SOSYAL POLİTİKALAR

VE SAĞLIK

Prof. Dr. Fevziye Çetinkaya

Amaç
◼ Sosyal politika bilim dalını dar ve geniş
anlamıyla tanımlayabilecek,
◼ Sosyal politikanın kimleri, hangi risklere
karşı koruduğunu tanımlayabilecek,
bilgi ve becerileri kazanabileceksiniz

2
Şekil – 1 Sağlık ve Sosyal Politika Etkileşimi
3
Sosyal Politika
◼ Sosyal politika, “sosyal sorunları inceleyen ve
bunlara çözüm öneren bir alandır.”
◼ Devletin ülke insanının refahına yönelik olarak
aldığı kararlar ve sürdürdüğü uygulamaların
bütünü
◼ Sosyal politika insan yaşamının ayrılmaz bir
parçası
◼ Sosyal refahın gerçekleştirilmesinde en önemli
araç
4
Genel Anlamıyla Sosyal Politika
◼ Bir ülkede devletin ülke insanının
mutluluğu ve refahı hedefine yönelik
olarak,
◼ Ülke insanının sağlığı, eğitimi, güvenliği,
beslenmesi, korunması, barınması ve
istihdamının sağlanması yönünde aldığı
kararlar ve sürdürdüğü uygulamaların
bütünü
5
Sosyal Politikanın ortaya çıkışı
◼ Fransız ihtilali ve sanayi devrimi ile, işçi sorunları
nedeniyle ortaya çıkmıştır.
◼ Sömürü artmış, ücretler düşmüş, çalışma koşulları
kötüleşmiş, çalışma süreleri uzamış, yoksulluk, kadın
ve çocuk emeğinin istismarı artmıştır.
◼ Çalışma barışı ve gelir dağılımı bozulmuş, toplumsal
huzursuzluklar artmıştır.
◼ Piyasa ekonomisi çerçevesinde çalışanlar ve
çalıştıranlar arasında doğan menfaat çelişkilerini
gidermeye yönelik tedbirler,
◼ Bu dönemde sosyal politika bir bilim olarak ortaya
çıkmış

6
Dar Anlamda Sosyal Politika
◼ Sanayi devriminin ortaya çıkardığı kötü
çalışma koşullarına karşı işçileri ve
emeği sermayeye karşı koruma

7
Geniş Anlamda Sosyal Politika
◼ Amacı sosyal adalet ve sosyal eşitlik
◼ Bu ikisi ile birlikte sosyal refahı
sağlamak
◼ Ekonomiye sosyal boyut katmak
◼ Ekonominin işleyişindeki aksaklıkları
düzeltici politikaların oluşmasını
sağlayarak sosyal dengeyi gözetmek
◼ Hümaniter bir bilim dalı
8
Sosyal Politika
◼ Devletin toplumda refah ve sosyal
koruma sağlamak amacıyla uyguladığı
politikalar bütününe Sosyal Politika
denir.
◼ Sosyal politikaların gelişmişlik düzeyi o
ülkenin ekonomik gelişmesini, refahını
yansıtır
◼ Sosyal devlet olmanın göstergesi

9
Sosyal Politika genel olarak;

◼ Sağlık
◼ Eğitim
◼ Konut
◼ Sosyal güvenlik
◼ İstihdam
◼ Sosyal hizmetler
alanlarındaki kamu hizmetlerini kapsamına
alır.

10
Sosyal Politikanın Kapsamı
◼ Bütün toplum kesimleri
◼ Toplumun refahını ilgilendiren bütün
sosyal sorunlar

11
Kişi Bakımından Kapsamı

◼ Geçmişte işçi sınıfı sosyal politikanın

kapsamını oluşturan tek kesim iken,
◼ Çalışma yaşamının değişimi, hizmet
sektöründeki değişim ile beraber diğer
kamu görevlileri de kapsama girmiştir.

12
Sosyal Politikaların Kimleri Hangi
Risklere Karşı Koruduğu?
◼ Bağımlı statüler altında çalışanlar
karşılaşabilecekleri risklere karşı korunmaktadırlar.
◼ Ekonomik yönden güçsüz olanlar
Gelirden yoksun olma riskine karşı korunmaktadırlar.
◼ Özel olarak korunması gereken toplum kesimleri
Özel durumları doğrultusunda karşılaştıkları sosyal ve
ekonomik risklere karşı korunurlar.

13
Bağımlı Statüler Altında
Çalışanlar
◼ İşçiler, sözleşmeli çalışanlar, kamu görevlileri,
memurlar
◼ Emeklerini işverenin emrine vererek ücret-
maaş adıyla bir gelir elde eden gruplar

14
Ekonomik Yönden Güçsüz
Kesimler
◼ Sosyal politikanın doğrudan ilgi alanında olan
kesimler
◼ Yeterli, düzenli ve sürekli bir gelir güvencesinden
yoksun kesimler
◼ Ekonomik yönden güçsüz kişileri korumak sosyal
devlet ilkesi içinde hukuki bir zorunluluk
◼ İşsizler, sermayesi olmayan ya da sınırlı olan küçük
esnaf, bir sanatı ya da becerisi olmasına rağmen
yeterli kaynağa sahip olmayan sanatkarlar, topraksız
köylüler, küçük çiftçiler

15
Özel Olarak Korunması
Gereken Kesimler
◼ Çocuklar
◼ Yaşlılar
◼ Tüketiciler
◼ Engelliler
◼ Eski hükümlüler
◼ Gençler
◼ Kadınlar
◼ Göçmenler, mülteciler
16
Özel Olarak Korunması Gereken
Kesimler (Kapsamı genişletilirse)
◼ Bakıma muhtaç bireyler (çocuk, genç, yetişkin,
yaşlı)
◼ Kurum bakımında yetişen çocuk ve gençler
◼ Evsizler, sokakta çalışan/yaşayan çocuklar
◼ Romanlar
◼ Farklı cinsel yönelimi olan bireyler
◼ Mevsimlik işçiler
◼ Yoksullar
◼ Eğitimsizler (okuryazar olmayan, temel eğitime
devam edememiş olanlar)
◼ İşsizler, genç işsizler

17
Özel Olarak Korunması Gereken
Kesimler (Kapsamı genişletilirse)

◼ Aile içi şiddette uğrayan kadınlar

◼ Resmi nikâhı olmayan kadınlar ve kuma
durumunda olanlar
◼ Boşanmış kadınlar
◼ Yoksul, eğitimsiz, işsiz kadınlar
◼ Çocuk anneler
◼ Seks işçileri
◼ İnsan ticareti mağdurları
◼ Alkol ve madde bağımlıları

18
Sosyal Politika Araçları

◼ Uluslar arası ve ulusal araçlar

◼ Uluslar arası sosyal politika araçları ulusal
araçlar üzerinde önemli bir etkileme gücüne
sahiptir.
◼ Uluslar arası Sözleşmeler, ülkeler arasındaki
ikili ya da çok taraflı anlaşmalar bağlayıcılık
gösterir.
◼ Taraf ülkeler bu sözleşmeler doğrultusunda
kendi mevzuat ve politikalarını düzenlemek
zorundadır.

19
Ulusal ve Uluslararası Sosyal
Politika Araçları
Ulusal Araçlar Uluslararası Araçlar
◼ Yasal Düzenlemeler ◼ ILO (Uluslar arası
Anayasa, Kanun, Çalışma Örgütü)
Tüzük, Yönetmelik ◼ Versay Anlaşması
◼ Kamusal Politikalar ◼ Philedelphia
◼ Kamusal Kurumlar Bildirgesi
◼ Sendikalar
◼ Kooparatifler,
Vakıflar, Dernekler
20
Kamusal Kurumlar

◼ Gerek yasal düzenlemeleri gerekse kamusal

politikaları uygulama ve denetleme işlevini
yürütürler.
◼ Eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, ücret,
istihdam, sosyal yardımlar gibi alanlardaki
yasal düzenlemeler ve 5 yıllık kalkınma
planları kamusal kurumlar eliyle uygulanır.

21
Ülkemizde Doğrudan ve Dolaylı
Sosyal Politika Kurumları
Doğrudan Dolaylı
◼ Aile ve Sosyal Politikalar ◼ Milli Savunma Bakanlığı
Bakanlığı ◼ İçişleri Bakanlığı
◼ Sağlık Bakanlığı
◼ Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı
◼ Milli Eğitim Bakanlığı
◼ Sosyal Güvenlik Kurumu
Başkanlığı
◼ İŞKUR
◼ Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Genel Md.
22
İşsizliğin önlenmesi
◼ İşsizlik hem neden hem de sonuçları
açısından sosyo-ekonomik bir olgu.
◼ Sağlıksızlığın önemli bir nedeni
◼ İşsizlik gelir dağılımındaki eşitsizliği ve
yoksulluğu artırmaktadır.
◼ Gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülke
istihdamı geliştirmek, işsizlikle mücadele
etmek için aktif ve pasif istihdam
politikaları üretme çabasındadır.
23
Pasif İstihdam Politikaları
◼ Sigortalı işçiler için uygulanan zorunlu
işsizlik sigortası
◼ İŞKUR tarafından düzenlenen meslek
edindirme kursları
◼ Engelli ve hükümlülere yönelik kurslar
◼ İş ve meslek danışmanlığı
◼ Yatırım ve istihdam artırmaya yönelik
verilen teşvikler
24
Yoksullukla Mücadele
◼ Sosyal politikalar daha çok yoksulluğun
neden olduğu sosyal sorunların
önlenebilmesini ya da azaltılmasını
hedeflemektedir.
◼ Sosyal devlet anlayışının gelişmesiyle bu
politikalar devletin görev ve
sorumluluğu altında yürütülmektedir.

25
Yoksullukla Mücadele
◼ Yoksula temel sosyal yardımları
sağlamak
◼ Yoksullukla mücadele için ekonomik ve
sosyal politikaların birlikte ve eşgüdüm
içinde yürütülmesi önem taşımakta
◼ Bu kapsamda yoksullara temel sağlık
hizmetleri, aile planlaması, beslenme ve
temel eğitimin sağlanması
◼ Asgari hizmet düzenlemeleri, reel
ücretin korunması 26
Yoksullukla Mücadelede
Türkiye Örnekleri
◼ Daha çok yoksul kesimlere yönelik sosyal yardımlarda
yoğunlaşmaktadır.
◼ Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Md.
Kapsamında 2001 yılında başlatılan Sosyal Riski
Azaltma Projesi
◼ Şartlı Nakit Transferi-Çocuğunu okula gönderemeyen
ailelere eğitim desteği,
◼ Okul öncesi çocuklar ve anne adaylarının ekonomik
yönden desteklenmesi
◼ Yoksul kadınlara kendi işlerini kurma konusunda
finansal ve teknik destek
◼ Birçok ilde devam etmekte
27
Yoksullukla Mücadelede Öne
Çıkan Uluslar arası Kuruluşlar
◼ Dünya Bankası
◼ Birleşmiş Milletler
◼ Uluslar arası Çalışma Örgütü

28
“Dünya Sosyal Gelişme Zirvesi”
◼ 1995 yılında Kopenhag’da düzenlenmiş
◼ İnsan merkezli ekonomik politikaların
izlenmesi

29
Sosyal Politikalar ve Sağlık
Sosyal Hekimlik Politikaları
◼ Sağlığa sosyal bir şemsiye kazandıran sosyal hekimlik
felsefesi, toplumsal yaşam içinde insan sağlığına etki
eden çeşitli etmenlere yönelik, herkese sağlık hedefi
doğrultusunda politikalar üretmemiz gereğini ortaya
çıkarmaktadır.
◼ Bu politikalara sosyal hekimlik politikaları adı
verilmektedir.
◼ Sağlığı bir politikalar mozayiği olarak
değerlendirmektedir.
◼ Herkese sağlık hedefi doğrultusunda, sağlığa etki
eden etmenlere yönelik toplumun sağlık düzeyini ve
kalitesini yükseltmeyi amaçlamaktadır.

30
Küreselleşmenin Yol Açtığı
Sosyal Politika Problemleri
◼ İnsanlar, ülkeler ve bölgeler arasında
eşitsizliklerin artması
◼ Yoksulluğun artışı ve derinleşmesi
◼ Sosyal korumanın zayıflaması
◼ Informal-kayıt dışı sektörün gelişmesi
◼ Taşeronlaşmanın artması
◼ Tarım sektöründen sanayi sektörüne
hızlı işgücü geçişlerinin olması
31
Sonuç Olarak Sosyal Politika,
◼ Sosyal politika genellikle Sosyal Devlet ve
Refah Devleti kavramlarıyla birlikte
kullanılmaktadır.
◼ Sosyal haklar bir bütün olarak vatandaşlık
hakları içinde değerlendirilmelidir.
◼ Sosyal hakların sosyal politikalar yoluyla
sağlanması gerektiğinin altı çizilmekte
◼ Sağlık hakkı açısından da önemli

32
Sonuç Olarak Sosyal Politika
◼ Genel olarak toplumu oluşturan tüm
grupların iyilik halini geliştirmeyi
amaçlamakla birlikte,
◼ Daha çok eğitim,sağlık, beslenme, giyim
ve barınma gibi temel gereksinimlerini
karşılamakta zorluk çeken yoksul nüfus
gruplarına asgari bir yaşam standardı
sağlama çabasındadır.
33
Sonuç Olarak Sosyal Politika
◼ Sosyal refah ve sosyal adaleti sağlama
◼ Sosyal sınıflar arasındaki gelir
dağılımındaki adaletsizliği asgari düzeye
indirgeme,
◼ Sosyal sorunları ortadan kaldırma
◼ Nihayetinde sağlıklı bir toplum meydana
getirme amacındadır.

34
◼ TEŞEKKÜRLER

35