‬مغزینه‬
‫دابل کلیک‪ :‬دو تلنگر‬
‫داخل‪ :‬میان‪ ،‬درون‪ ،‬تو یا درون‪ ،‬تو‪ ،‬اندرونی‪ ،‬اندرون‪ ،‬اندر‬
‫داخل کشور‪ :‬درون کشور‬
‫داخلی‪ :‬اندرونی )ڀ(‪ ،‬درونی‪ ،‬خانگی‬
‫داد و قال‪ :‬داد و فریاد‪ ،‬داد و بیداد‬
‫داداش‪ :‬برادر‬
‫دادن صیقل‪ :‬زدایش‬
‫دادههای اصلی‪ :‬فردادهها‬
‫دارالتادیب‪ :‬زندان‪ ،‬آموزندان‪ ،‬ادبگاه‬
‫دارالتجاره‪ :‬سوداکده‬
‫دارالتعلیم‪ :‬آموزشگاه‬
‫دارالفنون‪ :‬هنرکده‪ ،‬هنرستان‬
‫دارالمجانین‪ :‬دیوانه خانه‪ ،‬تیمارستان‬
‫داربی‪ :‬شهرآورد‬
‫داروغه‪ :‬کالنتر‪ ،‬پاسبان‬
‫داروی مسکن‪ :‬آرامبخش‬
‫داشبرد‪ :‬تبوکه‬
‫داعی‪ :‬نیایشگر‪ ،‬فراخوان‪ ،‬خواهنده‬
‫داغ‪ :‬نشان‪ ،‬سوزان‪ ،‬اندوه‬
‫داکیومنت‪ :‬گواهی‪ ،‬دبیزه‬
‫دانس‪ :‬پایکوبی‬
‫دانلود‪ :‬بارگزاری‬
‫داوطلب‪ :‬نامزد‪ ،‬درخواستگر‪ ،‬داوخواه‪ ،‬داو خواه‪ ،‬خواستار‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫در رابطه با‪ :‬درباره‪ ،‬در پیوند با‬
‫در راس‪ :‬در باالی‬
‫در رأس‪ :‬در باال‬
‫در صورتی‪ :‬چنانچه‪ ،‬اگر‬
‫در صورتی که‪ :‬هنگامیکه‪ ،‬چنانچه‪ ،‬با آنکه‪ ،‬اگر چنانچه‪ ،‬اگر‬
‫در ضمن‪ :‬وایَست‪ ،‬وانگهی‪ ،‬همراه با‪ ،‬همچنین‪ ،‬هم هنگام با‪،‬‬
‫درهنگام‪ ،‬افزون برین‬
‫دجله‪ :‬تیگرا‪ ،‬اروندرود‪ ،‬اروند‬
‫دخالت‪ :‬میانجیگری‪ ،‬دست درازی‪ ،‬دست اندازی‪ ،‬پادرمیانی‬
‫دخانی‪ :‬دودزاینده‪ ،‬دودزا‬
‫دخانیات‪ :‬دودگان‪ ،‬دودزایندگان‪ ،‬دودزاها‪ ،‬دودآورها‬
‫دخل‪ :‬درآمد‪ ،‬در آمد‬
‫دخول‪ :‬گام نهادن‪ ،‬درونشد‪ ،‬درون شدن‪ ،‬پانهادن‪ ،‬پانهادگی‬
‫درّ‪ :‬مروارید‬

‫درّاج‪ :‬پروازکن )ده(‪،‬‬

‫در طول‪ :‬درهنگام‪ ،‬در راستای‪ ،‬در درازنای‪ ،‬در درازنا‪ ،‬در درازا‬
‫در عوض‪ :‬در برابر‬
‫در ارتباط با‪ :‬درباره‬
‫در عین حال‪ :‬همسان با آن‪ ،‬همسان آن‪ ،‬در همان سان‪ ،‬به‬
‫در اسرع وقت‪ :‬هرچه زودتر‪ ،‬هر چه زودتر‪ ،‬بسیار زود‪ ،‬بسیار‬
‫همان سان‬
‫تند‬
‫در غیر این صورت‪ :‬وگرنه‬
‫در انظار عمومی‪ :‬پیش دیده همگان‬
‫در غیر اینصورت‪ :‬وگرنه‬
‫در این ارتباط‪ :‬در این باره‬
‫در غیراینصورت‪ :‬وگرنه‬
‫در این خصوص‪ :‬در این باره‬
‫در قبال‪ :‬در برابر‪ ،‬در ازای‬
‫در این مورد‪ :‬در این راستا‪ ،‬در این باره‬
‫در قدیم‪ :‬پیشترها‬
‫در آخر‪ :‬در پایان‬
‫در کل‪ :‬سرتاسر‪ ،‬رویهمرفته‬
‫در آن مورد‪ :‬در آن باره‬
‫در مجموع‪ :‬رویهمرفته‬
‫در باب‪ :‬درباره‪ ،‬در این باره‬
‫در محذور‪ :‬در تنگنا‬
‫در ثانی‪ :‬دوم این که‪ ،‬از سویی‬
‫در مشبک‪ :‬اژکن‬
‫در جمع‪ :‬در کنار‬
‫در معیت‪ :‬همنشین‪ ،‬همراه‪ ،‬به همراه‬
‫در حال‪ :‬رو به‬
‫در مقابل‪ :‬فراروی‪ ،‬در برابر آن‪ ،‬در برابر‬
‫در حال انجام کاری بودن‪ :‬درگیر انجام کاری بودن‬
‫در مقایسه با‪ :‬در سنجش با‬
‫در حال توسعه‪ :‬رو به پیشرفت‬
‫در مورد‪ :‬درباره‬
‫در حال حاضر‪ :‬هم اینک‪ ،‬هم اکنون‬
‫در نتیجه‪ :‬بنابر این‪ ،‬برآیند اینکه‪ ،‬برآیند این که‪ ،‬از این روی‬
‫در حال رشد‪ :‬رو به پیشرفت‬
‫در نظر‪ :‬فردید‪ ،‬درنگر‪ ،‬درنگ‬
‫در حالی که‪ :‬در هنگامی که‪ ،‬با این که‪ ،‬اینک آنکه‬
‫در نظر آوردن‪ :‬درنگریستن‪ ،‬درنگر آوردن‬
‫در حالیکه‪ :‬زمانیکه‪ ،‬در همان هنگام‪ ،‬اینک آنکه‬
‫در نظر داشتن‪ :‬درنگر آوردن‪ ،‬به دیده داشتن‬
‫در حد چیزی نبودن‪ :‬درخور چیری نبودن‬
‫در نظر گرفتن‪ :‬درنگریستن‪ ،‬درنگر آوردن‪ ،‬در نگریستن‪ ،‬در‬
‫در حقیقت‪ :‬راستیرا‪ ،‬به راستی‪ ،‬براستی‪ ،‬بدرستی‬
‫نگر داشتن‪ ،‬به یاد داشتن‪ ،‬به دیده داشتن‪ ،‬بدیده گرفتن‬
‫در حین‪ :‬در هنگام‪ ،‬در روند‬
‫در نهایت‪ :‬سرانجام‪ ،‬در پایان‬
‫در خدمت‪ :‬در پیشگاه‬
‫در هر حال‪ :‬به هر روی‬
‫در خصوص‪ :‬درباره‬
‫در هر صورت‪ :‬در هر گونه‬
‫در دست احداث‪ :‬در دست ساخت‬
‫در واقع‪ :‬به راستی‪ ،‬براستی‪ ،‬بدرستی‬
‫در دست اقدام‪ :‬در دست انجام‬
‫در وجه شما‪ :‬برای شما‬
‫در دست تهیه‪ :‬در دست ساخت‪ ،‬در دست انجام‬

‫‪۱۲۳‬‬

‫درم‪ :‬درهم‪ ،‬درم‬
‫درمعرض‪ :‬دستخوش‬
‫درمورد‪ :‬درباره‬
‫درنا‪ :‬پرنده‬
‫درنتیجه‪ :‬سرانجام‪ ،‬برآیند اینکه‬
‫درنظر داشتن‪ :‬در یاد داشتن‬
‫درنظر گرفتن‪ :‬بشمار آوردن‬
‫دریاچه ارومیه‪ :‬اسپوتا‬
‫دریای احمر‪ :‬دریای سرخ‬
‫دریای عمان‪ :‬دریای مکران‬
‫دز‪ :‬دژ‪ ،‬چنده‬
‫دزفول‪ :‬دژپُل‪ ،‬دزپول‬
‫دزیج‪ :‬چنده گذاری‬
‫دزیمتری‪ :‬چنده سنجی‬
‫دست آخر‪ :‬سرانجام‪ ،‬در پایان‬
‫دست بر قضا‪ :‬ناگهان‪ ،‬ناگاه‬
‫دست به عصا‪ :‬با هشیاری‬
‫دست به یقه شدن‪ :‬گالویز شدن‪ ،‬دست به گریبان شدن‬
‫دست حمایل کردن‪ :‬دست در گردن انداختن‬
‫دست نخست‪ :‬نورس‪ ،‬نوبر‬
‫دستجرد‪ :‬دستگرد‬
‫دستخط‪ :‬دستنوشت‬
‫دستشویی‪ :‬توالت‬
‫دسته جمعی‪ :‬گروهی‬
‫دستور‪ :‬فرمان‬
‫دستور جلسه‪ :‬دستور نشست‬
‫دستور قتل‪ :‬دستور کشتن‬
‫دستورالعمل‪ :‬شیوه نامه‪ ،‬دستورکار‪ ،‬دستور‬
‫دسر‪ :‬پیشیاره‪ ،‬پیشاره‬
‫دسکتاپ‪ :‬میز کار‬
‫دسیسه‪ :‬ترفند نهانی‬
‫دعا‪ :‬نیایش‪ ،‬ستایش‬
‫دعا خواندن‪ :‬باژ داشتن‬
‫دعا کردن‪ :‬نیاییدن‪ ،‬نیایش کردن‬
‫دعا میکنم‪ :‬نیایش میکنم‬
‫‪۱۲۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫دراسرع وقت‪ :‬درکمترین‪ ،‬با شتاب‬
‫دراصل‪ :‬از پایه‪ ،‬از بنیاد‪ ،‬از بن‬
‫درام‪ :‬اندوهبار‪ ،‬اندوه‬
‫درایت‪ :‬هوش‪ ،‬خرد‪ ،‬بینش‪ ،‬آگاهی‬
‫دراین صورت‪ :‬بدینگونه‬
‫دراین مورد‪ :‬در این پیرامون‬
‫درآوردن دبه‪ :‬پیمان‬
‫دربی‪ :‬شهرآورد‬
‫درج‪ :‬نوشتن‪ ،‬گنجاندن‪ ،‬جای دادن‬
‫درجات‪ :‬زینهها‪ ،‬پایگان‬
‫درجه‪ :‬میزان‪ ،‬زینه‪ ،‬رده‪ ،‬دسته‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پایه‬
‫درجه حرارت‪ :‬دما‬
‫درجه دار‪ :‬پایه ور‪ ،‬پایه دار‬
‫درجهت مخالف‪ :‬درسوی وارونه‬
‫درحال حاضر‪ :‬همین دم‪ ،‬هم اکنون‬
‫درحقیقت‪ :‬به راستی‬
‫درخصوص‪ :‬درباره‪ ،‬پیرامون‬
‫دردانه‪ :‬فرمروارید‬
‫دررابطه‪ :‬درباره‬
‫درس‪ :‬آموزه‪ ،‬آموزش‬
‫درس اول‪ :‬آموزه نخست‬
‫درس خوان‪ :‬شاگرد‬
‫درس خواندن‪ :‬فراگرفتن‪ ،‬دانش آموختن‪ ،‬آموختن‬
‫درس دادن‪ :‬آموزش دادن‪ ،‬آموختن‬
‫درساژ‪ :‬خرامش‬
‫درساعت‪ :‬در زمان‪ ،‬در دم‬
‫درشکه‪ :‬گردونه‬
‫درشکه چی‪ :‬گردونه دار‬
‫درصدد‪ :‬درتالش‬
‫درصورتی‪ :‬چنانچه‪ ،‬اگر‬
‫درصورتی که‪ :‬چنانچه‬
‫درعین حال‪ :‬بهمان سان‬
‫درقفا‪ :‬در پشت‪ ،‬در پس‬
‫درک‪ :‬یادگیری‪ ،‬گیرایی‪ ،‬دریافت‬
‫درک کردن‪ :‬دریافتن‪ ،‬در یافتن‪ ،‬پی بردن‬

‫دقیقا‪ :‬هوشدارانه‪ ،‬موشکافانه‪ ،‬درست‪ ،‬به درستی‪ ،‬با ژرف‬
‫نگری‪ ،‬با ریز بینی‬
‫دقیقالفکر‪ :‬باریکاندیش )ده(‪،‬‬
‫دقیقه‪ :‬شمار‪ ،‬دم‪ ،‬دَم‬
‫دقیقه شمار‪ :‬دم شمار‪ ،‬دَم شمار‬
‫دکان‪ :‬کرپه‪ ،‬فروشگاه‪ ،‬دوکان‬
‫دکاندار‪ :‬دوکاندار‬
‫دکتر‪ :‬پزشک‬
‫دعوی کردن‪ :‬داویدن )از کارواژه داویدن گرفته شده که در‬
‫دکترین‪ :‬افراهی‪ ،‬افرا‬
‫دکلمه‪ :‬رو خوانی‪ ،‬بِه خوانی‬
‫دکه‪ :‬کرپه‬
‫دکور‪ :‬آرایه )فه(‪ ،‬آرایه‪ ،‬آراستن‪ ،‬آذین‬
‫دکوراتور‪ :‬آرایهگر )فه(‪ ،‬آراگر‪ ،‬آذینگر‪ ،‬آذینکار‬
‫دکوراتیو‪ :‬آرایشی )فه(‪،‬‬
‫دکوراسیون‪ :‬آرایهگری )فه(‪ ،‬آرایش )فه(‪ ،‬چیدمان‬
‫دکوراسیون منزل‪ :‬خانه آرایی‬
‫دالک‪ :‬کیسه کش‬
‫دالل‪ :‬میانه‪ ،‬میانجی‪ ،‬داد و ستدگر‬
‫داللت‪ :‬فرنودی‪ ،‬راهنمودی‪ ،‬راهنمایی‬
‫داللی‪ :‬میانه گری‪ ،‬میانجیگری‬
‫دالیل‪ :‬نشانهها‪ ،‬نخشهها‪ ،‬فرنودها‪ ،‬شَوندها‪ ،‬چراییها‪ ،‬آوندها‪،‬‬
‫انگیزهها‬
‫دلقک‪ :‬لوده‪ ،‬فسوسگر‪ ،‬شوخ‪ ،‬دلغک‬
‫دلو‪ :‬دهوه‪ ،‬آوند آبکشی‬
‫دلیجان‪ :‬گردونه‪ ،‬گاری‬
‫شوَند‪،‬‬
‫شوَند‪َ ،‬‬
‫دلیل‪ :‬نشانه‪ ،‬نخشه‪ ،‬فرنود‪ ،‬فرنایش‪ ،‬شوند‪ُ ،‬‬
‫رهنمون‪ ،‬رهبر‪ ،‬راهنما‪ ،‬چرایی‪ ،‬برهان‪ ،‬آوند‪ ،‬انگیزه‬
‫دلیل آوری‪ :‬فرنایش‬
‫دم صبح‪ :‬سپیده دم‪ ،‬پگاه‪ ،‬بامداد‬
‫دماغ‪ :‬مغزینه‪ ،‬مغز سر‬
‫دقیق‪ :‬باریک )ڀ(‪ ،‬موشکافانه‪ ،‬موشکاف‪ ،‬مو شکاف‪ ،‬مو به‬
‫دمق‪ :‬دمک‪ ،‬دمغ‬
‫دمکرات‪ :‬مردمساالر‬
‫درست‪ ،‬تیزنگر‪ ،‬تیزبینانه‪ ،‬تیز بین‪ ،‬باریک بینانه‪ ،‬باریک بین‬
‫‪۱۲۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫دعوا‪ :‬کشمکش‪ ،‬ستیز‪ ،‬زد و خورد‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‬
‫دعوا کردن‪ :‬کتک کاری کردن‬
‫دعوت‪ :‬فراخونی‪ ،‬فراخوانی‪ ،‬فراخواندن‪ ،‬فراخوان‬
‫دعوت کرد‪ :‬فراخواند‬
‫دعوت کردن‪ :‬فراخواندن‬
‫دعوت نامه‪ :‬نامه فراخوان‪ ،‬فراخوان نامه‬
‫دعوتنامه‪ :‬فراخوانی‪ ،‬فراخوانه‪ ،‬فراخوان نامه‬
‫دعوی‪ :‬کشمکش‬
‫واژه داوطلب نبز هست(‪،‬‬
‫دغدغه‪ :‬نگرانی‪ ،‬دلواپس‪ ،‬پریشانی‬
‫دفاتر‪ :‬دفترها‬
‫دفاع‪ :‬پشتیبانی‪ ،‬پشتیبان‪ ،‬پدافند‪ ،‬پایداری‪ ،‬پَدافند‪،‬‬
‫ایستادگی‬
‫دفاع کردن‪ :‬پدافندیدن‬
‫دفتر اسناد رسمی‪ :‬دفترخانه‬
‫دفتر حساب‪ :‬دفتر رسیدگی‬
‫دفتر خاطرات‪ :‬دفتر یادمانها‪ ،‬دفتر یادبود‬
‫دفرمه‪ :‬دگرریخت‬
‫دفع‪ :‬وازدن‪ ،‬رانش‪ ،‬راندن‪ ،‬دور کردن‪ ،‬پس زدن‪ ،‬پداند‪،‬‬
‫پایداری‬
‫دفع الوقت‪ :‬زمان گذرانی‬
‫دفعتا‪ :‬یکهو‪ ،‬یکباره‪ ،‬ناگهان‪ ،‬ناگاه‬
‫دفعه‪ :‬بار‬
‫دفن‪ :‬گوراندن‪ ،‬در خاک کردن‪ ،‬خاکسپاری‬
‫دفن کردن‪ :‬گوراندن‪ ،‬خاکسپاری‪ ،‬به خاک سپردن‬
‫دفن و کفن‪ :‬خاکسپاری‬
‫دق‪ :‬رنج‪ ،‬اندوه‬
‫دقت‪ :‬موشکافی‪ ،‬مو شکافی‪ ،‬مو شکافتن‪ ،‬ژرف بینی‪ ،‬ژرف‪،‬‬
‫ریزبینی‪ ،‬ریز بینی‪ ،‬تیزنگری‪ ،‬تیزبینی‪ ،‬تیز بینی‪ ،‬باریک بینی‬
‫دقت کامل‪ :‬پاد نگرش‬
‫دقت کردن‪ :‬هوش گماردن‬
‫مو‪ ،‬ژرف نگر‪ ،‬ژرف بین‪ ،‬ریزبینانه‪ ،‬ریزبین‪ ،‬درست تیزنگر‪،‬‬

‫دور‪ :‬گرد‪ ،‬دورک‬
‫دور باطل‪ :‬دور تباه‬
‫دور برداشتن‪ :‬خیز برداشتن‬
‫دوران‪ :‬گردیدن‪ ،‬روزگار‪ ،‬چرخیدن‬
‫دوره‪ :‬زمانه‪ ،‬چرخه‬
‫دوروبر‪ :‬گرداگرد‬
‫دوری گزیدن‪ :‬پرهیزیدن‬
‫دوسیه‪ :‬گواهی‪ ،‬دبیزه‬
‫دوش‪ :‬آبپاش‬
‫دوقلو‪ :‬همزاد‪ ،‬همایند‪ ،‬توامان‬
‫دنیا‪ :‬گیتی‪ ،‬گردون‪ ،‬کیهان‪ ،‬سپهر‪ ،‬زمین‪ ،‬جهان‪ ،‬اینجهان‪،‬‬
‫دول‪ :‬کشورها‪ ،‬فرمدارها‬
‫دولت‪ :‬کابینه‬
‫دولتمرد‪ :‬کارتار‬
‫دولتمردان‪ :‬کارتاران‬
‫دولتمند‪ :‬توانگر‬
‫دولتی‪ :‬فرمانروایی‬
‫دولوکس‪ :‬خوش سر و رو‬
‫دوما‪ :‬دوم اینکه‬
‫دوماً‪ :‬دوم اینکه‬
‫دون‪ :‬ناکس‪ ،‬فرومایه‪ ،‬پست‬
‫دون صفت‪ :‬فرومایه‪ ،‬پست‬
‫دیار‪ :‬کاشانهها‪ ،‬سرایها‪ ،‬سامان‪ ،‬خانهها‬
‫دیاگرام‪ :‬نمودن‪ ،‬نمودار‬
‫دیالیز‪ :‬تراکافت‬
‫دیانت‪ :‬خدا پرستی‬
‫دیتابیس‪ :‬پایگاه دادهها‪ ،‬انبار دادهها‬
‫دیر‪ :‬نیایشگاه‪ ،‬آتشگاه‬
‫دیر مغان‪ :‬آتشگاه‬
‫دیستوسیا‪ :‬دشزایی‬
‫دیسک‪ :‬گرده‪ ،‬گرد‪ ،‬گِردک‬
‫دیسکت‪ :‬گرده لرزان‬
‫دیسکشن‪ :‬کالبدشکافی‬
‫دیسیپلین‪ :‬سامان‪ ،‬آراستگی‬
‫دیکتاتور‪ :‬خودکامه‪ ،‬خودسر‬
‫دیکتاتورمآبانه‪ :‬خودکامانه‪ ،‬خودسرانه‬
‫‪۱۲۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫دمل‪ :‬کورک‪ ،‬آماسه‪ ،‬آبسه‬
‫دموکرات‪ :‬مردمساالر‬
‫دموکراتیک‪ :‬مردمی‪ ،‬مردم ساالری‪ ،‬مردم ساالرانه‪،‬‬
‫مردساالرانه‬
‫دموکراسی‪ :‬مردمساالری‪ ،‬مردم ساالری‬
‫دن ظهورکر‪ :‬پدیدآمدن‬
‫دنائت‪ :‬فرومایگی‪ ،‬پستی‪ ،‬بیگوهری‬
‫دندان قروچه‪ :‬دندان کروچه‬
‫دندریت‪ :‬دارینه )فه(‪،‬‬
‫این جهان‬
‫دنیای مادی‪ :‬گیتایی‬
‫دنیایی‪ :‬گیتایی‪ ،‬جهانی‬
‫دنیوی‪ :‬اینجهانی )ده(‪ ،‬گیتیانه‪ ،‬گیتایی‪ ،‬گیتُوی‬
‫دنیوی و اخروی‪ :‬آنجهانی و اینجهانی‬
‫دها‪ :‬هوشمندی‪ ،‬زیرکی‬
‫دهاء‪ :‬هوشمندی‪ ،‬زیرکی‬
‫دهاقین‪ :‬دهقانها‬
‫دهر‪ :‬روزگار‬
‫دهقان‪ :‬کشاورز‪ ،‬دهگان‬
‫دوّمین‪ :‬دومین‬
‫دو کا‪ :‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫دوا‪ :‬دارو‬
‫دواب‪ :‬چهارپایان‪ ،‬چارپایان‬
‫دوات‪ :‬سیاهی دان‪ ،‬دوده دان‪ ،‬دوداب دان‬
‫دواخانه‪ :‬داروکده‪ ،‬دارو خانه‬
‫دوام‪ :‬ماندگاری‪ ،‬دیرندگی‪ ،‬جاویدان‪ ،‬پاینده‪ ،‬پابرجا‬
‫دوآلیسم‪ :‬دوگروی‬
‫دوبعدی‪ :‬دودورا‬
‫دوبل‪ :‬دوال‪ ،‬دوبخش‪ ،‬دو برابر‬
‫دوبله‪ :‬دگرزبانی‬
‫دوپیس‪ :‬کت و دامن‪ ،‬دوپاره‪ ،‬دو تکه‬
‫دوجداره‪ :‬دوالیه‪ ،‬دودیواره‪ ،‬دوپوسته‬
‫دوجین‪ :‬دو شش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫دیکته‪ :‬گونویسی‬
‫دیلماج‪ :‬ترجمان )ترجمان تازی شده ترگمان است که از‬
‫پارسی به تازی رفته(‪ ،‬برگرداننده‬
‫دیمی‪ :‬بش‬
‫دین‪ :‬کیش‪ ،‬دین‪ ،‬بدهی‪ ،‬آیین‬
‫دینار‪ :‬دنار‬
‫دینامیت‪ :‬شکافنده‬

‫دینامیک‪ :‬پویاییشناسی )فه(‪ ،‬پویا )فه(‪،‬‬

‫دیه‪ :‬خونبها‬
‫دیو سیرت‪ :‬دیو سرشت‬
‫دیوار مشترک‪ :‬دیوا ِر هنباز‬
‫دیوان جزا‪ :‬دیوان کیفر‬
‫دیوان عالی کشور‪ :‬دیوان دادرسی کشور‬
‫دیوان محاسبات‪ :‬همارستان‬
‫دیوانه مزاج‪ :‬هلک‪ ،‬لچ‪ ،‬روان پاک‪ ،‬خل‬
‫دیوث‪ :‬پژاوند‬
‫دیوریشن‪ :‬دیرش‬

‫‪۱۲۷‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ذلت‪ :‬سرشکستگی‪ ،‬خواری‪ ،‬پستی‪ ،‬بدبختی‬

‫ذلیل‪ :‬زبون‪ ،‬خوار‬
‫ذلیل خوار‪ :‬زبون‬
‫ذم‪ :‬نکوهش‪ ،‬ناسزا‪ ،‬دشنام‪ ،‬بدگویی‬
‫ذمه‪ :‬تاوان‪ ،‬پیمام‬
‫ذهن‪ :‬یاده‪ ،‬یاد‪ ،‬ویر‪ ،‬هوش‪ ،‬اندیشه‬
‫ذهنی‪ :‬ویری‬ ‫ذ‬
‫ذهنیت‪ :‬نگرش‪ ،‬دیدگاه‪ ،‬جهان بینی‬
‫ذهنیت گرا‪ :‬انگارگرا‬
‫ذهنیت گرایی‪ :‬انگارگرایی‬ ‫ذات‪ :‬گوهره ) ‪ ،(gōharak‬نهاد‪ ،‬گوهره‪ ،‬سرشت‪ ،‬درون‪،‬‬
‫ذوات‪ :‬فرزندان‪ ،‬زادها‬ ‫خیم‪ ،‬جم‬
‫ذواسم‪ :‬نامدار‬ ‫ذات الریه‪ :‬سینه پهلو‬

‫ذوب‪ :‬گدازش ) ‪ ،(vitāzišn‬ویتازش‬

‫ذاتا‪ :‬نهادی‪ ،‬گوهری‪ ،‬سرشتی‬
‫ذاتی‪ :‬نفسی‪ ،‬گوهری‪ ،‬درونی‪ ،‬خدادادی‬
‫ذوب آهن‪ :‬آهن گدازی‬
‫ذاکر‪ :‬نیایشگر‪ ،‬ستایشگر‬
‫ذوب شدن‪ :‬گداختن ) ‪ ،(vitāxtan‬آب شدن‬ ‫ذایقه‪ :‬چشش‪ ،‬چشایی‬

‫ذوب کردن‪ :‬گداختن ) ‪،(vitāxtan‬‬ ‫ذائقه‪ :‬چشایی )ده(‪ ،‬چشش‬

‫ذوحیاتین‪ :‬دوزیست‬ ‫ذبح‪ :‬گلوبری‪ ،‬کشتن‪ ،‬سربریدن‬

‫ذوزنقه‪ :‬کجدار‪ ،‬فروهشته‬ ‫ذبیح‪ :‬کرپان‪ ،‬سر بریده‬
‫ذت‪ :‬مزه‪ ،‬گوارایی‪ ،‬خوشی‪ ،‬برخورداری‬
‫ذوعقل‪ :‬باخرد )ده(‪ ،‬خردمند‬
‫ذخایر‪ :‬انباشتههای‬
‫ذوق‪ :‬هنر‪ ،‬شور‪ ،‬دریافت‪ ،‬خواهش‪ ،‬پسند‪ ،‬پرشور‪ ،‬آرزو‬ ‫ذخیره‪ :‬پشتوانه‪ ،‬پس انداز‪ ،‬اندوخته‪ ،‬اندوختن‪ ،‬انبار کردن‪،‬‬
‫ذوق زدگی‪ :‬فرخوشی‪ ،‬سرخوشی‬ ‫انبار‬
‫ذوق کردن‪ :‬شادی کردن‬ ‫ذخیره کردن‪ :‬انباردن‬
‫ذیصالح‪ :‬شایسته‪ ،‬بایسته‬
‫ذخیره نهادن‪ :‬پس دست نهادن )به(‪،‬‬
‫ذیقیمت‪ :‬گرانبها‪ ،‬باارزش‬
‫ذیل‪ :‬زیر‪ ،‬پایین‪ ،‬پانوشت‬ ‫ذرت‪ :‬بالل‬
‫ذیال‪ :‬درزیر‪ ،‬در پایین‪ ،‬پس از این‬ ‫ذره‪ :‬ریزه‪ ،‬خرده‬
‫ذینفع‪ :‬سودبر‬ ‫ذره بین‪ :‬ریزه بین‪ ،‬ریزبین‪ ،‬ریز بین‬
‫ذکاوت‪ :‬هوشیاری‪ ،‬شور‪ ،‬زیرکی‪ ،‬تیزهوشی‪ ،‬باهوشی‬
‫ذکر‪ :‬یادکرد‪ ،‬یادآوری‪ ،‬یاد کردن‪ ،‬یاد آوری‪ ،‬یاد‪ ،‬نیایش‪،‬‬
‫نرینگی‪ ،‬نام بردن‪ ،‬ستایش‬
‫ذکر کردن‪ :‬یادکردن‪ ،‬گفتن‪ ،‬بازگو کردن‪ ،‬آوردن‬
‫ذکور‪ :‬مردها‬
‫ذکی‪ :‬زیرک‪ ،‬تیز هوش‪ ،‬باهوش‬

‫‪۱۲۸‬‬

‫رادیولوژیست‪ :‬پرتوشناس )فه(‪،‬‬
‫راس‪ :‬مهتر‪ ،‬سرور‪ ،‬سر‪ ،‬سار‪ ،‬تارک‬
‫راست اعتقاد‪ :‬راست باور‬
‫راست قامت‪ :‬راست باال‬
‫راسخ‪ :‬پایدار‪ ،‬پای برجا‪ ،‬پابرجا‪ ،‬استوار‬
‫راضی‪ :‬خرسند )به(‪ ،‬دلخوش‪ ،‬خوشنود‪ ،‬خشنود‪ ،‬بهکام‬
‫راغ قوه‪ :‬چراغ دستی‬
‫راغب‪ :‬گراینده‪ ،‬گرایش‪ ،‬خواهان‬
‫رافت‪ :‬مهربانی‬
‫راکب‪ :‬سوارکار‪ ،‬سوار‪ ،‬راننده‬
‫راکد‪ :‬بیجنب و جوش‪ ،‬ایستاده‬
‫راندمان‪ :‬بهره وری‪ ،‬بازده‬
‫راه حل‪ :‬گره گشایی‪ ،‬گره زدایی‪ ،‬راهکار‪ ،‬راه چاره‪ ،‬راه بیرون‬
‫رفت‪ ،‬چاره‬
‫راه شوسه‪ :‬سواره رو‬
‫راه عام‪ :‬شاهراه‬
‫راه فرعی‪ :‬راه روستایی‬
‫راه مخفی‪ :‬راه پنهانی‬
‫راهب‪ :‬هیربد‪ ،‬دیرنشین‬
‫راوی‪ :‬گوینده‪ ،‬گزاره گر‪ ،‬داستان سرا‪ ،‬بازگوینده‬
‫رای‪ :‬رای‬
‫رای العین‪ :‬چشمدید‬
‫رای دادن‪ :‬سافیدن‬
‫رایت‪ :‬درفش‪ ،‬پرچم‬
‫رایت کلیک‪ :‬راست تلنگر‪ ،‬تلنگر راست‬
‫رادیو و تلویزیون‪ :‬سدا و سیما )سدا واژهای پارسی است که‬
‫رایج‪ :‬رونده )ده(‪ ،‬گسترده‪ ،‬روان‪ ،‬روامند‪ ،‬رواگ‪ ،‬روا‪ ،‬رَوایی‬
‫رایحه‪ :‬بوی )به(‪،‬‬
‫رأس‪ :‬مِهتر‪ ،‬تارَک‬
‫رأی‪ :‬دیدگاه‬
‫رأی اعتماد‪ :‬رای پذیرش‬
‫رأی العین‪ :‬به چشم دیدن‬
‫رادیولوژی‪ :‬پرتوپزشکی )فه(‪ ،‬پرتوشناسی‪ ،‬پرتو شناسی‬
‫رأی زن‪ :‬رایزن‬
‫رأی عدم اعتماد‪ :‬رای ناباوری‬
‫‪۱۲۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ر‬
‫رابط‪ :‬وابسته‪ ،‬میانجی‬
‫رابطه‪ :‬وابستگی‪ ،‬همبستگی‪ ،‬پیوند‪ ،‬بستگی‬
‫راپرت‪ :‬گزارش‬
‫راجع‪ :‬در پیوند‬
‫راجع به‪ :‬درباره‪ ،‬پیرامون‬
‫راحت‪ :‬ساده‪ ،‬آسوده‪ ،‬آسایش‪ ،‬آسان‪ ،‬آرام‬
‫راحت الحلقوم‪ :‬نرمینه‬
‫راحت طلب‪ :‬تن آسا‪ ،‬آسوده جو‬
‫راحتی‪ :‬سادگی‪ ،‬آسایش‪ ،‬آسانی‬
‫رادار‪ :‬رسباب‪ ،‬ردیاب‬
‫رادیاتور‪ :‬تابشگر‬
‫رادیکال‪ :‬ریشگی )برای رادیکال در دانش رایشگری(‪،‬‬
‫ریشهای‬
‫رادیو‪ :‬آواپَرا‬
‫رادیو اکتیو‪ :‬پرتوزا )فه(‪،‬‬
‫رادیو اکتیویته‪ :‬پرتوزایی )فه(‪،‬‬
‫به نادرستی با ص نوشته میشود(‪،‬‬
‫رادیوتراپی‪ :‬پرتودرمانی )فه(‪،‬‬
‫رادیوسکوپی‪ :‬پرتوبینی )فه(‪،‬‬
‫رادیوگرافی‪ :‬پرتونگاری )فه(‪،‬‬
‫رادیولژی‪ :‬پرتو شناسی‬

‫رحم‪ :‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬زهدان‪ ،‬دلسوزی‪ ،‬بخشایش‬
‫رحم کردن‪ :‬بخشودن‪ ،‬بخشاییدن‬
‫رحمت‪ :‬گذشت‪ ،‬بخشش‪ ،‬بخشایش‪ ،‬آمرزش‬
‫رحمت کردن‪ :‬بخشودن‪ ،‬آمرزیدن‬
‫رحیم‪ :‬مهربان‪ ،‬بخشنده‬
‫رخصت‪ :‬پروانه‪ ،‬بارداد‪ ،‬آزادکردن‬
‫رخنه‪ :‬رهیافت‬
‫رخوت‪ :‬نرمی‪ ،‬کرخی‪ ،‬سستی‬
‫رد‪ :‬نپذیرفتن‪ ،‬باز گرداندن‬
‫رد شدن‪ :‬گذشتن‪ ،‬گذر کردن‬
‫رد کردن‪ :‬وازدن‪ ،‬نپذیرفتن‬
‫رد و بدل‪ :‬دادوستد‪ ،‬بده و بستان‬
‫ردا‪ :‬باال پوش‬
‫رداء‪ :‬باال پوش‬
‫ردیف‪ :‬رده‪ ،‬رج‪ ،‬پشت سرهم‬
‫رذالت‪ :‬ناکسی‪ ،‬فرومایگی‪ ،‬بدگوهری‬
‫رذل‪ :‬ناکس‪ ،‬فرو مایه‪ ،‬بدگوهر‬
‫رز‪ :‬گل سرخ‬
‫رزانت‪ :‬گرانمایگی‪ ،‬گرانباری‪ ،‬فرزانگی‬
‫رزرو‪ :‬اندوخته‬
‫رزق‪ :‬روزی‪ ،‬خوردنی‪ ،‬خوراکی‬
‫رژیم‪ :‬پرهیزانه )فه(‪ ،‬هنجار‪ ،‬سازگان‪ ،‬روش‪ ،‬برنامه‬
‫رتق و فتق‪ :‬سر وسامان دادن‪ ،‬رسیدگی‪ ،‬بازبینی‬
‫رژیم غذایی‪ :‬دستور خوراک‪ ،‬پرهیزانه‬
‫رساالت‪ :‬ماتیکانها‬
‫رسالت‪ :‬فرستادگی‪ ،‬پیامبری‬
‫رساله‪ :‬نوشته‪ ،‬نوشتار‪ ،‬نامک‪ ،‬ماتیکان‬
‫رستم صولت‪ :‬پهلوان پنبه‬
‫رسم‪ :‬نهاد )ده(‪ ،‬هنجار‪ ،‬روش‪ ،‬آیین‪ ،‬آسا‬
‫رسم الخط‪ :‬نویسش‪ ،‬شیوه نگارش‪ ،‬دبیره نویسی‪ ،‬دبیره‪،‬‬
‫خوش نویس‪ ،‬خوش‪ ،‬آیین نگارش‬
‫رسم کردن‪ :‬پنگاشتن‬
‫رسما‪ :‬پایهای‪ ،‬بنیادی‪ ،‬آیینی‬
‫رسمی‪ :‬هنجارین‪ ،‬ناخودمانی‪ ،‬سازمانی‪ ،‬داتی‪ ،‬پیمانی‪ ،‬آیینی‪،‬‬
‫آییننامهای‪ ،‬آیینمند‪ ،‬آسایی‬
‫‪۱۳۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫رأی قضایی‪ :‬رای داوری‬
‫رأی محکمه‪ :‬رای دادگاه‬
‫رب‪ :‬دادار‪ ،‬خداوند‪ ،‬خدا‪ ،‬پروردگار‬
‫رب العالمین‪ :‬خداوند دو جهان‬
‫رب النوع‪ :‬دادار‪ ،‬خداوند‬
‫ربا‪ :‬سود پول‪ ،‬سود‪ ،‬بهره‪ ،‬افزونه‬
‫رباب‪ :‬رواوه‬
‫رباخوار‪ :‬بهره گیر‪ ،‬بهره خوار‪ ،‬افزونه گیر‪ ،‬افزونه خوار‬
‫رباط‪ :‬کاروانسرا‪ ،‬زردپی‪ ،‬خانگاه‬
‫رباعیات‪ :‬چهارتایی‪ ،‬چهار پاره‬
‫ربانی‪ :‬خدایی‪ ،‬ایزدی‬
‫ربح‪ :‬سود‪ ،‬بهره‪ ،‬بازده‬
‫ربح قانونی‪ :‬بهره آسایی‬
‫ربح مرکب‪ :‬بهره آمیزه‬
‫ربط‪ :‬وابستگی‪ ،‬دنباله‪ ،‬پیوند‪ ،‬پیوسته‪ ،‬پیوستگی‪ ،‬بستگی‬
‫ربط داشتن‪ :‬دنبال کردن‪ ،‬پیوند داشتن‪ ،‬پیوستن‬
‫ربط دهنده‪ :‬پیوندا‬
‫ربطی‪ :‬پیوندی‪ ،‬پیوستگی‬
‫ربع‪ :‬یک چهارم‪ ،‬چهارم‪ ،‬چهارک‪ ،‬چاریِک‪ ،‬چارک‪ ،‬چارَک‬
‫رپورتاژ‪ :‬گزاره‪ ،‬گزارش‬
‫رتبه‪ :‬رسته‪ ،‬رده‪ ،‬دهناد‪ ،‬تراز‪ ،‬پایه‪ ،‬پایک‬
‫رتق‪ :‬بستن‬
‫رثا‪ :‬گریه کردن‬
‫رثاء‪ :‬گریه کردن‬
‫رجا‪ :‬آرمان‪ ،‬آرزو‪ ،‬امیدواری‪ ،‬امید‬
‫رجاء‪ :‬آرمان‪ ،‬آرزو‪ ،‬امیدواری‪ ،‬امید‬
‫رجال‪ :‬مردان‪ ،‬رهبران‪ ،‬بزرگان‬
‫رجحان‪ :‬مهتری‪ ،‬مهان‪ ،‬فزونی‪ ،‬برتری‬
‫رجعت‪ :‬بازگشت‬
‫رجل‪ :‬مرد‬
‫رجوع‪ :‬بازگشت‬
‫رحل‪ :‬مردن‪ ،‬درگذشتن‬
‫رحلت‪ :‬مرگ‪ ،‬مردن‪ ،‬کوچ‬
‫رحلت کردن‪ :‬جان فروبستن‬

‫رعنا‪ :‬زیبا‪ ،‬خوش اندام‬
‫رعناء‪ :‬زیبا‪ ،‬خوش اندام‬
‫رعیت‪ :‬کشاورز‪ ،‬شهروند‪ ،‬دهوند‪ ،‬دِهوَند‪ ،‬بازیار‬
‫رغبت‪ :‬گرایش‪ ،‬خواهش‪ ،‬خواسته‪ ،‬خواستن‪ ،‬خواستاری‬
‫رغبت نمودن‪ :‬گراییدن )به(‪،‬‬
‫رغم‪ :‬وارون‪ ،‬برابر‬
‫رغیب‪ :‬دوستار‪ ،‬خواهنده‪ ،‬خواهان‬
‫رفاقت‪ :‬یاری‪ ،‬همدلی‪ ،‬دوستی‬
‫رفاه‪ :‬فراخ زیستی‪ ،‬بهزیستی‪ ،‬آسودگی‪ ،‬آسایش‬
‫رفراندم‪ :‬همهپرسی‪ ،‬همپرسی‬
‫رشد کردن‪ :‬گَوالیدن )به(‪ ،‬روییدن‪ ،‬رُستن‪ ،‬بالیدن‬
‫رفراندوم‪ :‬همهپرسی‬
‫رفع‪ :‬زدایش‪ ،‬برگرفتن‪ ،‬برداشتن‬
‫رفع ابهام‪ :‬زدایش‪ ،‬پیچیدگی‪ ،‬از میان بردن‬
‫رفع اتهام‪ :‬چَفته زدایی‬
‫رفع اشتباه‪ :‬لغز زدایی‬
‫رفع تکلیف‪ :‬انجام سرسری‬
‫رفع کردن‪ :‬زدودن‪ ،‬برکشیدن‬
‫ش زیان رسانی‬
‫رفع مزاحمت‪ :‬زدای ِ‬
‫رفع مشکل‪ :‬گره گشایی‪ ،‬چاره گشایی‪ ،‬چاره جویی‬
‫رفع و رجوع کردن‪ :‬سر و سامان دادن‬
‫رفعت‪ :‬فَر )به(‪ ،‬واالیی‪ ،‬شکوه‪ ،‬بزرگی‪ ،‬بزرگواری‪،‬‬
‫افراشتگی‬
‫رفقا‪ :‬یاران‪ ،‬دوستان‬
‫رفلکس‪ :‬بازتاب )فه(‪ ،‬بازتاب‬
‫رفوزه‪ :‬وازده‪ ،‬واخورده‪ ،‬رد شده‬
‫رفوگری‪ :‬درزگیری‪ ،‬پاره دوزی‬
‫رفیع‪ :‬واال‪ ،‬بلند پایه‪ ،‬بلند باال‪ ،‬بلند‪ ،‬برجسته‪ ،‬باال بلند‪،‬‬
‫افراشته‬
‫رفیق‪ :‬یار‪ ،‬همراه‪ ،‬همدل‪ ،‬دوست‪ ،‬آشنا‬
‫رفیقان‪ :‬دوستان‬
‫رقابت‪ :‬همچشمی‪ ،‬هماوردی‪ ،‬هم آوردی‪ ،‬نگهبانی‪ ،‬مبارزه‪،‬‬
‫چشم و همچشمی‬
‫رقابت ورزشی‪ :‬پیکار ورزشی‬
‫‪۱۳۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫رسن‪ :‬ریسمان‪ ،‬ریجه‪ ،‬پال‪ ،‬بند‬
‫رسوب‪ :‬لرد‪ ،‬الی‪ ،‬درد‪ ،‬ته نشینی‪ ،‬ته نشین‪ ،‬ته نشست‬
‫رسوبی‪ :‬ته نشسته‬
‫رسوخ‪ :‬رخنه‬
‫رسوخ کردن‪ :‬سوراخ کردن‪ ،‬رخنه کردن‬
‫رسول‪ :‬فرستاده )به(‪ ،‬پیغمبر‪ ،‬پیام بر‪ ،‬پیام آور‬
‫رسوم‪ :‬هنجارها‪ ،‬روشها‪ ،‬آیینها‪ ،‬آساها‬
‫رشادت‪ :‬دلیری‪ ،‬دالوری‪ ،‬جوانمردی‪ ،‬پهلوانی‪ ،‬پردلی‬
‫رشته حقوق‪ :‬رشته دادوری‬
‫رشد‪ :‬گُوالِش‪ ،‬رویش‪ ،‬رُست‬
‫رشوه‪ :‬الج‪ ،‬پاره خواری‪ ،‬باج‬
‫رشوهگیری‪ :‬پارهستانی ) ‪،(pārak stānīh‬‬
‫رشید‪ :‬یل‪ ،‬دلیر‪ ،‬دالور‬
‫رصد‪ :‬نگرش‪ ،‬رسد‪َ ،‬رسَد‪ ،‬چشم دوختن‪ ،‬پایش‬
‫رصد کردن‪ :‬پاییدن‬
‫رصدخانه‪ :‬دیدگاه‬
‫رضا‪ :‬خوشدل‪ ،‬خشنود‪ ،‬خرسندی‪ ،‬خرسند‬
‫رضایت‪ :‬خوشنودی‪ ،‬خشنودی‬
‫رضایت بخش‪ :‬خوشنودکننده‪ ،‬خشنودبخش‬
‫رضوان‪ :‬گلستان‪ ،‬بهشت‪ ،‬باغ‬
‫رطل‪ :‬پیاله‬
‫رطوبت‪ :‬نمناکی‪ ،‬نما‪ ،‬نم‪ ،‬خیس‬
‫رطوبت دارد‪ :‬نم دارد‬
‫رطیل‪ :‬چر َزنَخت‬
‫رعایت‪ :‬نگهداشتنِ‪ ،‬نگهداری‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬پیش روگیری‪،‬‬
‫پایش‪ ،‬پاس‪ ،‬بازبینی‬
‫رعایت کردن‪ :‬پاییدن‪ ،‬پاس داشتن‬
‫رعب‪ :‬هراس‪ ،‬دلهره‪ ،‬ترس‪ ،‬بیم‪ ،‬باک‬
‫رعب و وحشت‪ :‬ترس و هراس‬
‫رعد‪ :‬تندر‪ ،‬تُندر‪ ،‬آذرخش‬
‫رعد و برق‪ :‬تندر و آذرخش‪ ،‬تندر‪ ،‬آذرخش‬
‫رعشه‪ :‬لزره‪ ،‬لرزه‪ ،‬لرزش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫رواق‪ :‬سَتاوند )به(‪ ،‬مهتابی‪ ،‬سایبان‬

‫رقاص‪ :‬رامشگر‪ ،‬دست افشان‪ ،‬پایکوب‬
‫رقاصه‪ :‬دست افشان‪ ،‬پایکوب‬
‫روال‪ :‬روش‬
‫رقت‪ :‬نرمی‪ ،‬نازکی‪ ،‬نازک دلی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬باریکی‬
‫روایت‪ :‬گفتار‪ ،‬گزاره‪ ،‬رویدادگویی‪ ،‬داستان‪ ،‬بازگفت‪ ،‬باز گفتن‬
‫رقت انگیز‪ :‬سوز آور‪ ،‬درد آور‬
‫روایت کردن‪ :‬گُزاردن‬
‫رقص‪ :‬وشت‪ ،‬وَشت‪ ،‬فَرخه‪ ،‬رامشگری‪ ،‬رامش‪ ،‬دست افشانی‪،‬‬
‫روایتگر‪ :‬بازگوینده‪ ،‬بازگو‬
‫جنبیدن‪ ،‬پایکوبی‬
‫روب دشامبر‪ :‬پوشاک خانه‬
‫رقصیدن‪ :‬وشتیدن‪ ،‬دست افشانی کردن‪ ،‬دست افشاندن‪،‬‬
‫روح‪ :‬فروهر‪ ،‬فَر َوهَر‪ ،‬روان‪ ،‬جان‬
‫دست‪ ،‬پایکوبی کردن‪ ،‬پای کوبیدن‬
‫روح انگیز‪ :‬روانبخش‬
‫رقم‪ :‬شماره‪ ،‬شمار‬
‫روحانی‪ :‬وخشی‪ ،‬مینوی‪ ،‬مُغمَرد‪ ،‬کاتوزی‪ ،‬دینیار‪ ،‬آیین یار‪،‬‬
‫رقیب‪ :‬همرزم‪ ،‬همچشم‪ ،‬هماورد‪ ،‬همانند‪ ،‬هم آورد‪ ،‬نگهبان‪،‬‬
‫ایرمان‬
‫پاسبان‬
‫روحانیت‪ :‬دینبران‬
‫رقیق‪ :‬کم مایه‪ ،‬شل‪ ،‬آبناک‪ ،‬آبگونه‪ ،‬آبکی‬
‫روحانیون‪ :‬مُغمَردان‪ ،‬آیین مداران‬
‫رقیق القلب‪ :‬نرم دل‪ ،‬نازک دل‪ ،‬دل نازک‬
‫روحپرور‪ :‬شادی بخش‪ ،‬جانفزا‬
‫رکن‪ :‬ستون‪ ،‬ریشه‪ ،‬پایه‪ ،‬بنیاد‪ ،‬بن‬
‫روحی‪ :‬مینوی‪ ،‬روانی‬
‫رکود‪ :‬درجازدن‪ ،‬بازایستایی‪ ،‬ایستا‬
‫روحیه‪ :‬خوی‬
‫رکورد‪ :‬نوشتن‪ ،‬نگاشت‪ ،‬نگارش‪ ،‬فرانجام‪ ،‬برترین‬
‫روز ازل‪ :‬ناآغازروز‪ ،‬روز دیرین‬
‫رکورد را شکستن‪ :‬مرز را شکستن‪ ،‬را مرزشکنی کردن‬
‫روز بخیر‪ :‬روزخوش‪ ،‬روز خوش‬
‫رکوردشکنی‪ :‬مرزشکنی‬
‫روز به خیر‪ :‬روز خوش‬
‫رکوع‪ :‬سرفرود آوردن‬
‫روز تولد‪ :‬زادروز‬
‫رکیک‪ :‬ناپسند‪ ،‬فرومایه‪ ،‬زشت‪ ،‬دشواژه‪ ،‬پست‪ ،‬بد‬
‫روزبخیر‪ :‬روز خوش‬
‫رمال‪ :‬مهره انداز‪ ،‬کف بین‪ ،‬فال بین‬
‫روزمرّگی‪ :‬روزانگی‬
‫رمان‪ :‬داستان‪ ،‬افسانه‬
‫روزمرّه‪ :‬روزانه‬
‫رمز‪ :‬نهفته‪ ،‬سربسته‪ ،‬راز‬
‫روزمرگی‪ :‬روزانگی‬
‫رمق‪ :‬نیرو‪ ،‬رمک‪ ،‬توان و تاب‬
‫روزمره‪ :‬همه روزه‪ ،‬هرروزه‪ ،‬هرروز‪ ،‬روزانه‬
‫رمل‪ :‬شن‪ ،‬ریگ‬
‫روشن ضمیر‪ :‬روشن دل‪ ،‬خردمند‬
‫رنجیده خاطر‪ :‬دلگیری‪ ،‬آزرده دل‬
‫روشن فکر‪ :‬روشن بین‪ ،‬آگاه‬
‫رنسانس‪ :‬نوزایی‪ ،‬نواختن‬
‫روشن گری‪ :‬فرانمون‬
‫ره مناظ‪ :‬گفتگو‪ ،‬گفت‬
‫روشنفکر‪ :‬فراخمنش ) ‪،(fraxv mēnišn‬‬ ‫رهن‪ :‬گروی‪ ،‬گرودادن‪ ،‬گرو‬
‫رونده‪ :‬سیاره‬ ‫روا‪ :‬رواگ‬
‫روابط‪ :‬پیوندها‬
‫رونق‪ :‬روایی )به(‪ ،‬نیکویی‪ ،‬رواگ‬
‫روابط‪ :‬بستگیها‬
‫رونق داشتن‪ :‬پیشرفت داشتن‬ ‫روابطها بستگی‪ :‬پیوندها‬
‫رونق و طراوت‪ :‬آب و رنگ‬
‫رواج‪ :‬روایی ) ‪ ،(rōwākīh‬روایی )به(‪ ،‬همهگیری‪،‬‬
‫‪،(šāhvār‬‬ ‫رویال‪ :‬شاهوار )‬
‫همهگیر‪ ،‬گسترده‪ ،‬روایی‪ ،‬رواگ‪ ،‬روا‬

‫‪۱۳۲‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫رییس شهربانی‪ :‬شهربان‬ ‫رویت‪ :‬دیدن‪ ،‬دید‬

‫رییس یا مسئول‪ :‬سرپرست‬ ‫رؤس مطالب‪ :‬سرنوشتارها‬
‫رئوس مطالب‪ :‬سرنوشتارها‬ ‫رؤوس مطالب‪ :‬سرنوشتارها‬
‫رئوف‪ :‬مهرورز‪ ،‬مهربان‪ ،‬دلسوز‬ ‫رؤیت‪ :‬دیدن‪ ،‬دید‬
‫رئیس‪ :‬مهان‪ ،‬کارفرما‪ ،‬فرنشین‪ ،‬سرور‪ ،‬سرکرده‪ ،‬سرپرست‪،‬‬ ‫ری استارت‪ :‬بازاغازی‬
‫ساالر‪ ،‬خواجه‬ ‫ریا‪ :‬دورویی‪ ،‬چشم دید‪ ،‬چشم بینی‬
‫رئیس الوزرا‪ :‬نخست وزیر )وزیر یک واژه پارسی است که از‬ ‫ریاحین‪ :‬ونَجنکها‪ ،‬شاداس َپرَمها‬
‫‪ vicir‬در زبان پهلوی و پارسی میانه گرفته شده که آنهم از‬ ‫ریاست‪ :‬سرپرستی‬
‫واژه ‪ vichira‬در پارسی باستان گرفته شده‪ .‬وزیر از پارسی به‬ ‫ریاضت‪ :‬ورزیدن‪ ،‬سختی کشی‪ ،‬رنج کشیدن‬
‫عربی رفته است(‪،‬‬ ‫ریاضی‪ :‬رایگری‪ ،‬رایشگری‪ ،‬رایش‪ ،‬انگارش‬
‫رئیس جمهور‪ :‬فرمهان‬ ‫ریاضیات‪ :‬رایشگری‬
‫رئیس خانواده‪ :‬سرپرست خانواده‬ ‫ریاضیدان‪ :‬رایشمند‪ ،‬رایشگر‬
‫رئیس شهربانی‪ :‬شهربان‬ ‫ریاکار‪ :‬دوسخن‪ ،‬دورو‪ ،‬دو چهره‬
‫رئیس یا مسئول‪ :‬سرپرست‬ ‫ریب و ریا‪ :‬فریب و دستان‪ ،‬ترفند‬
‫ریتم‪ :‬وزن‪ ،‬هنجار‪ ،‬آهنگ‬
‫ریتمیک‪ :‬آهنگین‬
‫ریجکشن‪ :‬وازنش‬
‫ریست‪ :‬بازنشانی‪ ،‬بازنشاندن‬
‫ریشه اساسی‪ :‬ریشه بنیادین‬
‫ریگورژیتاسیون‪ :‬ترشا‬
‫ریلکس‪ :‬آسوده‬
‫ریلیشن‪ :‬پیوند‪ ،‬بستگی‪ ،‬بربستگی‬
‫ریلیشنشیپ‪ :‬پیوند‪ ،‬بستگی‪ ،‬بربستگی‬
‫ریموت‪ :‬دورادور‪ ،‬از دور‬
‫رینگ‪ :‬آوردگاه‬
‫ریه‪ :‬شُش‬
‫ریوی‪ :‬ششی‬
‫رییس‪ :‬مهان‪ ،‬کارفرما‪ ،‬فرنشین‪ ،‬فرنِشین‪ ،‬سرپرست‪ ،‬ساالر‬
‫رییس الوزرا‪ :‬نخست وزیر )وزیر یک واژه پارسی است که از‬
‫‪ vicir‬در زبان پهلوی و پارسی میانه گرفته شده که آنهم از‬
‫واژه ‪ vichira‬در پارسی باستان گرفته شده‪ .‬وزیر از پارسی به‬
‫عربی رفته است(‪،‬‬
‫رییس پلیس‪ :‬فرپاسبان‬
‫رییس جمهور‪ :‬فرمهان‬
‫رییس خانواده‪ :‬سرپرست خانواده‬

‫‪۱۳۳‬‬

‫زجر‪ :‬شکنجه‪ ،‬رنج‪ ،‬درد‪ ،‬آزارِش‪ ،‬آزار‬
‫زجرکشیدن‪ :‬شکنجه کشیدن‪ ،‬سختی کشیدن‪ ،‬سختی‬
‫دیدن‪ ،‬رنج کشیدن‪ ،‬رنج‬
‫زحل‪ :‬کیوان‬
‫زحمت‪ :‬فشار‪ ،‬سختی‪ ،‬رنجه‪ ،‬رنجش‪ ،‬رنج‪ ،‬دشواری‪ ،‬دردسر‬
‫زحمت دادن‪ :‬رنج‪ ،‬آزار دادن‪ ،‬افسردن‬
‫زحمت کش‪ :‬کارگر‪ ،‬رنجکش‪ ،‬رنجبر‬
‫زحمت کشیدن‪ :‬کوشیدن‪ ،‬رنجه کردن‪ ،‬رنجه فرمودن‪ ،‬رنج‬
‫بردن‬
‫زخم‪ :‬زهم‪ ،‬دوشند‬
‫زده غارت‪ :‬تاراجیده‬
‫زراعت‪ :‬کشاورزی‪ ،‬برزگری‬
‫زرافه‪ :‬شترگاو پلنگ‬
‫زرع‪ :‬کشتن‪ ،‬کشتکاری‪ ،‬کشت‪ ،‬کشاورزی‪ ،‬برزگری‪،‬‬
‫بذرافشانی‬
‫زرق‪ :‬زرگ‪ ،‬روشن‪ ،‬رخشنده‪ ،‬دو سخنی‪ ،‬تابان‬
‫زرق و برق‪ :‬زر وزیور‬
‫زرنیخ‪ :‬زرنیک‬
‫زرورق‪ :‬زربرگه‪ ،‬زربرگ‪ ،‬زرَک‬
‫زرین قلم‪ :‬زرین خامه‪ ،‬خوشنویس‬
‫زعامت‪ :‬رهبری‪ ،‬پیشوایی‬
‫زعفران‪ :‬کرکم‪ ،‬سپران‪ ،‬زفران‬
‫زعم‪ :‬گمان‪ ،‬پندار‪ ،‬باور‪ ،‬انگار‬
‫زفاف‪ :‬شب زناشویی‪ ،‬بیشرمی‪ ،‬بیآزرمی‬
‫زکات‪ :‬هشت یک‬
‫زکام‪ :‬سرماخوردگی‪ ،‬چاییدن‪ ،‬چایش‬
‫زل‪ :‬نگاه ایستا‪ ،‬خیره‬
‫زالل‪ :‬گواراب‪ ،‬گوارا‪ ،‬خوشگوار‪ ،‬خوش‪ ،‬پاک‪ ،‬آب گوارا‬
‫زلت‪ :‬لغزش‪ ،‬گناه‪ ،‬کاستکاری‬
‫زلزله‪ :‬زمین لرزه‪ ،‬بومهن‬
‫زمام‪ :‬لگام‪ ،‬رهبری‪ ،‬دهنه‪ ،‬پیشوایی‬
‫زمرد‪ :‬اوزمبورت‬
‫زمزمه‪ :‬سخن زیرلب‪ ،‬ترنم‬
‫زمین بایر‪ :‬زمین کشت نشده‪ ،‬اَکشت‬
‫زمین زراعتی‪ :‬زمین کشاورزی‬
‫‪۱۳۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ز‬
‫زاپاس‪ :‬ینگه‪ ،‬یدکی‬
‫زاج‪ :‬زاگ‪ ،‬زاغ‪ ،‬رنگ بلور‬
‫زارع‪ :‬کشتکار‪ ،‬کشاورز‪ ،‬کدیور‪ ،‬برزگر‬
‫زاهد‪ :‬پرهیزکار‪ ،‬پارسا‬
‫زاویه‪ :‬گونیا‪ ،‬گوشه‪ ،‬گوش‪ ،‬کنج‪ ،‬سوک‬
‫زاویه حاده‪ :‬گوشه تند‬
‫زاویه منفرجه‪ :‬گوشه باز‬
‫زاویه نشین‪ :‬گوشه نشین‬
‫زاید‪ :‬فزون‪ ،‬بیش از اندازه‬
‫زاید الوصف‪ :‬چشمگیر‬
‫زایدات‪ :‬دورریزهها‪ ،‬پسماندها‬
‫زایدالوصف‪ :‬چشمگیر‬
‫زایر‪ :‬گردشگر‬
‫زایل‪ :‬ستردن‪ ،‬زدودن‪ ،‬زدایش‬
‫زائدات‪ :‬دورریزهها‪ ،‬پسماندها‬
‫زائده‪ :‬برجستگی‬
‫زائر‪ :‬گردشگر‬
‫زائل‪ :‬ستردن‪ ،‬زدودن‪ ،‬زدایش‬
‫زباله‪ :‬خاکروبه‪ ،‬خاکروب‪ ،‬خاشه‪ ،‬خاشاک‪ ،‬خار‪ ،‬چیز پست و‬
‫بی ارزش‪ ،‬آشغال‬
‫زبان خارجه‪ :‬زبان بیگانه‬
‫زبان خارجی‪ :‬زبان بیگانه‬
‫زبان محاوره ایی‪ :‬زبان گفتاری‬
‫زبده‪ :‬پسندیده‪ ،‬برگزیده‪ ،‬برجسته‬
‫زبون‪ :‬ناتوان‪ ،‬خوار‪ ،‬بیچاره‬
‫زپرتی‪ :‬بدردنخور‪ ،‬الکی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫زنّار‪ :‬کشتی‪ ،‬کستی‬

‫زنبق‪ :‬سوسن‪ ،‬زنبک‬
‫زنبور‪ :‬ویز‪ ،‬وَیز‪ ،‬کلیز‪ ،‬کَلیز‪ ،‬پرمر‪ ،‬پَرمر‬
‫زنبورعسل‪ :‬کبت‪ ،‬کَبت‬
‫زنجان‪ :‬زنگان‬
‫زنجبیل‪ :‬زنجپیل‪ ،‬زنجپیِل‬
‫زندیه‪ :‬زندیان‬
‫زهد‪ :‬پرهیزکاری‪ ،‬پارسایی‬
‫زهره‪ :‬ناهید‪ ،‬آناهیتا‬
‫زوار‪ :‬دیدارگران‪ ،‬دیدارگر‪ ،‬پابوسگر‬
‫زوال‪ :‬ویرانی‪ ،‬نیستی‪ ،‬نابودی‪ ،‬فروپاشی‬
‫زوال پذیر‪ :‬ناپایدار‪ ،‬نابودشدنی‬
‫زوال ناپذیر‪ :‬جاویدان‪ ،‬پایدار‬
‫زوبین‪ :‬ژوپین‬
‫زوج‪ :‬همسر‪ ،‬مرد‪ ،‬جفت‬
‫زوج و فرد‪ :‬جفت و تاق‬
‫زوجه‪ :‬همسر‪ ،‬زن‪ ،‬جفت‬

‫زودهضم‪ :‬گواران )به(‪،‬‬

‫زیاد‪ :‬فزایسته )به(‪ ،‬وشناد‪ ،‬گسترده‪ ،‬فزون‪ ،‬فراوان‪ ،‬سرشار‪،‬‬

‫بسیار‪ ،‬انبوه‪ ،‬افزون‪ ،‬افزوده‬
‫زیادکردن‪ :‬افزودن‪ ،‬افزاییدن‬

‫زیاده‪ :‬فزایسته )به(‪،‬‬

‫زیادی‪ :‬فراوانی‪ ،‬بیشی‬
‫زیارت‪ :‬دیدار‬
‫زیب‪ :‬پرمون‪ ،‬آرایش‬
‫زیراکس‪ :‬روگرفت‬
‫زینت‪ :‬زیور‪ ،‬آرایه‪ ،‬آراستن‪ ،‬آذین‬

‫زینت دادن‪ :‬افرندیدن )به(‪ ،‬زیبیدن‪ ،‬آراستن‬

‫زیور‪ :‬آرایه‪ ،‬آرایش‬

‫‪۱۳۵‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ژ‬
‫ژاندارم‪ :‬پاسدار‪ ،‬پاتاژ‬
‫ژانر‪ :‬گونه‬
‫ژتون‪ :‬تنوک‪ ،‬پولک‬
‫ژست‪ :‬کرشم‪ ،‬ریخت‬
‫ژالتین‪ :‬دیرزندک‬
‫ژله‪ :‬یخنی‪ ،‬لرزانک‬
‫ژن‪ :‬گز‬
‫ژنراتور‪ :‬اپوبراک‬
‫ژنرال‪ :‬سردار‪ ،‬تیمسار‬
‫ژنی‪ :‬زیرک‪ ،‬ازدا‬
‫ژورنال‪ :‬روزنامه‬
‫ژوری‪ :‬داور‬
‫ژیمناستیک‪ :‬ورزیک‪ ،‬ورزشی‬
‫ژئو فیزیک‪ :‬زام گتیک‬
‫ژئو لوژی‪ :‬زمین شناسی‬
‫ژئو لوگ‪ :‬زمین شناس‬
‫ژئو متری‪ :‬هندچک‬

‫‪۱۳۶‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫سادیسم‪ :‬دیگرآزاری‪ ،‬آزارگرایی‬

‫سادیک‪ :‬آزارگرا‬
‫سارق‪ :‬راهزن‪ ،‬دزد‬
‫سارقان‪ :‬دزدان‬
‫سازمان تربیت بدنی‪ :‬سازمان ورزش‬
‫ساطع‪ :‬فروغ‪ ،‬رخشا‪ ،‬درخشان‪ ،‬تابان‬
‫ساطع کردن‪ :‬برافشاندن‪ ،‬افشاندن‬ ‫س‬
‫ساطور‪ :‬فرتیغ‬
‫ساعت‪ :‬گاهشمار‪ ،‬گاهسنج‪ ،‬گاه نما‪ ،‬سایه‪ ،‬تسوک‪ ،‬تسو‬
‫سِحر‪ :‬جادو‪ ،‬افسون‬
‫ساعت آفتابی‪ :‬آفتابنما‬
‫سِحرآمیز‪ :‬فریبنده‬
‫ساعت تنفس‪ :‬دم آسودگی‬
‫سِر‪ :‬نهان‪ ،‬راز‪ ،‬پوشیده‪ ،‬پنهان‬
‫ساعت خورشیدی‪ :‬آفتابنما‬
‫سِری‪ :‬زنجیره‪ ،‬رشته‬
‫ساعد‪ :‬پیشدست‪ ،‬اَرش‬
‫سِقط‪ :‬انداختن‬
‫ساعی‪ :‬کوشان )به(‪ ،‬کوشنده‪ ،‬کوشا‬ ‫سِلم‪ :‬سازش‪ ،‬آشتی‬
‫ساق‪ :‬شاخ‪ ،‬ساگ‬ ‫سِمت‪ :‬رده‪ ،‬جاه‪ ،‬پایه‪ ،‬پایگاه‬
‫ساق پا‪ :‬پتیشان‬ ‫سابح‪ :‬آشناکن )ده(‪،‬‬
‫ساقدوش‪ :‬همدوش‪ ،‬ساگدوش‬
‫سابق‪ :‬گذشته‪ ،‬پیشین‪ ،‬پیش‬
‫ساقط‪ :‬واژگون‪ ،‬سرنگون‬
‫سابق االیام‪ :‬روزگار گذشته‪ ،‬روزگار پیشین‪ ،‬درگذشتهها‬
‫ساقط کردن‪ :‬سرنگون کردن‪ ،‬برکنارکردن‪ ،‬برکنار کردن‬
‫سابق الذکر‪ :‬پیشگفته‬
‫ساقه‪ :‬شاخه‪ ،‬ساگه‬
‫سابقا‪ :‬پیشترها‪ ،‬پیشتر‪ ،‬پیش از این‬
‫ساقی‪ :‬ساغرانداز‪ ،‬چمانی‪ ،‬پیاله گردان‪ ،‬آبرسان‪ ،‬آب ده‬
‫سابقاً‪ :‬پیشترها‬
‫ساقی نامه‪ :‬چمانی نامه‬
‫سابقه‪ :‬پیشینه‬
‫ساک‪ :‬کیسه‪ ،‬کوله پشتی‪ ،‬دستکول‪ ،‬توبره‬
‫سابقه خدمت‪ :‬دیرینگی‪ ،‬پیشینه دیوانی‬
‫ساکت‪ :‬خاموش‪ ،‬آرام‬
‫سابقه دار‪ :‬پیشینه دار‬
‫ساکت شدن‪ :‬زبان بستن )به(‪،‬‬ ‫ساپورت‪ :‬پشتیبانی‬
‫ساکت کردن‪ :‬آرام کردن‬ ‫ساچمه‪ :‬گلوله‪ ،‬سربک‬
‫ساحت‪ :‬پیشگاه‪ ،‬آستانه‬
‫ساکن‪ :‬آرمیده )ده(‪ ،‬بیجنبش‪ ،‬باشنده‪ ،‬آرمیده‪ ،‬آرام‪،‬‬
‫ساحر‪ :‬افسونگر )به(‪ ،‬فسونکار‪ ،‬جادوگر‪ ،‬افسونگره‬
‫ایستاده‬
‫ساکن بودن‪ :‬آرمیدن‬ ‫ساحره‪ :‬فسونکار‪ ،‬جادوگر‪ ،‬افسونگر‬
‫ساکنان‪ :‬باشندگان‬ ‫ساحری‪ :‬جادوگری‪ ،‬افسونگری‬
‫ساکنین‪ :‬ماهمانان‪ ،‬ماندگاران‬ ‫ساحل‪ :‬کناره یا کنار‪ ،‬کناره‪ ،‬کنار‪ ،‬کرانه‪ ،‬کران‪ ،‬دریابار‬
‫سال جاری‪ :‬امسال‬ ‫ساحلی‪ :‬کنارهای‪ ،‬کرانی‬
‫سال شمسی‪ :‬سال خورشیدی‬ ‫ساده لوح‪ :‬ساده نگر‪ ،‬ساده دل‪ ،‬ساده اندیش‪ ،‬زودباور‪ ،‬خوش‬
‫باور‬

‫‪۱۳۷‬‬

‫ستالیت‪ :‬ماهواره‬
‫ستنتاج‪ :‬بهره وری‪ ،‬بدست آوردن‬
‫ستون فقرات‪ :‬تیره پُشت‬
‫سجاده‪ :‬جانماز‬
‫سجاف‪ :‬درزجامه‬
‫سجده‪ :‬نِگونی‪ ،‬فروتن‬
‫سجده گاه‪ :‬مزگت )مسجد عربی شده مزگت است که از‬
‫پارسی به عربی رفته(‪ ،‬نیایشگاه‬
‫سجعپردازی‪ :‬هماهنگآوری‬
‫سجل‪ :‬نام و نشان‪ ،‬زینهارنامه‬
‫سجل احوال‪ :‬شناسنامه‬
‫سحاب‪ :‬میغ )به(‪ ،‬ابر )به(‪،‬‬
‫سایت‪ :‬ایستگاه )فه(‪ ،‬درگاه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬تارنما‪ ،‬آستانه‬
‫سحر‪ :‬جادو )به(‪ ،‬افسون )به(‪ ،‬سپیده دم‪ ،‬پگاه‪ ،‬بامداد‪،‬‬
‫افسونگری‬
‫سحر خیز‪ :‬پگاه خیز‬
‫سحرآفرین‪ :‬فسون آفرین‬
‫سحرآمیز‪ :‬فریبنده‬
‫سحرگاه‪ :‬سپیده دم‬
‫سحری‪ :‬ناشتایی‪ ،‬ناشتا‪ ،‬چاشت بامدادی‪ ،‬چاشت‬
‫سخاوت‪ :‬رادی‪ ،‬دست ودل بازی‪ ،‬بخشش‬
‫سخاوتمند‪ :‬رادمند‪ ،‬دست ودل باز‪ ،‬بخشنده‬
‫سخره‪ :‬کار بیمزد‪ ،‬فسوسگر‪ ،‬بیگار‬
‫سخره گیر‪ :‬بیگارگیر‬
‫سخن متعادل‪ :‬سخن وارسته‬
‫سخی‪ :‬جوانمرد )به(‪ ،‬فراخ دست‪ ،‬رادمرد‪ ،‬راد‪ ،‬دست و دل‬
‫سبک‪ :‬سایاگ )سیاق تازی شده سایاگ است که از پارسی‬
‫باز‪ ،‬جوانمرد‪ ،‬بخشنده‬
‫سخیف‪ :‬سبک‪ ،‬بیارزش‬
‫سد‪ :‬بند‪ ،‬آبگیر‪ ،‬آب بند‪ ،‬آب بست‬
‫سد جوع‪ :‬گرسنگی زدایی‪ ،‬سیرشدن‬
‫سدر‪ :‬درخت کُنار‬
‫سر‪ :‬نهان‪ ،‬رمز‪ ،‬راز‪ ،‬پوشیده‪ ،‬پنهان‬
‫سر و وضع‪ :‬سر و ریخت‬
‫سراجی‪ :‬چرمسازی‬
‫‪۱۳۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫سال قمری‪ :‬ماهشیدی‪ ،‬سال ماهشیدی‬
‫سال کبیسه‪ :‬بهیزکی‪ ،‬بَهیزَکی‬
‫ساالد‪ :‬سبزیانه‬
‫سالم‪ :‬تندرست‬
‫سالن‪ :‬نمایشگاه‪ ،‬سرسرا‪ ،‬راهرو‪ ،‬تاالر‬
‫سامع‪ :‬شنونده‪ ،‬شنوا‬
‫سامعه‪ :‬شنوایی )ده(‪،‬‬
‫سدُم‬
‫سانتی‪َ :‬‬
‫سانحه‪ :‬رخداد‪ ،‬پیش آمد‬
‫ساندویچ‪ :‬دست پیچ‬
‫ساوانا‪ :‬گرمدشت‬
‫سایت اینترنتی‪ :‬تارنما‬
‫سایر‪ :‬رونده‪ ،‬روان‪ ،‬دیگر‬
‫سایرین‪ :‬دیگران‬
‫سایل‪ :‬گدا‪ ،‬دریوزه گر‪ ،‬پرسش کننده‬
‫سائل‪ :‬گدا‪ ،‬دریوزه گر‪ ،‬پرسش کننده‬
‫سبابه‪ :‬انگشت میانی‬
‫شوَند‪ ،‬دست آویز‪ ،‬انگیزه‬
‫سبب‪ :‬مایه‪ ،‬شوند‪َ ،‬‬
‫سبحان‪ :‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫سبزیجات‪ :‬سبزیها‬
‫سبع‪ :‬دد‬
‫سبقت‪ :‬گذشتن‪ ،‬پیشیگرفتن‪ ،‬پیشی گرفتن‪ ،‬پیشی‬
‫سبقت گرفت‪ :‬پیشی گرفت‬
‫به تازی رفته(‪ ،‬شیوه‪ ،‬روند‪ ،‬روش‪ ،‬روال‬
‫سبک عقل‪ :‬کم خرد‬
‫سبک هنری‪ :‬سایاگ هنری‬
‫سبوعانه‪ :‬ددمنشانه‬
‫سپور‪ :‬رفتگر‪ ،‬جاروکش‬
‫ستاره ثابت‪ :‬اختری‬
‫ستاره سحری‪ :‬روجا‬
‫ستاره ناثابت‪ :‬نااختری‬
‫سترون‪ :‬نازا‪ ،‬سترون‬

‫سریع الهضم‪ :‬زودگوارش‪ ،‬تندگوارش‬
‫سریعالحرکت‪ :‬زودرو )ڀ(‪،‬‬
‫سرای عقبی‪ :‬سرای سپند‪ ،‬سرای پاداش‪ ،‬بهشت برین‬
‫سریعالسیر‪ :‬تندرو‬
‫سریعتر‪ :‬تیزتر‪ ،‬تندتر‪ ،‬پرشتابتر‬
‫سزارین‪ :‬رستم زایی‬
‫سس‪ :‬مزمایه‬
‫سطبر‪ :‬هَنگفت‬
‫سطح‪ :‬نما‪ ،‬رویه پایه‪ ،‬رویه‪ ،‬روی‪ ،‬روبنا‪ ،‬رو‪ ،‬تراز‪ ،‬بیرون‪ ،‬باالی‬
‫سطح محدب‪ :‬کوژ‬
‫سطح مستوی‪ :‬هامن‪ ،‬هامَن‬
‫سطح مقعر‪ :‬رویه گرد‪ ،‬رویه کاو‬
‫سطحی‪ :‬سرسری‪ ،‬رویهای‪ ،‬رویه نگر‪ ،‬روبنایی‪ ،‬پوستهای‬
‫سطحی بودن‪ :‬بیمایه بودن‬
‫سطر‪ :‬رده )ڀ(‪ ،‬رسته‪ ،‬رده‪ ،‬رج‪ ،‬رَج‬
‫سطل‪ :‬ستل‪ ،‬دولک‪ ،‬دلو‬
‫سعادت‪ :‬ارمگان )به(‪ ،‬نیک بخت شدن‪ ،‬کامیابی‪،‬‬
‫خوشبختی‪ ،‬خرسندی‪ ،‬بهروزی‬
‫سعادتمند‪ :‬خوشبخت‬
‫سعایت‪ :‬سخن چینی‪ ،‬بدگویی کردن‬
‫سعد‪ :‬ارمگان )به(‪ ،‬خجسته‬
‫سعی‪ :‬کوشش‪ ،‬دویدن‪ ،‬پوییدن‪ ،‬پویش‪ ،‬پشتکار‬
‫سعی کردن‪ :‬کوشیدن‬
‫سفارت‪ :‬نمایندگی‪ ،‬فرستادگی‬
‫سفارش‪ :‬سپارش‬
‫سفارشات‪ :‬سفارشها‬
‫سفاک‪ :‬سنگدل‪ ،‬ددمنش‪ ،‬خونریز‬
‫سفر‪ :‬نورد‪ ،‬گشت و گذار‪ ،‬گشت‪ ،‬گردشگری‪ ،‬گردش‪ ،‬گذر‪،‬‬
‫گذار‪ ،‬رهنوردی‪ ،‬رهسپاری‬
‫سفرکردن‪ :‬رهسپارشدن‪ ،‬راهی شدن‬
‫سفسطه‪ :‬نارواپردازی‪ ،‬سخنگردانی‬
‫سریع السیر‪ :‬کم ایستگاه‪ ،‬تیزرو‪ ،‬تیزتک‪ ،‬تندرو‪ ،‬بدون‬
‫سفلی‪ :‬زیرین )ڀ(‪ ،‬زیرین‬
‫سفلیس‪ :‬آتشَک‬
‫‪۱۳۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫سراق‪ :‬پیش‬
‫سرایت‪ :‬واگیری‪ ،‬همهگیری‬
‫سرپ‪ :‬منگنه‪ ،‬فشار‬
‫سرجوخه‪ :‬سرگروه‬
‫سرچ‪ :‬جستجو‪ ،‬جست و جو‬
‫سرحد‪ :‬مرز‪ ،‬کرانه‬
‫سرحدات‪ :‬مرزها‬
‫سرزمین آبا و اجدادی‪ :‬نیابوم‪ ،‬سرزمین نیاکانی‬
‫سرشت‪ :‬نهاد‬
‫سرطان‪ :‬خرچنگ‪ ،‬چنگار‪ ،‬چَنگار‬
‫سرعت‪ :‬هَنگار‪ ،‬شتاب‪ ،‬چاالکی‪ ،‬بادپایی‬
‫ب آغازین‬
‫سرعت اولیه‪ :‬شتاب آغازین‪ ،‬شتا ِ‬
‫سرفصل‪ :‬جستار‬
‫سرقت‪ :‬ربودن‪ ،‬ربایش‪ ،‬دستبرد‪ ،‬دزدی‬
‫سرقفلی‪ :‬سربست‪ ،‬پیش بها‬
‫سرمای شدید‪ :‬سجام‪ ،‬زمهریر‬
‫سرمد‪ :‬همیشگی‪ ،‬جاوید‬
‫سرمشق‪ :‬نمونه‬
‫سرمقاله‪ :‬سرنوشتار‬
‫سرمنزل مقصود‪ :‬خواستگاه‪ ،‬آرمان‬
‫سرور‪ :‬میزبان‪ ،‬شادی‪ ،‬شادمانی‪ ،‬سرخوشی‬
‫سروصورت دادن‪ :‬سامان دادن‪ ،‬پیراستن‪ ،‬آراستن‬
‫سروقت‪ :‬به هنگام‬
‫سرویس‪ :‬یاری‪ ،‬دستیاری‬
‫سرویس دهی‪ :‬یاری‪ ،‬دستیاری‪ ،‬توانبخشی‬
‫سری‪ :‬نهانی‪ ،‬سرپوشیده‪ ،‬سربسته‪ ،‬زنجیره‪ ،‬رشته‪ ،‬رازآلود‬
‫سریال‪ :‬زنجیره‪ ،‬دنباله‬
‫سریر‪ :‬اورنگ‬
‫سریع‪ :‬فرز‪ ،‬شتابنده‪ ،‬شتابدار‪ ،‬شتابان‪ ،‬چاالک‪ ،‬چابک‪ ،‬تند‪،‬‬
‫پرشتاب‬
‫سریع االنتقال‪ :‬زودگیر‪ ،‬تیزهوش‬
‫ایستگاه‪ ،‬بادپا‬
‫سریع العمل‪ :‬چاالک‪ ،‬تند کار‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫سکوت‪ :‬دم فروبندی‪ ،‬خاموشی‪ ،‬خاموش‪ ،‬آرام‬ ‫سفید‪ :‬سپید‬

‫سکوت کردن‪ :‬زبان بستن )به(‬

‫سفیدرود‪ :‬سپیدرود‬
‫سفیر‪ :‬نماینده‪ ،‬فرستاده‬
‫سکوالر‪ :‬گیتیگرا‬
‫سفیرکبیر‪ :‬سرنماینده‬
‫سکوالریسم‪ :‬بیدین گرایی‬
‫سفینه‪ :‬ناو‪ ،‬کشتی‬
‫سکون‪ :‬بیجنبشی‪ ،‬آرامیدن‪ ،‬آرامش‬
‫سفینه فضایی‪ :‬کشتی هوایی‪ ،‬سپهر پیما‪ ،‬آسمان نورد‪،‬‬
‫سکونت‪ :‬خانه گرفتن‪ ،‬جای گرفتن‬
‫آسمان پیما‬
‫سل ریوی‪ :‬ششمار‬
‫سالح‪ :‬زینافزار‪ ،‬رزم افزار‪ ،‬جنگافزار‪ ،‬جنگ افزار‬ ‫سفیه‪ :‬سبکخرد )ده(‪ ،‬نادان‪ ،‬کمدان‪ ،‬کم خرد‪ ،‬سبکمغز‪،‬‬
‫سالح جنگی‪ :‬رزم افزار‪ ،‬جنگ ابزار‬ ‫سبکسر‪ ،‬خل‪ ،‬بیخرد‬
‫سالحهای‪ :‬جنگ افزارهای‬ ‫سقا‪ :‬آبکش‪ ،‬آب دهنده‬
‫سالخ‪ :‬پوست کن‬ ‫سقا خانه‪ :‬آبدارخانه‬
‫سالخ خانه‪ :‬کشتارگاه‬ ‫سقاء‪ :‬آبکش‪ ،‬آب دهنده‬
‫سالطین‪ :‬پادشاهان‬ ‫سقاء خانه‪ :‬آبدارخانه‬
‫سالم‪ :‬نیک فرجام‪ ،‬نیک روز‪ ،‬درود‪ ،‬با درود‬ ‫سقز‪ :‬ژد‪ ،‬ژَد‬
‫سالم علیکم‪ :‬درود بر شما‬ ‫سقط‪ :‬بَنیم‪ ،‬انداختن‬
‫سالم کردن‪ :‬درود گفتن‬ ‫سقط جنین‪ :‬بچه اندازی‪ ،‬بَنیم‬
‫سالمت‪ :‬شاداب‪ ،‬درستی‪ ،‬تندرستی‪ ،‬تندرست‪ ،‬بهبودی‬ ‫سقط فروش‪ :‬خرده فروش‬
‫سالمت باشید‪ :‬زنده باشید‪ ،‬پاینده باشید‬ ‫سقف‪ :‬پوشش روی بام‪ ،‬پوشش‪ ،‬بام‪ ،‬آسمانه‬
‫سالمتی‪ :‬تندرستی‪ ،‬بهزیستی‬ ‫سقلمه‪ :‬مشت‬
‫سالنه سالنه‪ :‬آهسته‪ ،‬آرام آرام‬ ‫سقم‪ :‬نادرستی‪ ،‬بیماری‬

‫سقوط‪ :‬فروشدن )ڀ(‪ ،‬زیریدن )ده(‪ ،‬واژگونی‪ ،‬سرنگونی‪ ،‬به‬

‫سلب‪ :‬کندن‪ ،‬ربوده‪ ،‬از میان بردن‬
‫سلب مسئولیت‪ :‬شانه خالی کردن‬
‫زمین خوردن‪ ،‬به زمین خورد‪ ،‬افتادن‪ ،‬افتاد‪ ،‬افت‬
‫سلحشور‪ :‬گُرد‪ ،‬دالور‪ ،‬جنگجو‬
‫سلسبیل‪ :‬گوارا‪ ،‬خوشگوار‪ ،‬آب روان‬ ‫سکّه‪ :‬استیر ) ‪(stēr‬‬
‫سلسله‪ :‬زنجیره‪ ،‬رشته‪ ،‬دودمان‪ ،‬خاندان‬ ‫سکان‪ :‬فرمان‬
‫سلسله اشکانی‪ :‬دودمان اشکانی‬ ‫سکته‪ :‬دم ایستاد‪ ،‬درنگ‪ ،‬بازمان‬
‫سلسله جبال‪ :‬رشته کوهها‬ ‫سکته قلبی‪ :‬گشمان گِش‬
‫سلسله مراتب‪ :‬رده بندی‪ ،‬پایگانی‬ ‫سکته مغزی‪ :‬مغزمان‬
‫سلسه‪ :‬دودمان‬ ‫سکس‪ :‬آمیزش‬
‫سلسه مراتب‪ :‬پایگان‬ ‫سکنجبین‪ :‬سکنگبین‬
‫سلطان‪ :‬شهریار‪ ،‬پادشاه‬ ‫سکنه‪ :‬باشندگان‬
‫سلطنت‪ :‬شهریاری‪ ،‬پادشاهی‬ ‫سکنی‪ :‬خانه‬
‫سلطه‪ :‬فرمانروایی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬پادشاهی‬ ‫سکه‪ :‬مارِه‬
‫سلف‪ :‬نیاک‪ ،‬نیا‪ ،‬پیشینیان‬ ‫سکو‪ :‬ستاوند‬
‫سلم‪ :‬سازش‪ ،‬آشتی‬

‫‪۱۴۰‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫سمعی بصری‪ :‬دیداری شنیداری‬ ‫سلمان‪ :‬روزبه‬

‫سمعی و بصری‪ :‬شنیداری و دیداری‪ ،‬دیداری شنیداری‬ ‫سلمانی‪ :‬پیرایشگر‪ ،‬آرایشگر‬
‫سمی‪ :‬زهری‪ ،‬زهرآلود‪ ،‬زهرآگین‪ ،‬زهرآبه‬ ‫سلوک‪ :‬کردار‪ ،‬شیوه‪ ،‬روش‪ ،‬رفتار‬

‫سمیع‪ :‬شنوا )ده(‪،‬‬ ‫سلول‪ :‬یاخته )فه زیست شناسی(‪ ،‬اتاقک‬

‫سمینار‪ :‬همایش )فه(‪ ،‬هماندیشی )فه(‪ ،‬همکاوی‬

‫سلیس‪ :‬شیوا‪ ،‬روان‪ ،‬رسا‪ ،‬خوب‬
‫سلیطه‪ :‬زن بد زبان‪ ،‬زبان دراز‬
‫سمیوتیکس‪ :‬نشانه شناسی‬
‫سلیقه‪ :‬پسنده‪ ،‬پسند‬
‫سمیولوژی‪ :‬نشانه شناسی‬
‫سلیم‪ :‬سرسپرده‪ ،‬درست‬
‫سن‪ :‬کهن روزی‪ ،‬سال‪ ،‬زیشمار‪ ،‬زاد‪ ،‬دیرهزندگی‬
‫سلیم القلب‪ :‬پاکدل‬
‫سن بلوغ‪ :‬برنایی‬
‫سلیم النفس‪ :‬نیک سرشت‪ ،‬پاک نهاد‬
‫سن داشتن‪ :‬سال داشتن‪ ،‬زیستن‪ ،‬زندگی کردن‬
‫سلیمان‪ :‬کورش‬
‫سنان‪ :‬نیزه‪ ،‬سرنیزه‬
‫سم‪ :‬شرنگ‪ ،‬زهر‬
‫سنت‪ :‬نهاد‪ ،‬شیوه‪ ،‬روش‪ ،‬آیین‪ ،‬ایستار‬
‫سماجت‪ :‬یکدندگی‪ ،‬پافشاری‬
‫سنجاغ‪ :‬گیره‪ ،‬سگک‪ ،‬چفت‬
‫سماع‪ :‬شنیدن‪ ،‬شنودن‪ ،‬سرود‬
‫سنخیت‪ :‬همنمایی‬
‫سماق‪ :‬سماک‪ ،‬سماغ‬
‫سند‪ :‬گواهی‪ ،‬گواه‪ ،‬دستک‪ ،‬دبیزه‪ ،‬تزده‪ ،‬بنچک‪ ،‬بنچاک‬
‫سماوات‪ :‬آسمانها‬
‫سنگ چخماق‪ :‬سنگ آتش زنه‬
‫سماور‪ :‬خودجوش )ناظم االطبا(‪ ،‬جوش آور‬
‫سنگ مثانه‪ :‬سنگ آبدان‬
‫سنگ محک‪ :‬زرسنجه‬ ‫سماوی‪ :‬سپهری )ده(‪،‬‬
‫سنه‪ :‬سال‬ ‫سمبل‪ :‬نماد‬
‫سنوات‪ :‬سالها‬ ‫سمبلیک‪ :‬نماردن‪ ،‬نمادین‪ ،‬نمادی‬
‫سه ضربدر چهار‪ :‬سه در چهار‬ ‫سمبول‪ :‬نماد‬
‫سهام‪ :‬دانگها‪ ،‬دانگ‪ ،‬بهره‪ ،‬بهر‪ ،‬بخشها‪ ،‬انبازها‬ ‫سمبولیک‪ :‬نمادین‪ ،‬نمادی‬
‫سهام گذار‪ :‬دانگذار‪ ،‬دانگ گذار‬ ‫سمپاتی‪ :‬همدردی‪ ،‬هماهنگی‪ ،‬گیرا‬

‫سمپوزیوم‪ :‬همنشست )فه(‪،‬‬

‫سهل‪ :‬ساده‪ ،‬آسان‪ ،‬اسوده‬
‫سهل العبور‪ :‬خوب‪ ،‬آسان رو‪ ،‬آسان‬
‫سمت‪ :‬ور‪ ،‬گاس‪ ،‬سوی‪ ،‬سو‪ ،‬رو‪ ،‬رده‪ ،‬راسته‪ ،‬راستا‪ ،‬جاه‪ ،‬پایه‪،‬‬
‫سهل العالج‪ :‬درمان پذیر‪ ،‬چاره پذیر‬
‫پایگاه‬
‫سهل الوصول‪ :‬آسانیاب‪ ،‬آسان یاب‪ ،‬آسان رس‬
‫سمت چپ‪ :‬سوی چپ‬
‫سهل کردن‪ :‬آسانیدن‬
‫سمت راست‪ :‬سوی راست‬
‫سهل و ممتنع‪ :‬ساده و دشوار‬
‫سمت فوقانی‪ :‬برسو‬
‫سهم‪ :‬دانگ‪ ،‬بهره‪ ،‬بهر‪ ،‬بخش‬
‫سمج‪ :‬گرانجان‬
‫سهمیه‪ :‬بهره‬
‫سمع‪ :‬گوش‪ ،‬شنیدن‪ ،‬شنوایی‪ ،‬شنوای‬
‫سهو‪ :‬فراموش کردن‬
‫سمعک‪ :‬گوشینه‪ ،‬گوشک‪ ،‬گوشانه‪ ،‬گوش افزار‬
‫سهوا‪ :‬ندانسته‬
‫سمعی‪ :‬شنیداری‬
‫سهواً‪ :‬ندانسته‪ ،‬ناخواسته‬

‫‪۱۴۱‬‬

‫سوپ‪ :‬با‪ ،‬آش‬
‫سوپر استار‪ :‬ابرستاره )فه(‪،‬‬
‫سوپراستار‪ :‬ابرستاره )فه(‪،‬‬
‫سوتین‪ :‬پستان بند‬
‫سود خالص‪ :‬سود ویژه‬
‫سودازده‪ :‬درهم‪ ،‬آشفته‬
‫سورتمه‪ :‬گردونه برف‬
‫سورچی‪ :‬میزبان‪ ،‬مهمانپذیر‪ ،‬گردونه ران‪ ،‬سورگردان‬
‫سورسات‪ :‬خواربار‪ ،‬بار و بُنه‬
‫سوره‪ :‬بخش‬
‫سوظن‪ :‬بدگمانی‬
‫سوغات‪ :‬ره آورد‬
‫سوق‪ :‬سوک‪ ،‬بازار‬
‫سوق ا لجیشی‪ :‬سپاه آرایی‪ ،‬راهبردی‬
‫سوق الجیشی‪ :‬سپاه آرایی‪ ،‬راهبردی‬
‫سوقات‪ :‬رهاورد‪ ،‬ره آورد‪ ،‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫سوهاضمه‪ :‬بدگواری‪ ،‬بدگوارش‬
‫سوهان‪ :‬انگبینه‬
‫سویت‪ :‬سراچه‬
‫سوییت‪ :‬سراچه‬
‫سوئیت‪ :‬سراچه‬
‫سؤال‪ :‬پرسش‬
‫سؤال کرد‪ :‬پرسید‬
‫سؤال کردن‪ :‬پرسیدن‬
‫سؤالی‪ :‬پرسشی‬
‫سیاره‪ :‬گردنده )ده(‪ ،‬هَرباسپ‪ ،‬رونده‬
‫سی دی‪ :‬گرده فشرده‬
‫سیاح‪ :‬گردشگر‪ ،‬جهانگرد‬
‫سیاحت‪ :‬گشت و گذار‪ ،‬گشت‪ ،‬گردشگری‪ ،‬گردش‪ ،‬گذار‪،‬‬
‫جهانگردی‬
‫سیاحت نامه‪ :‬جهانگرد نامه‬
‫سیار‪ :‬گردنده‪ ،‬چرخنده‪ ،‬چرخان‪ ،‬جنبنده‬
‫سیارات سبعه‪ :‬هفتان ) ‪،(haftān‬‬
‫‪۱۴۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫سهوا ً‪ :‬نر‬
‫سهولت‪ :‬سادگی‪ ،‬آسانی‬
‫سهیم‪ :‬هم سود‪ ،‬انباز‬
‫سو‪ :‬زشتی‪ ،‬بدی‪ ،‬اندوه‬
‫سو استفاده‪ :‬نارواگری‪ ،‬نادرستکاری‪ ،‬کژ بهرگی‪ ،‬بد بکارگیری‬
‫سو تعبیر‪ :‬بد گیری‪ ،‬بد دریابی‬
‫سو تفاهم‪ :‬بد شناسی‬
‫سو خلق‪ :‬بد خویی‬
‫سو رفتار‪ :‬بدرفتاری‬
‫سو شهرت‪ :‬بدنامی‬
‫سو ظن‪ :‬بدگمانی‪ ،‬بد گمانی‪ ،‬بد دلی‬
‫سو نیت‪ :‬کج اندیشی‪ ،‬بدسگالی‪ ،‬بد دلی‪ ،‬بد خواهی‪ ،‬بد‬
‫اندیشی‬
‫سوء‪ :‬نادرست‪ ،‬زشتی‪ ،‬زشت‪ ،‬بدی‪ ،‬اندوه‬
‫سوء استفاده‪ :‬نارواگری‪ ،‬نادرستکاری‪ ،‬کژکاربرد‪ ،‬کژ سود‬
‫سوء استفاده کردن‪ :‬کژسود بردن‬
‫سوء تعبیر‪ :‬بد گیری‪ ،‬بد دریابی‬
‫سوء خلق‪ :‬بد خویی‬
‫سوء رفتار‪ :‬بدرفتاری‬
‫سوء شهرت‪ :‬بدنامی‬
‫سوء ظن‪ :‬کژ اندیشی‪ ،‬بدگمانی‪ ،‬بد گمانی‪ ،‬بد دلی‬
‫سوء نیت‪ :‬کج اندیشی‪ ،‬دشمنی‪ ،‬دشمنانگی‪ ،‬بدسگالی‪ ،‬بد‬
‫دلی‪ ،‬بد خواهی‪ ،‬بد اندیشی‬
‫سوءاستفاده‪ :‬بد بکارگیری‬
‫سوءظن‪ :‬بدگمانی‬
‫سوءهاضمه‪ :‬بدگواری‪ ،‬بدگوارش‬
‫سوا‪ :‬جدا‬
‫سوابق‪ :‬پیشینهها‪ ،‬پیشینه‬
‫سواحل دریای خزر‪ :‬کنارههای دریای مازندران‬
‫سواد‪ :‬نوشتن‪ ،‬دانش مایه‪ ،‬خواندن و نوشتن‪ ،‬خواندن‬
‫سوال‪ :‬پرسش‬
‫سوال کرد‪ :‬پرسید‬
‫سوال کردن‪ :‬پرسیدن‬
‫سوانح‪ :‬رویدادهای بد‬
‫سوبسید‪ :‬یارانه‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫سینک ظرفشویی‪ :‬جاویه‬ ‫سیاره‪ :‬هَرباسپ‪ ،‬گویین‪ ،‬گویال‪ ،‬گردونه‪ ،‬گردنده‪ ،‬گردان‪،‬‬
‫سینما‪ :‬نماخانه‪ ،‬رخشارگاه‬ ‫جنبنده‬
‫سیورسات‪ :‬خواربار‬ ‫سیاره مشتری‪ :‬گردونه برجیس‪ ،‬برجیس‬
‫سیون پان‪ :‬ماهمان‪ ،‬مانسرا‬ ‫سیاس‪ :‬کشوردار‬

‫سیاست‪ :‬رامیاری ) (‪ ،‬وینارداری ) (‪ ،‬کشورداری‪،‬‬

‫سئوال‪ :‬درخواست‪ ،‬پرسیدن‪ ،‬پرسش‬
‫سئوال کردن‪ :‬پرسیدن‬
‫ساستاری‪ ،‬روش‪ ،‬دانش کشورداری‪ ،‬جهان داری‪ ،‬جهان آرایی‬
‫سئوالی‪ :‬پرسشی‬
‫سیاست کردن‪ :‬کیفر دادن‪ ،‬کشورداری کردن‪ ،‬فرمان راندن‪،‬‬
‫زیرکی‬

‫سیاستمدار‪ :‬رامیار ) (‪ ،‬ویناردار )  (‪ ،‬کشوردار‬

‫سیاسی‪ :‬رامیاری ) (‪ ،‬وینارداریک )  (‪ ،‬کشورداری‪ ،‬جهان‬

‫داری‪ ،‬جهان آرایی‬

‫سیاسیون‪ :‬رامیاران ) (‪ ،‬وینارداران )  (‪ ،‬کشورداران‪،‬‬

‫سیاستمداران‪ ،‬سران کشور‪ ،‬جهان داران‬
‫سیاق‪ :‬شیوه‪ ،‬سیاگ‪ ،‬سبک‪ ،‬سایاگ‪ ،‬روند‪ ،‬روش‬
‫سیال‪ :‬آبگونه‪ ،‬آبگون‬
‫سیحون‪ :‬بهرود‬
‫سیر‪ :‬گشت‪ ،‬گردش‬
‫سیر قهقرایی‪ :‬واپسگرایی‪ ،‬پس روی‬
‫سیرت‪ :‬نهاد‪ ،‬سرشت‪ ،‬خو‬
‫سیرجان‪ :‬سیرگان‬
‫سیستم‪ :‬سامانه‪ ،‬دستگاه‪ ،‬پیکره‬

‫سیفون‪ :‬آبشویه )فه(‪،‬‬

‫سیکل‪ :‬چرخه‬
‫سیل‪ :‬تندآبه‪ ،‬تنداب‬
‫سیالب‪ :‬الخیز‪ ،‬آواج‪ ،‬آوا‬
‫سیالبل‪ :‬آواج‪ ،‬آوا‬

‫سیلندر‪ :‬استوانک )فه(‪،‬‬

‫سیلو‪ :‬انبار دانهها‬
‫سیما‪ :‬نما‪ ،‬نشانه‪ ،‬رخسار‪ ،‬چهره‬
‫سیناپس‪ :‬همایه‬
‫سینراما‪ :‬فر رخشار‬
‫سینک‪ :‬همسان سازی‪ ،‬بهنگام رسانی‬

‫‪۱۴۳‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫شانس‪ :‬بخت‬
‫شاهد‪ :‬گواهی دهنده‪ ،‬گواه‪ ،‬انجمن‬
‫شایان ذکر‪ :‬گفتنی‬
‫شایان ذکر است‪ :‬گفتنی است‬

‫شایع‪ :‬روا ) ‪ ،(rōwāk‬همهگیر‪ ،‬فاش‪ ،‬روامند‪ ،‬پراکنده‬

‫شایع کردن‪ :‬پراکندن‬
‫شایعه‪ :‬سخنپراکنی‪ ،‬رواگه‪ ،‬دهانزد‪ ،‬چواندازی‪ ،‬چو‬
‫شایق‪ :‬خواهان‪ ،‬خواستار‪ ،‬آرزومند‬
‫شائق‪ :‬خواهان‪ ،‬خواستار‪ ،‬آرزومند‬
‫شأن‪ :‬هنجار‪ ،‬فره‪ ،‬فَر‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پایگاه‪ ،‬آیین‬
‫شب بخیر‪ :‬شب خوش‬
‫شب به خیر‪ :‬شب خوش‪ ،‬شام شاد‬
‫شب یلدا‪ :‬شب چله‪ ،‬شب چل‬
‫شباب‪ :‬جوان‪ ،‬برنایی‪ ،‬برنا‬
‫شباهت‪ :‬مانندگی )ڀ(‪ ،‬همگونی‪ ،‬همسانی‪ ،‬همتایی‪،‬‬
‫همانندی‪ ،‬همانندگی‪ ،‬مانستگی‬
‫شبح‪ :‬سایه‪ ،‬تن نما‪ ،‬تارگون‬
‫شبکه‪ :‬تار‬
‫شبه‪ :‬مانا )به(‪ ،‬همسان‪ ،‬همانند‪ ،‬مانند‬
‫شبه جزیره‪ :‬آبخوستی‪ ،‬آبخوست مانند‬
‫شبه قاره‪ :‬خشکسارواره‬
‫شبهه‪ :‬گمان‪ ،‬دودلی‪ ،‬پوشیدگی‪ ،‬پندار‬
‫شبیه‪ :‬همگون‪ ،‬همسان‪ ،‬همدیس‪ ،‬همچو‪ ،‬همانند‪ ،‬مانند‪،‬‬
‫شاکر‪ :‬سپاسدار ) ‪ ،(spāsdār‬ستایشگر‪ ،‬سپاسگزار‪،‬‬
‫ن‬
‫سان‪ ،‬چون‪ ،‬به سا ِ‬
‫شبیه بودن‪ :‬مانیدن‪ ،‬مانستن‬
‫شبیه شدن‪ :‬مانِستن )به(‪،‬‬
‫شتم‪ :‬ناسزاگویی‬
‫شجاع‪ :‬شیرمرد )به(‪ ،‬شیردل )به(‪ ،‬بیباک )به(‪،‬‬
‫نترس‪ ،‬گُرد‪ ،‬دلیر‪ ،‬دالور‪ ،‬جسور‪ ،‬پردل‪ ،‬بیپروا‪ ،‬بیباک‬
‫شجاعانه‪ :‬دلیرانه‪ ،‬دالورانه‪ ،‬پردلی‬
‫شجاعت‪ :‬مردمنشی ) ‪ ،(martmēnišnīh‬نترسی‪ ،‬دلیری‪،‬‬
‫دالوری‪ ،‬بیباکی‬
‫ش‬
‫شاپو‪ :‬کاله لبه دار‬
‫شاخص‪ :‬نمودار‪ ،‬شناسه‪ ،‬روشن نمودار‪ ،‬برجسته‬
‫شارح‪ :‬گزارنده )ده(‪،‬‬
‫شارع‪ :‬رهنمون‪ ،‬راهنمای راه‪ ،‬راهنما‬
‫شارع عام‪ :‬گذرهمگانی‪ ،‬راه همگانی‬
‫شارالتان‪ :‬فریبکار‪ ،‬زبانباز‪ ،‬دغلباز‬
‫شاسی‪ :‬بدنه‬
‫شاطر‪ :‬نانوا‪ ،‬نان گیر‪ ،‬چاالک‪ ،‬چابک‬
‫شاعر‪ :‬سراینــــده‪ ،‬سخن سرا‪ ،‬چکامه سرا‪ ،‬چامه گو‪ ،‬چامه‬
‫سرا‬
‫شاعرانه‪ :‬سروادیک‬
‫شاغل‪ :‬کارمند‪ ،‬کارگماشته‪ ،‬کاردار‪ ،‬پیشه ور‬
‫شاغلین‪ :‬کارگماشتگان‬
‫شافع‪ :‬خواهش کننده‬
‫شاق‪ :‬سخت‪ ،‬دشوار‪ ،‬توان فرسا‬
‫سپاسدار‪ ،‬چاکر‪ ،‬بجا آورنده‬
‫شاکله‪ :‬ساختار‬
‫شاکی‪ :‬گله مند‪ ،‬دادخواه‪ ،‬دادجو‪ ،‬خواهان‬
‫شامّه‪ :‬بوینده )ده(‪ ،‬بویایی )ده(‪،‬‬
‫شامپو‪ :‬موشویه‬
‫شامخ‪ :‬واال‪ ،‬فرمند‪ ،‬فرازمند‪ ،‬برگزیده‬
‫شامل‪ :‬همهگیر‪ ،‬دربرگیرنده‪ ،‬دربرداشتن‪ ،‬دربر گرفتن‪ ،‬در‬
‫برگیرنده‪ ،‬در بر گیرنده‪ ،‬دارای‬
‫شان‪ :‬بزرگی‬

‫‪۱۴۴‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫شرح‪ :‬گزاردن )ده(‪ ،‬نگیزِش‪ ،‬گزاره‪ ،‬گزارش‪ ،‬گزاردن‪،‬‬

‫شجره‪ :‬نیاکان‪ ،‬دودمان‪ ،‬درخت‪ ،‬خاندان‪ ،‬تبار‬
‫شجره نامه‪ :‬تبارنامه‬
‫فرانمون‪ ،‬زند‪ ،‬ریز‪ ،‬روشن گری‪ ،‬روشن کردن‪ ،‬روشن سازی‪،‬‬
‫شحنه‪ :‬شبگرد‪ ،‬پاسدار‪ ،‬پاسبان‬
‫بازگویی‪ ،‬آشکاری‬
‫شخص‪ :‬کس‪ ،‬خود‪ ،‬تن‬
‫شرح حال‪ :‬سرگذشت‬
‫شخصا‪ :‬خویشتن‪ ،‬خود‪ ،‬به تنهایی‬
‫شرح دادن‪ :‬نگیختن‪ ،‬گزاردن‪ ،‬زندیدن‪ ،‬برنگیختن‪ ،‬بازنمودن‬
‫شخصاً‪ :‬خودم‬
‫شرح کشاف‪ :‬درازگویی‬
‫شخصی‪ :‬مردمی‪ ،‬کسانه‪ ،‬خودی‪ ،‬خود ویژه‬
‫شرح واقعه‪ :‬داستان‬
‫شخصیت‪ :‬واالیی‪ ،‬منش‪ ،‬کردار‪ ،‬سرشت‪ ،‬رفتار‪ ،‬بزرگواری‬
‫شرح وظایف‪ :‬دستورکار‪ ،‬برنامه کار‬
‫شخصیتهای‪ :‬بزرگان‬
‫شرح وقایع‪ :‬رویدادنگاری‪ ،‬رویدادنامه‪ ،‬رویداد نگاری‪ ،‬رویداد‬
‫شدت‪ :‬سختی‪ ،‬درشتی‪ ،‬تندی‬
‫نامه‬
‫شدید‪ :‬نیرومند‪ ،‬سهمگین‪ ،‬سخت‪ ،‬دشوار‪ ،‬تند‪ ،‬پرزور‬
‫شرر‪ :‬زبانه آتش‪ ،‬آتشپاره‪ ،‬اخگر‬
‫شدیدا‪ :‬سخت‪ ،‬به سختی‬
‫شرربار‪ :‬آتش بار‬
‫شدیداً‪ :‬سخت‪ ،‬به سختی‬
‫خرَد را سامه کن )ناصر‬
‫شرط‪ :‬سامه )قول تو خط توست‪ ،‬مَر ِ‬
‫شدیداللحن‪ :‬زننده‪ ،‬درشتگوی‬
‫خسرو )(‪ ،‬گروکان‪ ،‬گرو‪ ،‬پیمان‪ ،‬بایسته‬
‫شر‪ :‬گرفتاری‪ ،‬دردسر‪ ،‬بدی‪ ،‬بدنهادی‪ ،‬بد‪ ،‬آزاررسانی‬
‫شرط اصلی‪ :‬پیمان بنیادین‬
‫شر و ور‪ :‬یاوه‪ ،‬چرند‬
‫شرط اول‪ :‬پیمان نخستین‬
‫شراب‪ :‬نوشابه‪ ،‬مل‪ ،‬رز‪ ،‬باده‬
‫شرط بستن‪ :‬گروبستن‪ ،‬پیمان بستن‬
‫شراب زده‪ :‬میزده‬
‫شرط نامه‪ :‬پیمان نامه‬
‫شراب طهور‪ :‬میپاک‪ ،‬میبهشتی‬
‫شرطه‪ :‬پاسبان‬
‫شرابخانه‪ :‬میکده‪ ،‬خمکده‪ ،‬خمخانه‪ ،‬خُمکده‪ ،‬خُمخانه‬
‫شرطی‪ :‬گرویی‪ ،‬پیمانی‬
‫شرابخوار‪ :‬میخواره‪ ،‬باده گسار‬
‫شرع‪ :‬روش‪ ،‬راه‪ ،‬آیین‬
‫شرابخواری‪ :‬میخوارگی‬
‫شرعی‪ :‬کیشی‪ ،‬آیینی‬
‫شرابه‪ :‬منگوله‪ ،‬آویزه‬
‫شرف‪ :‬واالیی‪ ،‬نزدیک به‪ ،‬فراتر‪ ،‬سربلندی‪ ،‬سرافراز‪ ،‬پیرهها‪،‬‬
‫شرارت‪ :‬زشتی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬پلیدکاری‪ ،‬بدی‪ ،‬بد نهادی‬
‫بزرگمنشی‪ ،‬برفراز‪ ،‬آزرم‪ ،‬آبرو‬
‫شرفیاب‪ :‬باریاب‬ ‫شراره‪ :‬ایژَک )به(‪ ،‬زبانه آتش‪ ،‬آتش پاره‪ ،‬اخگر‬
‫شرفیاب شدن‪ :‬باریافتن‪ ،‬بار یافتن‬ ‫شرافت‪ :‬واالیی‪ ،‬بزرگمنشی‬
‫شرفیابی‪ :‬فریابی‪ ،‬باریابی‪ ،‬ارج یابی‬ ‫شرافتمند‪ :‬واال‪ ،‬نژاده‪ ،‬بزرگوار‪ ،‬بزرگمنش‬
‫شرق‪ :‬خورآیان‪ ،‬خورآی‪ ،‬خاور‬ ‫شرافتمندانه‪ :‬سرافرازانه‬
‫شرق شناس‪ :‬خاور شناس‬ ‫شراکت‪ :‬همکاری‪ ،‬همسویی‪ ،‬انبازی‬
‫شرکا‪ :‬هنبازان‪ ،‬همیاران‪ ،‬همدستان‬ ‫شرایط‪ :‬سامهها‪ ،‬چگونگی‪ ،‬پیمان‬
‫شرکاء‪ :‬هنبازان‪ ،‬همیاران‪ ،‬همدستان‬ ‫شرائط‪ :‬چگونگی‬

‫شرکت‪ :‬انبازی )ده(‪ ،‬هنبازی‪ ،‬هنباز‪ ،‬همکاری‪ ،‬همستان‪،‬‬

‫شرب‪ :‬نوشیدن‪ ،‬آشامیدن‬
‫شربت‪ :‬نوشابه‪ ،‬نوشاب‪ ،‬شهدآبه‪ ،‬شکرآبه‪ ،‬دوشابه‪ ،‬دوشاب‬
‫همراهی‪ ،‬همبازی‪ ،‬باهمان‪ ،‬باهَمان‬
‫شرکت تجاری‪ :‬باهَمان بازرگانی‬

‫‪۱۴۵‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫شعبده باز‪ :‬چشم بند‪ ،‬ترفندباز‬ ‫شرکت تضامنی‪ :‬انباز پایندانی‬

‫شعبده بازی‪ :‬چشم بندی‪ ،‬تردستی‬ ‫شرکت تعاونی‪ :‬همیارکده‪ ،‬همیار سرا‪ ،‬سازمان همیاری‪،‬‬
‫شعبه‪ :‬نماینده‪ ،‬نمایندگی‪ ،‬شاخه‬ ‫ن همیاری‬
‫باهما ِ‬
‫شعر‪ :‬سروده‪ ،‬سرود‪ ،‬چکامه‪ ،‬چامه‪ ،‬ترانه‬ ‫شرکت سهامی‪ :‬انباز بخشی‬
‫شعرا‪ :‬چکامه سرایان‪ ،‬چامه سرایان‬ ‫شرکت کرد‪ :‬هنبازید‬

‫شرکت کردن‪ :‬انبازی )ده(‪ ،‬همانبازی کردن‬

‫شعف‪ :‬شادمانی‪ ،‬سرشادی‪ ،‬خشنودی‬
‫شعله‪ :‬فروزینه‪ ،‬زبانه‪ ،‬تابش‪ ،‬آتش پاره‪ ،‬افرازه‪ ،‬اخگر‬
‫شرکت کننده‪ :‬هنباز‬
‫شعله زدن‪ :‬فروزاندن‪ ،‬زبانه کشیدن‬
‫شرم‪ :‬آزرم‬
‫شعله ور‪ :‬فروزان‬
‫شرمسار‪ :‬سرشکسته‪ ،‬پکر‬
‫شعله ور کردن‪ :‬فروزاندن‪ ،‬افروختن‬
‫شرور‪ :‬بدنهاد‪ ،‬بدکار‪ ،‬بد نهاد‬
‫شعور‪ :‬هوش‪ ،‬دریافتن‪ ،‬دانستگی‪ ،‬دانایی‪ ،‬خرد‬
‫شروع‪ :‬سرآغاز‪ ،‬آغاز‬
‫شغل‪ :‬کار‪ ،‬پیشه‬
‫شروع شدن‪ :‬آغازیدن‬
‫شفا‪ :‬درمان‪ ،‬خوب شدن‪ ،‬تندرستی‪ ،‬بهبودی‪ ،‬بهبود‬
‫شروع کار‪ :‬کاررفتاری‪ ،‬آغازکار‬
‫شفا بخش‪ :‬درمان بخش‬
‫شروع کردن‪ :‬آغازیدن‪ ،‬آغازکردن‪ ،‬آغاز کردن‬
‫شفاء‪ :‬تندرستی‪ ،‬بهبودی‬
‫شروع کننده‪ :‬آغازگر‬
‫شفاء بخش‪ :‬درمان بخش‬
‫شریان‪ :‬شاهرگ‪ ،‬سرخرگ‬
‫شفاءخانه‪ :‬بیمارستان‬
‫شریعت‪ :‬کیش‪ ،‬روش‪ ،‬دینکرد‪ ،‬دینآیین‪ ،‬دین‪ ،‬آیین‬
‫شفاخانه‪ :‬بیمارستان‬
‫شریف‪ :‬گُهری‪ ،‬پاک نژاد‪ ،‬بزرگوار‪ ،‬بزرگمنش‬
‫شفاعت‪ :‬خواهشگری )ده(‪ ،‬میانجیگری‪ ،‬پادرمیانی‬
‫شریک‪ :‬بهرهور )به(‪ ،‬انباز )به(‪ ،‬هنباز‪ ،‬همکار‪،‬‬
‫شفاعت کننده‪ :‬رواخواه‪ ،‬رواجو‬
‫همدست‪ ،‬همباز‪ ،‬هم سود‬
‫شفاف‪ :‬زالل‪ ،‬روشن‪ ،‬درخشان‬
‫شریک بودن‪ :‬دست داشتن‪ ،‬انبازیدن‬
‫شفافی‪ :‬زاللی‪ ،‬درخشندگی‬
‫شریک در غم‪ :‬همدرد‬
‫شفاها‪ :‬نانوشته‪ ،‬سخنی‪ ،‬زبانی‬
‫شط‪ :‬رود بزرگ‪ ،‬بزرگ رود‬
‫شفاهت‪ :‬میانجیگری‬
‫شط العرب‪ :‬رود اروند‪ ،‬اروندرود‬
‫شفاهی‪ :‬گفتاری‪ ،‬زبانی‪ ،‬زبانَکی‬
‫شطحیات‪ :‬گمراهیها‪ ،‬ژاژها‬
‫شفقت‪ :‬نرم دلی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬دلسوزی‬
‫شطرنج‪ :‬شترنگ‪ ،‬شترنج‪ ،‬سترنگ‪ ،‬چترنگ‬
‫شفیع‪ :‬میانجی‪ ،‬خواهشگر‪ ،‬بخشش خواه‬
‫شعار‪ :‬بانگ‪ ،‬آرنگ‬
‫شفیق‪ :‬مهرورز‪ ،‬مهربان‪ ،‬دلسوز‬
‫شعاع‪َ :‬برازه )این واژه را خیام برای شعاع دایره بکار میبرده و‬
‫شق‪ :‬شکافتن‪ ،‬شکاف‪ ،‬راست‬
‫پیداست که از دیرباز در پارسی بکار میرفته(‪ ،‬فروغ‪،‬‬
‫شق القمر‪ :‬ماه شکافی‪ ،‬ماه شکافتن‪ ،‬کار ناشدنی‪ ،‬شکافتن‬
‫درخشش‪ ،‬تابش‪ ،‬پرتو‬
‫ماه‬
‫شعایر مذهبی‪ :‬آیینهای دینی‬
‫شق و رق‪ :‬راست و خشک‬
‫شعائر مذهبی‪ :‬کیش آیینها‪ ،‬آیینهای دینی‬
‫شقاوت‪ :‬سنگدلی‪ ،‬ستمگری‪ ،‬دژخویی‬
‫شعب‪ :‬نمایندگیها‪ ،‬نمایندگان‪ ،‬شاخهها‬
‫شقایق‪ :‬لویس‪ ،‬الله دختری‪ ،‬الله‪ ،‬آالله‬
‫شعبده‪ :‬نیرنگ‪ ،‬چشم بندی‪ ،‬تردستی‬
‫شقیقه‪ :‬گیجگاه‬

‫‪۱۴۶‬‬

‫شمال غربی‪ :‬اباختر خوربری‬
‫شمالی‪ :‬اپاختری‪ ،‬اباختریک‬
‫شمایل‪ :‬نمود‪ ،‬نگارهها‪ ،‬فرتورها‪ ،‬فتن‪ ،‬ریخت‪ ،‬چهرهها‪ ،‬پیکرها‬
‫شمائل‪ :‬نگارهها‪ ،‬فرتورها‪ ،‬چهرهها‪ ،‬پیکرها‬
‫شمس‪ :‬خورشید‬
‫شمسی‪ :‬خورشیدی‬
‫شمع‪ :‬کندیل )واژ ٔه »کندل« انگلیسی ]شمع[ و یا‬
‫»شاندولیه« فرانسوی ]شمعدان[ و یا "چاندرا ی سانسکریت‬
‫] روشنی ماه[ با آن از یک ریشه اند(‪ ،‬سِپندار )به(‪،‬‬
‫اسپندار )به(‪ ،‬شماله‬
‫شمعدان‪ :‬کندیله )کندیله به عربی رفته و قندیل شدهاست(‪،‬‬
‫شماله دان‪ ،‬آتشدان‬
‫شمعدانی‪ :‬سپنداره‬
‫شمه‪ :‬لخته‪ ،‬کوتاه‪ ،‬پاره‪ ،‬اندک‬
‫شمیم‪ :‬بوییدنی‪ ،‬بوی خوش‬
‫شهاب‪ :‬کمانه ستاره‪ ،‬ستاره‪ ،‬اختردونده‬
‫شهادت‪ :‬گواهی دادن‪ ،‬گواهی‪ ،‬جانبازی‪ ،‬جانباختگی‪ ،‬جان‬
‫باختن‬
‫شهادت دادن‪ :‬گواهی دادن‪ ،‬گواه دادن‬
‫شهادت طلبانه‪ :‬جانسپارانه‪ ،‬جانبازانه‬
‫شهادت نامه‪ :‬گواهینامه‪ ،‬سوگند نامه‬
‫شکور‪ :‬سپاس گزارنده‪ ،‬سپاس گزار‪ ،‬بسیار سپاس گزارنده‬
‫شهامت‪ :‬شیردلی‪ ،‬دلیری‪ ،‬دالوری‪ ،‬بیباکی‬
‫شهرت‪ :‬ناموری‪ ،‬نامداری‪ ،‬آوازه‬
‫شهرت بد‪ :‬ننگ‬
‫شهرت طلب‪ :‬نامجو‪ ،‬آوازه خواه‬
‫شهرت یافتن‪ :‬نامور شدن‪ ،‬سرشناس شدن‪ ،‬سرشناس‪ ،‬آوازه‬
‫دارشدن‬
‫شهره‪ :‬نامور‪ ،‬نامدار‪ ،‬سرشناس‬
‫شهریه‪ :‬ماهانه‬
‫شهال‪ :‬چشم سیاه‬
‫شهوت‪ :‬وایَست )ده(‪ ،‬ورن‪ ،‬واینده‪ ،‬وایَست‪ ،‬کامجویی‪،‬‬
‫خواهش دل‪ ،‬بسیار خواهی‪ ،‬بسیار‬
‫شهوت پرست‪ :‬زنباره‪ ،‬بسیار کامجو‬
‫‪۱۴۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫شک‪ :‬گمان‪ ،‬دودلی‪ ،‬پنداشت‪ ،‬پندار‬
‫شک داشتن‪ :‬گمان بردن‬
‫شک کردن‪ِ :‬پهَلیدن‬
‫شک و ظن‪ :‬گمان‬
‫شکاک‪ :‬دودل‪ ،‬دو دل‪ ،‬پرگمان‪ ،‬بدبین‪ ،‬بد گمان‬
‫شکایت‪ :‬گله مندی‪ ،‬گالیه مندی‪ ،‬گالیه‪ ،‬گَرزش‪ ،‬شاوش‪،‬‬
‫دادخواهی‪ ،‬دادخواست‬
‫شکایت قضایی‪ :‬دادخواست‬
‫شکایت کردن‪ :‬شاویدن‬
‫شکایت کننده‪ :‬دادخواه‬
‫شکر‪ :‬شکر‪ ،‬سپاس‬
‫شکرانه‪ :‬پاس‬
‫شکرگذاری‪ :‬سپاسگزاری‬
‫شکرگزاری‪ :‬نیایش‪ ،‬سپاسگزاری‬
‫شکل‪ :‬دیسه ) ‪ ،(dēsak‬نمود‪ ،‬نگاره‪ ،‬گونه‪ ،‬فتن‪ ،‬ریخت‪،‬‬
‫رخساره‪ ،‬چهره‪ ،‬آرایه‬
‫شکل دادن‪ :‬دیسیدن ) ‪ ،(dēsītan‬پی ریزی‬
‫شکل ظاهر‪ :‬چهرک‬
‫شکل گرفتن‪ :‬ریخت گرفتن‪ ،‬پاگرفتن‬
‫شکلدهنده‪ :‬دیسا ) ‪،(dēsāk‬‬
‫شکوه‪ :‬اندایه )به(‪،‬‬
‫شکوه وشکایت‪ :‬ناله و دادخواهی‬
‫شکیل‪ :‬زیبا‪ ،‬دلپسند‪ ،‬خوش ریخت‬
‫شگرد‪ :‬فند‬
‫شالق‪ :‬تازیانه‬
‫شلوغ‪ :‬درهم‪ ،‬آشفته‪ ،‬انبوه‬
‫شلوغی‪ :‬انبوهی‬
‫شم‪ :‬دریابی‪ ،‬بوی‬
‫شماتت‪ :‬نکوهش‪ ،‬سرکوفت‪ ،‬سرزنش‬
‫شماطت‪ :‬سرزنش‬
‫شمال‪ :‬باالدست‪ ،‬باال‪ ،‬آپا‪ ،‬اپاختر‬
‫شمال شرقی‪ :‬اباختر خورآیی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫شیمی‪ :‬کیمیا‬ ‫شهوت کالم‪ :‬درازگویی‪ ،‬پرچانگی‬

‫شهوتپرستی‪ :‬تنکامگی ) ‪،(tankāmagīh‬‬

‫شیمیایی‪ :‬کیمیایی‬
‫شیمیدان‪ :‬کیمیاگر‬
‫شهید‪ :‬کشته راه خدا‪ ،‬کشته‪ ،‬جانباخته‪ ،‬جان باخته‬
‫شیوع‪ :‬روایی ) ‪ ،(rōwākīh‬واگیر‪ ،‬همهگیر‪ ،‬گسترش‬ ‫شهیر‪ :‬نامی‪ ،‬نامور‪ ،‬نامدار‬
‫شیی‪ :‬چیز‬ ‫شور‪ :‬هم اندیشی‪ ،‬سکالش‪ ،‬رایزنی‪ ،‬بررسی‬
‫شیئ‪ :‬چیز‬ ‫شورا‪ :‬انجمن رایزنی‬
‫شئون‪ :‬هنجارها‪ ،‬آیینها‬ ‫شورای داوری‪ :‬رایزنی‪ ،‬انجمن داوری‬
‫شئونات‪ :‬هنجارها‪ ،‬آیینها‬ ‫شورای شهر‪ :‬انجمن شهر‬
‫شورای عالی‪ :‬فرایزن‬
‫شورای عالی اصناف‪ :‬سررایزنی پیشه وران‬
‫شوسه‪ :‬راه خاکی‪ ،‬خاکراه‬
‫شوفر‪ :‬راننده‬

‫شوق‪ :‬خواستاری )ده(‪ ،‬شور‪ ،‬شادی‪ ،‬دلبستگی‪ ،‬آرزومندی‬

‫شوق انگیز‪ :‬شورانگیز‪ ،‬شادی بخش‬
‫شوک‪ :‬تکانه‬

‫شوکت‪ :‬فَر )به(‪ ،‬واالیی‪ ،‬فرهی‪ ،‬فره‪ ،‬فَر‪ ،‬شکوه‬

‫شوکه شدن‪ :‬تکان خوردن‬
‫شوکه کننده‪ :‬تکان دهنده‬
‫شوم‪ :‬ناخجسته‪ ،‬بد شگون‬

‫شومینه‪ :‬هیمهسوز )فه(‪ ،‬اجاقک‪ ،‬اجاق‬

‫شی‪ :‬چیز‬
‫شیاد‪ :‬کاله بردار‪ ،‬فریبکار‪ ،‬سالوس‪ ،‬دورو‪ ،‬دغل باز‬
‫شیاف‪ :‬پرزه‬
‫شیپورچی‪ :‬شیپورزن‬
‫شیخ‪ :‬پیر‬
‫شیر‪ :‬همخوانی‪ ،‬همخوان کردن‬
‫شیشلیک‪ :‬کباب سیخی‬
‫شیطان‪ :‬دیو‪ ،‬اهریمن‬
‫شیطان صفتی‪ :‬دیوکامگی‬
‫شیطانی‪ :‬پلید‪ ،‬اهریمنی‬
‫شیطنت‪ :‬سرکشی‪ ،‬دیوگری‪ ،‬اهریمنی‪ ،‬اهریمن واری‬
‫شیفتی‪ :‬گردشی‬
‫شیک‪ :‬خوش سر و رو‪ ،‬خوش جامه‬

‫‪۱۴۸‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫صادرات‪ :‬کاالهای فرستاده‪ ،‬برونگاه‪ ،‬برون رو‬

‫صادرات و واردات‪ :‬داد و ستد کاال‬
‫صادراتی‪ :‬برونگاهی‪ ،‬برون روی‬
‫صادرکردن‪ :‬فرستادن‪ ،‬برون فرستادن‬
‫صادره‪ :‬فرموده‪ ،‬دستور داده شده‬
‫صادق‪ :‬نیکوکاری‪ ،‬رو راست‪ ،‬راستگو‪ ،‬دستگیر‪ ،‬درستکار‪،‬‬
‫پاکدل‬ ‫ص‬
‫صادقانه‪ :‬راستین‪ ،‬براستی‬
‫صاروج‪ :‬ساروگ‪ ،‬سارو‪ ،‬چاروگ‬
‫صابر‪ :‬شکیبا‪ ،‬خونسرد‪ ،‬بردبار‬
‫صاعد‪ :‬باالرونده )ده(‪،‬‬ ‫صابون‪ :‬کَفزا‪ ،‬ساون‪ ،‬برهو‬
‫صاعقه‪ :‬آذرخش‬ ‫صاحب‪ :‬خداوند )ده(‪ ،‬کدیور‪ ،‬دارنده‬
‫صاف‪ :‬یکنواخت‪ ،‬هموار‪ ،‬نرم‪ ،‬بیآالیش‬
‫صاحب اختیار‪ :‬خود سر‬
‫صاف کار‪ :‬گلگیرکار‪ ،‬پخکار‬
‫صاحب اراده‪ :‬کاممند ) ‪،(kāmakōmand‬‬
‫صاف کردن‪ :‬پالیدن )به(‪ ،‬هموار کردن‪ ،‬نرم کردن‪،‬‬
‫صاحب اقتدار‪ :‬نیرومند‪ ،‬ناتوا‪ ،‬زورمند‬
‫پاالیش‬
‫صاحب امتیاز‪ :‬پروانهدار‬
‫صاف و هموار‪ :‬هموار‬
‫صاحب تهوّر‪ :‬بیباک )به(‪،‬‬
‫صافکرده‪ :‬پالیده )به(‪،‬‬
‫صاحب شدن‪ :‬داراشدن‪ ،‬بدست آوردن‪ ،‬ازآن خود کردن‬
‫صافی‪ :‬پاالیه‪ ،‬پاکیزه‪ ،‬پاک و روشن‬
‫صاحب شوکت‪ :‬فرمند‬
‫صالح‪ :‬نیکوکار‪ ،‬شایسته‪ ،‬درستکار‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬پارسا‬
‫صاحب عقل‪ :‬خردمند )به(‪،‬‬
‫صامت‪ :‬ناگویا )ده(‪ ،‬همخوان‪ ،‬نام‪ ،‬ناگویا‪ ،‬زبان بسته‪،‬‬
‫صاحب قدرت‪ :‬نیرومند‪ ،‬زورمند‬
‫خاموش‪ ،‬بیآوا‬
‫صاحب قران‪ :‬واال‪ ،‬نامور‬
‫صانع‪ :‬سازنده‪ ،‬آفریننده‪ ،‬آفریدگار‬
‫صاحب قلم‪ :‬نویسنده‬
‫صبا‪ :‬باد پیش بهار‪ ،‬باد پیش‪ ،‬باد بهار‪ ،‬باد برین‬
‫صاحب کار‪ :‬کارفرما‪ ،‬کاردار‬
‫صباح‪ :‬سپیده دم‪ ،‬پگاه‪ ،‬بامداد‬
‫صاحب مجلس‪ :‬میزبان‪ ،‬مهماندار‬
‫صباغ‪ :‬رنگساز‪ ،‬رنگرز‬
‫صاحب مقام‪ :‬پایور‬
‫صبح‪ :‬سپیده دم‪ ،‬پگاه‪ ،‬بامداد‪ ،‬آفتابدم‬
‫صاحب ملک‪ :‬زمیندار‬
‫صبح بخیر‪ :‬بامداد نیک‪ ،‬بام شاد‬
‫صاحب نظر‪ :‬کاردان‪ ،‬سخنمند‪ ،‬رایمند‪ ،‬آگاه‬
‫صبح به خیر‪ :‬بامداد نیک‪ ،‬بام شاد‬
‫صاحبان‪ :‬دارندگان‬
‫صبح دم‪ :‬سپیده دم‪ ،‬بامداد‬
‫صاحبدل‪ :‬روشندل‪ ،‬دلدار‬
‫صبح سعادت‪ :‬آغاز خوشبختی‬
‫صاحبنظر‪ :‬کارشناس‪ ،‬کاردان‬
‫صبح صادق‪ :‬پگاه راستین‬
‫صادر‪ :‬نوشته‪ ،‬فرستاده‪ ،‬فرستادن‪ ،‬دربرد‪ ،‬بیرون دادن‪،‬‬
‫صبح کاذب‪ :‬پگاه دروغین‬
‫برونبرد‬
‫صبح مراد‪ :‬پگاه امید‬

‫‪۱۴۹‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫صدارت‪ :‬نخست وزیری )وزیر پارسی است و از پارسی به‬
‫عربی رفته است(‪ ،‬وزیری‪ ،‬فرنشینی‪ ،‬فرمداری‬
‫صداقت‪ :‬رو راستی‪ ،‬راستی‪ ،‬راستگویی‪ ،‬درستی‪ ،‬درستکاری‪،‬‬
‫بیآالیشی‬
‫صداکردن‪ :‬فراخواندن‪ ،‬بانگ زدن‪ ،‬آوازدادن‬
‫صدد‪ :‬پی‪ ،‬برآن‪ ،‬آهنگ‪ ،‬اندیشه‬
‫صدر‪ :‬واال‪ ،‬پیشوا‪ ،‬پیشگاه‪ ،‬بلند پایه‪ ،‬باالترین جایگاه‬
‫صدر اعظم‪ :‬نخست وزیر )وزیر پارسی است و از پارسی به‬
‫عربی رفته است(‪ ،‬فرمدار‬
‫صدر مجلس‪ :‬برترگاه‪ ،‬باالی انجمن‪ ،‬باالگاه‬
‫صدر نشین‪ :‬باالنشین‬
‫صدراعظم‪ :‬سروزیر‬
‫صدف‪ :‬گوشماهی‪ ،‬گوش ماهی‬
‫صدق‪ :‬راستی ودرستی‪ ،‬درستی‬
‫صدق کالم‪ :‬راستی‪ ،‬درست گفتاری‬
‫صدق نیت‪ :‬پاکدلی‬
‫صدقه‪ :‬نیکوکاری‪ ،‬دستگیری‪ ،‬دردگردان‪ ،‬داد و دهش‬
‫صدمه‪ :‬گزند‪ ،‬زیان‪ ،‬آفت‪ ،‬آسیب‬
‫صدمه دیدن‪ :‬آسیب دیدن‬
‫صدمه دیده‪ :‬آسیب دیده‬
‫صدمه رساننده‪ :‬زیانکار‬
‫صدمهدیده‪ :‬آسیبدیده‬
‫صدور‪ :‬گسیل داشتن‪ ،‬فرستادن‪ ،‬روانه کردن‬
‫صدیق‪ :‬یار‪ ،‬همدل‪ ،‬دوست‬
‫صبحانه‪ :‬ناشدنی‪ ،‬ناشتایی‪ ،‬ناشتا‪ ،‬چاشت بامدادی‪ ،‬چاشت‬
‫صبر‪ :‬شکیبایی‪ ،‬شکیب‪ ،‬درنگ‪ ،‬خونسردی‪ ،‬تاب‪ ،‬بردباری‬
‫صبر کردن‪ :‬شکیبیدن‬
‫صبرکرد‪ :‬شکیبید‬
‫صبرکردن‪ :‬شکیبایی‪ ،‬بردباری کردن‪ ،‬بردباری‬
‫صبوح‪ :‬باده بامدادی‬
‫صبور‪ :‬شکیبا‪ ،‬خود دار‪ ،‬بردبار‪ ،‬برد بار‬
‫صحابت‪ :‬همنشینی‬
‫صحابه‪ :‬یاران‪ ،‬همنشینان‬
‫صحاف‪ :‬شیرازه بند‪ ،‬رویه گر‪ ،‬پوشینه گر‬
‫صحافی‪ :‬شیرازه بندی‬
‫صحبت‪ :‬گال‪ ،‬گفتمان‪ ،‬گفتگو‪ ،‬سخن‬
‫صحبت کردن‪ :‬گفتگو کردن‪ ،‬گفتگو‪ ،‬گَپ زدن‪ ،‬سخن گفتن‬
‫صحبتها‪ :‬سخنان‬
‫صحبتهای‪ :‬سخنان‬
‫صحت‪ :‬سالمت‪ ،‬راستی‪ ،‬درستی‪ ،‬تندرستی‪ ،‬بهبودی‬
‫صحت عمل‪ :‬درستکاری‬
‫صحت و سقم‪ :‬درستی و نادرستی‪ ،‬درستی و نا درستی‪،‬‬
‫درست یا نادرستی‬
‫صحرا‪ :‬هامون‪ ،‬دمن‪ ،‬دشت و دمن‪ ،‬دشت‪ ،‬بیابان‬
‫صحن‪ :‬میدان‪ ،‬میانسرا‪ ،‬میان سرا‪ ،‬میان خانه‬
‫صحنه‪ :‬پیشگاه‪ ،‬پهنه‬
‫صحنه جنگ‪ :‬کارزار‬
‫صحنه ساز‪ :‬نما آرای‬

‫صراحت‪ :‬روشنگویشی ) ‪ ،(rōšn gowišnīh‬روشنی‪ ،‬رک‬

‫صحیح‪ :‬درست‪ ،‬خوب ونیک‪ ،‬بایسته‬
‫صحیح البنیه‪ :‬تندرست‬
‫گویی‪ ،‬بیپرده گویی‬
‫صحیح العمل‪ :‬درستکار‪ ،‬درست کردار‬
‫صراحت لهجه‪ :‬رک گویی‪ ،‬بیپروا‪ ،‬بیپرده گویی‬
‫صحیح المزاج‪ :‬تندرست‬
‫صراحتا‪ :‬بیپرده پوشی‪ ،‬بی‪ ،‬به روشنی‪ ،‬به آشکاری‬
‫صحیحا‪ :‬به درستی‬
‫صراحی‪ :‬ساغر‪ ،‬جام میساغر‪ ،‬باده‬
‫صخره‪ :‬خاره‬
‫صراط‪ :‬راه‪ ،‬چینواد‬
‫صد‪ :‬سَد )سد واژهای پارسی است که به نادرستی صد نوشته‬
‫صراط مستقیم‪ :‬راه راست‬
‫شده؛ نگا سده(‪،‬‬
‫صراف‪ :‬سوداگر پول‬
‫صدا‪ :‬سدا )سدا واژهای پارسی است که به نادرستی صدا‬
‫صرصر‪ :‬باد غران‪ ،‬باد سخت‪ ،‬باد تند‬
‫نوشته شده(‪ ،‬نوا‪ ،‬بانگ‪ ،‬آواز‪ ،‬آوا‪ ،‬آهنگ‬
‫صرع‪ :‬سرگیجه‪ ،‬سردرد‪ ،‬بیهوشی‬

‫‪۱۵۰‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫صغیر‪ :‬کوچک‪ ،‬خردسال‪ ،‬خرد‪ ،‬خُرد‬ ‫صرف‪ :‬ویژه‪ ،‬هزینه کردن‪ ،‬ناب‪ ،‬گردانش‪ ،‬ساده‪ ،‬به کارگیری‪،‬‬

‫صغیرالجثه‪ :‬خُردتَن )ده(‪،‬‬

‫به کاربردن‪ ،‬بکار بردن‬
‫صرف کردن‪ :‬هزینه کردن‪ ،‬ناب‪ ،‬ساده‪ ،‬به کارگیری‪ ،‬بکار‬
‫صف‪ :‬زاب‪ ،‬رشته‪ ،‬رسته‪ ،‬ردیف‪ ،‬رده‪ ،‬رج‪ ،‬راسته‪ ،‬راستا‪ ،‬جاده‬
‫بردن‬
‫صفا‪ :‬یکرنگی‪ ،‬شاداب‪ ،‬خرمی‬
‫صرف نظر کردن‪ :‬چشم پوشی کردن‬
‫صفاء‪ :‬یکرنگی‪ ،‬شاداب‪ ،‬خرمی‬
‫صرفا‪ :‬ویژگانه‪ ،‬تنها‪ ،‬بهنابی‪ ،‬به نابی‪ ،‬به گونه ناب‪ ،‬به سادگی‬
‫صفات‪ :‬فروزهها‪ ،‬فروزگان‪ ،‬سرشتها‪ ،‬زابها‬
‫صرفاً‪ :‬ویژگانه‪ ،‬تنها‪ ،‬بهنابی‪ ،‬به نابی‪ ،‬به گونه ناب‪ ،‬به سادگی‬
‫صفت‪ :‬فروزه‪ ،‬ستودن‪ ،‬ستایه‪ ،‬زاب‪ ،‬چونی‪ ،‬چگونگی‬
‫صرفنظر‪ :‬چشم پوشی‪ ،‬بخشیدن‬
‫صفتی شیطان‪ :‬دیوکامگی‬
‫صرفنظر کردن‪ :‬دل فروبستن‪ ،‬چشم پوشی کردن‬
‫صفحه‪ :‬سات‪ ،‬رویه‪ ،‬دیمه‪ ،‬پرده‪ ،‬برگه‪ ،‬برگ‬
‫صرفه‪ :‬سودبری‪ ،‬سود‪ ،‬بهره‪ ،‬بازدهی‬
‫صفحه کلید‪ :‬برگه کلید‬
‫صرفه جو‪ :‬پس اندازگر‬
‫صفر‪ :‬سفر‪ ،‬زفرین‪ ،‬زفر‪ ،‬زِفر‪ ،‬تهی‬
‫ (‪ ،‬هیربان )‬ ‫هیربانی‪(hēr pānak‬‬ ‫صرفهجو‪:‬‬
‫صفرا‪ :‬زهرپوشش ) ‪ ،(zahr pōšišn‬زریر‪ ،‬زردآب‪ ،‬تلخه‬
‫‪hēr‬‬

‫صفراء‪ :‬زریر‪ ،‬زردآب‪ ،‬تلخه‬
‫صفراوی‪ :‬زود خشم‪ ،‬زردابی‪ ،‬تند خو‬
‫صفه‪ :‬ستاوند‬
‫صفویه‪ :‬صفویان‪ ،‬صفوی‬
‫صفی‪ :‬نیکدل‪ ،‬نیک‪ ،‬پاکدل‪ ،‬پاک‬
‫‪،(pānak‬‬
‫صریح‪ :‬روشن‪ ،‬رک‪ ،‬بیپرده‪ ،‬آشکارا‬
‫صریح ‪ :‬روشنگویشی ) ‪،(rōšn gowišnīh‬‬
‫صریحا‪ :‬رک و راست‪ ،‬بیپرده پوشی‪ ،‬به روشنی‪ ،‬به آشکاری‪،‬‬
‫آشکارا‬

‫صعب‪ :‬دشخوار )ڀ(‪ ،‬ناهموار‪ ،‬دشوار‪ ،‬دشخوار‪ ،‬پرپیچ و خَم‬

‫صفیر‪ :‬بانگ‬
‫صالبت‪ :‬شکوه‪ ،‬بزرگی‪ ،‬استواری‬
‫صعب العبور‪ :‬سخت‪ ،‬دشوار‪ ،‬بد‬
‫صالة‪ :‬نماز‬
‫صعب العالج‪ :‬سخت درمان‪ ،‬سخت‪ ،‬دشوار درمان‪ ،‬درمان‬
‫صالح‪ :‬سزاوار‪ ،‬درستی‪ ،‬درخور‪ ،‬بایستگی‬
‫ناپذیر‪ ،‬بیدرمان‬
‫صالح اندیش‪ :‬نیک اندیش‬
‫صعب الوصول‪ :‬دشوار یاب‪ ،‬دشوار رس‬
‫صالحدید‪ :‬نیکخواهی‪ ،‬نیکخواهانه‪ ،‬نیک بینی‪ ،‬روادید‪،‬‬
‫رایزنی‪ ،‬بهین دید‬ ‫صعبالوصول‪ :‬دشواریاب )ده(‪ ،‬دشوار رس )به(‪ ،‬تَنگبار‬
‫صالحیت‪ :‬شایستگی‪ ،‬سزاواری‬
‫)به(‪ ،‬دشخواریاب‬
‫صالحیت دار‪ :‬شایسته‪ ،‬سزاور‬
‫صلح‪ :‬سازش‪ ،‬دوستی‪ ،‬آشتی‪ ،‬آسودگی‬ ‫صعوبت‪ :‬دژواری )ده(‪ ،‬دشواری‬
‫صلح جویی‪ :‬سازگاری‪ ،‬آشتی جویی‬ ‫صعود‪ :‬راه سرباال‪ ،‬خیز‪ ،‬باال روی‪ ،‬باال رفتن‪ ،‬اوجگیری‪،‬‬
‫صلح طلب‪ :‬آشتی خواه‬ ‫افزایش‬
‫صلح کردن‪ :‬سازش کردن‪ ،‬باهم کنار آمدن‪ ،‬آشتی کردن‪،‬‬ ‫صعود کردن‪ :‬دامیدن‪ ،‬باال رفتن‬
‫آشتی‬
‫صلح و صفا‪ :‬مهر‪ ،‬سازش‪ ،‬آشتی و مهر‬ ‫صعودکننده‪ :‬باالرونده )ده(‪،‬‬
‫صله‪ :‬پارنج‪ ،‬پاداش‬ ‫صعودی‪ :‬فزاینده‪ ،‬فرایاز‪ ،‬افزاینده‪ ،‬افزایشی‬
‫صله ارحام‪ :‬خویش نوازی‬ ‫صغر سن‪ :‬خردسالی‬

‫‪۱۵۱‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫صواب دیدن‪ :‬روادانستن‪ ،‬روا دیدن‬ ‫صلوات‪ :‬درود فرستادن‬

‫صوابدید‪ :‬نیک نگری‬ ‫صلوات فرستادن‪ :‬درود فرستادن‬
‫صوت‪ :‬سدا )سدا واژهای پارسی است که به نادرستی صدا‬ ‫صلوة‪ :‬نمازگاه‪ ،‬نماز‬
‫نوشته شده(‪ ،‬بانگ‪ ،‬آوا‪ ،‬آهنگ‬ ‫صلوه‪ :‬نماز‬
‫صور‪ :‬رخها‪ ،‬رخسارها‪ ،‬چهرهها‬ ‫صلیب‪ :‬چلیال‪ ،‬چلیپا‪ ،‬چلیپ‬

‫صمغ‪ :‬اَنگژَد )به(‪ ،‬اَنگُژه )به(‪ ،‬شیره درخت‪ ،‬زنج‪ ،‬انگم‪،‬‬

‫صورت‪ :‬گونه‪ ،‬سیما‪ ،‬روی‪ ،‬رو‪ ،‬رخساره‪ ،‬رخسار‪ ،‬رخ‪ ،‬چهره‬
‫صورت برداشتن‪ :‬سیاهه برداشتن‬
‫اَنگُم‬
‫صورت پذیر‪ :‬انجام شدنی‪ ،‬انجام پذیر‬
‫صمیم‪ :‬ناب‪ ،‬ژرفا‪ ،‬تک‪ ،‬تَک‪ ،‬برگزیده‬
‫صورت پذیرفتن‪ :‬فرجام پذیرفتن‪ ،‬انجام شدن‬
‫صمیمانه‪ :‬یکدالنه‪ ،‬دوستانه‪ ،‬خودمانی‪ ،‬پایمردانه‪ ،‬پاکدالنه‪ ،‬از‬
‫صورت جلسه‪ :‬نشست نامه‬
‫ته دل‬
‫صورت جلسه کردن‪ :‬پیسنویس کردن‬
‫صمیمی‪ :‬یکدل‪ ،‬همدل‪ ،‬دوستانه‪ ،‬خودمانی‬
‫صورت حساب‪ :‬سیاهه درآمدها‪ ،‬پرداخت نامه‬
‫صمیمیت‪ :‬یگانگی‪ ،‬یکرنگی‪ ،‬یکدلی‪ ،‬همدلی‪ ،‬خودمانی‪،‬‬
‫صورت نگار‪ :‬چهره نگار‬
‫پاکدلی‪ ،‬بیآالیشی‪ ،‬بی‬
‫صورت و ظاهر‪ :‬رویه‬
‫صنایع‪ :‬هنرها‪ ،‬فرآوریها‪ ،‬فرآوردهها‪ ،‬ساختهها‪ ،‬پیشهها‬
‫صورتجلسه‪ :‬نشست نامه‬
‫صنایع دستی‪ :‬هنرهای دستی‪ ،‬فرآوردههای دستی‬
‫صورتحساب‪ :‬پرداخت نامه‬
‫صندل‪ :‬کفشک‪ ،‬دمپایی‪ ،‬چندن‬
‫صورتکش‪ :‬نگارگر‬
‫صندلی‪ :‬کرسی‪ ،‬چهارپایه‬
‫صورتگر‪ :‬چهره پرداز‬
‫صندوق‪ :‬گنجه‪ ،‬کارسان‪ ،‬سندوغ‬
‫صورتی‪ :‬سرخابی‪ ،‬سرخ روشن‪ ،‬رخی‬
‫صندوقچه‪ :‬یخدان‪ ،‬کارسانک‬
‫صوف‪ :‬پشمینه‪ ،‬پشم گوسفند‬
‫صندوقخانه‪ :‬چاشدان‬
‫صوفی‪ :‬پشمینه پوش‬
‫صنع‪ :‬هنر‪ ،‬ساختن‪ ،‬آفرینش‬
‫صوفیگری‪ :‬سوفیگری‬
‫صومعه‪ :‬نیایشگاه‪ ،‬ستایشگاه‪ ،‬خانگاه‬ ‫صنعت‪ :‬فَیاوار )به(‪ ،‬فَیار )به(‪ ،‬هنر‪ ،‬کار‪ ،‬فرآوری‪،‬‬
‫صیاد‪ :‬نخجیرگیر‪ ،‬ماهیگیر‪ ،‬شکارگر‪ ،‬شکارچی یا ماهیگیر‪،‬‬ ‫ساختاری‪ ،‬پیشه‬
‫شکارچی‪ ،‬دامیار‪ ،‬دام انداز‪ ،‬تورگیر‪ ،‬تورانداز‬ ‫صنعتگر‪ :‬ورزی‪ ،‬دستورز‪ ،‬پیشهور‬
‫صیانت‪ :‬پاساد )به(‪ ،‬نگهداری‪ ،‬نگاهداری‪ ،‬نگاهبانی‪،‬‬ ‫صنعتی‪ :‬فَیاواری )به(‪ ،‬هنروری‪ ،‬کاری‪ ،‬ساختاری‪،‬‬
‫پاسداری‬ ‫پیشهوری‬
‫صیحه‪ :‬فریاد‪ ،‬بانگ‬ ‫صنف‪ :‬گروه‪ ،‬رشته‪ ،‬رسته‪ ،‬بخش‬
‫صید‪ :‬نخجیر‪ ،‬شکار‬ ‫صنم‪ :‬نگار‪ ،‬شمن‪ ،‬دلدار‪ ،‬دلبر‪ ،‬بت‬
‫صیغه عقد‪ :‬پیمان زناشویی‬ ‫صنم خانه‪ :‬بتکده‬
‫صیف‪ :‬تابستان‬ ‫صنوبر‪ :‬شادرخت‪ ،‬سنابر‪ ،‬سروناز‬
‫صیفی‪ :‬تابستانی‬ ‫صواب‪ :‬نیک‪ ،‬شایسته‪ ،‬سزاوار‪ ،‬راست و درست‪ ،‬خوب‪،‬‬
‫صیفی کاری‪ :‬تموزکاری‪ ،‬پالیزکاری‬ ‫پسندیده‬
‫صیقل گر‪ :‬پردازگر‬ ‫صواب دانستن‪ :‬درست دانستن‬

‫‪۱۵۲‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫‪۱۵۳‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ضخیم الجثه‪ :‬درشت اندام‪ ،‬درشت‬

‫ضد‪ :‬واروی‪ ،‬وارونه‪ ،‬وارو‪ ،‬ناهمسو‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناساز‪ ،‬رویاروی‪،‬‬
‫دشمن‪ ،‬در دشمنی با‪ ،‬در برابر‪ ،‬پاد‪ ،‬باژگونه‪ ،‬آخشیج‬
‫ضد انفجار‪ :‬پادترکش‬
‫ضد حال‪ :‬ناخوشایند‬
‫ضد حال زدن‪ :‬رنجاندن‬
‫ضد حمله‪ :‬پاتک‬ ‫ض‬
‫ضد زهر‪ :‬پاد زهر‬
‫ضد سم‪ :‬نوشدارو‪ ،‬پاد زهر‬
‫ضابط‪ :‬نگهبان‪ ،‬نگاهدارنده‪ ،‬کاردار‬
‫ضد ضربه‪ :‬آسیب ناپذیر‬
‫ضابطه‪ :‬رویه‪ ،‬روش‪ ،‬روال‬
‫ضد عفونی‪ :‬گندزدایی‬
‫ضارب‪ :‬کوبنده‪ ،‬زننده‪ ،‬آسیب رسان‬
‫ضد و نقیض‪ :‬ناهمتا‪ ،‬ناسازگاری‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناجور‬
‫ضدحال‪ :‬ناخوشایند‬ ‫ضاری‪ :‬زیانکار )ڀ(‪،‬‬

‫ضامن‪ :‬پایَندان )به(‪،‬‬

‫ضدحال زدن‪ :‬رنجاندن‬
‫ضددیت‪ :‬ناسازگار‬
‫ضامن دار‪ :‬دکمه دار‬
‫ضدعفونی‪ :‬گندزدوده‪ ،‬گندزدایی‬
‫ضامن شدن‪ :‬پایندیدن‬
‫ضدعفونی کردن‪ :‬گندزدایی‬
‫ضایع‪ :‬ویران‪ ،‬نفله‪ ،‬فرسودگی‪ ،‬تباه‪ ،‬پوساندن‪ ،‬پایمال‬
‫ضدونقیض‪ :‬ناسازگار‪ ،‬دوگانه‬
‫ضایع شدن‪ :‬نابود شدن‪ ،‬کنف شدن‪ ،‬از میان رفتن‬
‫ضدیت‪ :‬ناسازگاری‪ ،‬دشمنی‬
‫ضایع شده‪ :‬از میان رفته‬
‫ضراب‪ :‬نوازنده‪ ،‬زرابگر‪ ،‬رودنواز‬
‫ضایع کردن‪ :‬ویران کردن‪ ،‬تباهکاری‪ ،‬تباه کردن‪ ،‬پوساندن‬
‫ضرابخانه‪ :‬میخکده‪ ،‬زرآب خانه‪ ،‬درم سرای‬
‫ضایعات‪ :‬پسمانها‪ ،‬پسمان‪ ،‬پس ماندهها‬
‫ضرب‪ :‬گمیزش‪ ،‬کوفتن‪ ،‬کوبه‪ ،‬کوبش‪ ،‬کوب‪ ،‬زدن‪ ،‬دنبک‬
‫ضایعه‪ :‬تباهی‬
‫ضرب االجل‪ :‬زود‪ ،‬بیدرنگ‪ ،‬باشتاب‬
‫ضبط‪ :‬سدا برداری )سدا واژهای پارسی است که به نادرستی‬
‫ضرب المثل‪ :‬زبانزد‬
‫صدا نوشته شده(‪ ،‬نگهداری‪ ،‬گرفتن‪ ،‬بایگانی‪ ،‬آوا گیری‪ ،‬از‬
‫ضرب خوردگی‪ :‬کوفتگی‪ ،‬آسیب دیدگی‬
‫آن خود‬
‫ضرب در‪ :‬در‪ ،‬بار‬
‫ضبط صوت‪ :‬سدا گیر )سدا واژهای پارسی است که به‬
‫ضرب دیدن‪ :‬گزند دیدن‪ ،‬آسیب دیدن‪ ،‬آسیب‬
‫نادرستی صدا نوشته شده(‪ ،‬آوا نگهدار‪ ،‬آوا گیر‬
‫ضرب زن‪ :‬تنبک زن‬
‫ضبط کردن‪ :‬گرفتن‪ ،‬بایگانی کردن‪ ،‬از آن خود کردن‬
‫ضرب شست‪ :‬زورمند نمایی‪ ،‬آسیب‬
‫ضجر‪ :‬رنجوری‪ ،‬درد و آزار‪ ،‬آزردگی‬
‫ضرب کردن‪ :‬زدن‪ ،‬بسشمردن‬
‫ضجه‪ :‬ناله‪ ،‬مویه‪ ،‬فغان‪ ،‬شیون‪ ،‬زاری‬
‫ضرب و شتم‪ :‬لت و کوب‪ ،‬کوبه و ناسزا‬
‫ضجه کردن‪ :‬شیون کردن‪ ،‬زاری کردن‬
‫ضربات‪ :‬کوبهها‪ ،‬کتک‪ ،‬زنشها‪ ،‬آسیبها‬
‫ضحاک‪ :‬آژیدهاک‬
‫ضربان‪ :‬تپیدن‪ ،‬تپش‬
‫ضربت‪ :‬کوبه‪ ،‬کوبش‬ ‫ضخامت‪ :‬ستبرا )ڀ(‪ ،‬کلفتی‪ ،‬فربهی‪ ،‬ستبری‬
‫ضخیم‪ :‬کلفت‪ ،‬ستبر‪ ،‬پیکر‬

‫‪۱۵۴‬‬

‫ضمانت کردن‪ :‬پایندیدن‬
‫ضمانت نامه‪ :‬پیمان نامه‪ ،‬پایندان نامه‪ ،‬پایند نامه‬
‫ضمایم‪ :‬پیوستها‬
‫ضمائم‪ :‬پیوستها‬
‫ضمن‪ :‬میانه‪ ،‬میان‪ ،‬درون‪ ،‬درکنار‪ ،‬توی‪ ،‬با‪ ،‬افزونبر‪ ،‬افزون بر‪،‬‬
‫افزون‬
‫ضمن اینکه‪ :‬همچنین‪ ،‬پیوست به اینکه‪ ،‬افزون بر آن‪ ،‬افزون‬
‫بر اینکه‬
‫ضمن آنکه‪ :‬افزون بر آنکه‬
‫ضمن تایید‪ :‬افزون بر درست شمردن‬
‫ضمن صحبت‪ :‬هنگام‪ ،‬میان سخن‬
‫ضمنا‪ :‬همچنین‪ ،‬هم چنین‪ ،‬نیز‪ ،‬در پیوست‪ ،‬باهمه اینها‪ ،‬با‬
‫آنکه‪ ،‬افزونبرین‬
‫ضمناً‪ :‬همچنین‪ ،‬در این میان‪ ،‬از سویی‪ ،‬از سوی دیگر‬
‫ضمه‪ :‬پیش‬
‫ضمیر‪ :‬نهان‪ ،‬نهاد‪ ،‬منش‪ ،‬کَس واژه‪ ،‬سرشت‪ ،‬دل اندرون‪ ،‬دل‪،‬‬
‫درون‪ ،‬اندرون‬
‫ضمیر ناخودآگاه‪ :‬نهان ناخودآگاه‬
‫ضمیمه‪ :‬همراه‪ ،‬پیوست‬
‫ضوابط‪ :‬بندها‬
‫ضیا‪ :‬فروغ‪ ،‬شید‪ ،‬روشنایی‪ ،‬تابش‬
‫ضیاء‪ :‬فروغ‪ ،‬شید‪ ،‬روشنایی‪ ،‬تابش‬
‫ضیاع‪ :‬زمین کشاورزی‬
‫ضیافت‪ :‬میهمانی‪ ،‬مهمانی‪ ،‬سور‪ ،‬جشن‪ ،‬بزم‬
‫ضعیف شدن‪ :‬نیرو از دست دادن‪ ،‬ناتوان شدن‪ ،‬سست شدن‪،‬‬
‫ضمانت‪ :‬تاوان داری‪ ،‬پیمانگری‪ ،‬پشتیبانی‪ ،‬پشتوانه‪ ،‬پایندانی‪،‬‬
‫‪۱۵۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ضربت خوردن‪ :‬کوفته شدن‪ ،‬کوفته‪ ،‬کوبه خوردن‪ ،‬آسیب‬
‫دیدن‬
‫ضربدر‪ :‬در‪ ،‬بار‬
‫ضربه‪ :‬کوبه‪ ،‬کوبش‪ ،‬کتک‪ ،‬زنش‪ ،‬تکانه‪ ،‬برخورد‪ ،‬آسیب‬
‫ضربه خوردن‪ :‬آسیب دیدن‪ ،‬آزار دیدن‬
‫ضربه دیدن‪ :‬آسیب دیدن‪ ،‬آزار دیدن‬
‫ضرر‪ :‬گزند‪ ،‬زیان‪ ،‬آسیب‬
‫ضرر دیدن‪ :‬آسیب دیدن‬
‫ضرس قاطع‪ :‬بیگفتگو‪ ،‬بیبرو برگرد‪ ،‬به درستی‬
‫ضرغام‪ :‬شیراوژن‪ ،‬دلیر‪ ،‬دالور‬
‫ضرورت‪ :‬نیاز‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچاری‪ ،‬بایستگی‬
‫ضروری‪ :‬وایا‪ ،‬نیازین‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬خواسته شده‪ ،‬خواسته‪،‬‬
‫بایسته‪ ،‬باید‪ ،‬بایا‬
‫ضروری است‪ :‬نیازین است‬
‫ضروری بودن‪ :‬شایسته بودن‪ ،‬درخور‬
‫ضریب‪ :‬نرخ‪ ،‬درسد‪ ،‬درانگارش‪ ،‬توان‬
‫ضریح‪ :‬مغاک‪ ،‬گور‪ ،‬آرامگاه‬
‫ضعف‪ :‬نزاری‪ ،‬ناچار‪ ،‬ناتوانی‪ ،‬الغری‪ ،‬سستی‪ ،‬زبون‬
‫ضعف رفتن‪ :‬ناتوان شدن‪ ،‬سست شدن‬
‫ضعف مزاج‪ :‬ناتوانی‬
‫ضعفا‪ :‬درماندگان‪ ،‬تهیدستان‪ ،‬بینوایان‬
‫ضعفاء‪ :‬درماندگان‪ ،‬تهیدستان‪ ،‬بینوایان‬
‫ضعیف‪ :‬نزار‪ ،‬ناتوان نشان دادن‪ ،‬ناتوان‪ ،‬الغر‪ ،‬کم زور‪ ،‬سست‬
‫ضعیف الجثه‪ :‬الغر‪ ،‬رنجور‬
‫ضعیف النفس‪ :‬سست نهاد‬
‫سست‬
‫ضعیفه‪ :‬همسر‪ ،‬زن ناتوان‪ ،‬زن‬
‫ضعیفی‪ :‬ناتوانی‬
‫ضاللت‪ :‬گمراهی‪ ،‬کجراهی‬
‫ضلع‪ :‬راسته‪ ،‬راستا‪ ،‬دیواره‪ ،‬دنده‪ ،‬پهلو‪ ،‬بر‪ ،‬بَر‬
‫ضم‪ :‬پیش‬
‫ضمان‪ :‬پذیرفتن‬
‫پایندان‪ ،‬پایبندانی‪ ،‬برگردن گیری‪ ،‬برگردن‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫طایر‪ :‬مرغ‪ ،‬پرنده‬

‫طایفه‪ :‬ویس‪ ،‬خاندان‪ ،‬تیره‪ ،‬تبار‬
‫طائر‪ :‬مرغ‪ ،‬پرنده‬
‫طائفه‪ :‬خاندان‪ ،‬تیره‪ ،‬تبار‬
‫طب‪ :‬پزشگی‪ ،‬پزشکی‬

‫طبّاخ‪ :‬خوالیگر )به(‪ ،‬آشپز‬

‫طبابت‪ :‬پزشگی‪ ،‬پزشکی‬
‫طباخ‪ :‬خورشگر‪ ،‬خوالیگر‪ ،‬پزنده‪ ،‬آشپز‬
‫طباخ خانه‪ :‬آشپزخانه‬
‫طباخی‪ :‬کله پزی‪ ،‬خوالیگری‪ ،‬آشپزی‬
‫طبخ‪ :‬پختن‪ ،‬پخت‬
‫طبع‪ :‬نهاد )ده(‪ ،‬منش‪ ،‬گوهر‪ ،‬سرشت‪ ،‬چاپ‬
‫طبع برگشتگی‪ :‬واسرشتگی‬
‫طبع برگشتن‪ :‬واسرشتن‬
‫طبعا‪ :‬همانا‪ ،‬به دلخواه‪ ،‬به خودی خود‪ ،‬براستی‬
‫طبق‪ :‬سبد‪ ،‬ترینان‪ ،‬تبک‪ ،‬تال‪ ،‬برپایه‪ ،‬برابر‪ ،‬بر پایه‬
‫طبق معمول‪ :‬مانند همیشه‬
‫طبقات زمین‪ :‬چینه‬
‫طبقه‪ :‬الیه‪ ،‬رسته‪ ،‬رده‪ ،‬اشکوب‬
‫طبقه بندی‪ :‬رده بندی‪ ،‬دسته بندی‬
‫طبل‪ :‬کوس‪ ،‬دهل‪ ،‬تبیره‬
‫طبی‪ :‬درمانی‪ ،‬پزشکی‬
‫طبیب‪ :‬پزشک‬
‫طبیعت‪ :‬نیاد‪ ،‬نهاد‪ ،‬گیتی سرشت‪ ،‬کیاناد‪ ،‬سرشت‪ ،‬سپهر‪،‬‬
‫زیستگاه‪ ،‬خیم‪ ،‬خوی‪ ،‬جهان سرشت‬
‫ط‬
‫طارمی‪ :‬نرده‪ ،‬تارمی‬
‫طاس‪ :‬گردانک‪ ،‬تاس‬
‫طاعت‪ :‬گردن نهادن‪ ،‬فرمانبرداری‪ ،‬پیروی‪ ،‬بندگی‬
‫طاعون‪ :‬سیاه مرگ‬
‫طاغی‪ :‬گردنکش‪ ،‬گرافکار‪ ،‬سرکش‬
‫طاق‪ :‬لنگه‪ ،‬تنها‪ ،‬تک‪ ،‬تاق‪ ،‬بام‪ ،‬ایوان‬
‫طاقباز‪ :‬تاغباز‬
‫طاقت‪ :‬ناانجام‪ ،‬نا‪ ،‬شکیبایی‪ ،‬توانایی‪ ،‬توان‪ ،‬تاو‪ ،‬تاب‪ ،‬بردباری‬
‫طاقت آوردن‪ :‬تاوَستن )ده(‪ ،‬تابیدن )به(‪،‬‬
‫طاقت تاغ شدن‪ :‬توان‪ ،‬بیتاب شدن‬
‫طاقت فرسا‪ :‬توان فرسا‪ ،‬تاب فرسا‬
‫طاقتفرسا‪ :‬توانفرسا‪ ،‬توان فرسا‪ ،‬تاب فرسا‬
‫طالب‪ :‬کاممند ) ‪ ،(kāmakōmand‬دانشجو‪ ،‬جوینده‪،‬‬
‫پژوهنده‬
‫طالب شهرت‪ :‬نامجو‬
‫طالب علّت‪ :‬چراییجوی )ده(‪،‬‬

‫طالب علم‪ :‬دانشجوی )ده(‪ ،‬دانشگر‪ ،‬دانش پژوه‬

‫طبیعت انسان‪ :‬نهاد آدمی‪ ،‬سرشت آدمی‬
‫طبیعتا‪ :‬به خودی خود‬
‫طالبی‪ :‬خروک‪ ،‬خرچوک‪ ،‬تالبی‬
‫طبیعی‪ :‬نیادی‪ ،‬سرشتین‪ ،‬سرشتی‪ ،‬سِرشتین‪ ،‬بهنجار‬
‫طالع‪ :‬سرنوشت‪ ،‬بخت‬
‫طپانچه‪ :‬هفت تیر‪ ،‬تپانچه‬
‫طالع بین‪ :‬فال بین‪ ،‬پیشگو‪ ،‬بخت بین‬
‫طپاندن‪ :‬تپاندن‬
‫طالع شوم‪ :‬وارونه بختی‪ ،‬سرنوشت بد‪ ،‬بد شگونی‪ ،‬بخت بد‬
‫طپش‪ :‬تپش‬
‫طالع همایون‪ :‬بخت بیدار‬
‫طپق‪ :‬کند زبانی‪ ،‬تپغ‬
‫طاهر‪ :‬پاکیزه‪ ،‬پاکدامن‪ ،‬پاک جامه‪ ،‬پاک‬
‫طحال‪ :‬سپُرز ) ‪ ،(sparz‬اسبل‬ ‫طاووس‪ :‬تاووس‬

‫‪۱۵۶‬‬

‫طریقت‪ :‬شیوه‪ ،‬روال‪ ،‬راه‪ ،‬آیین‬
‫طریقه‪ :‬گونه‪ ،‬شیوه‪ ،‬شگرد‪ ،‬روش‪ ،‬روال‪ ،‬راه‬
‫طریقه عمل‪ :‬شیوه کار‪ ،‬روند‪ ،‬روش‬
‫طعام‪ :‬خوردنی‪ ،‬خوراکی‪ ،‬خوراک‬
‫طعم‪ :‬مزه‬
‫طعم تند و تیز‪ :‬مزه تند و تیز‬
‫طعم شیرین‪ :‬مزه شیرین‬
‫طعمه‪ :‬مزمزه‪ ،‬دانه دام‪ ،‬خورشک‪ ،‬خورش‪ ،‬خوردنی‪ ،‬خوراک‪،‬‬
‫چینه‬
‫طعنه‪ :‬سرکوفت‪ ،‬سرزنش‪ ،‬بدگویی‬
‫طعنه آمیز‪ :‬نیشدار‪ ،‬گوشه دار‪ ،‬سرکوفت آمیز‬
‫طغیان‪ :‬نافرمانی‪ ،‬گردنکشی‪ ،‬شورش‪ ،‬سرپیچی‪ ،‬خروش‬
‫طغیان آب‪ :‬کوهه‪ ،‬خیزآب‬
‫طفل‪ :‬نوزاد‪ ،‬کودک‪ ،‬بچه‬
‫طفولیت‪ :‬کودکی‪ ،‬خردسالی‪ ،‬بچگی‬
‫طفیلی‪ :‬انگل‬
‫طال‪ :‬زر‪ ،‬زَر‬
‫طالب‪ :‬هاوَشتان‪ ،‬دینآموزان‪ ،‬خواهندگان‬
‫طالفروش‪ :‬زرگر‬
‫طالق‪ :‬جدایی‬
‫طالق گرفتن‪ :‬گسستن‪ ،‬جدا شدن‪ ،‬از هم جدا شدن‬
‫طالقنامه‪ :‬کشادنامه )به(‪،‬‬
‫طالیه‪ :‬دیده ور‪ ،‬دیده بان‪ ،‬پیشرو‬
‫طالیه دار‪ :‬پیشاهنگ‬
‫طالیی‪ :‬زرین‪ ،‬زری‪ ،‬زرگون‬
‫طلب‪ :‬درخواست‪ ،‬خواهه‪ ،‬خواه‪ ،‬خواسته‪ ،‬خواستن‪ ،‬خواست‪،‬‬
‫جویه‪ ،‬جستن‪ ،‬بستانکاری‬
‫طلب کردن‪ :‬یوزیدن‪ ،‬خواستن‬
‫طلبکار‪ :‬خواستار )به(‪ ،‬خواهان‪ ،‬جویان‪ ،‬بستانکار‬
‫طلبکننده‪ :‬خواستار )به(‪،‬‬
‫طلبه‪ :‬چراییجوی )ده(‪ ،‬هاوَشت‪ ،‬دین آموز‬
‫طلبی‪ :‬خواهی‬
‫‪۱۵۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫طر مع‪ :‬مشگبوی‪ ،‬خوشبوی‪ ،‬بویا‬
‫طراح‪ :‬نگارگر‪ ،‬نگارافکن‪ ،‬شالوده ریز‪ ،‬برنامه ریز‬
‫طراحی‪ :‬نمودارسازی‬
‫طراز‪ :‬تراز )همانند ترازو(‪،‬‬
‫طرانجبین‪ :‬ترانگبین‬
‫طراوت‪ :‬شادابی‪ ،‬سرزندگی‬
‫طرح‪ :‬نمودار‪ ،‬گستره‪ ،‬گستردن‪ ،‬شالوده‪ ،‬پیشنهاد‪ ،‬پیش‬
‫نویس‪ ،‬پیرنگ‪ ،‬برنامه‪ ،‬افکنه‪ ،‬افکندن‬
‫طرح ریزی‪ :‬شالوده ریزی‪ ،‬شالوده‪ ،‬زمینه سازی‪ ،‬برنامه ریزی‬
‫طرحواره‪ :‬نگاره‬
‫طرد‪ :‬واپس زنی‪ ،‬راندن‪ ،‬دور کردن‬
‫طرد شده‪ :‬رانده شده‪ ،‬رانده‬
‫طرد کردن‪ :‬بیرون راندن‬
‫طردکردن‪ :‬بیرون راندن‬
‫طرز‪ :‬شیوه )به(‪ ،‬روش‪ ،‬روال‪ ،‬راه‬
‫طرز تفکر‪ :‬دیدگاه‪ ،‬بینش‬
‫طرز رفتار‪ :‬روش‬
‫طرز عمل‪ :‬کارکرد‪ ،‬شیوه کار‪ ،‬شِگردکار‪ ،‬روش کار‪ ،‬روش‬
‫طرز فکر‪ :‬دیدگاه‪ ،‬بینش‬
‫طرزفکر‪ :‬منیش‪ ،‬روش اندیشه‬
‫طرزفکرخوب‪ :‬اندیشه نیک‬
‫طرف‪ :‬یارو‪ ،‬ور‪ ،‬کناره‪ ،‬کنار‪ ،‬کس‪ ،‬سوی‪ ،‬سو‪ ،‬سمت‪ ،‬روی‪،‬‬
‫رو‪ ،‬پهلو‬
‫طرف دعوی‪ :‬هماورد‪ ،‬خوانده‬
‫طرف سخن‪ :‬هم سخن‬
‫طرف شدن‪ :‬همآورد شدن‪ ،‬درگیرشدن‪ ،‬به ستیزبرخاستن‬
‫طرفدار‪ :‬هوادار‪ ،‬هواخواه‪ ،‬پیرو‪ ،‬پشتیبان‬
‫طرفداران‪ :‬پیروان‪ ،‬هواداران‬
‫طرفداری‪ :‬هوا خواهی‪ ،‬پیروی‬
‫طرفه‪ :‬نو‪ ،‬شگفت‪ ،‬خوش آیند‪ ،‬تازه‬
‫طرفین‪ :‬هر دو سوی‪ ،‬هر دو سو‬
‫طره‪ :‬کاکل‪ ،‬شکنج مو‪ ،‬زلف‪ ،‬دسته مو‬
‫طریق‪ :‬شیوه‪ ،‬روند‪ ،‬روش‪ ،‬روال‪ ،‬راه‬
‫طریق معتدل‪ :‬راه میانه )ده(‪،‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫طوق‪ :‬چنبر‬ ‫طلبیدن‪ :‬فراخواندن‪ ،‬ستاندن‪ ،‬خواستن‪ ،‬جویا شدن‪ ،‬باز‬

‫طول‪ :‬درازا )ڀ(‪ ،‬درازی )ده(‪ ،‬درازی‪ ،‬درازه‪ ،‬درازنا‬

‫جستن‬
‫طلسم‪ :‬نیرنگ‪ ،‬جادو‪ ،‬افسون‬
‫طول تاریخ‪ :‬درازای تاریخ‬
‫طلعت‪ :‬رخسار‪ ،‬چهره‬
‫طول جغرافیایی‪ :‬درازه گیتایی‪ ،‬درازای گیتایی‪ ،‬پهناک‬
‫طلق‪ :‬تلک‬
‫طول دادن‪ :‬کش دادن‪ ،‬درازکردن‬
‫طلوع‪ :‬سرزدن‪ ،‬خورشید‪ ،‬تابیدن‪ ،‬پگاه‪ ،‬بردمیدن‪ ،‬برآمدن‪،‬‬
‫طول عمر‪ :‬دیرزیوی‪ ،‬دیرجانی‪ ،‬درازی زندگی‬
‫برآمد‬
‫طول کشیدن‪ :‬دیرشدن‪ ،‬به درازا کشیدن‬
‫طلوع آفتاب‪ :‬بردمیدن آفتاب‪ ،‬برآمدن خورشید‪ ،‬برآمدن‬
‫طوالنی‪ :‬کشیده‪ ،‬ژرف‪ ،‬دیرپا‪ ،‬دیرباز‪ ،‬دورو دراز‪ ،‬دراز‪ ،‬بلند‬
‫آفتاب‬
‫طولی نمیکشد‪ :‬دیری نمیپاید‬
‫طومار‪ :‬بلند نامه‬ ‫طلوع خورشید‪ :‬خورشیدپیدایی ) ‪،(xvaršēt pētākīh‬‬

‫طویل‪ :‬دیرَند ) ‪ ،(dagrand‬دراز‪ ،‬بلند‬

‫طلوع صبح‪ :‬سپیده دم‬
‫طماع‪ :‬آزورز‪ ،‬آزمند‪ ،‬آز وَرز‬
‫طویل العمر‪ :‬سالخورده‬
‫طمانینه‪ :‬آرامش‬
‫طویل المدت‪ :‬دراز زمان‬
‫طمطراق‪ :‬خودنمایی‬
‫طویله‪ :‬ستورگاه‬
‫طمع‪ :‬آز‬
‫طی‪ :‬هنگام‬
‫طمع داشتن‪ :‬چشم داشتن‪ ،‬آزورزیدن‬
‫سپَریدن )ده(‪ ،‬نوردیدن‪ ،‬گذراندن‪ ،‬سپری کردن‪،‬‬
‫طی کردن‪ِ :‬‬ ‫طمع کردن‪ :‬آزمندی کردن‪ ،‬آز ورزیدن‬
‫سپردن‪ ،‬رهسپاری‪ ،‬درنوردیدن‪ ،‬پیمودن‪ ،‬پوییدن‬ ‫طمعکار‪ :‬آزین‪ ،‬آزور‪ ،‬آزمند‬
‫طیاره‪ :‬هواپیما‬ ‫طناب‪ :‬کمند‪ ،‬ریسمان‪ ،‬رشتک‪ ،‬رسن‬
‫طیب‪ :‬پاک و پاکیزه‬ ‫طناز‪ :‬نازکننده‪ ،‬دلربا‬
‫طیر‪ :‬مرغ‪ ،‬پرنده‬ ‫طنبور‪ :‬تنبور‬
‫طیف‪ :‬دیوانگی‪ ،‬خشم‪ ،‬بیناب‬ ‫طنز‪ :‬شوخی‪ ،‬ریشخند‪ ،‬خنده دار‪ ،‬خنده آور‬
‫طیف نما‪ :‬بیناب نما‪ ،‬بردنما‬ ‫طنین‪ :‬پژواک‬
‫طیف وسیعی از‪ :‬گستره بزرگی از‪ ،‬گسترده بزرگی از‪ ،‬دامنه‬ ‫طهارت‪ :‬پاکی )به(‪ ،‬شستن‪ ،‬پاکیزگی‬
‫گستردهای از‬
‫طهران‪ :‬تهران‬
‫طینت‪ :‬واال‪ ،‬منش‪ ،‬سرشت‬
‫طهماسب‪ :‬تهماسپ‬
‫طیور‪ :‬ماکیان‪ ،‬پرندگان‬
‫طواف‪ :‬گِردگشتن‬
‫طوبی‪ :‬شادی‪ ،‬خوشی‬
‫طور‪ :‬سان‪ ،‬دام‪ ،‬جور گونه‪ ،‬تور‬
‫طوری‪ :‬گونهای‬
‫طوس‪ :‬توس‬
‫طوطی‪ :‬توتی‬
‫طوعاً‪ :‬از میان جان‬
‫طوفان‪ :‬توفان‪ ،‬تندباد‬

‫‪۱۵۸‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ظریفانه‪ :‬با کاردانی‬

‫ظفر‪ :‬فرازمندی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬پیروزی‬
‫ظفرمند‪ :‬پیروزمند‬
‫ظفرمندانه‪ :‬پیروزمندانه‬

‫ظل‪ :‬سایه )ڀ(‪ ،‬پناه‪ ،‬آسودگی‬

‫ظلم‪ :‬ستیز‪ ،‬ستم‪ ،‬زورگویی‪ ،‬زورگفتن‪ ،‬جور‪ ،‬جفا‪ ،‬بیداد‬
‫ظلمات‪ :‬گمراهی‪ ،‬تاریکیها‪ ،‬تاریکی‬
‫ظ‬
‫ظلمانی‪ :‬تیره‪ ،‬تاریک‪ ،‬تار‬
‫ظن‪ :‬گمانه‪ ،‬گمان‪ ،‬پندار‪ ،‬اندیشه‬ ‫ظالم‪ :‬ستمگر‪ ،‬زورگو‪ ،‬جفاکار‪ ،‬بیدادگر‬
‫ظن بردن‪ :‬گمان بردن‪ ،‬دودل شدن‪ ،‬پنداشتن‬ ‫ظالمانه‪ :‬ستمگرانه‪ ،‬زورگویانه‪ ،‬بیدادگرانه‬
‫ظاهر‪ :‬هویدا‪ ،‬نمود‪ ،‬نمایان‪ ،‬نماد‪ ،‬نما‪ ،‬رویه‪ ،‬پیدا‪ ،‬پدیدار‪،‬‬
‫ (‪ ،‬بد گمان‬ ‫گمانگر‪(gumāngar‬‬ ‫ظنین‪:‬‬
‫آشکار‬
‫ظهر‪ :‬نیمروزگاه‪ ،‬نیمروز‪ ،‬پُشت‬
‫ظاهر ساختن‪ :‬پرده برگرفتن )به(‪ ،‬نمایاندن‪ ،‬نمایان کردن‬
‫ظهرانه‪ :‬ناهار‬
‫ظهرنویسی‪ :‬پشت نویسی‪ ،‬پُشت نویسی‬ ‫ظاهر سازی کردن‪ :‬وانمود کردن‬
‫ظاهر شدن‪ :‬پدیدار شدن‬
‫ظهور‪ :‬پیدایی )ده(‪ ،‬نمود‪ ،‬نمایان‪ ،‬پیدایش‪ ،‬آشکاری‬
‫ظاهر و باطن‪ :‬آشکار و نهان‬
‫ظهور و بطون‪ :‬پیدایی و نهفتگی‬ ‫ظاهرا‪ :‬همانا‪ ،‬گویا‪ ،‬چنین پیداست‪ ،‬به آشکاری‪ ،‬آنسان که‬
‫ظهیر‪ :‬پشتیبان‬ ‫پیداست‬
‫ظاهراً‪ :‬همانا‪ ،‬گویا‪ ،‬چنین پیداست‪ ،‬به آشکاری‪ ،‬آنسان که‬
‫پیداست‪ ،‬آن سان که پیداست‪ ،‬این گونه که آشکار است‬
‫ظاهربین‪ :‬بیمایه‪ ،‬برونگرا‬
‫ظاهرسازی‪ :‬خودنمایی‬
‫ظاهری‪ :‬رویهای‬
‫ظرافت‪ :‬نازکی‪ ،‬نازک سخنی‪ ،‬موشکافی‪ ،‬زیرکی‪ ،‬خوشایندی‪،‬‬
‫خرده سنجی‪ ،‬تیزنگری‬
‫ظرف‪ :‬دیگ‪ ،‬در‪ ،‬تشت‪ ،‬تابه‪ ،‬تابَک‪ ،‬باردان‪ ،‬آوند‬
‫ظرف اندازه گیری‪ :‬پیمانه‬
‫ظرف آب‪ :‬آبدان‬
‫ظرف آبخوری‪ :‬جام آبخوری‬
‫ظرف آش‪ :‬دوری‪ ،‬دورک‬
‫ظرف آشغال‪ :‬شلته‪ ،‬شَلتِه‪ ،‬خاکروبه دان‪ ،‬آخالدان‬
‫ظرف شرابخواری‪ :‬ساغر‪ ،‬جام‬

‫ظرفیت‪ :‬گنجایی )ده(‪ ،‬گنجایش‪ ،‬گنجانه‪ ،‬گنجا‪ ،‬خورند‬

‫ظریف‪ :‬نرم‪ ،‬مویین‪ ،‬الغر‪ ،‬شکننده‪ ،‬زیبا‪ ،‬باریک‬

‫‪۱۵۹‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫عارضه‪ :‬ناهنجاری‪ ،‬ناخوشی‪ ،‬رنجوری‪ ،‬رخداد‪ ،‬پیامد‪ ،‬بیماری‬

‫عارف‪ :‬شناسا )ده(‪ ،‬شناسا‪ ،‬ژرف بین‪ ،‬دانا‪ ،‬خداشناس‪،‬‬

‫بینشمند‬
‫عاری از‪ :‬بی‬
‫عاریت‪ :‬وامی‪ ،‬سپنج‬
‫عاریت خواستن‪ :‬به وام خواستن‬
‫عاریت دادن‪ :‬به وام دادن‬
‫ع‬
‫عاریتی‪ :‬کسانه‬
‫عازم‪ :‬رهسپار‪ ،‬راهی‬ ‫عابد‪ :‬پرستگار )ده(‪ ،‬خداپرست‪ ،‬پرستنده‬
‫عازم شدن‪ :‬روانه شدن‪ ،‬رهسپارشدن‪ ،‬رهسپار شدن‬
‫عابر‪ :‬گذرکننده‪ ،‬رونده‪ ،‬رهگذر‬
‫عاشق‪ :‬واله‪ ،‬شیفته‪ ،‬شیدا‪ ،‬دوستار‪ ،‬دلشده‪ ،‬دلداده‪ ،‬دلباخته‪،‬‬
‫عابر بانک‪ :‬خودپرداز‬
‫پاکباز‪ ،‬بیدل‬
‫عابر پیاده‪ :‬پیاده‬
‫عاشق پیشه‪ :‬واله‪ ،‬شیفته‪ ،‬شیدا پیشه‪ ،‬شیدا‪ ،‬دلشده‪ ،‬دلداده‪،‬‬
‫عابربانک‪ :‬خودپرداز‬
‫دلباخته‪ ،‬پاکباز‪ ،‬بیدل‬
‫عاج‪ :‬دندان پیل‪ ،‬پیلسته‬
‫عاشق شدن‪ :‬دل سپردن‪ ،‬دل باختن‪ ،‬پاک باختن‬
‫عاجز‪ :‬ناتوان‪ ،‬فرومانده‪ ،‬زبون‪ ،‬درمانده‪ ،‬بیچاره‬
‫عاشقانه‪ :‬مهرآمیز‪ ،‬شیفتگانه‪ ،‬شیداوار‪ ،‬شوریده وار‪،‬‬
‫عاجز شدن‪ :‬به ستوه آمدن‪ ،‬فروماندن‪ ،‬درماندن‬
‫شورمندانه‪ ،‬دلسپارانه‪ ،‬دلدارانه‬
‫عاجزانه‪ :‬زبونانه‪ ،‬با فروماندگی‪ ،‬با درماندگی‪ ،‬با بیچارگی‬
‫عاشقی‪ :‬شوریدگی‪ ،‬دلدادگی‬
‫عاجزشدن‪ :‬فروماندن‪ ،‬درمانده شدن‪ ،‬درماندن‪ ،‬بیچاره شدن‪،‬‬
‫عاصی‪ :‬نافرمان‪ ،‬شورشگر‪ ،‬سرکش‪ ،‬بستوه آمده‪ ،‬بستوه آمدن‬
‫به ستوه آمدن‬
‫عاطفه‪ :‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬مهر‬
‫عاجل‪ :‬شتابنده‪ ،‬زودرس‪ ،‬پیشی جوی‬
‫عاطفی‪ :‬نرمخو‪ ،‬مهرورز‪ ،‬مهربان‬
‫عادت‪ :‬منش‪ ،‬شیوه‪ ،‬سرشت‪ ،‬روش‪ ،‬خوی‪ ،‬خو گیری‪ ،‬خو‬
‫عاطل‪ :‬پوچ‪ ،‬بیهوده‪ ،‬بیکار‪ ،‬افکار‬
‫گرفتن‪ ،‬خو‬
‫عافیت‪ :‬رستگاری‪ ،‬تندرستی‪ ،‬بهروزی‬
‫عادت کردم‪ :‬خو گرفتم‬
‫عاقبت‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬پیامد‬
‫عاقبت االمر‪ :‬سر انجام‪ ،‬پایان کار‬ ‫عادت کردن‪ :‬مَروسیدن )به(‪ ،‬خوی گرفتن‪ ،‬خو گرفتن‪،‬‬
‫عاقبت اندیش‪ :‬دوراندیش‪ ،‬دور اندیش‬ ‫خو کردن‬
‫عاقبت اندیشی‪ :‬دور اندیشی‬ ‫عادت کننده‪ :‬خوی پذیر‬
‫عاقبت بخیر‪ :‬نیک فرجام‬ ‫عادت ماهانه‪ :‬دوره زنانگی‬
‫عاقبت به خیر‪ :‬نیک گردانیدن‪ ،‬نیک فرجام‪ ،‬نیک انجام‬ ‫عادل‪ :‬دادور‪ ،‬دادگستر‪ ،‬دادگر‬
‫عاقد‪ :‬گره زن‪ ،‬پیوندگر‪ ،‬پیمانگذار‬ ‫عادالنه‪ :‬دادگرانه‪ ،‬داد منشانه‬

‫عاقل‪ :‬خردمند )به(‪ ،‬هوشمند‪ ،‬زیرک‪ ،‬دانا‪ ،‬پخته‪ ،‬بخرد‪،‬‬

‫عادی‪ :‬همیشگی‪ ،‬ساده‪ ،‬خوگرفته‪ ،‬پیش پاافتاده‪ ،‬پیش پا‬
‫افتاده‪ ،‬بهنجار‬
‫باخرد‪ ،‬اندیشمند‬
‫عار‪ :‬ننگ‪ ،‬شرم‪ ،‬آزرم‬
‫عاقالنه‪ :‬هوشمندوار‪ ،‬هوشمندانه‪ ،‬اندیشمندانه‬
‫عار داشتن‪ :‬نهاد‪ ،‬ننگ دانستن‪ ،‬ننگ داشتن‬
‫عالم‪ :‬گیتی‪ ،‬گردون‪ ،‬کیهان‪ ،‬سپهر گردون‪ ،‬دانشمند‪ ،‬جهان‬
‫عارض‪ :‬رو‪ ،‬رخسار‪ ،‬رخ‪ ،‬چهره‬

‫‪۱۶۰‬‬

‫عبادتگاه‪ :‬مزگت )مسجد عربی شده مزگت است که از پارسی‬
‫به عربی رفته(‪ ،‬نیایشگاه‪ ،‬پرستشگاه‬
‫عبارت‪ :‬گزاره‪ ،‬فراز‪ ،‬سخن‪ ،‬چندواژه‬
‫عبارت بودن از‪ :‬بر این پایهاند که‪ ،‬بر این پایهاند‬
‫عبارت پردازی‪ :‬سخن پردازی‪ ،‬سخن‬
‫عبارتند از‪ :‬بر این پایهاند‬
‫عباردت کردن‪ :‬نیرنگ‬
‫عبث‪ :‬گزاف‪ ،‬پوچ‪ ،‬بیهوده‪ ،‬بیمایه‪ ،‬بیارزش‬
‫عبد‪ :‬زر خرید‪ ،‬بنده‪ ،‬برده‬
‫عبرت‪ :‬پندآموزی‪ ،‬پند‪ ،‬آموزه‪ ،‬آموزش‪ ،‬اندرز‬
‫عبرت آموز‪ :‬پند آموز‬
‫عبور‪ :‬گذارش ) ‪ ،(vitārišn‬گذشتن‪ ،‬گذر کردن‪ ،‬گذر‪،‬‬
‫گذار‪ ،‬ردشدن‬
‫عبور کردن‪ :‬گذشتن‪ ،‬گذر کردن‪ ،‬گذر‪ ،‬ردشدن‬
‫عبور و مرور‪ :‬شدآمد‪ ،‬رفت و آمد‪ ،‬آمد و شد‬
‫عبورکرده‪ :‬برگذشته‬
‫عبورگاه‪ :‬گذرگاه‬
‫عبوس‪ :‬ترشرو‪ ،‬اخمو‬
‫عت نص‪ :‬هنر‪ ،‬کار‪ ،‬ساختاری‪ ،‬پیشه‬
‫عتاب‪ :‬سرزنش‪ ،‬سخن تند‪ ،‬خشم‪ ،‬تشر‪ ،‬پرخاش‬
‫عتیق‪ :‬کهنه‪ ،‬دیرینه‪ ،‬باستانی‪ ،‬باستان‬
‫عتیقه‪ :‬کهن‪ ،‬پارینه‪ ،‬باستانی‪ ،‬باستانه‪ ،‬باارزش‬
‫عجب‪ :‬شگفت )به(‪ ،‬منی‪ ،‬شگفتی‪ ،‬شگفت آور‪ ،‬شگفت‬
‫انگیز‪ ،‬شگرف‪ ،‬خودستایی‪ ،‬خودبینی‬
‫عجبا‪ :‬شگفتا‬
‫عجز‪ :‬ناتوانی‪ ،‬فروماندگی‪ ،‬ستوه‪ ،‬درماندگی‪ ،‬بیچارگی‬
‫عجله‪ :‬شتاب کردن‪ ،‬شتاب‪ ،‬چابکی‪ ،‬تیزی‪ ،‬تندی‬
‫عجله کردن‪ :‬شتافتن‪ ،‬شتاب کردن‬
‫عجله کن‪ :‬شتاب کن‬
‫عجله کننده‪ :‬شتابگر‬
‫عجلهکننده‪ :‬شتابگر ) ‪،(ōštābgar‬‬
‫عجم‪ :‬گُنگ‪ ،‬کر و الل‬
‫عجوزه‪ :‬فرتوت‪ ،‬پیر‬
‫‪۱۶۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫عالم افروز‪ :‬گیتی افروز‪ ،‬جهان افروز‬
‫عالم بشریت‪ :‬جهان هستی‪ ،‬جهان مردمی‬
‫عالم غیب‪ :‬جهان نادیده‬
‫عالم ملکوت‪ :‬سپهرگردون‪ ،‬جهان دیگر‬
‫عالمگیر‪ :‬جهانگیر‬
‫عالی‪ :‬واال جایگاه‪ ،‬واال‪ ،‬شگرف‪ ،‬بلند پایه‪ ،‬بسیار خوب‪ ،‬برسو‪،‬‬
‫برجسته‪ ،‬برتر‪ ،‬بالنده‪ ،‬ارجمند‬
‫عالی ترین‪ :‬واال ترین‪ ،‬بهترین‪ ،‬برترین‬
‫عالی جناب‪ :‬واالگاه‪ ،‬بزرگوار‬
‫عالی رتبه‪ :‬واالگهر‪ ،‬واال جایگاه‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬بلند پایه‬
‫عالی قدر‪ :‬واالجاه‪ ،‬پر بها‪ ،‬پر ارزش‬
‫عالی مقام‪ :‬بلند پایه‪ ،‬ارجمند‬
‫عالی نژاد‪ :‬واالگهر‬
‫عالی نسب‪ :‬واالنژاد‪ ،‬واالتبار‬
‫عالی همت‪ :‬واالمنش‪ ،‬بزرگوار‬
‫عالیجناب‪ :‬وام‪ ،‬واالگهر‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬بزرگوار‪ ،‬ارجمند‬
‫عام‪ :‬همه‪ ،‬همگانی‪ ،‬همگان‪ ،‬مردم‪ ،‬جهانروا‪ ،‬توده‬
‫عامدا‪ :‬دانسته‪ ،‬به دلخواه‪ ،‬آگاهانه‬
‫عامداً‪ :‬دانسته‪ ،‬به دلخواه‪ ،‬آگاهانه‬
‫عامدانه‪ :‬دیده و دانسته‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬ازروی آگاهی‬
‫عامل‪ :‬کنشگر ) ‪ ،(kunišgar‬گماشته‪ ،‬کننده‪ ،‬کارگزار‪،‬‬
‫کارگذار‪ ،‬کارکن‪ ،‬کاردار‪ ،‬پیشکار‪ ،‬انگیزه‬
‫عامه‪ :‬همه‪ ،‬همگان‪ ،‬مردم‪ ،‬توده‬
‫عامی‪ :‬همگانی‪ ،‬مردمی‪ ،‬تودگانی‬
‫عامیانه‪ :‬همگانی‪ ،‬مردمی‪ ،‬مردمانه‪ ،‬تودگانه‬
‫عاید‪ :‬سود‪ ،‬درآمد‪ ،‬بازدهی‬
‫عایدی‪ :‬سود‪ ،‬درآمد‪ ،‬بهره‬
‫عایق‪ :‬پیشگیر‪ ،‬بازدارنده‬
‫عایله‪ :‬خانوار‪ ،‬خانواده‬
‫عایله مند‪ :‬خانوار مند‪ ،‬خانواده دار‪ ،‬پرفرزند‬
‫عائله‪ :‬خانواده‬
‫عائله مند‪ :‬خانوار مند‪ ،‬پرفرزند‬
‫عبا‪ :‬باالپوش‬
‫عبادت‪ :‬نیاییدن‪ ،‬نیایش‪ ،‬پرستش‬
‫عبادت کردن‪ :‬نیایش کردن‪ ،‬ستودن‪ ،‬ستایش کردن‬

‫عجول‪ :‬شتابگر ) ‪ ،(ōštābgar‬ناشکیبا‪ ،‬شتابزده‪ ،‬بیشکیب‬
‫عدم پیشرفت‪ :‬ناکامی‪ ،‬شکست‬
‫عدم تحرک‪ :‬ناروانی‬
‫عدم حضور‪ :‬نبود‬
‫عدم سکون‪ :‬بیآرامی )ده(‪،‬‬
‫عدم ضرورت‪ :‬نبایستگی‬
‫عدم ظهور‪ :‬ناپیدایی )ده(‪،‬‬
‫عدم کیفیت‪ :‬بیچگونگی )ده(‪،‬‬
‫عدم موفقیت‪ :‬ناکسان‪ ،‬ناکامیابی‪ ،‬ناکامی‬
‫عدم واقعیت‪ :‬ناراستی‪ ،‬نادرستی‬
‫عدم وجود‪ :‬نیستی‪ ،‬نبود‪ ،‬نابودی‬
‫عدن‪ :‬بهشت‬
‫عده‪ :‬گروه‪ ،‬دسته‪ ،‬جرگه‬
‫عده ای‪ :‬شماری‪ ،‬چندی‪ ،‬چند تن‬
‫عدهای‪ :‬گروهی‪ ،‬شماری‪ ،‬دستهای‪ ،‬تنی چند‬
‫عدو‪ :‬کینهور‪ ،‬دشمن‪ ،‬بدخواه‬
‫عدیده‪ :‬فراوان‪ ،‬پرشمار‪ ،‬بسیار‬
‫عذاب‪ :‬شکنجه‪ ،‬رنج‪ ،‬آزار‪ ،‬آذار‬
‫عذاب الیم‪ :‬شکنجه سخت‪ ،‬رنج جانگاه‪ ،‬آزار دردناک‬
‫عذاب روح‪ :‬شکنجه روان‪ ،‬آزار روان‬
‫عذر‪ :‬دست آویز‪ ،‬پوزش‪ ،‬بهانه‬
‫عذر خواستن‪ :‬پوزیدن‪ ،‬پوزش خواستن‬
‫عذر می خواهم‪ :‬درگذرید‪ ،‬پوزش میخواهم‪ ،‬ببخشید‬
‫عذرخواهی‪ :‬پوزش خواستن‪ ،‬پوزش‬
‫عذل‪ :‬برکناری‬
‫عدم‪ :‬نیستی )ده(‪ ،‬نیست شدن )ده(‪ ،‬نابودن )ده(‪ ،‬نبود‪،‬‬
‫عرابه‪ :‬گردونه‪ ،‬گردون‪ ،‬ارابه‬
‫عراق‪ :‬اراک‬
‫عرب‪ :‬تازیک‪ ،‬تازی‬
‫عربده‪ :‬فغان‪ ،‬فریاد‪ ،‬داد‪ ،‬جیغ‬
‫عربده جو‪ :‬ستیزه جو‪ ،‬آشوبگر‬
‫عربی‪ :‬زبان تازیان‪ ،‬زبان تازی‪ ،‬تازی‬
‫عرش‪ :‬تخت‪ ،‬پهنه‪ ،‬آسمان‪ ،‬اورنگ‪ ،‬اریکه‬
‫عرش اعلی‪ :‬جایگاه خدا‪ ،‬تخت برین خدا‬
‫عرشه‪ :‬فراز کشتی‬
‫‪۱۶۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫عجوالنه‪ :‬شتابزده‪ ،‬شتابان‪ ،‬سراسیمه‪ ،‬با شتابزدگی‬
‫عجیب‪ :‬شگفت آور‪ ،‬شگفت انگیز‪ ،‬شگفت‪ ،‬شگرف‬
‫عجیب الخلقه‪ :‬شگفت آفریده‬
‫عجین‪ :‬درهم شده‪ ،‬آمیخته‪ ،‬آغشته‬
‫عداد‪ :‬شمار‬
‫عداد محدودی‪ :‬شمار اندکی‬
‫عدالت‪ :‬درستی‪ ،‬دادوری‪ ،‬دادگستری‪ ،‬دادگری‪ ،‬دادگرانه‪ ،‬داد‪،‬‬
‫برابری‬
‫عدالت اجتماعی‪ :‬یکسانگری‪ ،‬همسانی‪ ،‬برابری‬
‫عدالت پیشه‪ :‬دادمند‪ ،‬دادپیشه‬
‫عدالتخانه‪ :‬دادگستری‬
‫عداوت‪ :‬کینه توزی‪ ،‬کین‪ ،‬ستیزه جویی‪ ،‬دشمنی‬
‫عدد‪ :‬شمار )ڀ(‪ ،‬شماره‪ ،‬تا‬
‫عددنویسی‪ :‬شماره نویسی‬
‫عدس‪ :‬دانژه )به(‪ ،‬وینوک‪ ،‬ونوک‪ ،‬دانیژه‪ ،‬دانجه‬
‫عدسی‪ :‬مژوک‪ ،‬مِژوک‪ُ ،‬ب ُلسیک‬
‫عدسی دوربین‪ :‬مِژوک‪ ،‬بلسیک‪ُ ،‬بلُسیک‬
‫عدسی محدب‪ :‬مژوک کوژ‬
‫عدسی مقعر‪ :‬مژوک کاو‬
‫عدسیه‪ :‬مژوک‬
‫عدل‪ :‬نیم خروار‪ ،‬داوری‪ ،‬دادمندی‪ ،‬دادگری‪ ،‬داد‬
‫عدل بندی‪ :‬لنگه بندی‪ ،‬بسته بندی‪ ،‬بار بندی‬
‫عدلیه‪ :‬دادگستری‬
‫نابودی‬
‫عدم احترام‪ :‬بیارجی‬
‫عدم ادارک‪ :‬نایابندگی )ده(‪،‬‬
‫عدم استعداد‪ :‬ناتوانی‪ ،‬بیکارگی‪ ،‬بیدانشی‬
‫عدم اعتماد‪ :‬ناباوری‪ ،‬بد گمانی‬
‫عدم امکان‪ :‬ناتوانی‪ ،‬ناشدنی‬
‫عدم آسایش‪ :‬نیاسودگی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫عزا‪ :‬سوگواری‪ ،‬سوگ‬ ‫عرصه‪ :‬میدان‪ ،‬میان سرای‪ ،‬پهنه‬

‫عرض‪ :‬پهنا )ڀ(‪ ،‬درازای‪ ،‬پیشکش‪ ،‬پهنای‬

‫عزاداری‪ :‬سوگواری‬
‫عزب‪ :‬یکه‪ ،‬تنها‪ ،‬بیهمسر‬
‫عرض اندام‪ :‬جلوه نمایی‬
‫عزت‪ :‬ارجمند‪ ،‬ارج‬
‫عرض جغرافیایی‪ :‬درازاک‪ ،‬پهنای گیتایی‬
‫عزت نفس‪ :‬خود بزرگواری‬
‫عرض حال‪ :‬دادخواست‬
‫عزل‪ :‬بیکار کردن‪ ،‬برکناری‪ ،‬برکنار‬
‫عرض کردم‪ :‬گفتم‬
‫عزل شدن‪ :‬برکنار شدن‬
‫عرض کردن‪ :‬گفتن‪ ،‬به آگاهی رسانیدن‪ ،‬آگاهی رسانیدن به‬
‫عزل کردن‪ :‬کنار گذاشتن‪ ،‬برکنار کردن‪ ،‬برانداختن‬
‫عرض کنم‪ :‬بگویم‬
‫عزلت‪ :‬گوشهگیری‬
‫عرضحال‪ :‬دادنامه‪ ،‬دادخواست‬
‫عزم‪ :‬پایداری‪ ،‬پابرجایی‪ ،‬آهنگ‬
‫عرضه‪ :‬هویدا‪ ،‬نمایش‪ ،‬نشان دادن‪ ،‬کاردانی‪ ،‬شایستگی‪،‬‬
‫عزم جزم‪ :‬استوارآهنگ‬
‫رونمایی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬جربزه‪ ،‬جُربزه‪ ،‬پیشنهاد‪ ،‬پیشاورد‬
‫عزم کردن‪ :‬خواستن‪ ،‬آهنگ کردن‬
‫عرضه داشتن‪ :‬جُربزه داشتن‬
‫عزوجل‪ :‬بزرگوار‬
‫عرضه کرد‪ :‬رونمایی کرد‬
‫عزیز‪ :‬نازنین‪ ،‬مهربان‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬گران‪ ،‬گرامی‪ ،‬دوست‬
‫عرضه کردن‪ :‬هویدا کردن‪ ،‬نمایاندن‪ ،‬پیشاورد کردن‬
‫داشتنی‪ ،‬پر ارزش‪ ،‬بزرگ‪ ،‬با ارزش‪ ،‬ارجمند‬
‫عرضه و تقاضا‪ :‬داد و خواست‬
‫عزیز دردانه‪ :‬یکی یه دونه‪ ،‬لوس‪ ،‬دردانه‪ ،‬دُردانه‬
‫عرعر‪ :‬اَرَار‬
‫عزیز کرده‪ :‬نازنین‪ ،‬نازکرده‪ ،‬نازدانه‬
‫عرف‪ :‬فراگرفته‪ ،‬شناخته شده‪ ،‬شناخته‪ ،‬شناخت‪ ،‬روش‬
‫عزیمت‪ :‬رهسپاری‪ ،‬راهی گشتن‪ ،‬براه افتادن‬
‫همگانی‪ ،‬روال‪ ،‬پذیرفته‬
‫عزیمت کردن‪ :‬رهسپار شدن‬
‫عرفان‪ :‬یزدانشناسی‬
‫عسرت‪ :‬مستمندی‪ ،‬درماندگی‪ ،‬تهیدستی‪ ،‬تنگنایی‪،‬‬
‫عرق‪ :‬رگ‪ ،‬خُوی‪ ،‬ترتنی‪ ،‬باده‪ ،‬آبدانه‬
‫تنگدستی‬
‫عرق ملی‪ :‬شور میهن پرستی‬
‫عسکر‪ :‬لشگر‪ ،‬لشکر‪ ،‬سپاه‬
‫عروج‪ :‬برآمدن‪ ،‬باالیش‪ ،‬باالروی‬
‫عسگر‪ :‬لشگر‪ ،‬لشکر‬
‫عروس‪ :‬بیوگان‪ ،‬اروس‬
‫عسگری‪ :‬نازا‬
‫عروسک‪ :‬اروسک‬
‫عسل‪ :‬انگپین‪ ،‬انگبین‬
‫عروسی‪ :‬زناشویی‪ ،‬اروسی‬
‫عشا‪ :‬شامگاه‬
‫عروسی کردن‪ :‬بیوگانی کردن‪ ،‬اروسی کردن‬
‫عشاء‪ :‬شامگاه‬
‫عروق‪ :‬رگها‬
‫عشاق‪ :‬دوستاران‪ ،‬دلشدگان‪ ،‬دلدادگان‬
‫عریان‪ :‬برهنه‬
‫عشر‪ :‬یک دهم‪ ،‬ده یک‬
‫عریض‪ :‬گشاد‪ ،‬گسترده‪ ،‬پهناور‪ ،‬پهن‪ ،‬پَهن‬
‫عشرت‪ :‬کامرانی‪ ،‬خوشگذرانی‬
‫عریض و طویل‪ِ :‬ولَنگ و واز‪ ،‬گسترده‪ ،‬گَل و گشاد‪ ،‬پهناور‪،‬‬
‫عشره‪ :‬دهه‬
‫پت و پهن‬
‫عشق‪ :‬مهر ورزیدن‪ ،‬شیفتگی‪ ،‬شیدایی‪ ،‬دوست داشتن‪،‬‬
‫عریضه‪ :‬دادنامه‪ ،‬دادخواست‬
‫دلدادگی‪ ،‬دلبردگی‪ ،‬دلباختگی‪ ،‬پاکبازی‬
‫عریضه نگاری‪ :‬نوشتن دادخواستنامه‬
‫عشق بازی‪ :‬شیفتگی‪ ،‬شیدایی‪ ،‬دلدادگی‪ ،‬دلباختگی‬
‫عز‪ :‬واالیی‪ ،‬فر‪ ،‬ارزش‪ ،‬ارجمندی‪ ،‬ارج‬
‫عشوه‪ :‬ناز‪ ،‬کرشمه‪ ،‬بشک‬
‫عز و جل‪ :‬گرانمایه‪ ،‬گرامی‪ ،‬ارجمند‬

‫‪۱۶۳‬‬

‫عطش‪ :‬تشنه شدن‪ ،‬تشنگی‬
‫عطف‪ :‬بازگشتن‪ ،‬بازگشت‬
‫عطف به ماسبق‪ :‬برگشت به گذشته‪ ،‬بازگشت به گذشته‬
‫عصاره‪ :‬افشُره )به(‪ ،‬فشرده‪ ،‬شیره‪ ،‬شیرابه‪ ،‬چکیده‬
‫عطوفت‪ :‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬دوستی‬
‫عطیه‪ :‬شادمانه‪ ،‬دهش‪ ،‬پاداش‪ ،‬بخشش‬
‫عظمت‪ :‬شکوه ) ‪ ،(škōhīh‬فر‪ ،‬شکوهی‪ ،‬شکوه‪ ،‬شُکوه‪،‬‬
‫بزرگی‪ ،‬بزرگواری‪ ،‬بزرگ منشی‬ ‫عصبانی‪ :‬خشمگین‪ ،‬جوشی‪ ،‬تندخو‪ ،‬برآشفته‪ ،‬برافروخته‪،‬‬
‫عظمی‪ :‬کالن‪ ،‬سترگ‪ ،‬زیاد‪ ،‬تنومند‪ ،‬پهناور‪ ،‬پرشکوه‪ ،‬بیکران‪،‬‬
‫بزرگ‬
‫عظیم‪ :‬واال‪ ،‬کالن‪ ،‬سترگ‪ ،‬زیاد‪ ،‬تنومند‪ ،‬پهناور‪ ،‬پرشکوه‪،‬‬
‫بیکران‪ ،‬بزرگ‬
‫عظیم الجثه‪ :‬کالن پیکر‪ ،‬کالن‪ ،‬سترگ‪ ،‬زیاد‪ ،‬تنومند‪ ،‬تناور‪،‬‬
‫پهناور‪ ،‬پرشکوه‪ ،‬بیکران‬
‫عظیمی‪ :‬سترگی‬
‫عغده‪ :‬گره درونی‬
‫عفاف‪ :‬شرم‪ ،‬تن فروشی‪ ،‬پرهیزکاری‪ ،‬پاکی‪ ،‬پاکدامنی‪،‬‬
‫پارسایی‬
‫عفریت‪ :‬غول‪ ،‬دیو‪ ،‬اهریمن‬
‫عفو‪ :‬گذشت )به(‪ ،‬چشم پوشی‪ ،‬بخشیدن‪ ،‬بخشودن‪،‬‬
‫بخشش‪ ،‬بخشایش‪ ،‬آمرزش‬
‫عفو بین المللی‪ :‬بخشایش جهانی‬
‫عفو کردن‪ :‬چشم پوشی‪ ،‬بخشیدن‪ ،‬بخشودن‪ ،‬بخشایش‪،‬‬
‫آمرزیدن‬
‫عفو کننده‪ :‬آمرزگار‬
‫عفونت‪ :‬گندیدن‪ ،‬گندیدگی‪ ،‬گند‪ ،‬چرک کردن‪ ،‬چرک‪،‬‬
‫پلشتی‪ ،‬بدبو شدن‬
‫عفیف‪ :‬پرهیزکار‪ ،‬پاکدامن‪ ،‬پارسا‬
‫عقاب‪ :‬همای‪ ،‬شهباز‪ ،‬شاهین‪ ،‬باز‪ ،‬آگفت‬
‫عقاید‪ :‬دیدگاهها‪ ،‬دید‪ ،‬برداشتها‪ ،‬باورها‬
‫عقب‪ :‬دنبال‪ ،‬پی‪ ،‬پشت‪ ،‬پس‬
‫عقب افتادن‪ :‬دیر کردن‪ ،‬دیر کرد‬
‫عقب انداختن‪ :‬پس انداختن‬
‫عطسه‪ :‬شنوسه ) ‪ ،(šnōsak‬شنوسک‪ ،‬اتسه‬
‫عقب بردن‪ :‬پس کشیدن‬
‫عقب زدن‪ :‬پس زدن‬
‫‪۱۶۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫عشوه گر‪ :‬لوند‪ ،‬باناز‪ ،‬باکرشمه‬
‫عشیره‪ :‬دودمان‪ ،‬خانوار‪ ،‬تیره‪ ،‬تبار‬
‫عصا‪ :‬دستواره‪ ،‬چوپ‪ ،‬چوبدستی‪ ،‬چوبدست‪ ،‬چوب‬
‫عصاره گرفتن‪ :‬شیره گرفتن‪ ،‬افشردن‬
‫سهِشگر‪ ،‬پی‬
‫عصب‪ُ :‬‬
‫آشفته‬
‫عصبانی شدن‪ :‬برآشفتن‬
‫عصبانیت‪ :‬خشم‪ ،‬برآشفتگی‬
‫عصبی‪ :‬تندخویی‪ ،‬پرخشم‪ ،‬بدخوی‬
‫عصر‪ :‬شبانگاه‪ ،‬شامگاه‪ ،‬زمانه‪ ،‬زمان‪ ،‬روزگار‪ ،‬دوره‪ ،‬پسین‪،‬‬
‫پس از نیمروز‪ ،‬ایوار‬
‫عصر باستان‪ :‬زمانه باستان‪ ،‬دوره باستان‬
‫عصر فن آوری‪ :‬زمانه فن آوری‬
‫عصرانه‪ :‬چاشت شامگاهی‬
‫عصرحجر‪ :‬زمانه پارینه سنگی‪ ،‬پارینه سنگی‬
‫عصیان‪ :‬گردنکشی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬سرپیچی‬
‫عضله‪ :‬ماهیچه‬
‫عضو‪ :‬هموند‪ ،‬هموَند‪ ،‬هم پیمان‪ ،‬کاربر‪ ،‬اندام‬
‫عضو بدن‪ :‬پاره تن‬
‫عضو شدن‪ :‬هموند شدن‪ ،‬همپیوند شدن‬
‫عضوخانواده‪ :‬خودی‪ ،‬خودمانی‪ ،‬ازخود‬
‫عضویت‪ :‬هموندی‬
‫عطا‪ :‬دهش‪ ،‬بخشش‪ ،‬بخشایش‬
‫عطا فرمودن‪ :‬بخشودن‬
‫عطا کردن‪ :‬بخشودن‬
‫عطاء‪ :‬دهش‪ ،‬بخشش‬
‫عطار‪ :‬داروگر‪ ،‬خوش بو فروش‬
‫عطارد‪ :‬تیر )به(‪ ،‬ستاره تیر‪ ،‬دبیرسپهر‬
‫عطاکردن‪ :‬بخشیدن‪ ،‬بخشایش‪ ،‬ارزانی داشتن‬
‫عطر‪ :‬خوشبویه‪ ،‬خوشبوی‪ ،‬بوی خوش‬

‫عکس‪ :‬فَرتور )به(‪ ،‬نگاره‪ ،‬نگار‪ ،‬رخش‪ ،‬رُخش‬
‫عکس العمل‪ :‬واکوش‪ ،‬واکنش‪ ،‬رویکرد‪ ،‬پاد کار‬
‫علّت‪ :‬چرایی )ده(‪ ،‬چرایی‬
‫عالج‪ :‬چارهگری ) ‪ ،(čāragarīh‬درمان‪ ،‬خوب شدن‪،‬‬
‫عقبی‪ :‬روز واپسین‪ ،‬رستاخیز‪ ،‬جهان دیگر‪ ،‬پاداش کار‪ ،‬پاداش‬
‫چارهگری‪ ،‬چاره جویی‪ ،‬چاره‬
‫عالج پذیر‪ :‬درمان پذیر‪ ،‬چاره پذیر‬
‫عالقمند‪ :‬دوستدار‪ ،‬دلبسته‬
‫عالقمندی‪ :‬دلبستگی‬
‫عالقه‪ :‬گرایش‪ ،‬دوست داشتن‪ ،‬دلبستگی‬
‫عالقه دارم‪ :‬دلبستگی دارم‬
‫عالقه داشتن‪ :‬دلبستگی داشتن‬
‫عالقه مند‪ :‬مهرورز‪ ،‬شیفته‪ ،‬دوستدار‪ ،‬دلبسته‬
‫عالقه مند شدن‪ :‬دل بستن‬
‫عالمت‪ :‬نشانی‪ ،‬نشانهها‪ ،‬نشانه‪ ،‬نشان‪ ،‬آرنگ‬
‫عالمت اختصاری‪ :‬کوتاهواره‬
‫عالمت تشدید‪ :‬نشانه سخت گویی‪ ،‬نشانه دوباره گویی‬
‫عالمت گزاری‪ :‬نشانه گزاری‬
‫عالوه‪ :‬فزون‪ ،‬افزون‪ ،‬افزوده‬
‫عالوه بر‪ :‬افزون بر آن‪ ،‬افزون بر‬
‫عالوه بر این‪ :‬افزون بر این‬
‫عالوه براین‪ :‬وانگهی‪ ،‬افزون براین‬
‫عالیق‪ :‬گرایشها‪ ،‬دوست داشتهها‪ ،‬دلبستگیها‬
‫عالیم‪ :‬نشانهها‬
‫عقالنیت‪ :‬خردمندی‪ ،‬خردمداری‪ ،‬خردگرایی‪ ،‬خردپسندی‬
‫عالیم راهنمایی و رانندگی‪ :‬نشانههای راهنمایی و رانندگی‬
‫عالئم‪ :‬نشانی‪ ،‬نشانهها‬
‫عالئم راهنمایی و رانندگی‪ :‬نشانههای راهنمایی و رانندگی‬
‫عالئمی‪ :‬نشانههایی‬
‫علت‪ :‬چرایی )ده(‪ ،‬مایه‪ ،‬کمبود‪ ،‬شوند‪ُ ،‬‬
‫شوَند‪ ،‬دستاویز‪،‬‬
‫چونی‪ ،‬بیماری‪ ،‬انگیزه‬
‫علت و معلول‪ :‬بن و بر‪ ،‬انگیزه و انگیخته‬
‫علف‪ :‬گیاه‪ ،‬سبزه‬
‫علف چر‪ :‬چراگاه‬
‫علف خشک‪ :‬کاه‬
‫‪۱۶۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫عقب گرد‪ :‬پسگرد‬
‫عقب ماندگی‪ :‬واپس ماندگی‬
‫عقب ماندن‪ :‬واماندن‪ ،‬باز ماندن‬
‫عقب مانده‪ :‬واپس مانده‬
‫عقب نشینی‪ :‬واپس نشینی‪ ،‬پس رفتن‬
‫عقد‪ :‬گواه گیران‪ ،‬گره زدن‪ ،‬پیوند زناشویی‪ ،‬پیوند‪ ،‬پیمان‪،‬‬
‫بستن‬
‫عقد ازدواج‪ :‬پیمان زناشویی‬
‫عقد غصیه‪ :‬پیمان زناشویی‬
‫عقد نامه‪ :‬پیمان نامه‬
‫عقده‪ :‬گره روانی‪ ،‬گره‪ ،‬کینه‪ ،‬کین‪ ،‬پیچیدگی‬
‫عقده حقارت‪ :‬خود کوچک بینی‪ ،‬خود کم بینی‬
‫عقده روانی‪ :‬گره روانی‪ ،‬سرکوفتگی‪ ،‬سرخوردگی‬
‫عقدهای‪ :‬کینه توز‬
‫عقرب‪ :‬کژدم‪ ،‬کَژدُم‬
‫عقربه‪ :‬شاهنگ‪ ،‬شاهَنگ‪ ،‬پرک‪َ ،‬پرَک‬
‫خرَد‬
‫عقل‪ :‬هوش‪ ،‬دانش‪ ،‬دانایی‪ ،‬خرد‪ِ ،‬‬
‫عقل عملی‪ :‬خرد کارکن )ده(‪،‬‬
‫عقل معاش‪ :‬خرد زیست‬
‫عقل ناطق‪ :‬خرد سخنگوی‬
‫عقل نظری‪ :‬خرد دانا )ده(‪،‬‬
‫عقالنی‪ :‬خردمندانه‪ ،‬بخردانه‬
‫عقلی‪ :‬هوشی‪ ،‬خرَدوارانه‪ ،‬روانی‪ ،‬ذهنی‬
‫عقوبت‪ :‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬پادافره‪ ،‬بادافره‪ ،‬باداَفراه‬
‫عقیده‪ :‬گمان‪ ،‬رای‪ ،‬دیدگاه‪ ،‬خواسته‪ ،‬باور‪ ،‬اندیشه‬
‫عقیق‪ :‬رونوس‬
‫عقیم‪ :‬نازا‪ ،‬سترون‬
‫عقیم کردن‪ :‬نازا کردن‪ ،‬سترون کردن‬
‫ستَروَن )به(‪،‬‬
‫عقیمه‪َ :‬‬
‫عکاس‪ :‬نگاره گر‪ ،‬فرتورگر‪ ،‬رخشگر‪ ،‬رُخش َگر‬
‫عکاسی‪ :‬فرتورگری‪ ،‬فرتورخانه‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫علی االصول‪ :‬به روش بایسته‪ ،‬به روال درست‪ ،‬به درستی‪ ،‬به‬ ‫علفزار‪ :‬مرغزار‪ ،‬سبزه زار‪ ،‬چراگاه‬
‫بایستگی‬ ‫علل‪ :‬شوندها‪ ،‬دستاویزها‪ ،‬چراییها‪ ،‬انگیزهها‬

‫علم‪ :‬دانستگی )ده(‪ ،‬نشان‪ ،‬رایت‪ ،‬درفش‪ ،‬دانش‪ ،‬دانایی‪،‬‬

‫علی البدل‪ :‬جایگزین‪ ،‬جانشین‬
‫علی الحساب‪ :‬پیش ستان‪ ،‬پیش دریافت‪ ،‬پیش پرداخت‬
‫پرچم‬
‫علی الخصوص‪ :‬بویژه‪ ،‬به ویژه‬
‫علی السویه‪ :‬یکسان‬ ‫علم اعداد‪ :‬دانش شمارش )ده(‪،‬‬
‫علی ای حال‪ :‬در هر روی‪ ،‬به هر روی‬ ‫علم االبدان‪ :‬تن شناسی‪ ،‬پزشکی‬
‫علی رغم‪ :‬با اینکه‪ ،‬با این که‬ ‫علم االجتماع‪ :‬دانش مردم شناسی‬
‫علی هذا‪ :‬بنابراین‪ ،‬از این رو‬ ‫علم االحصا‪ :‬آمارشناسی‬
‫علیا‪ :‬زبرین )ڀ(‪ ،‬باالیین )ڀ(‪ ،‬واال‪ ،‬فراسو‪ ،‬زبرین‪ ،‬دست‬ ‫علم االحصاء‪ :‬آمارشناسی‬
‫علم االخالق‪ :‬دانش رفتاری‬
‫باال‬
‫علم االفکار‪ :‬فرزان‬
‫علیالبدل‪ :‬جانشین‬
‫علم االقوال‪ :‬دانش سخن‬
‫علیحده‪ :‬جداگانه‪ ،‬جدا‬
‫علم النفس‪ :‬روان شناسی‬
‫علیرغم‪ :‬به ناخواست‪ ،‬بااین همه‪ ،‬با آنکه‪ ،‬با اینکه‪ ،‬با این که‬
‫علم بدیع‪ :‬دانش نوآوری‬
‫علیل‪ :‬ناخوش‪ ،‬بیمار‪ ،‬ازکارافتاده‬
‫علم تشریح‪ :‬تن شناسی‬
‫علیه‪ :‬واروی‪ ،‬رویاروی‪ ،‬در برابر‪ ،‬بر‬
‫علم جغرافیا‪ :‬گیتاشناسی‬
‫علیه او شورید‪ :‬بر او شورید‬
‫علم حقوق‪ :‬داتشناسی‬
‫علیهذا‪ :‬بنابراین‪ ،‬از همین رو‪ ،‬از این رو‬
‫علم ریاضیات‪ :‬دانش رایشگری‬
‫عمّامه‪ :‬دستار )به(‪،‬‬ ‫علم شریعت‪ :‬کیش شناسی‬
‫عمارت‪ :‬ساختمان‪ ،‬بنا‬ ‫علم فیزیک‪ :‬گیتیگ‪ ،‬چیهر شناسی‬
‫عمال‪ :‬گماشتگان‪ ،‬کارگزاران‬ ‫علم نجوم‪ :‬دانش ستاره شناسی‬
‫عمد‪ :‬کامکی‪ ،‬دیده و دانسته‪ ،‬دانسته‪ ،‬خودکرد‪ ،‬آگاهانه‪،‬‬ ‫علم هیأت‪ :‬ستاره شناسی‬
‫ازروی آگاهی‬ ‫علما‪ :‬دانشمندان‬
‫عمدا‪ :‬دانسته‪ ،‬خودکرده‪ ،‬خودکامگی‪ ،‬آگاهانه‬ ‫علمی‪ :‬دانشوارانه‬
‫عمداً‪ :‬دانسته‪ ،‬خودکرده‪ ،‬خودکامگی‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬از دستی‬ ‫علنا‪ :‬هویدا‪ ،‬به روشنی‪ ،‬آشکارا‬
‫عمدتا‪ :‬بیشتر‬ ‫علنی‪ :‬هویدا‪ ،‬پیدا‪ ،‬آشکارا‪ ،‬آشکار‬
‫عمدتاً‪ :‬بیشتر‬ ‫علنی شد‪ :‬آشکار شد‬
‫عمده‪ :‬کالن‪ ،‬فراوان‪ ،‬بیشتر‪ ،‬بسیار‪ ،‬بزرگ‬ ‫علو‪ :‬واالیی‪ ،‬فر‪ ،‬بزرگواری‪ ،‬بالندگی‪ ،‬ارج‬
‫عمده ای‪ :‬فراوانی‪ ،‬بسیاری‬ ‫علو طبع‪ :‬فرنهادی‬
‫عمده فروش‪ :‬کالن فروش‪ ،‬بنکدار‬ ‫علو همت‪ :‬بزرگ منشی‬
‫عمدهای‪ :‬فراوانی‪ ،‬بسیاری‬ ‫علوم‪ :‬دانشها‬
‫عمدی‪ :‬دیده و دانسته‪ ،‬خود خواسته‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬ازروی آگاهی‬ ‫علوم جدیده‪ :‬دانش های نوین‬
‫عمر‪ :‬کهنه روزی‪ ،‬سال‪ ،‬زیوِش‪ ،‬زندگی‪ ،‬زندگانی‪ ،‬دیره‬ ‫علوم ذاتی‪ :‬دانش زبرین‬
‫عمر ابد‪ :‬زندگی جاوید‬

‫‪۱۶۶‬‬

‫عن قریب‪ :‬بهزودی‪ ،‬به زودی‬
‫عناد‪ :‬لجبازی‪ ،‬ستیزه‪ ،‬ستیز‪ ،‬دشمنی‬
‫عناد کردن‪ :‬ستیزیدن‬
‫عمق‪ :‬ژرفی )به(‪ ،‬گودی‪ ،‬ژرفای‪ ،‬ژرفا‪ ،‬زیربنا‪ ،‬ته‪ ،‬بن‬
‫عناد ورزیدن‪ :‬ستیزیدن‬
‫عناصر‪ :‬پارهها‬
‫عناصر اربعه‪ :‬چارگوهر‬
‫عنان‪ :‬لگام‪ ،‬لجام‪ ،‬دهنه‪ ،‬افسار‬
‫عناوین‪ :‬فرنامها‪ ،‬سرنویسها‪ ،‬سربرگها‪ ،‬پاژنامها‬
‫عنایت‪ :‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬رویکرد‪ ،‬بزرگواری‪ ،‬آگاهی‬
‫عنایت کردن‪ :‬پرداختن به‪ ،‬پرداختن‬
‫عنبر‪ :‬شاهبوی‪ ،‬زغال اخته‪ ،‬انبر‬
‫عنتر‪ :‬انتر‬
‫عند المطالبه‪ :‬سرخواست‪ ،‬سر خواست‬
‫عندلیب‪ :‬هزاردستان‪ ،‬بلبل‬
‫عنصر‪ :‬مایه‪ ،‬ماده‪ ،‬مات‪ ،‬بن پاره‪ ،‬آخشیج‬
‫عنفوان‪ :‬سرآغاز‪ ،‬آغاز‬
‫عنقا‪ :‬سیمرغ‬
‫عنقریب‪ :‬بهزودی‬
‫عنقریب‪ :‬به همین نزدیکی‪ ،‬به زودی‪ ،‬بزودی‬
‫عنکبوت‪ :‬تارَتنَک )به(‪ ،‬کارتنک‪ ،‬تارتن‪ ،‬تاربافک‬
‫عملی‪ :‬نارکوکی‪ ،‬شدنی‪ ،‬دژخوی‪ ،‬خوگرفته‪ ،‬خوگر‬
‫عنوان‪ :‬سرنامه )به(‪َ ،‬ورنامه‪ ،‬فرنامه‪ ،‬فرنام‪ ،‬سرنویس‪،‬‬
‫سرگفتار‪ ،‬سربرگ‪ ،‬سرآغاز‪ ،‬دیباچه‪ ،‬پیش گفتار‪ ،‬پاژنام‪ ،‬برنام‬
‫عهد‪ :‬پیمان )به(‪ ،‬نوید‪ ،‬سوگند‪ ،‬زمانه‪ ،‬زمان‪ ،‬روزگار‬
‫عهد دقیانوس‪ :‬زمان کهن‬
‫عهد شکن‪ :‬پیمان شکن‬
‫عهدنامه‪ :‬پیمان نامه‬
‫عهده‪ :‬کار‪ ،‬پاسخگویی‪ ،‬پاسخگو بودن‪ ،‬بردوش‪ ،‬بر دوش‬
‫عوارض‪ :‬ناهنجاریها‪ ،‬ناخوشیها‪ ،‬رنجوریها‪ ،‬رخدادها‪،‬‬
‫پیامدها‪ ،‬بیماریها‬
‫عوارض گمرکی‪ :‬باج مرزی‬
‫عوارض مالیاتی‪ :‬باج افزونی‬
‫عوارض متفرقه‪ :‬خرده باج‬
‫عواطف‪ :‬مهربانیها‪ ،‬مهربانی‪ ،‬مهر‬
‫‪۱۶۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫عمر طوالنی‪ :‬دیرزیوی‪ ،‬دیرجانی‬
‫عمر کردن‪ :‬سال داشتن‪ ،‬زیستن‪ ،‬زندگی کردن‬
‫عمران‪ :‬سازندگی‪ ،‬آبادی‪ ،‬آبادانی‬
‫عمق مطلب‪ :‬ژرفای سخن‬
‫عمقی‪ :‬زیربنایی‬
‫عمقیت‪ :‬ژرفی )به(‪،‬‬
‫عمل‪ :‬کنش‪ ،‬کردار‪ ،‬کار‬
‫عمل بد‪ :‬کردار بد‪ ،‬کار بد‪ ،‬بدکرد‬
‫عمل جراحی‪َ :‬کرِنت‬
‫عمل خوب‪ :‬کردار نیکو‪ ،‬کردار خوب‪ ،‬کار خوب‬
‫عمل صالح‪ :‬کردار نیکو‪ ،‬کردار خوب‪ ،‬کار خوب‬
‫عمل ضرب‪ :‬زدن‬
‫عمل کردن‪َ :‬ک ِرنت‪ ،‬بکار بستن‬
‫عمل نکردن‪ :‬به کار نبستن‬
‫عمل وعکس العمل‪ :‬کنش و واکنش‬
‫عملکرد‪ :‬کارکردی‪ ،‬کارکرد‬
‫عملکردی‪ :‬کارکرد‬
‫عمله‪ :‬کارگر‬
‫عملیات‪ :‬کار بزرگ‪ ،‬کار‬
‫عمه‪ :‬کاکی‪ ،‬خواهر پدر‪ ،‬توریا‬
‫عمو‪ :‬کاکو‪ ،‬کاکا‪ ،‬برادر پدر‪ ،‬اپدر‬
‫عمود‪ :‬راستا‬
‫عمود شدن‪ :‬راست ایستادن )ڀ(‪،‬‬
‫عمودی‪ :‬ستونی‬
‫عموم‪ :‬همه‪ ،‬همگان‬
‫عموما‪ :‬فراگیرانه‬
‫عمومی‪ :‬همهگیر‪ ،‬همگانی‬
‫عمومیت‪ :‬همگانی‬
‫عمیق‪ :‬گود‪ ،‬ژرف‬
‫عمیقانه‪ :‬ژرفانه‪ ،‬ازته دل‬
‫عنّاب‪ :‬شیالنه )به(‪،‬‬

‫عید‪ :‬روزبه‪ ،‬جشن‬
‫عید نوروز‪ :‬جشن نوروز‬
‫عیدتان مبارک‪ :‬نوروزتان پیروز‪ ،‬جشن تان شاد باد‬
‫عیدی‪ :‬شادیانه‪ ،‬روزبهانه‬
‫عیسوی‪ :‬ترسایی‬
‫عیش‪ :‬شادی‪ ،‬خوشی‪ ،‬خوشگذرانی‬
‫عیش و عشرت‪ :‬سرمستی و شادی‪ ،‬خوشی وخوشگذرانی‬
‫عیش و نوش‪ :‬خوشگذرانی‬
‫عیالم‪ :‬ایالم‬
‫عین‪ :‬دیده‪ ،‬چشم‬
‫عینا‪ :‬همانند‪ ،‬مانند‬
‫عینک‪ :‬چشمینه‪ ،‬چشمی‪ ،‬چشمک‪ ،‬چشم افزار‪ ،‬آیینک‪،‬‬
‫آینک‬
‫عوض شدن‪ :‬دیگر شدن‪ ،‬دگرگون شده‪ ،‬جایگزین شده‬
‫عوض کردن‪ :‬یوفانبدن‪ ،‬واگردادن‪ ،‬جابجاکردن‪ ،‬جابجا کردن‬
‫‪۱۶۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫عواقب‪ :‬پیامدها‬
‫عوام‪ :‬مردمان‪ ،‬مردم‬
‫عوام فریب‪ :‬مردم فریب‬
‫عوام فریبانه‪ :‬مردم فریبانه‬
‫عوامفریبانه‪ :‬مردم فریبانه‬
‫عوامل‪ :‬کارداران‪ ،‬سازههای‪ ،‬دستاندرکاران‬
‫عواید‪ :‬درآمدها‬
‫عودت‪ :‬پس فرستادن‪ ،‬برگشت‪ ،‬برگرداندن‪ ،‬بازگشت‬
‫عودت دادن‪ :‬پس فرستادن‪ ،‬پس دادن‪ ،‬برگشت دادن‪،‬‬
‫برگرداندن‬
‫عور‪ :‬لخت‪ ،‬تهی‪ ،‬بیجامه‪ ،‬برهنه‬
‫عورت‪ :‬شرمگاه‬
‫عوض‪ :‬ورت‪ ،‬گردیده‪ ،‬جایگزین‪ ،‬جانشین‪ ،‬جابهجا‪،‬‬
‫جابجاکردن‪ ،‬جابجا‪ ،‬به جای‬
‫عوض شدنی‪ :‬جایگزین شدنی‬
‫عوض و بدل‪ :‬جایگزین‪ ،‬جابجا‪ ،‬پایاپای‬
‫عوضی‪ :‬نادرست‪ ،‬دیوانه‬
‫عیادت‪ :‬دیدار‪ ،‬بیمار پرسی‪ ،‬بازدید‬
‫عیار‪ :‬سنجه‪ ،‬سنجش‪ ،‬جوانمرد‪ ،‬آزمون‪ ،‬اییار‬
‫عیاش‪ :‬کامجو‪ ،‬خوشگذران‬
‫عیاشی‪ :‬کامجویی‪ ،‬خوشگذرانی‬
‫عیال‪ :‬همسر‪ ،‬زن و فرزند‪ ،‬زن‬
‫عیالوار‪ :‬پورمند )به(‪،‬‬
‫عیالوار‪ :‬فرزندمند‪ ،‬خانواده دار‪ ،‬پرفرزند‬
‫عیان‪ :‬هویدا‪ ،‬روشن‪ ،‬پیدا‪ ،‬آشکارا‪ ،‬آشکار‬
‫عیب‪ :‬لغزش‪ ،‬کمبود‪ ،‬بدی‪ ،‬آک‬
‫عیب پوش‪ :‬کاستی پوش‪ ،‬بدی پوش‬
‫عیب جویی‪ :‬نکوهش‪ ،‬خرده گیری‬
‫عیب جویی کردن‪ :‬نکوهیدن‪ ،‬خرده گرفتن‬
‫عیب دار‪ :‬کاستی دار‪ ،‬دارای کمبود‪ ،‬بد‪ ،‬آکمند‬
‫عیب گیری‪ :‬خرده گیری‬
‫عیبجو‪ :‬خردهگیر )به(‪،‬‬

‫غدار‪ :‬نابکار‪ ،‬ستمکار‪ ،‬بدکار‪ ،‬بد نهاد‪ ،‬بد سرشت‪ ،‬بد‬
‫غدر‪ :‬نابکاری‪ ،‬فریب‪ ،‬دورویی‪ ،‬پیمان شکنی‬
‫غده‪ :‬گره‪ ،‬دژپیه‪ ،‬توده‪ ،‬پیچیدگی‬
‫غذا‪ :‬ناهار‪ ،‬ناشتایی‪ ،‬ناشتا‪ ،‬شام‪ ،‬خورشت‪ ،‬خورش‪ ،‬خوردنی‪،‬‬
‫خوراکی‪ ،‬خوراک‪ ،‬چاشت‬
‫غذاء‪ :‬خورش‪ ،‬خوردنی‪ ،‬خوراکی‪ ،‬خوراک‬
‫غذای‪ :‬خورش‪ ،‬خوردنی‪ ،‬خوراکی‪ ،‬خوراک‬
‫غذای روزانه‪ :‬روزی‬
‫غذای شب‪ :‬شام‬
‫غذای صبح‪ :‬ناشتایی‪ ،‬چاشت‬
‫غذایی‪ :‬خوراکی‪ ،‬خوراک‬
‫غر و غمزه‪ :‬نازو کرشمه‬
‫غرامت‪ :‬تاوان )به(‪،‬‬
‫غرب‪ :‬خوربران‪ ،‬باختر‬
‫غربال‪ :‬نرم بیز‪ ،‬گربال‪ ،‬الک‬
‫غربال کردن‪ :‬بیختن‬
‫غربالگری‪ :‬بیزیدن‪ ،‬بیزش‬
‫غربت‪ :‬ناشناختگی‪ ،‬دورشدن‬
‫غرس‪ :‬نهال کاری‪ ،‬کاشتن‬
‫غرض‪ :‬کینه‪ ،‬دشمنی‪ ،‬چشم داشت‪ ،‬بد اندیشی‪ ،‬آهنگ‪،‬‬
‫اندیشه‬
‫غرض آلود‪ :‬کینه توزانه‪ ،‬بد خواهانه‬
‫غرض ورز‪ :‬کینهورز‪ ،‬کامِشکار‬
‫غرض ورزی‪ :‬بداندیشی‬
‫غرفه‪ :‬کلبه‪ ،‬تیمچه‪ ،‬باال خانه‬
‫غرق‪ :‬مردن درآب‬
‫غرقاب‪ :‬گرداب‪ ،‬آب ژرف‬
‫غره‪ :‬خودخواه‪ ،‬خودپسند‬
‫غروب‪ :‬فروشدن‪ ،‬فروشد‪ ،‬فرو رفتن‪ ،‬شامگاه‪ ،‬ایوار‬
‫غرور‪ :‬خودخواهی‪ ،‬خودپسندی‪ ،‬برتنی‪ ،‬بالیدن‪ ،‬باد‪،‬‬
‫ابرخویشی‬
‫غرور انگیز‪ :‬فرتاب‪ ،‬شورانگیز‬
‫غرور جوانی‪ :‬شورجوانی‬
‫غریب‪ :‬ناشناخته‪ ،‬ناآشنایی‪ ،‬ناآشنا‪ ،‬دورافتاده‪ ،‬دور از‪ ،‬دور‪،‬‬
‫بیگانه‪ ،‬بیکس‬
‫‪۱۶۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫غ‬
‫غار‪ :‬کنام‪ ،‬اشکفت‬
‫غارت‪ :‬چپاول‪ ،‬تاراج‬
‫غارت زده‪ :‬تاراجیده‬
‫غارت کردن‪ :‬کردن‪ ،‬تاراج کردن‪ ،‬تاراج‬
‫غارتگر‪ :‬راهزن‪ ،‬چپاولگر‪ ،‬تاراجگر‬
‫غاصب‪ :‬ستمگر‪ ،‬ربایشگر‪ ،‬دست یازنده‬
‫غاصبین‪ :‬ستمگرها‪ ،‬ربایشگرها‪ ،‬دست یازندهها‬
‫غافل‪ :‬ناگاه‪ ،‬نابود‪ ،‬ناآگاه از آنکه‪ ،‬ناآگاه‪ ،‬فراموشکار‬
‫غافل از آنکه‪ :‬ناآگاهی‪ ،‬ناآگاه از آنکه‬
‫غافالنه‪ :‬ناآگاهانه‪ ،‬فراموشکارانه‬
‫غافلگیر‪ :‬ناگهگیر‬
‫غالب‪ :‬چیره شونده‪ ،‬چیره‪ ،‬توانا‪ ،‬بیشتر‪ ،‬برتر‬
‫غالب مردم‪ :‬بیشتر مردم‬
‫غالبا‪ :‬چه بسا‪ ،‬بیشتر‪ ،‬بسیار‪ ،‬بسی‬
‫غالباً‪ :‬بیشتر‬
‫غامض‪ :‬سخت‪ ،‬دشوار‪ ،‬پیچیده‬
‫غایب‪ :‬نیست‪ ،‬نهان‪ ،‬نبود‪ ،‬نادیده‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬ناپدید‬
‫غایت‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬تا‪ ،‬پایان‪ ،‬اوج‬
‫غایله‪ :‬غوغا‪ ،‬شورش‪ ،‬آشوب‬
‫غایی‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬پایانی‪ ،‬پایان‬
‫غائب‪ :‬نیست‪ ،‬نهان‪ ،‬نبود‪ ،‬نادیده‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬ناپدید‪ ،‬پنهان‬
‫غائله‪ :‬غوغا‪ ،‬شورش‪ ،‬آشوب‬
‫غبار‪ :‬گرد و خاک‪ ،‬گرد‪ ،‬گرت‬
‫غبارآلود‪ :‬گرد آلود‪ ،‬گَرتی‬
‫غبطه‪ :‬دریغ‪ ،‬آرزومند‪ ،‬افسوس‬
‫غبغب‪ :‬زنخک‬
‫غبن‪ :‬گول‪ ،‬گزند‪ ،‬فریب‪ ،‬زیان‬

‫غلطیدن‪ :‬غلتیدن‬
‫غلظت‪ :‬سفتی‪ ،‬درشتی‪ ،‬پرمایه‪ ،‬پرمایگی‪ ،‬پررنگی‬
‫غلو‪ :‬گزافهگویی‬
‫غلیان‪ :‬جوش‬
‫غلیظ‪ :‬ستبر‪ ،‬چگال‪ ،‬پر مایه‬
‫غم‪ :‬موژه )به(‪ ،‬موژ )به(‪ ،‬غم‪ ،‬زاری‪ ،‬اندوهگین‪ ،‬اندوه‬
‫غمزه‪ :‬کرشمه )به(‪ ،‬ناز‪ ،‬بشک‬
‫غمگین‪ :‬اندوهگین‬
‫غنا‪ :‬پرمایگی‬
‫غنی‪ :‬سرمایه دار‪ ،‬توانگری‪ ،‬توانگر‪ ،‬پرمایه‪ ،‬پر بار‪ ،‬بینیاز‬
‫غنی سازی‪ :‬توانگر سازی‬
‫غنیمت‪ :‬دست برد‪ ،‬چاپیده‪ ،‬پروه‬
‫غواص‪ :‬گوهرچین‪ ،‬گوهرجوی‪ ،‬شناگر‪ ،‬آب باز‬
‫غور‪ :‬درنگ‪ ،‬پژوهش‪ ،‬بررسی‬
‫غورباقه‪ :‬وزغ‪ ،‬غوک‬
‫غوز‪ :‬گوژ‪ ،‬کوژ‬
‫غوط‪ :‬پاغوش‬
‫غوطه ور‪ :‬پاغوشیده‬
‫غول‪ :‬دیو‬
‫غیاب‪ :‬نیستی‪ ،‬نهست‪ ،‬نهان‪ ،‬نبودن‪ ،‬نبود‪ ،‬ناپدیدی‪ ،‬پنهان‪،‬‬
‫پشت سر‬
‫غیابا‪ :‬درنبود‪ ،‬درپنهان‪ ،‬درپشت سر‬
‫غیب‪ :‬نهان‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬ناپدید‪ ،‬پنهان‬
‫غیبت‪ :‬نهست‪ ،‬نبودن‪ ،‬نبود‪ ،‬ناتوان‪ ،‬ناپیدایی‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬ناپدیدی‪،‬‬
‫ناپدید‪ ،‬سخن چینی‪ ،‬دشیاد‪ ،‬پنهان‪ ،‬بدگویی‬
‫غیبگو‪ :‬پیشگو‬
‫غیبگویی‪ :‬پیشگویی‬
‫غیر‪ :‬نا‪ ،‬مگر‪ ،‬دیگری‪ ،‬دیگران‪ ،‬دیگر‪ ،‬جز‪ ،‬جدا از‬
‫غیر ارادی‪ :‬ناخواسته‬
‫غیر انتفاعی‪ :‬ناسودبر‬
‫غیر ایرانی‪ :‬بیگانه‪ ،‬انیرانی‬
‫غیر ذیعقل‪ :‬بیخرد )ده(‪ ،‬بیخرد‬
‫غیر ضروری‪ :‬ناشایند‪ ،‬نابایسته‪ ،‬نابایست‬
‫‪۱۷۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫غریبه‪ :‬ناشناس‪ ،‬ناآشنا‪ ،‬بیگانه‬
‫غریبی‪ :‬ناآگاه‪ ،‬ناآشنایی‬
‫غریدن‪ :‬فریاد زدن‪ ،‬خروشیدن‬
‫غریزه‪ :‬نهاد‪ ،‬سرشت‪ ،‬خوی‬
‫غریزه طبیعی‪ :‬زاد سرشتی‬
‫غریق‪ :‬فرورفته‬
‫غزال‪ :‬آهوبره‪ ،‬آهو‬
‫غزل‪ :‬سروده‪ ،‬چکامه‪ ،‬چامه‪ ،‬ترانه‬
‫غزلیات‪ :‬سرودهها‪ ،‬چکامهها‪ ،‬چامهها‪ ،‬ترانهها‬
‫غسل‪ :‬شستشو‪ ،‬شست و شو‪ ،‬پاک کردن‪ ،‬آببارش‬
‫غش‪ :‬مدهوشی‪ ،‬کینه‪ ،‬شیله پیله‪ ،‬سیاه دلی‪ ،‬بیهوشی‬
‫غشا‪ :‬روکش‪ ،‬پوشش‪ ،‬پرده‬
‫غشاء‪ :‬روکش‪ ،‬پوشش‪ ،‬پرده‬
‫غصب‪ :‬زور ستانی‪ ،‬دستیابی‪ ،‬دست اندازی‬
‫غصه‪ :‬غم‪ ،‬اندوه‬
‫غضب‪ :‬خشم‪ ،‬تند خویی‪ ،‬اندوه‬
‫غضب آلود‪ :‬خشم آلود‪ ،‬برآشفته‬
‫غضبناک‪ :‬خشمناک‪ ،‬خشمگین‬
‫غضروف‪ :‬کرتو‬
‫غفار‪ :‬آمرزگار فراخآمرز‪ ،‬آمرزگار‬
‫غفران‪ :‬بخشایش‪ ،‬آمرزش‬
‫غفلت‪ :‬ناآگاهی‪ ،‬فروگذاری‪ ،‬فراموشکاری‪ ،‬از یاد بردن‬
‫غفلتا‪ :‬ناگهان‪ ،‬ناگاه‪ ،‬سرزده‬
‫غفور‪ :‬بخشاینده‪ ،‬بخشایشگر‪ ،‬آمرزگار‬
‫غل‪ :‬زنجیر‪ ،‬بند‬
‫غالت‪ :‬گندم‪ ،‬ذرت‪ ،‬دانههای خوراکی‪ ،‬دانهها‪ ،‬جو و گندم‪،‬‬
‫جو‪ ،‬برنج‪ ،‬ارزن‬
‫غالف‪ :‬نیام‪ ،‬روکش‬
‫غالم‪ :‬سرسپرده‪ ،‬بنده‪ ،‬برده‬
‫غلبه‪ :‬چیره شدن‪ ،‬چیرگی‪ ،‬پیروزمند‬
‫غلبه کردن‪ :‬چیره شدن‬
‫غلط‪ :‬نارستکی‪ ،‬ناراست‪ ،‬نادرست‪ ،‬غلت‬
‫غلط انداز‪ :‬گول زن‬
‫غلط غلوت‪ :‬سراسر نادرست‬
‫غلطی‪ :‬نادرست‪ ،‬نابجا‬

‫غیردائم‪ :‬ناپایدار‪ ،‬ناپایا‪ ،‬گذرا‪ ،‬زودگذر‬
‫غیررسمی‪ :‬دوستانه‬
‫غیرشهری‪ :‬روستایی‬
‫غیرصمیمی‪ :‬دورویی‪ ،‬دورنگی‬
‫غیرضروری‪ :‬ناشایند‪ ،‬نابایسته‪ ،‬نابایست‬
‫غیرطبیعی‪ :‬ناسرشتی‬
‫غیرعادالنه‪ :‬بیدادی‪ ،‬بیداد‬
‫غیرعادی‪ :‬ناهنجار‪ ،‬نابهنجار‬
‫غیرفعال‪ :‬بیکنش‬
‫غیرفعال کردن‪ :‬ازکار انداختن‬
‫غیرقابل اجتناب‪ :‬ناگزیر‬
‫غیرقابل اجرا‪ :‬ناپذیرفتنی‪ ،‬پیش نرفتنی‪ ،‬پیش‪ ،‬انجام ناپذیر‬
‫غیرقابل اعتماد‪ :‬نااستوان‪ ،‬نااُستوان‬
‫غیرقابل انکار‪ :‬رد نکردنی‬
‫غیرقابل تحمل‪ :‬جانکاه‪ ،‬توانفرسا‬
‫غیرقابل تصور‪ :‬ناپنداشته‬
‫غیرقابل حصول‪ :‬دور از دسترس‪ ،‬دست نیافتنی‬
‫غیرقابل عالج‪ :‬درمان ناپذیر‪ ،‬بیدرمان‬
‫غیرقابل فسخ‪ :‬بیبرگشت‬
‫غیرقابل قبول‪ :‬نشدنی‪ ،‬نپذیرفتنی‪ ،‬ناپذیرفتنی‪ ،‬باورنکردنی‬
‫غیرقابل نفوذ‪ :‬نَشت ناپذیر‬
‫غیرقابل وصف‪ :‬ناگفتنی‬
‫غیرقابل وصول‪ :‬ناگرفتنی‬
‫غیرقانونی‪ :‬ناروا‪ ،‬نارستکی‬
‫غیرکامل‪ :‬نارسا‬
‫غیرالزم‪ :‬ناشایند‪ ،‬ناشاید‪ ،‬نابایسته‪ ،‬نابایست‬
‫غیرمادی‪ :‬مینوی‬
‫غیرمتجانس‪ :‬ناهمگون‬
‫غیرمتحرک‪ :‬بیجنیش‪ ،‬بیجنبش‪ ،‬اَجنبان‬
‫غیرمترقبه‪ :‬ناگهانی‪ ،‬ناگهان‪ ،‬ناآگاهانه‬
‫غیرمتصل‪ :‬ناپیوسته‪ ،‬سوا‪ ،‬جدا ازهم‬
‫غیرمجاز‪ :‬ناروا‪ ،‬بیپروانه‬
‫غیرمحسوس‪ :‬ناسهیدنی‪ ،‬ناسُهیدَنی‬
‫غیرمحلول‪ :‬وانرفتنی‬
‫غیرمرعی‪ :‬نادیدنی‬
‫غیردایم‪ :‬ناپایدار‪ ،‬ناپایا‪ ،‬گذرا‪ ،‬زودگذر‬
‫‪۱۷۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫غیر عادی‪ :‬نابهنجار‬
‫غیر قابل‪ :‬نشدنی‪ ،‬ناشدنی‪ ،‬ناپذیر‬
‫غیر قابل اجرا‪ :‬انجام ناپذیر‬
‫غیر قابل ارجاع‪ :‬برگشت ناپذیر‬
‫غیر قابل اشتعال‪ :‬نشان‬
‫غیر قابل انطباق‪ :‬ناهمایند‬
‫غیر قابل انعطاف‪ :‬نرینه‪ ،‬نرمش ناپذیر‬
‫غیر قابل باور‪ :‬باورنکردنی‬
‫غیر قابل بخشش‪ :‬نابخشودنی‬
‫غیر قابل بیان‪ :‬ناگهان‪ ،‬ناگفتنی‬
‫غیر قابل تحمل‪ :‬سرنشدنی‪ ،‬برنتافتنی‬
‫غیر قابل حل‪ :‬ناگشودنی‪ ،‬چاره نشدنی‬
‫غیر قابل درک‪ :‬درنیافتنی‬
‫غیر قابل دسترس‪ :‬دست نیافتنی‬
‫غیر قابل رویت‪ :‬نادیدنی‬
‫غیر قابل عفو‪ :‬نابسامان‪ ،‬نابخشودنی‬
‫غیر قابل فهم‪ :‬درنیافتنی‬
‫غیر قابل قسمت‪ :‬بخش ناپذیر‬
‫غیر قابل کنترل‪ :‬مهار گسیخته‬
‫غیر قابل معالحه‪ :‬بیدرمان‬
‫غیر قابل مقایسه‪ :‬سنجش ناپذیر‬
‫غیر قانونی‪ :‬ناروا‪ ،‬بیدادی‬
‫غیر کافی‪ :‬نابسنده‬
‫غیر گوهر‪ :‬جزگوهر‬
‫غیر الزم‪ :‬ناشایند‪ ،‬نابایسته‪ ،‬نابایست‬
‫غیر متناهی‪ :‬بیپایان‬
‫غیر مجاز‪ :‬ناروا‬
‫غیر معمول‪ :‬نابهنجار‬
‫غیر ممکن‪ :‬نشدنی‪ ،‬ناشدنی‬
‫غیر منتظره‪ :‬ناپاک‬
‫غیر مورد نیاز‪ :‬ناشایند‪ ،‬نابایسته‪ ،‬نابایست‬
‫غیر ناطق‪ :‬ناگویا )ده(‪،‬‬
‫غیراز‪ :‬جزاین‪ ،‬به جز‬
‫غیرخالص‪ :‬ناویزه‪ ،‬ناسره‪ ،‬آمیخته‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫غیرمرفه‪ :‬بینوا‬
‫غیرمستقیم‪ :‬ناراسته‬
‫غیرممکن‪ :‬نشدنی‪ ،‬ناشکیبا‪ ،‬ناشدنی‬
‫غیظ‪ :‬خشم‬

‫‪۱۷۲‬‬

‫فاصله دار‪ :‬دورازهم‪ ،‬جدا ازهم‪ ،‬ازهم جدا‬
‫فاصله گرفتن‪ :‬دور شدن‬
‫فاضل‪ :‬فرهیخته‪ ،‬فرزانه‪ ،‬فرجاد‪ ،‬دانشمند‪ ،‬دانا‪ ،‬بینشور‬
‫فاضالب‪ :‬گنداب رو‪ ،‬گنداب راهه‪ ،‬گنداب‪ ،‬چرکابه‪ ،‬پساب‪،‬‬
‫پارگین‬
‫فاضالنه‪ :‬بینشمندانه‪ ،‬بخردانه‪ ،‬آگاهانه‬
‫فاعل‪ :‬کنشورز ) ‪ ،(kunišn varz‬کنشگر ) ‪،(kunišgar‬‬
‫کننده )ده(‪ ،‬کارکن )ده(‪ ،‬کننده کار‪ ،‬کنا‪ ،‬کارگر‪ ،‬کار کننده‪،‬‬
‫پوینده‪ ،‬برکار‪ ،‬باشاننده‪ ،‬انجام دهنده‬
‫فاق‪ :‬فاژ‬
‫فاقد‪ :‬نبود‪ ،‬نادار‪ ،‬گم کننده‪ ،‬بیبهره‪ ،‬بی‪ ،‬بدون‬
‫فاقد اعتبار‪ :‬بیارزش‬
‫فاکتور‪ :‬برگ خرید )فه(‪ ،‬سازه‪ ،‬پرداخت نامه‬
‫فاکتور خرید‪ :‬پرداخت نامه‪ ،‬برگ خرید‬
‫فاحش‪ :‬ناپسند‪ ،‬فراوان‪ ،‬زشت‪ ،‬بیاندازه‪ ،‬بسیار‪ ،‬آشکار‬
‫فاکس‪ :‬دورنگار )فه(‪،‬‬
‫فال‪ :‬شگون‪ ،‬پیشگویی‪ ،‬پیش بینی‪ ،‬بخت‬
‫فال بین‪ :‬کف بین‪ ،‬پیشگوی‬
‫فال بینی کردن‪ :‬شگون دیدن‬
‫فال گیر‪ :‬کف بین‪ ،‬پیشگوی‬
‫فالوده‪ :‬پالوده‬
‫فامیل‪ :‬دودمان‪ ،‬خویشاوندان‪ ،‬خانواده‪ ،‬بستگان‬
‫فامیلی‪ :‬نام خانوادگی‪ ،‬خانوادگی‬
‫فانی‪ :‬نماندنی‪ ،‬ناپاینده‪ ،‬ناپایدار‪ ،‬میرا‪ ،‬مردنی‪ ،‬زودگذر‬
‫فایده‪ :‬هوده‪ ،‬سودبخش‪ ،‬سود‪ ،‬بهره‪ ،‬بازدهی‬
‫فایق آمدن‪ :‬پیروز شدن‬
‫فایق شدن‪ :‬پیروزشدن‬
‫فایل‪ :‬پرونده‬
‫فائق‪ :‬پیروزشدن‬
‫فائق آمدن‪ :‬پیروز شدن‬
‫فائق شدن‪ :‬پیروزشدن‬
‫فتان‪ :‬دلربا‪ ،‬دل انگیز‪ ،‬آشوبگر‬
‫فاصله‪ :‬مسافت‪ ،‬سوایی‪ ،‬دوری‪ ،‬دور بودن‪ ،‬جدایی‪ ،‬بازه‪ ،‬اندازه‬
‫‪۱۷۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ف‬
‫فابریک‪ :‬کارخانهای‬
‫فاتبعونی‪ :‬بر پی من بایستید‬
‫فاتح‪ :‬چیره‪ ،‬پیروزمند‪ ،‬پیروز‬
‫فاتحان‪ :‬پیروزمندان‬
‫فاتحانه‪ :‬کامکارانه‪ ،‬فرازمندانه‪ ،‬پیروزمندانه‬
‫فاجعه‪ :‬نگون بختی‪ ،‬ناگوار‪ ،‬رویدادناگوار‪ ،‬رویداد ناگوار‪،‬‬
‫دشامد‪ ،‬بسیار ناگوار‪ ،‬بدبختی‬
‫فاحشه‪ :‬روسپی‪ ،‬خودفروش‪ ،‬تن فروش‬
‫فاخر‪ :‬گرانمایه‪ ،‬پربها‪ ،‬ارزشمند‬
‫فارس‪ :‬پارس‬
‫فارسی‪ :‬پارسی‬
‫فارغ‪ :‬رها‪ ،‬دست ازکارکشیده‪ ،‬دست‪ ،‬آسوده‪ ،‬آزاد‬
‫فارغ البال‪ :‬سبکبال‪ ،‬آسوده یاد‪ ،‬آسوده دل‬
‫فارغ التحصیل‪ :‬دانش آموخته‬
‫فارغ شدن‪ :‬زاییدن‪ ،‬رها شدن‪ ،‬آسودن‬
‫فاز‪ :‬گام‪ ،‬بخش‬
‫فاسد‪ :‬هرزه‪ ،‬گندیده‪ ،‬تباه‪ ،‬پوسیده‪ ،‬پتیاره‬
‫فاسد االخالق‪ :‬زشت خو‪ ،‬تبه خو‪ ،‬بد خو‬
‫فاسد شدن‪ :‬پوسیدن‬
‫فاسدکردن‪ :‬تباه کردن‪ ،‬تباه‬
‫فاسق‪ :‬تردامن )به(‪ ،‬گناهمند‬
‫فاش‪ :‬هویدا‪ ،‬نمایان‪ ،‬پدیدار‪ ،‬آشکارا‪ ،‬آشکار‬
‫فاش کردن‪ :‬روکردن‪ ،‬رسواکردن‪ ،‬آشکارکردن‬
‫فاصله دادن‪ :‬دورکردن‪ ،‬جداکردن‪ ،‬بازگذاشتن‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫فتح‪ :‬گشودن )به(‪ ،‬گشودن‪ ،‬گشایش‪ ،‬فرازمندی‪ ،‬زبر‪،‬‬

‫فداکاری‪ :‬جانبازی‪ ،‬از خودگذشتگی‬
‫فداکردن‪ :‬نیست‪ ،‬نابودکردن‪ ،‬ازدست دادن‬
‫فدایی‪ :‬جانسپار ) ‪ ،(Äān apaspār‬جانسپار‪ ،‬جانباز‪،‬‬
‫پیشمرگ‪ ،‬ازخودگذشته‬
‫فدراسیون‪ :‬سازمان‪ ،‬اِرمان‬
‫فرات‪ :‬فرات‬
‫فرار‪ :‬ناپا‪ ،‬گریزا‪ ،‬گریز‪ ،‬گریختن‪ ،‬جستن‪ ،‬جست‬
‫فرار از‪ :‬گریز از‬
‫فراردادن‪ :‬گریزاندن‬
‫فرارکردن‪ :‬گریختن‪ ،‬جستن‬
‫فراری‪ :‬گریزپا‪ ،‬گریزان‪ ،‬گریخته‪ ،‬رمان‪ ،‬در رفته‬
‫فراست‪ :‬هوشیاری‪ ،‬هوش‪ ،‬زیرکی‬
‫فراش‪ :‬رفتگر‪ ،‬جاروکش‬
‫فراغ‪ :‬رامش‪ ،‬آسودگی‪ ،‬آسایش‬
‫فراغت‪ :‬آسایش‬
‫فراق‪ :‬دورشدن‪ ،‬جداشدن‬
‫فرامین‪ :‬فرمانها‬
‫چیرگی‪ ،‬پیروزی‬
‫فتح کردن‪ :‬گشودن‪ ،‬چیره شدن‪ ،‬پیروز گشتن‬
‫فتح و ظفر‪ :‬گشایش و کامیابی‪ ،‬راهیابی وپیروزی‬
‫فتح یا ظفر‪ :‬پیروزی‬
‫فتحه‪ :‬زبر‪ ،‬زِبر‬
‫فترت‪ :‬ناتوانی‪ ،‬گسستگی‪ ،‬کندی‪ ،‬فروهشتگی‪ ،‬سستی‬
‫فتق‪ :‬گشاده‪ ،‬فراخ‪ ،‬شکافتن‬
‫فتنه‪ :‬هنگامه‪ ،‬غوغا‪ ،‬شورش‪ ،‬آشوب‬
‫فتنه انگیز‪ :‬شورشگر‪ ،‬آشوبگر‬
‫فتو‪ :‬نگاره‪ ،‬نگار‬
‫فتوا‪ :‬فرمان دینی‪ ،‬دادِستان‬
‫فتوا دادن‪ :‬فتودن‬
‫فتوت‪ :‬رادی‪ ،‬رادمردی‪ ،‬جوانمردی‬
‫فتوحات‪ :‬گشایشها‪ ،‬سرزمینگشاییها‪ ،‬پیروزیها‬
‫فتوسنتز‪ :‬نورساخت‬
‫فتوکپی‪ :‬نورنگار‪ ،‬رونوشت‪ ،‬برگردان‪ ،‬بازرخش‬

‫فرانشیز‪ :‬خودپرداخت )فه(‪،‬‬

‫فتوی‪ :‬دادِستان‬
‫فتیله‪ :‬پرزه‪ ،‬پَرزه‪ ،‬بشک‬
‫فرتوت‪ :‬سالخورده‪ ،‬پیر‬
‫فجایع‪ :‬ناگواریها‪ ،‬رویدادهای ناگوار‪ ،‬دُشامدها‪ ،‬پیشآمدهای‬
‫فرج‪ :‬گشایش درکار‪ ،‬گشایش‪ ،‬گشادگی‪ ،‬رخنه‬
‫ناگوار‪ ،‬بدبختیها‬
‫فرح‪ :‬شادی‪ ،‬شادمانی‪ ،‬سرشادی‪ ،‬دلشادی‪ ،‬خشنودی‪،‬‬
‫فجر‪ :‬سپیده دم‪ ،‬روشنی پگاه‪ ،‬پگاه‪ ،‬بامداد‬
‫خرسندی‬
‫فجور‪ :‬تباهکاری‬
‫فرح بخش‪ :‬شورانگیز‪ ،‬شادی بخش‪ ،‬شادی انگیز‪ ،‬شادی افزا‬
‫فجیع‪ :‬ناگوار‪ ،‬دردناک‪ ،‬جانگداز‬
‫فرد‪ :‬یگانه‪ ،‬یکه‪ ،‬وجود‪ ،‬نفر‪ ،‬کس‪ ،‬تنها‪ ،‬تن‪ ،‬تک‪ ،‬تاق‪،‬‬
‫فجیعانه‪ :‬ناگوار‪ ،‬جان گدازانه‪ ،‬جان کاهانه‬
‫بیهمتا‪ ،‬بیمانند‪ ،‬بی‬
‫فحاش‪ :‬ناسزاگو‪ ،‬دشنام گوی‪ ،‬بد زبان‬
‫فردوس‪ :‬پردیس‪ ،‬بوستان‬
‫فحاشی‪ :‬ناسوختنی‪ ،‬ناسزاگویی‪ ،‬دشنام دهی‪ ،‬بدزبانی‬
‫فردی‪ :‬یکایی‪ ،‬کسی‪َ ،‬تکینه‬
‫فحش‪ :‬ناسزا‪ ،‬دشواژه‪ ،‬دشنام‪ ،‬بد زبانی‪ ،‬بد دهانی‬
‫فردیت‪ :‬تَکینگی‬
‫فحشا‪ :‬هرزگی‪ ،‬روسپیگری‬
‫فرس‪ :‬پارسی‬
‫فحشاء‪ :‬هرزگی‪ ،‬روسپیگری‬
‫فرسخ‪ :‬فرسنگ‬
‫فخّار‪ :‬آجرپز‬
‫فرش‪ :‬زیرافکن‬
‫فخار‪ :‬کوره پز‪ ،‬سفالگر‪ ،‬آجرپز‬
‫فرش کردن‪ :‬گستردن‪ ،‬پوشاندن‬
‫فخر‪ :‬نازیدن‪ ،‬پالیدن‪ ،‬بالیدن‪ ،‬بالندگی‬
‫فرصت‪ :‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‪ ،‬جایگاه‪ ،‬جای‪ ،‬پیش آمد‬
‫فخر کردن‪ :‬نازیدن‪ ،‬سرفراز بودن‪ ،‬پالیدن‪ ،‬بالیدن‬
‫فرصت داشتن‪ :‬زمان داشتن‬
‫فداکار‪ :‬سینه چاک‪ ،‬جان فشان‬

‫‪۱۷۴‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫فسخ‪ :‬گسیختن‬ ‫فرصت طلب‪ :‬نان به نرخ روزخور‪ ،‬سود جو‪ ،‬بهره گیر‬
‫فسخ کردن‪ :‬نابود کردن‪ ،‬برافکندن‪ ،‬از میان بردن‬ ‫فرض‪ :‬گمان‪ ،‬پنداشت‪ ،‬بپندر‪ ،‬انگاشتن‪ ،‬انگاشت‪ ،‬انگاره‪ ،‬انگار‬
‫فسق‪ :‬گناهکاری‪ ،‬بدکاری‬ ‫فرض کرد‪ :‬پنداشت‬

‫فرض کردن‪ :‬نهادن )ڀ(‪ ،‬انگاشتن )ده(‪ ،‬نهادن‪ ،‬گمان‬

‫فسق و فجور‪ :‬گناهکاری‬
‫فسقلی‪ :‬کوچولو‪ ،‬ریزه‬
‫بردن‪ ،‬پنداشتن‪ ،‬انگاریدن‪ ،‬انگاردن‬
‫فسیل‪ :‬سنگواره‬
‫فرضا‪ :‬به گمان‪ ،‬به انگار‪ ،‬اگرچه‪ ،‬اگر‬
‫فسیل شناسی‪ :‬دیرین شناسی‬
‫فرضی‪ :‬گمانی‪ ،‬پندارین‪ ،‬پنداری‪ ،‬انگاری‬
‫فصاحت‪ :‬شیوایی‪ ،‬سخنوری‪ ،‬سخندانی‬
‫فرضیة‪ :‬انگاره‬
‫فصل‪ :‬ورشیم )برای فصل سال(‪ ،‬موسم )برای فصل سال(‪،‬‬
‫فرضیه‪ :‬گمانه‪ ،‬دیدگاه‪ ،‬پنداره‪ ،‬انگاره‬
‫ف َرگَرد )برای فصل کتاب(‪ ،‬واره‪ ،‬هنگامه‪ ،‬هنگام‪ ،‬هات‪،‬‬
‫فرضیه بافی‪ :‬گزاره پردازی‬
‫گسست‪ ،‬دمان‪ ،‬جدایی‪ ،‬جدا ساختن‪ ،‬بازه‪ ،‬آوام‬
‫فرط‪ :‬فزونی‪ ،‬بسیاری‬
‫فصلی‪ :‬هنگامی‬
‫فرع‪ :‬کناری‪ ،‬کنار‪ ،‬شاخه‪ ،‬سود پول‪ ،‬دومی‪ ،‬دوم‪ ،‬بهره وام‪،‬‬
‫فصیح‪ :‬گشادهزبان )به(‪ ،‬گویا‪ ،‬شیوا‪ ،‬زبان آور‪ ،‬خوش‬ ‫برسویی‬
‫سخن‪ ،‬پختهگفتار‬ ‫فرعی‪ :‬کناری‪ ،‬شاخهای‪ ،‬برسو‪ ،‬بخشی‬

‫فضا‪ :‬سپاش ) ‪ ،(spāš‬هوا‪ ،‬کیهان‪ ،‬فرامون‪ ،‬فراسو‪،‬‬

‫فرق‪ :‬ناهمگنی‪ ،‬ناهمسویی‪ ،‬ناهمسانی‪ ،‬ناهمتایی‪ ،‬میان سر‪،‬‬
‫میان‪ ،‬دوگانگی‪ ،‬دوری‪ ،‬جدایی‪ ،‬تارک‪ ،‬برفرودی‬
‫فراسپهر‪ ،‬فراخه‪ ،‬سپاش‪ ،‬پیرامون‪ ،‬پهنه آسمان‪ ،‬اِسپاش‬
‫فرق گذاشتن‪ :‬جداساختن‬
‫فضاحت‪ :‬رسوایی‪ ،‬بیآبرویی‪ ،‬بدنامی‬
‫فرقه‪ :‬گروه‪ ،‬رسته‪ ،‬دسته‪ ،‬تیره‬
‫فضانورد‪ :‬هوانورد‪ ،‬کیهاننورد‬
‫فرکانس‪ :‬بسامد‬
‫فضایل‪ :‬نیکیها‪ ،‬نیکوییها‪ ،‬خوبیها‬
‫فرم‪ :‬گونه‪ ،‬ریخت‪ ،‬دیسه‪ ،‬پیکر گونه‪ ،‬برگ‬
‫فضایی‪ :‬فراسپهری‬
‫فرم دادن‪ :‬دیسیدن‬
‫فضل‪ :‬فرهیختگی‪ ،‬فرجادی‪ ،‬دانش‬
‫فرم داشتن‪ :‬دیسهمندی‬
‫فضل فروش‪ :‬استادنما‬
‫فرمول‪ :‬سانیز‪ ،‬ساختاره‪ ،‬ریختار‬
‫فضله‪ :‬سِرگین‪ ،‬بازمانده‬
‫فرهنگ لغت‪ :‬واژه نامه‬
‫فضول‪ :‬کنجکاو‬
‫فرهیخته‪ :‬پرهیخته‬
‫فضوالت‪ :‬آخال‬
‫فرید‪ :‬یگانه‪ ،‬یکتا‬
‫فضولی‪ :‬کنجکاوی‬
‫فریضه‪ :‬فریزه‪ ،‬بایسته‪ ،‬بایستگی‬
‫فضولی فضول‪ :‬کنجکاوی‪ ،‬کنجکاو‬
‫فسا‪ :‬پسا‬
‫فضیلت‪ :‬فزونی‪ ،‬دانایی‪ ،‬برتری‬
‫فساد‪ :‬ویرانی‪ ،‬نابودی‪ ،‬تباهی‪ ،‬تباه شدن‪ ،‬پوسیدگی‪ ،‬بزه‬
‫فطرت‪ :‬نهاد‪ ،‬منش‪ ،‬سرشت‪ ،‬خوی‬
‫کاری‬
‫فطری‪ :‬نهادی‪ ،‬منشی‬
‫فساد اخالقی‪ :‬سیه کرداری‪ ،‬سیه روانی‪ ،‬تباه کاری‬
‫فطیر‪ :‬بَرسم‬
‫فساد کردن‪ :‬تباهکاری‬
‫فعال‪ :‬کوشان‪ ،‬کوشا‪ ،‬کاری‪ ،‬کُنشگر‪ ،‬پویا‪ ،‬پرکنش‪ ،‬پرکار‬
‫فستیوال‪ :‬جشنواره‬
‫فعاالن‪ :‬کُنشگران‪ ،‬پویندگان‬
‫فسحت‪ :‬فراخی )ڀ(‪،‬‬

‫‪۱۷۵‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫فالت‪ :‬جای بلند‪ ،‬پهنه‬ ‫فعالیت‪ :‬ناآرامی‪ ،‬کوشندگی‪ ،‬کوشش‪ ،‬کنشوری‪ ،‬کار و‬
‫فالح‪ :‬کشاورز‪ ،‬برزگر‬ ‫جنبش‪ ،‬کار‪ ،‬کُنشگری‪ ،‬جنبش‪ ،‬تکاپو‪ ،‬پرکاری‬

‫فعل‪ :‬کنش )ده(‪ ،‬کارواژه )در دستور زبان(‪ ،‬کنِش‪ ،‬کردار‪،‬‬

‫فالحت‪ :‬کشاورزی‪ ،‬برزیگری‪ ،‬برزگری‬
‫فالسفه‪ :‬فلسفه دادان‪ ،‬فرزانگان‬
‫فالسک‪ :‬دمابان‬
‫فالکت‪ :‬خواری‪ ،‬بیچارگی‪ ،‬بدبختی‬
‫فالکس‪ :‬دمابان‬
‫فالن‪ :‬بهمان‬
‫فلج‪ :‬ناتوان‪ ،‬زمین گیر‪ ،‬تن بیمار‪ ،‬ازکار افتاده‬
‫فلذا‪ :‬پس‪ ،‬بنابراین‪ ،‬از این روی‬
‫فلز‪ :‬گدازه‪ ،‬توپال‬
‫فلس‪ :‬پولک‪ ،‬پول سیاه‪ ،‬پشیز‬
‫فلسفه‪ :‬خرددوستی ) ‪ ،(xrat dōšakīh‬فرزان‬
‫فلسفی‪ :‬فرزانی‬
‫فلش‪ :‬ناوک‪ ،‬چوبه‪ ،‬تیر‪ ،‬پیکان‬
‫فلفل‪ :‬پلپل‬
‫فلق‪ :‬سپیده دم‬
‫فلک‪ :‬سپهر‪ ،‬آسمان‬
‫فلک االفالک‪ :‬سپهربرین‬
‫کار‪ ،‬فرمان‪ ،‬پویه‬
‫فعل کمکی‪ :‬یارپویه‬
‫فعل و انفعال‪ :‬کنش و واکنش‪ ،‬برهمکنش‬
‫فعال‪ :‬هم اینک‪ ،‬این زمان‪ ،‬این دم‪ ،‬اکنون‬
‫فعالً‪ :‬هم اینک‪ ،‬تا کنون‬
‫فعله‪ :‬کارگر‪ ،‬روزمزد‬
‫فعلی‪ :‬کنونی‬
‫فقدان‪ :‬نیستی‪ ،‬نتوانستنی‪ ،‬نبودی‪ ،‬نبود‪ ،‬کمبود‬
‫فقر‪ :‬ندانسته‪ ،‬نداری‪ ،‬مستمندی‪ ،‬تهیدستی‪ ،‬تنگدستی‪،‬‬
‫بینوایی‬
‫فقرا‪ :‬نیازمندان‪ ،‬ناداران‪ ،‬مستمندان‪ ،‬گدایان‪ ،‬تهیدستان‪ ،‬تهی‬
‫دستان‪ ،‬تنگدستان‪ ،‬تنگ دستان‪ ،‬بینوایان‪ ،‬بیچیزان‬
‫فقرات‪ :‬مهرهها‬
‫فقط‪ :‬تنها‪ ،‬بس‬
‫فقه‪ :‬نیرنگ‪ ،‬دین شناسی‬
‫فقید‪ :‬شادروان‪ ،‬درگذشته‬

‫فقیر‪ :‬تنگدست )به(‪ ،‬نیازمند‪ ،‬نادار‪ ،‬مستمند‪ ،‬گدا‪،‬‬

‫فمینیسم‪ :‬زن گرایی‬
‫فن‪ :‬هنر‪ ،‬ملخ‪ ،‬شگرد‪ ،‬شِگرد‪ ،‬ساخت و کار‪ ،‬ساخت آوری‪،‬‬
‫تهیدست‪ ،‬تنگمایه‪ ،‬بینوا‪ ،‬بیچیز‬
‫ساخت‪ ،‬روش‪ ،‬پنکه‪ ،‬پره‬
‫فقیه‪ :‬دین شناس‪ ،‬خداشناس‪ ،‬آیین شناس‬
‫فن آوری‪ :‬ساخت و کار‪ ،‬ساخت آوری‬
‫فک‪ :‬چانه‪ ،‬آرواره‬
‫فنا‪ :‬نیستی‪ ،‬نابودی‬
‫فکاهی‪ :‬شوخی آمیز‪ ،‬خندهدار‪ ،‬خندهآور‪ ،‬با مزه‬
‫فنا ناپذیر‪ :‬جاویدان‪ ،‬پاینده‪ ،‬پایدار‬
‫فکر‪ :‬سگالش‪ ،‬باور‪ ،‬اندیشه‬
‫فنا ناپذیری‪ :‬جاودانی‪ ،‬بیمرگی‪ ،‬اَمردادی‬
‫فکر بد‪ :‬اندیشه بد‬
‫فناء‪ :‬نیستی‪ ،‬نابودی‪ ،‬نابود کردن‬
‫فکر بکر‪ :‬اندیشه نو‬
‫‪ ،(frasāvand‬نیست شونده‪ ،‬نیست‬ ‫فناپذیر‪ :‬فرساوند )‬ ‫فکر کردن‪ :‬اندیشیدن‪ ،‬اندیشه کردن‬
‫شو‪ ،‬مردنی‬ ‫فکرخوب‪ :‬وهومن‪ ،‬اندیشه نیک‬
‫فناتیک‪ :‬دین نموداری‬ ‫فکری‪ :‬پنداری‪ ،‬انگاری‪ ،‬اندیشهای‬

‫فکس‪ :‬دورنگار )فه(‪،‬‬

‫فنجان‪ :‬جام‪ ،‬پنگان‬
‫فندق‪ :‬فوندیک‪ ،‬فندُک‪ ،‬پندک‬
‫فکسنی‪ :‬چرند‪ ،‬چرت‪ ،‬بیهوده‪ ،‬بیخود‬
‫فنون‪ :‬فندها‬
‫فکور‪ :‬دانشمند‪ ،‬دانا‪ ،‬اندیشمند‬
‫فنی‪ :‬هنرمندانه‬

‫‪۱۷۶‬‬

‫فوقانی‪ :‬زبرین )ده(‪ ،‬فراسر‪ ،‬باالیی‬
‫فوالد‪ :‬پوالد‬
‫فولدر‪ :‬پوشه‬
‫فهم‪ :‬هوش‪ ،‬نیوندی‪ ،‬دریافتن‪ ،‬دریافت پی بردن‪ ،‬دریافت‪،‬‬
‫فولکور‪ :‬فرهنگ مردم )فه(‪،‬‬
‫فولکوریک‪ :‬مردمی )فه(‪،‬‬
‫فون‪ :‬پس زمینه‬
‫فونت‪ :‬کلک‪ ،‬رایاوات‪ ،‬دبیره‬
‫فویل‪ :‬برگه‬
‫فی‪ :‬بها‪ ،‬ارزش‬
‫فی البدیه‪ :‬زود‪ ،‬بیدرنگ‬
‫فی الفور‪ :‬هماندَم‪ِ ،‬فرز‪ ،‬زود‪ ،‬دردم‪ ،‬در زمان‪ ،‬در دم‪ ،‬تند‪،‬‬
‫بیدرنگ‪ ،‬با شتاب‬
‫فی المثل‪ :‬مانند‪ ،‬برای نمونه‬
‫فی المجلس‪ :‬همانجا‪ ،‬در جا‬
‫فی الواقع‪ :‬به راستی‬
‫فی امان الله‪ :‬در پناه خدا‬
‫فی بیو گرا‪ :‬زندگینامه‬
‫فی مابین‪ :‬درمیان‬
‫فی نفسه‪ :‬به خودی خود‬
‫فیاض‪ :‬دهشمند‪ ،‬جوانمرد‪ ،‬بخشنده‬
‫فیالمثل‪ :‬مانند‪ ،‬برای نمونه‬
‫فیبر‪ :‬راک‬
‫فیروز‪ :‬پیروز‬
‫فیروزه‪ :‬پیروزه‬
‫فیزیک‪ :‬گیتیک‬
‫فیزیوتراپی‪ :‬جنبش درمانی‬
‫فیزیوتراپیست‪ :‬جنبش درمان گر‬
‫فیش‪ :‬برگه‬
‫فیض‪ :‬سود‪ ،‬بهره‬
‫فیض بردن‪ :‬سود جستن‪ ،‬بهره مند شدن‬
‫فیض رساندن‪ :‬سود رساندن‪ ،‬بهره ورکردن‪ ،‬بهره رساندن‬
‫فیکس‪ :‬ایستا‬
‫فیگور‪ :‬بشک‬
‫‪۱۷۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫فهرست‪ :‬پهرست‬
‫فهلوی‪ :‬پهلوی‬
‫فهلویات‪ :‬پهلویها‬
‫دریابش‪ ،‬دانایی‬
‫فهماندن‪ :‬شناساندن‪ ،‬آگاه کردن‬
‫فهمیدم‪ :‬دریافتم پی بردم‪ ،‬درک کردم‬
‫فهمیدن‪ :‬سر درآوردن‪ ،‬دریافتن‪ ،‬دانستن‪ ،‬به جای آوردن‬
‫فهمیده‪ :‬دریافته‬
‫فهیم‪ :‬دانا‪ ،‬تیزهوش‪ ،‬با هوش‬
‫فواره‪ :‬جوشا‪ ،‬جهنده‪ ،‬آب فشان‬
‫فوت‪ :‬نابودی‪ ،‬مرگ‪ ،‬درگذشته‪ ،‬درگذشت‪ ،‬از دست دادن‬
‫فوت شد‪ :‬مرد‪ ،‬درگذشت‬
‫فوت شدن‪ :‬مردن‪ ،‬دیده فرو بستن‪ ،‬درگذشتن‪ ،‬جان سپردن‬
‫فوت کردن‪ :‬مردن‪ ،‬دیده فرو بستن‪ ،‬درگذشتن‪ ،‬جان سپردن‪،‬‬
‫از دست رفتن‬
‫فوت وقت‪ :‬درنگ‬
‫فوتر‪ :‬پسایند‬
‫فوج‪ :‬گروه‪ ،‬رسته‪ ،‬دسته‪ ،‬جرگه‬
‫فور ا‪ :‬در زمان‬
‫فورا‪ :‬هماندَم‪ ،‬زود‪ ،‬دردم‪ ،‬بیدرنگ‬
‫فوراً‪ :‬هماندَم‪ ،‬زود‪ ،‬دردم‪ ،‬بیدرنگ‬
‫فوران‪ :‬جوشیدن‪ ،‬جهش‬
‫فوران کردن‪ :‬جهیدن‬
‫فوری‪ :‬بیدرنگ‬
‫فوق‪ :‬یادشده‪ ،‬فراز‪ ،‬فرا‪ ،‬زِبر‪ ،‬بال‪ ،‬برتر‪ ،‬باالی سر‪ ،‬باال‬
‫فوق الذکر‪ :‬یادشده‪ ،‬یاد شده‪ ،‬زبر یاد‪ ،‬پیش گفته شده‪ ،‬از‬
‫پیش گفته شده‬
‫فوق العاده‪ :‬واال‪ ،‬فرا‪ ،‬شگفت انگیز‪ ،‬شگرف‪ ،‬بیاندازه‪ ،‬بسیار‬
‫باال‪ ،‬بسیار‪ ،‬برجسته‬
‫فوق برنامه‪ :‬فرابرنامه‬
‫فوق تخصص‪ :‬فراستاد‬
‫فوق تصور‪ :‬فرا باور‪ ،‬دور از پندار‪ ،‬باالتر از باور‬
‫فوقالذکر‪ :‬زبریاد‬
‫فوقالذکر‪ :‬پیشگفته‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫فیل‪ :‬پیل‬

‫فیلتر‪ :‬پاالیه )فه(‪ ،‬پاالیه‬

‫فیلتر کردن‪ :‬پاالیه کردن‬
‫فیلسوف‪ :‬فرزانه‬
‫فیلم‪ :‬رخشاره‪ ،‬رُخشاره‬
‫فیلم بردار‪ :‬رُخشارگیر‬

‫‪۱۷۸‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫قابل انحالل‪ :‬بر چیدنی‬

‫قابل انحنا‪ :‬خم پذیر‬
‫قابل انحناء‪ :‬خم پذیر‬
‫قابل انطباق‪ :‬همایند‬
‫قابل انعطاف‪ :‬خم پذیر‪ ،‬خَم پذیر‬
‫قابل انعقاد‪ :‬پیوند پذیر‪ ،‬بربستنی‬
‫قابل انعکاس‪ :‬واگشتنی‬
‫قابل انقباض‪ :‬فشردنی‪ ،‬ترنجیدنی‬
‫قابل انکسار‪ :‬شکن پذیر‬
‫قابل به عرض‪ :‬گفتنی‬
‫قابل بودن‪ :‬شایسته بودن‪ ،‬سزاوار بودن‬
‫قابل پسند‪ :‬پسندیدنی‬
‫قابل پیرایش‪ :‬پیراییدنی‬
‫قابل پیش بینی‪ :‬پیش بینی کردنی‪ ،‬پیش بینی شدنی‬
‫قابل تادیه‪ :‬پرداختنی‪ ،‬باز دادنی‬
‫قابل تامل‪ :‬درنگ کردنی‬
‫قابل تاویل‪ :‬نابش پذیر‬
‫قابل تبدیل‪ :‬دگرگونی پذیر‬
‫قابل تجربه‪ :‬آزمودنی‪ ،‬آزمایش پذیر‬
‫قابل تجزیه‪ :‬تکه تکه شدنی‬
‫قابل تحسین‪ :‬ستودنی‬
‫قابل تحلیل‪ :‬وارفتنی‬
‫قابل تردید‪ :‬گمان پذیر‬
‫قابل تصعید‪ :‬دودشدنی‪ ،‬باال رفتنی‬
‫قابل تعلیم‪ :‬آموزش پذیر‬
‫قابل تغییر‪ :‬دگرگشتنی‪ ،‬دگرشدنی‬
‫قابل تفویض‪ :‬سپردنی‬
‫ق‬
‫قاب‪ :‬دورک‪ ،‬چهارچوب‪ ،‬چارچوب‪ ،‬چاربر‬
‫قاب عکس‪ :‬فرآویز‬
‫قاب عینک‪ :‬دورک‬
‫قابل‪ :‬پذیرنده )ده(‪ ،‬پذیرا )ده(‪ ،‬شدنی‪ ،‬شایسته‪ ،‬سزاوار‪ ،‬روا‪،‬‬
‫درخور‪ ،‬در خور‪ ،‬دارای‪ ،‬بودن‪ ،‬برابر‪ ،‬بایسته‪ ،‬ارزش دار‪ ،‬ارزش‬
‫قابل را نداشتن‪ :‬سزاوار نبودن‬
‫قابل اتساع‪ :‬گسترش پذیر‪ ،‬گستردنی‪ ،‬کشسان‬
‫قابل اجرا‪ :‬پیش بردنی‪ ،‬انجام پذیر‬
‫قابل اجراء‪ :‬پیش بردنی‪ ،‬انجام پذیر‬
‫قابل احتراق‪ :‬سوزا‬
‫قابل ارتجاع‪ :‬کشسان‪ ،‬کشان‬
‫قابل استیناف‪ :‬پژوهش پذیر‬
‫قابل اشتعال‪ :‬افروختنی‬
‫قابل اطمینان‪ :‬شایان باور‪ ،‬باورپذیر‬
‫قابل اعتراض‪ :‬خرده پذیر‬
‫قابل اعتماد‪ :‬باور پذیر‪ ،‬استوان‬
‫قابل اغماض‪ :‬گذشت پذیر‪ ،‬چشم پوشیدنی‪ ،‬بخشش پذیر‬
‫قابل امتداد‪ :‬کشش پذیر‬

‫قابل تقدیر‪ :‬ستایشی ) ‪،(stāyišnīk‬‬

‫قابل امتزاج‪ :‬آمیختنی‬
‫قابل انبساط‪ :‬گسترش پذیر‪ ،‬گسترده پذیر‪ ،‬گستردنی‪ ،‬فراخ‬
‫قابل تقسیم‪ :‬بخش شدنی‬
‫پذیر‬
‫قابل تمسخر‪ :‬دست انداختنی‪ ،‬خندیدنی‬
‫قابل انتخاب‪ :‬برگزیدنی‬
‫قابل تمیز‪ :‬فرجام پذیر‪ ،‬بازشناختنی‬
‫قابل انتشار‪ :‬پخش کردنی‬
‫قابل توجه‪ :‬دیدنی‪ ،‬در خور نگرش‪ ،‬چشمگیر‪ ،‬تماشایی‬
‫قابل انتقاد‪ :‬نکوهیدنی‪ ،‬بررسی پذیر‬
‫قابل حل‪ :‬برگشودنی‬
‫قابل انتقال‪ :‬واگذاشتنی‬
‫قابل حیات‪ :‬ماندنی‪ ،‬زی پذیر‬
‫قابل انجام‪ :‬شدنی‬
‫قابل خوردن‪ :‬خوردنی‪ ،‬خوراکی‬

‫‪۱۷۹‬‬

‫قاتل‪ :‬کشنده‪ ،‬کُشنده‪ ،‬جان ستان‪ ،‬آدمکش‪ ،‬آدم کش‬
‫قاتی‪ :‬درهم‬
‫قاتی پاتی‪ :‬درهم بر هم‬
‫قاتی شدن‪ :‬درهم شدن‬
‫قاجاریه‪ :‬قاجاریان‪ ،‬قاجار‬
‫قاچ‪ :‬شکاف‪ ،‬ترک‪ ،‬برشه‪ ،‬برش‬
‫قاچ خوردن‪ :‬ترک برداشتن‬
‫قاچ دادن‪ :‬برش دادن‬
‫قاچاق‪ :‬نهانگاه‬
‫قاچاق شدن‪ :‬گریختن‪ ،‬دررفتن‬
‫قاچاقچی‪ :‬گریزگر‬
‫قادر‪ :‬نیرومند‪ ،‬شایسته‪ ،‬توانمند‪ ،‬توانا بودن‪ ،‬توانا‪ ،‬آماده‬
‫قادر به بودن‪ :‬توان آن را داشتن که‪ ،‬توان را داشتن‬
‫قادر بودن‪ :‬توانستن‬
‫قادر مطلق‪ :‬خدای توانا‬
‫قادرند‪ :‬میتوانند‬
‫قادسیه‪ :‬کادوسی‬
‫قاراشمیش‪ :‬درهم و برهم‬
‫قارچ‪ :‬کفک‬
‫قاره‪ :‬خشکیها‪ ،‬خشکسار‪ ،‬خُشکاد‬
‫قاری‪ :‬خواننده‬
‫قاشق‪ :‬کنچک‪ ،‬کمچه‪ ،‬کفچک‪ ،‬چُمچه‬
‫قاصد‪ :‬نامه بر‪ ،‬چاپارگر‪ ،‬پیک‬
‫قاضی‪ :‬داور‪ ،‬دادور‪ ،‬دادرس‬
‫قاطبه‪ :‬همه‪ ،‬همگی‬
‫قاطر‪ :‬استر‬
‫قاطع‪ :‬بیچون و چرا‪ ،‬برنده‪ ،‬برا‬
‫قاطی کردن‪ :‬درهم کردن‪ ،‬بهم زدن‪ ،‬آمیزه‬
‫قابلیت‪ :‬پذیرایی )ده(‪ ،‬شایستگی‪ ،‬سزاواری‪ ،‬توانایی‬
‫قاعدگی‪ :‬ورتکی‪ ،‬ماهانه‪ ،‬ماهانگی‪ ،‬دشتانی‬
‫قاعده‪ :‬شیوه )به(‪ ،‬هنجار‪ ،‬فردید‪ ،‬روند‪ ،‬روش کار‪ ،‬روش‪،‬‬
‫دستور‪ ،‬پایه‪ ،‬بنیاد‪ ،‬آیین‬
‫قاف‪ :‬کاف‬
‫قافله‪ :‬کاروان‪ ،‬رهنوردان‬
‫قافله زن‪ :‬راهزن‬
‫قافله ساالر‪ :‬کاروان ساالر‪ ،‬کاروان دار‬
‫‪۱۸۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫قابل درک‪ :‬دریافتنی‬
‫قابل دسترس‪ :‬دست یافتنی‬
‫قابل ذکر‪ :‬گفتنی‪ ،‬شایان یادآوری‬
‫قابل ذکر است‪ :‬گفتنی است‬
‫قابل ذوب‪ :‬گدازش پذیر‪ ،‬گداختنی‬
‫قابل رجوع‪ :‬بازگشت دادنی‬
‫قابل رؤیت‪ :‬بیناک‬
‫قابل زرع‪ :‬کشت پذیر‬
‫قابل ستایش‪ :‬ستودنی‬
‫قابل سرزنش‪ :‬سرزنش کردنی‬
‫قابل شرب‪ :‬آشامیدنی‬
‫قابل شما را ندارد‪ :‬سزاوارتان نیست‬
‫قابل عرض‪ :‬گفتنی‬
‫قابل فرجام‪ :‬فرجام پذیر‬
‫قابل فرض‪ :‬انگاشتی‬
‫قابل فسخ‪ :‬گسستنی‪ ،‬گسست پذیر‬
‫قابل فهم‪ :‬دریافتنی‬
‫قابل فیض‪ :‬بهره پذیر‬
‫قابل قبول‪ :‬پذیرفتنی‪ ،‬باورکردنی‬
‫قابل قسمت‪ :‬بخش پذیر‬
‫قابل قیاس‪ :‬سنجیدنی‪ ،‬سنجشپذیر‬
‫قابل کنترل‪ :‬مهارشدنی‬
‫قابل مطالعه‪ :‬خواندنی‬
‫قابل مطالعه نیست‪ :‬خواندنی نیست‬
‫قابل مقایسه‪ :‬سنجشپذیر‬
‫قابل مهار‪ :‬مهارشدنی‬
‫قابلمه‪ :‬کماجدان‪ ،‬دیگ خوراکپزی‪ ،‬دیگ‪ ،‬تابه‪ ،‬تابک‪ ،‬تابَک‬
‫قابله‪ :‬ماما‪ ،‬زایمانگر‬
‫قابلیت حرکت‪ :‬جنبش پذیر‬
‫قابلیت داشتن‪ :‬شایستگی داشتن‪ ،‬سزاواربودن‬
‫قابلیت قسمت‪ :‬بخش پذیری‬
‫قاپزدن‪ :‬کف زنی‪ ،‬ربودن‬
‫قاپو‪ :‬دروازه‬
‫قاتق‪ :‬ماست‪ ،‬خورش‬

‫قبا‪ :‬کپاه‪ ،‬جامه‪ ،‬توزی‬
‫قباء‪ :‬کپاه‪ ،‬جامه‬
‫قباحت‪ :‬زشتی‪ ،‬بیشرمی‪ ،‬بیآزرمی‬
‫قبال‪ :‬برابر‬
‫قباله‪ :‬پیوندنامه‪ ،‬بنچاک‪ ،‬بنچاغ‬
‫قبایل‪ :‬دودمانها‪ ،‬تیرههای‪ ،‬تیرهها‬
‫قبائل‪ :‬تیرهها‬
‫قبح‪ :‬زشتی‪ ،‬رسوایی‪ ،‬بدی‬
‫قبر‪ :‬مزار‪ ،‬گور‪ ،‬آرامگاه‬
‫قبراق‪ :‬گوبراک‪ ،‬چابک‬
‫قبرستان‪ :‬گورستان‬
‫قبض‪ :‬رسید‪ ،‬دریافت نامه‪ ،‬پرداخت نامه‪ ،‬برگه فروش‪ ،‬برگ‬
‫قبض انبار‪ :‬رسید انبار‬
‫قبض روح‪ :‬میراندن‬
‫قبض روح شدن‪ :‬جان سپردن‪ ،‬جان باختن‬
‫قبل‪ :‬پیشینه‪ ،‬پیشین‪ ،‬پیش‬
‫قبل از‪ :‬فراتر از‪ ،‬پیش تر از‪ ،‬پیش از‬
‫قبال‪ :‬پیشتر‪ ،‬پیشاپیش‪ ،‬پیش از این‪ ،‬از پیش‬
‫قبالً‪ :‬پیشتر‬
‫قبله‪ :‬نمازسوی‪ ،‬پرستش سو‬
‫قبلی‪ :‬پیشین‪ ،‬پیشاپیش‪ ،‬پیش پیش‬
‫قبور‪ :‬مزارها‪ ،‬گورها‪ ،‬آرامگاهها‬
‫قبول‪ :‬پذیرایی )ده(‪ ،‬پذیرفته شده‪ ،‬پذیرفتن‪ ،‬پذیرش‪،‬‬
‫پذیرایی‪ ،‬پذیرا‪ ،‬باور‬
‫قبول دار‪ :‬پذیرا‬
‫قبول شدن‪ :‬پذیرفته شدن‬
‫قبول کرد‪ :‬پذیرفت‬
‫قبول کردن‪ :‬تن در دادن‪ ،‬پذیرفتن‪ ،‬به گردن گرفتن‪ ،‬بگردن‬
‫گرفتن‬
‫قبول میکن‪ :‬میپذیر‬
‫قبول نکردن‪ :‬نپذیرفتن‪ ،‬سر باز زدن‬
‫قبولدار‪ :‬پذیرا‬
‫قبولکننده‪ :‬پذیرفتکار )به(‪ ،‬پذیرا )به(‪،‬‬
‫قبیح‪ :‬نکوهیده‪ ،‬ناپسند‪ ،‬زشت‬
‫‪۱۸۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫قافیه‪ :‬همآوا‪ ،‬رج‪ ،‬پساوند سروده‪ ،‬پَساوَند‬
‫قافیه را باختن‪ :‬خود را لو دادن‬
‫قال‪ :‬گفتن‬
‫قال گذاشتن‪ :‬چشم به راه گذاشتن‬
‫قالب‪ :‬چارچوب‪ ،‬تن‪ ،‬پیکر‬
‫قالب تهی کردن‪ :‬مردن‪ ،‬جان سپردن‬
‫قالب ریزی‪ :‬کالب ریزی‬
‫قالب زدن‪ :‬کالب سازی‬
‫قالب کردن‪ :‬چپاندن‪ ،‬انداختن‬
‫قالپاق‪ :‬کالهک‪ ،‬زیورچرخ‪ ،‬خودک چرخ‬
‫قالتاق‪ :‬پشت هم انداز‬
‫قالی‪ :‬فرش‪ ،‬فَرش‪ ،‬بوپ‪ ،‬بوب‬
‫قالیچه‪ :‬بوپک‪ ،‬بوبک‬
‫قامت‪ :‬اندام‬
‫قاموس‪ :‬واژه نامه‪ ،‬فرهنگ‪ ،‬روش‪ ،‬باور‪ ،‬اندیشه‬
‫قانع‪ :‬سازگار‪ ،‬خشنود‪ ،‬خرسند‪ ،‬اندک خواه‬
‫قانون‪ :‬یاسه‪ ،‬کانون‪ ،‬فرسار‪ ،‬فردید‪ ،‬روش‪ ،‬دستور‪ ،‬دادیک‪،‬‬
‫دادِستان‪ ،‬داد‪ ،‬دات‪ ،‬آیین‪ ،‬آسا‬
‫قانون دان‪ :‬داتکدان‪ ،‬آسا دان‬
‫قانون شکن‪ :‬آساشکن‬
‫قانونا‪ :‬دادگرانه‪ ،‬آیینی‬
‫قانونگذار‪ :‬آیین گذار‬
‫قانونی‪ :‬دادگرانه‪ ،‬آسایی‬
‫قایق‪ :‬ناوچه‪ ،‬کلک‪ ،‬کشتی‪ ،‬کرجی‪ ،‬بلم‪ ،‬بَلم‬
‫قایل‪ :‬دربرگیرنده‪ ،‬دارنده‪ ،‬دارا‬
‫قایم‪ :‬نهان‪ ،‬پنهان‪ ،‬ایستاده‬
‫قایم الزاویه‪ :‬راست گوشه‬
‫قایم به ذات‪ :‬خود استوار‬
‫قایم مقام‪ :‬جانشین‬
‫قائل‪ :‬دربرگیرنده‪ ،‬دارنده‪ ،‬دارا‬
‫قائم‪ :‬ایستاده )ڀ(‪ ،‬نهان‪ ،‬پنهان‬
‫قائم الزاویه‪ :‬راست گوشه‬
‫قائم بالذات‪ :‬خودپاینده‪ ،‬خودپایا‬
‫قائم به ذات‪ :‬خودپاینده‪ ،‬خودپایا‪ ،‬خود استوار‬
‫قائم مقام‪ :‬جانشین‬

‫قدری‪ :‬کمی‪ ،‬اندکی‪ ،‬اندازهای‬
‫قدس‪ :‬ورجاوندی‪ ،‬پاکی‪ ،‬پارسایی‪ ،‬اشویی‬
‫قدغن‪ :‬نبود‪ ،‬نبایستی‪ ،‬نبایست‬
‫قدم‪ :‬گام‪ ،‬پای‪ ،‬پا‬
‫قدم اول‪ :‬نخستین گام‪ ،‬گام نخست‬
‫قدم برداشتن‪ :‬گام برداشتن‪ ،‬راه رفتن‬
‫قدم دوم‪ :‬گام دوم‬
‫قدم زدن‪ :‬گام زدن‬
‫قدم مبارک‪ :‬نیک گام‬
‫قدم نهادن‪ :‬راه زدن )ده(‪،‬‬
‫قدما‪ :‬گذشتگان‪ ،‬پیشینیان‬
‫قدمت‪ :‬پایندگی )ده(‪ ،‬کهنگی‪ ،‬دیرینه‪ ،‬دیرینگی‪ ،‬پیشینه‬
‫قدیم‪ :‬گذشته‪ ،‬کهن‪ ،‬دیرین‪ ،‬دیرباز‪ ،‬پیشین‪ ،‬باستان‬
‫قدیم االیام‪ :‬روزگار پیشین‪ ،‬پیشترها‪ ،‬از دیر باز‬
‫قدیمی‪ :‬کهنه‪ ،‬کهن‪ ،‬دیرینه‪ ،‬دیرین‪ ،‬پارینه‪ ،‬باستانی‬
‫قدر‪ :‬گونه‪ ،‬توانمند‪ ،‬توانایی‪ ،‬پرزور‪ ،‬اندازه چیزی‪ ،‬اندازه‪،‬‬
‫قدیمیان‪ :‬گذشتگان‪ ،‬پیشینیان‬
‫قرار‪ :‬هال‪ ،‬نهشت‪ ،‬نهش‪ ،‬شکیبایی‪ ،‬شکیب‪ ،‬دیدار‪ ،‬پیمان‪،‬‬
‫آرامش‪ ،‬آرام‬
‫قرار باشد‪ :‬بر این باشد‬
‫قرار بودن‪ :‬آرام بودن‬
‫قرار دادن‪ :‬نهادن‪ ،‬نِهیدن‪ ،‬گذاشتن‬
‫قرار گرفت‪ :‬نهاده شد‬
‫قرار گرفتن‪ :‬نهاده شدن‪ ،‬جا گرفتن‪ ،‬آسودن‬
‫قرار مجرمیت‪ :‬دستور بزه رسی‬
‫قرار می داد‪ :‬میان‬
‫قرار میداد‪ :‬مینهاد‬
‫قرارتعقیب‪ :‬دستور پیگرد‬
‫قرارداد‪ :‬پیمان نامه‪ ،‬پیمان‬
‫قرارداد بستن‪ :‬پیمان بستن‬
‫قراردادن‪ :‬نهادن‪ ،‬نشاندن‪ ،‬گذاشتن‬
‫قرارگاه‪ :‬جایگاه‪ ،‬پایگاه‪ ،‬آسایشگاه‬
‫قرارمالقات‪ :‬زمان دیدار‬
‫قراضه‪َ :‬لتُپاره‪ ،‬فرسوده‪ ،‬شکسته‬
‫قراول‪ :‬نگهبان‪ ،‬دیدبان‪ ،‬پاسدار‬
‫‪۱۸۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫قبیله‪ :‬کاروان‪ ،‬دودمان‪ ،‬دسته‪ ،‬تیره‪ ،‬تبار‬
‫قپان‪ :‬کپان‬
‫قتل‪ :‬کشتن‪ ،‬کشتار‪ ،‬خونریزی‬
‫قتل عام‪ :‬همه کشی‪ ،‬کشتار همگانی‪ ،‬کشتار‬
‫قتل عمد‪ :‬خواه کشی‬
‫قتل غیرعمد‪ :‬ناخواه کشی‬
‫قتلگاه‪ :‬کشتارگاه‪ ،‬خونریزگاه‬
‫قحط‪ :‬نایابی‪ ،‬کمیابی‪ ،‬خشکسالی‬
‫قحط سالی‪ :‬خشک سالی‬
‫قحطی‪ :‬نایابی‪ ،‬کمیابی‪ ،‬خشکسالی‬
‫قد‪ :‬یک دنده‪ ،‬لجباز‪ ،‬درازا‬
‫قد علم کردن‪ :‬سربرافراشتن‪ ،‬سر برافراشتن‬
‫قداست‪ :‬پاکی‪ ،‬پاکدامنی‪ ،‬پارسایی‬
‫قدح‪ :‬ساتْگین )به(‪ ،‬سبو‬
‫قدحی‪ :‬سبویی‬
‫ارزش‪ ،‬ارج‬
‫قدر شناسی‪ :‬ارجشناسی‬
‫قدر عالی‪ :‬واالجاه‬
‫قدر و قیمت‪ :‬ارزشمندی‬
‫قدرت‪ :‬تاوَست )ده(‪ ،‬یارایی‪ ،‬نیرو‪ ،‬زور‪ ،‬توانایی‪ ،‬توان‪ ،‬تاب‬
‫قدرت استنباط‪ :‬تیز هوشی‬
‫قدرت بالقوه‪ :‬توان نهفته‬
‫قدرت داشتن‪ :‬یارستن‪ ،‬برتافتن‬
‫قدرت طلب‪ :‬فزون خواه‪ ،‬جاه پرست‬
‫قدرتمند‪ :‬نیرومند‪ ،‬توانمند‪ ،‬توانا‪ ،‬پرتوان‬
‫قدرتی‪ :‬نیرویی‬
‫قدردان‪ :‬سپاسدار‬
‫قدردانی‪ :‬گرامیداشت‪ ،‬سپاسگزاری‪ ،‬سپاسداری‪ ،‬سپاس‬
‫داری‪ ،‬ارزش دانی‬
‫قدرشناس‪ :‬سپاسگزار‪ ،‬سپاس گزارنده‪ ،‬ارزشناس‬
‫قدرشناسی‪ :‬سپاسگزاری‬
‫قدرومرتبه‪ :‬پایه )به(‪،‬‬

‫قریب الوقوع‪ :‬زود هنگام‬
‫قریبا‪ :‬بزودی‬
‫قریحه‪ :‬ویر‪ ،‬هوش‪ ،‬نهاد‪ ،‬اندریافت‬
‫قرین‪ :‬یکسان‪ ،‬همانند‪ ،‬برابر‬
‫قرینه‪ :‬همانندی‪ ،‬همال‬
‫قریه‪ :‬روستا‪ ،‬دهکده‬
‫قزاق‪ :‬سپاهی‬
‫قزل‪ :‬سرخ‬
‫قزل آال‪ :‬سرخ ماهی‬
‫قزن قفلی‪ :‬دکمه چفتی‬
‫قزوین‪ :‬گاسپین‪ ،‬گاسپیان‪ ،‬کاسپین‬
‫قساوت‪ :‬سیاه دلی‪ ،‬سنگدلی‬
‫قسط‪ :‬مانده‪ ،‬راستکاری‪ ،‬داددهی‪ ،‬داد‪ ،‬بازپرداخت‬
‫قسط بندی‪ :‬پرداخت بندی‬
‫قسطی‪ :‬ماهانه‪ ،‬گاهانه‪ ،‬پسادست‬
‫قسم‪ :‬مانند‪ ،‬گونه‪ ،‬سوگند‪ ،‬جور‪ ،‬جز‪ ،‬پاره‪ ،‬بخش‬
‫قسمت‪ :‬بهر )ڀ(‪ ،‬سرنوشت‪ ،‬پاره‪ ،‬برخ‪ ،‬بخشش‪ ،‬بخش‪،‬‬
‫بخت‬
‫قسمت دوم‪ :‬بخش دوم‬
‫قسی القلب‪ :‬سنگدل‪ ،‬سخت دل‬
‫قشر‪ :‬الیه‪ ،‬گروه‪ ،‬رویه‪ ،‬پوشش‪ ،‬پوسته‬
‫قشری‪ :‬واپسگرا‪ ،‬نادان‪ ،‬تهی مغز‬
‫قشالق‪ :‬گرمسیر‪ ،‬گرمسار‪ ،‬زمستانگاه‬
‫قشنگ‪ :‬زیبا‪ ،‬خوشگل‬
‫قشون‪ :‬سپاه‪ ،‬ارتش‬
‫قصاب‪ :‬گوشتگر‪ ،‬گوشت فروش‬
‫قصابخانه‪ :‬کشتارگاه‬
‫قصابی‪ :‬گوشتگری‬
‫قصاص‪ :‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬خون به خون‪ ،‬تاوان‪ ،‬پادافره‬
‫قصاید‪ :‬سرودهها‪ ،‬چکامهها‪ ،‬چامهها‬
‫قصبه‪ :‬شهرک‪ ،‬دهکده‪ ،‬دهستان‬
‫قصد‪ :‬گرایش )به(‪ ،‬گرای‪ ،‬خواست‪ ،‬آهنگ‪ ،‬انگیزه‪ ،‬اندیشه‬
‫قصد داشتن‪ :‬برآن بودن که‪ ،‬آهنگ را داشتن‬
‫قصد دارند‪ :‬برآنند‬
‫‪۱۸۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫قراین‪ :‬همانندها‪ ،‬نمونهها‪ ،‬نشانهها‬
‫قرائت‪ :‬خوانش‪ ،‬خواندن‬
‫قرائن‪ :‬همانندها‪ ،‬نمونهها‪ ،‬نشانهها‬
‫قربان‪ :‬کرپان )قربان عربی شده کرپان است که از پارسی به‬
‫عربی رفته(‪،‬‬
‫قربانی‪ :‬کُرپان‬
‫قربانی کردن‪ :‬سر بریدن‬
‫قربت‪ :‬نزدیکی‪ ،‬خویشی‬
‫قرجک‪ :‬گرچک‬
‫قرشدن‪ :‬فرورفته‪ ،‬غرشدن‪ ،‬غُرشدن‪ ،‬آماسیده‬
‫قرص‪ :‬گرده‪ ،‬گردک‪ ،‬گرد‪ ،‬استوار و راست‬
‫قرض‪ :‬وام بی بهره‪ ،‬وام‪ ،‬بدهی‪ ،‬بدهکاری‬
‫قرض الحسنه‪ :‬وامخواهی‪ ،‬وام بی بهره‬
‫قرض دادن‪ :‬وام دادن‬
‫قرض کردن‪ :‬وام گیری‪ ،‬وام خواهی‬
‫قرض و قوله‪ :‬وام و خرده وام‬
‫قرعه‪ :‬پشک‪ ،‬بخت‬
‫قرعه کشی‪ :‬بخت آزمایی‬
‫قرعه کشیدن‪ :‬پشک انداختن‬
‫قرق‪ :‬بازداری‬
‫قرقروت‪ :‬دوغآب خشک‬
‫قرمز‪ :‬سرخ‪ ،‬سُرخ‬
‫قرمساق‪ :‬هرزه‪ ،‬بدکاره‬
‫قرمه سبزی‪ :‬خورش سبزی‬
‫قرن‪ :‬سده‪ ،‬سد سال‬
‫قرنیز‪ :‬رخبام‬
‫قرنیه‪ :‬تخم چشم‬
‫قره قروت‪ :‬سوچو‪ ،‬ترف‬
‫قرون‪ :‬سدههای‪ ،‬سدهها‬
‫قرون معاصر‪ :‬سدههای نزدیک‬
‫قرون وسطا‪ :‬سدههای میانی‬
‫قرون وسطایی‪ :‬میانگی‪ ،‬میانسدهای‪ ،‬میان سدهای‬
‫قرون وسطی‪ :‬سدههای میانی‬
‫قریب‪ :‬نزدیک به‪ ،‬نزدیک‪ ،‬خویشاوند‪ ،‬خویش‪ ،‬خارجی‪،‬‬
‫بیگانه‪ ،‬اجنبی‬

‫قطعاً‪ :‬هر آینه‪ ،‬بیگمان‬
‫قصد کردن‪ :‬دریازیدن )ده(‪ ،‬گراییدن )به(‪ ،‬گِرایَستن‬
‫قطعنامه‪ :‬پیمان نامه‬
‫قطعه‪ :‬گزیده‪ ،‬تکه‪ ،‬تِکه‪ ،‬پاره‪ ،‬بریده‪ ،‬برش‪ ،‬بخش‬
‫قطعه ساز‪ :‬تکه ساز‬
‫قطعه قطعه‪ :‬تکه تکه‪ ،‬پاره پاره‬
‫قطعی‪ :‬سد در سد )سد واژهای پارسی است که به نادرستی‬
‫صد نوشته شده؛ نگا سده(‪ ،‬پایانی‪ ،‬بیچون و چرا‪ ،‬بیبرو‬
‫برگرد‬
‫قعر‪ :‬ژرفا‪ ،‬ژرف‪ ،‬ته‪ ،‬بن‬
‫قفا‪ :‬کام‪ ،‬دنبال‪ ،‬پشت سر‪ ،‬پس گردن‪ ،‬پس سر‬
‫قفس‪ :‬کابوک‪ ،‬زندان‪ ،‬جای تنگ‬
‫قفسه‪ :‬گنجه‪ ،‬دوالب‬
‫قفسه سینه‪ :‬جناغ سینه‬
‫قفل‪ :‬کلیدانه )به(‪ ،‬کلیدان )به(‪ ،‬گره‪ ،‬کوپله‪ ،‬کلون‪،‬‬
‫کالن‪ ،‬کِالن‪ ،‬چیالن‪ ،‬بند‬
‫قفل ساز‪ :‬چیالنگر‬
‫ققنس‪ :‬آتشافروز )به(‪،‬‬
‫قل خوردن‪ :‬غلتیدن‪ ،‬غلت خوردن‬
‫قالب‪ :‬کجک‪ ،‬چنگک‪ ،‬چفت‬
‫قالب سنگ‪ :‬کلماسنگ‪ ،‬فالخن‬
‫قالده‪ :‬یوغ‪ ،‬گِش‪ ،‬زنجیر‪ ،‬بند‬
‫قالع‪ :‬دژها‬
‫قلب‪ :‬گِش‪ ،‬دل‬
‫قلب مصنوعی‪ :‬دلواره‬
‫قلبا‪ :‬از ته دل‬
‫قلباً‪ :‬از ته دل‬
‫قلت‪ :‬کمی‪ ،‬کمبود‪ ،‬کم شدن‪ ،‬کم بودن‪ ،‬اندکی‬
‫قلچماق‪ :‬گردن کلفت‪ ،‬زورگو‬
‫قلدر‪ :‬گردن کلفت‪ ،‬زورگو‪ ،‬خودسر‬
‫قلع‪ :‬نابودی‪ ،‬سرنگونی‪ ،‬برکندن‪ ،‬ارزیز‬
‫قلع و قمع‪ :‬کشت و کشتار‪ ،‬ریشه کنی‪ ،‬براندازی‬
‫قلعه‪ :‬کالت )قلعه تازی شده کالت است که از پارسی به‬
‫تازی راهیافته(‪ ،‬دژ‪ ،‬درپشت‪ ،‬درپُشت‪ ،‬دِژ‪ ،‬بارو‬
‫قلعه نظامی‪ :‬دژ ارتشی‪ ،‬پادگان‬
‫‪۱۸۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫قصد داشتن‪ :‬خواستن‪ ،‬برآن شدن‪ ،‬برآن بودن‪ ،‬آهنگ کردن‬
‫)به(‪ ،‬یازیدن‪ ،‬یازِش‪ ،‬دریازیدن‪ ،‬آهنگ آن کردن‬
‫قصد کننده‪ :‬یازنده‬
‫قصر‪ :‬کوشک‪ ،‬کاخ‬
‫قصرشیرین‪ :‬کاخ شیرین‬
‫قصه‪ :‬ماجرا‪ ،‬سرگذشت‪ ،‬داستان‪ ،‬افسانه‬
‫قصه گو‪ :‬داستانسرا‬
‫قصور‪ :‬کوتاهی‪ ،‬فروگذاری‪ ،‬سستی‬
‫قصیده‪ :‬سروده‪ ،‬چکامه‪ ،‬چامه‬
‫قضا‪ :‬داوری کردن‪ ،‬بجای آوردن‬
‫قضا و قدر‪ :‬سرنوشت‪ ،‬پیشامد‪ ،‬بخت‬
‫قضاء‪ :‬داوری کردن‪ ،‬بجای آوردن‬
‫قضات‪ :‬داوران‪ ،‬دادگران‬
‫قضاوت‪ :‬داوری‪ ،‬دادوری‪ ،‬دادستانی کردن‬
‫قضاوت کردن‪ :‬داوری کردن‪ ،‬داورزیدن‬
‫قضاوت کننده‪ :‬داور‬
‫قضایا‪ :‬رویدادها‪ ،‬رخدادها‪ ،‬داستانها‬
‫قضایی‪ :‬دادگستری‪ ،‬دادرسی‬
‫قضاییه‪ :‬دادگستری‬
‫قضائیه‪ :‬دادگستری‬
‫قضیه‪ :‬مساله‪ ،‬گزاره‪ ،‬دستور‪ ،‬داستان‪ ،‬پیامد‪ ،‬پرونده‪ ،‬برآمد‬
‫قطار‪ :‬کتار‪ ،‬ردیف‪ ،‬رده‪ِ ،‬ترَن‪ ،‬پشت سر هم‪ ،‬آهن نورد‬
‫قطاع‪ :‬بریدن‪ ،‬برش‬
‫قطاع الطریق‪ :‬راهزنان‪ ،‬راهزن‬
‫قطب‪ :‬نشین‪ ،‬نشیم‪ ،‬میخ‪ ،‬پیر‬
‫قطب نما‪ :‬سونما‪ ،‬راستا نما‬
‫قطر‪ :‬کلفتی‪ ،‬کرانه‪ ،‬ستبری‪ ،‬ستبر‬
‫قطره‪ :‬چکیده‪ ،‬چکه‪ ،‬چِکه‬
‫قطره چکان‪ :‬چکه چکان‪ ،‬چکانه‪ ،‬چکاننده‬
‫قطع‪ :‬گسستن‪ ،‬جداکردن‪ ،‬بریدن‪ ،‬برش‬
‫قطع درختان‪ :‬بریدن درختان‬
‫قطع کردن‪ :‬گسالندن‪ ،‬رهاکردن‪ ،‬بریدن‬
‫قطعا‪ :‬بیگمان‬

‫واره‪،‬‬
‫قنوات‪ :‬کاریزها‬
‫قه وثی‪ :‬گروی‪ ،‬گروگان‬
‫قهر‪ :‬ناآشتی‪ ،‬کین‪ ،‬سختی‪ ،‬رویگردان‪ ،‬درشتی‪ ،‬خشمگینی‪،‬‬
‫خشم‪ ،‬پرخاش‬
‫قهر آمیز‪ :‬سخت رویانه‪ ،‬درشتانه‪ ،‬درشت رویانه‪ ،‬خشونت‬
‫آمیز‪ ،‬خشمگینانه‪ ،‬پرخاشگرانه‬
‫قهرا‪ :‬به زور‬
‫قهراً‪ :‬به زور‬
‫قهرکردن‪ :‬روی برگرداندن‪ ،‬دل گران داشتن‪ ،‬برآشفتگی‬
‫قهرمان‪ :‬کهرمان‪ ،‬کُهرمان‪ ،‬پهلوان‬
‫قهقرا‪ :‬واپسگرا‪ ،‬فرود‪ ،‬فروآمدن‪ ،‬پسگردی‪ ،‬پسرو‪ ،‬پایین‪ ،‬افت‬
‫قهقرایی‪ :‬فرودی‪ ،‬اُفتکننده‪ ،‬اُفتکنان‬
‫قهوه‪ :‬کهوه‪َ ،‬بنَک‬
‫قو‪ :‬غو‬
‫قوّت‪ :‬نیرو )ده(‪،‬‬
‫قوا‪ :‬نیروها‪ ،‬تواناییها‬
‫قواء‪ :‬نیروها‪ ،‬تواناییها‬
‫قوام‪ :‬پایداری‪ ،‬استواری‬
‫قوام آمدن‪ :‬گرفتن‬
‫قوام گرفتن کار‪ :‬سامان گرفتن‬
‫قوانین‪ :‬آساها‬
‫قوای‪ :‬نیروهای‬
‫قوت‪ :‬نیرومندی‪ ،‬نیرو‪ ،‬خورش‪ ،‬خوراک‪ ،‬توان‬
‫قوت بدنی‪ :‬نیروی تن‬
‫قوت دادن‪ :‬به برگ داشتن )ده(‪،‬‬
‫قوت قلب‪ :‬پردلی‬
‫قوت گرفتن‪ :‬نیروگرفتن‬
‫قوچ‪ :‬وران‪ ،‬غوچ‪ ،‬راک‬
‫قورباغه‪ :‬وزغ‪ ،‬غوک‬
‫قورت دادن‪ :‬فروبردن‬
‫قوری‪ :‬غوری‬
‫قوز‪ :‬گوژ‬
‫‪۱۸۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫قلق‪ :‬شیوه‪ ،‬خوی‬
‫قلقل‪ :‬غلغل‬
‫قلالشی‪ :‬میخوارگی‬
‫قلم‪ :‬هخام‪ ،‬کلک‪ ،‬کاال‪ ،‬خودنویس‪ ،‬خودکار‪ ،‬خامه‬
‫قلماسنگ‪ :‬کالسنگ‪ ،‬فالخن‬
‫قلمرو‪ :‬گستره‪ ،‬فرمانرو‬
‫قلمه‪ :‬نهالچه‪ ،‬نهال‪ ،‬شاخچه‬
‫قلنبه‪ :‬ورآمده‪ ،‬کلنبه‪ ،‬کُلنبه‪ ،‬برجسته‬
‫قلندر‪ :‬ولنگار‪ ،‬کلندر‬
‫قله‪ :‬نوک‪ ،‬نک‪ ،‬چیکات‪ ،‬چگات‪ ،‬چکاذ‪ ،‬چکاد‪ ،‬چکات‪ ،‬برشنا‬
‫قلوب‪ :‬دلها‬
‫قلوه‪ :‬کلوه‬
‫قلیان‪ :‬نارگیله‬
‫قلیل‪ :‬ناچیز‪ ،‬کم‪ ،‬اندک شمار‪ ،‬اندک‬
‫قلیه‪ :‬بریانی‬
‫قم‪ :‬گومس‪ ،‬گم‬
‫قمار‪ :‬منگیا‪ ،‬منگ‪ ،‬مَنگ‬
‫قماش‪ :‬رخت‪ ،‬پارچه‪ ،‬بافت‬
‫قمر‪ :‬ماهشید‪ ،‬ماه‬
‫قمر مصنوعی‪ :‬ماهواره‬
‫قمری‪ :‬ماهی‪ ،‬ماهشیدی‬
‫قمقمه‪ :‬غمغمه‬
‫قمه‪ :‬شمشیر کوتاه‪ ،‬دشنه‬
‫قنات‪ :‬کهریز‪ ،‬کاریز‬
‫قناری‪ :‬بلبل زرد‬
‫قناعت‪ :‬بسندگی‬
‫قناعت کردن‪ :‬بسنده کردن‬
‫قند‪ :‬کند )قند تازی شده کَند است که از پارسی به تازی‬
‫راهیافته(‪ ،‬غند‪ ،‬شیرینی‪ ،‬شکربسته‬
‫قنداق‪ :‬دسته تفنگ‬
‫قندیل‪ :‬کندیله )قندیل‪ ،‬همان تازی شد ٔه »کندیله« پارسی‬
‫است که به چم شمعدان است و خود شمع هم در پارسی‬
‫همان »کندیل« است‪ .‬و واژ ٔه »کندل« انگلیسی )= شمع )و‬
‫یا »شاندولیه« فرانسوی )=شمعدان )و یا "چاندرا ی‬
‫سانسکریت )= روشنی ماه )با آن از یک ریشهاند(‪ ،‬چراغ‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫قیم‪ :‬استوار ) ‪،(stūr‬‬

‫قوزغوزک‪ :‬برآمدگی‬

‫قیاس‪ :‬وراندازی‪ ،‬هم سنجی‪ ،‬هم سجی‪ ،‬فرا سنجی‪ ،‬سنجش‪،‬‬ ‫قوس‪ :‬کمانه )به(‪ ،‬کمان‪ ،‬کژواره‬
‫برآورد‪ ،‬برابریابی‬ ‫قوس و غزح‪ :‬رنگین کمان‬

‫قوس و قزح‪ :‬تیراژه )به(‪ ،‬رنگین کمان‬

‫قیاس به نفس‪ :‬باخود برابری‪ ،‬باخود‬
‫قیاس کردن‪ :‬سنجیدن‪ ،‬برآوردکردن‪ ،‬برابرکردن‬
‫قیافه‪ :‬ریخت‪ ،‬رو‪ ،‬رخساره‪ ،‬رخسار‪ ،‬رخ‪ ،‬چهره‪ ،‬چهر‬ ‫قوسوقزح‪ :‬تیراژه )به(‪،‬‬
‫قیام‪ :‬شوریدن‪ ،‬شورش‪ ،‬خیزش‪ ،‬خیرش‬ ‫قوش‪ :‬باز شکاری‬
‫قیام کردن‪ :‬برخاستن‪ ،‬بر خاستن‬ ‫قوطی‪ :‬توبک‪ ،‬تبنگو‬
‫قیامت‪ :‬هنگامه‪ ،‬روز واپسین‪ ،‬روز بازپسین‪ ،‬رستاخیز‬ ‫قول‪ :‬گفته‪ ،‬گفتار‪ ،‬گفت‪ ،‬فرمایش‪ ،‬سخن‪ ،‬زبان‪ ،‬پیمان‬
‫قیامت کردن‪ :‬هنگامه کردن‬ ‫قول دادن‪ :‬سوگند خوردن‪ ،‬پیمان بستن‬
‫قیچی‪ :‬کاز‪ ،‬دوکارد‪ُ ،‬برِشگر‬ ‫قول گرفتن‪ :‬پیمان گرفتن‬
‫قیچی سلمانی‪ :‬موچینه‬ ‫قول نامه‪ :‬پیمان نامه‬
‫قید‪ :‬سانواژه‪ ،‬بندواژه‪ ،‬بندوَری‪ ،‬بند‪ ،‬بست‬ ‫قول و قرار‪ :‬پیمان‬
‫قید و بند‪ :‬بند و زندان‬ ‫قوم‪ :‬دودمان‪ ،‬خویش‪ ،‬خاندان‪ ،‬تیره‪ ،‬تبار‬
‫قیر‪ :‬گَژف‪ ،‬گَجشف‪ ،‬زفت‬ ‫قومی‪ :‬شهروندی‬
‫قیف‪ :‬تگاو‪ ،‬بتو‬ ‫قومیت‪ :‬تبارمندی‬
‫قیل‪ :‬گفتگو‪ ،‬گفتار‬ ‫قومیت گرایی‪ :‬تبارگرایی‬
‫قیل و قال‪ :‬هیاهو‪ ،‬هنگامه‪ ،‬داد و فریاد‪ ،‬جیغ و داد‬ ‫قوه‪ :‬نیروبخش‪ ،‬نیرو‪ ،‬توان‬
‫قیم‪ :‬سرپرست‪ ،‬استور‬ ‫قوه اجراییه‪ :‬نیروی کشورداری‪ ،‬نیروی فرمانروایی‪ ،‬دادکاری‬
‫قیمت‪ :‬نرخ‪ ،‬بها‪ ،‬اهمیت‪ ،‬ارزش‪ ،‬ارج‬ ‫قوه اجرائیه‪ :‬نیروی کشورداری‪ ،‬نیروی فرمانروایی‪ ،‬دادکاری‬
‫قیمتی‪ :‬پربها )به(‪ ،‬بهاور )به(‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬گرانبها‪،‬‬ ‫قوه ادراک‪ :‬نیروی دریافت‬
‫قوه جاذبه‪ :‬نیروی کشش‪ ،‬نیروی‪ ،‬گرانش‬
‫گران سنگ‪ ،‬پر بها‪ ،‬با ارزش‪ ،‬ارزنده‬
‫قوه قضاییه‪ :‬نیروی دادگستری‪ ،‬دیوان دادگستری‪ ،‬دادرسی‬
‫قیمه‪ :‬گوشت ریزه‪ ،‬کوفته ریزه‬
‫قوه قضائیه‪ :‬نیروی دادگستری‪ ،‬دیوان دادگستری‪ ،‬دادرسی‬
‫قیمه قیمه‪ :‬ریز‬
‫قوه مخیله‪ :‬نیروی اندیشه وپندار‬
‫قیمه قیمه کردن‪ :‬خوردکردن‬
‫قوه مقننه‪ :‬نیست شدن‪ ،‬نیروی آیینگذاری‪ ،‬دیوان آیین‬
‫قیمومت‪ :‬سرپرستی‬
‫گذاری‬
‫قیمومت داشتن‪ :‬سرپرستی کردن‬
‫قوه ممیزه‪ :‬نیروی بازشناخت‬
‫قیومیت‪ :‬سرپرستی‬
‫قوی‪ :‬نیرومند )ده(‪ ،‬زورمند )به(‪ ،‬نیرومند کردن‪ ،‬توانمند‪،‬‬
‫توانا‪ ،‬پایدار‬
‫قوی پنجه‪ :‬زورمند‪ ،‬توانمند‬
‫قؤه جاذبه‪ :‬نیروی آهنجا‬
‫قی‪ :‬برگرداندن‪ ،‬باال آوردن‬

‫‪۱۸۶‬‬

‫کاریکاتور‪ :‬خندک‬
‫کاسب‪ :‬فروشنده‪ ،‬سوداگر‪ ،‬پیشه ور‬
‫کاشف‪ :‬یابنده‪ ،‬بازیابنده‪ ،‬آشکارگر‬
‫کافر‪ :‬ناگرویده‪ ،‬ناگرونده‪ ،‬ناخستو‪ ،‬ناباور‪ ،‬خدا نشناس‪،‬‬
‫بیدین‪ ،‬بیخدا‪ ،‬بجا نیاورنده‬
‫کافه‪ :‬نوشگاه‪ ،‬قهوه خانه‪ ،‬چایخانه‬
‫کافی‪ :‬بسنده‪ ،‬بس‪ ،‬بایسته‬
‫کافی است‪ :‬بس است‬
‫کافی و وافی‪ :‬بایسته و شایسته‬
‫کاکایو‪ :‬خرمک‬
‫کاکائو‪ :‬خرمک‬
‫کالج‪ :‬آموزشگاه‬
‫کام طلب‪ :‬کامجو‬
‫کامپیوتر‪ :‬رایانه‬
‫کامل‪ :‬همهگیر‪ ،‬فرگشته‪ ،‬رسا‪ ،‬درست‪ ،‬پایان یافته‪ ،‬بیرخنه‪،‬‬
‫بیخرده‪ُ ،‬بوَنده‪ ،‬آکنده‪ ،‬آرسته‪ ،‬انجام یافته‪ ،‬اسپور‬
‫کامل کردن‪ :‬فرجامانیدن‬
‫کامال‪ :‬سراسر‪ ،‬بیگفتگو‪ ،‬بیچون و چرا‪ ،‬به درستی‬
‫کامالً‪ :‬سد در سد )سد واژهای پارسی است که به نادرستی‬
‫صد نوشته شده؛ نگا سده(‪ ،‬همگی‪ ،‬سرتاسر‪ ،‬سراسر‪ ،‬بیکم و‬
‫کاست‪ ،‬بیخرده‪ ،‬به راستی‪ ،‬به درستی‬
‫کامنت‪ :‬دیدگاه‬
‫کامیون‪ :‬باری‬
‫کان لم یکن‪ :‬رها شده‪ ،‬دور ریخته‪ ،‬افکنده‪ ،‬افتاده‬
‫کاناپه‪ :‬نیمکت‪ ،‬دیوان‪ ،‬آسایه‬
‫کانال‪ :‬آبراهه‪ ،‬آبراه‬
‫کاندید‪ :‬نامزد‬
‫کاندیدا‪ :‬نامه بر‪ ،‬نامزد‬
‫کانون‪ :‬باشگاه‪ ،‬آتشدان‬
‫کاهل‪ :‬سست‪ ،‬تنبل‪ ،‬تن پرور‬
‫کاهلی‪ :‬تنبلی‬
‫کاور‪ :‬رویه‪ ،‬روکش‪ ،‬روپوش‬
‫کاینات‪ :‬سپهر‪ ،‬زمین و زمان‪ ،‬چرخ گردون‪ ،‬چرخ‪ ،‬جهان‬
‫هستی‬
‫‪۱۸۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ک‬
‫کریه المنظر‪ :‬زشت‬
‫کاباره‪ :‬میکده‬
‫کابوس‪ :‬خفتک‪ ،‬بختک‬
‫کابینت‪ :‬گنجه‬
‫کاپیتان‪ :‬هوانورد‪ ،‬خلبان‬
‫کاپیتن‪ :‬فرمانده‪ ،‬سروان‬
‫کاتاراکت‪ :‬آبمروارید )فه(‪،‬‬
‫کاتالیزور‪ :‬کنشیار‪ ،‬کنش یار‬
‫کاتب‪ :‬نویسنده‪ ،‬نگارنده‪ ،‬دبیر‬
‫کاتوزی‪ :‬دینیار‬
‫کادر‪ :‬چهرچوب‪ ،‬چهارچوب‬
‫کادو‪ :‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫کاذب‪ :‬کذب‪ ،‬دروغین‪ ،‬دروغگو‪ ،‬دروغپرداز‪ ،‬دروغ‬
‫کار و کاسبی‪ :‬کار و پیشه‬
‫کاراکتر‪ :‬نویسه‬
‫کارت‪ :‬برگی‪ ،‬برگه‬
‫کارت پستال‪ :‬پیک برگ‬
‫کارت تبریک‪ :‬شادباش برگ‬
‫کارت دعوت‪ :‬برگه فراخوانی‬
‫کارت عروسی‪ :‬جشن برگ‬
‫کارتابل‪ :‬نامه دان‬
‫کارچاق کن‪ :‬میانجی‬
‫کارخانجات‪ :‬کارخانهها‬
‫کارد جراحی‪ :‬نیشتر‪ ،‬نِشتر‬
‫کارلش‪ :‬مژه خودرو‪ ،‬مژه‪ ،‬مژخودرو‬
‫کاریزماتیک‪ :‬فرِهمند‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫کثرت‪ :‬فزونی‪ ،‬فراوانی‪ ،‬سرشاری‪ ،‬بسیاری‪ ،‬انبوهی‬
‫کثیر‪ :‬گسترده‪ ،‬گزاف‪ ،‬فراوان‪ ،‬بسیار‪ ،‬بزرگ‪ ،‬انبوه‬
‫کثیر االنتشار‪ :‬پرشمارگان‬
‫کثیراالضالع‪ :‬چندین پهلو‪ ،‬چند بر‪ ،‬بسیار بر‬
‫کثیراالنتشار‪ :‬پر شمارگان‪ ،‬با چاپ گسترده‬
‫کثیرالزاویه‪ :‬چند گوشه‬
‫کثیرالوقوع‪ :‬پررویداد‪ ،‬پرپیشامد‬
‫کثیف‪ :‬ناپاکی‪ ،‬ناپاک‪ ،‬چگال‪ ،‬چرک آلود‪ ،‬آلوده‬
‫کثیف کردن‪ :‬آلودن‬
‫کج‪ :‬کژ‬
‫کج خلق‪ :‬کژخوی‪ ،‬بد خوی‬
‫کائنات‪ :‬سپهر‪ ،‬زمین و زمان‪ ،‬چرخ گردون‪ ،‬چرخ‪ ،‬جهان‬
‫هستی‬
‫کبد‪ :‬جگر‬
‫کبد مصنوعی‪ :‬جگرواره‬
‫کبر‪ :‬خودنمایی‪ ،‬خودخواهی‪ ،‬خود بزرگ بینی‪ ،‬بزرگ‬
‫کبر سن‪ :‬سالخوردگی‪ ،‬پیری‬
‫کبریا‪ :‬واالیی‪ ،‬فر‪ ،‬شکوه‪ ،‬بزرگی‬
‫کبریت‪ :‬گیرانه‪ ،‬گوگرد‪ ،‬آتشزنه‬
‫کبیر‪ :‬مهان‪ ،‬گرامی‪ ،‬بلند پایه‪ ،‬بزرگ‬
‫کبیسه‪ :‬بهیزک‬
‫کپسول‪ :‬پوشینه‬

‫کپی‪ :‬رونوشت )فه(‪ ،‬روگرفت )فه(‪ ،‬نگاره‪ ،‬روی نوشت‪،‬‬

‫کج سلیقگی‪ :‬کژپسندی‬
‫کج طبع‪ :‬کژسرشت‪ ،‬کژخوی‪ ،‬کژ نهاد‬
‫رونگاشت‬
‫کد‪ :‬شماره‪ ،‬راز‪ ،‬دسترنج‬
‫کپی پلی‪ :‬روبردار‬
‫کدر‪ :‬لرد‪ ،‬گرفته‪ ،‬تیره‪ ،‬تار‪ ،‬اندوه‬
‫کت‪ :‬کرته‬
‫کدورت‪ :‬تیرگی )به(‪ ،‬رنجیدگی‪ ،‬رنجوری‪ ،‬دلگیری‪،‬‬ ‫کتاب‪ :‬نوشته‪ ،‬نوشتار‪ ،‬نسک‪ ،‬نامک‪ ،‬ماتیکان‬
‫دلتنگی‪ ،‬تیره شدن‬ ‫کتاب اندرز‪ :‬پندنامک‬
‫کذاب‪ :‬دروغگو‪ ،‬دروغپرداز‬ ‫کتاب جلد‪ :‬پوشینه‬
‫کذایی‪ :‬ساختگی‪ ،‬آنچنانی‬ ‫کتاب جنگ‪ :‬کارنامک‬
‫کذائی‪ :‬آنچنانی‬ ‫کتاب حقوق‪ :‬داتستان نامک‬
‫کذب‪ :‬دروغ‬ ‫کتاب دعا‪ :‬نیایش نامه‬
‫کرات‪ :‬بارها‬ ‫کتاب مقدس‪ :‬نامه اشویک‪ ،‬مانسر‬
‫کرامت‪ :‬رادی‪ ،‬دهش‪ ،‬جوانمردی‪ ،‬بزرگی‪ ،‬بزرگواری‪،‬‬ ‫کتابت‪ :‬نویسندگی‪ ،‬نوشتن‪ ،‬دبیری‬
‫بخشندگی‬ ‫کتابچه‪ :‬دفترچه‬
‫کراهت‪ :‬ناپیدا‪ ،‬ناپسندی‪ ،‬زشتی‪ ،‬بیزاری‬ ‫کتابخانه‪ :‬نسکخانه‬
‫کرایه‪ :‬ماهبها‪ ،‬گاهبها‪ ،‬سالبها‪ ،‬روزبها‪ ،‬پرداخت‪ ،‬بمزد‬ ‫کتب‪ :‬نسکها‪ ،‬ماتیکانها‬
‫کرایه دادن‪ :‬بمزد دادن‬ ‫کتبی‪ :‬نوشتاری‬
‫کرایه کردن‪ :‬بمزد گرفتن‬ ‫کتف‪ :‬کت‪ ،‬شانه‬
‫کردن ساقط‪ :‬برکنارکردن‬ ‫کتک‪ :‬کوبه‪ ،‬چوبدستی‬
‫کردن غربال‪ :‬بیختن‬ ‫کتگورایز‪ :‬رده بندی‪ ،‬دسته بندی‬

‫کرستال‪ :‬بلور )فه(‪،‬‬

‫کتگوری‪ :‬رده‪ ،‬دسته‬
‫کتلت‪ :‬کباب فرنگی‬
‫کرسی‪ :‬چارپایه‪ ،‬تخت‪ ،‬اورنگ‬
‫کتمان‪ :‬نهان کاری‪ ،‬رازپوشی‪ ،‬پنهان کردن‬
‫کرم‪ :‬نرماک‪ ،‬سرشیر‪ ،‬رادی‪ ،‬دهش‪ ،‬خامه‪ ،‬جوانمردی‪،‬‬
‫کتیبه‪ :‬نبشته‪ ،‬سنگنبشته‬
‫بخشش‬
‫کثافت‪ :‬ناپاکی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬آلودگی‬

‫‪۱۸۸‬‬

‫کشورهای حوزه خلیج فارس‪ :‬کشورهای گرداگرد خلیج‬
‫فارس‬
‫کشیدن زحمت‪ :‬کوشیدن‬
‫کشیک‪ :‬نگهبانی‬
‫کشیک دادن‪ :‬پاسداری‬
‫کعبه‪ :‬چارتاقی‬
‫کف‪ :‬دست‪ ،‬پنجه‬
‫کفاره‪ :‬کیفر‪ ،‬تاوان‪ ،‬پرداخت‪ ،‬پادافره‪ ،‬بازدهی‬
‫کفاش‪ :‬کفشگر )کفش واژه ای پارسی است(‪ ،‬کفشدوز‬
‫کفاشی‪ :‬کفشگری )کفش واژه ای پارسی است(‪،‬‬
‫کفاف‪ :‬بسنده‪ ،‬بسندگی‪ ،‬بس‬
‫کفالت‪ :‬نمایندگی‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬جانشینی‬
‫کفالت نامه‪ :‬پایند نامه‬
‫کفایت‪ :‬کاردانی‪ ،‬شایستگی‪ ،‬بسنده‪ ،‬بسندگی‪ ،‬برازندگی‬
‫کفایت داشتن‪ :‬شایستگی داشتن‪ ،‬بس بودن‬
‫کفایت کردن‪ :‬کارساختن‪ ،‬بسیدن‪ ،‬بسنده کردن‪ ،‬بسنده‬
‫بودن‪ ،‬بسندگی‪ ،‬برآمدن‬
‫کفایت می کند‪ :‬بسنده میکند‬
‫کفایت میکند‪ :‬بسنده میکند‬
‫کفر‪ :‬ناباوری‪ ،‬خدا نشناسی‪ ،‬بیدینی‪ ،‬بیخدایی‬
‫کفران‪ :‬ناسپاسی )ده(‪،‬‬
‫کفران نعمت‪ :‬ناسپاسی‬
‫کفرنعمت‪ :‬نمک نشناسی‪ ،‬ناسپاسی‬
‫کفش‪ :‬پاپوش‬
‫کفل‪ :‬سرینک‪ ،‬ران‬
‫کفن‪ :‬مرگ جامه‪ ،‬مرده پوش‪ ،‬جامه مرده‬
‫کفن و دفن‪ :‬خاکسپاری‬
‫کفه‪ :‬گرده‪ ،‬گرد‪ ،‬چاهک‬
‫کفیل‪ :‬پایَندان )به(‪ ،‬سرپرست‪ ،‬جانشین‬
‫کک‪ :‬زغال سنگ‬
‫کشف‪ :‬یافته‪ ،‬یافتن‪ ،‬یابش‪ ،‬هویدا کردن‪ ،‬نویافته‪ ،‬نویابی‪،‬‬
‫کل‪ :‬یکسره‪ ،‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬هماد‪ ،‬سراسر‬
‫کل دوستان‪ :‬همه دوستان‬
‫کال‪ :‬یکسره‪ ،‬یکجا‪ ،‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬سراسر‪ ،‬رویهمرفته‪ ،‬رویهم‬
‫کالً‪ :‬یکسره‪ ،‬همه‪ ،‬همگی‪ ،‬سراسر‪ ،‬رویهمرفته‬
‫‪۱۸۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫کرنش‪ :‬فروتنی‪ ،‬سرفرودآوردن‬
‫کره‪ :‬گویین‪ ،‬گویال‪ ،‬گوی‪ ،‬گردنده‪ ،‬گردان‬
‫کره ی‪ :‬گویین‪ ،‬گردنده‪ ،‬گردان‬
‫کروی‪ :‬گوییک‪ ،‬گویالی‪ ،‬گرد‬
‫کریدور‪ :‬سرسرا‪ ،‬داالن‬
‫کریستال‪ :‬بلوره )فه(‪،‬‬
‫کریم‪ :‬فراخدست )به(‪ ،‬راد )به(‪ ،‬جوانمرد )به(‪،‬‬
‫مهربان‪ ،‬راد‪ ،‬دهشگر‪ ،‬دلجو‪ ،‬دست و دل باز‪ ،‬بخشنده‬
‫کریه‪ :‬زشت‪ ،‬بدریخت‬
‫کریه المنظر‪ :‬زشت روی‬
‫کزاز‪ :‬سوزین‪ ،‬پی فشردگی‬
‫کسالت‪ :‬ناخوشی‪ ،‬رنجوری‪ ،‬بیماری‬
‫کسالت داشتن‪ :‬ناخوشی داشتن‪ ،‬ناخوش بودن‬
‫کسب‪ :‬سوداگری‪ ،‬درآمد‪ ،‬پیشه وری‪ ،‬پیشه‬
‫کسب علم‪ :‬دانش اندوزی‬
‫کسب و حرفه‪ :‬کار و پیشه‬
‫کسب و کار‪ :‬سوداگری‬
‫کسبه‪ :‬سوداگران‪ ،‬پیله وران‪ ،‬پیشه وران‬
‫کسر‪ :‬کم‪ ،‬کاهش‪ ،‬زیر‪ ،‬برداشتها‪ ،‬برخه‪ ،‬برخ‪ ،‬بخش‬
‫کسر کردن‪ :‬کم کردن‪ ،‬کاهیدن‪ ،‬کاستن‬
‫کسرکردن‪ :‬کم کردن‪ ،‬کاهیدن‪ ،‬کاستن‬
‫کسره‪ :‬زیرواگ‪ ،‬زیرنشان‪ ،‬زیر‬
‫کسری‪ :‬خسرو پرویز‪ ،‬خسرو‬
‫کسل‪ :‬ناتوان‪ ،‬رنجور‪ ،‬دلتنگ‬
‫کسوت‪ :‬رخت‪ ،‬جامه‪ ،‬پوشش‪ ،‬پوشاک‬
‫کسوف‪ :‬گرفت )به(‪ ،‬خورشیدگرفتگی‪ ،‬خورشید گرفتگی‪،‬‬
‫آفتاب گرفتگی‬
‫کش و قوس‪ :‬پیچ و تاب‬
‫کشاف‪ :‬پرده گشاینده‪ ،‬آشکارکننده‬
‫پیداکردن‪ ،‬پیبرد‪ ،‬پی بردن‪ ،‬پی برد‪ ،‬آشکارساختن‬
‫کشف کردن‪ :‬یافتن‬
‫کشفیات‪ :‬یافتهها‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫کلیک‪ :‬تلیک‬ ‫کالچ‪ :‬چنک‬

‫کلیمی‪ :‬یهودی‬ ‫کالژ‪ :‬دوبینی‪ ،‬دوبین‬
‫کلینیسین‪ :‬پزشک بالینی‬ ‫کالس‪ :‬رسته‪ ،‬رده‪ ،‬دانشپایه‪ ،‬پایه‪ ،‬آموزگاه‬

‫کلینیک‪ :‬درمانگاه )فه(‪،‬‬ ‫کالسه‪ :‬رده )فه(‪،‬‬

‫کلینیکال‪ :‬بالینی )فه(‪ ،‬درمانگاهی‬ ‫کالسهبندی‪ :‬ردهبندی )فه(‪،‬‬

‫کلینیکی‪ :‬درمانگاهی )فه(‪،‬‬

‫کالسیک‪ :‬دیرینه‬
‫کالم‪ :‬گویش‪ ،‬گفته‪ ،‬گفتار‪ ،‬گفت‪ ،‬سخن‬
‫کلیه‪ :‬هام ) ‪ ،(hām‬همه‪ ،‬همگی‬ ‫کالم الهی‪ :‬وخش‬
‫کم جرات‪ :‬ترسو‪ ،‬بزدل‬ ‫کالم بلیغ‪ :‬گفتار شیوا‪ ،‬سخن رسا‬
‫کم جمعیت‪ :‬کم بوم‬ ‫کالم خدا‪ :‬سخن خدا‬
‫کم حرص‪ :‬کم آز‬ ‫کالم صریح‪ :‬گفتار بی پرده‬
‫کم حوصله‪ :‬ناشکیبا‪ ،‬ناشکیب‬ ‫کالم موزون‪ :‬سروده‬
‫کم خرج‪ :‬کم هزینه‬ ‫کالینت‪ :‬رایانه خرد‪ ،‬رایانک‪ ،‬خرد رایانه‬
‫کم سئوال‪ :‬کم پرس‬ ‫کلب‪ :‬سگ‬
‫کم طاقت‪ :‬کم تاب‬ ‫کلروفیل‪ :‬سبزینه )فه(‪،‬‬
‫کم ظرفیت‪ :‬کم گنجایش‪ ،‬کم شکیب‪ ،‬خود گم کرده‬
‫کلمات‪ :‬واکافت‪ ،‬واژهها‪ ،‬واژگان‬
‫کم عمر‪ :‬کم سال‬
‫کلمات قصار‪ :‬گزین گویه‪ ،‬سخنان رسا و شیوا‬
‫کم عمق‪ :‬کم ژرفا‬
‫کلمه‪ :‬واژه‬
‫کم فرصت‪ :‬کم زمان‬
‫کلمه تخصصی‪ :‬دانشواژه‬
‫کم فضا‪ :‬کم جا‬
‫کلمه عبور‪ :‬گذرواژه‬
‫کم فهم‪ :‬کم هوش‬
‫کلمه عبور رمز‪ :‬گذرواژه‬
‫کم قدر‪ :‬کم ارج‬
‫کلمه علمی‪ :‬دانشواژه‬
‫کم محلی‪ :‬کم مهری‬
‫کلمه ی تخصصی‪ :‬دانشواژه‬
‫کم نظیر‪ :‬کم مانند‪ ،‬بیمانند‬
‫کلمه ی علمی‪ :‬دانشواژه‬
‫کم و کیف‪ :‬چونی و چندی‪ ،‬چند و چون‪ ،‬چگونگی‬
‫کلوب‪ :‬باشگاه‬
‫کما‪ :‬ژرفخواب‬
‫کلوپ‪ :‬باشگاه‬
‫کما فی السابق‪ :‬همچون گذشته‪ ،‬همچون پیش‪ ،‬همچنان‪،‬‬
‫کلی‪ :‬همهگیر‪ ،‬همادی‪ ،‬فراگیر‪ ،‬سراسری‪ ،‬بسیار‬
‫مانند گذشته‬
‫کلیات‪ :‬مهینگان‪ ،‬دیوان‬
‫کمافی السابق‪ :‬همچون گذشته‪ ،‬مانند گذشته‬
‫کلیپ‪ :‬نمایاندن‪ ،‬نماهنگ‬
‫کماکان‪ :‬همچنان‪ ،‬چنانکه بود‪ ،‬چنان که هست‬
‫کلیپ تصویری‪ :‬نماهنگ‬
‫کمال‪ :‬واالیی‪ ،‬کهتری‪ ،‬فرهیختگی‪ ،‬فرگشتگی‪ ،‬فرازمندی‪،‬‬
‫کلیت‪ :‬همگی‪ ،‬فراگیری‪ ،‬بنیادین‪ ،‬بنیادوری‬
‫شایستگی‪ ،‬پایان یافتن‪ ،‬انجام یافتن‬
‫کلیچه‪ :‬گردماه‬
‫کمال طلب‪ :‬آرمانخواه‬
‫کلید‪ :‬بندگشا‬
‫کمال طلبانه‪ :‬آرمانگرایانه‬

‫‪۱۹۰‬‬

‫کنسانتره‪ :‬افشرده )فه(‪،‬‬
‫کنسرت‪ :‬همنوازی‬
‫کنسرسیوم‪ :‬گردهمایی‬
‫کنسرو‪ :‬بایتار‬
‫کنسل‪ :‬رها شده‪ ،‬دور ریخته‪ ،‬افکنده‪ ،‬افتاده‬
‫کنسل کردن‪ :‬رها کردن‪ ،‬دور ریختن‪ ،‬انداختن‪ ،‬افکندن‬
‫کنسول‪ :‬رایزن‪ ،‬پیشانه‬
‫کنفدراسیون‪ :‬کشورگان‬
‫کنفدریشن‪ :‬کشورگان‬
‫کنفرانس‪ :‬همایش )فه(‪ ،‬گردهمایی‪ ،‬سخنرانی‬
‫کنکور‪ :‬آزمون‬
‫کنگره‪ :‬همایش )فه(‪ ،‬همایش‪ ،‬انجمن‬
‫کنه‪ :‬سرشت‪ ،‬جم‬
‫کنیز‪ :‬برده‬
‫کنیه‪ :‬نام خانوادگی‬
‫کهولت‪ :‬فرسودگی‪ ،‬فرتوتی‪ ،‬سالمندی‪ ،‬سالخوردگی‪ ،‬پیری‬
‫کوارتز‪ :‬درکوهی‪ ،‬دُرکوهی‬
‫کواکب‪ :‬ستارگان‬
‫کوپن‪ :‬کاالبرگ‬
‫کودتا‪ :‬براندازی‬
‫کوران‪ :‬باد‬
‫کورس‪ :‬رویارویی‪ ،‬آورد‬
‫کوسن‪ :‬نازبالش‪ ،‬بالشتک‬
‫کوکب‪ :‬ستاره‪ ،‬اختر‬
‫کوکب ثابت‪ :‬ستارٔه برجا‪ ،‬ستاره برجا‬
‫کوکب سیار‪ :‬ستارٔه روان‪ ،‬ستاره روان‬
‫کوکبه‪ :‬شکوه‬
‫کوالک‪ :‬گرد باد‪ ،‬کوهه‪ ،‬کوهاک‪ ،‬توفان‬
‫کومولوس‪ :‬کومهای‬
‫کوئری‪ :‬درخواست‪ ،‬پرسانه‬
‫کیاست‪ :‬هوشیاری‪ ،‬زیرکی‪ ،‬خردمندی‬
‫کیبرد‪ :‬برگه کلید‬
‫کید‪ :‬نیرنگ‪ ،‬فریب‪ ،‬دورویی‪ ،‬ترفند‬
‫‪۱۹۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫کمال طلبی‪ :‬آرمانگرایی‬
‫کماالت‪ :‬شایستگیها‪ ،‬شایستگی‬
‫کماندو‪ :‬تکاور‬
‫کمپوت‪ :‬خوشاب )فه(‪،‬‬
‫کمپین‪ :‬پویش‬
‫کمپین تبلیغاتی‪ :‬پویش‪ ،‬برنامه آگهی‬
‫کمد‪ :‬گنجه‪ ،‬اِشکاف‬
‫کمدی‪ :‬شوخواره‪ ،‬خنده دار‬
‫کمعقلی‪ :‬تهیساری‬
‫کمک‪ :‬یاوری‪ ،‬یاری‪ ،‬پشتیبانی‬
‫کمک به یکدیگر‪ :‬همیاری‬
‫کمک دهنده‪ :‬همیار‪ ،‬دستیار‬
‫کمک کار‪ :‬یارکار‪ ،‬اَییار‬
‫کمه حم‪ :‬دادگاه‬
‫کموزیادی‪ :‬کمابیشی )ده(‪،‬‬
‫کمیت‪ :‬چندی‪ ،‬اندازه‬
‫کمیت و کیفیت‪ :‬چندی و چونی )ده(‪ ،‬چند و چونی )ده(‪،‬‬
‫کمیته‪ :‬گروه‪ ،‬کارگروه‬
‫کمیسیون‪ :‬انجمن‬
‫کمین‪ :‬گوش به زنگ‪ ،‬خود نهانیدن‪ ،‬پنهان شدن‪ ،‬پنهان‪،‬‬
‫بزنگه‪ ،‬بزنگاه‬
‫کن فیکون‪ :‬زیر و زبر‪ ،‬زیر و رو‪ ،‬درهم ریخته‬
‫کن لم یکن‪ :‬رها شده‪ ،‬دور ریخته‪ ،‬افکنده‪ ،‬افتاده‬
‫کنایه‪ :‬گوشه زدن‪ ،‬سخن پهلودار‬
‫کنتاکت‪ :‬برخورد‬
‫کنترات‪ :‬پیمان‬
‫کنترل‪ :‬وارسی‪ ،‬مهار‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬رهبری‪ ،‬راهوری‪ ،‬در شمار‬
‫آوردن‪ ،‬بازرسی‪ ،‬بازبینی‬
‫کنترل تلویزیون‪ ،‬ویدئو و‪ :‬فرمانه‬
‫کنترل کردن‪ :‬مهار کردن‪ ،‬سرپرستی کردن‪ ،‬رهبری کردن‪،‬‬
‫بازرسی کردن‪ ،‬بازبینی کردن‬
‫کنتور‪ :‬شمارگر )فه(‪ ،‬شمارنده‬
‫کنس‪ :‬نخور‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫کیسه صفرا‪ :‬زهره دان‪ ،‬زهر‬

‫کیف‪ :‬سرمستی‪ ،‬خوشی‬

‫کیفیت‪ :‬چگونگی )ڀ(‪ ،‬چونی )ده(‪ ،‬چونی‬

‫کیک‪ :‬کاک‪ ،‬شیرینی‬
‫کیل‪ :‬پیمایش‪ ،‬پیمانه‬
‫کیلو‪ :‬هزار‬

‫‪۱۹۲‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫گالدیاتور‪ :‬شمشیرباز‪ ،‬جنگجو‬

‫گالیول‪ :‬سنجار‬
‫گلبول‪ :‬گویچه‬
‫گلعذار‪ :‬گلرخ‪ ،‬گلچهره‬
‫گمرک‪ :‬کوستاک‪ ،‬باژگاه‪ ،‬باژ‬
‫گواتر‪ :‬جخش‪ ،‬بادغاره‬
‫گوسفند‪ :‬گوسپند‬ ‫گ‬
‫گونیا‪ :‬کنجا‪ ،‬کنج‬
‫گیر سخره‪ :‬بیگارگیر‬
‫گاراژ‪ :‬خودروگاه‬
‫گیشه‪ :‬باجه‬
‫گارانتی‪ :‬پشتیبانی‪ ،‬پشتوانه‬
‫گیالس‪ :‬لیوان‪ ،‬جام‪ ،‬آبخوری‬
‫گیم نت‪ :‬بازیکده‬ ‫گارد‪ :‬پاسگان )فه(‪ ،‬نگهبان‪ ،‬پاسبان‪ ،‬پاس‬
‫گیومه‪ :‬روزنه‬ ‫گارد سرحدی‪ :‬مرزداری‬
‫گاردن‪ :‬باغ‬
‫گارسون‪ :‬شاگرد‪ ،‬پیشخدمت‬
‫گاری‪ :‬گردونه‪ ،‬چهارچرخه‬
‫گاز‪ :‬گاز‪ ،‬گارس‪ ،‬تورک‬
‫گال‪ :‬گری‬
‫گالری‪ :‬نمایشگاه‪ ،‬نگارنده‪ ،‬نگارستان‪ ،‬نگارخانه‪ ،‬سرسرا‪ ،‬تاالر‬
‫گاهی اوقات‪ :‬هرازگاهی‬
‫گرام‪ :‬گرامی‪ ،‬شایسته‪ ،‬شایان‪ ،‬ارزنده‪ ،‬ارجمند‬
‫گرامر‪ :‬دستور زبان‬
‫گرامر زبان‪ :‬دستور زبان‬
‫گران خاطر‪ :‬دلگیر‪ ،‬دلتنگ‪ ،‬آزرده‬
‫گران قیمت‪ :‬گرانبها‪ ،‬پر ارزش‪ ،‬پُر بها‬
‫گرانقدر‪ :‬واال‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬گران پایه‬
‫گربه رقصانی‪ :‬سر دوانی‪ ،‬بهانه جویی‪ ،‬امروز و فردا کردن‬
‫گروه اکتشافی‪ :‬یابندگان‪ ،‬گروه یابش‪ ،‬گروه پی بری‪،‬‬
‫جستجوگران‬
‫گریس‪ :‬روغن‪ ،‬چربی‪ ،‬پیه‬
‫گریم‪ :‬چهره پردازی‬
‫گریمور‪ :‬چهره پرداز‬
‫گزارشات‪ :‬گزارشها‬
‫گزمه‪ :‬شبگرد‬
‫گل محمدی‪ :‬گل سرخ‬

‫‪۱۹۳‬‬

‫الگین‪ :‬درونشد‬
‫المذهب‪ :‬بیکیش‪ ،‬بیدین‬
‫المسه‪ :‬بساوایی‬
‫المع‪ :‬درخشان‪ ،‬تابان‬
‫المکان‪ :‬ناجایگیر )ده(‪،‬‬
‫المال‪ :‬چراغ‬
‫النج‪ :‬لمکده‬
‫الیتناهی‪ :‬بیکران‪ ،‬بیپایان‬
‫الیحه‪ :‬نیساک‪ ،‬پیشنهاد نامه‬
‫الیحه قانونی‪ :‬دات نامه‬
‫الیزال‪ :‬جاوید‪ ،‬پاینده‪ ،‬بیپایان‬
‫الیق‪ :‬شایسته‪ ،‬شایا‪ ،‬سزاوار‪ ،‬روا‪ ،‬درخور‬
‫الیموت‪ :‬ماندنی‪ ،‬جاویدان‪ ،‬پاینده‬
‫الینحل‪ :‬ناگفتنی‪ ،‬ناگشودنی‪ ،‬چاره نشدنی‪ ،‬چاره ناپذیر‬
‫الینفک‪ :‬جدایی ناپذیر‪ ،‬جدانشدنی‪ ،‬پیوسته‬
‫الینقطع‪ :‬همواره‪ ،‬پیوسته‪ ،‬پیدرپی‪ ،‬پیاپی‪ ،‬پی در پی‬
‫الییک‪ :‬دینگریز‬
‫لباده‪ :‬چوخا‪ ،‬بلند جامه‬
‫لباس‪ :‬تنجامه ) ‪ ،(tanÄāmak‬رخت‪ ،‬جامه‪ ،‬تن پوش‪،‬‬
‫پوشیدنی‪ ،‬پوشش‪ ،‬پوشاک‬
‫لباس پوشیدن‪ :‬جامه پوشیدن‬
‫لباس دوز‪ :‬درزی‪ ،‬جامه دوز‬
‫لباس شوی‪ :‬گازر‪ ،‬رختشوی‬
‫لباس فروش‪ :‬فروش‪ ،‬پوشاک‬
‫لبنی‪ :‬شیری‬
‫لبنیات‪ :‬فراوردههای شیری‪ ،‬جیوان‬
‫لثه‪ :‬ژم‪ ،‬پایه‪ ،‬بج‬
‫لج‪ :‬یکدندگی‪ ،‬سرسختی‪ ،‬ستیزه‪ ،‬پافشاری‬
‫لجاجت‪ :‬یکدندگی‪ ،‬ستیزه‪ ،‬پافشاری‬
‫لجاجت کردن‪ :‬ستیهیدن )به(‪،‬‬
‫لجام‪ :‬لگام‪ ،‬افسار‬
‫لجباز‪ :‬ستیهنده )به(‪ ،‬یکدنده‪ ،‬ستیزه جو‪ ،‬پافشاری کننده‬
‫لجبازی‪ :‬یکدندگی‪ ،‬پافشاری‬
‫‪۱۹۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ل‬
‫الابالی‪ :‬ولنگار‪ ،‬بیسروپا‪ ،‬بیبندوبار‪ ،‬بیبند و بار‬
‫الاقل‪ :‬دست کم‪ ،‬دست پایین‬
‫البد‪ :‬هر آینه‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬بیگمان‪ ،‬به ناچار‬
‫البراتوار‪ :‬کارگاه‪ ،‬آزمایشگاه‬
‫الجرعه‪ :‬به یک نوش‬
‫الجرم‪ :‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬خواه ناخواه‪ ،‬بناچار‬
‫الجورد‪ :‬الژورد‬
‫الجون‪ :‬نزار‬
‫الریت فی‪ :‬بیگمان‪ ،‬بیچون و چرا‬
‫الزم‪ :‬بایسته )ده(‪ ،‬وایا‪ ،‬نیازین‪ ،‬نیاز‪ ،‬دربایست‪ ،‬بایا‬
‫الزم است‪ :‬نیاز است‬
‫الزم االجرا‪ :‬ناگزیر‪ ،‬پایکرد‪ ،‬بایسته در بکارگیری‪ ،‬بایسته بکار‪،‬‬
‫بایسته انجام است‪ ،‬بایسته انجام‪ ،‬بایسته‬
‫الزم بودن‪ :‬دربایستن )ده(‪ ،‬نیاز داشتن‪ ،‬نیاز بودن‪ ،‬بایستن‬
‫الزم داشتن‪ :‬نیاز داشتن‬
‫الزم نیست‪ :‬نیازها‪ ،‬نیاز نیست‬
‫الستیک‪ :‬رویی‬
‫الشعور‪ :‬نادان‪ ،‬بیخرد‬
‫الطایل‪ :‬یاوه‪ ،‬ژاژ‪ ،‬بیهوده‬
‫العالج‪ :‬بیدرمان‬
‫الغر‪ :‬نزار‬
‫الغیر‪ :‬هیال‪ ،‬هیچکس‪ ،‬نه دیگر‬
‫القید‪ :‬ولنگار‪ ،‬بیبند و بار‬
‫الکردار‪ :‬بیدین‪ ،‬بیآیین‪ ،‬بدکردار‬
‫الگ اوت‪ :‬برونشد‪ ،‬برون شد‬
‫الگ این‪ :‬درونشد‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫لطیف‪ :‬تاژ )به(‪ ،‬نرمینه‪ ،‬نرم‪ ،‬نازک‬ ‫لجبازی کردن‪ :‬ستیهیدن )به(‪،‬‬
‫لطیفه‪ :‬نَغز‪ ،‬الغ‪ ،‬کَپراس‪ ،‬شوخی‪ ،‬سخن نغز‪ ،‬سخن شیرین‪،‬‬ ‫لجن‪ :‬لژن‬

‫لجوج‪ :‬ستیهنده )به(‪،‬‬

‫بَزله‬
‫لعاب‪ :‬الیه آب‪ ،‬آب الیه‬
‫لحاظ‪ :‬نگرش‪ ،‬نگر‪ ،‬رو‪ ،‬دیدگاه‪ ،‬دید‬
‫لعن‪ :‬نفرین کردن‪ ،‬دشنام دادن‬
‫لحاظ کردن‪ :‬درنگریستن‪ ،‬درنگر آوردن‬
‫لعنت‪ :‬نفرین کردن‪ ،‬نفرین‪ ،‬ناسزا‪ ،‬فرنه‪ ،‬دشنام‬
‫لحاظ کنید‪ :‬بنگرید‬
‫لعنت کردن‪ :‬پُشولیدن )به(‪ ،‬نکوهش‪ ،‬نفرین کردن‪،‬‬ ‫لحاف‪ :‬روانداز‪ ،‬دواج‬

‫لحد‪ :‬تنگنای )به(‪ ،‬گور‪ ،‬آرامگاه‬

‫نفرین‪ ،‬نفریدن‬

‫لعنتکننده‪ :‬نفرینگر ) ‪،(nifrīnkar‬‬ ‫لحظات‪ :‬زمانها‪ ،‬زمان‬

‫لغات‪ :‬واژهها‪ ،‬واژگان‬
‫لغایت‪ :‬تا‬
‫لغت‪ :‬واژه بازی‪ ،‬واژه‬
‫لغت تخصصی‪ :‬دانشواژه‬
‫لغت نامه‪ :‬واژه نامه‪ ،‬فرهنگ نامه‪ ،‬فرنگ نامه‬
‫لغتنامه‪ :‬واژهها‪ ،‬واژه نامه‪ ،‬فرنگ نامه‬
‫لغز‪ :‬یاوه گویی‪ ،‬لیچارگویی‬
‫لغو‪ :‬یاوه‪ ،‬هرزه‪ ،‬سخن بیهوده‪ ،‬رها کردن‪ ،‬دور ریختن‪ ،‬بهم‬
‫لحظه‪ :‬یکدم‪ ،‬لخت‪ ،‬دم‪ ،‬آن‬
‫لحظه به لحظه‪ :‬دمادم‪ ،‬دم به دم‬
‫لحن‪ :‬نوا‪ ،‬آواز‪ ،‬آوا‪ ،‬آهنگ‬
‫لحیم کاری‪ :‬جوشکاری‬
‫لذا‪ :‬زیرا‪ ،‬چونکه‪ ،‬پس‪ ، ،‬از این روی‪ ،‬از این رو‬
‫لذت‪ :‬مزه‪ ،‬گوارایی‪ ،‬خوشی‪ ،‬خوش مزگی‪ ،‬برخورداری‬
‫لذت بردن‪ :‬شادی کردن‪ ،‬خوشی کردن‪ ،‬خوشی بردن‪،‬‬
‫خوشگذرانی‪ ،‬خوش مزه یافتن‪ ،‬خوش بودن‬

‫لذیذ‪ :‬خوشخوار )ده(‪ ،‬گوارا‪ ،‬خوشمزه‪ ،‬خوش مزه‬

‫زدن‪ ،‬براندازی‪ ،‬انداختن‪ ،‬افکندن‬
‫لغو کردن‪ :‬برانداختن‪ ،‬برافکندن‪ ،‬از میان بردن‬
‫لزج‪ :‬لغزنده‪ ،‬چسبنده‪ ،‬چسبناک‬
‫لغوکردن‪ :‬پیمان شکستن‪ ،‬بهم زدن‬
‫لزوم‪ :‬بایسته‪ ،‬بایستگی‪ ،‬بایست‬
‫لفاظی‪ :‬واژه به واژه‪ ،‬واژه بازی‪ ،‬سخنپردازی‪ ،‬زبان بازی‬
‫لزوما‪ :‬ببایست‬
‫لفاف‪ :‬پوشش‬
‫لژ‪ :‬فرگاه‬
‫لفظ‪ :‬گفته‪ ،‬گفتار‪ ،‬سخن‬
‫لسان‪ :‬زبان‬
‫لق‪ :‬نااستوار‪ ،‬سست‬
‫لسانی‪ :‬زبانی‬
‫لقا‪ :‬روی‪ ،‬چهره‬
‫لشکر‪ :‬لشگر‬
‫لقاء‪ :‬روی‪ ،‬چهره‬
‫لطافت‪ :‬نرمینگی‪ ،‬نرمی‪ ،‬نازکی‬
‫لقاح‪ :‬باروری‪ ،‬بارور شدن‪ ،‬آبستن‬
‫لطف‪ :‬نیکویی کردن‪ ،‬نیکویی‪ ،‬نرمی‪ ،‬مهرورزیدن‪ ،‬مهربانی‪،‬‬
‫لقاح پذیرفتن‪ :‬بار گرفتن )ده(‪،‬‬ ‫خوبی‬

‫لقب‪ :‬پاژنامه )به(‪ ،‬پازامه )به(‪ ،‬فرنام‪ ،‬پاژنام‪ ،‬بَرنام‬

‫لطفا‪ :‬مهرورزیده‪ ،‬خواهشمندم‪ ،‬خواهشمند است‪ ،‬از روی مهر‬
‫لطفاً‪ :‬خواهشمندم‪ ،‬خواهشمند است‬
‫لقمه‪ :‬نواله‪ ،‬گُراس‬
‫لطمه‪ :‬گزند‪ ،‬زیان‪ ،‬آسیب‬
‫لک لک‪ :‬بالرج‪ ،‬اَچوپیل‬
‫لطمه زدن‪ :‬آسیب زدن‬
‫لکن‪ :‬ولی‪ ،‬مگر‪ ،‬زیرا‪ ،‬چون‬

‫‪۱۹۵‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫لئیم بودن‪ :‬پست‬ ‫لکنت‪ :‬زبان گرفتگی‪ ،‬تپغ‬

‫لکنت کالم‪ :‬گیرگفتار‬
‫لمس‪ :‬مالش‪ ،‬بساوایی‬

‫لمس کردن‪ :‬بسودن )ده(‪ ،‬بساویدن )ده(‪ ،‬پرماسیدن‬

‫لمس کننده‪ :‬پاسنده‬
‫لمسکننده‪ :‬پاسنده‬
‫لهجه‪ :‬گویش‪ ،‬سرزبان‬
‫لهذا‪ :‬از این رو‬
‫لهو و لعب‪ :‬هرزگی‬
‫لهو ولعب‪ :‬زنبارگی‪ ،‬خوشکامگی‪ ،‬بدکاری‪ ،‬بازی‬
‫لوءلوء‪ :‬مروارید‬
‫لوا‪ :‬رایت‪ ،‬درفش‪ ،‬پرچم‬
‫لوازم‪ :‬افزار‪ ،‬ابزارها‪ ،‬ابزار‬
‫لوازم التحریر‪ :‬نوشتار‪ ،‬نوشت افزار‪ ،‬نوشت ابزار‬

‫لوپ‪ :‬چرخه )فه(‪،‬‬

‫لوتو‪ :‬بخته‪ ،‬بخت‬
‫لوح‪ :‬سَلم‪ ،‬تخته سنگ‪ ،‬تخته‬
‫لوزه‪ :‬بادامک‬
‫لوستر‪ :‬چلچراغ‬
‫لول‪ :‬گام‪ ،‬فراز‪ ،‬رده‪ ،‬رج‪ ،‬خوان‪ ،‬تراز‬
‫لولو‪ :‬مروارید‪ ،‬گرگه‪ ،‬گرگ‪ ،‬دیو‬
‫لیاع‪ :‬فراسو‪ ،‬باال‬
‫لیاقت‪ :‬شایستگی‪ ،‬سزاواری‪ ،‬برازندگی‬
‫لیسانس‪ :‬کارشناسی‪ ،‬کارشناس‪ ،‬دانشنامه‪ ،‬پروانه‬
‫لیست‪ :‬فهرست‪ ،‬سیاهه‪ ،‬پهرست‬
‫لیف‪ :‬پرز‬
‫لیک‪ :‬ولی‬
‫لیکن‪ :‬ولی‬
‫لیل‪ :‬شب هنگام‪ ،‬شب‬
‫لیل و نهار‪ :‬شب و روز‬
‫لینک‪ :‬دنبالک‪ ،‬پیوند‬
‫لییم‪ :‬فرومایه‬
‫لییم بودن‪ :‬پست‬
‫لئیم‪ :‬فرومایه‬

‫‪۱۹۶‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ماخوذه‪ :‬برگرفته‬

‫ما ّدٔه اولی‪ :‬مایه نخستین )ده(‪،‬‬

‫مادام‪ :‬خانم‪ ،‬تا هنگامیکه‪ ،‬تا هنگامی که‪ ،‬تا زمانیکه‪ ،‬بانو‬
‫مادام العمر‪ :‬همیشگی‪ ،‬تا پایان زندگی‬
‫مادامی که‪ :‬تا هنگامی که‬

‫مادتالمواد‪ :‬مایه مایهها )ده(‪،‬‬ ‫م‬

‫ماده‪ :‬مایه‬
‫ماده معدنی‪ :‬کانی‬
‫َمثَل‪ :‬وانشان )ده(‪ ،‬نمون و سان )ده(‪ ،‬نمون )ده(‪ ،‬سان‬
‫مادون‪ :‬فرو‪ ،‬زیردست‪ ،‬زیر‪ ،‬پایین تر‬

‫مادی‪ :‬گیتایی ) ‪ ،(gētāhīk‬گیتایی‪ ،‬اینجهانی‬ ‫)ده(‪ ،‬وانگهی‪ ،‬نمونه‬

‫مار عینکی‪ :‬آینکی‬ ‫مَفصل‪ :‬بندگاه‬

‫مارس‪ :‬دوباخت‬ ‫مُد ِرک‪ :‬اندریابنده )ده(‪،‬‬
‫مارس شدن‪ :‬باختن‬
‫مُع َترِف‪ :‬خُستو‬
‫مارش‪ :‬پهلوانی سرود‬
‫مُفصل‪ :‬پردامنه‬
‫مارک‪ :‬نشان‬
‫ُمقِــرّ‪ :‬خُستو‬
‫مارکبری‪ :‬کفچه مار‬
‫مِثل‪ :‬همسان‬
‫مازاد‪ :‬فزونی‪ ،‬ته مانده‪ ،‬بازمانده‪ ،‬افزونه‬
‫ما بعد‪ :‬سپس‪ ،‬پس از این‪ ،‬پس‬
‫مازوت‪ :‬نفت سیاه‬
‫ما بقی‪ :‬ته مانده‪ ،‬باز مانده‬
‫مازوخیسم‪ :‬خودآزاری‬
‫ما حصل‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬چکیده‪ ،‬پایانه‪ ،‬بازده‬
‫مازوکیسم‪ :‬خودآزاری‬
‫ما شاء الله‪ :‬به یاری ایزد‪ ،‬به خواست خداوند‪ ،‬آفرین‬
‫ماژول‪ :‬پیمانه‬
‫ما شعیر‪ :‬آبجو‬
‫ماساژ‪ :‬ورزمان‪ ،‬مشت و مال‪ ،‬مالش‬
‫ما فوق‪ :‬فراتر از‪ ،‬فراتر‪ ،‬برتر‪ ،‬باال دست‪ ،‬باال تر‬
‫ماسبق‪ :‬گذشته‪ ،‬پیشینه‬
‫ماء الشعیر‪ :‬آبجو‬
‫ماسک‪ :‬روبند‬
‫ماء شعیر‪ :‬آبجو‬
‫ماشاءالله‪ :‬زنده باد‪ ،‬خدانگهدار‪ ،‬به نام ویاری ایزد‪ ،‬آفرین‬
‫ماترک‪ :‬وامانده‬
‫ماشاالله‪ :‬زنده باد‪ ،‬خدانگهدار‪ ،‬به یاری ایزد‪ ،‬به نام ویاری‬
‫ماتم‪ :‬غم‪ ،‬سوگواری‪ ،‬سوگ‪ ،‬سوک‪ ،‬داغ‪ ،‬اندوه‬
‫ایزد‪ ،‬به خواست خداوند‪ ،‬آفرین‬
‫ماتم زده‪ :‬سوگوار‪ ،‬سوگ زده‪ ،‬داغدیده‪ ،‬اندوهگین‬
‫ماشااله‪ :‬به یاری ایزد‪ ،‬به نام خدا‪ ،‬به خواست خداوند‪ ،‬آفرین‬
‫ماتم گرفتن‪ :‬سوگ گرفتن‪ ،‬اندوهگین‬
‫ماشالال‪ :‬به یاری ایزد‪ ،‬به خواست خداوند‪ ،‬آفرین‬
‫ماجرا‪ :‬سرگذشت‪ ،‬رویداد‪ ،‬رخداد‪ ،‬داستان‪ ،‬پیشامد‬
‫ماشعیر‪ :‬آبجو‬
‫ماحصل‪ :‬دستاورد‬
‫ماشه‪ :‬شستی‪ ،‬زبانک‪ ،‬توته‬
‫ماحصل کالم‪ :‬چکیده سخن‬
‫ماشین‪ :‬دستگاه‪ ،‬خودرو‪ ،‬افزارواره‪ ،‬ابزار‬
‫ماخذ‪ :‬سرچشمه‪ ،‬ریشه‪ ،‬بنمایه‪ ،‬بن‬
‫ماشین تحریر‪ :‬نویسار‪ ،‬نبشت کار‬
‫ماخوذ‪ :‬گرفته شده‪ ،‬برگرفته‬

‫‪۱۹۷‬‬

‫مامورساختن‪ :‬گماشتن‪ ،‬گماردن‬
‫ماموریت‪ :‬گماشتگی‪ ،‬گمارش‪ ،‬گماردگی‪ ،‬پاکاری‬
‫ماموریت دادن‪ :‬گماشتن‬
‫مانع‪ :‬گیر‪ ،‬راهبند‪ ،‬جلو گیر‪ ،‬بازدارنده‬
‫مانع شدن‪ :‬جلوگیری کردن‪ ،‬جلو گرفتن‪ ،‬پَنامیدن‪ ،‬بازداشتن‬
‫مانکن‪ :‬نوپوش‪ ،‬تنک‬
‫مانور‪ :‬رزمایش‬
‫مانوس‪ :‬دمساز‪ ،‬خوگرفته‪ ،‬خو گرفته‪ ،‬آشنا‪ ،‬اخت شده‬
‫مانوی‪ :‬مانیگر‬
‫مانیتور‪ :‬نمایشگر‪ ،‬نمارویه‬
‫مانیتورینگ‪ :‬پایش‬
‫ماهر‪ :‬خوششناس ) ‪ ،(hūšnās‬خوشدست ) ‪،(hūdast‬‬
‫کارآزموده‪ ،‬کارآزمود‪ ،‬کار آموخته‪ ،‬کار آزموده‪ ،‬زبردست‪،‬‬
‫چیره دست‪ ،‬چیره‪ ،‬تردست‪ ،‬پیشه ور‪ ،‬آزموده‪ ،‬استادمرد‪،‬‬
‫استاد‬
‫ماهرانه‪ :‬هنرمندانه‪ ،‬با کارآزمودگی‪ ،‬با زبردستی‪ ،‬با چیرگی‪،‬‬
‫استادانه‬
‫ماهوت‪ :‬اَکسون‬
‫ماهوت پاک کن‪ :‬گَردبر‬
‫ماهیت‪ :‬چیستی )ده(‪ ،‬چهچیزی )ده(‪ ،‬هستی‪ ،‬نهاد‪،‬‬
‫سرشت‪ ،‬چبود‪ ،‬چِبود‪ ،‬جم‪ ،‬بن‬
‫ماهیت کار‪ :‬سرشت کار‬
‫ماوا‪ :‬سرای‪ ،‬سرا‪ ،‬خانه‪ ،‬جا‪ ،‬پناهگاه‪ ،‬آشیانه‬
‫ماورا‪ :‬فراسو‪ ،‬فرا‪ ،‬آنسو‬
‫ماورا الطبیعه‪ :‬فراگیتیانه‪ ،‬فراسپهر‪ ،‬فرا سرشت‬
‫ماورا الطبیعهای‪ :‬فراگیتیایی‬
‫ماورا النهر‪ :‬فرارود‬
‫ماوراء‪ :‬فراسو‪ ،‬آنسو‬
‫ماوراء الطبیعت‪ :‬فراسرشتی‪ ،‬فراسرشت‬
‫ماوراء الطبیعه‪ :‬فراسرشتی‪ ،‬فراسرشت‪ ،‬فراسپهر‪ ،‬فرا سرشت‬
‫ماوراء النهر‪ :‬فرارود‬
‫ماوراءالنهرین‪ :‬فرارودان‬
‫ماوراالنهرین‪ :‬فرارودان‬
‫ماورای‪ :‬فرای‬
‫‪۱۹۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ماشینی‪ :‬افزارواره‬
‫ماضی‪ :‬گذشته‪ ،‬سپری شده‪ ،‬پارینه‬
‫مافوق‪ :‬فراز‪ ،‬فراتر از‪ ،‬فراتر‪ ،‬برتر‪ ،‬باالی سر‪ ،‬باال دست‪ ،‬باال تر‪،‬‬
‫باال‬
‫مافوق صوت‪ :‬فراسدا‪ ،‬تیز تر از سدا‪ ،‬تندتر از سدا‪ ،‬باال تر‬
‫ازسدا‬
‫ماقبل‪ :‬گذشته‪ ،‬پیشین‪ ،‬پیش از آن‬
‫ماقبل تاریخ‪ :‬فراپیشین‪ ،‬دوران کهن‬
‫ماکت‪ :‬گَرته‬
‫ماکرو‪ :‬برنامک‬
‫ماکسیمم‪ :‬بیشینه )فه(‪،‬‬
‫ماکسیموم‪ :‬بیشینه )فه(‪،‬‬
‫ماگزیمم‪ :‬بیشینه )فه(‪،‬‬
‫مال‪ :‬فرجام‪ ،‬داشته‪ ،‬دارایی‪ ،‬داراک‪ ،‬توان‪ ،‬بازگشت‪ ،‬از آنِ‪ ،‬از‬
‫مال التجاره‪ :‬کاال‬
‫مال اندیش‪ :‬فرجام نگر‪ ،‬دور اندیش‪ ،‬پیش بین‪ ،‬آینده نگر‬
‫مال نگهدار‪ :‬انباردار‬
‫ماال‪ :‬سرانجام‬
‫ماالریا‪ :‬تب لرز‬
‫مالک‪ :‬سرمایه دار‪ ،‬دارنده‪ ،‬توانمند‪ ،‬اَزاننده‬
‫مالک بودن‪ :‬داشتن‪ ،‬دارا بودن‬
‫مالک شدن‪ :‬ازانیدن‬
‫مالکیت‪ :‬داشتن‪ ،‬داشتاری‪ ،‬داشتار‪ ،‬دارندگی‪ ،‬دارابودن‪،‬‬
‫ازآنش‪ ،‬اَزانش‬
‫مالکین‪ :‬دارندگان‬
‫مالی‪ :‬دارایی‬
‫مالیات‪ :‬ستام‪ ،‬ساو‪ ،‬سا‪ ،‬خراج‪ ،‬پاژ‪ ،‬باژ‪ ،‬باج‬
‫مالیه‪ :‬داشته‪ ،‬دارایی‬
‫مامان‪ :‬مام‪ ،‬مادر‬
‫مامن‪ :‬پناهگاه‪ ،‬پناه گاه‪ ،‬آسوده گاه‬
‫مامور‪ :‬گماشته‪ ،‬گمارده‪ ،‬کارگزار‬
‫مامور پلیس‪ :‬شهربان‬
‫مامور کردن‪ :‬گماشتن‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫مبارک‪ :‬فرخنده )به(‪ ،‬فرخجسته )به(‪ ،‬خجسته )به(‪،‬‬

‫ماوس‪ :‬موشواره‪ ،‬موش‬
‫ماوقع‪ :‬رویداده‪ ،‬رخداده‪ ،‬پیش آمده‬
‫همایون‪ ،‬فرخ‪ ،‬شادباش‪ ،‬پسندیده‬
‫مایحتاج‪ :‬نیاکان‪ ،‬نیازها‪ ،‬نیازمندیها‪ ،‬نیازمندی‪ ،‬نیاز‪ ،‬خواسته‬
‫مبارک باد‪ :‬همایون باد‪ ،‬شادباد‪ ،‬خجسته باد‬
‫مایع‪ :‬نُمار‪ ،‬مایه‪ ،‬آبگونه‪ ،‬آبگون‪ ،‬آبکی‪ ،‬آبسان‬
‫مبارک بودن‪ :‬فرخنده بودن‪ ،‬خجسته بودن‬
‫مایل‪ :‬گراینده‪ ،‬گرای‪ ،‬خواهان‪ ،‬اریب‬
‫مبارک قدم‪ :‬همایون گام‬
‫مایل شدن‪ :‬چَفسیدن‬
‫مباشر‪ :‬کارگزار‪ ،‬کارپرداز‪ ،‬دستیار‪ ،‬پیشکار‬
‫مایملک‪ :‬داشتهها‪ ،‬داراییها‬
‫مباشرت‪ :‬سرپرستی‪ ،‬پیشکاری‬
‫مبالغ‪ :‬هزینهها‪ ،‬اندازهها‬ ‫مایه‪ :‬ماده )ده(‪،‬‬
‫مبالغه‪ :‬گزافه گویی‪ ،‬فزونه گویی‪ ،‬بزرگنمایی‪ ،‬بزرگ انگاری‬ ‫مایوس‪ :‬واخورده‪ ،‬نومید‪ ،‬ناامید‪ ،‬سرخورده‪ ،‬دلسرد‬

‫مائده‪ :‬خوان )به(‪،‬‬

‫مبانی‪ :‬نهادها‪ ،‬شالودهها‪ ،‬بنیادها‪ ،‬اندامها‬
‫مباهات‪ :‬نازش‪ ،‬شکوه‪ ،‬سربلندی‪ ،‬سرافرازی‪ ،‬بالیدن‪ ،‬بالندگی‬
‫مأخذ‪ :‬بن مایه‬
‫مبایل‪ :‬گوشی همراه‬
‫مباین‪ :‬ناساز‪ ،‬ناجور‬ ‫مأکول‪ :‬خوردنی )ده(‪،‬‬

‫مبتدی‪ :‬نوکار )ده(‪ ،‬نوگام‪ ،‬نوکار‪ ،‬نوآور‪ ،‬نوآموز‪ ،‬تازه کار‬ ‫مأمور‪ :‬گماشته‪ ،‬گمارده‪ ،‬کارگزار‬

‫مبتذل‪ :‬زشت‪ ،‬رکیک‪ ،‬پیشپاافتاده‪ ،‬پست‬ ‫مأمور کردن‪ :‬گماریدن ) ‪،(gumārītan‬‬
‫مبتکر‪ :‬نوآورانه‪ ،‬نوآور‬ ‫مأمور مالیات‪ :‬خراج گیر‬
‫مبتکرانه‪ :‬نوآوری‪ ،‬نوآورانه‬ ‫مأموریت‪ :‬فرستِشی‬
‫مبتال‪ :‬دچار‬ ‫مآخذ‪ :‬بنمایگان‬
‫مبتال به‪ :‬دچار‬ ‫مباح‪ :‬شایسته‪ ،‬شایست‪ ،‬سزاوار‪ ،‬روا‪ ،‬انجام پذیر‬
‫مبتال به مریضی‪ :‬دچار بیماری‬ ‫مباحات‪ :‬شایستگیها‪ ،‬سزاواریها‪ ،‬رواها‪ ،‬انجام پذیر‬
‫مبتنی‪ :‬استوار‬ ‫مباحث‪ :‬گفتگوها‬
‫مبتنی بر‪ :‬بر پایه‬ ‫مباحثات‪ :‬گفتگوها‬
‫مبحث‪ :‬مورد گفتگو‪ ،‬گفتمان‪ ،‬گفتار‪ ،‬سخن‪ ،‬جستار‪ ،‬جُستار‬ ‫مباحثه‪ :‬گفتمان‪ ،‬گفتگو‪ ،‬گفتاورد‪ ،‬گفت و شنید‪ ،‬گفت و‬
‫مبدا‪ :‬خاستگاه‪ ،‬آغاز‬ ‫شنود‬
‫مبداء‪ :‬خاستگاه‪ ،‬آغاز‬ ‫مبادرت‪ :‬دست بکار شدن‪ ،‬پیشدستی‬
‫مبدع‪ :‬نوکار )ده(‪،‬‬ ‫مبادرت کردن‪ :‬پیشدستی کردن‬
‫مبادالت‪ :‬همگهولیها‪ ،‬گهولشها‪ ،‬دادوستدها‪ ،‬داد و ستدها‬
‫مبدل‪ :‬دگرگشته‪ ،‬دگردیس‬
‫مبادله‪ :‬همگهولی‪ ،‬گهولش‪ ،‬دادوستد‪ ،‬داد و ستد‬
‫مبذول‪ :‬پذیرفته‪ ،‬بخشیده‬
‫مبادله کردن‪ :‬یوفانبدن‬
‫مبذول فرمایید‪ :‬فرمان دهید‬
‫مبادی‪ :‬درگاهها‬
‫مبذول کردن‪ :‬پرداختن‪ ،‬بخشیدن‬
‫مبارز‪ :‬هماورد‪ ،‬ستیزنده‪ ،‬رزمنده‪ ،‬دالور‪ ،‬چالشگر‪ ،‬جنگاور‪،‬‬
‫مبرا‪ :‬دورازآلودگی‪ ،‬پاک‬
‫پیکارگر‬
‫مبرز‪ :‬سرآمد‬
‫مبارزه‪ :‬نبرد‪ ،‬ستیز‪ ،‬چالش‪ ،‬پیکار‪ ،‬آورد‬
‫مبرم‪ :‬سخت‪ ،‬پابرجا‪ ،‬استوار‬

‫‪۱۹۹‬‬

‫متبعت‪ :‬همداستانی‬
‫متبلور‪ :‬روشن‪ ،‬درخشان‪ ،‬بلور شده‬
‫متتبّع‪ :‬پژوهنده )ده(‪،‬‬
‫متجاسر‪ :‬گردنکش‪ ،‬سرکش‬
‫متجانس‪ :‬یکمایه‪ ،‬همگن‪ ،‬همسان‪ ،‬همتا‪ ،‬همانند‪ ،‬هم مایه‬
‫متجاوز‪ :‬ستمگر‪ ،‬ستمکار‪ ،‬زورگو‪ ،‬دست درازی کننده‪ ،‬چنگ‬
‫انداز‬
‫متجدد‪ :‬نوگرا‪ ،‬نوخواه‪ ،‬نوپسند‪ ،‬نوآور‪ ،‬نو اندیشی‬
‫متجلی‪ :‬روشن‪ ،‬درخشان‪ ،‬تابان‬
‫متحبر‪ :‬خوششناس ) ‪ ،(hūšnās‬خوش دست‬
‫متحجر‪ :‬واپسگرا‪ ،‬واپس گرا‪ ،‬سنگواره‪ ،‬سنگشده‪ ،‬سخت سر‪،‬‬
‫سخت اندیش‬
‫متحجرانه‪ :‬واپسگرایانه‬
‫متحد‪ :‬یکپارچه‪ ،‬همدست‪ ،‬همبسته‪ ،‬هماهنگ‬
‫متحد الشکل‪ :‬یکنواخت‪ ،‬همسان‬
‫متحد شدن‪ :‬باهمیدن‬
‫متحد کردن‪ :‬همیدن ) ‪،(hamēnītan‬‬
‫متحده‪ :‬یکپارچه‪ ،‬همبسته‬
‫متحرک‪ :‬جنباننده )ده(‪ ،‬جنبنده‪ ،‬جنباننده‪ ،‬پوینده‪ ،‬پویا‬
‫متحرک باالراده‪ :‬جنبنده بهخواست‬
‫متحصن‪ :‬دژپناه‪ ،‬بستی‬
‫متحمل‪ :‬شکیبا‪ ،‬سازگار‪ ،‬بردبار‪ ،‬برد بار‬
‫متحول‪ :‬دگرگون‪ ،‬دگرکننده‬
‫متحول کردن‪ :‬دگرگون کردن‬
‫متحیر شدن‪ :‬شولیدن )به(‪،‬‬
‫متحیر نشستن‪ :‬بَشولیدن )به(‪،‬‬
‫متحیر‪ :‬سرگشته‪ ،‬سردرگم‬
‫متخاصم‪ :‬دشمن‬
‫متخصص‪ :‬خوششناس ) ‪ ،(hūšnās‬ویژه کار‪ ،‬ویژگر‪،‬‬
‫ماهر‪ ،‬کارشناس‪ ،‬کاردان‪ ،‬کارآزموده‪ ،‬آزموده‬
‫متخصصان‪ :‬ویژهکاران‪ ،‬کارآزمودگان‬
‫‪۲۰۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مبرهن‪ :‬روشن‪ ،‬پدیدار‪ ،‬آشکار‬
‫مبسوط‪ :‬گشاده‪ ،‬فراخ‪ ،‬پهن‬
‫مبشر‪ :‬نویددهنده‪ ،‬مژده دهنده‪ ،‬پیام آور‬
‫مبصر‪ :‬بیننده هشیار‬
‫مبغوض‪ :‬خشمدیده‬
‫مبل‪ :‬کدابزار‪ ،‬کاچال‪ ،‬رامش‬
‫مبلغ‪ :‬گراینده‪ ،‬فرارسان‪ ،‬شناساگر‪ ،‬پیام رسان‪ ،‬پول‪ ،‬بها‪،‬‬
‫بزرگی‪ ،‬آوازهگر‪ ،‬اندازه‪ ،‬ارزش‬
‫مبنا‪ :‬شالوده‪ ،‬ریشه‪ ،‬پایه‪ ،‬بنیان‪ ،‬بنیاد‬
‫مبنی‪ :‬شالوده‪ ،‬ریشه‪ ،‬پایه‪ ،‬بنیاد‬
‫مبنی بر‪ :‬برای‪ ،‬بر پایه‬
‫مبهم‪ :‬ناآشکار‪ ،‬گنگ‪ ،‬سربسته‪ ،‬دو پهلو‪ ،‬پیچیده‪ ،‬پوشیده‬
‫مبهوت‪ :‬گیج‪ ،‬شگفت زده‪ ،‬سرگشته‪ ،‬سرگردان‬
‫مبین‪ :‬گویا‪ ،‬روشنگر‪ ،‬پیدا‪ ،‬بازگوکننده‪ ،‬آشکارکننده‪ ،‬آشکارا‪،‬‬
‫آشکار کننده‪ ،‬آشکار‬
‫مت سال‪ :‬تندرستی‪ ،‬بهبودی‬
‫متابعت‪ :‬فرمانبرداری‪ ،‬دنباله روی‪ ،‬پیروی‬
‫متاثر‪ :‬دل آزرده‬
‫متاثر گردانیدن‪ :‬سُهانیدن‬
‫متارکه‪ :‬جدایی‬
‫متارکه کردن‪ :‬واگذاشتن‪ ،‬رها کردن‪ ،‬جدا شدن‬
‫متاسف‪ :‬دریغمند‬
‫متاسفانه‪ :‬نگونبختانه‪ ،‬فُسوسانه‪ ،‬شوربختانه‪ ،‬سوگمندانه‪،‬‬
‫دریغا‪ ،‬بدبختانه شوربختانه‪ ،‬بدبختانه‪ ،‬افسوس‬
‫متاسفم‪ :‬شوربختم‬
‫متاع‪ :‬کاله‪ ،‬کاال‪ ،‬بار و بنه‬
‫متانت‪ :‬واالیی‪ ،‬فرمندی‪ ،‬سنگینی‬
‫متاهل‪ :‬همسردار‪ ،‬پورمند‬
‫متأخر‪ :‬سپسین )ڀ(‪،‬‬
‫متأسفانه‪ :‬با افسوس‬
‫متبادر کردن‪ :‬بیاد آوردن‪ ،‬به پیش چشم آوردن‬
‫متبادل‪ :‬داد و ستد‬
‫متباین‪ :‬ناهمگون‪ ،‬ناهمسو‬
‫متبحر‪ :‬کارشناس‪ ،‬کاردان‪ ،‬زبردست‪ ،‬چیره دست‬
‫متبسم‪ :‬خندان لب‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫متصدی‪ :‬گماشته‪ ،‬گمارده‪ ،‬کارگزار‪ ،‬سرپرست‪ ،‬پیشکار‬ ‫متخصصین‪ :‬کارآزمودگان‬

‫متصرف‪ :‬گرفته‪ ،‬دست اندرکار‪ ،‬دردست دارنده‪ ،‬چیره‬ ‫متخلخل‪ :‬میانتهی‬

‫متصل‪ :‬همبند ) ‪ ،(hamband‬چسبیده‪ ،‬جدانشدنی‪،‬‬

‫متخلف‪ :‬لغزشکار‪ ،‬گناهکار‪ ،‬بزهکار‬
‫متداعی‪ :‬همچم‪ ،‬هماویز‪ ،‬دشمن پیش آینده‬
‫پیوسته‪ ،‬پی در پی‬
‫متداول‪ :‬همهگیر‪ ،‬همگانی‪ ،‬فراگیرنده‪ ،‬فراگیر‪ ،‬روان‪ ،‬روامند‪،‬‬
‫متصل کردن‪ :‬چسباندن‪ ،‬پیوند دادن‬
‫رَوایی‪ ،‬رَوامند‬
‫متصنع‪ :‬هنرمندنما‪ ،‬دلسوزنما‪ ،‬خودآرا‬
‫متدرجا‪ :‬به آهستگی‪ ،‬به آرامی‬
‫متصور‪ :‬گمان برنده‪ ،‬شدنی‪ ،‬انگارنده‬
‫متدین‪ :‬دیندار‬
‫متضاد‪ :‬وارونه‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناهمگون‪ ،‬ناهمسان‪ ،‬روبرو‪ ،‬در برابر‪،‬‬
‫متذکر‪ :‬یادآور‪ ،‬آگاهنده‬
‫پادواژه‪ ،‬پاد‪ ،‬باژگونه‬
‫متر‪ :‬گَز‬
‫متضرر‪ :‬زیانکار‪ ،‬زیاندیده‪ ،‬آسیب دیده‬
‫مترادف‪ :‬همچم‪ ،‬همتا‪ ،‬همانند‪ ،‬هم چم‪ ،‬هم آرش‪ ،‬برابر‬
‫متضرع‪ :‬ناالن‪ ،‬گریان‪ ،‬فروتن‪ ،‬زاری کننده‬
‫متراکم‪ :‬فشرده‪ ،‬درهم فشرده‪ ،‬چگال‪ ،‬انبوه‪ ،‬انباشته‬
‫متضمن‪ :‬فروند‪ ،‬دربرگیر‪ ،‬دربردارنده‬
‫مترجم‪ :‬ترزبان‪ ،‬ترجمان‪ ،‬برگرداننده‪ ،‬برگردان‬
‫متظاهر‪ :‬وانمودگر‪ ،‬خود نما‬
‫مترصد‪ :‬گوش به زنگ‪ ،‬فراپای‪ ،‬چشم به راه‪ ،‬امیدوار‬
‫متظلم‪ :‬ستمدیده‪ ،‬دادخواه‪ ،‬دادجو‬
‫مترقی‪ :‬پیشرونده‪ ،‬پیشرفته‪ ،‬باالرونده‬
‫متعادل‪ :‬میانه رو‪ ،‬میانه‪ ،‬ترازمند‬
‫متروک‪ :‬رهاشده‪ ،‬پس نهاده‪ ،‬بازمانده‬
‫متعاقب‪ :‬در پی‪ ،‬به دنبال‬
‫متزایدا‪ :‬بیش از بیش‬
‫متعاقبا‪ :‬پس از این‬
‫متزلزل‪ :‬ناپایدار‪ ،‬نااستوار‪ ،‬لرزنده‪ ،‬لرزان‪ ،‬سست‪ ،‬دودل‬
‫متعاقباً‪ :‬پس از این‬
‫متساوی‪ :‬برابر‬
‫متعال‪ :‬واال‬
‫متساوی االضالع‪ :‬دوپهلو برابر‬
‫متعالی‪ :‬واال‪ ،‬فرایاز‪ ،‬برین‬
‫متسلسل‪ :‬زنجیروار‬
‫متعجب‪ :‬شگفتزده‪ ،‬شگفت زده‬
‫متشابه‪ :‬همانند‪ ،‬مانند‬
‫متعجب شد‪ :‬شگفت زده شد‬
‫متشبث‪ :‬دست به دامن‪ ،‬درآویزنده‪ ،‬چنگ آویز‬
‫متعجب شدن‪ :‬شگفت زده شدن‬
‫متشتت‪ :‬پراکنده‪ ،‬آشفته‬
‫متعدد‪ :‬فراوان‪ ،‬بیشمار‪ ،‬بسیار‪ ،‬انبوه‬
‫متشخّص‪ :‬نامدار‪ ،‬بزرگمنش‪ ،‬برگزیده‪ ،‬برجسته‬
‫متعدی‪ :‬گذرا‪ ،‬ستمگر‪ ،‬زورگو‬
‫متشخص‪ :‬نامدار‪ ،‬خانواده دار‪ ،‬بزرگمنش‪ ،‬برگزیده‪ ،‬برجسته‪،‬‬
‫متعرض‪ :‬ستیزگر‪ ،‬پرخاشجو‬
‫آبرومند‬
‫متعرض شدن‪ :‬تاخت کردن‪ ،‬تاخت‪ ،‬پرخاش کردن‪ ،‬آزار‬
‫متشکر‪ :‬سپاسمند‪ ،‬سپاسگزار‬
‫رساندن‬
‫متشکرم‪ :‬سپاسگزارم‬
‫متعصب‪ :‬ستیهنده )ده(‪ ،‬کوردل‪ ،‬ستیهنده‪ ،‬خشکمغز‪،‬‬ ‫متشکریم‪ :‬سپاسگزاریم‬
‫خشک سر‪ ،‬پی ورز‬ ‫متشکل‪ :‬شکل گرفته‪ ،‬ریخت گرفته‪ ،‬دربرگیرنده‬
‫متعفن‪ :‬گندیده‪ ،‬گندا‪ ،‬بویناک‪ ،‬بدبو‬ ‫متشکل از‪ :‬دربرگیرنده‪ ،‬در برگیرنده‪ ،‬در بر گیرنده‬
‫ن‬
‫متعلق‪ :‬وابسته به‪ ،‬وابسته‪ ،‬پیوسته‪ ،‬از آ ِ‬ ‫متشنج‪ :‬لرزان‪ ،‬پریشان‪ ،‬برآشفته‬
‫ن‬
‫متعلق به‪ :‬وابسته به‪ ،‬وابسته‪ ،‬از آ ِ‬ ‫متصاعد‪ :‬فرایاز‬
‫متصالح‪ :‬سازشگر‪ ،‬سازش کننده‪ ،‬سازش پذیر‬

‫‪۲۰۱‬‬

‫متقدمه‪ :‬پیشین‬
‫متقدمین‪ :‬پیشینیان‬
‫متقلب‪ :‬فریبکار‪ ،‬دغلکار‪ ،‬دغلباز‪ ،‬دروغگو‬
‫متقی‪ :‬پرهیزیده )ده(‪ ،‬پارسا )ده(‪ ،‬نیکوکار‪ ،‬پرهیزگار‪،‬‬
‫پرهیزکار‬
‫متکا‪ :‬پشتی‬
‫متکبّر‪ :‬خودنما )به(‪ ،‬خودپرست )به(‪،‬‬
‫گونهگون‪ ،‬گوناگون‪ ،‬دیگرگون‪ ،‬دور‪ ،‬دگرگون‪ ،‬جدا‪ ،‬برفرود‬
‫متکبر‪ :‬خودپسند‪ ،‬خودبین‪ ،‬خود خواه‬
‫متکلم‪ :‬سخنگوی‪ ،‬سخنگو‪ ،‬سخن گوی‬
‫متکلم وحده‪ :‬پرگو‬
‫متکی‪ :‬استوار‬
‫متالشی‪ :‬گسیخته‪ ،‬فروریخته‪ ،‬فروپاشی‪ ،‬فرو پاشنده‪ ،‬ازهم‬
‫پاشیده‬
‫متالطم‪ :‬خروشان‪ ،‬توفانی‪ ،‬پرموج‪ ،‬برهم خورده‬
‫متلون‪ :‬دورو‪ ،‬دمدمی‪ ،‬دغلکار‬
‫متلون المزاج‪ :‬دمدمی سرشت‬
‫متمادی‪ :‬دیرگاه‪ ،‬دیرپا‪ ،‬دیرباز‬
‫متمایز‪ :‬ناهمگون‪ ،‬ناهمسان‪ ،‬ناهمتا‪ ،‬ناساز‪ ،‬ناجور‪ ،‬سوا‪،‬‬
‫دیگرگون‪ ،‬دگرگون‪ ،‬جدا‬
‫متمایل‪ :‬گراینده )ده(‪ ،‬گرایش‪ ،‬دلبسته‪ ،‬خواستار‪ ،‬خم‪،‬‬
‫چرخش‬
‫متمایل بودن‪ :‬گراییدن‬
‫متمایل شدن‪ :‬گرایستن )ڀ(‪،‬‬
‫متمتع‪ :‬بهرهمند‪ ،‬برخوردار‬
‫متمدن‪ :‬شهریگر‪ ،‬شهرنشین‪ ،‬شهر آشنا‪ ،‬پیشرفته‬
‫متمرد‪ :‬نافرمان‪ ،‬گردنکش‪ ،‬سرکش‬
‫متمرکز‪ :‬هسته گرفته‬
‫متمکن‪ :‬توانمند‪ ،‬توانگر‪ ،‬توانا‬
‫متملق‪ :‬زبان باز‪ ،‬چرب زبان‪ ،‬چاپلوس‬
‫متمم‪ :‬رساگر‪ ،‬رساکننده‪ ،‬پیوست‪ ،‬پایانی‪ ،‬پایانه‪ ،‬پایان بخش‬
‫متمنی‪ :‬واینده )ده(‪ ،‬ورجاوند‪ ،‬واینده‪ ،‬خواهشمند‪ ،‬خواستار‬
‫متمول‪ :‬سرمایه دار‪ ،‬دارا‪ ،‬توانمند‪ ،‬توانگر‬
‫‪۲۰۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫متعلق کردن‪ :‬خویشیدن ) ‪،(xvēšēnītan‬‬
‫متعلم‪ :‬شاگرد‪ ،‬آموزنده‬
‫متعهد‪ :‬پذیرنده‪ ،‬پایبند‬
‫متغیر‪ :‬دگرگون کننده‪ ،‬دگرگون شونده‪ ،‬دگردیس‪ ،‬دگر‬
‫کننده‪ ،‬خشمگین‪ ،‬تندخو‪ ،‬برآشفته‬
‫متفاوت‪ :‬ناهمگون‪ ،‬ناهمسان‪ ،‬ناهمتا‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناساز‪ ،‬ناجور‪،‬‬
‫متفرّق‪ :‬شَهلیده )به(‪،‬‬
‫متفرعن‪ :‬خودخواه‪ ،‬خودپسند‪ ،‬خودبین‬
‫متفرق‪ :‬گوناگون‪ ،‬پراکنده‪ ،‬پخش شده‪ ،‬پاشیده‬
‫متفرق کردن‪ :‬تاراندن‪ ،‬پراکنده کردن‪ ،‬پراکندن‪ ،‬پاشاندن‬
‫متفرقه‪ :‬گوناگون‪ ،‬درهم‪ ،‬جور به جور‪ ،‬پراکنده‬
‫متفق‪ :‬همسو‪ ،‬همدست‪ ،‬هم اندیشه‬
‫متفق الرای‪ :‬هم رای‪ ،‬هم داستان‪ ،‬هم پیمان‬
‫متفق الرأی‪ :‬هم نگر‪ ،‬هم دید‪ ،‬هم اندیشه‬
‫متفق القول‪ :‬یکزبان‪ ،‬یک سخن‪ ،‬همزبان‪ ،‬هم سخن‬
‫متفق الکالم‪ :‬یکدل‪ ،‬یک زبان‪ ،‬هم سخن‬
‫متفق شدن‪ :‬همدست‪ ،‬شدن‬
‫متفکر‪ :‬اندیشهگر )ده(‪ ،‬اندیشمند‬
‫متفکران‪ :‬اندیشمندان‬
‫متفکرانه‪ :‬اندیشگرانه‬
‫متقابل‪ :‬رویارویی‪ ،‬رویارو‪ ،‬روبه رو‪ ،‬رو در رو‬
‫متقابال‪ :‬دوسویه‪ ،‬درپاسخ‬
‫متقاضی‪ :‬وَژولنده )به(‪ ،‬وَژولنده‪ ،‬درخواستگر‪ ،‬درخواست‬
‫کننده‪ ،‬دادخواه‪ ،‬خواهنده‪ ،‬خواهان‪ ،‬خواستار‬
‫متقاضیان‪ :‬وَژولندگان )به(‪ ،‬درخواست کنندگان‬
‫متقاطع‪ :‬هم گذر از‪ ،‬هَمبُر‬
‫متقاعد‪ :‬کناره گیرنده‪ ،‬پاسخ یافته‪ ،‬باز نشسته‬
‫متقاعد کردن‪ :‬باوراندن‬
‫متقال‪ :‬متخال‬
‫متقبل‪ :‬پذیرنده‪ ،‬پذیرا‬
‫متقدم‪ :‬گذشته‪ ،‬دیرین‪ ،‬پیشین‬

‫متوقع‪ :‬خواستار‪ ،‬چشمداشت‪ ،‬چشم به دست‪ ،‬آرزومند‪،‬‬
‫امیدوار‬
‫متوقف‪ :‬دریک جامانده‪ ،‬بیجنبش‪ ،‬ایستاده‬
‫متوقف شد‪ :‬بازایستاد‬
‫متوقف شدن‪ :‬ورشکستن‪ ،‬درنگ کردن‪ ،‬پاییدن‪ ،‬بازایستادن‪،‬‬
‫بازایستاد‪ ،‬باز ایستاده شدن‪ ،‬ایستادن‪ ،‬ازکارماندن‬
‫متوقف کردن‪ :‬باز ایستاندن‪ ،‬ازکار انداختن‬
‫متوقق کردن‪ :‬ایستاندن‬
‫متولد‪ :‬زاییده شده‪ ،‬زایچه‪ ،‬زاده‪ ،‬به جهان آمده‬
‫متولد شدن‪ :‬زاده شدن‬
‫متولد شده‪ :‬زاده شده‪ ،‬زاده‬
‫متولی‪ :‬کیشمند‪ ،‬کارگزار‪ ،‬سرپرست‪ ،‬دینکار‪ ،‬دست اندرکار‬
‫متولیان‪ :‬کارگزاران‪ ،‬سرپرستان‪ ،‬دستاندرکاران‪ ،‬دست‬
‫اندرکاران‬
‫متین‪ :‬هشیوار‪ ،‬سنگین‪ ،‬بردبار‪ ،‬آراسته‬
‫مثْل‪ :‬همسان‬
‫مثال‪ :‬همانند‪ ،‬نمونهها‪ ،‬نمونه‪ ،‬نشانه‪ ،‬مانند‪ ،‬شبیه‪ ،‬بسان‬
‫مثانه‪ :‬آبدان )به(‪ ،‬شاشدان‪ ،‬پیشابدان‬
‫مثبت‪ :‬همراه‪ ،‬هماهنگ‪ ،‬سازگار‪ ،‬راست‪ ،‬درست‪ ،‬پایدار‪ ،‬برپا‪،‬‬
‫افزونه‪ ،‬افزوده‬
‫مثقال‪ :‬نخود‪ ،‬ده گرم‪ ،‬اندازه کم‬
‫مثل‪ :‬همگون‪ ،‬همسنگ‪ ،‬همسان‪ ،‬همچون‪ ،‬همتا‪ ،‬همانند‪،‬‬
‫نمونه‪ ،‬مانند‪ ،‬زبانزد‪ ،‬داستان‪ ،‬چون‪ ،‬بسان‪ ،‬افسانه‬
‫مثل ‪ :‬همانند‪ ،‬مانند‪ ،‬بسان‬
‫مثل این که‪ :‬مانا که )ده(‪،‬‬
‫مثل اینکه‪ :‬گوییکه‪ ،‬گویا‪ ،‬شاید‪ ،‬انگارکه‪ ،‬انگار که‬
‫مثل گفتن‪ :‬داستان زدن‬
‫مثال‪ :‬همانند‪ ،‬نمونه‪ ،‬چنانکه‪ ،‬برای نمونه‬
‫مثالً‪ :‬برای نمونه‬
‫متوسط‪ :‬میانگین )ڀ(‪ ،‬میانگی )ده(‪ ،‬میانه روی‪ ،‬میانه‬
‫مثلث‪ :‬سهسو )ڀ(‪ ،‬سنبوسه )به(‪ ،‬لچک‪ ،‬سه گوشه‪ ،‬سه‬
‫گوش‪ ،‬سه بر‬
‫مثلثات‪ :‬سِگوشگان‬
‫مثلثی‪ :‬لچکی‬
‫‪۲۰۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫متن‪ :‬نویسه‪ ،‬نوشته‪ ،‬نوشتار‪ ،‬زمینه‪ ،‬دست نوشته‬
‫متناسب‪ :‬هماهنگ‪ ،‬فراخور‪ ،‬درخور‪ ،‬جور‪ ،‬برازنده‬
‫متناظر‪ :‬همسان‬
‫متناقض‪ :‬وارونه‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناساز‪ ،‬پاد‪ ،‬باژگونه‬
‫متناوب‪ :‬پی در پی‬
‫متنبه‪ :‬هوشیار‪ ،‬بیدارشونده‪ ،‬آگاه شونده‬
‫متنبه ساختن‪ :‬هشیارساختن‪ ،‬بیدارساختن‪ ،‬آگاه ساختن‬
‫متنفذ‪ :‬نیرومند‪ ،‬فراگیر‪ ،‬رخنه کننده‪ ،‬چیره‪ ،‬توانا‬
‫متنفر‪ :‬گریزان‪ ،‬رمیده‪ ،‬دلزده‪ ،‬بیزار‬
‫متنفر بودن‪ :‬بیزار بودن‬
‫متنوع‪ :‬ناهمگون‪ ،‬ناهمسان‪ ،‬ناهمتا‪ ،‬ناساز‪ ،‬ناجور‪ ،‬گوناگون‪،‬‬
‫رنگارنگ‪ ،‬دیگرگون‪ ،‬دگرگون‪ ،‬جوراجور‬
‫متهم‪ :‬بزه ور‬
‫متهور‪ :‬گستاخ‪ ،‬بیپروا‪ ،‬بیباک‬
‫متواتر‪ :‬پی در پی‬
‫متواری‪ :‬گریزان‪ ،‬گریخته‪ ،‬سرگردان‪ ،‬آواره‬
‫متوازن‪ :‬همسنگ‪ ،‬هم اندازه‪ ،‬برابرشونده‪ ،‬بامنش‬
‫متوازی‪ :‬همسویه‪ ،‬همرو‬
‫متوازی االضالع‪ :‬همراستایه‬
‫متواضع‪ :‬فروتن‪ ،‬سر به زیر‪ ،‬خاکسار‬
‫متوالی‪ :‬پیاپی‪ ،‬پی در پی‪ ،‬پشت سرهم‬
‫متوجه‪ :‬هوشمند‪ ،‬هشیار‪ ،‬فراگیر‪ ،‬روی آور‪ ،‬آگاه‬
‫متوجه بودن‪ :‬درنگریستن‬
‫متوجه شدن‪ :‬هشیار شدن‪ ،‬روی آورشدن‪ ،‬دریافتن‪،‬‬
‫درنگریستن‪ ،‬پی بردن‪ ،‬آگاه شدن‬
‫متوجه کردن‪ :‬آگاه کردن‬
‫متوحش‪ :‬نگران‪ ،‬ترسان‪ ،‬بیمناک‬
‫متورّم‪ :‬باددار )به(‪،‬‬
‫متورم‪ :‬برآمده‪ ،‬باد کرده‪ ،‬آماسیده‪ ،‬آماس کرده‬
‫متوسطالقامت‪ :‬میانباال‬
‫متوسل‪ :‬نزدیک جوینده‪ ،‬دست بدامن‪ ،‬دست آویز‬
‫متوفی‪ :‬مرده‪ ،‬درگذشته‪ ،‬جانسپرده‬

‫مجتمع مسکونی‪ :‬هماد باشندگی‬
‫مجتمعا‪ :‬باهم‪ ،‬آماده‪ ،‬انباشته‬
‫مجتهد‪ :‬کوشش کننده‪ ،‬کوشان‪ ،‬کوشا‬
‫مجد‪ :‬کوشش کننده‪ ،‬کوشان‪ ،‬کوشا‪ ،‬پابرجا‬
‫مجدانه‪ :‬کوششمدارانه‪ ،‬کوششگرانه‪ ،‬پیگیرانه‪ ،‬با پیگری‬
‫مجدد‪ :‬دوباره‪ ،‬باز‪ ،‬ازنو‪ ،‬ازسر‬
‫مجددا‪ :‬دوباره‪ ،‬باز‪ ،‬ازنو‪ ،‬ازسر‬
‫مجادله‪ :‬همپیکاری ) ‪ ،(ham patkārišnīh‬کشمکش‪،‬‬
‫مجدداً‪ :‬فاپس‪ ،‬دوباره‪ ،‬باز‪ ،‬ازنو‪ ،‬ازسر‬
‫مجذوب‪ :‬گراییده‪ ،‬فریفته‪ ،‬شیفته‪ ،‬شیدا‪ ،‬دلبسته‪ ،‬دلباخته‬
‫مجرا‪ :‬گذرگاه‪ ،‬گدار‪ ،‬راه‪ ،‬آبراه‬
‫مجرب‪ :‬ورزیده‪ ،‬کارکشته‪ ،‬کاردان‪ ،‬کارآزموده‪ ،‬جهاندیده‬
‫مجرد‪ :‬تنها‪ ،‬تک‪ ،‬بیهمسر‪ ،‬آهنجیده‬
‫مجرم‪ :‬گناهکار‪ ،‬تبهکار‪ ،‬بزهکار‪ ،‬بزه کار‬
‫مجروح‪ :‬زخمی‪ ،‬زخم دیده‪ ،‬آسیب دیده‪ ،‬افگار‬
‫مجروح شدن‪ :‬زخم دیدن‪ ،‬زخم برداشتن‪ ،‬آسیب دیدن‬
‫‪،(xastan‬‬ ‫مجروح کردن‪ :‬خَستن )‬
‫مجروحان‪ :‬زخمیان‬
‫مجری‪ :‬گوینده‬
‫مجزا‪ :‬واشده‪ ،‬سوا‪ ،‬دورازهم‪ ،‬جدا‬
‫مجسم‪ :‬نمودار‪ ،‬نمایان‪ ،‬بازنمودن‬
‫مجسمه‪ :‬تندیسه‪ ،‬تندیس‪ ،‬پیکره‬
‫مجعد‪ :‬موی پیچیده‪ ،‬فرفری‪ ،‬چین چین‪ ،‬چین‪ ،‬پرشکن‬
‫مجعول‪ :‬ساختگی‬
‫مجلس‪ :‬همنشینی‪ ،‬همایش‪ ،‬نشستگاه‪ ،‬نشست‪ ،‬انجمنگاه‪،‬‬
‫انجمن‬
‫مجلس شورا‪ :‬سگالشگاه‪ ،‬سکالشگاه‬
‫مجلل‪ :‬شکوهمند‪ ،‬شاهوار‪ ،‬پرنما‪ ،‬پرشکوه‪ ،‬باشکوه‬
‫مجاور‪ :‬همسامان ) ‪ ،(ham sāmān‬همسایه‪ ،‬نزدیک‪ ،‬دیوار‬
‫مجله‪ :‬هفته نامه‪ ،‬ماهنامه‪ ،‬گاهنامه‪ ،‬سالنامه‪ ،‬ادبنامه‬
‫مجمر‪ :‬آتشدان‪ ،‬افروزه‬
‫مجمع‪ :‬همایش‪ ،‬گردهمایی‪ ،‬گردهم آیی‪ ،‬گردگاه‪،‬‬
‫فرهنگستان‪ ،‬انجمن‬
‫مجمع الجزایر‪ :‬گنگ بار‪ ،‬دسته آبخوست‪ ،‬آبخوستان‬
‫مجبور کردن‪ :‬واداشتن‪ ،‬وادار کردن‪ ،‬ناگزیرکردن‪ ،‬زورآور‬
‫مجمع الجزائر‪ :‬گنگ بار‪ ،‬دسته آبخوست‪ ،‬آبخوستان‬
‫مجمع عمومی‪ :‬انجمن همگانی‬
‫مجمل‪ :‬گزیده‪ ،‬کوتاه‪ ،‬فشرده‬
‫‪۲۰۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مثمر ثمر‪ :‬کارساز‪ ،‬کارآمد‪ ،‬سودمند‬
‫مثمر ثمر واقع شدن‪ :‬کارساز شدن‪ ،‬کار ساز شدن‪ ،‬به کار‬
‫آمدن‪ ،‬به کار آمد‬
‫مثنوی‪ :‬دولختی‪ ،‬دوتایی‪ ،‬دوپاره‪ ،‬دوبندی‪ ،‬جفته‬
‫مثنویات‪ :‬دولختیها‪ ،‬دوتاییها‪ ،‬دوپارهها‪ ،‬دوبندیها‪ ،‬جفتهها‬
‫مج‪ :‬مژ‬
‫مجاب‪ :‬پذیرا‪ ،‬پاسخ یافته‬
‫ستیزه گری‪ ،‬ستیزه‪ ،‬پرخاشگری‬
‫مجاری‪ :‬گذرگاهها‪ ،‬گدارها‪ ،‬راهها‪ ،‬آبراهها‬
‫مجاز‪ :‬روا‪ ،‬خوب‪ ،‬پسندیده‪ ،‬پروانه دار‪ ،‬با پروانه‬
‫مجاز شمردن‪ :‬روا داشتن‬
‫مجاز کردن‪ :‬روایش‬
‫مجازات‪ :‬کیفر‪ ،‬فرجام‪ ،‬شکنجه‪ ،‬سزا‪ ،‬پادافره‬
‫مجازاتکننده‪ :‬پادافرهگر‬
‫مجازی‪ :‬هستنما‪ ،‬ناهست‪ ،‬ناآشکار‪ ،‬انگاری‬
‫مجال‪ :‬یارا‪ ،‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‪ ،‬جایگاه‪ ،‬جای‪ ،‬توانایی‪ ،‬پروا‬
‫مجالس‪ :‬نشستها‪ ،‬انجمنها‬
‫مجالست‪ :‬همنشینی‪ ،‬همدمی‬
‫مجامع‪ :‬گردهماییها‪ ،‬انجمنها‬
‫مجامعت‪ :‬همبستری‪ ،‬جفتگیری‬
‫مجامله‪ :‬چابلوسی‬
‫مجانب‪ :‬هوادار‬
‫مجانی‪ :‬مفت‪ ،‬رایگان‬
‫مجاهد‪ :‬کوشنده‪ ،‬جنگجو‪ ،‬پیکارجو‬
‫مجاهدت‪ :‬نبرد‪ ،‬کوشش‪ ،‬کوشایی‪ ،‬ستیز‪ ،‬پیکار‬
‫مجاهدین‪ :‬کوشندگان‬
‫به دیوار‬
‫مجاورت‪ :‬همسایگی‪ ،‬نزدیکی‪ ،‬آمیختن‬
‫مجبور‪ :‬واداشته‪ ،‬وادار‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‬
‫شدن‪ ،‬زور آور شدن‬
‫مجتمع‪ :‬همگرد‪ ،‬همتافت‪ ،‬همادگاه‪ ،‬هماد‪ ،‬انجمن‬

‫محاوره‪ :‬گفتار‪ ،‬گفت و گو‬
‫محاوره ایی‪ :‬گفتاری‬
‫محاورهای‪ :‬گفتاری‬
‫محبت‪ :‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬مهر‪ ،‬دوستی‬
‫محبت آمیز‪ :‬مهرآمیز‪ ،‬دوستانه‬
‫محبس‪ :‬زندان‪ ،‬بند‪ ،‬بازداشتگاه‬
‫محبوب‪ :‬نامدار‪ ،‬دوست داشتنی‪ ،‬دوست‪ ،‬دلکش‪ ،‬دلدار‪،‬‬
‫دلداده‪ ،‬دلبر‬
‫محبوبیت‪ :‬مردم پسندی‪ ،‬دوستداری‪ ،‬دوستاکی‪ ،‬دوست‬
‫داشتنی‪ ،‬پسندیدگی‬
‫محبوس‪ :‬زندانی‪ ،‬درزنجیر‪ ،‬دربند‪ ،‬بازداشتی‬
‫محتاج‪ :‬مستمند )به(‪ ،‬نیازمند‪ ،‬تهیدست‬
‫محتاج شدید‪ :‬مستمند‬
‫محتاط‪ :‬ژرف نگر‪ ،‬دورنگر‪ ،‬دوراندیش‬
‫محتاطانه‪ :‬پرواگرایانه‪ ،‬پرواگرانه‪ ،‬پایِشمندی‪ ،‬پایِشمندانه‬
‫محترز‪ :‬پرهیزکار‬
‫محترق‪ :‬سوزان‪ ،‬سوزا‪ ،‬آتشگیر‬
‫محترقه‪ :‬سوزش آور‬
‫محترم‪ :‬واال‪ ،‬گرامی‪ ،‬بزرگوار‪ ،‬ارجمند‬
‫محترمانه‪ :‬پاسدارانه‬
‫محاسبه‪ :‬شمردن‪ ،‬شمارش‪ ،‬سنجیده‪ ،‬سنجش‪ ،‬رایانش‪،‬‬
‫محتسب‪ :‬داروغه‪ ،‬پاسبان‬
‫محتشم‪ :‬مهتر‪ ،‬سرور‪ ،‬بزرگوار‬
‫محتضر‪ :‬مردنی‪ ،‬جان سپار‬
‫محتکر‪ :‬گران خواه‪ ،‬سودجو‪ ،‬پنهانگر کاال‪ ،‬بندار‪ ،‬انبارگر‪،‬‬
‫انباربند‬
‫محاسن‪ :‬نیکیها‪ ،‬نیکی‪ ،‬زیباییها‪ ،‬ریش‪ ،‬خوبیها‪ ،‬خوبی‬
‫محتمل‪ :‬گویا‪ ،‬شایمند‪ ،‬شاید‬
‫محتوا‪ :‬درونه‪ ،‬درونمایه‪ ،‬بن مایه‬
‫محتوای‪ :‬درونمایه‬
‫محافظت‪ :‬نگهداری‪ ،‬نگهبانی‪ ،‬پیره‪ ،‬پاسداری‪ ،‬پَیره داری‬
‫محتوی‪ :‬درونمایه‪ ،‬دربرگیرنده‪ ،‬دربردارنده‬
‫محتویات‪ :‬درونمایهها‪ ،‬درونمایه‬
‫محجوب‪ :‬در پرده‪ ،‬پوشیده‪ ،‬باشرم‪ ،‬باآزرم‬
‫محجور‪ :‬دیوانه‪ ،‬خل‬
‫محدب‪ :‬کوژ‪ ،‬کاو‪ ،‬برآمده‬
‫محدث‪ :‬واگو‪ ،‬رویدادگو‬
‫‪۲۰۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مجموع‪ :‬همفزون‪ ،‬گردایش‪ ،‬روی هم‪ ،‬باهم‬
‫مجموعا‪ :‬یکسره‪ ،‬همگی‪ ،‬رویهمرفته‪ ،‬روی هم‪ ،‬باهم‬
‫مجموعاً‪ :‬رویهمرفته‪ ،‬روی هم رفته‪ ،‬روی هم‬
‫مجموعه‪ :‬گزیده‪ ،‬گروه‪ ،‬گردشده‪ ،‬گردآورد‪ ،‬گردآور‪ ،‬گردآمده‪،‬‬
‫گردایه‪ ،‬گِردایه‪ ،‬کوده‪ ،‬جُنگ‪ ،‬انبوهه‪ ،‬انباشته‬
‫مجنون‪ :‬شیفته‪ ،‬شیدا‪ ،‬دیوانه‪ ،‬خل‬
‫مجهز‪ :‬بسیجیده‪ ،‬آماده‬
‫مجهز ساختن‪ :‬فراهم کردن‪ ،‬آراستن‬
‫مجهول‪ :‬ناشناس‪ ،‬ناشناخته‪ ،‬نادانسته‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬شناخته نشده‬
‫مجهول الهویه‪ :‬نافرجام‪ ،‬ناشناس‪ ،‬ناشناخت‪ ،‬گمنام‪ ،‬بینام و‬
‫نشان‬
‫مجوز‪ :‬روادید‪ ،‬دستور‪ ،‬پروانه‬
‫مجوس‪ :‬مگوگ‪ ،‬مغ‬
‫مجوف‪ :‬میان تهی‪ ،‬کاواک‪ ،‬پوک‬
‫مجید‪ :‬گرامی‪ ،‬بلند پایه‪ ،‬بزرگ‬
‫محاذات‪ :‬رودررویی‬
‫محارب‪ :‬رزمجو‪ ،‬جنگجو‪ ،‬پیکارجو‬
‫محاربه‪ :‬نبرد‪ ،‬جنگ‪ ،‬پیکار‪ ،‬آورد‬
‫محارم‪ :‬نزدیکان‪ ،‬خویشان‬
‫محاسب‪ :‬شمارگر‪ ،‬آمارگر‪ ،‬اَیارگر‬
‫برآورد‬
‫محاسبه شده‪ :‬سنجیده‬
‫محاسبه کردن‪ :‬رایاندن‬
‫محاسبه نشده‪ :‬نسوز‪ ،‬نسنجیده‬
‫محاصره‪ :‬دورگیری‪ ،‬بشارش‬
‫محافظ‪ :‬نگهدارنده‪ ،‬نگهبان‪ ،‬گوشدار‪ ،‬پاسدار‪ ،‬پاسبان‬
‫محافظتکننده‪ :‬پاسبان )به(‪،‬‬
‫محافل‪ :‬نشستگاهها‪ ،‬انجمنها‬
‫محاکم‪ :‬دادگاهها‬
‫محاکمه‪ :‬دادوری‪ ،‬دادگری‪ ،‬دادرسی‬
‫محاکمه کردن‪ :‬تاهیدن‬
‫محال‪ :‬نشست‪ ،‬نشدنی‪ ،‬ناشدنی‪ ،‬نابودنی‪ ،‬بیریشه‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫محدود‪ :‬کنارهمند ) ‪ ،(kanārakōmand‬ناچیز‪ ،‬مرزین‪،‬‬

‫محض‪ :‬تااینکه‪ ،‬تا‪ ،‬به ویژه‪ ،‬برای‬
‫محضر‪ :‬فرگاه‪ ،‬دفترخانه‪ ،‬درگاه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پیشگاه‪ ،‬بودگاه‬
‫مرزبسته‪ ،‬کم‪ ،‬کرانه پذیر‪ ،‬کرانمند‪ ،‬اندک‬
‫محضر اسناد رسمی‪ :‬نسکخانه‪ ،‬دفترخانه‪ ،‬دفتر اسناد رسمی‬
‫محدود کردن‪ :‬در تنگنا گذاشتن‪ ،‬آگسترش‬
‫محظور‪ :‬رودربایستی‬
‫محدوده‪ :‬گستره‪ ،‬چارچوب‪ ،‬تنگنا‬
‫محظوظ‪ :‬شاد‪ ،‬خرسند‪ ،‬بهره مند‬
‫محدودیت‪ :‬نگنا‪ ،‬کرانمندی‪ ،‬چارچوب‪ ،‬تنگنا‬
‫محفظه‪ :‬گنجه‪ ،‬دوالب‪ ،‬پوشش‪ ،‬اشکاف‬
‫محدویت‪ :‬کرانمندی‬
‫محفل‪ :‬دیدارگاه‪ ،‬خانگاه‪ ،‬انجمن‬
‫محذور‪ :‬تنگنا‬
‫محفوظ‪ :‬نگرش‪ ،‬نگاهداشته‪ ،‬نگاه داشته‪ ،‬گوشیده‪ ،‬درزینهار‪،‬‬
‫محذوریت‪ :‬تنگنا‬
‫درپناه‪ ،‬پاس داشته‬
‫محراب‪ :‬نیایشگاه‪ ،‬مهرابه‪ ،‬مهراب‬
‫محق‪ :‬هودهمند‪ ،‬شایسته‪ ،‬سزاوار‬
‫محرر‪ :‬نویسنده‪ ،‬نگارشگر‪ ،‬دبیر‬
‫محقر‪ :‬ناچیز‪ ،‬کوچک‪ ،‬خرد‪ ،‬خُرد‪ ،‬اندک‬
‫محرز‪ :‬روشن‪ ،‬پابرجا‪ ،‬آشکار‪ ،‬استوار‬
‫محقق‪ :‬کوشان‪ ،‬کوشا‪ ،‬پژوهنده‪ ،‬پژوهشگر‬
‫محرق‪ :‬سوزاننده‪ ،‬سوز آور‬
‫محققا‪ :‬بیگمان‪ ،‬به راستی‪ ،‬به درستی‬
‫محرک‪ :‬رانه‪ ،‬جنباننده‪ ،‬برانگیزنده‪ ،‬انگیزه‪ ،‬انگیزا‬
‫محققان‪ :‬پژوهشگران‬
‫محرم‪ :‬همدم‪ ،‬همدل‪ ،‬رازدان‪ ،‬رازدار‪ ،‬خودی‪ ،‬آشنا‬
‫محققانه‪ :‬پژوهمندانه‪ ،‬پژوهشگرانه‬
‫محرم اسرار‪ :‬همراز‪ ،‬رازنگهدار‪ ،‬رازدار‬
‫محک‪ :‬سنجه‪ ،‬زرکش‪ ،‬زرسنج‪ ،‬آزمونه‬
‫محرمات‪ :‬بازدارندگی‬
‫محکم‪ :‬سفت‪ ،‬سخت‪ ،‬چفت‪ ،‬پابرجا‪ ،‬پابر جا‪ ،‬استوان‪ ،‬استوار‬
‫محرمانه‪ :‬ویژه‪ ،‬نهش‪ ،‬نهانی‪ ،‬سری‪ ،‬پنهانی‬
‫محکمتر‪ :‬استوارتر‬
‫محروم‪ :‬ناکام‪ ،‬بیبهره‬
‫محکمه‪ :‬دادگاه‬
‫محرومیت‪ :‬بیبهرگی‬
‫محکوم‪ :‬شکست یافته‪ ،‬دادباخته‪ ،‬باخته‬
‫محزون‪ :‬پژمرده‪ ،‬اندوهگین‪ ،‬افسرده‬
‫محکوم کردن‪ :‬ایراختن‬
‫محسنات‪ :‬نیکیها‪ ،‬خوبیها‬
‫محل‪ :‬گاه‪ ،‬کوی‪ ،‬کوچه‪ ،‬سرزمین‪ ،‬جایگه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬جای‪ ،‬جا‪،‬‬
‫محسنه‪ :‬نیکی‪ ،‬خویی‬
‫بوم‪ ،‬برزن‬
‫محسوب‪ :‬شمرده شده‪ ،‬شمرده‪ ،‬به شمارآورده‪ ،‬برشمرده‪،‬‬
‫محل اتصال‪ :‬پیوندگاه‬
‫انگاشته‬
‫محل اقامت‪ :‬کاشانه‪ ،‬زیستنگاه‪ ،‬زیستگاه‪ ،‬خانه‪ ،‬آشیان‬
‫محسوب کردن‪ :‬برشمردن‬
‫محل اکتشاف‪ :‬یافتگاه‬
‫محسوس‪ :‬نمودار‪ ،‬سترسا‪ ،‬چشمگیر‪ ،‬پیدا‪ ،‬آشکارا‪ ،‬آشکار‬
‫محل تقاطع‪ :‬برخوردگاه‬
‫محسوس شده‪ :‬سترسنده‬
‫محل تالقی‪ :‬پیوندگاه‬
‫محشر‪ :‬رستاخیز‬
‫محل توقف‪ :‬ایستگاه‬
‫محصل‪ :‬دانشور‪ ،‬دانش آموز‬
‫محل تولد‪ :‬زادگاه‪ ،‬زادبوم‬
‫محل صدور‪ :‬برونگاه‬ ‫محصنه‪ :‬شوهردار )ده(‪،‬‬
‫محل عبور‪ :‬گذرگاه‬ ‫محصور‪ :‬بشرده‬
‫محله‪ :‬کویچه‪ ،‬کوی‪ ،‬کوچه‪ ،‬برزن‬ ‫محصول‪ :‬فرآورده‪ ،‬دستاورد‪ ،‬دست آورد‪ ،‬خرمن‪ ،‬برونداد‪،‬‬
‫محلول‪ :‬گمیزه‪ ،‬آمیزه‪ ،‬آمیخته‪ ،‬آبگونه‬ ‫برآیند‪ ،‬بازده‬
‫محلی‪ :‬سرزمینی‪ ،‬بومی‪ ،‬برزَنی‬ ‫محصوالت‪ :‬فرآوردههای‪ ،‬فراوردهها‬

‫‪۲۰۶‬‬

‫مختصر‪ :‬ناخجسته‪ ،‬ناچیز‪ ،‬کوتاه‪ ،‬کم‪ ،‬فشرده‬
‫مختصرا‪ :‬گزیده‪ ،‬به کوتاهی‬
‫مختصراً‪ :‬به کوتاهی‬
‫مختل‪ :‬شوریده‪ ،‬درهم ریخته‪ ،‬درهم برهم‪ ،‬آشفته‬
‫مختلس‪ :‬کش رونده‪ ،‬رباینده‪ ،‬دزد‬
‫مختلط‪ :‬درهم‪ ،‬آمیخته‬
‫مختلف‪ :‬ناهمگون‪ ،‬ناهمسان‪ ،‬گوناگون‪ ،‬درهم‪ ،‬جورواجور‬
‫مختوم‪ :‬سپری‪ ،‬پایان یافته‪ ،‬انجام‬
‫مخدر‪ :‬سستی زا‪ ،‬سست کننده‪ ،‬بَنگ‪ ،‬آرامبخش‪ ،‬افیونی‬
‫مخده‪ :‬نازبالش‬
‫مخدوش‪ :‬دست کاری شده‪ ،‬دست خورده‪ ،‬خراشیده‬
‫مخدوم‪ :‬فرمانروا‪ ،‬سرور‪ ،‬خداوندگار‬
‫مخرب‪ :‬ویرانه‪ ،‬ویرانگر‪ ،‬ویران گر‪ ،‬تباهگر‬
‫مخرج‪ :‬گذرگاه‪ ،‬سوراخ‪ ،‬برونگاه‪ ،‬بخشیاب‬
‫مخروبه‪ :‬ویرانه‪ ،‬ویران شده‬
‫مخروط‪ :‬کله غندی‪ ،‬سروگونه‪ ،‬خراشیده‬
‫مخزن‪ :‬گنجینه‪ ،‬اندوختگاه‪ ،‬انباشتگاه‪ ،‬انبار‬
‫مخصوص‪ :‬ویژه‪ ،‬خودویژه‪ ،‬برگزیده‬
‫مخصوصا‪ :‬بویژه‪ ،‬بهویژه‪ ،‬به ویژه‬
‫مخفف‪ :‬کوته نوشت‪ ،‬کوتاه شده‪ ،‬کوتاه‪ ،‬کهنوشت‪ ،‬کاهیده‪،‬‬
‫کاسته‪ ،‬سبک‬
‫مخفی‪ :‬نهفته‪ ،‬نهان‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬سربسته‪ ،‬پوشیده‪ ،‬پنهانی‪ ،‬پنهان‬
‫مخفی شدن‪ :‬ناپدید شده‬
‫مخفی کردن‪ :‬نهانیدن‬
‫مخفیانه‪ :‬پنهانی‬
‫مخفیگاه‪ :‬نهانی‪ ،‬نهانگاه‬
‫مخل‪ :‬تباه گر‪ ،‬آشوبگر‪ ،‬آسیب رسان‬
‫مخلص‪ :‬یکدل‪ ،‬همدل‪ ،‬نیک خواه‪ ،‬نیک‪ ،‬پاک‪ ،‬بیآالیش‬
‫مخلصانه‪ :‬پاکدالنه‪ ،‬با بی آالیشی‪ ،‬ازته دل‬
‫مخلصون‪ :‬پاکراهان‬
‫مخلفات‪ :‬مانداکها‬
‫مخلوط‪ :‬شیوان )به(‪ ،‬درهم آمیزه‪ ،‬درهم آمیخته‪ ،‬درهم‪،‬‬
‫آمیزه‪ ،‬آمیخته‪ ،‬آغشته‬
‫مخترع‪ :‬نوسازنده‪ ،‬نوساز‪ ،‬نوآور‪ ،‬سازنده‪ ،‬پدیدآور‪ ،‬آفریننده‬
‫‪۲۰۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫محمل‪ :‬هودج‪ ،‬کجاوه‪ ،‬پالکی‬
‫محموله‪ :‬بار‬
‫محنت‪ :‬گرفتاری‪ ،‬سختی‪ ،‬رنج‪ ،‬درد‬
‫محو‪ :‬ناپدید‪ ،‬نابود‪ ،‬سترده‪ ،‬زدوده‬
‫محو کردن‪ :‬ستردن‪ ،‬زدودن‪ ،‬اُستردن‬
‫محور‪ :‬میله‪ ،‬گشتگاه‪ ،‬چرخشگاه‪ ،‬آسه‬
‫محوس شدن‪ :‬سترسیدن‬
‫محوطه‪ :‬میدانگاه‪ ،‬گردونه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پهنه‬
‫محول‪ :‬وانهاد‪ ،‬واگذار‪ ،‬سپرده‬
‫محوله‪ :‬سپرده شده‬
‫محیر العقول‪ :‬شگفت انگیز‪ ،‬شگرف‬
‫محیط‪ :‬گرداگرد‪ ،‬فراگیرنده‪ ،‬فراگرد‪ ،‬زیستگاه‪ ،‬دربرگیرنده‪،‬‬
‫پیرامون‪ ،‬پیراگیر‬
‫محیط زیست‪ :‬زیستگاه‪ ،‬پیرامون زیست‪ ،‬پیرامون زندگی‬
‫محیل‪ :‬فریبکار‪ ،‬دغل‬
‫مخّده‪ :‬نازبالش‪ ،‬پشتی‬
‫مخابرات‪ :‬داد و ستد پیام‪ ،‬پیوند‪ ،‬پیام رسانیها‪ ،‬پیام رسانی‬
‫مخابره‪ :‬پیام رسانی‪ ،‬بیسیم گویی‪ ،‬بیسیم گری‬
‫مخارج‪ :‬هزینهها‬
‫مخازن‪ :‬گنجینهها‪ ،‬اندوختگاه‪ ،‬انباشتگاه‪ ،‬انبارها‬
‫مخاصمه‪ :‬نبرد‪ ،‬کشمکش‪ ،‬رزم‪ ،‬دشمنی کردن‪ ،‬دشمنی‪،‬‬
‫پیکارکردن‬
‫مخاطب‪ :‬هم سخن‪ ،‬شنونده‪ ،‬روی سخن‪ ،‬دوم کس‪ ،‬بیننده‬
‫مخاطبین‪ :‬شنونده بیننده‬
‫مخاطره‪ :‬سیجیدن‪ ،‬به آب وآتش زدن‬
‫مخالف‪ :‬همیستار‪ ،‬نایسکان‪ ،‬ناهمسو‪ ،‬ناهمراه‪ ،‬ناهمدید‪،‬‬
‫ناهمدل‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬دشمن‪ ،‬پاداندیش‪ ،‬پاد‬
‫مخالفان‪ :‬ناهمسویان‪ ،‬ناهمدالن‪ ،‬ناسازگاران‬
‫مخالفت‪ :‬ناهمدلی‪ ،‬دشمنی کردن‪ ،‬دشمنی‪ ،‬پاداندیشی‬
‫مخالفت کردن‪ :‬دشمنی کردن کردن‬
‫مخبر‪ :‬گزارشگر‪ ،‬خبرنگار‪ ،‬خبررسان‪ ،‬پیامگوی‪ ،‬آگهی رسان‪،‬‬
‫آگاهیده‪ ،‬آگاهساز‬
‫مختار‪ :‬دل آزاد‪ ،‬خود رآی‪ ،‬برگزیده‪ ،‬آزادکام‬
‫مختص‪ :‬ویژه‬

‫مخلوط کردن‪ :‬شیوانیدن )به(‪ ،‬درآمیختن‪ ،‬آمیختن‪،‬‬
‫مدت مدید‪ :‬دیرگاه‬
‫مدت مدیدی است‪ :‬دیرگاهی است‬
‫مدتی‪ :‬دیرزمانی‪ ،‬چندی‪ ،‬چندگاهی‬
‫مدتی است‪ :‬چندی است‬
‫مدتی مدید‪ :‬بروزگار‬
‫مدح‪ :‬ستایش‪ ،‬آفرین‬
‫مدح کردن‪ :‬ستودن )به(‪،‬‬
‫مدد‪ :‬یاوری‪ ،‬یاری‪ ،‬کمک‬
‫مدد جو‪ :‬یاری جو‬
‫مدد معاش‪ :‬کمک هزینه زندگی‬
‫مددکار‪ :‬یاور‪ ،‬همیار‪ ،‬دستیار‪ ،‬پشتیبان‬
‫مدرج‪ :‬شماره گذاری شده‪ ،‬شماره دار‪ ،‬شماره بندی شده‬
‫مدرج ساختن‪ :‬زینه بندی‬
‫مدرس‪ :‬آموزگار‪ ،‬استاد‬
‫مدرسان‪ :‬آموزگاران‬
‫مدرسه‪ :‬آموزشگاه‪ ،‬آموزشکده‬
‫مدرسین‪ :‬آموزگاران‪ ،‬استادان‬
‫مدرک‪ :‬گواهی‪ ،‬گواه‪ ،‬دستک‪ ،‬دبیزه‪ ،‬تزده‬
‫مدرن‪ :‬نیاز‪ ،‬نوین‪ ،‬امروزین‬
‫مدعا‪ :‬داویده )از کارواژه داویدن گرفته شده که در واژه‬
‫داوطلب نبز هست(‪،‬‬
‫مدعوین‪ :‬میهن‪ ،‬میهمانان‪ ،‬فراخواندگان‬
‫مدعی‪ :‬داومند )از کارواژه داویدن گرفته شده که در واژه‬
‫داوطلب نبز هست(‪ ،‬داونده‪ ،‬دادخواه‪ ،‬خواهان‪ ،‬خواستار‬
‫مدعی شدن‪ :‬داویدن )از کارواژه داویدن گرفته شده که در‬
‫واژه داوطلب نبز هست(‪،‬‬
‫مدعی علیه‪ :‬خوانده‬
‫مدفن‪ :‬گور‪ ،‬آرامگاه‬
‫مدفوع‪ :‬گوه‪ ،‬گُه‪ ،‬سرگین‪ ،‬دورشده‪ ،‬چمین‪ ،‬پیخال‬
‫مدفوع کردن‪ :‬دستشویی رفتن‪ ،‬دست به آب رساندن‬
‫مدفون‪ :‬نهانیده‪ ،‬خاک شده‪ ،‬به خاک سپرده‬
‫مدفون کردن‪ :‬خاک کردن‪ ،‬به خاک سپردن‬
‫مدل‪ :‬نمونه‪ ،‬الگو‬
‫مدنی‪ :‬شهری‪ ،‬شهرنشینی‬
‫مدهش‪ :‬سهمناک‪ ،‬بیمناک‬
‫‪۲۰۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آغشتن‬
‫مخلوع‪ :‬برکنده‪ ،‬برکنار‪ ،‬برافتاده‬
‫مخلوق‪ :‬پدیده‪ ،‬آفریده‬
‫مخلوقات‪ :‬آفریدهها‪ ،‬افریدگان‬
‫مخمر‪ :‬ورآور‪ ،‬کشار‪ ،‬خمیرمایه‪ ،‬خمیرشده‬
‫مخمصه‪ :‬هچل‪ ،‬گرفتاری‪ ،‬کارزار‪ ،‬رنج‪ ،‬دردسر‪ ،‬جنگزار‪ ،‬تنگنا‬
‫مخمل‪ :‬پرنیان‪ ،‬پرند‪ ،‬ابریشم‬
‫مخوف‪ :‬هراس آور‪ ،‬ترسناک‪ ،‬بیمناک‬
‫مخیالت‪ :‬گمان برده‪ ،‬گمان‪ ،‬پندارنده‬
‫مخیله‪ :‬پنداره‪ ،‬پندارگاه‬
‫مد‪ِ :‬کشَند‪ ،‬فرازآب‪ ،‬خیزآب‪ ،‬خیز‪ ،‬آبخیز‬
‫مد دریا‪ :‬خیزآب‬
‫مد نظر‪ :‬دلخواه‬
‫مد نظر داشتن‪ :‬درنگریستن‪ ،‬درنگر آوردن‬
‫مد نظر قرار دادن‪ :‬درنگریستن‪ ،‬درنگریست‪ ،‬درنگر آوردن‬
‫مداح‪ :‬ستایشگر‪ ،‬چاپلوس‬
‫مداخله‪ :‬دست درازی‪ ،‬دست اندازی‪ ،‬پادرمیانی‬
‫مداد‪ :‬کلک‪ ،‬کشیدنی‪ ،‬زغال نویس‪ ،‬زاگاب‪ ،‬خامه‬
‫مدار‪ :‬چرخگاه‪ ،‬پرگاره‬
‫مدارا‪ :‬نرمی‪ ،‬کنارآمدن‪ ،‬سازگاری‪ ،‬بردباری‬
‫مدارس‪ :‬دبستانها‪ ،‬آموزشگاهها‬
‫مدارک‪ :‬گواهینامهها‪ ،‬کارنامهها‪ ،‬کارمایهها‪ ،‬دستکها‪،‬‬
‫بنچاکها‪ ،‬استوارنامهها‬
‫مدافع‪ :‬پشتیبان‪ ،‬پدافندی‪ ،‬پدافندگر‬
‫مدافعه‪ :‬نبرد‪ ،‬جنگ‪ ،‬پیکار‪ ،‬آورد‬
‫مدام‪ :‬همیشه‪ ،‬همواره‪ ،‬هماره‪ ،‬پیوسته‬
‫مداوا‪ :‬درمان‪ ،‬چاره‬
‫مداوم‪ :‬یکسره‪ ،‬همیشگی‪ ،‬همواره‪ ،‬دنبالهدا‪ ،‬پیاپی‬
‫مداومت‪ :‬دنباله داشتن‪ ،‬دنباله داری‪ ،‬پایداری‪ ،‬پایدار بودن‪،‬‬
‫ایستادگی‬
‫مدبر‪ :‬کاردان‪ ،‬ژرف نگر‪ ،‬دوراندیش‪ ،‬آگاه‬
‫مدبرانه‪ :‬خردمندانه‪ ،‬بینشورانه‪ ،‬آگاهانه‪ ،‬اندیشمندانه‬
‫مدت‪ :‬هنگام‪ ،‬گه‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‬
‫مدت طوالنی‪ :‬دیرزمان‪ ،‬دیرباز‬

‫مراجعت‪ :‬برگشتن‪ ،‬بازگشتن‪ ،‬بازگشت‪ ،‬باز گشت‬
‫مراجعت دادن‪ :‬برگشت دادن‪ ،‬برگرداندن‬
‫مراجعت کردن‪ :‬باز گشتن‬
‫مراجعه‪ :‬رفته‪ ،‬برگشتن‪ ،‬بازگشتن‪ ،‬بازگشت‪ ،‬بازآمدن‪ ،‬بازآمد‪،‬‬
‫آمده‬
‫مراجعه کردن‪ :‬سرزدن‪ ،‬سر زدن‪ ،‬برگشتن‪ ،‬بازگشتن‪،‬‬
‫بازآمدن‬
‫مراجعه نمودن‪ :‬سر زدن‪ ،‬برگشتن‪ ،‬بازگشتن‪ ،‬بازآمدن‬
‫مراد‪ :‬خواسته‪ ،‬آرمان‪ ،‬آرزو‪ ،‬امید‬
‫مرادف‪ :‬همرسته‪ ،‬همردگی‪ ،‬درپی‬
‫مرارت‪ :‬سختی‪ ،‬رنج‪ ،‬دشواری‪ ،‬تلخکامی‬
‫مراسالت‪ :‬بستهها‬
‫مراسم‪ :‬جشن‪ ،‬آیینها‬
‫مراسم مذهبی‪ :‬یشت‪ ،‬یزش‪ ،‬یَزش‪ ،‬پرسه‬
‫مراعات‪ :‬پاس )به(‪،‬‬
‫مرافعه‪ :‬کشمکش‪ ،‬ستیز‪ ،‬زد و خورد‬
‫مرافقت‪ :‬همدلی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬دوستی‬
‫مراقب‪ :‬نگهبان‪ ،‬گوشوان‪ ،‬دیده بان‪ ،‬پاسدار‬
‫مراقبت‪ :‬نگهداری‪ ،‬نگهبانی‪ ،‬فرابینی‪ ،‬دیده بانی‪ ،‬تیمار‬
‫مراکز‪ :‬جایگاهها‬
‫مرام‪ :‬خواست‪ ،‬پسند‪ ،‬آرمان‪ ،‬آرزو‬
‫مذکور‪ :‬یادشده‪ ،‬یاد شده‪ ،‬گفته شده‪ ،‬سرگفت‪ ،‬باال گفت‬
‫مراوده‪ :‬مراوده‪ ،‬رفت و آمد‪ ،‬دوستی‪ ،‬آمد و شد‬
‫مربا‪ :‬میوه شکرین‪ ،‬مازیانه‪ ،‬مازیاری‪ ،‬مازیاره‪ ،‬پرورده‪،‬‬
‫پرهیخته‬
‫مذمت کردن‪ :‬نکوهیده‪ ،‬نکوهیدن‪ ،‬نکوهش کردن‬
‫مربع‪ :‬چهارگوش‪ ،‬چهار گوش‪ ،‬چارگوش‬
‫مربع بودن‪ :‬چهارسویی‬
‫مربعمستطیل‪ :‬چهارسو‬
‫مربوط‪ :‬وابسته‪ ،‬پیونددار‪ ،‬پیوسته به‪ ،‬پیوسته‪ ،‬بسته‬
‫مربوطه‪ :‬وابسته‬
‫مربی‪ :‬پرورنده‪ ،‬پروراننده‪ ،‬آموزنده‪ ،‬آموزگار‬
‫مرتاض‪ :‬تپاسبد‬
‫مرتب‪ :‬سازمند )به(‪ ،‬دهنادین‪ ،‬چیده‪ ،‬پیاپی‪ ،‬پی درپی‪،‬‬
‫پشت سر هم‪ ،‬بسامان‬
‫مرتب کردن‪ :‬سامانیدن‪ ،‬سامان دادن‪ ،‬پیراستن‪ ،‬آراستن‬
‫‪۲۰۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مدهوش‪ :‬منگ‪ ،‬گیج‪ ،‬بیهوش‬
‫مدوّر‪ :‬گِرده‬
‫مدور‪ :‬گرد‪ ،‬چرخی‬
‫مدون‪ :‬نوشته شده‪ ،‬آراسته‬
‫مدیا‪ :‬رسانه‬
‫مدید‪ :‬کشیده شده‪ ،‬کشیده‪ ،‬دیرباز‪ ،‬دراز‬
‫مدیر‪ :‬گرداننده‪ ،‬فرنشین‪ ،‬سرپرست‪ ،‬راهور‪ ،‬راهبَر‬
‫مدیر عامل‪ :‬هماهنگ کننده‪ ،‬گرداننده‪ ،‬سرپرست‪ ،‬ساالر‬
‫مدیرعامل‪ :‬گرداننده‪ ،‬سرپرست‬
‫مدیرکل‪ :‬فرمهان‪ ،‬فرساالر‪ ،‬سرمهان‬
‫مدیره‪ :‬گرداننده‪ ،‬فرنشین‪ ،‬سرپست‬
‫مدیریت‪ :‬گردانندگی‪ ،‬گردانش‬
‫مدینه‪ :‬شهر‬
‫مدینه فاضله‪ :‬آرمانشهر‪ ،‬آرمان شهر‬
‫مدیون‪ :‬وامدار‪ ،‬وام دار‪ ،‬بدهکار‬
‫مذاب‪ :‬گدازه‪ ،‬گداخته‪ ،‬آب شده‬
‫مذاکرات‪ :‬گفتگوها‬
‫مذاکره‪ :‬گفتگو‪ ،‬گفت و شنود‪ ،‬گفت و گذار‬
‫مذبوح‪ :‬گلو بریده‪ ،‬کشتار‪ ،‬دست وپا زده‬
‫مذبوحانه‪ :‬ناکارآمد‪ ،‬نافرجام‬
‫مذکر‪ :‬نزد‪ ،‬نرینه‪ ،‬نرم کردن‪ ،‬نر‪ ،‬مرد‬
‫مذلت‪ :‬زبونی‪ ،‬خواری‪ ،‬پستی‪ ،‬بیچارگی‬
‫مذمت‪ :‬نکوهیدن‪ ،‬نکوهش‪ ،‬سرزنش‪ ،‬بدگویی‬
‫مذموم‪ :‬نکویی‪ ،‬نکوهیده‪ ،‬ناروا‬
‫مذهب‪ :‬کیش‪ ،‬روش‪ ،‬راه‪ ،‬دین‪ ،‬آیین‬
‫مذهبی‪ :‬دینی‪ ،‬آیینی‬
‫مذوق‪ :‬چشیده )ده(‪،‬‬
‫مرّیخ‪ :‬بهرام‬
‫مرابحه‪ :‬بهره کاری‬
‫مرابطه‪ :‬رفت و آمد‪ ،‬پیوند‬
‫مراتب‪ :‬چگونگی‪ ،‬پلهها‪ ،‬پایهها‪ ،‬پایگاهها‬
‫مراتع‪ :‬مرغزارها‪ ،‬چراگاهها‬
‫مراجع‪ :‬بنمایهها‪ ،‬بنمایگان‪ ،‬بازیابهها‬

‫مردد مانن‪ِ :‬پهَلیدن‬
‫مردود‪ :‬ناپذیرفته‪ ،‬ردشده‪ ،‬پذیرفته نشده‪ ،‬افتاده‬
‫مرسوله‪ :‬فرستاده‪ ،‬بسته‬
‫مرسوله پستی‪ :‬بسته پستی‬
‫مرسوم‪ :‬نهادیک‪ ،‬نهاده‪ ،‬گسترش یافته‪ ،‬روش‪ ،‬به آیین‪،‬‬
‫بآیین‪ ،‬آیین‬
‫مرسی‪ :‬سپاسگزارم‪ ،‬سپاس گزارم‪ ،‬سپاس‬
‫مرشد‪ :‬شاگرد‪ ،‬رهبر‪ ،‬راهنما‪ ،‬پیشوا‬
‫مرصع‪ :‬گوهرنشان‪ ،‬زرنشان‬
‫مرض‪ :‬بیماری‬
‫مرضیه‪ :‬پسندیده‬
‫مرطوب‪ :‬نمون‪ ،‬نمور‪ ،‬نمودار‪ ،‬نمناک‪ ،‬نمک خوراکی‪ ،‬نمدار‪،‬‬
‫تر‬
‫مرعوب کردت‪َ :‬پدِست بستن‬
‫مرغ سحر‪ :‬شباهنگ )به(‪،‬‬
‫مرتفع کردن مشکل‪ :‬گشودن گره‪ ،‬گشایش کار‪ ،‬چاره جویی‬
‫مرغوب‪ :‬دلپسند‪ ،‬دلپذیر‪ ،‬پسندیده‪ ،‬برگزیده‪ ،‬برازنده‬
‫مرفه‪ :‬درفراوانی‪ ،‬درآسایش‪ ،‬تن آسان‪ ،‬بانوا‪ ،‬باآرامش‪ ،‬آسوده‬
‫مرفه الحال‪ :‬تن آسان‪ ،‬با آسایش‪ ،‬آسوده‬
‫مرقوم‪ :‬نوشته شده‬
‫مرکب‪ :‬همکرد‪ ،‬زکاب‪ ،‬رهوار‪ ،‬دوده‪ ،‬دوات‪ ،‬خودرو‪ ،‬ترابر‪،‬‬
‫آمیخته شده‪ ،‬آمیخته‪ ،‬اسب‬
‫مرکبات‪ :‬نارنج گونهها‪ ،‬پیوندیان‪ ،‬آمیختگان‬
‫مرحله‪ :‬گامه‪ ،‬گام‪ ،‬زینه‪ ،‬رده‪ ،‬خوان‪ ،‬جای باش‪ ،‬پله‪ ،‬پل‪ ،‬پرده‬
‫مرکز‪ :‬ونسار )مرکز دایره را گویند(‪ ،‬وندسار )مرکز دایره را‬
‫گویند(‪ ،‬هسته‪ ،‬نافه‪ ،‬میانه‪ ،‬میانگاه‪ ،‬میان‪ ،‬گاه‪ ،‬کانون‪ ،‬کُیان‪،‬‬
‫فرنشین‪ ،‬فرماندهی‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬ستاد‪ ،‬جایگاه‪ ،‬جای‪ ،‬پایگاه‪،‬‬
‫پایتخت‬
‫مرکز اصالح‪ :‬زدایشگاه‪ ،‬پیرایشگاه‬
‫مرکز تجاری‪ :‬سودا کده‬
‫مرکز تحقیقات‪ :‬پژوهشگاه‬
‫مرکز ثقل‪ :‬گرانیگاه‬
‫مرکز حفظ‪ :‬پاسگاه‬
‫مرکز فرماندهی‪ :‬ستاد فرماندهی‬
‫مرمت‪ :‬نوسازی‪ ،‬دوباره سازی‪ ،‬بازسازی‬
‫مرموز‪ :‬رازدار‪ ،‬پوشیده‬
‫مرهم‪ :‬نوشدارو‪ ،‬ملهم‬
‫‪۲۱۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مرتبا‪ :‬پی در پی‬
‫مرتباً‪ :‬پی در پی‬
‫مرتبت‪ :‬جایگاه‬
‫مرتبط‪ :‬درپیوسته )برای نمونه رشتههای مرتبط با پزشکی =‬
‫رشتههای درپیوسته با پزشکی؛ جستارهای مرتبط به این‬
‫بخش =جستارهای درپیوسته با این بخش‪ ،(.‬درپیوند‪،‬‬
‫پیوسته‬
‫مرتبه‪ :‬رده‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پایه‪ ،‬پایگاه‪ ،‬بار‬
‫مرتجع‪ :‬واپسگرا‪ ،‬کهنه پسند‪ ،‬کهنه پرست‪ ،‬بازگردنده‬
‫مرتد‪ :‬رانده شده‬
‫مرتع‪ :‬چمنزار‪ ،‬چراگاه‬
‫مرتعش‪ :‬لرزنده‪ ،‬لرزان‪ ،‬جنبان‬
‫مرتفع‪ :‬گشوده‪ ،‬گشایش شده‪ ،‬گشاده‪ ،‬فراز‪ ،‬سرباال‪ ،‬چاره‬
‫شده‪ ،‬چاره جویی شده‪ ،‬بلندی‪ ،‬بلند‪ ،‬باال‪ ،‬افراشته‬
‫کردن‪ ،‬چاره جستن‬
‫مرتکب‪ :‬گناه کننده‪ ،‬کننده‪ ،‬آغازنده‬
‫مرثیه‪ :‬سوگیاد‪ ،‬سوگنامه‬
‫مرجح‪ :‬برتری داده‪ ،‬افزونی داده‬
‫مرجع‪ :‬سرچشمه‪ ،‬سرآغاز‪ ،‬بنمایه‪ ،‬بازیابه‪ ،‬بازگشتار‬
‫مرجوع‪ :‬بازگشت‬
‫مرحبا‪ :‬زهی‪ ،‬خوشا‪ ،‬آفرین‬
‫گاه‪ ،‬پای‬
‫مرحله دوم‪ :‬گامه دوم‪ ،‬گام دوم‬
‫مرحمت‪ :‬نوازش‪ ،‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬بخشایش‬
‫مرحوم‪ :‬شادروان‪ ،‬زندهیاد‪ ،‬زنده یاد‪ ،‬روانشاد‪ ،‬درگذشته‪،‬‬
‫آمرزیده‪ ،‬ازجهان رفته‬
‫مرحومات‪ :‬زندهیادان‪ ،‬آمرزیدگان‬
‫مرحومه‪ :‬شادروان‪ ،‬زندهیاد‪ ،‬آمرزیده‬
‫مرخص‪ :‬رهاشده‪ ،‬پروانه‪ ،‬آزاد شده‬
‫مرخصی‪ :‬رهایی‪ ،‬آسوده روز‪ ،‬آسودگی‪ ،‬آسایه‬
‫مردّد‪ :‬گمانگر ) ‪ ،(gumāngar‬گمانمند‬
‫مردد‪ :‬سرگشته‪ ،‬سرگردان‪ ،‬دودل‪ ،‬دو دل‪ ،‬دمدمی‬
‫مردد شدن‪ِ :‬پهَلیدن‬

‫مزید برعلت‪ :‬پیش آمدی فزونتر‪ ،‬افزوده برانگیزه‬
‫مزین‪ :‬زیور‪ ،‬آراینده‪ ،‬آرایش‪ ،‬آراسته‬
‫مزین کردن‪ :‬آراستن‬
‫مسابقه‪ :‬همتازی‪ ،‬همآورد‪ ،‬زورآزمایی‪ ،‬پیکار‪ ،‬پیشی‪ ،‬آورد‬
‫مساحت‪ :‬گستره‬
‫مساعد‪ :‬یاور‪ ،‬یارمند‪ ،‬فریادرس‬
‫مساعدة‪ :‬همیاری‪ ،‬همکاری‬
‫مساعدت‪ :‬یاری‪ ،‬همدلی‪ ،‬کمک همیاری‪ ،‬کمک‪ ،‬کردن‪،‬‬
‫دستگیری‬
‫مساعده‪ :‬همیاری‪ ،‬همکاری‪ ،‬پیش پرداخت‬
‫مسافت‪ :‬دوری‪ ،‬درازراهی‬
‫مسافر‪ :‬گشتار‪ ،‬رهنورد‪ ،‬رهسپار‪ ،‬رهرو‪ ،‬راهی‬
‫مسافربری‪ :‬راهیبری‬
‫مرئی‪ :‬دیداری )ڀ(‪ ،‬بدیدار ) ‪ ،(pat dītār‬دیداری )‬
‫مسافرت‪ :‬گشت و گذار‪ ،‬گردش‪ ،‬رهسپاری‪ ،‬راهی گشتن‪ ،‬بوم‬
‫نوردی‬
‫مسافرخانه‪ :‬مهمانسرا‪ ،‬مهمانخانه‪ ،‬کاروانسرا‬
‫مساکین‪ :‬ناداران‪ ،‬تهی دستان‪ ،‬تنگ دستان‪ ،‬بینوایان‪،‬‬
‫بیچیزان‬
‫مسالمت‪ :‬خوش رفتاری‪ ،‬آشتی کردن‬
‫مسالمت آمیز‪ :‬همراه با سازش‬
‫مساله‪ :‬پرسمان‬
‫مسامحه‪ :‬کوتاهی‪ ،‬سستی ورزیدن‪ ،‬ساده انگاری‪ ،‬آسان‬
‫گرفتن‬
‫مساوات‪ :‬یکسانی‪ ،‬همسانی‪ ،‬برابری‬
‫مساوی‪ :‬یکسان )ڀ(‪ ،‬یکسان‪ ،‬همسنگ‪ ،‬همتای‪ ،‬هم اندازه‪،‬‬
‫پایاپای‪ ،‬برابر‬
‫مزخرف‪ :‬یاوه‪ ،‬لیچار‪ ،‬سخن بیهوده‪ ،‬ژاژ‪ ،‬چرند و پرند‪ ،‬چرند‪،‬‬
‫مسایل‪ :‬گرفتاریها‪ ،‬دشواریها پرسشها‪ ،‬دشواریها‪،‬‬
‫چیستها‪ ،‬پیش آمدها‪ ،‬پرسشها‪ ،‬پُرسمانها‬
‫مسائل‪ :‬گرفتاریها‪ ،‬دشواریها پرسشها‪ ،‬دشواریها‪،‬‬
‫چیستها‪ ،‬پیش آمدها‪ ،‬پرسشها‪ ،‬پُرسمانها‬
‫مسألت‪ :‬درخواست‬
‫مسبب‪ :‬پدیدآورنده‪ ،‬برانگیزنده‪ ،‬برانگیزاننده‪ ،‬انگیزه ساز‬
‫مسبوق‪ :‬گذشته‪ ،‬پیشینه دار‪ ،‬پیش شده‪ ،‬آغاز شده‬
‫مسبوق به سابقه‪ :‬دارای پیشینه‪ ،‬پیشینهدار‬
‫مستاجر‪ :‬کرایه نشین‬
‫‪۲۱۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مرهون‪ :‬وامدار‪ ،‬گروی‪ ،‬گرونهاده‪ ،‬گرورفته‪ ،‬سپاسگزار‪ ،‬درگرو‬
‫مروت‪ :‬مردانگی‪ ،‬رادمنشی‪ ،‬جوانمردی‬
‫مروت بی‪ :‬نامرد‪ ،‬ستمگر‬
‫مرور‪ :‬رفت و آمد‪ ،‬دوباره نگریستن‪ ،‬دوباره خواندن‪ ،‬بازنگری‪،‬‬
‫بازبینی‬
‫مری‪ :‬سرخ نای‬
‫مریخ‪ :‬وهرام‪ ،‬بهرام‬
‫مرید‪ :‬سرسپرده‪ ،‬دنباله رو‪ ،‬پیرو‬
‫مریض‪ :‬ناخوش‪ ،‬رنجور‪ ،‬دردمند‪ ،‬بیمار‬
‫مریض خانه‪ :‬درمانگاه‪ ،‬بیمارستان‬
‫مریضخانه‪ :‬بیمارستان‬
‫مریضی‪ :‬بیماری‬
‫مریی‪ :‬نمایان‪ ،‬دیدنی‪ ،‬پیدا‪ ،‬آشکار‬
‫‪ ،(kīdītār‬دیدنی )ده(‪ ،‬نمایان‪ ،‬پیدا‪ ،‬آشکار‬
‫مزاج‪ :‬نهاد‪ ،‬سرشت‪ ،‬آمیغ‪ ،‬آمیزه‬
‫مزاح‪ :‬مسخرگی‪ ،‬لودگی‪ ،‬شوخی‬
‫مزاحم‪ :‬سرخر‪ ،‬سربار‪ ،‬دست و پاگیر‪ ،‬دست و پا گیر‬
‫مزاحم شدن‪ :‬کاویدن‪ ،‬دردسر دادن‬
‫مزاحمت‪ :‬رنج دادن‪ ،‬دست و پا گیری‪ ،‬دردسردادن‪ ،‬دردسر‬
‫مزار‪ :‬گور‪ ،‬آستانه‪ ،‬آرامگاه‬
‫مزایا‪ :‬فزونیها‪ ،‬سودها‪ ،‬برتریها‬
‫مزایده‪ :‬همافزایی‪ ،‬فزون فروش‪ ،‬فرا فزونی‪ ،‬بیش فروش‪،‬‬
‫بهافزونی‪ ،‬ارزافزایی‬
‫مزبور‪ :‬یادشده‪ ،‬نامبرده‪ ،‬گفته شده‬
‫پوچ‬
‫مزرع‪ :‬کشتزار‬
‫مزرعه‪ :‬کشتزار‪ ،‬جالیز‬
‫مزقان‪ :‬شیپور‪ ،‬سرنا‪ ،‬خنیا‬
‫مزمن‪ :‬کهنه‪ ،‬دیرینه‬
‫مزور‪ :‬نیرنگباز‪ ،‬فریبکار‪ ،‬دغل‪ ،‬دغاکار‪ ،‬دروغگو‬
‫مزیت‪ :‬برتری‪ ،‬امتیاز‪ ،‬افزونی‬
‫مزید‪ :‬فراوانی‪ ،‬بیشی‪ ،‬افزونی‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫مستعان‪ :‬یاری جسته‪ ،‬یاری بخش‬ ‫مستاصل‪ :‬درمانده‪ ،‬پریشان‪ ،‬پا در هوا‪ ،‬بیریشه‪ ،‬آشفته‪ ،‬از‬
‫مستعد‪ :‬دریابنده‪ ،‬آماده‬ ‫ریشه درآمده‪ ،‬از بیخ برکنده‬

‫مستبد‪ :‬ساستار ) ‪ ،(sāstār‬خیره سر‪ ،‬خودکامه‪ ،‬خودسر‪،‬‬

‫مستعفی‪ :‬کناره گیر‬
‫مستعمل‪ :‬کهنه‪ ،‬کارکرده‪ ،‬فرسوده‪ ،‬دست دو‬
‫مستغرق‪ :‬فرورفته‪ ،‬غوته ور‪ ،‬شناور‬
‫مستغالت‪ :‬زمین و خانهها‪ ،‬داراییها‪ ،‬دارایی‪ ،‬خانه وزمین‬
‫مستغنی‪ :‬توانگر‬
‫مستفاد‪ :‬دریافته‪ ،‬بهره گرفته‪ ،‬برآمده‬
‫مستفیض‪ :‬بهره مند‪ ،‬برخوردار‬
‫مستجاب‪ :‬پذیرفته شده‪ ،‬پاسخ داده شده‪ ،‬برآورد شده‬
‫مستقبل‪ :‬پیشواز‪ ،‬پیشتاز‪ ،‬آینده‬
‫مستقر‪ :‬ماندگار‪ ،‬جایگیر‪ ،‬پایدار‪ ،‬برجا‪ ،‬برپا شده‪ ،‬استوار‬
‫مستقل‪ :‬ناوابسته‪ ،‬خودسر‪ ،‬خودپا‪ ،‬خود ساالر‪ ،‬جداسر‪،‬‬
‫جُداسر‪ ،‬بینیاز‪ ،‬بدون وابستگی‪ ،‬آزادانه‪ ،‬آزاد‬
‫مستقال‪ :‬خودسرانه‪ ،‬جداسرانه‪ ،‬آزادانه‬
‫مستقالً‪ :‬خودسرانه‪ ،‬جداسرانه‬
‫مستقیم‪ :‬راست )ڀ(‪ ،‬یکراست‪ ،‬سهی‪ ،‬سرراست‪ ،‬سر راست‪،‬‬
‫راستای‬
‫مستقیما‪ :‬یکسره‪ ،‬یکراست‪ ،‬سر راست‪ ،‬آشکارا‬
‫مستقیماً‪ :‬یکراست‪ ،‬آشکارا‬
‫مستکبر‪ :‬گردنکش‪ ،‬خودخواه‬
‫مستلزم‪ :‬سزاوار‪ ،‬درخور‪ ،‬بایسته‬
‫مستمر‪ :‬همیشه‪ ،‬همیشگی‪ ،‬همواره‪ ،‬همش‪ ،‬جاویدان‪،‬‬
‫پیوسته‪ ،‬پی درپی‪ ،‬پاینده‪ ،‬پایا‬
‫مستمری‪ :‬ماهانه‪ ،‬کارمزد‪ ،‬دستمزد‬
‫مستمسک‪ :‬دستاویز‬
‫مستمع‪ :‬نیوشنده‪ ،‬شنونده‪ ،‬شنوا‬
‫مستمعین‪ :‬شنوندگان‬
‫مستند‪ :‬گواهمند‪ ،‬فرنودین‪ ،‬درست‪ ،‬پشتوانه دار‪ ،‬پابرجا‪،‬‬
‫خودرای‬
‫مستبدان‪ :‬خودکامگان‬
‫مستبعد‪ :‬بسیاردور‬
‫مستتر‪ :‬نهان فروشی‪ ،‬نهان‪ ،‬پنهانی‪ ،‬پنهان‬
‫مستثنی‪ :‬مگر‪ ،‬سوا‪ ،‬جدا‪ ،‬به جز‬
‫مستجاب الدعوه‪ :‬برآورهکام‬
‫مستحب‪ :‬نیکو‪ ،‬شایسته‪ ،‬پسندیده‬
‫مستحضر‪ :‬دانسته‪ ،‬آگاه‪ ،‬آشنا‬
‫مستحفظ‪ :‬نگهبان‪ ،‬زندانبان‪ ،‬پاسبان‬
‫مستحق‪ :‬شایسته‪ ،‬سزاوار‪ ،‬در خور‬
‫مستحکم‪ :‬پایدار‪ ،‬پابرجا‪ ،‬استوار‬
‫مستحیل‪ :‬یاوه‪ ،‬ناشدنی‪ ،‬دگرگون شده‪ ،‬ترفندگر‪ ،‬ازمیان رفته‬
‫مستخدم‪ :‬خدمتگزار‬
‫مستدام‪ :‬دنبالهدا‪ ،‬جاویدان‪ ،‬پاینده‪ ،‬پایدار‬
‫مستدعی‪ :‬درخواستگر‪ ،‬خواهشمند‪ ،‬خواهشگر‪ ،‬خواستار‬
‫مستدل‪ :‬فرنوده‪ ،‬بافرنود‪ ،‬با برهان‬
‫مستر‪ :‬سرور‪ ،‬سرکار‬
‫مستراح‪ :‬دستشویی‪ ،‬دست به آب‪ ،‬آبریزاه‪ ،‬آبخانه‬
‫مسترد‪ :‬پس داده‪ ،‬برگردانده‪ ،‬بازپس داده‬
‫مسترد داشتن‪ :‬فرازدادن‪ ،‬برگشت دادن‪ ،‬برگرداندن‬
‫مستشار‪ :‬رایزن‬
‫مستشرق‪ :‬خاورشناس‪ ،‬خاور شناس‬
‫مستضعف‪ :‬نادار‪ ،‬ناتوان‪ ،‬فرودست‪ ،‬ستمدیده‪ ،‬درمانده‪،‬‬
‫تهیدست‪ ،‬تنگدست‪ ،‬تنگ مایه‪ ،‬بینوا‪ ،‬بیچیز‬

‫مستضعفین‪ :‬تافتگان و کوفتگان )ده(‪،‬‬

‫بایسته‬
‫مستنطق‪ :‬بازپرس‬
‫مستطاب‪ :‬خوش آمده‪ ،‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫مستهجن‪ :‬ناپسند‪ ،‬نابهنجار‪ ،‬زشت‪ ،‬بد‬
‫مستطیع‪ :‬سرمایه دار‪ ،‬توانمند‪ ،‬توانگر‬
‫مستهلک‪ :‬نیست‪ ،‬نابود‪ ،‬فرسوده‪ ،‬ازمیان رفته‬
‫مستطیل‪ :‬راست گوشه‪ ،‬چهارگوش‪ ،‬چارگوش دراز‪ ،‬چارگوش‬
‫مستوجب‪ :‬شایسته‪ ،‬سزاوار‪ ،‬زیبنده‪ ،‬درخور‪ ،‬برازنده‬
‫بلند‪ ،‬چارگوش‬
‫مستور‪ :‬نهان‪ ،‬درپرده‪ ،‬پوشیده‪ ،‬پنهان‬
‫مستعار‪ :‬سپنجی‬
‫مستوره‪ :‬نمونه کاال‬

‫‪۲۱۲‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫مسکن‪ :‬آرامبخش )دارو(‪ ،‬کاشانه‪ ،‬سرپناه‪ ،‬سرای‪ ،‬سرا‪،‬‬
‫دردکاه‪ ،‬دارو‪ ،‬خانه‬
‫مسکنت‪ :‬نیازمندی‪ ،‬مستمندی‪ ،‬تهیدستی‪ ،‬بینوایی‪،‬‬
‫بیچیزی‬
‫مسکونی‪ :‬زیستنی‪ ،‬باشندگی‬
‫مسکین‪ :‬نادار‪ ،‬مستمند‪ ،‬تهیدست‪ ،‬تهی دست‪ ،‬تنگ مایه‪،‬‬
‫تنگ دست‪ ،‬بینوا‪ ،‬بیچیز‪ ،‬بیچاره‬
‫مسلح‪ :‬تفنگدار‪ ،‬تفنگ دار‪ ،‬با سازوبرگ‪ ،‬با جنگ افزار‬
‫مسلخ‪ :‬کشتارگاه‬
‫مسلسل‪ :‬پیوسته‪ ،‬پیاپی‪ ،‬پی در پی‬
‫مسلط‪ :‬چیره دست‪ ،‬چیره‪ ،‬پیروزمند‪ ،‬پیروز‬
‫مستوفی‪ :‬سرگنجور‪ ،‬دبیر‬
‫مستولی‪ :‬دست یافته‪ ،‬چیره‪ ،‬پیروزمند‬
‫مسجد‪ :‬مَزگِت )مسجد عربی شده مزگت است که از پارسی‬
‫به عربی رفته(‪ ،‬نیایشگاه‪ ،‬نیایشکده‬
‫مسجد سلیمان‪ :‬پارسوماش‬
‫مسجدسلیمان‪ :‬پارسوماش‬
‫مسجع‪ :‬خوش آهنگ‬
‫مسجل‪ :‬روشن‪ ،‬بیگفتگو‪ ،‬بیچون و چرا‪ ،‬آشکار‬
‫مسحور‪ :‬فریفته‪ ،‬دلباخته‪ ،‬جادو شده‬
‫مسخ‪ :‬ننگسار‪ ،‬زشت‬
‫مسخّر‪ :‬گرفته شده‪ ،‬فرمانبردار‪ ،‬رام‬

‫مسخره‪ :‬بازیچه )به(‪ ،‬لوده‪ ،‬شوخ‪ ،‬ریشخند شده‪ ،‬دلغک‪،‬‬

‫مسلک‪ :‬گونه‪ ،‬شیوه‪ ،‬روش‪ ،‬روال‪ ،‬راه‪ ،‬دین‪ ،‬آیین‬
‫مسلم‪ :‬گردن نهاده‪ ،‬روشن‪ ،‬بیگمان‪ ،‬آشکار‬
‫خنده دار‪ ،‬بذله گو‬
‫مسلما‪ :‬بیگمان‪ ،‬بیچون و چرا‬
‫مسخره است‪ :‬خنده دار است‬
‫مسلماً‪ :‬هر آینه‪ ،‬بیگمان‬
‫مسخره بودن‪ :‬خنده دار بودن‬
‫مسلمون‪ :‬مسلمانان‬
‫مسلمین‪ :‬مسلمانان‬ ‫مسخره کردن‪ :‬افسوس گرفتن )ده(‪ ،‬زبانک انداختن‪،‬‬

‫مسموع‪ :‬شنودنی )ده(‪ ،‬شنیده شده‪ ،‬شنیده‬ ‫ریشخند کردن‪ ،‬خندیدن‪ ،‬افسوس گرفتن‬
‫مسخرهاست‪ :‬خنده دار است‬
‫مسموم‪ :‬زهرخورده‪ ،‬زهرآلوده‪ ،‬زهرآلود‪ ،‬زهر‬
‫مسدود‪ :‬گرفته‪ ،‬بندآمده‪ ،‬بسته‬
‫مسمومیت‪ :‬زهرناکی‪ ،‬زهرمندی‪ ،‬زهرآلودگی‬
‫مسدود کردن‪ :‬فروبستن‪ ،‬بندآوردن‪ ،‬بستن‬
‫مسن‪ :‬کهنسال‪ ،‬سالخورده‪ ،‬پیر‬
‫مسرت‪ :‬شادی‪ ،‬دلشادی‪ ،‬خوشی‬
‫مسند‪ :‬پیشگاه )به(‪ ،‬نشست‪ ،‬جایگاه‪ ،‬تکیه گاه‪ ،‬تخت‬
‫مسرف‪ :‬فراخرو )به(‪،‬‬
‫مسهل‪ :‬کارکن‪ ،‬شکمروان‬
‫مسرور‪ :‬شادمان‪ ،‬شاد‪ ،‬دلشاد‬
‫مسواک‪ :‬دندانشویه‪ ،‬دندانشویَک‪ُ ،‬برُس‬
‫مسری‪ :‬واگیردار‪ ،‬واگیر‪ ،‬همهگیر‬
‫مسوده‪ :‬سیاهه‬
‫مسطح‪ :‬یکدست‪ ،‬هموار‪ ،‬تخت‪ ،‬پهن‬
‫مسوالن‪ :‬کارگزاران‪ ،‬دست اندرکاران‬
‫مسطوره‪ :‬نوشته‪ ،‬نمونه‬
‫مسولیت‪ :‬پاسخگویی‪ ،‬پاسخدهی‬
‫مسعود‪ :‬همایون‪ ،‬نیکبخت‪ ،‬فرخنده‬
‫مسوول‪ :‬کارگزار‪ ،‬سرپرست‬
‫مسقط الراس‪ :‬زادگاه‬
‫مسؤول‪ :‬کارگزار‪ ،‬سرپرست‪ ،‬پاسخ ده‬
‫مسقط الرأس‪ :‬بوم‬
‫مسیحی‪ :‬ترسایی‬
‫مسقف‪ :‬پوشیده‬
‫مسیحیت‪ :‬ترساگری‬
‫مسکّن‪ :‬آرام بخش‬
‫مسیر‪ :‬گشتگاه‪ ،‬گذرگاه‪ ،‬گذر‪ ،‬روش‪ ،‬راه‬
‫مسکر‪ :‬مستی ده‪ ،‬مستی آور‪ ،‬مست کن‬
‫مسیل‪ :‬خشکرود‪ ،‬آبراه‬
‫مسئله‪ :‬دشواری‪ ،‬چیستان‪ ،‬چالش‪ ،‬پیش آمد‪ ،‬پرسمان‬

‫‪۲۱۳‬‬

‫مشتری‪ :‬هرمز‪ ،‬خریدار‪ ،‬برجیس‪ ،‬اورمزد‬
‫مشتعل‪ :‬فروزان‪ ،‬افروخته‬
‫مشتق‪ :‬فرامده‪ ،‬شیب‪ ،‬جداشده‪ ،‬جدا شده‪ ،‬به دست آمده‪،‬‬
‫برگرفته‪ ،‬برآمده‪ ،‬آمده از‬
‫مشتق شدن‪ :‬فراگردآمدن‬
‫مشتق کردن‪ :‬برگرفتن‬
‫مشتکل‪ :‬شکل گرفته‬
‫مشتمل بر‪ :‬دربرگیرنده‪ ،‬دربردارنده‬
‫مشجر‪ :‬درختکاری‪ ،‬پردار و درخت‪ ،‬پُردار و درخت‬
‫مشخّصات‪ :‬ویژگیها‬
‫مشخص‪ :‬هویدا‪ ،‬نمایان‪ ،‬شناخته شده‪ ،‬روشن‪ ،‬پیدا‪،‬‬
‫بازشناخته‪ ،‬آشکارا‪ ،‬آشکار‬
‫مشخص کردن‪ :‬پیدا کردن‬
‫مشخصات‪ :‬ویژگیها‪ ،‬شناسهها‬
‫مشخصه‪ :‬ویژگی دادن‪ ،‬ویژگی‪ ،‬شناسه‬
‫مشرب‪ :‬نوشیدنی‪ ،‬کیش‪ ،‬روش دینی‪ ،‬آشامیدنی‪ ،‬آشامیدن‪،‬‬
‫آبخورد‬
‫مشرف‪ :‬فراتر‪ ،‬جای بلند‪ ،‬برفراز‬
‫مشرق‪ :‬خاور‬
‫مشرک‪ :‬باخداانبازگیر )ده(‪ ،‬هنبازگیر‪ ،‬چندخدایی‬
‫مشروب‪ :‬نوشیدنی‪ ،‬نوشابه‪ ،‬باده‪ ،‬آشامیدنی‬
‫مشروب فروشی‪ :‬میکده‪ ،‬میفروشی‬
‫مشروط‪ :‬سامه بر‬
‫مشاوره‪ :‬همپُرسگی ) ‪ ،(ham pursak‬همپرسی‪ ،‬همپُرسه‪،‬‬
‫مشروطه‪ :‬مردم ساالری‬
‫مشروع‪ :‬روا‪ ،‬دینی‬
‫مشعل‪ :‬ناردان‪ ،‬فروزانه‪ ،‬آتشدان‬
‫مشعوف‪ :‬شادمان‪ ،‬سرخوش‪ ،‬خرسند‬
‫مشغله‪ :‬گرفتاری‪ ،‬کار و بار‪ ،‬کار‪ ،‬درگیری‪ ،‬پیشه مندی‪ ،‬پیشه‬
‫مشبک‪ :‬سوراخ سوراخ‪ ،‬چهل پنجره‪ ،‬پنجره دار‪ ،‬پنجره پنجره‬
‫مشغول‪ :‬گرفتار‪ ،‬سرگرم‪ ،‬دلگوش‪ ،‬دست به کار‪ ،‬دست‬
‫اندرکار‪ ،‬درگیر‪ ،‬درکار‪ ،‬بکار‬
‫مشغول بودن‪ :‬سرگرم بودن‪ ،‬سر و کار داشتن‪ ،‬دلگوش بودن‪،‬‬
‫درگیر بودن‪ ،‬بکار داشتن‬
‫مشترک‪ :‬هموند‪ ،‬همبهر‪ ،‬میانوند‪ ،‬خریدار‪ ،‬چند هنباز‪ ،‬انباز‬
‫مشغول شدن‪ :‬سرگرم شدن‪ ،‬درکارشدن‪ ،‬به کار پرداختن‬
‫مشغولیت‪ :‬سرگرمی‬
‫مشفق‪ :‬مهرورز‪ ،‬مهربان‪ ،‬دلسوز‬
‫‪۲۱۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مسئله مهم‪ :‬کاربزرگ‪ ،‬کارارزشمند‬
‫مسئول‪ :‬کارگزار‪ ،‬سرپرست‪ ،‬پاسخور‪ ،‬پاسخگو‪ ،‬پاسخده‬
‫مسئوالن‪ :‬کارگزاران‪ ،‬سرپرستان‪ ،‬پاسخگویان‬
‫مسئولیت‪ :‬سرپرستی‪ ،‬پاسخگویی‪ ،‬پاسخدهی‬
‫مسئولین‪ :‬کارگزاران‬
‫مشابه‪ :‬همسان‪ ،‬همتا‪ ،‬همانند‪ ،‬مانند‬
‫مشابهت‪ :‬همگونی‪ ،‬همسانی‪ ،‬همتایی‪ ،‬همانندی‬
‫مشاجره‪ :‬کشمکش‪ ،‬ستیز‪ ،‬برخورد‬
‫مشارالیه‪ :‬نامدار‪ ،‬نامبرده‬
‫مشارکت‪ :‬هنبازی‪ ،‬همکاری‪ ،‬همدستی‪ ،‬همانبازی‪ ،‬میانوندی‬
‫مشاطه‪ :‬چهره آرا‪ ،‬بزک کن‪ ،‬آرایشگر‬
‫مشاعره‪ :‬سروده آوری‪ ،‬چامه خوانی‪ ،‬چامه آوری‪ ،‬چام آورد‬
‫مشام‪ :‬بینی‪ ،‬بویایی‬
‫مشاهدات‪ :‬دیدهها‬
‫مشاهده‪ :‬همبینی‪ ،‬نگریستنی‪ ،‬نگریستن‪ ،‬نگرش‪ ،‬نگاه‪ ،‬دیدن‪،‬‬
‫دید‪ ،‬تماشا‪ ،‬برنگری‬
‫مشاهده کردن‪ :‬دیدن‪ ،‬درنگریستن‪ ،‬تماشا کردن‪ ،‬بازیافتن‬
‫مشاهیر‪ :‬ناموران‪ ،‬نامداران‪ ،‬نامآوران‪ ،‬نام گذاری‪ ،‬نام آوران‪،‬‬
‫بلند آوازگان‪ ،‬بزرگان‬
‫مشاور‪ :‬اندرزبد ) ‪ ،(handarz pat‬همسگال‪ ،‬سِگالشگر‪،‬‬
‫رایزن‬
‫مشاوران‪ :‬همسگاالن‪ ،‬رایزنان‬
‫مشاورت‪ :‬همپرسی‪ ،‬سگالیدن‪ ،‬سِگالش‪ ،‬رایزنی‬
‫کنشکاش‪ ،‬سگالیدن‪ ،‬سِگالش‪ ،‬رایزنی‬
‫مشایخ‪ :‬ریش سپیدان‪ ،‬پیرساالران‬
‫مشایعت‪ :‬همراهی‪ ،‬درپی کسی رفتن‪ ،‬پسواز‪ ،‬بدرهه‬
‫مشتاق‪ :‬شیفته‪ ،‬شورمند‪ ،‬خواهان‪ ،‬خواستار‪ ،‬آرزومند‬
‫مشتاقانه‪ :‬شورمندانه‪ ،‬آرزومندانه‬
‫مشتبه‪ :‬سایه روشن‪ ،‬درهم‪ ،‬پوشیده‪ ،‬پرت‬
‫مشترک شدن‪ :‬همخوان شدن‪ ،‬همبهر شدن‬
‫مشترک المنافع‪ :‬همسود‪ ،‬هم سود‬

‫مصاحبت‪ :‬همدیداری )ده(‪ ،‬یار و همدم شدن‪ ،‬همنشینی‪،‬‬
‫همدمی‪ ،‬همدلی‪ ،‬هم سخنی‬
‫مصاحبه‪ :‬گفتگو‬
‫مصاحفه‪ :‬دست دادن‬
‫مصاحفه کردن‪ :‬دست دادن‬
‫مصادر‪ :‬سرچشمهها‪ ،‬سرآمدها‪ ،‬ریشهها‪ ،‬دستمایهها‬
‫مصادره‪ :‬تاوانگیری‪ ،‬بازگیری‬
‫مصادف‪ :‬یابنده‪ ،‬روبه رو شونده‪ ،‬روبرویی‪ ،‬برخوردکننده‬
‫مصارف‪ :‬هزینهها‬
‫مصاف‪ :‬کارزار‪ ،‬رزمگاه‪ ،‬رزم‪ ،‬پیکار‪ ،‬آوردگاه‬
‫مصالح‪ :‬نیک اندیشیها‪ ،‬شایستهها‪ ،‬سودها‬
‫مشکوک‪ :‬گمانمند ) ‪ ،(gumānōmand‬گمانی )‬
‫مصالح ساختمانی‪ :‬کاراستهها‪ ،‬سازهها‪ ،‬ساختمایهها‬
‫مصالحه‪ :‬کنارآمدن‪ ،‬سازگاری‪ ،‬سازش‪ ،‬آشتی‬
‫‪ ،(gumānīk‬گمانیک‪ ،‬گمانمند‪ ،‬گمانانگیز‪ ،‬گمان‪ ،‬دودلی‪،‬‬
‫مصب‪ :‬ریزشگاه‪ ،‬دهانه‪ ،‬دهانگاه‬
‫مصحح‪ :‬ویراستار‪ ،‬درستگر‬
‫مصداق‪ :‬گواه راست‪ ،‬گواه‪ ،‬راستگوی‪ ،‬راست نماد‬
‫مصدر‪ :‬ستاک‪ ،‬ریشه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬بن واژه‪ ،‬بازگشتنگاه‪،‬‬
‫بازگشتگاه‪ ،‬آهنگ واژه‬
‫مصدع‪ :‬دردسردهنده‪ ،‬آزاررسان‬
‫مصدق‪ :‬گواهی شده‪ ،‬راستگو پنداشته شده‪ ،‬باورشده‬
‫مصدوم‪ :‬کوفته‪ ،‬زخمی‪ ،‬آسیبدیده‪ ،‬آسیب دیده‬
‫مشهور‪ :‬فرازسرود ) ‪ ،(frāč-srōt‬فرازنام ) ‪،(frāč-nāmīk‬‬
‫مصدومین‪ :‬آسیبدیدگان‬
‫مصر‪ :‬سمج‪ ،‬پافشار‬
‫مصرّیت‪ :‬پژوزناکی )ده(‪،‬‬
‫مصر بودن‪ :‬پای فشردن‪ ،‬پای فشاری کردن‬
‫مصراع‪ :‬نیمه‪ ،‬لنگه‪ ،‬لخت‪ ،‬بند‬
‫مصرانه‪ :‬پایمردانه‬
‫مصرف‪ :‬گسارش‪ ،‬کارکرده‪ ،‬کارکرد‪ ،‬کاربری‪ ،‬کاربرد‬
‫مصرف کرد‪ :‬گسارد‬
‫مصرف کردن‪ :‬گساریدن‪ ،‬گساردن‬
‫مصرف کننده‪ :‬گسارنده‪ ،‬کاربر‬
‫مصرف گرایی‪ :‬گسارشگری‪ ،‬گسارشگرایی‬
‫مصرند‪ :‬پای میفشارند‬
‫مصطلح‪ :‬زبانزد‪ ،‬جاافتاده‬
‫‪۲۱۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مشفقانه‪ :‬دلسوزانه‬
‫مشق‪ :‬وینارش‪ ،‬ورزش‪ ،‬نوشتن‬
‫مشقت‪ :‬سختی‪ ،‬رنج‪ ،‬دشواری‬
‫مشکل‪ :‬دشخوار )ده(‪ ،‬کمبود‪ ،‬سختی‪ ،‬سخت‪ ،‬دشواری‪،‬‬
‫دشواره‪ ،‬دشوار‪ ،‬دشخوار‪ ،‬درد سر‪ ،‬خرده‪ ،‬چالش‪ ،‬پیچیده‬
‫مشکل است‪ :‬سخت است‬
‫مشکل بودن‪ :‬سخت بودن‪ ،‬دشوار بودن‬
‫مشکل پسند‪ :‬سخت پسند‪ ،‬دیرپسند‬
‫مشکل گشا‪ :‬گره گشا‬
‫مشکالت‪ :‬کمبودها‪ ،‬دشواریها‪ ،‬خردهها‬
‫مشکور‪ :‬ستوده‪ ،‬درخورسپاس‪ ،‬پسندیده‬
‫بدگمان‬
‫مشمول‪ :‬فراگیر‪ ،‬فراگرفته شده‪ ،‬آماده‬
‫مشموم‪ :‬بوییدنی )ده(‪ ،‬بوییدنی‬
‫مشمیز‪ :‬رمنده‪ ،‬بیزار‬
‫مشمئز‪ :‬رمنده‪ ،‬بیزار‬
‫مشهود‪ :‬نمودار‪ ،‬نمایان‪ ،‬روشن‪ ،‬پیدا‬
‫نامی ترین‪ ،‬نامی‪ ،‬نامدار دشن‪ ،‬نامدار‪ ،‬نام آور‪ ،‬سرشناس‪،‬‬
‫پرآوازه‬
‫مشورت‪ :‬همپرسی‪ ،‬کنکاش‪ ،‬سگالیدن‪ ،‬سکالش‪ ،‬رایزنی‬
‫مشورت کردن‪ :‬سکالیدن‬
‫مشوش‪ :‬نگران‪ ،‬پریشان‪ ،‬آشفته‬
‫مشوق‪ :‬برانگیزنده‪ ،‬امیدده‬
‫مشی‪ :‬شیوه‪ ،‬روند‪ ،‬روش‪ ،‬روال‪ ،‬راه‬
‫مشیت‪ :‬خواسته‪ ،‬خواست‪ ،‬آرزو‬
‫مشیت الهی‪ :‬خواست خدا‬
‫مشئوم‪ :‬گجسته‪ ،‬بدشگون‬
‫مصاحب‪ :‬یار و همدم‪ ،‬همنشین‪ ،‬دوست‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫مضحکه‪ :‬خنده آور‬ ‫مصغر‪ :‬کوچک‪ ،‬کهیده‪ ،‬کهتر‪ ،‬ریز‪ ،‬خرد‬

‫مضر‪ :‬ناخوشی‪ ،‬زیانمند‪ ،‬زیاندار‪ ،‬زیان بخش‪ ،‬زیان آور‪،‬‬ ‫مصفا‪ :‬سرسبز‪ ،‬خوش آب و هوا‪ ،‬خرم‬
‫رنجوری‪ ،‬بیماری‪ ،‬آسیب رسان‬ ‫مصلح‪ :‬نیکنهاد‪ ،‬نیکخواه‪ ،‬بهساز‪ ،‬به اندیش‬

‫مضرّ‪ :‬زیانکار ) ‪ ،(ziyānkār‬زیاندار‬

‫مضراب‪ :‬شکافه‪ ،‬زخمه‬
‫مضرات‪ :‬زیانها‬
‫مضرب‪ :‬جای زدن‪ ،‬تیزی‪ ،‬بس شمار‪ ،‬بازده‪ ،‬ابزار زدن‬
‫مضرت‪ :‬گزند‪ ،‬زیان‪ ،‬آسیب‬
‫مضطر‪ :‬پریشان‪ ،‬بیچاره‪ ،‬آشفته‬
‫مضطرب‪ :‬نگران‪ ،‬سرآسیمه‪ ،‬دلواپس‪ ،‬پریشان‪ ،‬آسیمه سر‪،‬‬
‫آسیمه‬
‫مصلحت‪ :‬نیک روز‪ ،‬نیک اندیشی‬
‫مصلوب‪ :‬چلیپا شده‪ ،‬بدارآویخته شده‬
‫مصلی‪ :‬نماهنگ‪ ،‬نمازگاه‪ ،‬نمازخانه‬
‫مصمم‪ :‬آهنگمند ) ‪ ،(hangōmand‬پایدار‪ ،‬پابرجا‪،‬‬
‫باآهنگ‪ ،‬استوار‬
‫مصمم شدن‪ :‬کمربستن‬
‫مصنف‪ :‬نویسنده‪ ،‬نگارنده‪ ،‬برنویس‬
‫مصنوع‪ :‬نوپیدا‪ ،‬فرآورده‪ ،‬ساخته شده‪ ،‬ساخته‪ ،‬ساختگی‪،‬‬

‫شکِهیدن )به(‪ ،‬آشفتن )به(‪،‬‬

‫دست ساز‬
‫مضطرب شدن‪ِ :‬‬
‫مصنوعی‪ :‬ساخته‪ ،‬ساختگی‪ ،‬دست ساز‬
‫مضطرب هستم‪ :‬پریشانم‬
‫مصوب‪ :‬راییده‪ ،‬پذیرفته‪ ،‬برنهاده‪ ،‬انجامیده‪ ،‬استوارشده‬
‫مضمحل‪ :‬نیست‪ ،‬نابود‬
‫مصوبه‪ :‬برنهاده‬
‫مضمضه‪ :‬مزمزه‬
‫مصور‪ :‬نگارگر‪ ،‬چهریافت‬
‫مضمون‪ :‬زمینه‪ ،‬درونمایه‪ ،‬چکیده‬
‫مصون‪ :‬نگهداشته‪ ،‬دورداشته‪ ،‬درپناه‬
‫مضیقه‪ :‬سختی‪ ،‬دشواری‪ ،‬تنگنا‬
‫مصونیت‪ :‬زینهاری‪ ،‬در پناه‬
‫مطابق‪ :‬یکسان‪ ،‬همپوش‪ ،‬همانند‪ ،‬جور‪ ،‬برابر‬
‫مصیبت‪ :‬نگون بختی‪ ،‬بدبختی‪ ،‬اندوه‬
‫مطابق میل‪ :‬بکامه‪ ،‬بکام‬
‫مضار‪ :‬گزندها‪ ،‬زیانها‪ ،‬آسیبها‬
‫مطابقت‪ :‬همخوانی‪ ،‬همپوشی‬
‫مضارع‪ :‬زمان کنونی‬
‫مطاع‪ :‬در‬
‫مضارها آسیب‪ :‬گزندها‪ ،‬زیانها‬
‫مطالب‪ :‬نوشتهها‪ ،‬نوشتارها‪ ،‬گفتنیها‪ ،‬گفتارها‪ ،‬سخنها‪،‬‬
‫مضاعف‪ :‬دوچندان‪ ،‬دوچند‪ ،‬دوبرابر‪ ،‬دو برابر‬
‫خواستارها‪ ،‬جستارها‬
‫مضاف‪ :‬پیوند‪ ،‬بیش‪ ،‬افزا‬
‫مطالبات‪ :‬خواستههای‪ ،‬خواستهها‬
‫مضاف الیه‪ :‬بَرگیر‬
‫مطالبه‪ :‬همخواهی‪ ،‬درخواست‪ ،‬دادخواست‬
‫مضافا‪ :‬جدا‪ ،‬افزون براین‬
‫مطالعات‪ :‬پژوهشهای‪ ،‬پژوهشها‪ ،‬پژوهش‬
‫مضافالیه‪ :‬برگیر‬
‫مطالعه‪ :‬نگرش‪ ،‬خوانش‪ ،‬خواندن‪ ،‬پژوهش‪ ،‬بررسی‬
‫مضامین‪ :‬زمینهها‪ ،‬دستمایهها‪ ،‬درونهها‬
‫مطالعه کردن‪ :‬خواندن‪ ،‬بررسی کردن‪ ،‬بازنگریستن‬
‫مضایقه‪ :‬کوتاهی‪ ،‬فروگزاری‪ ،‬فروگذراری‪ ،‬سختگیری‪ ،‬دریغ‪،‬‬
‫مطب‪ :‬دفتر پزشک‪ ،‬پزشکخانه‬
‫خودداری‪ ،‬تنگی‬
‫مطبخ‪ :‬آشپزخانه‬
‫مضایقه کردن‪ :‬فروگزاری کردن‪ ،‬فروگزاردن‪ ،‬فروگذراری‬
‫مطبعه‪ :‬چاپخانه‬
‫کردن‪ ،‬فروگذاشت‪ ،‬فروگذاری کردن‪ ،‬فروگذاردن‪ ،‬دریغیدن‪،‬‬
‫مطبوع‪ :‬گوارا‪ ،‬دلنشین‪ ،‬دلپذیر‪ ،‬خوشایند‬
‫دریغ کردن‪ ،‬خودداری کردن‬
‫مطبوعات‪ :‬هفته نامهها‪ ،‬هفته‪ ،‬نگارشها‪ ،‬نسکها‪ ،‬ماهنامهها‪،‬‬
‫مضبوط‪ :‬نگاهداشته‪ ،‬بایگانی شده‬
‫روزنامهها‪ ،‬چاپاکها‬
‫مضحک‪ :‬خنده دار‪ ،‬خنده آور‬

‫‪۲۱۶‬‬

‫مطیعان‪ :‬سرسپردگان‬
‫مظفر‪ :‬کامیاب‪ ،‬کامروا‪ ،‬پیروز‬
‫مظلوم‪ :‬ستمکش‪ ،‬ستمدیده‬
‫مظنه‪ :‬نرخ‪ ،‬گمان‪ ،‬بدگمانی‪ ،‬انگاره‬
‫مظنون‪ :‬گمان برده‪ ،‬انگاشته‬
‫مظهر‪ :‬نمودگاه‪ ،‬نمادین‪ ،‬نماد‪ ،‬نشان‪ ،‬جای باال رفتن‪ ،‬جای‬
‫آشکارشدن‬
‫مع الوصف‪ :‬با اینهمه‬
‫مع ذلک‪ :‬با اینهمه‬
‫مع هذا‪ :‬با اینهمه‬
‫معابر‪ :‬گذرگاهها‪ ،‬گدارها‪ ،‬راهها‬
‫معاد‪ :‬رستاخیز‬
‫معادل‪ :‬همسنگ‪ ،‬همچند‪ ،‬هم ارز‪ ،‬جایگزین‪ ،‬برابر‪ ،‬بجای‬
‫معادل این مبلغ‪ :‬برابر این پول‬
‫معادله‪ :‬همچندی‪ ،‬هم سنگی‪ ،‬برابری‪ ،‬برابرسازی‬
‫معادن‪ :‬کانها‬
‫معارضه‪ :‬ستیز‪ ،‬رویارویی‪ ،‬درگیری‬
‫معارف‪ :‬فرهنگ‪ ،‬دانشها‬
‫معاش‪ :‬زیِش )ده(‪ ،‬گذران‪ ،‬زیست‪ ،‬زندگی‪ ،‬زندگانی‪ ،‬روزی‬
‫مطمین‪ :‬نیک گمان‪ ،‬دلپُر‪ ،‬دل آسوده‪ ،‬آسوده اندیش‪ ،‬آسوده‪،‬‬
‫معاشر‪ :‬همنشین‪ ،‬همزی‪ ،‬همدم‪ ،‬همآمیز‪ ،‬دوست‬
‫معاشرت‪ :‬همنشینی‪ ،‬همزیستی‪ ،‬نشست و برخاست‪ ،‬رفت و‬
‫آمد‪ ،‬آمیختن‬
‫معاشقه‪ :‬هممهری‪ ،‬همآغوشی‪ ،‬مهرورزی‪ ،‬دلدادگی‬
‫معاصر‪ :‬همزمان‪ ،‬همدوره‪ ،‬هم روزگار‪ ،‬امروزین‪ ،‬امروزی‬
‫معاصی‪ :‬لغزشها‪ ،‬گناهان‪ ،‬بزهها‬
‫معاضدت‪ :‬یاوری‪ ،‬همراهی‪ ،‬پشتیبانی‬
‫مطمئن‪ :‬نیک گمان‪ ،‬دلپُر‪ ،‬دلآسوده‪ ،‬دل آسوده‪ ،‬دل استوار‪،‬‬
‫معاعده‪ :‬پیمان‬
‫معاف‪ :‬رهاشده‪ ،‬برکنار‪ ،‬بخشوده‬
‫معافیت‪ :‬رهایی‪ ،‬برکناری‪ ،‬بخشودگی‬
‫معاکس‪ :‬وارونه‪ ،‬پاد‪ ،‬باژگونه‬
‫معالج‪ :‬درمانگر‪ ،‬درمان کن‬
‫معالجه‪ :‬درمان‪ ،‬چاره گری‪ ،‬بهبود‬
‫معامالت‪ :‬داد و ستدها‬
‫معامله‪ :‬سوداگری‪ ،‬دادوستد‪ ،‬دادو ستد‪ ،‬داد و ستد‪ ،‬خرید و‬
‫فروش‬
‫‪۲۱۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مطرب‪ :‬شادی آفرین‪ ،‬رامشگری‪ ،‬رامشگر‪ ،‬خنیاگر‬
‫مطربی‪ :‬رامشگری‬
‫مطرح‪ :‬گفته‪ ،‬زمینه‪ ،‬پیش کشیده‪ ،‬بستر‬
‫مطرح شده‪ :‬پیشنهاد شده‬
‫مطرح کردن‪ :‬در میان گذاشتن‬
‫مطرود‪ :‬واپس زده‪ ،‬رانده شده‪ ،‬رانده‪ ،‬دورکرده‬
‫مطل‪ :‬زبانک‬
‫مطال‪ :‬زراندود‬
‫مطلب‪ :‬نوشته‪ ،‬نوشتار‪ ،‬گفتار‬
‫مطلع‪ :‬دانا‪ ،‬آگاه‬
‫مطلع کردن‪ :‬آگاهاندن‪ ،‬آگاه کردن‬
‫مطلع گردانیدن‪ :‬آگاهانیدن‬
‫مطلق‪ :‬یله‪ ،‬یگانه آزاد‪ ،‬تنها‪ ،‬بیچون و چرا‪ ،‬آویژه‬
‫مطلقا‪ :‬هیچگاه‪ ،‬هرگز‪ ،‬به هیچ روی‬
‫مطلقه‪ :‬رها شده‪ ،‬جداشده‪ ،‬آزاد‬
‫مطلک‪ :‬زبانک‬
‫مطلوب‪ :‬شایسته‪ ،‬دلخواه‪ ،‬دلپسند‪ ،‬دلپذیر‪ ،‬خواسته‪،‬‬
‫پسندیده‬
‫مطمح نظر‪ :‬دلخواه‬
‫استیگان‬
‫مطمین بودن‪ :‬استیگان بودن‬
‫مطمین شدن‪ :‬آرامش یافتن‬
‫مطمینا‪ :‬بیگمان‬
‫مطمیناً‪ :‬بیگمان‬
‫مطمئُنا‪ :‬بیگمان‬
‫پشت گرم‪ ،‬آسوده اندیش‪ ،‬آسوده‪ ،‬استیگان‬
‫مطمئن بودن‪ :‬استیگان بودن‬
‫مطمئن شدن‪ :‬آرامش یافتن‬
‫مطمئنا‪ :‬بیگمان‬
‫مطمئناً‪ :‬بیگمان‬
‫مطهر‪ :‬پاکیزه‪ ،‬پاک شده‪ ،‬پاک‬
‫مطیع‪ :‬فرمانگر ) ‪ ،(framāngar‬فرمانبردار )ده(‪ ،‬نیوشا‪،‬‬
‫فرماننیوش‪ ،‬فرمانبر‪ ،‬سرسپرده‪ ،‬رام‬

‫معدلت‪ :‬دادگستری‪ ،‬دادگری‪ ،‬داد‬
‫معدن‪ :‬کان‬
‫معدن شناسی‪ :‬کانی شناسی‪ ،‬کان شناسی‬
‫معدنی‪ :‬کانی‬
‫معده‪ :‬شکم‬
‫معدود‪ :‬نایافته )ده(‪ ،‬کم‪ ،‬انگشت شمار‪ ،‬اندک‬
‫معدودی‪ :‬شماری‬
‫معدوم‪ :‬نیست شده‪ ،‬نایافته‪ ،‬نابود‪ ،‬سر به نیست‪ ،‬تباه‪ ،‬از میان‬
‫رفته‬
‫معدوم کردن‪ :‬نابود کردن‪ ،‬کشتن‪ ،‬سر به نیست کردن‪ ،‬از‬
‫میان بردن‬
‫معذالک‪ :‬با آنکه‪ ،‬با اینهمه‪ ،‬با این روش‬
‫معذب‪ :‬رنجیده‪ ،‬درسختی‪ ،‬پریشان‬
‫معذرت‪ :‬پوزشمندی‪ ،‬پوزش خواستن‪ ،‬پوزش‬
‫معذرت خواستن‪ :‬پوزیدن‪ ،‬پوزش خواستن‬
‫معذرت خواهی‪ :‬پوزیدن‪ ،‬پوزش خواهی‬
‫معذلک‪ :‬با اینهمه‬
‫معذور‪ :‬پوزشگر‪ ،‬پوزش خواه‬
‫معرب‪ :‬تازی شده‬
‫معرض‪ :‬فرارو‪ ،‬دستخوش‪ ،‬جلو‪ ،‬پیش‪ ،‬برابر‬
‫معرف‪ :‬شناسه‪ ،‬شناساننده‪ ،‬شناسانده‪ ،‬شناس‪ ،‬شناخته شده‪،‬‬
‫آشناکننده‬
‫معرفت‪ :‬شناختن )ده(‪ ،‬شناخت )ده(‪ ،‬دانش‪ ،‬بینشمندی‬
‫معرفه‪ :‬شناسانده‪ ،‬شناسا‪ ،‬شناس‪ ،‬آشنا‬
‫معرفی‪ :‬شناسایی‪ ،‬شناساندن‪ ،‬آشناکردن‪ ،‬آشناسازی‬
‫معرفی کردن‪ :‬شناساندن‬
‫معرفی نامه‪ :‬شناسنامه‪ ،‬برگ شناسایی‬
‫معرکه‪ :‬هنگامه‪ ،‬گیر و دار‬
‫معروض‪ :‬نموده‪ ،‬گفته‪ ،‬پیش کشیده‬
‫معروف‪ :‬نامی‪ ،‬نامور‪ ،‬نامدار‪ ،‬نام آور‪ ،‬شناخته شده‪ ،‬شناخته‪،‬‬
‫معجزه‪ :‬ورچکردی ) ‪ ،(varč kartīh‬ورچ‪ ،‬فرجود‪ ،‬شگفتی‬
‫سرشناس‪ ،‬پرآوازه‪ ،‬آشنا‬
‫معروفترین‪ :‬ناهمانند‪ ،‬نامی ترین‪ ،‬سرشناسترین‬
‫معروفیت‪ :‬آوازه‬
‫معزز‪ :‬گرانمایه‪ ،‬گرامی‪ ،‬ارجمند‬
‫‪۲۱۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫معامله کردن‪ :‬بازار کردن )ده(‪،‬‬
‫معاند‪ :‬ستیزه جو‪ ،‬دشمن‪ ،‬پرخاشگر‬
‫معاندت‪ :‬دشمنی‬
‫معانی‪ :‬ماناکها‪ ،‬چمها‪ ،‬آرشها‪ ،‬آرِشها‬
‫معاهده‪ :‬سوگند‪ ،‬پیمان نامه‪ ،‬پیمان‬
‫معاودت‪ :‬برگشتن‪ ،‬بازگشتن‬
‫معاوضه‪ :‬داد و ستد‪ ،‬جایگرینی‬
‫معاوضه کردن‪ :‬یوفانبدن‬
‫معاون‪ :‬یاور‪ ،‬همیار‪ ،‬کاریار‪ ،‬دستیار‬
‫معایب‪ :‬کاستیها‪ ،‬زشتیها‬
‫معاینه‪ :‬وارسی‪ ،‬نگرش‪ ،‬بیمار بینی‪ ،‬بررسی‪ ،‬باچشم دیدن‬
‫معبد‪ :‬نیایشگاه‪ ،‬زیگورات‪ ،‬پرستشگاه‬
‫معبر‪ :‬گذرگاه‪ ،‬گذر‪ ،‬گدار‪ ،‬خوابگزار‪ ،‬جای گذر‬
‫معبود‪ :‬یار‪ ،‬نگار‪ ،‬دلدار‪ ،‬دلبر‪ ،‬پرسته‬
‫معتاد‪ :‬نارکوکی‪ ،‬دژخوی‪ ،‬خوگرفته‪ ،‬خوگر‪ ،‬بَنگی‪ ،‬اپیونی‬
‫معتبر‪ :‬نیکخواه‪ ،‬فرمند‪ ،‬سرشناس‪ ،‬توانگر‪ ،‬به نام‪ ،‬آبرودار‪،‬‬
‫ارزشمند‪ ،‬ارجدار‬
‫معتدل‪ :‬نه سرد و نه گرم‪ ،‬میانی‪ ،‬میانه رو‪ ،‬میانه‪ ،‬خوش آب و‬
‫هوا‬
‫معترض‪ :‬نکوهشگر‪ ،‬خرده گیر‪ ،‬پرخاشگر‬
‫معترف‪ :‬خستو‪ ،‬خُستو‬
‫معتزل‪ :‬گوشه نشین‪ ،‬کناره گیر‬
‫معتصب‪ :‬شکیب گزین‬
‫معتقد‪ :‬گرونده‪ ،‬باورمند‪ ،‬باوردار‬
‫معتقد بودن‪ :‬استوانیدن ) ‪ ،(astovānītan‬بر این باور‬
‫بودن‬
‫معتقدات‪ :‬باورها‬
‫معتکف‪ :‬گوشه نشین‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬پارسا‬
‫معتمد‪ :‬درستکار‬
‫معجزة‪ :‬نیاز‪ ،‬نخُستی‬
‫معجون‪ :‬رنگینه‪ ،‬آمیخته‬
‫معدل‪ :‬میانه‪ ،‬میانگین‬

‫معنوی‪ :‬مینوی‪ ،‬مینُوی‪ ،‬چم‪ ،‬آنجهانی‪ ،‬آسمانی‬
‫معنوی ‪ :‬مینوی )  (‪،‬‬
‫معنویت‪ :‬مینویی )  (‪،‬‬
‫معنی‪ :‬ماناک‪ ،‬گن‪ ،‬چم‪ ،‬چَم‪ ،‬آرش‪ ،‬آرِش‬
‫معنی کردن‪ :‬چمیدن‬
‫معهذا‪ :‬با اینهمه‬
‫معوج‪ :‬کژ‪ ،‬کج‪ ،‬خمیده‬
‫معوق‪ :‬دیرکرده‪ ،‬پس انداخته‪ ،‬پس افتاده‬
‫معین‪ :‬هَکانیده‬
‫معیار‪ :‬سنجه‪ ،‬زرسنج‪ ،‬ترازو‪ ،‬پیمانه‪ ،‬اندازه‪ ،‬استانده‬
‫معیت‪ :‬همراهی‪ ،‬همپایی‬
‫معیشت‪ :‬گذران‪ ،‬زندگانی‪ ،‬روزی‬
‫معیل‪ :‬پورمند‬
‫معین‪ :‬یاور‪ ،‬یاریگر‪ ،‬یاری دهنده‪ ،‬یارمند‪ ،‬یار‪ ،‬هَکانیده‪،‬‬
‫نشانزد‪ ،‬روشن‪ ،‬دیدآمده‪ ،‬آشکارا‪ ،‬آشکار شده‪ ،‬آشکار‬
‫معین شده‪ :‬هَکانیده‬
‫معین کردن‪ :‬هَکانیدن‬
‫معیوب‪ :‬آکمند‪ ،‬آسیب دیده‬
‫مغازه‪ :‬فروشگاه‬
‫مغایر‪ :‬نایکسان‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬ناساز‪ ،‬ناجور‪ ،‬دگرگون‬
‫مغایرت‪ :‬نایکسانی‪ ،‬ناهمگنی‪ ،‬ناسازی‪ ،‬ناسازگاری‪ ،‬ناجوری‬
‫مغبون‪ :‬فریب خورده‬
‫مغتنم‪ :‬باارزش‬
‫مغذی‪ :‬دارای ارزش خوراکی‪ ،‬پرنیرو‬
‫مغرب‪ :‬باختر‬
‫مغرور‪ :‬گرانسر‪ ،‬خودشیفته‪ ،‬خودخواه‪ ،‬خودپسند‪ ،‬خودبین‪،‬‬
‫خود‬
‫مغرور شدن‪ :‬فُنودن )به(‪ ،‬خودخواه‪ ،‬خودپسند شدن‬
‫معمول‪ :‬همیشه‪ ،‬کار شده‪ ،‬ساخته شده‪ ،‬خو گرفته‪ ،‬پرداخته‬
‫مغشوش‪ :‬ناسره‪ ،‬نابسامان‪ ،‬شوریده‪ ،‬درهم‪ ،‬پریشان‪ ،‬آشفتن‬
‫مغصوب‪ :‬به زورگرفته‬
‫مغضوب‪ :‬رانده شده‬
‫معمولی‪ :‬همیشگی‪ ،‬ساده‪ ،‬روامند‪ ،‬پیش پا افتاده‪ ،‬بیبها‪،‬‬
‫مغفرت‪ :‬پوزش‪ ،‬بخشایش‪ ،‬آمرزش‬
‫مغفور‪ :‬بخشوده‪ ،‬آمرزیده‬
‫‪۲۱۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫معزول‪ :‬کنارگذاشته شده‪ ،‬برکنارشده‬
‫معشوق‪ :‬نگار‪ ،‬دلستان‪ ،‬دلربا‪ ،‬دلدار‪ ،‬دلبر‬
‫معصوم‪ :‬بیگناه‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬پاک‪ ،‬پارسا‬
‫معصومیت‪ :‬پرهیزکاری‪ ،‬پاکی‪ ،‬پارسایی‬
‫معصیت‪ :‬گناهکاری‪ ،‬گناه‬
‫معضل‪ :‬کاستی‪ ،‬دشواری‬
‫معضالت‪ :‬کاستیها‪ ،‬سختیها‪ ،‬دشواریها‪ ،‬چالشها‬
‫معطر‪ :‬خوشبو‪ ،‬بویا‬
‫معطل‪ :‬مانده‪ ،‬سرگردان‪ ،‬درنگ‪ ،‬چشم به راه‪ ،‬بیکاره‬
‫معطل کردن‪ :‬سر دواندن‪ ،‬چشم به راه گذاشتن‪ ،‬امروز و فردا‬
‫کردن‬
‫معطوف‪ :‬برگشت‪ ،‬بازگشت‪ ،‬بازگردانده‬
‫معظم‪ :‬بزرگ‪ ،‬ارجمند‬
‫معقول‪ :‬خردمند‪ ،‬بخردانه‪ ،‬باادب‬
‫معکوس‪ :‬واژگونه‪ ،‬واژگون‪ ،‬وارونه‪ ،‬وارون‪ ،‬سرنگون‬
‫معلق‪ :‬فروهشته‪ ،‬آویزان‪ ،‬آویخته‪ ،‬آونگان‪ ،‬آونگ‬
‫معلق زدن‪ :‬وارو زدن‪ ،‬پشتک زدن‬
‫معلم‪ :‬دبیر‪ ،‬آموزنده‪ ،‬آموزگار‪ ،‬استاد‬
‫معلمی‪ :‬آموزگاری‬
‫معلول‪ :‬ناتوان‪ ،‬زمین گیر‪ ،‬رنجور‪ ،‬بیمار‪ ،‬انگیخته‬
‫معلوم‪ :‬دانسته )ده(‪ ،‬نمایان‪ ،‬روشن‪ ،‬پیدا‪ ،‬آشکار‬
‫معلومات‪ :‬دانشها‪ ،‬دانستهها‬
‫معمّم‪ :‬دستاربند )به(‪،‬‬
‫معما‪ :‬راز‪ ،‬چیستان‬
‫معمار‪ :‬واالدگر‪ ،‬مهراز‪ ،‬سازنده‪ ،‬آبادگر‬
‫معماری‪ :‬مهرازی‪ ،‬ساختمان‪ ،‬رازیگری‪ ،‬آبادگری‬
‫معمم‪ :‬دستاربند‪ ،‬دستار بند‬
‫شده‬
‫معموال‪ :‬هماره‪ ،‬بیشتر‬
‫معموالً‪ :‬یکرَوندانه‪ ،‬همواره‪ ،‬بیشتر‪ ،‬به یکروند‬
‫بیارزش‪ ،‬بهنجار‬
‫معنا‪ :‬ماناک‪ ،‬چَم‪ ،‬آرِش‬

‫مفقود شده‪ :‬ناپدید شده‪ ،‬گم شده‬
‫مفقوداالثر‪ :‬ناپدید‬
‫مفلس‪ :‬مستمند‪ ،‬تنگدست‬
‫مفلوک‪ :‬وامانده‪ ،‬درمانده‪ ،‬تهیدست‪ ،‬بیچاره‪ ،‬بدبخت‬
‫مفهوم‪ :‬دریافته‪ ،‬دانسته‪ ،‬چم‪ ،‬پنداره‪ ،‬اندریافت‪ ،‬اندریاب‬
‫مفید‪ :‬کارآمد‪ ،‬سودمند‪ ،‬سودبخش‪ ،‬بارور‬
‫مقّر‪ :‬خُستو‬
‫مقابل‪ :‬رویاروی‪ ،‬روبهرو‪ ،‬روبروی‪ ،‬روبرو‪ ،‬رو در رو‪ ،‬رو به رو‪،‬‬
‫برابر‬
‫مقابله‪ :‬ستیز‪ ،‬رویارویی‪ ،‬روبهرویی‪ ،‬درگیری‬
‫مقاتله‪ :‬کشتار‪ ،‬کارزار‪ ،‬زد و خورد‬
‫مقادیر‪ :‬اندازهها‬
‫مقاربت‪ :‬همآغوشی‪ ،‬هم بستری‪ ،‬هم آغوشی‪ ،‬نزدیکی‪،‬‬
‫آمیزش‬
‫مقارن‪ :‬همهنگام‪ ،‬همزمان‪ ،‬هم هنگام‪ ،‬نزدیک‪ ،‬پیرامون‬
‫مقاصد‪ :‬کامها‪ ،‬آماجها‪ ،‬آرزوها‬
‫مقاطعه‪ :‬پیمانکاری‬
‫مقاالت‪ :‬گفتارها‬
‫مقاله‪ :‬نوشتمان‪ ،‬نوشتار‪ ،‬نامه‪ ،‬گفتار‪ ،‬سخن‬
‫مقام‪ :‬جایگاه‪ ،‬جا‪ ،‬پایه‪ ،‬پایگاه‪ ،‬اورنگ‪ ،‬ارزش‬
‫مقامات‪ :‬فرنشینان‪ ،‬سروران‪ ،‬سرپرستان‪ ،‬پایوران‪ ،‬بلندپایگان‬
‫مقاوم‪ :‬پایدار‪ ،‬پابرجا‪ ،‬ایستا‪ ،‬استوار‬
‫مقاومت‪ :‬پایداری‪ ،‬ایستاده گری‪ ،‬ایستادگی‬
‫مقاومت کردن‪ :‬تاوَستن )ده(‪،‬‬
‫مقایسه‪ :‬همسنجی‪ ،‬سنجیدن‪ ،‬سنجش‪ ،‬برابری‬
‫مقایسه کردن‪ :‬هم سنجیدن‪ ،‬هم سنجی کردن‪ ،‬سنجیدن‬
‫مقبره‪ :‬مغاک‪ ،‬گور‪ ،‬دخمه‪ ،‬آرامگاه‬
‫مقبول‪ :‬شایسته‪ ،‬سزاوار‪ ،‬دلپذیر‪ ،‬پسندیده‪ ،‬پذیرفته‬
‫مقتدا‪ :‬رهبر‪ ،‬پیشوا‬
‫مقتدر‪ :‬نیرومند‪ ،‬زورمند‪ ،‬توانمند‬
‫مقتصد‪ :‬میانه رو‬
‫مقتضی‪ :‬شایسته‪ ،‬درخور‪ ،‬درخواستشده‬
‫مقتضی زمان‪ :‬شایسته زمان‪ ،‬درخور زمان‪ ،‬خواسته روز‬
‫مقتول‪ :‬کشته‬
‫مقتولین‪ :‬کشتگان‪ ،‬جان باختگان‬
‫‪۲۲۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مغلق‪ :‬سخت‪ ،‬پیچیده‪ ،‬بسته‬
‫مغلوب‪ :‬شکست خورده‪ ،‬درهم شکسته‪ ،‬ازپای درآمده‬
‫مغلوبه‪ :‬درهم شکسته‬
‫مغموم‪ :‬غمناک‪ ،‬اندوهناک‪ ،‬اندوهگین‬
‫مفاجات‪ :‬ناگاه‪ ،‬شبیخون‪ ،‬تاخت ناگهانی‬
‫مفاخر‪ :‬نازنده‪ ،‬سرافراز‪ ،‬خویش بال‬
‫مفاد‪ :‬گفتارها‪ ،‬سودمایه‪ ،‬درونمایه‪ ،‬چم‬
‫مفارقت‪ :‬سوایی‪ ،‬دوری‪ ،‬جدایی‬
‫مفاصل‪ :‬پیوندگاهها‪ ،‬بندها‬
‫مفاهیم‪ :‬دریافتهها‪ ،‬دانستهها‪ ،‬پندارهها‪ ،‬اندریافتها‪،‬‬
‫اندریابها‬
‫مفتاح‪ :‬کلید‬
‫مفتخر‪ :‬سرفراز‪ ،‬سربلند‪ ،‬بالنده‬
‫مفتش‪ :‬کارآگاه‪ ،‬جوینده‪ ،‬بازرس‪ ،‬بازجو‬
‫مفتضح‪ :‬رسوا‪ ،‬بیآبرو‪ ،‬بدنام‬
‫مفتوح‪ :‬واز‪ ،‬باز‬
‫مفتول‪ :‬تابدار‪ ،‬پیچیده‬
‫مفتون‪ :‬شیفته‪ ،‬شیدا‪ ،‬دلباخته‬
‫مفتی‪ :‬رایگان‬
‫مفر‪ :‬گریزگاه‪ ،‬گریز‬
‫مفرح‪ :‬شادی بخش‪ ،‬شادی آفرین‪ ،‬دلگشا‬
‫مفرد‪ :‬یگانه‪ ،‬یکه‪ ،‬یکتا‪ ،‬تنها‪ ،‬تکین‪ ،‬تکتا‪ ،‬تک‬
‫مفرط‪ :‬فراوان‪ ،‬بیش از اندازه‬
‫مفروش‪ :‬گسترده شده‪ ،‬فرش شده‬
‫مفسّر‪ :‬گزارنده )ده(‪ ،‬گزارنده‬
‫مفسد‪ :‬هرزه‪ ،‬جلویز‪ ،‬تبهکار‪ ،‬بدکاره‬
‫مفسر‪ :‬گزارنده‪ ،‬گزارشگر‬
‫مفصل‪ :‬گسترده‪ ،‬فراوان‪ ،‬پیوندگاه‪ ،‬پردامنه‪ ،‬بندگاه‪ ،‬بند اندام‪،‬‬
‫بند‪ ،‬بلند‬
‫مفصال‪ :‬بیشمار‪ ،‬به گستردگی‪ ،‬به درازا‬
‫مفعول‪ :‬کنشگیر‪ ،‬کرده‪ ،‬شده‪ ،‬پوییده‪ ،‬بکار‬
‫مفعولی‪ :‬پوییدگی‬
‫مفقود‪ :‬نیست‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬ناپسند‪ ،‬ناپدید‪ ،‬گم شده‪ ،‬گم‬
‫مفقود االثر‪ :‬ناپیدا‪ ،‬ناپدید شده‪ ،‬ناپدید‪ ،‬گم نشان‪ ،‬گم شده‬
‫مفقود شدن‪ :‬ناپدیدشدن‪ ،‬گم شدن‪ ،‬ازدست رفتن‬

‫مقطوع النسل‪ :‬بیفرزند‬
‫مقعر‪ :‬گود‪ ،‬کوژ‪ ،‬کاو‪ ،‬تودار‬
‫مقلد‪ :‬مانشگر‪ ،‬دلغک‪ ،‬پیرو‪ ،‬بازیگر‬
‫مقنعه‪ :‬کُلوته )به(‪،‬‬
‫مقننه‪ :‬آیینگذاری‪ ،‬آیین گذاری‬
‫مقنی‪ :‬الیروب‪ ،‬کنادگر‪ ،‬کاریزکن‪ ،‬چاه کن‬
‫مقهور‪ :‬شکست یافته‪ ،‬باخته‪ ،‬ازپا در آمده‬
‫مقوا‪ :‬نیرو یافته‪ ،‬نیرو گرفته‪ ،‬کاغذ چندالیه‬
‫مقوله‪ :‬گویه‪ ،‬گفته‪ ،‬زمینه‪ ،‬جستار‬
‫مقوم‪ :‬ارزیاب‬
‫مقوی‪ :‬نیرومند‪ ،‬نیروزا‪ ،‬نیروبخش‪ ،‬نیرو بخش‪ ،‬تواننده‪،‬‬
‫توانبخش‬
‫مقیاس‪ :‬انداز )به(‪ ،‬سنجه‪ ،‬سنجش‪ ،‬پیمانه‪ ،‬اندازه‬
‫مقید‪ :‬دربند‪ ،‬پایبند‪ ،‬پای بست‪ ،‬پابسته‬
‫مقید بودن‪ :‬پابستگی‬
‫مقیم‪ :‬ماندگار‪ ،‬شهروند‪ ،‬زیستور‪ ،‬باشنده‬
‫مکاتبه‪ :‬همنویسی‪ ،‬نوشتهها‪ ،‬نوشته‪ ،‬نوشتن‪ ،‬نامه نویسی‪،‬‬
‫مقررات‪ :‬شیوهها‪ ،‬روشها‪ ،‬آیینها‪ ،‬آیین نامهها‪ ،‬آیین نامه‬
‫نامه نگاری‪ ،‬نامه‬
‫مکار‪ :‬نیرنگباز‪ ،‬فریبکار‪ ،‬فریبا‬
‫مکافات‪ :‬کیفر‪ ،‬سزا‪ ،‬پادافره‬
‫مکالمات‪ :‬گفتگوها‪ ،‬گفت و شنیدها‪ ،‬گفت و شنودها‬
‫مکالمه‪ :‬همگویشی ) ‪ ،(hamgōwišnīh‬گفتگو‪ ،‬گفت و‬
‫شنید‪ ،‬گفت و شنود‬
‫مکان‪ :‬گاه‪ ،‬زیستگاه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬جا‬
‫مکانیسم‪ :‬سازوکار )فه(‪،‬‬
‫مکانیک‪ :‬بسته کار‬
‫مکانیکی‪ :‬افزارواره‬
‫مکتب‪ :‬دبیرستان‪ ،‬دبستان‪ ،‬آموزشگاه‪ ،‬اندیشگاه‬
‫مکتوب‪ :‬نوشته شده‪ ،‬نوشته‪ ،‬نوشتار‪ ،‬نگاشته‪ ،‬نامه‬
‫مکتوبات‪ :‬نوشتارها‬
‫مکث‪ :‬درنگ‪ ،‬ایست‬
‫مکدر‪ :‬گرفته‪ ،‬غمگین‪ ،‬رنجیده‪ ،‬دلتنگ‪ ،‬دالزرده‪ ،‬دل آزرده‪،‬‬
‫اندوهگین‪ ،‬افسرده دل‬
‫‪۲۲۱‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫مقدّس‪ :‬اسپند‬
‫مقدار‪ :‬انداز )به(‪ ،‬مایه‪ ،‬پیمانه‪ ،‬اندازه‬
‫مقداری‪ :‬چندی‪ ،‬اندی‪ ،‬اندکی‬
‫مقدر‪ :‬سرنوشت‬
‫مقدس‪ :‬ورزش دادن‪ ،‬ورجاوند‪ ،‬سپند‪ ،‬سپنتا‪ ،‬سپنت‪ ،‬پاکیزه‪،‬‬
‫پاک دامن‪ ،‬پاک‪ ،‬پارسا‪ ،‬اشو‪ ،‬اسپند‬
‫مقدم‪ :‬پیشگام‪ ،‬پیشرو‪ ،‬پیشتاز‬
‫مقدماتی‪ :‬سرآغازین‪ ،‬پیشآغازین‪ ،‬آغازین‬
‫مقدمه‪ :‬سرآغاز‪ ،‬دیباچه‪ ،‬دیباجه‪ ،‬درآمد‪ ،‬پیشگفتار‪،‬‬
‫پیشگُفتار‪ ،‬پیشدرآمد‪ ،‬پیشآغاز‪ ،‬پیش گفتار‬
‫مقدمه چینی‪ :‬زمینه سازی‪ ،‬زمینه چینی‪ ،‬آغازگری‬
‫مقدور‪ :‬شدنی‪ ،‬انجام پذیر‬
‫مقر‪ :‬ماندگاه‪ ،‬ستاد‪ ،‬زیستگاه‪ ،‬خستو‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پایگاه‬
‫مقر سپاه‪ :‬ستاد سپاه‬
‫مقرب‪ :‬گران ارج‪ ،‬گرامیدار‪ ،‬گرامی دارنده‪ ،‬فرمند‬
‫مقرر‪ :‬فرموده‪ ،‬فرمان داده‪ ،‬دستوری‪ ،‬برنهاده‬
‫مقرر کرد‪ :‬برنهاد‬
‫مقرری‪ :‬کارمزد‪ ،‬دستمزد‪ ،‬پاداش‬
‫مقروض‪ :‬وامدار‪ ،‬بدهکار‬
‫مقرون‪ :‬نزدیک‬
‫مقسم‪ :‬بخشاگر‪ ،‬بخش کننده‬
‫مقسوم‪ :‬بهره‪ ،‬بخشی‪ ،‬بخش شده‬
‫مقصد‪ :‬کرانه‪ ،‬راهبرد‪ ،‬خواستگاه‪ ،‬آماجگاه‬
‫مقصر‪ :‬گناهمند ) ‪ ،(vināsōmand‬لغزشکار‪ ،‬گناهکار‪،‬‬
‫بزهکار‪ ،‬بزه کار‬
‫مقصود‪ :‬خواسته‪ ،‬خواست‪ ،‬آهنگیده‪ ،‬آهنگ‪ ،‬آرمان‪ ،‬آرزو‬
‫مقطر‪ :‬چکیده‬
‫مقطع‪ :‬سوده‪ ،‬دوره‪ ،‬تکه تکه‪ ،‬پایه‪ِ ،‬پلِکان‪ ،‬بریده بریده‪ ،‬برش‪،‬‬
‫آواج‪ ،‬آوا‬
‫مقطعات‪ :‬سودهها‪ ،‬تکه تکهها‪ ،‬پایهها‪ِ ،‬پلِکانها‪ ،‬بریده‬
‫بریدهها‪ ،‬برشها‬
‫مقطعی‪ :‬دورهای‪ ،‬چرخهای‬
‫مقطوع‪ :‬گسسته‪ ،‬جداشده‪ ،‬بریده‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫مکر‪ :‬کیدآوری )ده(‪ ،‬ترفند )به(‪ ،‬نیرنگ‪ ،‬کلک‪ ،‬فسون‪،‬‬

‫مالیم‪ :‬نرم‪ ،‬سست‪ ،‬سازگار‪ ،‬آرام‬
‫مالیمت‪ :‬نرمی‪ ،‬نرمش‪ ،‬مهربانی‪ ،‬مهر‬
‫ملبس‪ :‬پوشیده‬
‫مکرر‪ :‬هَمارسته ) ‪ ،‬از کارواژه همارستن(‪ ،‬دوباره‪ ،‬چندباره‪،‬‬
‫ملبوس‪ :‬پوشیدنی )ده(‪،‬‬
‫ملت‪ :‬مردمان‪ ،‬مردم‪ ،‬شهروندان‪ ،‬توده‬
‫ملتزم‪ :‬همیار‪ ،‬همراه‪ ،‬همدم‪ ،‬پایبند‬
‫ملتفت‪ :‬آگاه‬
‫ملتهب‪ :‬فروزان‪ ،‬شوریده‪ ،‬سوزان‪ ،‬پرشور‪ ،‬پرخروش‪،‬‬
‫برافروخته‪ ،‬آشفته‬
‫ملجا‪ :‬پناه‪ ،‬پناگاه‬
‫ملجم‪ :‬لگام گیر‬
‫ملحق‪ :‬وابسته‪ ،‬پیوسته‪ ،‬پیوست‬
‫ملحق شدن‪ :‬وابسته شدن‪ ،‬پیوسته شدن‪ ،‬پیوستن‬
‫ملحقات‪ :‬پیوستها‬
‫ملزم‪ :‬وادار‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬بایسته‬
‫ملزم کردن‪ :‬واداشتن‪ ،‬ناگزیرنمودن‬
‫ملزومات‪ :‬پیش نیازها‬
‫ملعون‪ :‬نفرین شده‪ ،‬گجسته‪ ،‬گجستک‪ ،‬رانده شده‬
‫ملغی‪ :‬دور ریخته‪ ،‬برکنار‪ ،‬برافتاده‪ ،‬افکنده‪ ،‬افتاده‪ ،‬ازمیان‬
‫رفته‬
‫ملغی کردن‪ :‬نابود کردن‪ ،‬برافکندن‪ ،‬از میان بردن‬
‫ملفوظ‪ :‬سخن گفته شده‪ ،‬آوایی‪ ،‬آواپذیر‬
‫ملقب‪ :‬نامیده شده به‪ ،‬نامیده شده‪ ،‬نامیده‪ ،‬نامگرفته‬
‫ملک‪ :‬هیر‪ ،‬فرمانروایی‪ ،‬فرشته‪ ،‬شهریار‪ ،‬دارند‪ ،‬دارایی‪،‬‬
‫خواسته‪ ،‬پادشاه‬
‫ملک الموت‪ :‬فرشته مرگ‪ ،‬فرشته آدم کش‬
‫ملک وحی‪ :‬سروش‬
‫ملکه‪ :‬شهربانو‪ ،‬شهبانو‬
‫ملکوت‪ :‬شکوه خدایی‪ ،‬سپهر‪ ،‬جهان باال‪ ،‬پادشاهی‬
‫ملل‪ :‬مردمان‪ ،‬کشورها‬
‫ملل متحده‪ :‬کشورهای هم پیمان‬
‫ملموس‪ :‬بسودنی )ده(‪،‬‬
‫ملودی‪ :‬نوا‪ ،‬آهنگ‬
‫ملوک الطوایفی‪ :‬هرکه هرکه‪ ،‬تیره فرمانی‪ ،‬تیره شاهی‪ ،‬تیره‬
‫فریب‪ ،‬شیله‪ ،‬دغلی‪ ،‬دغل‬
‫پیاپی‪ ،‬پی در پی‪ ،‬پشت سرهم‪ ،‬باز‬
‫مکرم‪ :‬گرامی‬
‫مکرمه‪ :‬گرامی‬
‫مکروه‪ :‬ناپسند‪ ،‬زشت‬
‫مکسر‪ :‬شکسته‬
‫مکشوف‪ :‬یافته‪ ،‬نویافته‬
‫مکشوفات‪ :‬نویافتهها‬
‫مکشوفه‪ :‬نوید‪ ،‬نویافته‬
‫مکعب‪ :‬شش سویی‪ ،‬چارتاقی‪ ،‬توان سوم‬
‫مکفی‪ :‬بسنده‪ ،‬بس‬
‫مکلف‪ :‬وادار‪ ،‬ناگزیر‪ ،‬ناچاری‪ ،‬ناچار‬
‫مکمل‪ :‬پایان دهنده‬
‫مکنت‪ :‬سرمایه‪ ،‬دارایی‪ ،‬توانگری‬
‫ملّاح‪ :‬کشتیبان )به(‪،‬‬
‫مالح‪ :‬ناخدا‪ ،‬ملوان‪ ،‬دریانورد‪ ،‬جاشو‬
‫مالحضه‪ :‬نگرش )ڀ(‪،‬‬
‫مالحظه‪ :‬نگریستن‪ ،‬نگرش‪ ،‬نگاه کردن‬
‫مالحظه کردن‪ :‬درنگریستن‪ ،‬بوشیدن‬
‫مالطفت‪ :‬نیک رفتاری‪ ،‬نوازش‪ ،‬مهرورزی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬خوش‬
‫خویی‬
‫مالقات‪ :‬همدیداری )ده(‪ ،‬دیدار‪ ،‬بهمرسی‬
‫مالقات کرد‪ :‬دیدار کرد‬
‫مالقات کردن‪ :‬دیده بوسی کردن‪ ،‬دیدار کردن‬
‫مالقاتکننده‪ :‬همدیدار‬
‫مالک‪ :‬مایه‪ ،‬پایه‪ ،‬بنیان‬
‫مالل‪ :‬ناآرامی‪ ،‬دلگیری‪ ،‬دلتنگی‪ ،‬تنگدلی‪ ،‬به ستوه آمدن‪،‬‬
‫اندوه‪ ،‬افسردگی‬
‫مالمت‪ :‬نکوهش‪ ،‬سرکوفت‪ ،‬سرزنش‬
‫مالیک‪ :‬فرشتگان‬

‫‪۲۲۲‬‬

‫ممنوعیت‪ :‬بازدارندگی‬
‫ممنون‪ :‬سپاسمند‪ ،‬سپاسگزارم‪ ،‬سپاسگزار‪ ،‬سپاسگر‪ ،‬سپاس‬
‫گزارم‪ ،‬سپاس گزار‪ ،‬سپاس‪ ،‬خانه آبادان‬
‫ممنونم‪ :‬سپاسگزارم‬
‫ممهور‪ :‬مهر شده‬
‫ممیزی‪ :‬وارسی‪ ،‬رسیدگی‬
‫من بعد‪ :‬زین پس‪ ،‬پس ازاین‪ ،‬ازاین پس‪ ،‬از این پس‬
‫من حیث المجموع‪ :‬رویهمرفته‪ ،‬روی هم رفته‬
‫من غیرمستقیم‪ :‬ناراسته‬
‫منابع‪ :‬سرچشمهها‪ ،‬بنمایهها‪ ،‬بنمایگان‪ ،‬بن مایهها‪،‬‬
‫آبشخورها‬
‫مناجات‪ :‬رازونیاز‪ ،‬رازگویی‪ ،‬رازگفت‪ ،‬راز و نیاز‬
‫منادی‪ :‬پیام آور‬
‫مناره‪ :‬گلدسته‬
‫منازعه‪ :‬نبرد‪ ،‬کارزار‪ ،‬ستیزگری‪ ،‬ستیز‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‪ ،‬پیکار‬
‫منازل‪ :‬سراها‪ ،‬خانهها‬
‫مناسب‪ :‬فراخور‪ ،‬شایسته‪ ،‬روا‪ ،‬درخور‪ ،‬چنانکه شاید و باید‪،‬‬
‫پسندیده‪ ،‬بجا‪ ،‬بایسته‬
‫مناسبت‪ :‬فراخور‬
‫مناطق‪ :‬دیدگاهها‪ ،‬خجکها‪ ،‬جایگاهها‬
‫مناطق آزاد‪ :‬آزادگاهها‬
‫مناظره‪ :‬همنگری‪ ،‬نگرگویی‪ ،‬گفتمان‪ ،‬گفتگو‪ ،‬گفتاورد‬
‫مناعت‪ :‬بلند‪ ،‬استواربودن‬
‫مناعت طبع‪ :‬بزرگواری‪ ،‬ارجمندی‬
‫ممکن‪ :‬شایِان ) ‪ ،(šāyēn‬شاینده ) ‪،(šāyandak‬‬
‫منافات‪ :‬ناسازگاری‬
‫منافع‪ :‬سودها‬
‫منافق‪ :‬دورو‪ ،‬دوبهمزن‪ ،‬دروغگو‬
‫مناقشه‪ :‬نبرد‪ ،‬گفتگو‪ ،‬کارزار‪ ،‬ستیز‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‪ ،‬پیکار‬
‫مناقصه‪ :‬کم بهایی‪ ،‬کاهش گری‪ ،‬بهاشکنی‪ ،‬ارزشکنی‪،‬‬
‫ارزانخرید‪ ،‬ارزان خری‬
‫منال‪ :‬یافتن‬
‫منانژیت‪ :‬شامه آماس‬
‫منبر‪ :‬سخنگاه‬
‫منبسط‪ :‬گشوده‪ ،‬گسترده‬
‫‪۲۲۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ملوکانه‪ :‬شاهانه‪ ،‬پادشاهان‬
‫ملول‪ :‬دلتنگ‪ ،‬پژمرده‪ ،‬آزرده‪ ،‬اندوهگین‪ ،‬افسرده‬
‫ملون‪ :‬رنگین‪ ،‬رنگارنگ‬
‫ملی‪ :‬میهنی‪ ،‬میهن پرست‪ ،‬مردمی‪ ،‬مردمگرا‪ ،‬مردمانه‪،‬‬
‫کشوری‪ ،‬سرزمینی‪ ،‬توده گرا‬
‫ملیح‪ :‬بانمک‬
‫ملیحه‪ :‬نمکین‪ ،‬نمکدار‪ ،‬گندمگون‬
‫ملین‪ :‬نرمش دهنده‪ ،‬نرم گرداننده‪ ،‬نرم کننده‬
‫ممارست‪ :‬پشتکار‬
‫مماس‪ :‬بهم ساییده‬
‫مماشات‪ :‬سرزنش‬
‫ممالک‪ :‬کشورها‪ ،‬سرزمینها‬
‫ممانعت‪ :‬جلوگیری‪ ،‬پیشگیری‪ ،‬بازداری‪ ،‬بازدارندگی‬
‫ممانعت کردن‪ :‬جلوگیری کردن‪ ،‬بازداشتن‬
‫ممتاز‪ :‬واال‪ ،‬گزیده‪ ،‬فرینه‪ ،‬فَرینه‪ ،‬سرآمد‪ ،‬برتر‬
‫ممتحن‪ :‬آزمونگر‪ ،‬آزمونبان‪ ،‬آزماینده‪ ،‬آزمایش کننده‬
‫ممتد‪ :‬کشیده‪ ،‬دنباله دار‪ ،‬درازشده‪ ،‬پیوسته‬
‫ممتنع‪ :‬نشدنی‪ ،‬ناشدنی‬
‫ممتنعالوجود‪ :‬نابایستههستی‬
‫ممد‪ :‬یاریگر‪ ،‬یاری دهنده‬
‫ممدوح‪ :‬ستوده‬
‫ممزوج‪ :‬درهم شده‪ ،‬درهم سرشته‪ ،‬درآمیخته‪ ،‬آمیخته شده‬
‫ممطنع‪ :‬سرپیچنده‪ ،‬زاوَر‪ ،‬بیسویگی‪ ،‬ایستنده‪ ،‬اَشاینده‪،‬‬
‫اَسویگی‬
‫شدنی‪ ،‬شاید‪ ،‬شایا‪ ،‬روا‪ ،‬آسان‬
‫ممکن است‪ :‬شاید‪ ،‬تواند بود‪ ،‬انجام پذیر است‬
‫ممکن بودن‪ :‬شایستن )ڀ(‪،‬‬
‫مملکت‪ :‬کشور‪ ،‬سرزمین‬
‫مملو‪ :‬ماالمال‪ ،‬لبریز‪ ،‬لبالب‪ ،‬سرشار‪ ،‬سرریز‪ ،‬پر‪ ،‬آکنده‬
‫مملو کردن‪ :‬آکندن‬
‫ممنوع‪ :‬نشدنی‪ ،‬ناشایا‪ ،‬ناروا‪ ،‬نابجا‪ ،‬بازداشته‪ ،‬بازداری شده‬
‫ممنوع الخروج‪ :‬از رفتن باز داشتن‬
‫ممنوع الورود‪ :‬از آمدن باز داشتن‬

‫منجمد شدن‪ :‬فسردن )به(‪،‬‬
‫منبع‪ :‬سرچشمه‪ ،‬خاستگاه‪ ،‬بنمایه‪ ،‬بن مایه‪ ،‬آبشخور‪،‬‬
‫منجمد کردن‪ :‬افسرانیدن )تاریخ بیهقی(‪،‬‬
‫منت‪ :‬نیکی شماری‪ ،‬نیکی‪ ،‬نکویی‪ ،‬مهربانی‪ ،‬شمارش خوبی‪،‬‬
‫منجنیق‪ :‬مَنجَنیک )به(‪،‬‬
‫منجی‪ :‬رهاننده‬
‫منحرف‪ :‬گمراه‪ ،‬کژیده‪ ،‬کژدیسه‪ ،‬کژ‪ ،‬کجرو‪ ،‬بیراهه‪ ،‬بیراه‪ ،‬به‬
‫منحرف شدن‪ :‬گمراه شدن‪ ،‬گمراه‪ ،‬کجرو‪ ،‬چَفسیدن‪ ،‬به‬
‫بیراهه رفتن‪ ،‬به‪ ،‬از راه بدر رفته‪ ،‬اُریباندن‬
‫منحرف شده‪ :‬اریبانده‪ ،‬اُریبانده‬
‫منحرف کردن‪ :‬گمراه کردن‪ ،‬گرداندن‪ ،‬بیراه کردن‬
‫منحصر‪ :‬یگانه‪ ،‬یکتا‪ ،‬ویژه‪ ،‬دربست‪ ،‬تنها‪ ،‬تک‬
‫منحصر بفر‪ :‬یکتا‪ ،‬ناهمتا‪ ،‬بیهمتا‬
‫منحصر به فرد‪ :‬یگانه‪ ،‬یکتا‪ ،‬بیهمتا‬
‫منحل‪ :‬نیست‪ ،‬نابود‪ ،‬برچیده‪ ،‬ازمیان رفته‬
‫منحل شدن‪ :‬برچیده شدن‬
‫منحل کردن‪ :‬برچیدن‬
‫منحنی‪ :‬کوژ‪ ،‬کمانی‪ ،‬کمان‪ ،‬کج‪ ،‬خم‪ ،‬خَم‬
‫منحوص‪ :‬بدشگون‬
‫مندرج‪ :‬نوشته شده‬
‫مندرجات‪ :‬نوشتهها‬
‫منزجر‪ :‬رویگردان‪ ،‬بیزار‬
‫منزل‪ :‬گامه‪ ،‬کلبه‪ ،‬کاشانه‪ ،‬فرودگاه‪ ،‬سرای‪ ،‬سرا‪ ،‬خانه‬
‫منزلت‪ :‬واالیی‪ ،‬فرمندی‪ ،‬شکوه‪ ،‬جایگاه‪ ،‬پایگاه‪ ،‬ارج‬
‫منزه‪ :‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫منزوی‪ :‬گوشهگیر‪ ،‬گوشه نشین‪ ،‬گوشه گیر‪ ،‬کناره گیر‬
‫منزوی ساختن‪ :‬گوشه نشین کردن‪ ،‬گوشه نشین ساختن‬
‫منسجم‪ :‬یکپارچه‪ ،‬همبسته‪ ،‬هماهنگ‪ ،‬پیوسته‬
‫منسوب‪ :‬وابسته‪ ،‬خویشاوند‪ ،‬خویش‪ ،‬پیوسته‬
‫منسوب کردن‪ :‬پیوند دادن‬
‫منسوخ کردن‪ :‬نابود کردن‪ ،‬برانداختن‪ ،‬برافنکندن‪ ،‬از میان‬
‫بردن‬
‫منشا‪ :‬سرچشمه‪ ،‬سرآغاز‪ ،‬ریشه‪ ،‬پایه‪ ،‬آغازه‬
‫منشاء‪ :‬سرآغاز‪ ،‬آغازه‬
‫منشور‪ :‬فرمان شاهی‪ ،‬فرمان‪ ،‬شوشه‬
‫منشی‪ :‬نویسنده‪ ،‬نگارنده‪ ،‬دبیر‬
‫‪۲۲۴‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫آبخیزگاه‬
‫ستایش‪ ،‬سپاس‪ ،‬خوبی‬
‫منت کش‪ :‬نازکش‪ ،‬درخواستگر‪ ،‬خواری کش‬
‫منتخب‪ :‬گزیده‪ ،‬بهینه‪ ،‬برگزیده‬
‫منتزع‪ :‬آهنجیده‬
‫منتسب‪ :‬وابسته به‪ ،‬پیوسته به‪ ،‬بسته به‬
‫منتشر‪ :‬گسترده‪ ،‬فاش‪ ،‬چاپ‪ ،‬پراکنده‪ ،‬پخش‬
‫منتشر کردن‪ :‬پراکندن‪ ،‬پخشودن‪ ،‬پخش کردن‪ ،‬افشاندن‬
‫منتشرکردن‪ :‬چاپ کردن‪ ،‬پراشیدن‬
‫منتصب‪ :‬گماشته‬
‫منتظر‪ :‬نگران‪ ،‬دلمان‪ ،‬چشمدار‪ ،‬چشم در راه‪ ،‬چشم به راه‪،‬‬
‫چشم براه‪ ،‬بیوسیده‪ ،‬بیوسان‬
‫منتظر بودن‪ :‬بیوسیدن‬
‫منتظم‪ :‬بسامان‬
‫منتفی‪ :‬یکسوی گردنده‪ ،‬نیست شونده‪ ،‬نابود‪ ،‬دورشونده‪،‬‬
‫ازمیان رفته‬
‫منتقد‪ :‬خرده گیر‪ ،‬خُردهگیر‬
‫منتقدان‪ :‬خرده گیران‪ ،‬خُردهگیران‬
‫منتقدین‪ :‬خرده گیران‬
‫منتقل‪ :‬ترابرده‬
‫منتقل ساختن‪ :‬ترابردن‬
‫منتقل ساختن‪ :‬ترابردن‬
‫منتقل کردن‪ :‬ترابردن‬
‫منتهی‪ :‬ته‪ ،‬پرداخته‪ ،‬پایان یافته‪ ،‬پایان رسیده‪ ،‬پایان‪،‬‬
‫انجامیده‬
‫منتهی شدن‪ :‬فرجامیدن‪ ،‬به پایان رسیدن‪ ،‬انجامیدن‬
‫منجر‪ :‬کشیده شونده‪ ،‬کشیده‪ ،‬پایان یافته‬
‫منجر به‪ :‬کشیده شونده به‬
‫منجر شدن‪ :‬فرجامیدن‪ ،‬انجامیدن‪ ،‬انجام شدن‬
‫منجر شده‪ :‬انجامیده‬
‫منجم‪ :‬ستارهشناس‪ ،‬ستارهشمر‪ ،‬ستاره شناس‪ ،‬اخترمار‪،‬‬
‫اخترشناس‪ ،‬اختر شناس‬
‫منجمد‪ :‬فسرده )به(‪ ،‬یخبسته‪ ،‬بسته شده‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫منع کردن‪ :‬جلوگیری کردن‪ ،‬پَنامیدن‪ ،‬بازداشتن‬ ‫منشیگری‪ :‬دفترداری‪ ،‬دبیری‬

‫منعدم‪ :‬نیست و نابود‪ ،‬نیست شونده‪ ،‬نابودگردنده‬
‫منعقد‪ :‬پیمان بسته شده‪ ،‬بسته‪ ،‬برپاشده‪ ،‬استوار شده‬
‫منعقد کردن‪ :‬بستن‬
‫منعقده‪ :‬بسته شده‬
‫منعکس‪ :‬واگشت‪ ،‬واژگون‪ ،‬پژواکیده‪ ،‬برگشته‪ ،‬بازتافته‪،‬‬
‫بازتابیده‪ ،‬بازتابش‪ ،‬بازتاب‬
‫منعکس کردن‪ :‬بازتابیدن‬
‫منعم‪ :‬توانگر‪ ،‬بهره رسان‪ ،‬بخشنده‪ ،‬آساینده‬
‫منفجر‪ :‬گشوده‪ ،‬شکافته‪ ،‬ترکیده‪ ،‬ترکنده‪ ،‬پوکیدن‪ُ ،‬پکِش‬
‫منصب‪ :‬فرمندی‪ ،‬رده‪ ،‬جا‪ ،‬پایه‬
‫منصرف‪ :‬روگردانده‪ ،‬چشم پوشی‪ ،‬چشم پوشنده‪ ،‬پشیمان‪،‬‬
‫برگشته‪ ،‬بازگردنده‬
‫منصرف شدن‪ :‬روگرداندن‪ ،‬چشم پوشیدن‪ ،‬پشیمان شدن‬
‫منصف‪ :‬نیمهگاه‪ ،‬دادور‪ ،‬دادمند‪ ،‬دادگر‬
‫منصفانه‪ :‬دادورانه‪ ،‬دادمنشانه‪ ،‬دادگرانه‬
‫منصوب‪ :‬نشاندن‪ ،‬گماشته‪ ،‬گمارده‪ ،‬دست نشانده‪ ،‬دست‬
‫نشان‬
‫منصوب کردن‪ :‬گماشتن‪ ،‬گماردن‬

‫منصور‪ :‬پرویز )به(‪،‬‬

‫منفجر کردن‪ :‬کفتانیدن‪ ،‬ترکاندن‬
‫منفجرشدن‪ :‬گشوده‪ ،‬شکافته‪ ،‬ترکیده شدن‪ ،‬ترکیده‪ ،‬ترکنده‪،‬‬
‫منطبق‪ :‬یکسان‪ ،‬همسو‪ ،‬همسان‪ ،‬همساز‪ ،‬سازگار‪ ،‬برهم‬
‫پوکیدن‪ ،‬پاره شدن‬
‫نهاده‪ ،‬برروی هم نهاده‪ ،‬برابر‬
‫منفجره‪ :‬ترکنده‪ ،‬تراکه‪ُ ،‬پکَنده‬
‫منطق‪ :‬گویا‪ ،‬فرنود‪ ،‬خردورزی‪ ،‬خرد‬
‫منفذ‪ :‬گذرگاه‪ ،‬سوراخ‪ ،‬روزنه‪ ،‬روزن‪ ،‬رخنه‪ ،‬راه‪ ،‬پنجره‬
‫منطقه‪ :‬کوی‪ ،‬سرزمین‪ ،‬سامان‪ ،‬دور و بر‪ ،‬دامنه‪ ،‬برزن‪ ،‬بخش‬
‫منفرد‪ :‬یگانه‪ ،‬تنها‪ ،‬تکین‪ ،‬تکتا‪ ،‬تک‪ ،‬بیمانند‬
‫منطقه آزاد‪ :‬آزادگاه‬
‫منفصل‪ :‬ناپیوسته‪ ،‬گسیخته‪ ،‬جداگشته‪ ،‬جداشده‬
‫منطقه آزاد تجاری‪ :‬آزادگاه بازرگانی‬
‫منفعت‪ :‬هوده‪ ،‬سود‪ ،‬بهره‬
‫منطقه حاره‪ :‬گرمسیر‪ ،‬گرمسار‪ ،‬سرزمین گرم‬
‫منفعت جو‪ :‬سود جو‬
‫منطقه معتدله‪ :‬میانه سار‬
‫منفعل‪ :‬کارپذیر )ده(‪ ،‬کنش پذیر‬ ‫منطقه منجمده‪ :‬سردسیر‪ ،‬سردسار‬

‫منفعلی‪ :‬کردگی )ده(‪،‬‬

‫منطقی‪ :‬فرنودی‪ ،‬فرزانه‪ ،‬دانشورانه‪ ،‬خردورز‪ ،‬خردمندانه‪،‬‬
‫بخردانه‬
‫منفک‪ :‬رها شده‪ ،‬جدا‪ ،‬بازشده‬
‫منظر‪ :‬نگرگاه‪ ،‬دیدگاه‬
‫منفور‪ :‬نکوهیده‪ ،‬ناپسند‪ ،‬گجستک‪ ،‬بیزارشده‪ ،‬ازچشم افتاده‬
‫منظره‪ :‬دیدگاه‪ ،‬دورنما‪ ،‬چشم انداز‬
‫منفی‪ :‬نیست شده‪ ،‬نایی‪ ،‬ناهماهنگ‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬کاهه‪ ،‬رانده‪،‬‬
‫منظم‪ :‬سازمند‪ ،‬پیراسته‪ ،‬پیاپی‪ ،‬پشت سرهم‪ ،‬پرداخته‪ ،‬به‬
‫دور شده‪ ،‬پوچ‪ ،‬پاد ارزش‪ ،‬بیارزش‬
‫سامان‪ ،‬بسامان‪ ،‬آراسته‬
‫منفی بافی‪ :‬پوچ گویی‪ ،‬بیهوده بافی‬
‫منظم کرد‪ :‬بسامانید‬
‫منقار‪ :‬نوک‬
‫منظم کردن‪ :‬ویراستن‪ ،‬سامان دادن‪ ،‬آراستن‬
‫منقبض‪ :‬گرفته‬
‫منظور‪ :‬نِگرش‪ ،‬فردید‪ ،‬خواسته‪ ،‬آرمان‪ ،‬آرزو‬
‫منقرض‪ :‬نابود‪ ،‬سرنگون‪ ،‬برکنار‪ ،‬ازهم پاشیده‬
‫منقطع‪ :‬جدا شده‪ ،‬تکه‪ ،‬بریده‬ ‫منظوم‪ :‬سازمند )به(‪،‬‬
‫منقل‪ :‬آتشدان‬ ‫منظومه‪ :‬سروده‪ ،‬چکامه‪ ،‬چامه‬
‫منقلب‪ :‬شوریده‪ ،‬پریشان‪ ،‬برانگیخته‪ ،‬آشفته‬ ‫منظومه شمسی‪ :‬مهرسامان‪ ،‬مهر سامان‪ ،‬کهکشانخورشیدی‪،‬‬
‫منقلب شدن‪ :‬دگرگون شدن‬ ‫کهکشان خورشیدی‪ ،‬شیدسامان‪ ،‬سامانه خورشیدی‬
‫منقوش‪ :‬نگاشته‪ ،‬نگارین‪ ،‬نگارشده‪ ،‬کنده شده‪ ،‬برنگاریده‬ ‫منع‪ :‬دورکردن‪ ،‬پیشگیری‪ ،‬بازداری‪ ،‬باز داشتن‬

‫‪۲۲۵‬‬

‫مهمتر‪ :‬واالتر‪ ،‬برتر‪ ،‬ارزشمندتر‬
‫مهمل‪ :‬یاوه‪ ،‬هَنجام‪ ،‬چرند‪ ،‬پوچ‪ ،‬پرت و پال‬
‫مهمیز‪ :‬فخیز‬
‫مهندس‪ :‬مهندز‪ ،‬کارشناس‬
‫مهندس معمار‪ :‬مهراز‪ ،‬مِهراز‬
‫مهندسی‪ :‬هندازگری‪ ،‬کارشناسی‬
‫مهیا‪ :‬فراهم‪ ،‬ساخته و پرداخته‪ ،‬بسیجیده‪ ،‬آماده‬
‫مهیا ساختن‪ :‬بسیچیدن ) ‪ ،(sēčītan‬آژیریدن )به(‪،‬‬
‫مهیاترین‪ :‬به دستترین‬
‫مهیاکردن‪ :‬بسیجیدن‪ ،‬آماده کردن‪ ،‬آماده‪ ،‬آراستن‬
‫مهیب‪ :‬هراسناک‪ ،‬سهمناک‪ ،‬ترسناک‪ ،‬ترس آور‬
‫مهیج‪ :‬شورانگیز‪ ،‬پرسوز‪ ،‬برانگیزنده‬
‫م ٔومن‪ :‬آییندار‬
‫موُاخذه‪ :‬سرزنش‪ ،‬بازخواست‬
‫مواج‪ :‬شکن گیر‪ ،‬خیزابه گیر‪ ،‬خیزابه دار‪ ،‬خیزابدار‪ ،‬پرخیزاب‬
‫مواجب‪ :‬مزد‪ ،‬ماهانه‪ ،‬کارمزد‬
‫مهاجرت‪ :‬فروایِش ) ‪ ،(fravāyišn‬کوچ‪ ،‬ترک میهن‬
‫مواجه‪ :‬رویارویی‪ ،‬روبرو‪ ،‬رو در رو‪ ،‬دچار‬
‫مواجهه‪ :‬رویایی‪ ،‬رویارویی‪ ،‬رودررویی‪ ،‬دچاری‬
‫مواخذه‪ :‬سرزنش‪ ،‬بازخواست‬
‫مواد‪ :‬مایهها‪ ،‬مایگان‪ ،‬ماده‪ ،‬ماتکان‪ ،‬ماتک‬
‫مواد اولیه‪ :‬مادههای نخستین‪ ،‬ماتکان بنیک‬
‫مواد مخدر‪ :‬مایگان سستی زا‪ ،‬خواب مایه‬
‫موارد‪ :‬نکتهها‪ ،‬گاهی‬
‫موازنه‪ :‬همسنگی‪ ،‬مساوی کردن‪ ،‬تراز‪ ،‬برابری‪ ،‬برابر کردن‬
‫موازنه قدرت‪ :‬برابری نیروها‬
‫موازی‪ :‬همسویی‪ ،‬همراستایی‪ ،‬همراستا‪ ،‬همپایی‪ ،‬هم راستا‬
‫مواصلت‪ :‬پیوند زناشویی‪ ،‬پیوند‬
‫مواظب‪ :‬نگهدار‪ ،‬نگهبانی‪ ،‬نگهبان‪ ،‬دیدور‪ ،‬دیدبان‬
‫مواظب بودن‪ :‬هشیار‪ ،‬بیمناک بودن‪ ،‬آگاه بودن‬
‫مواظبت‪ :‬نگهداری‪ ،‬نگهبانی کردن‪ ،‬رسیدگی کردن‪ ،‬تیمار‬
‫کردن‪ ،‬پاییدن‬
‫مواظبت کردن‪ :‬نگهبانی کردن‪ ،‬تیمار کردن‪ ،‬پاییدن‬
‫مهم‪ :‬مهین‪ ،‬مهند‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬کرامند‪ ،‬کِرامند‪ ،‬شایان‪ ،‬پرارج‪،‬‬
‫مهمات‪ :‬سازوبرگ‪ ،‬راهافزارها‪ ،‬جنگافزارها‪ ،‬بایستهها‬
‫‪۲۲۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫منقول‪ :‬جابجا شده‪ ،‬برگرفته‪ ،‬بازگفته‬
‫منکر‪ :‬نادرست‪ ،‬ناپذیرا‪ ،‬ناباور‪ ،‬زشت‪ ،‬رد کنند‬
‫منکر شدن‪ :‬زیر زدن‬
‫منکر شد‪ :‬زیرش زد‬
‫منکسر‪ :‬شکسته شونده‪ ،‬شکسته‪ ،‬درهم شکسته‬
‫منکسر کردن‪ :‬پراشیدن‬
‫منهدم‪ :‬ویران‪ ،‬نیست‪ ،‬نابود شدن‪ ،‬نابود‪ ،‬فروریخته‪،‬‬
‫فروپاشیده‬
‫منوّر‪ :‬شید )به(‪،‬‬
‫منوّر الفکر‪ :‬روشنفکر‬
‫منوال‪ :‬گونه‪ ،‬شیوه‪ ،‬روند‪ ،‬روش‪ ،‬روال‪ ،‬بربست‬
‫منور‪ :‬پرفروغ‪ ،‬پردرخشش‬
‫منوط‪ :‬وابسته‪ ،‬بازبسته‪ ،‬باز بسته‪ ،‬آویخته‬
‫منوط به‪ :‬وابسته به‬
‫مهابت‪ :‬سهمگینی‪ ،‬سترگ‪ ،‬ترسانیدن‬
‫مهاجر‪ :‬کوچنده‪ ،‬دور از میهن‪ ،‬خانه رها‪ ،‬بوم رها‬
‫مهاجرت پرندگان‪ :‬فراپروازی‬
‫مهاجرت کردن‪ :‬کوچیدن‬
‫مهاجم‪ :‬تک‪ ،‬تازنده‪ ،‬تاخت‬
‫مهارت‪ :‬خوششناسی ) ‪ ،(hī hūšnās‬ورزیدگی‪ ،‬ورزه‪،‬‬
‫هنرمندی‪ ،‬کردنی‪ ،‬کاردانی‪ ،‬سررشته‪ ،‬زبردستی‪ ،‬چیره‬
‫دستی‪ ،‬چیرگی‪ ،‬چیردستی‪ ،‬تردستی‬
‫مهد‪ :‬گهواره )به(‪ ،‬زادگاه‬
‫مهذب‪ :‬پیراسته‪ ،‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫مهر‪ :‬نشان‪ ،‬کابین‬
‫مهلت‪ :‬زنهار‪ ،‬زمان‪ ،‬درنگ‬
‫مهلک‪ :‬مرگبار‪ ،‬کشنده‬
‫مهلکه‪ :‬نیستگاه‪ ،‬نابودگاه‪ ،‬میدان جنگ‪ ،‬کشتن گاه‪،‬‬
‫کشتارگاه‬
‫برجسته‪ ،‬باارزش‪ ،‬با ارزش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫موافق‪ :‬همکامه ) ‪ ،(hamkāmak‬یکدل‪ ،‬همراه‪ ،‬همدید‪،‬‬

‫موجه‪ :‬شایسته‪ ،‬روا‪ ،‬درست انگاشته‪ ،‬پسندیده‪ ،‬پذیرفته‪،‬‬
‫پذیرفتنی‬
‫همدوش‪ ،‬همدست‪ ،‬همداستان‪ ،‬هماهنگ‪ ،‬هم داستان‪ ،‬هم‬
‫موجود‪ :‬یافته )ده(‪ ،‬یافتمند‪ ،‬هستیدار‪ ،‬هستی یافته‪ ،‬هستی‪،‬‬ ‫اندیش‬
‫هسته‪ ،‬هستنده‪ ،‬هستار‪ ،‬هست‪ ،‬پدیده‪ ،‬بودن‪ ،‬باشنده‪ ،‬باشا‬ ‫موافقان‪ :‬همنگران‬

‫موجود گردیدن‪ :‬انبوسیدن )ده(‪،‬‬

‫موافقت‪ :‬همسازی‪ ،‬همداستانی‪ ،‬هماوایی‪ ،‬هماهنگی‪ ،‬پذیرش‬
‫موجودات‪ :‬باشندگان‬
‫موجودی‪ :‬دارایی‬
‫موجودیت‪ :‬هستی‪ ،‬بودن‬
‫موحش‪ :‬هراس انگیز‪ ،‬هراس‪ ،‬سهمناک‪ ،‬ترسناک‪ ،‬بیمناک‬
‫موخر‪ :‬وامانده‪ ،‬واپسین‪ ،‬واپس‪ ،‬فرجامی‪ ،‬پشت‪ ،‬پسین‪ ،‬پس‬
‫افتاده‬
‫موخرین‪ :‬پسینیان‬
‫مودب‪ :‬فرهیخته‪ ،‬بافرهنگ‪ ،‬باادب‬
‫موذن‪ :‬نیاخوان‪ ،‬بانگی‬
‫موذی‪ :‬موتک‪ ،‬گزندرسان‬
‫مورب‪ :‬کژ‪ ،‬کج‪ ،‬خمیده‪ ،‬اوریب‪ ،‬اُریبانه‪ ،‬اُریب‬
‫مورخ‪ :‬هنگامه‪ ،‬گذشته نگار‪ ،‬کهن نگار‪ ،‬تاریخدان‪ ،‬باستان‬
‫موافقت کردن‪ :‬همراهی کردن‬
‫موافقم‪ :‬همداستانم‬
‫مواقع‪ :‬هنگام‪ ،‬زمانها‬
‫مواکد‪ :‬سخت‪ ،‬پافشاری‪ ،‬پابرجا‪ ،‬استوار‬
‫مواکدا‪ :‬باپا فشاری‪ ،‬با استواری‬
‫موالی‪ :‬نیازادگان )ده(‪،‬‬
‫موانست‪ :‬همنشینی‪ ،‬همدمی‪ ،‬همدلی‪ ،‬هم خویی‪ ،‬دوستی‪،‬‬
‫دمسازی‪ ،‬خوگیری‪ ،‬خوگرفتن‬
‫موانع‪ :‬راهبندها‪ ،‬بازدارندگان‬
‫موبایل‪ :‬گوشی همراه‬
‫موت‪ :‬مرگ‪ ،‬مردن‪ ،‬درگذشتن‪ ،‬درخاک غنودن‪ ،‬جان سپردن‬
‫موتور‪ :‬یارنده‪ ،‬نیروگر‪ ،‬نیروده‬

‫موثر‪ :‬کارکن )ده(‪ ،‬هناینده‪ ،‬هنایا‪ ،‬هُنایا‪ ،‬نشانگذار‪ ،‬کاری‪،‬‬

‫نگار‬
‫مورخه‪ :‬روز‪ ،‬به روز‬
‫مورد‪ :‬نمونه‪ ،‬نشانه‪ ،‬برای‪ ،‬باره‬
‫مورد احترام‪ :‬ارجمند‬
‫مورد احترامترین‪ :‬ارجمندترین‬
‫مورد استفاده‪ :‬بهکاررفته‬
‫مورد چیزی قرار گرفتن‪ :‬دچار چیزی شدن‬
‫مورد نظر‪ :‬دلخواه‬
‫موردنیاز‪ :‬خواسته شده‪ ،‬بایسته‬
‫موزه‪ :‬نمایشگاه‪ ،‬گنجینه‪ ،‬گنجخانه‪ ،‬دیرینکده‬
‫موزون‪ :‬سنجیده‪ ،‬آهنگین‬
‫موزی‪ :‬آزارا‬
‫موزیسین‪ :‬نوازنده‬
‫موزیک‪ :‬آهنگ‬
‫موس‪ :‬موشواره‪ ،‬موش‬
‫موسس‪ :‬پایه گزار آغاز کننده‪ ،‬پایه گذار‪ ،‬بنیانگزار‪ ،‬بنیانگر‪،‬‬
‫بنیانگذار‪ ،‬بنیادگزار‪ ،‬بنیادگذار‬
‫کارگر‪ ،‬کارساز‪ ،‬کارآمد‪ ،‬کارایی‬
‫موثرترین‪ :‬کارسازترین‬
‫موثری‪ :‬کارسازی‬
‫موثق‪ :‬راست و درست‪ ،‬بنیادین‪ ،‬باوری‪ ،‬استوارداشتن‬
‫موج‪ :‬کوالب )به(‪ ،‬کوهه‪ ،‬خیزآبه‪ ،‬خیزاب‪ ،‬تکانه‬
‫موجِد‪ :‬پدیدآرنده )ده(‪،‬‬
‫شوَند‪ ،‬دستاویز‪ ،‬به انگیزه‪ ،‬برابر‪ ،‬انگیزه‬
‫موجب‪ :‬مایه‪ ،‬شوند‪َ ،‬‬
‫موجب نگرانی شد‪ :‬مایه نگرانی شد‬
‫موجبات‪ :‬مایهها‪ ،‬زمینههای‪ ،‬زمینهها‪ ،‬بایستهها‬
‫موجد‪ :‬هستکننده )ده(‪ ،‬پدیدآورنده‪ ،‬پدیدآورند‪ ،‬باشاننده‪،‬‬
‫آفریننده‬
‫موجر‪ :‬کرایه دهنده‪ ،‬اجاره دهنده‬
‫موجز‪ :‬گزینه‪ ،‬کوتاه سخن‪ ،‬فشرده‪ ،‬چکیده‬

‫‪۲۲۷‬‬

‫موقوف کردن‪ :‬بازایستاندن‪ ،‬از میان بردن‬
‫موقوفه‪ :‬دهش در راه خدا‬
‫موکت‪ :‬فرشینه )فه(‪،‬‬
‫موکول‪ :‬نهاده‪ ،‬سپرده‪ ،‬بسته‬
‫موالنا‪ :‬سرور‪ ،‬راهبر‬
‫مولتیمدیا‪ :‬چندرسانهای‬
‫مولد‪ :‬زایش ده‪ ،‬زایا‬
‫مولف‪ :‬نویسنده‪ ،‬نگارنده‪ ،‬نگارشگر‪ ،‬گردآورنده‬
‫مولکول‪ :‬مایزاد‬
‫مولود‪ :‬فرزند‪ ،‬فرزاد‪ ،‬زاده‬
‫مومن‪ :‬گرونده )ده(‪ ،‬گرویده‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬پارسا‪ ،‬باورمند‪،‬‬
‫باوردار‬
‫مومیا‪ :‬مومی‬
‫مونث‪ :‬مادینه‪ ،‬ماده‬
‫مونس‪ :‬همنشین‪ ،‬همدم‪ ،‬همدل‬
‫موهبت‪ :‬دهش‪ ،‬داده‪ ،‬بخشش‬
‫موهوم‪ :‬پوچ‪ ،‬پندارین‪ ،‬پنداری‪ ،‬انگاری‬
‫موید‪ :‬یاری شده‪ ،‬نیروبخش‪ ،‬کامیاب‪ ،‬روشنگر‪ ،‬پیروز‪،‬‬
‫پشتیبان‪ ،‬بیانگر‪ ،‬استوارکننده‬
‫موید باشید‪ :‬پیروز باشید‬
‫مؤاخذه‪ :‬بازخواست‬
‫مؤاکد‪ :‬سخت‪ ،‬پافشاری‪ ،‬پابرجا‪ ،‬استوار‬
‫مؤاکداً‪ :‬باپا فشاری‪ ،‬با استواری‬
‫مؤانست‪ :‬همنشینی‪ ،‬همدمی‪ ،‬همدلی‪ ،‬هم خویی‪ ،‬دوستی‪،‬‬
‫دمسازی‪ ،‬خوگیری‪ ،‬خوگرفتن‬
‫مؤأخذه‪ :‬سرزنش‬
‫مؤثر‪ :‬هناینده‪ ،‬نشانگذار‪ ،‬کاری‪ ،‬کارگر‪ ،‬کارساز‪ ،‬کارآمد‬
‫مؤثر افتادن‪ :‬درگرفتن )به(‪،‬‬
‫مؤثری‪ :‬کارسازی‬
‫مؤخر‪ :‬سپسین )ڀ(‪ ،‬وامانده‪ ،‬واپسین‪ ،‬واپس‪ ،‬فرجامی‪،‬‬
‫سپسین‪ ،‬پشت‪ ،‬پسین‪ ،‬پس افتاده‬
‫مؤخرین‪ :‬پسینیان‬
‫مؤدب‪ :‬بافرهنگ‪ ،‬باادب‬
‫‪۲۲۸‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫موسسه‪ :‬نهاد‪ ،‬سازمان‪ ،‬بنیاد‪ ،‬بنگاه‬
‫موسم‪ :‬هنگامه‪ ،‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‬
‫موسمی‪ :‬هنگامانه‪ ،‬گاهانه‬
‫موسوم‪ :‬نشان یافته‪ ،‬نشان شده‪ ،‬نامیده‪ ،‬نامبرده‪ ،‬شناخته‬
‫موسیقی‪ :‬نوا‪ ،‬دانش آهنگها‪ ،‬خنیاک‪ ،‬خنیا‪ ،‬خُنیا‪ ،‬آهنگ‬
‫موسیقی دان‪ :‬نوازنده‪ ،‬خنیاگر‪ ،‬خُنیاگر‬
‫موسیقیایی‪ :‬آهنگین‬
‫موسیقیدان‪ :‬خنیاگر‬
‫موسیو‪ :‬سرکار‬
‫موصوف‪ :‬نهاده شده‪ ،‬ستوده شده‪ ،‬ستوده‪ ،‬ستایش شده‪،‬‬
‫ستایش انگیز‪ ،‬پسندیده‬
‫موضع‪ :‬جایگاه‬
‫موضوع‪ :‬نهشته‪ ،‬نهاده‪ ،‬سخن‪ ،‬زمینه‪ ،‬جستار‪ ،‬پرسمان‪ ،‬باره‬
‫موضوعات‪ :‬زمینهها‪ ،‬جستارها‪ ،‬پرسمانها‪ ،‬بارهها‬
‫موضوعی‪ :‬دستمایهای‬
‫موعد‪ :‬هنگام‪ ،‬سررسید‪ ،‬زمان‬
‫موعد مقرر‪ :‬زمان نشناخته‪ ،‬به هنگام‬
‫موعد مالقات‪ :‬زمان دیدار‬
‫موعظه‪ :‬نیک سخنی‪ ،‬چاشش‪ ،‬پنددادن‪ ،‬اندرز‬
‫موعود‪ :‬نوید کرده‪ ،‬نشناخته‪ ،‬مژده داده شده‪ ،‬سررسید‬
‫موفق‪ :‬کامکار ) ‪ ،(kāmkār‬کامروا ) ‪،(kāmak rawāk‬‬
‫کامیاب‪ ،‬سربلند‪ ،‬پیروزمندانه‪ ،‬پیروزمند‪ ،‬پیروز‬
‫موفق باشید‪ :‬پیروز باشید‬
‫موفقیت‪ :‬کامروایی ) ‪ ،(kāmak rawākīh‬کامیابی‪،‬‬
‫کامکاری‪ ،‬سربلندی‪ ،‬پیروزی‪ ،‬پیروزگری‬
‫موفقیت نسبی‪ :‬کمابیش پیروزی‬
‫موقت‪ :‬ناپایدار‪ ،‬گذرا‪ ،‬زودگذر‪ ،‬چندگاهه‪ ،‬چند گاهه‬
‫موقتا‪ :‬گذران‪ ،‬گذرا‪ ،‬کوتاه زمان‬
‫موقتی‪ :‬گذرا‪ ،‬چند گاهه‬
‫موقر‪ :‬گرانسنگ‪ ،‬بزرگوار‪ ،‬ارجمند‬
‫موقع‪ :‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‪ ،‬بزنگاه‬
‫موقعیت‪ :‬جایگاه‪ ،‬ایستار‬
‫موقوف‪ :‬وانهاده‪ ،‬واداشته‪ ،‬بسته شده‪ ،‬بسته‪ ،‬بازمانده‪ ،‬بازداشته‬
‫شده‪ ،‬بازداشته‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫مینیاتور‪ :‬ریزنگاره‬ ‫مؤذن‪ :‬نیاخوان‪ ،‬بانگی‬

‫مینیاتوری‪ :‬ریزنگاری‪ ،‬ریزنگارگی‬ ‫مؤسس‪ :‬پایه گذار‪ ،‬بنیانگزار‪ ،‬بنیانگر‪ ،‬بنیانگذار‪ ،‬بنیادگزار‪،‬‬
‫مینیاتوریست‪ :‬ریزنگارنده‬ ‫بنیادگذار‬

‫مینیمم‪ :‬کمینه )فه(‪،‬‬

‫مؤسسه‪ :‬نهاد‪ ،‬سازمان‪ ،‬بنیاد‪ ،‬بنگاه‬
‫مؤلف‪ :‬نوین‪ ،‬نویسنده‪ ،‬نگارنده‪ ،‬نگارشگر‪ ،‬گردآورنده‬
‫مینیموم‪ :‬کمینه )فه(‪،‬‬ ‫مؤمن‪ :‬گرویده‪ ،‬گرونده‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬پارسا‪ ،‬باورمند‪ ،‬باوردار‬
‫مؤنث‪ :‬مادینه‪ ،‬ماده‬
‫مؤید‪ :‬یاری شده‪ ،‬نیروبخش‪ ،‬کامیاب‪ ،‬روشنگر‪ ،‬پیروز‪،‬‬
‫پشتیبان‪ ،‬استوارکننده‬
‫میادین‪ :‬مینوگرایی‪ ،‬میدانها‬
‫میت‪ :‬مرده‪ ،‬مردار‪ ،‬درگذشته‬
‫میترائیسم‪ :‬مهرپرستی‬
‫میثاق‪ :‬پیمان‪ ،‬پای بندی‬

‫میراث‪ :‬مُردهریگ )به(‪ ،‬واهشته‪ ،‬مانداک‪ ،‬بازمانده‬

‫میرغضب‪ :‬دژخیم‬
‫میز‪ :‬ماز‬
‫میزان‪ :‬همار‪ ،‬سنجش‪ ،‬ترازو‪ ،‬تراز‪ ،‬پیمانه‬
‫میسر‪ :‬فراهم‪ ،‬شدنی‪ ،‬پذیرفتنی‪ ،‬آسان‪ ،‬انجام پذیر‬
‫میسر است‪ :‬شدنی است‬
‫میسر بودن‪ :‬فراهم بودن‪ ،‬شدنی بودن‬
‫میسر شدن‪ :‬فراهم شدن‬
‫میسر کردن‪ :‬فراهم کردن‬
‫میعاد‪ :‬دیدارگاه‬

‫میل‪ :‬گرایستگی ) ‪ ،(grāyastakīh‬گرایش )به(‪ ،‬نامه‪،‬‬

‫گرای‪ ،‬کشش‪ ،‬کامک‪ ،‬کام‪ ،‬دستیابی‪ ،‬خواهش‪ ،‬خواسته‪،‬‬
‫خواستن‪ ،‬خواست‬

‫میل کردن‪ :‬گرایستن )ڀ(‪ ،‬کامستن ) ‪،(kāmstan‬‬

‫گراییدن )به(‪ ،‬گِرایَستن )به(‪ ،‬پیسودن‪ ،‬پِیسودن‬

‫میالد‪ :‬زایش‪ ،‬زادروز‬
‫میمنت‪ :‬همایونی‪ ،‬فرخی‪ ،‬فرخندگی‪ ،‬شگون‪ ،‬خجستگی‬

‫میمون‪ :‬فرخنده )به(‪ ،‬فرخجسته )به(‪ ،‬خجسته )به(‪،‬‬

‫همایون‬

‫‪۲۲۹‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫ناجی‪ :‬رهایی یابنده‪ ،‬رستگار‬

‫ناحرمتی‪ :‬بیادبی‬
‫ناحساب‪ :‬زورگو‪ ،‬زورسِتان‬
‫ناحساب گفتن‪ :‬زورگفتن‪ ،‬چرندگفتن‬
‫ناحق‪ :‬ناسزاگویی‪ ،‬ناسزا‪ ،‬ناروا‪ ،‬نادرست‪ ،‬دروغ‪ ،‬بیهوده‪ ،‬بیداد‬
‫ناحق شناس‪ :‬ناسپاس‬
‫ناحیه‪ :‬کرانه‪ ،‬سوی‪ ،‬بخش‬ ‫ن‬
‫ناخالص‪ :‬ناک‬
‫ناخلف‪ :‬نادرست‪ ،‬ناپاک‪ ،‬بدسگال‬
‫نَسبی‪ :‬تباری‪ ،‬پروزی‬
‫ناخوش احوال‪ :‬ناتندرست‪ ،‬بیمار‬
‫نَفس‪ :‬گوهر‪ ،‬سرشت‪ ،‬روان‪ ،‬جان‬
‫ناخوش مزاج‪ :‬ناتندرست‬
‫نَفس بریدگی‪ :‬دمیش‪ ،‬دمبر‬
‫نادر‪ :‬نایاب‪ ،‬کمیاب‪ ،‬کم‪ ،‬شگرف‬
‫نَقل‪ :‬جابجاکردن‪ ،‬ترابری‬
‫نادم‪ :‬شرمسار‪ ،‬پشیمان‬
‫نُسخ‪ :‬نسک‪ ،‬نَسک‬
‫نار‪ :‬آذر‪ ،‬آتش‬
‫نُقره‪ :‬سیم‬
‫ناراحت‪ :‬نگران‪ ،‬نژند‪ ،‬ناسوده‪ ،‬دلگیر‪ ،‬آزرده‪ ،‬اندوهگین‪،‬‬
‫نُقل‪ :‬گَزک‬
‫افسرده‬
‫نِسبی‪ :‬همگرایی‪ ،‬فراخور‬
‫ناراحت شدن‪ :‬دلگیر شدن‪ ،‬اندوهگین شدن‬
‫نا خالص‪ :‬ناپالوده‬
‫ناراضی‪ :‬ناخشنودی‪ ،‬ناخشنود‪ ،‬ناخرسند‬
‫نا عدالتی‪ :‬بیدادگری‬
‫نارضایتی‪ :‬ناخواستنی‪ ،‬ناخشنودی‬
‫نا متناسب‪ :‬بیقواره‬
‫نارفاقتی‪ :‬نادوستی‪ ،‬دورنگی‬
‫نا محتاج‪ :‬بینیاز‬
‫نارنج‪ :‬نارنگ‪ ،‬نارَنگ‬
‫نا ممکن‪ :‬نشدنی‬
‫نارنجی‪ :‬نارنگی‬
‫نا منظم‪ :‬نابسامان‬
‫ناز و غمزه‪ :‬ناز و کرشمه‬
‫نا موافق‪ :‬ناهمساز‬
‫نازک ادا‪ :‬نازک رفتار‬
‫نا میمون‪ :‬ناخجسته‬
‫نازک بدن‪ :‬نازک تن‬
‫نااستحقاق‪ :‬ناروا‪ ،‬بیجا‬
‫نازک خلق‪ :‬نرمخوی‪ ،‬زودرنج‬
‫نااصل‪ :‬فرومایه‬
‫نازک خیال‪ :‬نازک اندیش‬
‫ناامن‪ :‬ناآشنا‪ ،‬ناآرام‪ ،‬ترسناک‪ ،‬بیمناک‬
‫نازک مزاج‪ :‬جوشی‬
‫ناامنی‪ :‬آشوبزدگی‪ ،‬آشفتگی‬
‫نازک مشام‪ :‬نازک دماغ‬
‫نازک مشرب‪ :‬نازپرورده‬ ‫نااهل‪ :‬ناکس )به(‪ ،‬بدنهاد‪ ،‬بدگهر‪ ،‬بدسرشت‬
‫نازل‪ :‬فروفرستاده‪ ،‬فرودآمده‪ ،‬فرود‪ ،‬پایین رو‬ ‫نابالغ‪ :‬نارس‪ ،‬ناپخته‪ ،‬کم سال‬
‫نازل کردن‪ :‬فروفرستادن‬ ‫نابغه‪ :‬هوشمند‪ ،‬فَرهوش‪ ،‬تیزهوش‪ ،‬باهوش‬
‫ناس‪ :‬مردمان‪ ،‬مردم‬ ‫نابلد‪ :‬کارندان‪ ،‬بیراه‬
‫ناسالم‪ :‬ناسازگار‪ ،‬نابکار‪ ،‬بیمار‬ ‫ناتمام‪ :‬نیمه کاره‪ ،‬نافرجام‪ ،‬نارسا‪ ،‬نادرست‪ ،‬خام‪ ،‬پایان نیافته‬
‫ناسخ‪ :‬نیستگر‬ ‫ناجنس‪ :‬وازده‪ ،‬نایاب‪ ،‬ناجور‪ ،‬ناپسند‪ ،‬بیادب‬

‫‪۲۳۰‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫نامبارک‪ :‬نافرخنده‪ ،‬ناخجسته‪ ،‬گجسته‪ ،‬بدشگون‬ ‫ناسیونال‪ :‬میهنی‪ ،‬میهن پرستانه‬

‫نامتجانس‪ :‬ناهمگن‬ ‫ناشر‪ :‬چاپ کننده‪ ،‬پخش کننده‬
‫نامتحرک‪ :‬ناروان‬ ‫ناشکر‪ :‬ناسپاس‬
‫نامتخصص‪ :‬ناویژهکار‬ ‫ناشکری‪ :‬ناسزا‪ ،‬ناسپاسی‬
‫نامتصور‪ :‬ناپنداشته‪ ،‬پندارناپذیر‬ ‫ناشی‪ :‬نیازموده‪ ،‬کارنیازموده‪ ،‬تازه کار‪ ،‬برآمده‬
‫نامتعادل‪ :‬ناهمسنگ‪ ،‬نابرابر‬ ‫ناشی از‪ :‬برآمده از‬
‫نامتناسب‪ :‬ناجور‬ ‫ناشی شدن‪ :‬برآمدن‬
‫نامتناهی‪ :‬بیکرانه‪ ،‬بیپایان‬ ‫ناشی شده است‪ :‬برآمدهاست‬
‫نامتوازن‪ :‬ناهماهنگ‬ ‫ناشی شدهاست‪ :‬برآمدهاست‬
‫نامتوازی‪ :‬همرس‬ ‫ناشی می شود‪ :‬بر میآید‬
‫نامتواضع‪ :‬خودخواه‪ ،‬بادسار‪ ،‬اَبرتن‪َ ،‬ابَرتن‬ ‫ناشی میشود‪ :‬بر میآید‬
‫نامتوقع‪ :‬بیامید‬ ‫ناشیانه‪ :‬ندانم کارانه‬
‫نامتین‪ :‬نااستوار‪ ،‬سبکسار‬ ‫ناشیشده‪ :‬شکافته‬
‫نامثمر‪ :‬بیبر‬ ‫ناصبور‪ :‬ناگزی‪ ،‬ناشکیبا‬
‫نامجرب‪ :‬ناآزموده‬ ‫ناصح‪ :‬پندگو‪ ،‬پندآموز‪ ،‬اندرزگو‬
‫نامجموع‪ :‬پریشان‪ ،‬آشفته‬ ‫ناصیه‪ :‬پیشانی‬

‫ناطق‪ :‬گویا )ده(‪ ،‬سخنگوی )ده(‪ ،‬گویا‪ ،‬سخنور‪ ،‬سخنگو‪،‬‬

‫نامحتشم‪ :‬ناارجمند‬
‫نامحتمل‪ :‬ناشدنی‬
‫سخنران‬
‫نامحدود‪ :‬نامرز‪ ،‬بیکرانه‪ ،‬بیکران‪ ،‬بیشمار‬
‫ناظر‪ :‬نگرنده‪ ،‬کارگزار‪ ،‬کارفرمان‬
‫نامحرم‪ :‬بیگانه‬
‫ناظم‪ :‬یارساالر‪ ،‬آراینده‬
‫نامحرمی‪ :‬بیگانگی‬
‫ناعدالتی‪ :‬بیدادگری‬
‫نامحسوس‪ :‬ناسهیدنی‪ ،‬درنیافتنی‬
‫نافذ‪ :‬فرورونده‪ ،‬روان‪ ،‬درگذرنده‬
‫نامحصور‪ :‬بیکرانه‬
‫نافع‪ :‬سودبخش‪ ،‬سود رسان‬
‫نامحفوظ‪ :‬بینگهبان‪ ،‬بیدرو دروازه‬
‫نافی‪ :‬نیسته‪ ،‬نیستگر‬
‫نامحکم‪ :‬نااستوان‪ ،‬سست‬
‫ناقابل‪ :‬کم بها‪ ،‬بیارزش‪ ،‬بیارج‬
‫نامحلول‪ :‬وانرفتنی‪ ،‬آب ناشدنی‬
‫ناقبول‪ :‬ناپسند‪ ،‬ناپذیرفته‪ ،‬ناباب‬
‫نامحمود‪ :‬ناشگون‪ ،‬ناپسند‪ ،‬زشت‬
‫ناقد‪ :‬کارشناس‪ ،‬سخن سنج‪ ،‬خرده گیر‬
‫نامخالف‪ :‬سازگار‬
‫ناقص‪ :‬نیمه کاره‪ ،‬نارسا‪ ،‬ناآزموده‪ ،‬کم‪ ،‬کاستیمند‬
‫نامختص‪ :‬همگان‬
‫ناقص عقل‪ :‬دیوانه‪ ،‬خل‬
‫نامخلوق‪ :‬نیافریده‪ ،‬دیرین‬
‫ناقض‪ :‬ناینده‬
‫نامدلل‪ :‬بیشوند‪ ،‬بیپَروَهان‬
‫ناقل‪ :‬داستان گو‬
‫نامذکور‪ :‬ناگفته‬
‫ناقال‪ :‬ناغال‪ ،‬زرنگ‪ ،‬با هوش‬
‫نامراد‪ :‬ناکام‬
‫ناقوس‪ :‬مهزنگ‪ ،‬درای‬
‫نامربوط‪ :‬نابسته‪ ،‬چرند و پرند‪ ،‬بیسروته‬
‫ناالیق‪ :‬ناشایند‪ ،‬ناشایست‪ ،‬بیگُربُزه‬
‫نامانوس‪ :‬ناهمدل‪ ،‬ناآشنا‪ ،‬بیگانه‬

‫‪۲۳۱‬‬

‫نامطمین‪ :‬نااستوان‪ ،‬دل آشوب‪ ،‬بدگمان‬
‫نامطمئن‪ :‬نااستوان‪ ،‬دل آشوب‪ ،‬بدگمان‬
‫نامعتبر‪ :‬بیپایه‪ ،‬بیارزش‬
‫نامعتدل‪ :‬ناگوار‪ ،‬ناجور‬
‫نامعدود‪ :‬ناشمرده‪ ،‬بیشمار‬
‫نامعذور‪ :‬پوزش ناپذیر‬
‫نامعصوم‪ :‬ناپاک‪ ،‬گناهکار‪ ،‬بیآزرم‬
‫نامعقول‪ :‬دورازخرد‪ ،‬بیخرد‬
‫نامعلول‪ :‬بیانگیزه‬
‫نامعلوم‪ :‬ناشناخته‪ ،‬نادانسته‪ ،‬ناآشنا‬
‫نامعمور‪ :‬ناآبادان‬
‫نامعهود‪ :‬ناآشنا‬
‫نامعین‪ :‬ناشناخته‪ ،‬بینشان‬
‫نامعیوب‪ :‬سره‪ ،‬بیآک‬
‫نامغرور‪ :‬نافتوده‪ ،‬فروتن‬
‫نامغشوش‪ :‬سره‬
‫نامفهوم‪ :‬گنگ‪ ،‬بیچم‬
‫نامفید‪ :‬ناسودمند‪ ،‬بیکاره‬
‫نامقبول‪ :‬ناپذیرفته‬
‫نامقدر‪ :‬ننهاده‬
‫نامقدور‪ :‬ناشدنی‪ ،‬ناتوانسته‬
‫نامقطوع‪ :‬نابریده‬
‫نامقید‪ :‬یله‪ ،‬بیبندوبار‪ ،‬آزاد‬
‫نامکتسب‪ :‬به دست نیامده‬
‫نامکرر‪ :‬ناگفته‪ ،‬ناپوییده‬
‫نامالیم‪ :‬ناهموار‪ ،‬زبر‪ ،‬درشت‪ ،‬خشن‬
‫ناممدوح‪ :‬ناستوده‬
‫ناممکن‪ :‬ناشایان ) ‪ ،(nē šāyen‬ناشدنی‬
‫نامناسب‪ :‬ناشایست‪ ،‬نابجا‬
‫نامنافق‪ :‬یکدله‬
‫نامنتظر‪ :‬نابیوسیده‬
‫نامنظم‪ :‬نابسامان‪ ،‬نا به سامانی‪ ،‬نا به سامان‪ ،‬بیسامان‬
‫نامطبوع‪ :‬ناگوار‪ ،‬ناپسند‪ ،‬ناخوشایند‪ ،‬چِرکین‪ ،‬بیارج‬
‫نامنظور‪ :‬ناسپاس‬
‫نامنقسم‪ :‬بخش نا شو‬
‫نامنقول‪ :‬ناترابر‪ ،‬پایدار‬
‫‪۲۳۲‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫نامرتب‪ :‬نابسامان‪ ،‬نا بهسامان‪ ،‬نا به سامان‪ ،‬پساپیش‪،‬‬
‫پراکنده‪ ،‬بیسامان‬
‫نامرتبی‪ :‬نادَبیر‪ ،‬نا بهسامانی‪ ،‬نا به سامانی‪ ،‬نابسامانی‪،‬‬
‫بیسامانی‬
‫نامرحوم‪ :‬نیامرزیده‬
‫نامرعی‪ :‬نانمیده‪ ،‬نادیده‬
‫نامرغوب‪ :‬وازده‪ ،‬ناپسند‪ ،‬آبدیده‬
‫نامریی‪ :‬نادیدنی‪ ،‬ناپیدا‬
‫نامرئی‪ :‬نادیدنی‪ ،‬ناپیدا‬
‫نامساعد‪ :‬ناسازگار‪ ،‬ناساز‬
‫نامساوی‪ :‬نابرابر‬
‫نامستحسن‪ :‬نازیبا‪ ،‬زشت‬
‫نامستحق‪ :‬ناسزاوار‬
‫نامستعد‪ :‬ناشایسته‪ ،‬ناآماده‬
‫نامستقیم‪ :‬ناراست‪ ،‬نابسامان‬
‫نامستور‪ :‬ناپوشیده‪ ،‬برهنه‪ ،‬آشکار‬
‫نامسجل‪ :‬ناایستا‬
‫نامسرور‪ :‬ناشاد‪ ،‬اندوهگین‬
‫نامسطح‪ :‬ناهموار‬
‫نامسعود‪ :‬تیره بخت‪ ،‬بدشگون‬
‫نامسکوت‪ :‬ناخاموش‪ ،‬درکار‬
‫نامسکوک‪ :‬نازده‬
‫نامسکون‪ :‬ویران‪ ،‬ناآباد‪ ،‬لوت‬
‫نامسلح‪ :‬نابسیجیده‪ ،‬بیزینه‪ ،‬بیافزار‬
‫نامسمی‪ :‬نابجا‬
‫نامشخّص‪ :‬ناپایدار‬
‫نامشخص‪ :‬ناپایدار‬
‫نامشروح‪ :‬ناشکافته‪ ،‬کوتاه‬
‫نامشروط‪ :‬بیسامه‬
‫نامشروع‪ :‬ناروا‪ ،‬گناه آلوده‬
‫نامصادق‪ :‬نایکرنگ‪ ،‬ناراست‪ ،‬نادرست‬
‫نامصور‪ :‬ناانگاشته‪ ،‬پیکرناپذیرفته‬
‫نامطلب‪ :‬نامجوی‬
‫نامطلوب‪ :‬ناخواسته‪ ،‬ناپسندی‪ ،‬ناپسند‬

‫نبوغ‪ :‬هوشمندی‪ ،‬فرهوشی‬
‫نبی‪ :‬وَخشور‬
‫نت‪ :‬یادداشت‬
‫نتایج‪ :‬هودهها‪ ،‬فرجامها‪ ،‬سرانجامها‪ ،‬ره آوردها‪ ،‬دستاوردها‪،‬‬
‫دست آوردها‪ ،‬پیآیندها‪ ،‬پیامدها‪ ،‬برآیندها‪ ،‬برآمدها‪ ،‬بازدهها‬
‫نتبجه‪ :‬پیآیند‬
‫نتیجتا‪ :‬سرانجام‬
‫نتیجه‪ :‬هوده‪ ،‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬ره آورد‪ ،‬دستاورد‪ ،‬دست آورد‪،‬‬
‫پیامد‪ ،‬برآیند‪ ،‬برآمد‪ ،‬بازده‬
‫نتیجه دادن‪ :‬هودیدن‬
‫نتیجه کار‪ :‬پیامد کار‬
‫نتیجه گیری‪ :‬برداشت‬
‫نثار‪ :‬شاباش‪ ،‬پیشکش‪ ،‬پاشیدن‪ ،‬افشاندن‪ ،‬ارمغان‬
‫نثارکردن‪ :‬پیشکش کردن‪ ،‬پاشیدن‪ ،‬افشاندن‬
‫نثر‪ :‬سخن ناسروده‪ ،‬دیپ‬
‫‪ ،(āzātmartīh‬واالگوهری‪ ،‬وارستگی‪،‬‬ ‫نجابت‪ :‬آزادمردی )‬
‫نیکو‪ ،‬نیکنهادی‪ ،‬آزادمنشی‪ ،‬آزادگی‬
‫نجات‪ :‬رهایش )ده(‪ ،‬کمک‪ ،‬رهایی‪ ،‬رستگاری‪ ،‬آزادی‬
‫نجات بخش‪ :‬رهاننده‬
‫نجات بخشیدن‪ :‬رهیدن‪ ،‬رهاندن‪ ،‬رستن‪ ،‬آزادشدن‬
‫نجات دادن‪ :‬جستاندن‬
‫نجات یافته‪ :‬رها شده‬
‫نجار‪ :‬درودگر )ده(‪ ،‬چوبکار‬
‫نجاری‪ :‬درودگری‬
‫نجاست‪ :‬ناپاکی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬آلودگی‬
‫نجس‪ :‬پلید‪ ،‬پلشت‬
‫نجوا‪ :‬درگوشی‪ ،‬پچ پچ‬
‫نجوم‪ :‬ستاره شناسی‪ ،‬اخترماری‪ ،‬اخترشناسی‪ ،‬اختر شناسی‬
‫نجیب‪ :‬واالگوهر‪ ،‬نیکنهادی‪ ،‬نیکنهاد‪ ،‬نیک نژاد‪ ،‬نیک گوهر‪،‬‬
‫پاکزاد‪ ،‬پاک نهاد‪ ،‬بزرگوار‪ ،‬آیریا‪ ،‬آزاده‬
‫نجیب زاده‪ :‬واالتبار‬
‫نجیبزاده‪ :‬آزادمرد‬
‫‪۲۳۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ناموازی‪ :‬در برابر هم‬
‫ناموافق‪ :‬ناهمساز‪ ،‬ناسازوار‪ ،‬کیاگن‬
‫ناموثر‪ :‬بیهنایش‬
‫ناموثق‪ :‬نااستوان‬
‫ناموجه‪ :‬نپذیرفتنی‪ ،‬نابجا‬
‫ناموجود‪ :‬نباشنده‬
‫ناموزون‪ :‬ناهنجار‪ ،‬ناسنجیده‪ ،‬زمخت‬
‫ناموس‪ :‬شرم‪ ،‬پاکدامنی‬
‫ناموضع‪ :‬نا به جا‬
‫ناموفق‪ :‬ناکامی‪ ،‬ناکام‬
‫نامؤثر‪ :‬بیهنایش‬
‫نامی‪ :‬روینده )ده(‪،‬‬
‫نامیمون‪ :‬نافرخنده‪ ،‬ناخشنود‪ ،‬ناخجسته‬
‫نانجیب‪ :‬بد نهاد‬
‫نانوتکنولوژی‪ :‬ساخت آوری خرد‬
‫سرده‬
‫ناهمجنس‪ :‬جدا َ‬
‫ناواجب‪ :‬ناروا‪ ،‬نابایست‬
‫ناوارد‪ :‬ناآگاه‪ ،‬کارندان‬
‫ناواقف‪ :‬ناآگاه‪ ،‬ناآزموده‬
‫ناوجوب‪ :‬ناسزاواز‬
‫ناوجوه‪ :‬ناشایست‪ ،‬ناروا‪ ،‬نادرست‬
‫ناوفادار‪ :‬ناپایدار‪ ،‬پیمان شکن‬
‫ناوقت‪ :‬نابهنگام‪ ،‬بیهنگام‬
‫نایب‪ :‬جانشین‪ ،‬پیشکار‬
‫نایب السلطنه‪ :‬شاهیار‪ ،‬جانشین شاه‬
‫نایب قهرمان‪ :‬پهلوان دوم‬
‫نایب قهرمانی‪ :‬پهلوان دومی‬
‫نایبقهرمان‪ :‬پهلوان دوم‬
‫نایبقهرمانی‪ :‬پهلوان دومی‬
‫نایل شدن‪ :‬رسیدن‪ ،‬دست یافتن‪ ،‬بهره مند شدن‬
‫نائل شدن‪ :‬رسیدن‪ ،‬دست یافتن‬
‫نبات‪ :‬روینده )ده(‪ ،‬رستنی )ده(‪ ،‬نبات‪ ،‬گیاه‪ ،‬کند‬
‫نبش قبر‪ :‬گورگشایی‪ ،‬گورشکافی‬
‫نبض‪ :‬رگجست‪ ،‬تپش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫نزاع‪ :‬همپیکاری ) ‪ ،(ham patkārišnīh‬نبرد‪ ،‬کشمکش‪،‬‬

‫نحس‪ :‬ناهمایون‪ ،‬نافرخنده‪ ،‬ناخجسته‪ ،‬گجسته‪ ،‬بدفرجام‪،‬‬
‫ستیزه‪ ،‬ستیز‪ ،‬زدوخورد‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‪ ،‬پیکار‪ ،‬آورد‬
‫نزع‪ :‬مردن‬
‫نزهت‪ :‬نیکویی‪ ،‬شادابی‪ ،‬دلگشایی‪ ،‬پاکیزگی‪ ،‬پاکی‪ ،‬پاکدامنی‬
‫نزول‪ :‬فروفرستادن‪ ،‬فروشدن‪ ،‬فرود‪ ،‬زیریدن‪ ،‬پایین آمدن‪،‬‬
‫بهره‪ ،‬افت‬
‫نزول پول‪ :‬بهره پول‬
‫نزولی‪ :‬کاهنده‪ ،‬فرویاز‬
‫نس‪ :‬متن‬
‫نسّاج‪ :‬ریسنده‬
‫نسا‪ :‬زنان‪ ،‬زن‬
‫نساج‪ :‬ریسنده‪ ،‬بافنده‪ ،‬بافکار‬
‫نساجی‪ :‬ریسندگی و بافندگی‪ ،‬جوالیی‪ ،‬بافندگی‬
‫نسب‪ :‬نژاد‪ ،‬دودمان‪ ،‬خویشاوندی‪ ،‬تبار‬
‫نسبت‪ :‬هارِفت‪ ،‬سنجش‪ ،‬درباره‪ ،‬در برابر‪ ،‬خویشی‪،‬‬
‫ندا‪ :‬سدا )سدا واژهای پارسی است که به نادرستی صدا نوشته‬
‫خویشاوندی‪ ،‬پیوند‪ ،‬بسته‪ ،‬بستگی‪ ،‬بازخوانی‬
‫نسبت به‪ :‬در سنجش با‪ ،‬در برابر‪ ،‬بسته به‬
‫نسبت داد‪ :‬بربست‬
‫نسبت دادن‪ :‬هاریفتن‪ ،‬پیونددادن‪ ،‬پیوند دادن‪ ،‬بربستن‬
‫نسبتا‪ :‬کمابیش‪ ،‬تااندازهای‪ ،‬تا اندازهای‪ ،‬بهسنجش‬
‫نسبتاً‪ :‬کمابیش‪ ،‬کم و بیش‬
‫نسبی‪ :‬همگرایی‪ ،‬کمابیش‪ ،‬فراخور‪ ،‬تباری‪ ،‬پروزی‬
‫نسج‪ :‬بافت‬
‫نسخ‪ :‬نسک‪ ،‬نَسک‪ ،‬ستردن‪ ،‬سِتردن‪ ،‬زدایش‪ ،‬برانداختن‬
‫نسخه‪ :‬ویرایش‪ ،‬نگارش‪ ،‬رونوشت‪ ،‬روگرفت‪ ،‬چاپ‬
‫نسل‪ :‬نژاد‪ ،‬دودمان‪ ،‬تیره‪ ،‬تخمه‪ ،‬تبار‪ ،‬پشت‬
‫نسل اندر نسل‪ :‬پشت درپشت‬
‫نسال بعد نسل‪ :‬پشت درپشت‬
‫نسناس‪ :‬دیوخوی‬
‫نسوان‪ :‬زنان‪ ،‬بانوان‬
‫نسیان‪ :‬فراموشیدن‪ ،‬فراموشی‪ ،‬پرویش‪ ،‬ازیادبری‬
‫بدشگون‪ ،‬بدبخت‪ ،‬بداختر‪ ،‬بداَخت ِر‬
‫نحص‪ :‬گجسته‬
‫نحو‪ :‬گونه‪ ،‬شیوه‪ ،‬روش‪ ،‬روال‬
‫نحوه‪ :‬گونه‪ ،‬شیوه‪ ،‬روش‪ ،‬روال‬
‫نحوه کار‪ :‬روش کار‬
‫نحوی‪ :‬فرازشناسانه‬
‫نحیف‪ :‬نزار‪ ،‬ناتوان‪ ،‬الغر‪ ،‬رنجور‬
‫نخاله‪ :‬دورریز‪ ،‬پسماند‪ ،‬بدردنخور‬
‫نخبگان‪ :‬سرآمدها‪ ،‬برگزیدگان‪ ،‬برترینها‬
‫نخبه‪ :‬سرآمد‪ ،‬برگزیده‪ ،‬برتر‬
‫نخست وزیر‪ :‬سروزیر‬
‫نخل‪ :‬موگ‪ ،‬کویک‪ ،‬درخت خرما‪ ،‬خرمابن‬
‫نخوت‪ :‬خودستایی‪ ،‬خودخواهی‪ ،‬خودپسندی‬
‫نخودچی‪ :‬نخود بوداده‬
‫شده(‪ ،‬فریاد‪ ،‬بانگ‪ ،‬آواز‪ ،‬آوا‬
‫ندامت‪ :‬ایرمان )به(‪ ،‬شرمساری‪ ،‬پشیمیدن‪ ،‬پشیمانی‪،‬‬
‫افسوس‬
‫ندای وجدان‪ :‬آوای سرشت‬
‫ندبه‪ :‬ناله‪ ،‬مویه‪ ،‬گریه‪ ،‬زاری‬
‫ندرت‪ :‬نایاب‪ ،‬کمیابی‪ ،‬کمی‬
‫ندرتا‪ :‬گهگاهی‪ ،‬گهگاه‪ ،‬گاهی‪ ،‬گاهگاهی‪ ،‬جستهگریخته‪،‬‬
‫بسیارکم‬
‫ندرتاً‪ :‬گاهی‬
‫ندیمه‪ :‬همنشین‪ ،‬همراز‪ ،‬همدم‬
‫نذر‪ :‬برآورد نیاز‬
‫نرجس‪ :‬نرگس‬
‫نرس‪ :‬پرستار‬
‫نرس اید‪ :‬کمک پرستار‪ ،‬بهیار‬
‫نرمال‪ :‬هنجارمند‪ ،‬هنجار‪ ،‬بههنجار‪ ،‬بهنجار‬

‫نرون‪ :‬پییاخته )فه(‪،‬‬

‫نسیم‪ :‬وزیدن‪ ،‬وزش‪ ،‬نرم باد‪ ،‬باد خنک و آرام‬

‫نسیه‪ :‬پَستادست )به(‪ ،‬پسدست‬

‫نشات‪ :‬نوپیدایی‪ ،‬زندگی‪ ،‬پرورش‬

‫‪۲۳۴‬‬

‫نظامنامه‪ :‬سامان نامه‬
‫نظامی‪ :‬سپاهی‪ ،‬ارتشی‬
‫نظایر‪ :‬همسانها‪ ،‬همتاها‪ ،‬همانندها‪ ،‬مانندها‬
‫نظر‪ :‬نگر )نظر تازی شده نگر است که از پارسی به تازی راه‬
‫یافته(‪ ،‬نگرش )ڀ(‪ ،‬نگریستن‪ ،‬نگاه‪ِ ،‬نگَر‪ ،‬روی‪ ،‬رو‪ ،‬دیدگاه‪،‬‬
‫دید‪ ،‬دی‬
‫نظر او‪ :‬دید او‬
‫نصاب‪ :‬سازنده‪ ،‬دسته کارد‪ ،‬آغاز هر چیزی‪ ،‬اندازهای از چیزی‬
‫نظر به اینکه‪ :‬از آنجا که‬
‫نظر کردن‪ :‬نگریدن )ڀ(‪ ،‬نگریستن‬
‫نظری‪ :‬نگری‬
‫نظریه‪ :‬نگره‪ ،‬دیدگاه‪ ،‬انگاره‬
‫نظم‪ :‬هماهنگی‪ ،‬سامان‪ ،‬سازماندهی‪ ،‬دهناد‪ ،‬آرایش‪ ،‬آراستن‪،‬‬
‫آراستگی‬
‫نظم داد‪ :‬بسامانید‬
‫نظمیه‪ :‬شهربانی‬
‫نظیر‪ :‬مانا )به(‪ ،‬همسان‪ ،‬همتا‪ ،‬همانند‪ ،‬همانا‪ ،‬مانند‬
‫نظیف‪ :‬شسته‪ ،‬تمیز‪ ،‬پاکیزه‪ ،‬پاک‬
‫نعره‪ :‬فوژان )به(‪ ،‬ویله‪ ،‬فریاد‪ ،‬غریو‬
‫نعش‪ :‬مرده‪ ،‬مردار‪ ،‬الشه‪ ،‬کالبد‬
‫نعل‪ :‬پساهنگ‪ ،‬پای افزار‬
‫نعلین‪ :‬دمپایی‬
‫نعمت‪ :‬نیکی‪ ،‬دسترس‪ ،‬داشته‪ ،‬دارایی‪ ،‬خوبی‬
‫نعناع‪ :‬نانوک‪ ،‬پذور‬
‫نغام‪ :‬نواها‪ ،‬آوازها‬
‫نغمه‪ :‬نوا‪ ،‬سرود‪ ،‬ترانه‪ ،‬آواز‪ ،‬آهنگ‬
‫نفاق‪ :‬ناسازگاری‪ ،‬ناآشتی‪ ،‬دورویی‪ ،‬دودستگی‪ ،‬جدایی‬
‫نفحات‪ :‬بویهها‬
‫نفحه‪ :‬بویه‪ ،‬بوی خوش‬
‫نفخ‪ :‬ورم کردن‪ ،‬ورم‪ ،‬بادکردن‪ ،‬آماس‬
‫نفر‪ :‬کس‪ ،‬سر‪ ،‬تن‬
‫نفرات‪ :‬یاران‪ ،‬همکاران‪ ،‬کسان‬
‫نفرت‪ :‬رویگردانی‪ ،‬دلزدگی‪ ،‬بیزاری‬
‫نفرت انگیز‪ :‬ناخوشایند‬
‫‪۲۳۵‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫نشاط‪ :‬شور‪ ،‬شادی‪ ،‬شادمانی‪ ،‬رامش‬
‫نشر‪ :‬گستردن‪ ،‬پراکنده کردن‪ ،‬پراکندن‪ ،‬پخش‬
‫نشریه ادواری‪ :‬گاهنامه‬
‫نشریه هفتگی‪ :‬هفته نامه‬
‫نشو و نما‪ :‬بالیدن‬
‫نشو ونما‪ :‬پرورش‬
‫نص‪ :‬سخن روشن‪ ،‬سخن آشکار‬
‫نصایح‪ :‬پندها‪ ،‬اندرزها‬
‫نصب‪ :‬گماشتن‪ ،‬گذاشتن‪ ،‬کارگزاشتن‪ ،‬کارگزاری‪،‬‬
‫کارگذاشتن‪ ،‬افراشته‬
‫نصب کردن‪ :‬گماشتن‪ ،‬گذاشتن‪ ،‬کارگذاشتن‪ ،‬برنشانیدن‪،‬‬
‫برنشانده‬
‫نصحت‪ :‬پند‬
‫نصر‪ :‬یاریگر‪ ،‬یاری دادن‪ ،‬بخشیدن‬
‫نصف‪ :‬یک دوم‪ ،‬نیمه‪ ،‬نیمروز‪ ،‬نیم‬
‫ن نیمروز‬
‫نصف النهار‪ :‬پرهو ِ‬
‫نصفه‪ :‬نیمه‪ ،‬نیم‬
‫نصیب‪ :‬سود‪ ،‬دست آمد‪ ،‬درآمد‪ ،‬بهره‪ ،‬بهر‪ ،‬بخت‬
‫نصیحت‪ :‬سفارش‪ ،‬پند یا اندرز‪ ،‬پند‪ ،‬اندرز‬
‫نصیحت کردن‪ :‬پِژولیدن )به(‪ ،‬پند دادن‪ ،‬اندرز دادن‬
‫نطفه‪ :‬تخمه‪ ،‬تخمک‪ ،‬تخم‬
‫نطق‪ :‬گفتار‪ ،‬سخنوری‪ ،‬سخنگویی‪ ،‬سخنرانی‬
‫نطلبیده‪ :‬ناخوانده‬
‫نظارت‪ :‬وارسی‪ ،‬فردید‪ ،‬دیدوری‪ ،‬پاییدن‪ ،‬بازرسی‪ ،‬بازبینی‬
‫نظاره‪ :‬نگاه‬
‫نظاره کردن‪ :‬نگریستن‪ ،‬نگاه کردن‬
‫نظاره گر‪ :‬بیننده‬
‫نظافت‪ :‬رفت و روب‪ ،‬پاکیزه کردن‪ ،‬پاکیزگی‪ ،‬پاکی‬
‫نظافت را رعایت کنید‪ :‬را پاکیزه نگه دارید‪ ،‬را پاکیزه دارید‬
‫نظافت را رعایت کنید‪ :‬پاکیزه نگه دارید‬
‫نظام‪ :‬سامان )به(‪ ،‬سامانه‪ ،‬سازگان‪ ،‬دستگاه‪ ،‬آراستن‪،‬‬
‫ارتش‬
‫نظام وظیفه‪ :‬سربازی‪ ،‬دوره زیرپرچم‬

‫نقاله‪ :‬گونیا‬
‫نقاهت‪ :‬بهبودی‬
‫نقد‪ :‬سخن سنجی‪ ،‬سَره گزینی‪ ،‬دستی‪ ،‬دَستادَست‪ ،‬خرده‬
‫گیری‪ ،‬پیشدست‪ ،‬بهین گزینی‪ ،‬بررسی‪ ،‬آماده‬
‫نقدا‪ :‬همین دم‪ ،‬هم اکنون‪ ،‬پیشکی‪ ،‬پیشادست‬
‫نقداً‪ :‬پیشکی‪ ،‬پیشادست‬
‫نقره‪ :‬سیم‪ ،‬سیِم‬
‫نقرهای‪ :‬سیمین‬
‫نقرهیی‪ :‬سیمین‬
‫نقش‪ :‬نگاهداشته‪ ،‬نگاره‪ ،‬نگارخانه‪ ،‬نگار‪ ،‬نداری‪ ،‬نخش‪ ،‬نِگار‪،‬‬
‫نگارَک‪ ،‬فرتور‪َ ،‬زمُود‪ ،‬چهره‬
‫نقش داشتن‪ :‬دست داشتن‬
‫نقشه‪ :‬رهنامه )ز خاقان بپرسید کاین شهر کیست به رهنامه‬
‫در نام این شهر چیست )نظامی )(‪ ،‬نگاره‪ ،‬زمیننما‪،‬‬
‫زمیننگار‪ ،‬جهاننما‬
‫نقشه کشی‪ :‬پایه ریزی‪ ،‬برنامه ریزی‬
‫نقص‪ :‬کمی‪ ،‬کمبود‪ ،‬کاهش‪ ،‬کاستی‬
‫نقص عهد‪ :‬پیمان شکنی‬
‫نقصان‪ :‬کمی‪ ،‬کمبود‪ ،‬کم شدن‪ ،‬کاهش‪ ،‬کاستی‪ ،‬کاسته‬
‫شدن‪ ،‬زیان‬
‫نقصان کردن‪ :‬کاهیدن )به(‪،‬‬
‫نقض‪ :‬شکستن‪ ،‬شکست‬
‫خجَک‪ ،‬تیل‪،‬‬
‫نقطه‪ :‬نوک‪ ،‬میانه‪ ،‬لبه‪ ،‬دیل‪ ،‬خجک‪ ،‬خال‪َ ،‬‬
‫بخش‬
‫نقطه ضعف‪ :‬سست نا‪ ،‬آسیبگاه‬
‫نقطه اتصال‪ :‬پیوندگاه‬
‫نقطه ثقل‪ :‬گرانیگاه‬
‫نقطه ضعف‪ :‬سست نا‪ ،‬آسیبگاه‬
‫نقطه عطف‪ :‬چرخشگاه‬
‫نقطه نظر‪ :‬نگرنده‪ ،‬نگرش‪ ،‬دیدگاه‬
‫نقطه ی اتصال‪ :‬پیوندگاه‬
‫نقل‪ :‬گفته‪ ،‬گزک‪ ،‬گَزک‪ ،‬جابجاکردن‪ ،‬ترابری‪ ،‬بازگویی‪،‬‬
‫بازگفت‬
‫نقل قول‪ :‬گفته آوری‪ ،‬گفتاورد‪ ،‬بازگفت‬
‫نقل کردن‪ :‬بازگوکردن‪ ،‬بازگفتن‪ ،‬باز گفتن‬
‫‪۲۳۶‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫نفرین کردن‪ :‬پُشولیدن )به(‪،‬‬
‫نفس‪ :‬روان )ده(‪ ،‬خود )ده(‪ ،‬گوهر‪ ،‬سرشت‪ ،‬روان‪ ،‬دمش‪،‬‬
‫دما‪ ،‬دم‪ ،‬خود‪ ،‬جان‬
‫نفس آخر‪ :‬واپسین دم‬
‫نفس بریدگی‪ :‬دمیش‪ ،‬دمبر‪ ،‬دمبُر‬
‫نفس تنگی‪ :‬دَم تنگی‬
‫نفس عاقل‪ :‬روان خردی‬
‫نفس عمیق‪ :‬ژرف دم‬
‫نفس کشیدن‪ :‬دمیدن )به(‪،‬‬
‫نفس ناطقه‪ :‬جان گویا )ده(‪ ،‬جان گویا‬
‫نفسانی‪ :‬روانی‬
‫نفع‪ :‬سود‪ ،‬بهره‪ ،‬بازدهی‬
‫نفع پرست‪ :‬سودجوی‬
‫نفع خالص‪ :‬سود ویژه‬
‫نفقه‪ :‬هزینه زندگی‪ ،‬گذرانه‪ ،‬توشه‬
‫نفلیه بطی السیر‪ :‬بارکشی کند‬
‫نفوذ‪ :‬فروروی‪ ،‬فرو روی‪ ،‬رهیافت‪ ،‬رخنه کردن‪ ،‬رخنه‪،‬‬
‫راهیابی‪ ،‬راه یابی‬
‫نفوذ به‪ :‬گذشتن از‪ ،‬رخنه کردن در‬
‫نفوذ کردن‪ :‬سوراخ کردن‪ ،‬رخنه کردن‬
‫نفوذ کردن به‪ :‬گذشتن از‪ ،‬رخنه کردن در‬
‫نفوذ کالم‪ :‬گیرایی سخن‬
‫نفوس‪ :‬مردم‪ ،‬دلها‬
‫نفی‪ :‬نایش‪ ،‬راندن‪ ،‬دورکردن‪ ،‬بیرون کردن‬
‫نفیس‪ :‬گرانمایه )به(‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬گرانبها‪ ،‬باارزش‪ ،‬ارزنده‬
‫نقاب‪ :‬روبنده‪ ،‬رخ پوشه‪ ،‬پیچه‬
‫نقاد‪ :‬سنجش گر‪ ،‬سخن سنج‪ ،‬خرده گیر‬
‫نقاره‪ :‬کوس‪ ،‬دهل‪ ،‬تبیره‬
‫نقاش‪ :‬نگاره‪ ،‬نگارگر‪ ،‬نخشگر‬
‫نقاشی‪ :‬نگارین‪ ،‬نگارگری‬
‫نقاط‪ :‬میانهها‪ ،‬دیدگاهها‪ ،‬خجکها‬
‫نقال‪ :‬گوسان‪ ،‬داستان گو‪ ،‬افسانهگو‬

‫نهی‪ :‬ناروادانستن‪ ،‬پیشگیری‪ ،‬بازداری‬
‫نواحی‪ :‬کرانهها‪ ،‬سوها‪ ،‬بخشها‬
‫نواقص‪ :‬کمبودها‪ ،‬کاستیها‬
‫نوبت‪ :‬هنگام‪ ،‬گاه‪ ،‬پستا‪ ،‬پاس‬
‫نوحه‪ :‬مویه‪ ،‬شیون‬
‫نوحه کردن‪ :‬موییدن )به(‪،‬‬
‫نکات‪ :‬نکتهها )نکته پارسی است و نکات بر سیاگ تازی‬
‫نوحهکننده‪ :‬مویهگر )به(‪،‬‬
‫نور‪ :‬فروغ‪ ،‬شید‪ ،‬روشنی‪ ،‬روشنایی‪ ،‬درخشش‪ ،‬درخشانی‪ ،‬پرتو‬
‫نوراالنوار‪ :‬شید شیدان‬
‫نورانی‪ :‬روشن‪ ،‬درخشان‬
‫نورتاب‪ :‬آباژور‬
‫نوسان‪ :‬جنبیدن‪ ،‬جنبانکی‬
‫نوشُده‪ :‬حادث‬
‫نوشتجات‪ :‬نوشتهها‬
‫نوظهور‪ :‬نورسیده‬
‫نوع‪ :‬گونه‪ ،‬گون‪ ،‬سَرده‪ ،‬جور‬
‫نوعا‪ :‬هماره‪ ،‬بیشتر‬
‫نوعاً‪ :‬هماره‪ ،‬بیشتر‬
‫نوعبهنوع‪ :‬گوناگون )به(‪،‬‬
‫نوعی‪ :‬گونهای‬
‫نویسه‪ :‬وات‬
‫نیابت‪ :‬جانشینی‬
‫نیت‪ :‬مراد‪ ،‬خواسته‪ ،‬خواست‪ ،‬آهنگ‪ ،‬آرمان‪ ،‬آرزو‬
‫نیروی جاذبه‪ :‬نیروی گرانش‪ ،‬نیروی آهنجا‬
‫نیروی خالقه‪ :‬آفرینشگری‬
‫نیک سیرت‪ :‬نیکنهاد‪ ،‬نیک سرشت‬
‫نیک محضر‪ :‬خوشروی‪ ،‬خوش برخورد‬
‫نیک نفس‪ :‬نیکروان‪ ،‬پاکدل‬
‫نیل‪ :‬رسیدن‪ ،‬دست یافتن‪ ،‬دست یابی‬
‫‪۲۳۷‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫نقلی‪ :‬بازگفتی‬
‫نقلیه‪ :‬بارکشی‬
‫نقلیه سریع السیر‪ :‬بارکشی تند‬
‫نقیصه‪ :‬کمی‪ ،‬کمبود‪ ،‬کاستی‬
‫نقیض‪ :‬وارونه‪ ،‬ناهمسان‪ ،‬ناسازگار‪ ،‬پاد‪ ،‬باژگونه‪ ،‬آخشیج‬
‫ساخته شده(‪،‬‬
‫نکاح‪ :‬زناشویی‬
‫نکبت‪ :‬رنج‪ ،‬خواری‪ ،‬بدبختی‬
‫نکبت بار‪ :‬رنج آور‬
‫نکته‪ :‬پارسی است‪ ،‬برگزیده‬
‫نکره‪ :‬ناشناس‪ ،‬زشت‪ ،‬خشن‪ ،‬بدریخت‪ ،‬الدنگ‬
‫نگهبان قلعه‪ :‬دِژپاد‬
‫نمّام‪ :‬سخنچین )به(‪،‬‬
‫نمّامی کردن‪ :‬سخن چیدن )ده(‪ ،‬سخن چیدن‬
‫نماز‪ :‬نماژ‬
‫نمام‪ :‬سخن چین‬
‫نمره‪ :‬شماره‪ ،‬شمار‪ ،‬تراز‬
‫نمط‪ :‬نمد‬
‫نمک طعام‪ :‬نمناک‪ ،‬نمک خوراکی‬
‫نمو‪ :‬رویش‪ ،‬افزایش‬
‫نمو کردن‪ :‬گوالیدن )به(‪ ،‬گَوالیدن )به(‪،‬‬
‫نموکردن‪ :‬روییدن‪ ،‬رستن‬
‫نموکننده‪ :‬افزاینده )ده(‪ ،‬روینده‬
‫نهار‪ :‬روز‬
‫نهانی‪ :‬فرجامی‪ ،‬پایانی‬
‫نهایت‪ :‬فرجام‪ ،‬سرانجام‪ ،‬پایان‬
‫نهایتا‪ :‬سرانجام‬
‫نهایتاً‪ :‬سرانجام‬
‫نهایی‪ :‬کرانین‪ ،‬فرجامین‪ ،‬پایانی‪ ،‬انجامین‬
‫نهر‪ :‬رود‪ ،‬جوی‪ ،‬تَجن‬
‫نهصد‪ :‬نُهسَد‬
‫نهضت‪ :‬جنبش‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫واسطه‪ :‬میانگین )ڀ(‪ ،‬میانجی )ده(‪ ،‬میانگی‪ ،‬میاندار‪،‬‬

‫میانجیگری‪ ،‬میانجی‪ ،‬پادر میانی‬
‫واسطه شفیع‪ :‬میانجی‬
‫واسع‪ :‬گشایش دهنده‪ ،‬گشاد‪ ،‬فراخ‬
‫واشر‪ :‬پولک‬
‫واصف‪ :‬ستاینده‬
‫واصل‪ :‬رسیده‪ ،‬دریافت شده‬
‫و‬
‫واصله‪ :‬رسیده‪ ،‬دریافتی‬

‫واضح‪ :‬برجسته ) ‪ ،(Äastak‬هویدا‪ ،‬نمایان‪ ،‬روشناک‪،‬‬

‫و اال‪ :‬وگرنه‬
‫روشن‪ ،‬آشکار‬ ‫و قیمت قدر‪ :‬ارزشمندی‬
‫واضح کردن‪ :‬روشن گردانیدن‬ ‫و ال غیر‪ :‬و دیگر هیچ‬
‫واضحی‪ :‬روشنی‬ ‫وات‪ :‬نویسه‪ ،‬توانه‬
‫واضع‪ :‬نهنده )ده(‪ ،‬نو اندیش‬ ‫واثق‪ :‬پایدار‪ ،‬برجا‪ ،‬استوان‪ ،‬استوار‬
‫واجب‪ :‬ناگزیر‪ ،‬ناچار‪ ،‬خواسته شده‪ ،‬خواسته‪ ،‬بایسته‪ ،‬باید‪ ،‬بایا‬
‫واعظ‪ :‬سخنور‪ ،‬سخنران‪ ،‬پندده‪ ،‬اندرزگوی‬
‫واجب بودن‪ :‬بایستن‬
‫وافر‪ :‬فراوان‪ ،‬بیشتر‪ ،‬به فراوانی‬
‫واجبالوجود‪ :‬هرآینههستی‪ ،‬هرآینهبود‪ ،‬ناچارهست‪،‬‬
‫وافی‪ :‬کارآمد‪ ،‬بسنده‬
‫ناچارباش‬
‫واقع‪ :‬راستی‪ ،‬جا گرفتن‬
‫واجد‪ :‬دارنده‪ ،‬دارا‪ ،‬توانگر‪ ،‬توانا‬
‫واقع بین‪ :‬روشن بین‪ ،‬درست بین‬
‫واحد‪ :‬یگانه‪ ،‬یگان‪ ،‬یکی‪ ،‬یکه‪ ،‬یکتا‪ ،‬یکا‪ ،‬بخش‬
‫واقع شدن‪ :‬رویدادن‪ ،‬پیشامدن‬
‫وادی‪ :‬دشت‪ ،‬بیابان‬
‫واقعا‪ :‬بیگمان‪ ،‬به راستی‪ ،‬به درستی‪ ،‬براستی‪ ،‬بدرستی‬
‫وارث‪ :‬ریگمند )نگا مرده ریگ(‪ ،‬ریگبر )نگا مرده ریگ(‪،‬‬
‫واقعاً‪ :‬به راستی‬
‫مرده ریگبر‪ ،‬مانده بر‪ ،‬بازمانده‬
‫واقعه‪ :‬رویداد‪ ،‬رخداد‪ ،‬پیشامد‬
‫وارد‪ :‬کارکشته‪ ،‬درون‪ ،‬درآمدن‪ ،‬اندرآمدن‪ ،‬اندر شدن‬
‫واقعه یا اتفاق‪ :‬رویداد یا رخداد‬
‫وارد شد‪ :‬درون شد‪ ،‬اندر شد‪ ،‬اندر آمد‬
‫واقعی‪ :‬راستین‪ ،‬راست‪ ،‬درست‬
‫وارد شدن‪ :‬درون شدن‪ ،‬درآمدن‪ ،‬به درون آمدن‪ ،‬اندرآمدن‬
‫واقعیت‪ :‬راستینه‪ ،‬راستینگی‬
‫وارد کردن‪ :‬نوشتن‪ ،‬نهادن‪ ،‬زدن‪ ،‬تو کردن‬
‫واقف‪ :‬دانا‪ ،‬آگاه‬
‫واردات‪ :‬رسیدهها‪ ،‬درونگاه‪ ،‬درونبرد‪ ،‬درون آی‪ ،‬درون آوری‬
‫واکسیناسیون‪ :‬مایه کوبی‬
‫وارداتی‪ :‬درونگاهی‪ ،‬درون آیی‬
‫واکمن‪ :‬پخش همراه‬
‫واردبودن‪ :‬آگاه بودن‬
‫واال‪ :‬ولی‪ ،‬وگرنه‬
‫واژه تخصصی‪ :‬دانشواژه‬
‫واالقدر‪ :‬باارزش‪ ،‬باارج‬
‫واژه علمی‪ :‬دانشواژه‬
‫واالمقام‪ :‬واالجایگاه‪ ،‬گرانمایه‪ ،‬بلندپایه‬
‫واژه ی تخصصی‪ :‬دانشواژه‬
‫واالهمت‪ :‬واالکوشا‪ ،‬بلندنگر‬
‫واژه ی علمی‪ :‬دانشواژه‬
‫والد‪ :‬پدر‪ ،‬بابا‬

‫‪۲۳۸‬‬

‫وحدت‪ :‬یگانگی‪ ،‬یکی‪ ،‬یکدستی‪ ،‬یکتایی‪ ،‬یکپارچگی‪،‬‬
‫همبستگی‬
‫وحش‪ :‬دشتی‪ ،‬ددمنشی‪ ،‬جنگلی‪ ،‬جانورانه‪ ،‬جانور‪ ،‬بیابانی‬
‫وحشت‪ :‬هراس‪ ،‬ترس‪ ،‬بیم‪ ،‬باک‬
‫وحشت کردن‪ :‬هراسیدن‪ ،‬ترسیدن‪ ،‬پَرموسیدن‬
‫وحشتناک‪ :‬هراسناک‪ ،‬هراس انگیز‪ ،‬دهشتناک‪ ،‬ترسناک‬
‫وحشی‪ :‬توسن )به(‪ ،‬سرکش‪ ،‬رام نشده‪ ،‬دشتی‪ ،‬درنده‪،‬‬
‫ددمنش‪ ،‬دد‪ ،‬جنگلی‪ ،‬جانورانه‪ ،‬جانور‪ ،‬بیابانی‬
‫وحشیانه‪ :‬ددمنشانه‬
‫وحی‪ :‬فَرهِش‪ ،‬آگاهیدن‬
‫وحی کردن‪ :‬فرهیدن‬
‫وخامت‪ :‬ناگواری‪ ،‬سختی‪ ،‬بدفرجامی‬
‫وخیم‪ :‬ناگویا‪ ،‬ناگوار‬
‫وداع‪ :‬خدانگهدار‪ ،‬پدرود‪ ،‬بدرود گرفتن‪ ،‬بدرود‪ ،‬بار بستن‬
‫وداع کردن‪ :‬بدرود گرفتن‪ ،‬بار بستن‬
‫وداع گفتن‪ :‬بدرود گرفتن‪ ،‬بار بستن‬
‫ودیعه‪ :‬نهاده‪ ،‬گروسپاری‪ ،‬سپرده‬
‫وراث‪ :‬بازماندگان‬
‫وراثت‪ :‬همریگی‪ ،‬مردهریگ‪ ،‬مانداک‪ ،‬بازمانده‬
‫وراج‪ :‬پرگو‬
‫وراجی‪ :‬پرگویی‬
‫ورد‪ :‬نیایش‪ ،‬ستایش‪ ،‬افسون‬
‫ورطه‪ :‬منجالب‪ ،‬مرداب‪ ،‬گرداب‬
‫ورع‪ :‬پرهیزکاری‪ ،‬پارسایی‬
‫ورق‪ :‬برگه‪ ،‬برگ‬
‫ورقه‪ :‬برگه‪ ،‬برگ‬
‫ورکشاپ‪ :‬کارگاه آموزشی )فه(‪،‬‬
‫ورم‪ :‬باد‪ ،‬آماس‬
‫ورم کردن‪ :‬آماسیدن‬
‫ورود‪ :‬گام نهادن‪ ،‬رسیدن‪ ،‬راهیابی‪ ،‬درونشد‪ ،‬درونروی‪،‬‬
‫درونرفت‪ ،‬درون شدن‪ ،‬درآمدن‪ ،‬پانهادن‪ ،‬پانهادگی‪ ،‬اندررفت‬
‫ورود ممنوع‪ :‬درونشد نارواست‪ ،‬درون نیایید‪ ،‬درون نشوید‪،‬‬
‫درون نروید‪ ،‬درون شدن نابجاست‬
‫ورودی‪ :‬درآیی‪ ،‬درآیگاه‬
‫‪۲۳۹‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫والده‪ :‬مامک‪ ،‬مام‪ ،‬مادر‬
‫والدین‪ :‬پدرومادر‬
‫والله‪ :‬به خدا سوگند‪ ،‬به خدا‬
‫والله اعلم‪ :‬و خداست که میداند‬
‫واله‪ :‬شیفته‪ ،‬شیدا‪ ،‬سرگشته‬
‫والور‪ :‬چراغ گرمازا‬
‫والی‪ :‬فرماندار‪ ،‬استاندار‬
‫واهمه‪ :‬هراس‪ ،‬نگرانی‪ ،‬ترس‪ ،‬بیم‬
‫واهمه کردن‪ :‬هراسیدن‬
‫واهی‪ :‬سست‪ ،‬پوچ‪ ،‬بیبنیاد‬
‫واویال‪ :‬شیون کنان‬
‫وب سایت‪ :‬تارنما‬
‫وبال‪ :‬گزند‪ ،‬سختی‪ ،‬رنج‬
‫وبال گردن‪ :‬گرفتاری‪ ،‬گردن گیر‪ ،‬دشواری‪ ،‬بارگردن‬
‫وبسایت‪ :‬وبگاه‪ ،‬تارنما‬
‫وبالگ‪ :‬وبنوشت‪ ،‬تارنوشت‪ ،‬تارنگار‬
‫وتر‪ :‬زه‬
‫وثوق‪ :‬استوانی‪ ،‬استوار‬
‫وثیقه‪ :‬پشتوانه‬
‫وجاهت‪ :‬زیبایی‪ ،‬خوشگلی‪ ،‬خوبرویی‬
‫وجب‪ :‬وژه‬
‫وجد‪ :‬شور‪ ،‬شادمانی‪ ،‬خوشی‪ ،‬خرسندی‬
‫وجدان‪ :‬یافتن )ده(‪ ،‬یافت‪ ،‬فرجاد‪ ،‬بینش‪ ،‬آوای درونی‬
‫وجه‪ :‬گونه‪ ،‬گوشه‪ ،‬سویه‪ ،‬زمینه‪ ،‬رویه‪ ،‬روی‪ ،‬پول‬
‫وجه تسمیه‪ :‬شوند نام گزاری‪ ،‬انگیزه نام گزاری‬
‫وجه تشابه‪ :‬همتایی‪ ،‬همانندی‬
‫وجهه‪ :‬نیکنام‪ ،‬سرشناس‪ ،‬خوشنام‬
‫وجوب‪ :‬بایستگی‬
‫وجود‪ :‬هستی )ده(‪ ،‬بوشن )ده(‪ ،‬بودن )ده(‪ ،‬بودِش )ده(‪،‬‬
‫هستی‪ ،‬هستش‪ ،‬هست‪ ،‬فرتاش‪ ،‬بود‬
‫وجود داشتن‪ :‬هستی داشتن‪ ،‬جای داشتن‪ ،‬بودن‬
‫وجود نداشتن‪ :‬جای نداشتن‬
‫وجوه مشترک‪ :‬رویهای یکسان‬

‫وصل‪ :‬پیوند‪ ،‬بهم رسیدن‬
‫وصل شدن‪ :‬پیوند داده شدن‪ ،‬پیوند دادن‪ ،‬پیوسته شدن‪،‬‬
‫پیوستن‬
‫وصل کردن‪ :‬پیونددادن‪ ،‬پیوند دادن‪ ،‬پیوسته کردن‪ ،‬پیوستن‬
‫وصلت‪ :‬زناشویی‪ ،‬خویشاوندی‪ ،‬پیوستگی‬
‫وصله تن‪ :‬فرزندان‪ ،‬خویشان‬
‫وصله ناجور‪ :‬ناهمگرا‬
‫وصول‪ :‬رسیدن‪ ،‬رسید‪ ،‬دریافت‪ ،‬بدست آوردن‬
‫وصی‪ :‬نماینده‪ ،‬سرپرست‪ ،‬جانشی‬
‫وصیت‪ :‬سفارش‪ ،‬سپارش‪ ،‬اندرز‬
‫وصیت نامه‪ :‬سفارشنامه‪ ،‬سفارش نامه‪ ،‬سپارش نامه‪،‬‬
‫درگذشتنامه‪ ،‬درگذشت نامه‬
‫وصیتنامه‪ :‬سفارشنامه‪ ،‬سپارش نامه‪ ،‬درگذشتنامه‬
‫وضع‪ :‬نهاد )ده(‪ ،‬نهشت‪ ،‬نهادین‪ ،‬نهادن‪ ،‬نهاد‪ ،‬نِهش‪،‬‬
‫گذاردن‪ ،‬رویه‪ ،‬پایگذاری‪ ،‬برنهادن‬
‫وضع حمل‪ :‬زایمان‪ ،‬زایش‬
‫وسط‪ :‬میانی‪ ،‬میانه‪ ،‬میانگاه‪ ،‬میانجی‪ ،‬میان‪ ،‬بهینهگزیده‬
‫وضع کردن‪ :‬روایی ساختن‪ ،‬رواج دادن‪ ،‬برنهادن‬
‫وضعیت‪ :‬نهش‪ ،‬سروسامان‪ ،‬چونی‪ ،‬چند و چونی‪ ،‬چگونگی‪،‬‬
‫جایگاه‬
‫وسعت‪ :‬فراخنا )به(‪ ،‬گستره‪ ،‬گسترش‪ ،‬گستردگی‪ ،‬فراخی‪،‬‬
‫وضو‪ :‬دست نماز‪ ،‬پادیاب‪ ،‬آب دست‬
‫وضوء‪ :‬آب دست‬
‫وضوح‪ :‬هویدایی‪ ،‬گویا‪ ،‬سرراستی‪ ،‬روشنی‪ ،‬روشن‪ ،‬پیدایی‪،‬‬
‫بیانگر‪ ،‬آشکارشدن‬
‫وطن‪ :‬میهنی‪ ،‬میهن‪ ،‬کشور‪ ،‬سرزمین‪ ،‬سامان‪ ،‬زادگاه‪ ،‬زاد و‬
‫بوم‪ ،‬دیار‪ ،‬دولت‪ ،‬بوم‪ ،‬بالد‬
‫وطنی‪ :‬میوه‪ ،‬میهنی‬
‫وظایف‪ :‬گماشتگیها‪ ،‬کارها‬
‫‪ ،(daxšak‬هَرگ‪ ،‬خویشکاری‪ ،‬بایستگی‬ ‫وظیفه‪ :‬دَخشَک )‬
‫وظیفه خوار‪ :‬روزی خوار‬
‫وعد‪ :‬نوید‪ ،‬مژده‬
‫وعده‪ :‬نویسنده‪ ،‬نویدِش‪ ،‬نوید‪ ،‬مژده داده‬
‫وعده کردن‪ :‬پیمان بستن‬
‫وعده گرفتن‪ :‬میهمان کردن‬
‫وعده مالقات‪ :‬زمان دیدار‬
‫‪۲۴۰‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫ورودیه‪ :‬درآیه‪ ،‬پذیرانه‬
‫ورید‪ :‬سیاهرگ‪ ،‬رگ‬
‫وزارت‪ :‬وزیری‪ ،‬دیوان‬
‫وزارتخانه‪ :‬دیوان سرا‬
‫وزرا‪ :‬وزیران‬
‫وزن‪ :‬گرانی‪ ،‬گرانسنگی‪ ،‬سنگینی‪ ،‬آهنگ‪ ،‬ارزش‬
‫وزن کردن‪ :‬کشیدن‪ ،‬سنجیدن‪ ،‬ترازیدن‬
‫وزنه‪ :‬سنگه‪ ،‬سنگ ترازو‪ ،‬سنگ‬
‫وزین‪ :‬گرانمایه‪ ،‬گرانسنگ‪ ،‬گران‪ ،‬سنگین‪ ،‬ارزشمند‬
‫وساطت‪ :‬میانجیگری کردن‪ ،‬میانجیگری‪ ،‬میانجی‪ ،‬پادرمیانی‪،‬‬
‫پا در میانی‬
‫وساطت کردن‪ :‬میانرودان‪ ،‬میانجیگری کردن‬
‫وسایل‪ :‬کارمایهها‪ ،‬دست آویزها‪ ،‬ابزارها‬
‫وسایل نقلیه‪ :‬ترابرها‬
‫وسائط نقلیه‪ :‬ترابرها‬
‫وسائل نقلیه‪ :‬ترابرها‬
‫وسطی‪ :‬میانین )ده(‪ ،‬میانگین‬
‫وسع‪ :‬فراخی‪ ،‬توانگری‪ ،‬توانایی‬
‫پهنه‪ ،‬پهنا‬
‫وسعت دادن‪ :‬گستردن‪ ،‬گسترانیدن‬
‫وسواس‪ :‬کژ اندیشی‪ ،‬دودلی‪ ،‬بدگمانی‪ ،‬بداندیشی‬
‫وسواس درنظافت‪ :‬تن چینَکی‬
‫وسواسی‪ :‬دودل‬
‫وسوسه‪ :‬دیوکامگی‪ ،‬بداندیشی‬
‫وسوسه کردن‪ :‬برایستاد کردن‬
‫وسیع‪ :‬گسترده‪ ،‬فراخ‪ ،‬دامنگیر‪ ،‬پهناور‬
‫وسیعی‪ :‬گستردهای‬
‫وسیله‪ :‬کارمایه‪ ،‬دستآوی‪ ،‬دستاویز‪ ،‬دست آویز‪ ،‬الت‪ ،‬افزار‪،‬‬
‫ابزار‬
‫وصال‪ :‬پیوند‪ ،‬پیوستن‪ ،‬بهم رسیدن‬
‫وصف‪ :‬نگی ِزش‪ ،‬فروزه‪ ،‬ستایش‪ ،‬ارج‬
‫وصف کردن‪ :‬شناساندن‪ ،‬ستودن‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫والغیر‪ :‬و نه دیگر هیچ‪ ،‬و دیگر هیچ‬
‫والیت‪ :‬فرمانروایی‪ ،‬فرمانروای‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬استان‬
‫ولد‪ :‬فرزند‪ ،‬زاده‪ ،‬پور‪ ،‬بچه‬
‫ولع‪ :‬آز‬
‫ولوله‪ :‬غوغا‪ ،‬جنجال‪ ،‬آشوب‬
‫ولی‪ :‬سرپرست‬
‫ولیعهد‪ :‬جانشین‬
‫ونوس‪ :‬ناهید‬
‫وعظ‪ :‬پند‪ ،‬اندرز‬
‫وفا‪ :‬مهرورزی‪ ،‬پیمانداری‬
‫وفا بعهد‪ :‬درست پیمانی‬
‫وفا ء بعهد‪ :‬درست پیمانی‬
‫وفا بعهد‪ :‬درست پیمانی‬
‫وفاء‪ :‬مهرورزی‪ ،‬پیمانداری‬
‫وفات‪ :‬میرش‪ ،‬مرگ‪ ،‬درگذشت‬
‫وفات کردن‪ :‬مردن‪ ،‬درگذشتن‪ ،‬جان سپردن‬

‫وهم‪ :‬پندار )ده(‪ ،‬هراس‪ ،‬ترس‪ ،‬پندار‪ ،‬بیم‬

‫وفادار‪ :‬آیریا‬
‫وفق‪ :‬سازواری‪ ،‬سازگاری‬
‫ویزا‪ :‬روادید‬
‫وفق مراد‪ :‬به دلخواه‪ ،‬به خواسته دل‬
‫وفور‪ :‬فزونی‪ ،‬فراوانی‪ ،‬فراوان‪ ،‬بسیاری‬
‫وقاحت‪ :‬گستاخی‪ ،‬بیشرمی‬
‫وقار‪ :‬گرانسنگی‪ ،‬فرهمندی‬
‫وقایع‪ :‬سرگذشتها‪ ،‬رویدادهای‪ ،‬رویدادها‪ ،‬رخدادها‬
‫وقائع‪ :‬سرگذشتها‪ ،‬رویدادها‪ ،‬رخدادها‬
‫وقت‪ :‬وخت‪ ،‬هنگامه‪ ،‬هنگام‪ ،‬گه‪ ،‬گاه‪ ،‬زمان‪ ،‬روزگار‪ ،‬پاس‬
‫وقت و بی وقت‪ :‬گاه به گاه‬
‫وقتی‪ :‬هنگامیکه‪ ،‬هنگامی‬
‫وقتی که‪ :‬هنگامیکه‬
‫وقتیکه‪ :‬هنگامیکه‬
‫وقف‪ :‬ورستاد‪ ،‬نهادک‪ ،‬دهش‬
‫وقفه‪ :‬درنگ‪ ،‬ایست‬
‫وقوع‪ :‬رخداد‪ ،‬دست دادن‪ ،‬پیش آمدن‬
‫وقوف‪ :‬پی بردن‪ ،‬آگاهی‪ ،‬آگاه شدن‬
‫وقیح‪ :‬گستاخ‪ ،‬دریده‪ ،‬پررو‪ ،‬بیشرم‪ ،‬بیآبرو‬
‫وقیحانه‪ :‬بیشرمانه‪ ،‬با پررویی‬
‫وکالت‪ :‬نمایندگی‪ ،‬کارگزاری‪ ،‬جانشینی‬
‫وکالت با عزل‪ :‬نمایندگی‬
‫وکالت بال عزل‪ :‬جانشینی‬
‫وکالت تسخیری‪ :‬دادگزاری گزینشی‪ ،‬دادگزاری رایگان‬
‫وکالت نامه‪ :‬نمایندگی نامه‪ ،‬دادگو نامه‬
‫وکیل‪ :‬نماینده‪ ،‬کارگزار‪ ،‬جانشین‬
‫وکیل مجلس‪ :‬نمایه‪ ،‬نماینده مجلس‪ ،‬نماینده انجمن‬
‫والدت‪ :‬زاییدن‪ ،‬زایش‪ ،‬زادن‪ ،‬زادروز‬

‫‪۲۴۱‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫هدایت‪ :‬رهنمودی‪ ،‬رهنمود‪ ،‬رهبری‪ ،‬راهنمایی‪ ،‬راهبرد‬

‫هدایتی‪ :‬راهبردی‬
‫هدر‪ :‬نفله‪ ،‬سرآیند‪ ،‬تباه‪ ،‬بیهودگ‪ ،‬برباد رفته‪ ،‬از دست رفته‬
‫هدر دادن‪ :‬تباه کردن‪ ،‬از دست دادن‬
‫هدر رفتن‪ :‬بر باد رفتن‬
‫هدف‪ :‬آماج‪ ،‬آرمان‪ ،‬انگیزه‬
‫هدنرس‪ :‬سرپرستار‬ ‫ه‬
‫هدهد‪ :‬پوپک‬
‫هدیه‪ :‬دهش‪ ،‬چشم روشنی‪ ،‬پیشکش‪ ،‬ارمغان‬
‫هاتف‪ :‬سروش‪ ،‬آواگر‪ ،‬آوازدهنده‬
‫هذیان‪ :‬چرند‪ ،‬پریشان گویی‬
‫هادی‪ :‬رهنما‪ ،‬رهبر‪ ،‬پیشوا‬
‫هر فردی‪ :‬هرکسی‬
‫هارد‪ :‬سفت‪ ،‬سخت‬
‫هراس‪ :‬ترس‬
‫هارددیسک‪ :‬گرده سخت‬
‫هرج‪ :‬آشوب‬
‫هرج و مرج‪ :‬درهم برهم‪ ،‬پریشانی‪ ،‬آشوب‬ ‫هارمونی‪ :‬هماهنگی )فه(‪،‬‬

‫هارمونیک‪ :‬هماهنگ )فه(‪،‬‬

‫هردمبیل‪ :‬هرکه هرکه‪ ،‬درهم بر هم‬
‫هرطریق‪ :‬هرراه‬
‫هال‪ :‬سرسرا‪ ،‬تاالر‬
‫هرطور‪ :‬هرگونه‪ ،‬هرجور‬
‫هاله‪ :‬خرمن‬
‫هرقدر‪ :‬هرچند‬
‫هتاک‪ :‬رسواکننده‪ ،‬بیشرم‪ ،‬بدزبان‬
‫هروقت‪ :‬هرگاه‬
‫هتاکی‪ :‬ناسزاگویی‬
‫هزل‪ :‬یاوه‪ ،‬شوخی‬
‫هتک‪ :‬ناسزا‪ ،‬دشنام‬
‫هزیمت‪ :‬گریختن‪ ،‬پراکندگی‬
‫هتک حرمت‪ :‬آبروریزی‪ ،‬آبروبری‬
‫هژبر‪ :‬شیر‪ ،‬دلیر‬
‫هتل‪ :‬مهمانسرا‬
‫هست‪ :‬موجود )ده(‪،‬‬ ‫هجا‪ :‬واج‪ ،‬آواج‪ ،‬آوا‬
‫هشلهف‪ :‬نچسب‪ ،‬ناگویا‪ ،‬ناشیوا‪ ،‬نازیبا‪ ،‬ناآشنا‬ ‫هجاء‪ :‬آواج‬

‫هضم‪ :‬گوارش )به(‪ ،‬گواریدن‬

‫هجران‪ :‬دوری‪ ،‬جدایی‬
‫هجرت‪ :‬کوچیدن‪ ،‬کوچ کردن‪ ،‬کوچ‪ ،‬فراروی‪ ،‬فرارفت‪ ،‬دوری‬
‫هضم رابعه‪ :‬گوارش پایانی‬
‫از میهن‬
‫هضم شدن‪ :‬گواریدن )به(‪ ،‬گواردن )به(‪،‬‬ ‫هجری‪ :‬فراروی‬
‫هغصی‪ :‬گونه‪ ،‬ریخت‪ ،‬روش‬ ‫هجری شمسی‪ :‬خورشید سال‬
‫هفت خط‪ :‬دغلکار‬ ‫هجری قمری‪ :‬ماه سال‬
‫هق جلی‪ :‬برگستوان‬ ‫هجو‪ :‬یاوه‪ ،‬نکوهش‬
‫هالک‪ :‬نیستی‪ ،‬نابودی‪ ،‬مرگ‬ ‫هجوم‪ :‬تکش‪ ،‬تک‪ ،‬تازش‪ ،‬تاخت و تاز‪ ،‬آفند‬
‫هالک کردن‪ :‬نابود کردن‬ ‫هجوم آوردن‪ :‬تازیدن‪ ،‬تاختن‬
‫هالکت‪ :‬نابودی‬ ‫هجوم بردن‪ :‬رزمیدن‬
‫هد هد‪ :‬شانه بسر‪ ،‬پوپک‬

‫‪۲۴۲‬‬

‫هممقدار‪ :‬همسنگ‬
‫همنوع‪ :‬همگون‪ ،‬همگن‬
‫همه فن حریف‪ :‬همه کاره‪ ،‬زرنگ‬
‫هموریج‪ :‬خون روی‬
‫هموزن‪ :‬همترازو‬
‫هموستاتیک‪ :‬خون ایستان‪ ،‬خون ایست‬
‫هموستاسیس‪ :‬خون ایستی‬
‫هموطن‪ :‬هم میهن‬
‫هموطنان‪ :‬هم میهنان‬
‫هموفیلی‪ :‬خوندوستی‬
‫همولیسیس‪ :‬خون کافت‬
‫همین طور‪ :‬همینگونه‬
‫همینطور‪ :‬همینگونه‬
‫هندسه‪ :‬هندچک‪ ،‬دیوان‪ ،‬اندازه‬
‫هندسی‪ :‬دیوانی‬
‫هنه ا مد‪ :‬زبان‪ ،‬چاپلوسی‬
‫هوسبازی‪ :‬تنکامگی ) ‪،(tankāmagīh‬‬
‫هوش مصنوعی‪ :‬هوشواره‬
‫هول‪ :‬هراس‪ ،‬ترس‪ ،‬بیم‪ ،‬باک‬
‫هولناک‪ :‬هراس انگیز‪ ،‬ترسناک‬
‫هوموپاتی‪ :‬همسان درمانی‬
‫هوی و هوس‪ :‬گرای‪ ،‬خواهش‬
‫هویت‪ :‬هستی‪ ،‬نهاد‪ ،‬نام و نشان‪ ،‬کیستی‪ ،‬شناسه‪ ،‬شناسایی‪،‬‬
‫چیستی‪ ،‬چِبود‪ ،‬جم‬
‫هیات‪ :‬گروه‪ ،‬ریخت‪ ،‬دسته‪ ،‬انجمن‬
‫هیات تحریریه‪ :‬گروه نویسندگان‬
‫هیبت‪ :‬ترس‪ ،‬بیم‪ ،‬بزرگی‬
‫هیپنوتیزم‪ :‬خواب گری‬
‫هیپنوتیک‪ :‬خواب آور‬
‫هیپنوسیس‪ :‬خواب واره‬
‫هیجان‪ :‬شور‪ ،‬جوش و خروش‬
‫هیچ وجه‪ :‬هیچگونه‪ ،‬هیچ روی‬
‫هیچ وقت‪ :‬هیچگاه‬
‫هیچموقع‪ :‬هیچگاه‬
‫هیچوقت‪ :‬هیچگاه‬
‫‪۲۴۳‬‬
‫واژهنامه پارسی سره‬
‫هالل‪ :‬مَهچه‪ ،‬ماهچه‪ ،‬ماه نو‪ ،‬کمان‬
‫هلی کوپتر‪ :‬چرخبال‪ ،‬بالگرد‬
‫هلیکوپتر‪ :‬بالگرد )فه(‪،‬‬
‫هم جنس‪ :‬همگن‬
‫هم جهت‪ :‬همسو‪ ،‬هم رون‬
‫هم درجه‪ :‬همتراز‬
‫هم سفر‪ :‬همراه رهنوردی‬
‫هم شکل‪ :‬همریخت‪ ،‬همانند‬
‫هم صحبت‪ :‬همدم‪ ،‬هم سخن‬
‫هم عصر‪ :‬همدوره‬
‫هم عقیده‪ :‬هم باور‪ ،‬هم اندیش‬
‫هم فکران‪ :‬هم اندیشان‬
‫هم قافیه‪ :‬هم پساوند‬
‫هم قدم‪ :‬همگام‪ ،‬همراه‬
‫هم مسلک‪ :‬همباور‬
‫هم معنی‪ :‬همگن‪ ،‬هم چم‪ ،‬هم آرش‬
‫هم معنی مترادف‪ :‬هم آرش‬
‫هم وطن‪ :‬هم میهن‬
‫هماتولوژی‪ :‬خون شناسی‪ ،‬خون پزشکی‬
‫همان طور‪ :‬همانگونه‪ ،‬همان گونه‪ ،‬همان جور‪ ،‬همانسان‬
‫همانطریق‪ :‬همان روال‪ ،‬همان روش‬
‫همانطور‪ :‬همانگونه‪ ،‬همانسان‬
‫همانقدر‪ :‬همان اندازه‬
‫همت‪ :‬کوشش‪ ،‬پشتکار‬
‫همجنس‪ :‬همگون‬
‫همجهت‪ :‬همسو‬
‫همجوار‪ :‬همسایه‬
‫همردیف‪ :‬همپایه‬
‫همشکل‪ :‬همگون‬
‫همصحبت‪ :‬همواژه ) ‪،(hamvāčīk‬‬
‫همعقیده‪ :‬همباور‬
‫همفکران‪ :‬هم اندیشان‬
‫همقدر‪ :‬همسنگ‬
‫هممعنی‪ :‬چمواژه‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫هیدراته‪ :‬آبدار )فه(‪ ،‬آبپوشیده )فه(‪،‬‬

‫هیدراسیون‪ :‬آبدار کردن )فه(‪ ،‬آبپوشی )فه(‪،‬‬

‫هیدرولیز‪ :‬آبکافت )فه(‪،‬‬

‫هیروگلیف‪ :‬نگارییک‬
‫هیکل‪ :‬کالبد‪ ،‬تنه‪ ،‬پیکر‪ ،‬اندام‬
‫هیهات‪ :‬دریغا‪ ،‬دریغ‪ ،‬افسوس‬
‫هیوال‪ :‬دیو‬
‫هییت‪ :‬گروه‪ ،‬دسته‬
‫هیئت‪ :‬گروه‪ ،‬ریخت‪ ،‬دسته‪ ،‬انجمن‬
‫هیئت حاکمه‪ :‬کشورمداران‪ ،‬فرمداران‬

‫‪۲۴۴‬‬
 ‫واژهنامه پارسی سره‬

‫یک بعدی‪ :‬تک سویه‬

‫یک ذره‪ :‬یک خرده‬
‫یک ربع‪ :‬یک چهارم‪ ،‬یک چارک‬
‫یک طرفه‪ :‬یکسویه‬
‫یک عده‪ :‬شماری‬
‫یکدفعه‪ :‬بیکبار‬
‫یکطرف‪ :‬یکسو‬ ‫ی‬
‫یکطرفه‪ :‬یکسویه‪ ،‬یکرویه‬
‫یمن‪ :‬همایونی‪ ،‬فرخندگی‪ ،‬شگون‬
‫یادش به خیر‪ :‬یادش گرامی‬
‫یواش‪ :‬آهسته‬
‫یاس‪ :‬نومیدی‪ ،‬ناامیدی‪ ،‬دلسردی‬
‫یورتمه‪ :‬لوکه‪ ،‬رهوار‪ ،‬چارگامه‬
‫یاس آمیز‪ :‬نومیدانه‬
‫یورش‪ :‬تکش‪ ،‬تازش‪ ،‬تاخت و تاز‪ ،‬تاخت‬
‫یاغی‪ :‬نافرمان‪ ،‬گردنکش‪ ،‬سرکش‬
‫یوم‪ :‬روز‬
‫یاقوت‪ :‬یاکند‬
‫یوم ازل‪ :‬ناآغازروز‬
‫یالقوز‪ :‬یکه‪ ،‬تنها‪ ،‬بیهمسر‬
‫یومیه‪ :‬هر روز‪ ،‬روزانه‬
‫یایسه‪ :‬نومید‪ ،‬نازا‪ ،‬سترون‬
‫یونجه‪ :‬اسفست‪ ،‬اسپست‬
‫یائسه‪ :‬نومید‪ ،‬نازا‪ ،‬سترون‬
‫ییالق‪ :‬سردسیر‪ ،‬تابستانگاه‬
‫یأس‪ :‬ناآرام‬
‫یبوست‪ :‬خشک شکمی‬
‫یتیم‪ :‬مادرمرده‪ ،‬پدرمرده‪ ،‬بیمادر‪ ،‬بیسرپرست‪ ،‬بیپدر‬
‫یتیم خانه‪ :‬پرورشگاه‬
‫یحتمل‪ :‬شاید‪ ،‬تواند بود‬
‫ید‪ :‬دست‬
‫ید طوال‪ :‬خستگی ناپذیر‪ ،‬پرتوان‬
‫یدک‪ :‬دنباله‪ ،‬پاالد‬
‫یر به یر‪ :‬سربه سر‬
‫یراق‪ :‬نوار‪ ،‬ساز و برگ‪ ،‬ابزار‬
‫یرقان‪ :‬زردکان‪ ،‬زرد روی‬
‫یسنی‪ :‬یسنا‬
‫یعنی‪ :‬هم چم است‪ ،‬میچمد‪ ،‬چم‬
‫یعنی چه‪ :‬برای چه‬
‫یغما‪ :‬چاپیدن‪ ،‬تاراج‬
‫یقه‪ :‬گریبان‬
‫یقین‪ :‬واخ‪ ،‬هازِش‪ ،‬درواخ‪ ،‬بیگمانی‪ ،‬بیگمان‪ ،‬بیشک‪ ،‬باور‬
‫یقینا‪ :‬بیگمان‬
‫یقیناً‪ :‬بیگمان‬

‫‪۲۴۵‬‬