1st Qtr Examination - Day 4

Subject: Empowerment Technologies

Time: 7:00 – 8:30

LESSON 1 - INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES (INTRODUCTION)

What is Information and Communication Technologies?
It deals with the use of different communication technologies such as mobile phones, telephone,
internet, etc. to locate, save, send, and edit information.

What is Internet? Stands for “inter-networking”

An electronic communications network that connects computer networks and organizational
computer facilities around the world.

What is Web Browser?

It is a software installed on your computer system which allows you to locate, view, and navigate the
web.

EVOLUTION OF WEB
What is Web? - The Web or World Wide Web (W3), is basically a system of Internet that support
specially formatted document.

WEB 1.0 - Static Web Page - is known as flat page or stationary page in the sense that the page is
“as is” and cannot be manipulated by the user. The content is also the same for all the users.
WEB 2.0 - Dynamic Web Page - is the evolution of Web 1.0 by adding dynamic web pages - the user
is able to see a website differently than others. Web 2.0 allows users to interact with the page.

ICT FEATURES OF WEB 2.0

1. Folksonomy - This allows the user to categorize and classify/arrange information using freely
chosen keyboards. (e.g., tagging). # - Pound Sign
2. Rich User Experience - The content is dynamic and is responsive to user’s input.
3. User Participation - The owner of the website is not only one who is able to put content. Others
are able to place a content of their own by means of comments, reviews, and evaluation.
4. Long Tail - Services that are offered on demand rather than on a one-time purchase. In certain
cases, time-based pricing is better than file size-based prizing or vice versa.
5. Software as a Service - Users will subscribe to a software only when needed rather than
purchasing them. This is a cheaper option if you do not always need to use a software. This allows
the user to “rent” a software for minimal fee.
6. Mass Participation - A universal web access leads to differentiation of concerns from the
traditional internet user base.
WEB 3.0 - Semantic Web Page - is a movement led by the World Wide Web Consortium (W3C). The
W3C standard encourages the developers to incline semantic content in the web pages.

The term was coined by the inventor of the World Wide Web (WWW), Tim Berners-Lee. He also noted
that the Semantic Web is a component for web.

- COMPATIBILITY, HTML files and current web browsers could not support Web 3.0.
- SECURITY, user’s security is also in question since the machine is saving his or her preferences.
- VASTNESS, The WWW already contains billions of web pages.
- VAGUENESS, certain words are imprecise. The words “old” and “small” would depend on the user.
- LOGIC, there are certain limitations for a computer to be able to predict what the user is referring to
at a given time.

WEB 4.0 Mobile Web - connects all devices in the real and virtual world in real-time.
WEB 5.0 Symbiotic Web/Emotional - will be about the (emotional) interaction between human and
computers

TRENDS OF ICT - as the world of ICT continues to grow, the industry has focused on several
innovations.
1. Convergence - is using several technologies to accomplish a task conveniently
2. Social Media - a website, application, or online channel that enables web users to create, co-create,
discuss, modify, and exchange user-generated content.
• according to Nielsen, a global information and measurement company, internet users spend more
time in social media sites than in any other type of sites.

TYPES OF SOCIAL MEDIA

a.) Social Network - are sites that allow you to connect with other people with the same interests
or backgrounds. (e.g. Twitter, Instagram, Facebook)
b.) Bookmarking Sites - sites that allow you to store and manage links to various websites and
resources. Most of these sites allows you and others to easily search or share them. (e.g. Twitter,
Pinterest)
c.) Social News - allow users to post their own new items or links to other news sources. (e.g.
Reddit)
d.) Media Sharing - sites that allow you to upload and share media content like music, video, and
images. (e.g. Tumblr, Flickr, Facebook)
e.) Microblogging - sites that are focused on short updates from the user. (e.g. Twitter, Tumblr)
f.) Blogs & Forums - Allow users to post their content. Other users are able to comment on the
said topic. (e.g. Blog, tumblr)

3. Mobile Technologies - the popularity of smartphones and tablets has taken a major rise over the
years. Several of these devices are capable of using high-speed internet.
Operating Systems - a system software that manages computer hardware and software resources
and provides common services for computer programs.
- 2G (1991)
- 3G (1998)
- 4G (2008)
- 5G (2020)
*Speedtest Global Index said, Philippines ranks 103rd among 139 countries, in terms of internet
speed.*

IOS - used in apple devices

Android - open source (os) developed by Google
Blackberry - used in blackberry devices
Windows - closed source and proprietary OS developed by Microsoft
Symbian - original smartphone OS, used by Nokia devices
Web OS - originally used for smart TVs
Windows -developed for smartphones and pocket PCs

4. Assistive Media - non-profit service designed to help those who have visual and reading
impairments. A database of audio recordings is used to read to the user.

LESSON 2: RULES OF NETIQUETTE

DO NOT POST THESE…

1. Too much information
2. Drinking photos
3. Anything intended to make others envious
4. Details of your vacation
5. Other people’s big news
6. Cuss words
7. Strong political or religious opinions
8. Your birth year
9. Embarrassing pictures of other people
10. How much you hate your job

NETIQUETTE
- a network etiquette, the do’s and don’ts of online communication

INTERNET
- defined as the information superhighway.
- means that anyone has access to this highway, can place information, and can grab that
information
- a powerful tool, can be used to promote your business, gain new friends, and stay in touch
with the old ones.
- can also a source of entertainment through games, online communities, and everything in
between

ONLINE SAFETY AND SECURITY

- internet has always the “other side of the coin”
- the internet is one of the most dangerous places, especially if you do not know what you are
doing with it.

TIPS TO STAY SAFE ONLINE

1. Be mindful of what you share online and what site you share it to.
2. Do not just accept terms and conditions. READ IT.
3. Check out the privacy policy page of a website to learn how the website handles the
information you share.
4. Know the security features of the social networking sites you use. By keeping your
profile private, search engines will not be able to scan your profile.
5. Do not share your password to anyone.
6. Avoid logging in to public networks/Wi-fi. Browsing in “incognito (or private) mode,” a
feature of the browser, will not protect you from hackers.
7. Do not talk to strangers whether online or face-to-face.
8. Never post anything about future vacation.
9. Add friends you know in real life.
10. Avoid visiting untrusted websites.
11. Install and update antivirus software on your computer. Use only one anti-virus software
to avoid conflicts.
12. If you have Wi-fi at home, make it a private network by adding a password.
13. Avoid downloading anything from an untrusted website. You are most vulnerable in
peer-to-peer downloads (torrents) as the download is most likely not monitored by the
site owner.
14. Buy the software; do not use pirated ones.
15. Do not reply or click kinks from suspicious emails.

INTERNET THREATS
1. Malware - this stands for malicious software

a. VIRUS (Vital Information Resources Under Siege)

• A malicious program designed to replicate itself and transfer one computer to
another either through the Internet and local networks or data storage like flash
drives and CDs.
• This attaches to an executable file and it requires human action to spread.
 b. WORM (Write Once Read Many)
• A malicious program that transfers from one computer to another by any type of
means. Often, it uses a computer network to spread itself.
• It can replicate itself on a system and does not require human action to spread.

c. TROJAN
• a malicious program that is disguised as a useful program but once downloaded
or installed, leaves your PC unprotected and allows hackers to get your
information.
• It appears useful but damages the system and it requires human action to run,
not self-replicate.

d. Rogue Security Software

• A form of malicious software and Internet fraud that misleads users into believing
there is a virus on their computer, and manipulates them into paying money for a
fake malware removal tool (that actually introduces malware to the computer).

e. Spyware
• a program that runs in the background without you knowing it (thus called “spy”).
It has the ability to monitor what you are currently doing and typing through
keylogging.
• Keyloggers are used to record the keystroke done by the users. This is done to
steal their password or any other sensitive information. It can record email,
messages, or any information you type using your keyboard.

f. Adware
• It is a program designed to send you advertisements, mostly as pop-ups.

2. Spam - unwanted emails mostly from bots or advertisers. It can be used to send malwares.

3. Phishing - its goal is to acquire sensitive personal information like passwords and credit card
details. This is done by sending you an email that will direct the user to visit a website and be
asked to update his/her username, password, credit card, or personal information.

COPYRIGHT INFRINGEMENT - if you create something an idea, an invention, a form of literary

work, or a research, you have the right as to how it should be used by others. This is called
intellectual property. In other words, the copyright law includes your rights over your work, and
anyone who uses it without your consent is punishable by law.
TIPS THAT COULD HELP YOU TO AVOID COPYRIGHT INFRINGEMENT
1. UNDERSTAND - copyright protects literary works, photographs, paintings, drawings,
film, music (and lyrics), choreography, and sculptures, but it generally does NOT protect
underlying ideas and facts. This means you can express something using your own
words, but you should give credit to the source.
2. BE RESPONSIBLE - even if a material does not say that it is copy right, it is not a valid
defense against copyright. Be responsible enough to know if something has copyright.
3. BE CREATIVE - ask yourself whether what you are making is something that came from
you or something made from somebody else’s creativity. It is important to add your own
creative genius in everything that will be credited to you.
4. KNOW THE LAW - there are some limitations to copyright laws. For instance in the
Philippines, copyrights only last a lifetime (of the author) plus 50 years. There are also
provisions for “fair use” which mean an intellectual property may be used without
consent as long as it in commentaries, news reports, research, etc. if you have doubts
that what you are doing does not fall under the policy of fair use, seek permission first.

LESSON 3: ADVANCED POWERPOINT PRESENTATION

MICROSOFT POWERPOINT
• A computer software created by Microsoft which allows the user to create slides with
recordings, narrations, transitions, and other features in order to present information. (File
extension: .pptx)

INTERFACE/BASIC PARTS OF MS POWERPOINT

1. Slide pane - area wherein you can put
the content of your presentation like
pictures, tables, videos, etc. It also
displays the active slide of your
presentation.
2. Outline - Located on the left side of the
interface, the slides pane shows
thumbnails of all the sides in the open
presentation.
3. Notes pane - displays under the slide and allows you to type notes regarding the reactive slide.
4. Task pane - found on the right of Powerpoint presentation and displays so many option like
getting started, powerpoint help, slide, new presentation, design templates, color schemes,
animation schemes
5. Ribbon
6. Zoom slider
7. View tab - normal, reader, and slides
CREATING AN EFFECTIVE PRESENTATION
1. Minimize - keep slide counts to a minimum to maintain a clear message and to keep the audience
attentive. Remember that the presentation is just a visual aid
2. Clarity - avoid being fancy by using a font style that is easy to read
• Make sure that it is also big enough to be read by the audience
• Once you start making your presentation, consider how big the screen is during your report
3. Simplicity - use bullets or short sentences
• Summarize the information on the screen to have your audience focus on what the speaker
is saying than on the reading the slide
• Limit the content to six lines and seven words per line. Known as the 6x7 Rule.
4. Visuals - Use graphics to help your presentation but not too many to distract the audience.
• In addition, instead of using table of data, use charts and graphics
5. Consistency - Make your design uniform
• Avoid having different font styles and backgrounds
6. Contrast - Use a light font on a dark background or vice versa. This is done so that it is easier to
read.
• In most instances, it is easier to read on screen if the background is dark, This is due to the
brightness of the screen.

INSERTING HYPERLINKS IN MS POWERPOINT

Hyperlink - a connection from one slide to another slide in the same presentation (such as hyperlink
to a custom show) or to a slide in another presentation, an e-mail address, web page or a file.

WAYS TO INSERT HYPERLINKS:

1. Select an object or highlight a text.
2. Go to Insert > Hyperlinks (under links category) or use shortcut key ctrl + k. The insert
hyperlink dialog box would appear.
a. Existing file or web page, it creates a hyperlink to a website or a local file saved in
your hard drive. Just browse your file in the dialog box or type the web address.
b. Place in this document, it creates a hyperlink that allows you to jump to a specific
slide in your presentation
c. Creates a new document, creates a hyperlink that once clicked, creates a new
document on you specified location
d. E-mail address creates a hyperlink that opens MS Outlook that automatically
adds your specified recipient on a new e-mail.
3. When done, click OK to apply your hyperlink
Link to options:

TRANSITIONS AND ANIMTIONS

Animations - these are used to animate pictures, graphics, texts, etc.
FOUR TYPES OF ANIMATION
1. Entrance - animates the way the element or object appears on the slide.
2. Emphasis - increases or decreases the importance of the element by changing its color, style,
etc.
3. EXIT - animates the way the element leaves the slide
4. Motion path - moves the element around on the slide in various ways

THREE WAYS TO CONTROL THE ANIMATIONS IN POWERPOINT

1. On click, will hold the animation until you click the mouse
2. With previous, will play the animation at the same time as the previous animation on that slide
3. After Previous, will automatically start the animation after any previous animation

TRANSITION
• Control the way slides move into view
Ways to control the transition effects in powerpoint
1. On click
2. After

TRIGGER
• An object that you click to cause animation to occur on a slide

Inserting sounds in Powerpoint

1. Go to insert tab
2. Under media group, choose audio
3. Under the audio: browse your audio
4. Choose the audio and click insert button

LESSON 4 - ADVANCED WORD PROCESSING SKILLS

WORD PROCESSOR
A word processor is a device or computer program that provides for input, editing, formatting and
output of text, often with some additional features.
MICROSOFT WORD OFFICE OR MS WORD
• (Often called Word) is a graphical word processing program that users can type with.
• Its purpose is to allow users to type and save documents. Similar to other word processors and it has
a helpful tool to make documents.

KINDS OF MATERIALS
The Illustration Group menu under the Insert tab showing the kinds of
materials you can integrate with Word 365.

1. PICTURES - Generally, these are electronic or digital pictures or photographs you have saved in any
local storage device. There are three commonly used types of picture files. You can identify them by
the extension on their file names.

a.) JPG This is pronounced as “jay-peg,” and is the short for .jpeg or Joint Photographic Experts
Group. This identifies the kind of data compression process that is uses to make it more compatible
and portable through the internet.
• This type of image file can support 16.7 million colors that is why it is suitable for use when
working full color photographic images.
• It does not support transparency and does not work well on lettering, line drawings, or simple
graphics. .JPG images are relatively small in file size.
b.) GIF This stands for Graphics Interchange Format. This type of image file is capable of
displaying transparencies.
• This type of image file is capable of displaying transparencies and animations.
• This may not be too useful on printed document, but if you are sending documents electronically
or through email, or even post documents into a website, this could be quite impressive.
• GIFs are a series of images or soundless video that will loop continuously and doesn't require
anyone to press play.
c.) PNG This is pronounced as “ping.” It stands for Portable Network Graphics.
• It is also good with transparencies but unlike GIFs, it does not support animation but it can
display up to about 16 million colors.
• This allows the control of the transparency level or capacity of images.
• It is an image type that's commonly used in web design to provide a transparent background
and/or a semi-transparent image.
• PNGs are often used to design logos as the image can be easily placed over a background of a
picture, block of color or pattern.

2. SHAPES - These are printable objects or materials that you can integrate in your document to
enhance its appearance or to allow you to have some tools to use for composing and representing
ideas or messages. If you are designing the layout for a poster or other graphic material for advertising,
you might find this useful.
3. SMARTART - These are predefined sets of different shapes grouped together to form ideas that are
organization or structural in nature. If you want to graphically represent an organization, process,
relationships, or flow for infographic documents, then you will find this easy and handy to use.

4. CHART- This allows you to present data characteristics and trends. This is quite useful when you
are preparing reports that correlate and present data in a graphical manner. You can create charts that
can be integrated in your document either directly in MS Word or imported from external files like MS
Excel.

5. 3D MODELS - 3D models in Office allows users to easily insert 3D models into any PowerPoint,
Word, or Excel file.

6. ICONS - These are the SVG files. SVG stands for Scalable Vector Graphic file, which is an image you
can rotate, color, and resize without losing image quality

7. SCREENSHOTS - MS Word provides a snipping tool for your screen shots so you can select and
display only the part that you exactly like to capture on your screen.

TEXT WRAPPING - is a feature supported by many word processors that enables you to surround a
picture or diagram with text.

1. IN LINE WITH TEXT This is the default setting for images that are inserted or integrated
in your document. It treats your image like a text font with the bottom side totally aligned with
the text line.
2. SQUARE This setting allows the image you inserted to be placed anywhere within the
paragraph with the text going around the image in a square pattern like a frame.
3. TIGHT This is almost the same as the Square setting, but here the text “hugs” or conforms
to the general shape of the image.
4. THROUGH It allows the text on your document to flow even tighter, taking the contours
and shape of the image.
5. TOP AND BOTTOM It pushes the text away vertically to the top and/or the bottom of the
image so that the image occupies a whole text line on its own.
6. BEHIND TEXT This allows your image to be dragged and placed anywhere on your
document but with all the text floating in front of it. It effectively makes your image look like a
background.
7. IN FRONT OF TEXT This setting allows your image to be placed right on top of the text as
if your image was dropped right on it. This means whatever part of the text you placed the
image on, it will be covered by the image.
LESSON 5 : ADVANCED SPREADSHEET SKILLS

MICROSOFT EXCEL
• It is a spreadsheet program that can present tables of values arranged in rows and columns that can
be manipulated mathematically using both basic and complex arithmetic operations and functions.
• This provides an automated way of displaying any statistical data.
• It can be used to automatically compute for several factors that are not easy to notice especially when
faced by a large of data.
• This also includes several arithmetic and basic functions that help the user to compute faster.

PARTS OF MS EXCEL
❖ CELL It is an individual rectangular boxes located in central area of a worksheet.
❖ ACTIVE CELL It is recognized by its green outline, data is always entered into the active cell.
❖ SHEET TABS By default is one worksheet in an Excel 2013 file. The tab at the bottom of a worksheet
tells you the name of the worksheet - such as Sheet1, Sheet2, etc.
❖ COLUMN This runs vertically on worksheet and each one is identified by a letter in the column header.
❖ ROW This runs horizontally on a worksheet and each one is identified using number.
❖ NAME BOX This refers to the currently selected cell in a spreadsheet and it can be identified by a
bold (green) outline that surrounds the cell.
❖ FORMULA BAR This displays the contents of the active cell. It can also be used for entering or editing
data and formulas.
❖ NAME BOX It displays the cell reference or the name of the active cell.
❖ FORMULAS These are the instructions for excel to perform calculations. This can be written on the
Formula bar.

TYPES OF MOUSE POINTERS

1. ARROW This allows you to select command in the ribbon.
2. THICK CROSS This enables you to select a cell or a range of cells
3. I-BEAM This allows you to select text within the formula bar.
4. THIN CROSS It is used to copy cell content.
5. DOUBLE-HEADED ARROW It allows you to adjust the column width and row height.

A FORMULA CAN CONSIST OF ANY OF THESE ELEMENTS:

❖ OPERATORS- These are symbols which represent various arithmetical and comparison operations
you perform on the operands.

Symbol Operation
= Equal to / Division
+ Addition < Less than
- Subtraction > Greater than
* Multiplication
❖ LABELS (text) are descriptive pieces of information, such as names, months, or other identifying
statistics, and they usually include alphabetic characters.
❖ VALUES (numbers) are generally raw numbers or dates.
❖ EQUAL SIGN (=)The format for basic formula normally starts with the equal sign.
❖ RANGE It is a group or block of cells in a worksheet that have been selected or highlighted.
❖ CRITERIA This is a value or label that determines if a cell is part of the range to be averaged.
❖ FUNCTIONS These are the predefined formulas and are already available in Excel.

FUNCTIONS IN EXCEL
• SUM A function used to compute for the summation of the number of a range. =SUM(A2:A8)
• AVERAGE A function used to compute for the average of the number of a range. =AVERAGE(A2:A8)
• COUNT A function used to count the cells with the content in a range. =COUNT(A2:A8)
• MAX A function used to get the largest value from a list of supplied numbers. =MAX(B3:B12)
• MIN A function used to get the lowest value from a list of supplied numbers. =MIN(B3:B12)
• IF This function is used to check whether a condition is met, and returns one value if TRUE and
another value is FALSE. =IF(B2>=75,”PASSED”,”FAILED”)
• COUNTIF A function used to count the cells with a specified content within a range.
=COUNTIF(A2:A8,”YES”)
• SUMIF A function used to count the cells for the summation of a range if a certain condition is met.
=SUMIF(A2:A8,”>=3”)

COMMON FORMULA ERRORS IN EXCEL

1. ##### error - When your cell contains this error code, the column isn't wide enough to display the
value.
2. #NAME? Error - The #NAME? error occurs when Excel does not recognize text in a formula.
3. #VALUE! Error - Excel displays the #VALUE! error when a formula has the wrong type of argument.
4. #DIV/0! Error - Excel displays the #DIV/0! error when a formula tries to divide a number by 0 or an
empty cell.
5. #REF! Error - Excel displays the #REF! error when a formula refers to a cell that is not valid .

CONDITIONAL FORMATTING - It is a feature of Excel which allows you to apply a format to a cell or a
range of cells based on certain criteria. A common use of conditional formatting is to highlight values in
a set of data.

HOW TO APPLY CONDITIONAL FORMATTING?

1. First, select the cells you'd like to format.
2. Then, open the Conditional Formatting menu, which appears in the Styles group on the home tab of
the ribbon.
3. There are many conditional format presets in this menu. For example, we'll use a preset in the
Highlight Cells Rules section. We'd like to highlight text that contains ASIA, so we'll choose the "Text
that Contains..." rule to start.
4. Then type the criteria: the criteria, or condition, used to trigger the rule, and, the format to apply when
that condition is met.
5. For the format, we can choose from several pre-built options, or we can define a custom format. For
now, let's choose the "light red fill with dark red text" preset.
6. Once we click OK, the rule is created and see the formatting applied to cells that meet the condition.
7. Conditional formatting is fully automatic. If you change a value in the table to other criteria, the rule
that was created is triggered and the formatting is automatically applied.

DATA VALIDATION is a feature in Excel used to control what a user can enter into a cell and it allows
you to do the following:
✓ Make a list of the entries that restricts the values allowed in a cell.
✓ Create a prompt message explaining the kind of data allowed in a cell.
✓ Create messages that appear when incorrect data has been entered.
✓ Set a range of numeric values that can be entered in a cell.

DATA VALIDATION is implemented via rules defined in Excel's user interface on the Data tab of the
ribbon.

IMPORTANT LIMITATION It is important to understand that data validation can be easily defeated. If
a user copies data from a cell without validation to a cell with data validation, the validation is destroyed
(or replaced). Data validation is a good way to let users know what is allowed or expected, but it is not
a foolproof way to guarantee input.

DEFINING DATA VALIDATION RULES

Data validation is defined in a window with 3 tabs: Settings, Input Message, and Error Alert:
✓ The SETTINGS tab is where you enter validation criteria. There are a number of built-in
validation rules with various options, or you can select Custom, and use your own formula to
validate input.
✓ The INPUT MESSAGE tab defines a message to display when a cell with validation rules is
selected. This Input Message is completely optional. If no input message is set, no message
appears when a user selects a cell with data validation applied. The input message has no
effect on what the user can enter — it simply displays a message to let the user know what is
allowed or expected.
✓ The ERROR ALERT Tab controls how validation is enforced. For example, when style is set to
"Stop", invalid data triggers a window with a message, and the input is not allowed.
DATA VALIDATION OPTIONS - When a data validation rule is created, there are eight options available
to validate user input:
1. ANY VALUE - no validation is performed. Note: if data validation was previously applied with a set
Input Message, the message will still display when the cell is selected, even when Any Value is selected.
2. WHOLE NUMBER - only whole numbers are allowed. Once the whole number option is selected, other
options become available to further limit input. For example, you can require a whole number between
1 and 10.
3. DECIMAL - works like the whole number option, but allows decimal values. For example, with the
Decimal option configured to allow values between 0 and 3, values like .5, 2.5, and 3.1 are all allowed.
4. LIST - only values from a predefined list are allowed. The values are presented to the user as a
dropdown menu control. Allowed values can be hardcoded directly into the Settings tab, or specified as
a range on the worksheet.
5. DATE - only dates are allowed. For example, you can require a date between January 1, 2018 and
December 31 2021, or a date after June 1, 2018.
6. TIME - only times are allowed. For example, you can require a time between 9:00 AM and 5:00 PM, or
only allow times after 12:00 PM.
7. TEXT LENGTH - validates input based on number of characters or digits. For example, you could
require code that contains 5 digits.
8. CUSTOM - validates user input using a custom formula. In other words, you can write your own
formula to validate input. Custom formulas greatly extend the options for data validation. For example,
you could use a formula to ensure a value is uppercase, a value contains "xyz", or a date is a weekday in
the next 45 days.

Additional Resources:
https://www.youtube.com/watch?v=zfQ8uOBoIj8
https://www.youtube.com/watch?v=WywIYI948iw
Subject: KOMPAN
Time: 1:30 – 3:00

ARALIN 1 - MGA KONSEPTONG PANGWIKA

“Ang Wika’y mahalagang instrumento ng komunikasyon, Makatutulong sa pagkakaroon ng mabungang
interaksyon.”

Pilipinas
• Isang Kapuluan
• Binubuo ng mahigit pitong libong-pulo

Census of Population and Housing (CPH)

• Noong taong 2000. Humigit-kumulang 150 wika at diyalekto sa bansa
• Iba pang wika at diyalekto sa ating bansa ay: Bikol Waray Kapampangan, Panggalatok, Maguindanao
at Tausug.

5.4m Tagalog
3.6m Cebuano/Bisaya/Binisaya/Boholano
1.4m Ilokano
1.1m Hilagaynon/Ilonggo

Ang Wika - Isang napakahalagang instrumento ng komunikasyon ang wika. Mula sa pinagsama-samang
makabuluhang tunog, simbolo, at tuntunin ay nabubuo ang mga salitang nakapagpapahayag ng
kahulugan.

Ang salitang Latin na lingua ay nangangahulugang “dila” at “wika” o “lengguwahe”. Ito ang pinagmulan
ng salitang Pranses langue. Kinalaunan ito’y naging Language na siya na ring ginagamit na katumbas
ng salitang lengguwahe sa wikang Ingles.

Paz, Hernandez, at Peneyra

Ang wika ay tulay na ginagamit para maipahayag at mangyari ang anumang minimithi o pangangailangan
natin.

Henry Gleason Jr.

Ang wika ay masistemang balangkas ng mga tunog na pinili at isinaayos sa pamaraang arbitraryo upang
magamit ng mga taong nabibilang sa isang kultura.

Cambridge Dictionary
Isang sistema ng komunikasyong nagtataglay ng mga tunog, salita at gramatikang ginagamit sa
pakikipagtalastasan ng mga mamamayan sa isang bayan o sa iba’t ibang uri ng gawain.
Charles Darwin
Ang wika ay isang sining tulad ng paggawa ng serbesa o pagbe-bake ng cake.

Wikang Pambansa Timeline

1934 - Iminungkahi ng grupo ni Lope K. Santos na ang wikang pambansa ay dapat ibatay sa isa sa mga
umiiral na wika sa Pilipinas. Ang mungkahing ito ay sinang-ayunan ni Manuel L. Quezon na noo’y Pangulo
ng Pamahalaang Komonwelt ng Pilipinas.

1935 - Ang pagsang-ayon ni Pangulong Quezon ay nagbigay-daan sa probisyong pangwika na nakasaad

sa Artikulo XIV, seksiyon 3 ng Saligang Batas ng 1935. (“Wikang Ingles at Kastila ang siyang mananatiling
opisyal na wika”)

Norberto Romualdez - isinulat ang Batas Komonwelt blg. 184 na nagtatag ng Surian ng Wikang
Pambansa. Base sa pag-aaral na isinagawa, napili nila ang Tagalog bilang batayan ng wikang pambansa.

MGA PAMANTAYAN
- wika ng sentro ng pamahalaan
- wika ng sentro ng edukasyon
- wika ng sentro ng kalakalan; at
- wika ng pinakamarami at pinakadakilang nakasulat na panitikan.

1937 - Iprinoklama ni Pangulong Manuel L. Quezon ang wikang Tagalog upang maging batayan ng
Wikang Pambansa base sa rekomendasyon ng Surian sa bisa ng kautusang Tagapagpaganap Blg. 134.

1940 - Nagsimula ituro ang Wikang Pambansang batay sa tagalog sa mga paaralang pampubliko at
pribado

1946 - Hulyo 4, 1946 ipinahayag na ang mga wikang opisyal sa bansa ay Tagalog at Ingles sa bisa ng
Batas Komonwelt blg. 570.

1959 - Noong Agosto 13, 1959, pinalitan ang tawag sa wikang pambansa. Mula Tagalog ito ay naging
Pilipino sa bisa ng kautusang Pangkagawaran Bilang 7.

1972 - Mula Pilipino, ang wikang pambasa ay kinilala bilang FILIPINO (Probisyong Saligang Batas ng
1973, Artikulo XV, Seksiyon 3, Blg 2.)

1987 - Sa Saligang Batas ng 1987 ay pinagtibay ng komisyong Konstitusyunal na binuo ni dating pangulo,
Cory Aquino, ang implementasyon sa paggamit ng **Wikang Filipino**
WIKANG OPISYAL AT PANTURO
Wikang Opisyal - Ay itinadhana ng batas na maging wika sa opisyal na talastasan ng pamahalaan.
Wikang Panturo - Opisyal na wikang ginagamit sa pormal na edukasyon. Wikang ginagamit sa pagtuturo
at pag-aaral sa mga eskuwelahan at ang wika sa pagsulat ng mga aklat at kagamitang panturo sa mga
silid-aralan.

K to 12 Curriculum - Ang Mother Tongue o unang wika ng mga mag-aaral ay naging opisyal na wikang
panturo mula kindergarten hanggang Grade 3.

Kindergarten to Grade 3 - Mother Tongue

Grade 4 - Pataas - English Tagalog

19 na Unang Wikang gagamitin sa Pagtuturo: Tagalog, Kapampangan. Cebuano, Hiligaynon, Waray,

Tausug, Maguindanaoan, Meranao, Chavancano, Ybanag, Ivatan, Sambal, Alkanon, Kinaray-a, Yakan, at
Surigaonon.

ARALIN 2 - MONOLINGGUWALISMO, BILINGGUWALISMO, MULTILINGGUWALISMO

Ayon kay Noah Chomsky (1965), Ang pagkamalikhain ng wika ay makikita sa kakayahan ng tao lamang
at wala sa ibang nilalang tulad ng mga hayop.

Ayon kina Paz. et. al 2003 - Bagama’t may mga hayop na natuturuang magsalita ngunit hindi
masasabing malikhain ang pangungusap na nabubuo nila dahil karaniwang bunga lang ng pag-udyok.
Sa kabilang banda, ang tao ay gumagamit ng wikang naaankop sa sitwasyon o pangangailangan.

Unang Wika (L1) - Tawag sa wikang kinagisnan mula sa pagsilang at unang itinuturo sa isang tao.
Tinatawag din itong KATUTUBONG WIKA, MOTHER TONGUE, ARTERIAL NA WIKA.

Pangalawang Wika (L2) - Mula sa mga salitang paulit-ulit na maririnig ay unti-unting natutuhan ang
wika hanggang sa magkaroon ng sapat na husay at kasanayan sa paggamit nito. Natutunan sa
pagkakaroon ng exposure sa iba pang wika sa paligid.

Ikatlong Wika (L3) - Natututuhang wika maliban sa L1 at L2. Sa paglawak ng mundo ng isang bata,
dumarami ang mga taong nakakasalamuha niya, gayundin ang lugar na nararating, aklat na nababasa,
at kasabay nito ang pagtaas ng antas ng kanyang pag-aaral. Ito ay nagagamit niya na pakikiangkop sa
lumalawak na mundong ginagalawan. Pangkaraniwan ang pagkakaroon ng L3 dahil may mahigit 150 na
wika sa bansa.
Monolingguwalismo - Ito ay tawag sa pagpapatupad ng iisang wika sa isang bansa kung saan iisang
wika ang ginagamit na wikang panturo sa lahat ng larangan o asignatura.
Maliban sa edukasyon, ginagamit rin ito bilang wika ng komersiyo, negosyo, at pakikipagtalastasan.
Mga bansa na gumagamit ng isang lenggwahe: France England South Korea Japan

Bilingguwalismo - Ayon kay Leonard Bloomfield ay paggamit at pagkontrol ng tao sa dalawang wikang
tila ito ay parehong kanyang katutubong wika. Ang pagpapakahulugang ito ay maaaring maikategorya
bilang “perpektong bilingguwal”

Samantala, kinontra ni John Macnamara ang pagpapakahulugan ni Bloomfield sapagkat ayon sa kanya
ang pagiging bilingguwal ay may sapat na kakayahan sa kahit isa sa 4 na makrong kasanayang pangwika.

(Pagsalita, Pagbasa, Pagsulat, Pakikinig)

Ayon naman kay Uriel Weinrich, ang paggamit ng 2 wika nang magkasalitan ay matatawag na
bilingguwalismo at ang taong gagamit ng wikang ito ay bilingguwal.

Bilingguwalismo sa Wikang Panturo - Saligang Batas 1973 Artikulo 15 Seksiyon 2 at 3

“Ang batasang pambansa ay magsasagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na
paggamit ng pa,bansang wikang Filipino. Hangga’t hindi binabago ang batas, ang Ingles at Filipino ang
mananatiling mga wikang opisyal ng Pilipinas.””

Multilingguwalismo - Ang Pilipinas ay isang bansang multilingguwal. Mayroon tayong mahigit 150 na
wika at wikain kaya naman bibihirang Pilipino ang monolingguwal. Wikang Filipino at Ingles ang
ginagamit na wikang panturo sa mga paaralan.

Mother Tongue-Based Multilingual Education DO 16, s. 2012 - Ayon kay Ducher at Tucker (1977)
Napatunayan nila ang bisa ng unang wika bilang wikang panturo sa mga unang taon ng pag-aaral. Ayon
sa kanila, mahalaga ang unang wika sa panimulang pagtuturo ng pagbasa, sa pag-unawa ng paksang
aralin, at bilang matibay na pundasyon sa pagkatuto ng pangalawang wika.

Nagtalaga ang DepEd ng mga pangunahing wika o lingua franca at iba pang mga wikain sa bansa upang
gamitin bilang wikang panturo at ituro din bilang hiwalay na asignatura.
(Tagalog, Waray, Sambal, Kapampangan, Tausug, Aklanon, Pangasinense, Maguindanaoan,
Kinaray-A, Ilokano, Meranao, Yakan, Bikol, Chavacano, Surigaonon, Cebuano, Ybanag,
Hiligaynon, Ivatan)
ARALIN 3 - BARAYTI NA WIKA
• Ang wika man ay namamatay o nawawala rin.
• Mangyayari kung hindi na ginagamit at nawala na ang pangangailangan dito ng lingguwistikang
komunidad na dating gumagamit nito.
• Ayon sa mga sa mga pag-aaral, umaabot na sa 35 na mga katutubong wikain o diyalekto sa bansa
ang nanganganib nang makalimutan ng kasalukuyang henerasyon dahil hindi na nila ito nagagamit.
• Imunungkahi ni Paz na gamitin ito sa pang araw-araw, halimbawa habang nakikipag-usap sa loob ng
bahay.

Homogenous
• Homo; Isa, Genous; Uri o Yari
• Walang buhay na wika ang maituturing na homogeneous dahil ang bawat wika ay binubuo nang
mahigit sa isang barayti.
• Masasabi lang kasing “homogenous” ang wika kung pare-parehong magsalita ang lahat ng
gumagamit ng isang wika. (Paz, et. al. 2003)

Heterogenous
• Hetero; Marami, Genous; Uri o Yari
• Sa ganitong pagkakataon, ang wika ay nagkakaroon ng pagkakaiba-iba sanhi ng iba’t ibang salik
panlipunan tulad ng edad, hanapbuhay o trabaho, antas ng pinag-aralan, kasarian, kalagayang
panlipunan, rehiyon o lugar, pagkat-etniko o tinatawag ding etno-lingguwistikong komunidad kung
saan tayo’y nabibilang. Ang iba’t ibang salik na ito ay nagreresulta sa pagkakaroon ng iba’t ibang uri
ng wika.

Barayti ng wika
1. Dayalek - wikang ginagamit ng partikular na pangkat na pangkat na mga tao mula sa isang partikular
na lugar tulad ng lalawigan, rehiyon, o bayan.
• Maaring gumagamit ang mga tao ng mga isang wikang katulad ng sa iba pang lugar subalit naiiba
ang punto o tono, may magkaibang katawagan para sa iisang kahulugan, iba ang gamit na salita
para sa isang bagay o magkakaiba ang pagbuo ng mga pangungusap na siyang nagpapaiba sa
dayalek ng lugar sa iba pang lugar.

Halimbawa:
Tagalog ng Batangas: Ala e, ang bait naman niya!
Tagalog ng Nueva Ecija: Kainam-naman ng ugali niya.
Tagalog ng Pangasinan: Ang bait niya eh.
2. Idyolek - kahit iisang dayalek ang sinasalita ng pangkat ng mga tao ay mayroon pa ring
pansariling paraan ng pagsasalita ang bawat isa.
• Sa barayting ito, lumulutang ang katangian at kakanyahang natatangi ng taong nagsasalita.
Sinasabing walang dalawang taong nagsasalita ng iisang wika ang bumibigkas nito nang
magkaparehong-magkapareho.
Halimbawa: Pananalita ni Ruffa Mae at Kris Aquino

3. Sosyolek - isang barayti ng wikang nakabatay sa katayuan o antas panlipunan o dimensyong

sosyal ng mga taong gumagamit ng wika.
• Ayon kay Rubrico (2009), ito ay isang mahusay na palatandaan ng istratipikasyon ng isang
lipunan, na siyang nagsasaad sa pagkakaiba ng paggamit ng wika ng mga tao na napapaloob dito
batay sa katayuan sa lipunnan at sa mga grupong kinabibilangan. (Hal. gay lingo, coñotic,
jejemon)
• Ang sosyolek ay maaari ding tumutukoy sa pangkat ng isang propesyon, partikular na trabaho o
gawain ng tao.
• Ang jargon o mga natatanging bokabularyo ng partikular na pangkat ay makapagpakilala sa
kanilang trabaho o gawain.

4. Etnolek - barayti ng wika mula sa mga pangkat etniko

• Vakkul na tumutukay sa gamit ng mga Ivatan na pantakip sa ulo sa init man o ulan
• Bulanon na ang ibig sabihin ay full moon
• Paggamit ng Ibaloy ng *sh sa simula, gitna, at dulo ng salita tila ng shuwa (dlaawa), sadshak
(kaligayahan), peshen (hawak)

5. Register - barayti ng wika kung saan naiaangkop ng isang nagsasalita ang uri ng wikang gingamit
niya sa sitwasyon at sa kausap.
• Pormal at Di pormal

6. Pidgin - umusbong sa bagong wika o tinatawag na “nobody’s language” o wikang katutubong di

pag-aari ninoman.
• Nagagamit pag may 2 taong nagtatangkang mag-usap subalit pareho silang may magkaibang
unang wika kaya’t di magkaintindihan dahil hindi nila alam ang wika ng isa’t isa. Dahil dito,
nagkakaroon ng tinatawag na makeshift language.
• Walang estraktura

7. Creole - mga salita mula sa pidgin na naging bahagi na ng pananalita ng mga taong gumagamit
nito (pidgin)
• may sarili nang tuntuning panggramatika
LESSON 4 - Gamit ng Wika sa Lipunan

Alam mo ba?
- Tinatawag na Lingua Franca ang wikang ginagamit ng mas nakararami sa lipunan
- Sa Pilipinas, itinuturing ang Filipino ang lingua franca
- Ayon sa komunikasyon ng Wikang Filipino, “Ang Wikang Filipino ay ang katutubong wikang ginagamit
sa Metro Manila, Pambansang Punong Rehiyon, at sentro ng urban sa arkipelago, na ginagamit bilang
wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo.

Ang Wika at Ang Lipunan

- Ang wika ay mahalagang instrumentong nag-uugnay sa bawat isa sa lipunan.

Tungkulin ng Wika
• W.P Robinson (Lingguwista)
- Pagkilala sa estado ng damdamin at pagkatao, panlipunang pagkakakilanlan at ugnayan
- Pagtukoy sa antas ng buhay sa lipunan
• Sinumang gumagamit ng wika upang makipagkapwa ay dapat nakaaalam ng wikang ginagamit ng
kanyang katalastasan.
• Wika ang magiging instrumento ng kanilang pagkakaunawaan; at ito ang simbolo ng kanilang
pagkakakilanlan.

Michael Alexander Kirkwood Halliday

- Kilala rin bilang M.A.K. ay isang bantog na iskolar mula sa Inglatera.
- Ibinahagi niya sa nakararami na ang wika ay isang panlipunang phenomenon
- Popular na modelo ng wika niya ay ang, systemic functional linguistics

GAMIT NG WIKA SA LIPUNAN

1. Instrumental - tungkulin ng wikang tumutugon sa mga pangangailangan ng tao gaya ng
pakikipag-ugnayan sa iba. Ginagamit sa panghihikayat, pagmumungkahi, at pag-uutos
Hal.: Paggawa ng liham pangangalakal, liham sa patnugot, at pagpapakita ng mga patalastas

2. Regulatory/o - tungkulin ng wikang tumutukoy sa pagkontrol sa ugali o asal ng ibang tao

Hal.: Ang pagbibigay direksyon, gaya ng pagtuturo ng lokasyon; direksyon sa pagluluto ng ulam;
direksyon sa paggawa ng anumang bagay

3. Inter-aksiyonal - nakikita sa paraang pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa; pakikipagbiruan;

pakikipagpalitan ng kuro-kuro tungkol sa partikular na isyu, pagkukwento ng malungkot o masayang
pangyayari sa isang kaibigan o kapalagayang-loob at iba pa.

4. Personal - pagpapahayag ng sariling opinyon o kuro-kuro sa paksang pinag-uusapan

Hal.: Talaarawan at journal, pagpapahayag ng pagpapahalaga sa anumang anyo ng panitikan
5. Heuristiko - ginagamit sa pagkuha o paghahanap ng impormasyong may kinalaman sa paksang pinag-
aralan.
Hal.: Pag-iinterbyu sa mga makasasagot sa tanong ukol sa paksang pinag-aralan, pakikinig sa radyo,
panonood sa telebisyon, pagbasa ng pahayagan, magasin, blog, at mga aklat kung saan makakukuha
tayo ng impormasyon.

6. Impormatibo - kabalikatan ng heuristiko. Pagbibigay ng impormasyon sa paraang pagsulat at

pagsasalita. May kinalaman sa pagbibigay ng impormasyon sa paraang pasulat a t pasalita.
Hal.: Pagbibigay-ulat, paggawa ng pamanahong papel, tesis, panayam, at pagtuturo.

7. Imahinatibo - tungkulin ng wika na ginagamit sa pagpapalawak ng imahinasyon. Paggamit ng wika

sa malikhaing paraan
• Pasulat - Iba’t ibang mga akdang pampanitikan (tula, nobela, maikling, kwento, sanaysay, at iba pa)
• Pasalita, mga matatalinhagang pahayag (noong panahon ng katutubo, ang mga bugtong, salawikain,
sawikain, at mga palaisipan ay ipinapasa sa paraang oral o pasalindila)

6 PARAAN NG PAGGAMIT NG WIKA (MULA KAY RAMON JACOBSON)

1. Pagpapahayag ng Damdamin (Emotive)
• Saklaw nito ang pagpapahayag ng saloobin, damdamin, at emosyon.
2. Panghihikayat (Conative)
• Ginagamit upang makahimok at makaimpluwensya sa iba sa pamamagitan ng pag-uutos at
pakiusap.
3. Pagsisimula ng pakikipag-ugnayan (Phatic)
• Ginagamit ang wika upang makipag-ugnayan sa kapwa at makapagsimula ng usapan.
4. Paggamit bilang sanggunian (Referential)
• Ipinakikita nito ang gamit ng wikang nagmula sa aklat at iba pang sangguniang pinagmulan ng
kaalaman upang marating.
5. Paggamit ng kuro-kuro (Metalingual)
• Gamit na lumilinaw sa mga suliranin sa pamamagitan ng pagbibigay ng komento sa isang kodigo
o batas.
6. Patalinhaga (Poetic)
• Saklaw nito ang gamit ng wika sa masining na paraan ng pagpapahayag gaya ng panulaan, prosa,
sanaysay, at iba pa.

LESSON 5: KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA

• Ang wika sa Pilipinas ay kabilang sa malaking pamilya ng wikang Austronesian
• Mga wikang mula sa Formosa (Taiwan) sa hilaga hanggang New Zealand sa timog. Mula isla ng
Madagascar sa may baybayin ng Africa hanggang Easter Islands sa gitnang Pasipiko.
 • Ang relasyon ng mga wika ay sinasabing nagbibigkis ng wikang katutubo sa Pilipinas sa
kadahilanang kahit nagsasariling wika ay may mga nagkakaisang katangian ang mga wikang
katutubo sa gramatika, sa estruktura ng pangungusap, sa leksikon, at iba pa.
• Ito ang itinuturing na dahilan kung bakit nagiging madali para sa isang Pilipino ang matuto ng iba
pang wikang katutubo sa Pilipinas.
• Ang 500 wikang kasali sa pamilyang Austronesian ay sangwalo ⅛ ng mga wika sa mundo.

ANG PINAGMULAN NG WIKA - kasaysayan ng wikang pambansa

Emmert at Donaghy (1981)
• Ang wika, kung ito ay pasalita, ay isang sistema ng mga sagisag na binubuo ng mga tunog;
kung ito naman ay pasulat, ito ay iniuugnay natin sa mga kahulugang nais nating iparating
sa ibang tao.

MGA TEORYANG MAAARING PINAGMULAN NG WIKA

• Paniniwala sa Banal na Pagkilos ng Panginoon “At pinangalanan ng lalaki ang lahat ng
mga hayop, at mga ibon sa himpapawid, at ang bawat gamit sa parang.” - Genesis 2:20
• Ang Tore ng Babel - Ang Bagong Magandang Balita Bibliya - Genesis 11:1-9
• Ebolusyon - ayon sa mga antropologo, masasabi raw na sa pagdaan ng panahon ang mga
tao ay nagkakaroon ng mas sopistikadong pag-iisip.

1. Teoryang Ding Dong - nagmula raw ang wika sa panggagaya ng mga sinaunang tao sa mga tunog
ng kalikasan. Ipinapakita ng teoryang ito na ang lahat ng mga bagay ay may sariling tunog na
maaaring gamitin upang pangalanan ang bagay na iyon. (hal. Splash, woosh (tunog ng hangin, tunog
ng kapaligiran)
2. Teoryang Bow-wow - ang wika raw ay nagmula sa panggagaya ng mga sinaunang tao sa mga tunog
ng nalilikha ng mga hayop. Ngunit maraming hindi sang-ayon sa teoryang ito sapagkat bawat bansa
ay naiiba ang tawag sa mga tunog na nililikha ng mga hayop gayong pare-pareho naman ang mga
ito. (Hal. Arf-arf, moo, meow)
3. Teoryang Pooh-pooh - nagmula sa mga salitang namutawi sa bibig ng sinaunang tao nang
nakaramdam sila ng masisidhing damdamin tulad ng tuwa, galit, sakit, sarap, kalungkutan, at
pagkabigla.
4. Teoryang Ta-ta - batay sa teoryang ito, may koneksyon ang kumpas o galaw ng kamay ng tao sa
paggalaw ng dila.
5. Teoryang Yo-he-ho - ang wika ay nabuo mula sa pagsasama-sama, lalo na kapag nagtatrabaho
nang magkakasama.

• Sa kabila ng maraming teoryang nagtatangkang magpaliwanang sa pinagmulan ng wika, hindi pa

rin matiyak kung saan, paano, at kailan nagsimula ang paggamit ng tao rito.
• Ngunit sa gitna ng pagtuklas sa pinagmulan ng wika, nananatili ang katotohanang ang wika ay
umuunlad at nagbabago kasabay ng pagbabago ng panahon at lipunan.
PART 2: KASAYSAYAN NG WIKA

PANAHON NG KATUTUBO
1. Teorya ng Pandarayuhan
• Tinagurian ring wave migration theory na pinasikat ni Dr. Henry Otley Beyer (American
Anthropologist noong 1916)
• Naniniwala si Beyer na may 3 pangkat ng taong dumating sa Pilipinas na nagpasimula ng
lahing Pilipino (Negrito, Malay, at Indones)
• Ngunit pinabulaanan ni Dr. Robert B. Fox ang teorya ni Beyer nang matagpuan ng pangkat
ng mga arkeologo ng Pambansang Museo ng Pilipinas ang harap ng isang bungo at isang
buto ng panga sa yungib ng Tabon sa Palawan noong 1962.
Taong Tabon (Tabon Man)
• Tawag sa mga labi na natagpuan sa Palawan
• Tinatayang nanirahan sa yungib ng Tabon 50,000 taon na ang nakaraan
• Kasamang nahukay rito ang mga kagamitang bato tulad ng chertz, isang uri ng
quartz, mga buto ng ibon at paniki at mga uling
• Sa bagong impormasyon na nakalap noong 1962, lumalabas na unang nagkaroon
ng tao sa Pilipinas kaysa sa Malaysia at sa Indonesia na pinatunayan ni Felipe
Landa Jocano at ng National Museum.
• Ayon sa ginawang pagsusuri, ang Taong Tabon ay nagmula sa specie ng Taong
Peking (Peking Man) na kabilang sa Homo Sapiens o Modern Man at ang Taong
Java (Java Man) na kabilang sa Homo Erectus
• Makalipas ang ilang taon, natagpuan ni Dr. Armand Mijares ang isang buto na
sinasabing mas matanda pa sa taong Tabon sa kuweba ng Callao, Cagayan na
tinatawag na Taong Callao (Callao Man) na pinaniniwalaang nabuhay nang 67,000
taon na ang nakalipas.
2. Teorya ng Pandarayuhan mula sa Rehiyong Austronesyo
• Pinaniniwalaan ng teoryang ito na ang mga Pilipino ay nagmula sa lahing Austronesyano.
Galing sa salitang Latin na: auster = “south wind”; neso= ”isla”
• 2 pinaniniwalaang teoryang pinagmulan ng mga Austronesian:
a. Ayon kay Wilheim Solheim II, Ama ng Arkeolohiya ng Timog-Silangang Asya, ang Austronesian
ay nagmula sa mga isla ng Sulu at Celebes na tinawag na Nusantao. Sa pamamagitan ng kalakalan,
migrasyon, at pag-aasawa ay kumalat ang Austronesian sa iba’t ibang panig ng rehiyon.
b. Ayon naman kay Peter Bellwood ng Australia National University, ang mga Austronesian ay
nagmula sa Timog Tsina at Taiwan na nagtungo sa Pilipinas noong 5,000 B.C.

Batay sa teorya, ang unang taong nanirahan sa Pilipinas ay nagtataglay na ng patakarang

pangkabuhayan, kultura, at paniniwalaang relihiyon. Gayundin, nahihinuha na sila man ay may sarili
nang wikang ginagamit bagama’t pinaniniwalaang walang isang wikang nananaig sa Pilipinas noon.
Gayunpaman, napatunayang marunong sumulat at bumasa ang mga katutubo. Ang baybayin ay ang
pamamaraan ng pagsulat na kanilang sinusunod.
PANAHON NG MGA ESPANYOL
• Layunin nila na ikintal sa isip at puso ng mga katutubo ang Kristyanismo
• Ayon sa kanila, nasa kalagayang barbariko, di sibilisado, at pagano ang mga katutubo noon.
• Ang pamayanan ay pinaghati-hati sa apat na orden ng misyonerong espanyol na pagkaraa’y
naging lima: Ang Agustino, Pransiskano, Dominiko, Heswita, at Rekoleto
• Upang mas maging epektibo ang pagpapaplaganap ng Kristiyanismo, ang mga misyonerong
Espanyol mismo ang nag-aral ng mga wikang katutubo. Nakita nilang mas madaling matutuhan
ang wika ng isang rehiyon kaysa ituro sa lahat ang wikang Espanyol.
• Dahil dito, ang mga prayle ay nagsulat ng mga diksyunaryo at aklat-panggramatika, katekismo,
at mga kumpensyonal para sa mas mapabilis ang pagkatuto nila ng katutubong wika.
• Iniutos ng Hari na gamitin ang wikang katutubo sa pagtuturo ngunit hindi naman ito nasunod.
• Nagmungkahi naman si Gobernador Tello na turuan ang mga Indio ng wikang Espanyol
• Sina Carlos I at Felipe II naman ay naniniwalang kailangang maging bilingguwal ng mga Pilipino.
• Sa huli, napalapit ang mga katutubo sa mga prayle dahil sa wikang katutubo ang ginagamit nila
samantalang napalayo naman sa pamahalaan dahil wikang Espanyol ang gamit nila.
• Muling inulit ni Haring Felipe II ang utos tungkol sa pagtuturo ng wikang Espanyol sa lahat ng
katutubo noong ika-2 ng Marso, 1634. Nabigo ang nabanggit na kautusan kaya si Carlos II ay
lumagda ng isang dekrito na inuulit ang probisyong nabanggit na kautusan.
• Noong Disyembre 29, 1972, si Carlos IV ay lumagda sa isa pang dekrito na nag-uutos na gamitin
ang wikang Espanyol sa lahat ng paaralang itatatag sa pamayanan ng mga Indio.
• Mababatid sa parte ng kasaysayang ito na nanganib ang wikang katutubo. Sa panahong ito, lalong
nagkawatak-watak ang mga Pilipino. Matagumpay na nahati at nasakop ng mga Espanyol ang
mga katutubo. Hindi nila itinanim sa isipan ng mga Pilipino ang kahalagahan ng isang wikang
magbibigkis ng kanilang mga damdamin.

PANAHON NG REBOLUSYONG PILIPINO

• Sa panahong ito, maraming Pilipino ang naging matindi ang damdaming nasyonalismo. Nagtungo
sila sa ibang bansa upang kumuha ng karunungan.
• Nagkaroon din ng kilusan ang mga propagandista noong 1872 na siyang naging simula ng
kamalayan upang maghimagsik.
• Itinatag ni Andres Bonifacio ang Katipunan.Wikang Tagalog ang ginamit sa kanilang mga
kautusan at pahayagan. Ito ang sinasabing unang hakbang tungo sa pagtataguyod ng wikang
Tagalog.
• Sumibol sa mga manghihimagsik na Pilipino ang kaisipang "Isang Bansa, Isang Diwa" laban sa
mga Espanyol.
• Pinili nilang gamitin ang Tagalog sa pagsulat ng mga sanaysay, tula, kuwento, liham, at mga
talumpating punum-puno ng damdaming makabayan.
• Masisidhing damdamin laban sa mga Espanyol ang pangunahing paksa ng kanilang mga isinulat.
Kahit si Rizal at iba pang propagantistang sumulat na gamit ang wikang Espanyol ay nakababatid
na ang wika ay malaking bahagi upang mapagbuklod ang kanilang mga kababayan.
 • Masasabing ang unang kongkretong pagkilos ng mga Pilipino ay nang pagtibayin ang
Konstitusyon ng Biak-na-Bato noong 1899.
• Ginawang opisyal na wika ang Tagalog bagama't walang isinasaad na ito ang magiging wikang
pambansa ng Republika.
• Nang itinatag ang Unang Republika sa pamumuno ni Aguinaldo, isinaad sa Konstitusyon na ang
paggamit ng wikang Tagalog ay opisyal. Doon lamang sa mga gawaing nangangailangan ng
paggamit ng wikang Tagalog ito gagamitin. Sinasabing ang pamamayani ng mga ilustrado sa
Asembleyang Konstitusyonal ang pangunahing dahilan nito.
• Nais ding maakit ni Aguinaldo ang mga di Tagalog. Nakalulungkot isiping naging biktima ng
politika ang wikang Tagalog. Nag-uumpisa pa lamang sana itong lumago ay napailalim na naman
ito sa dayuhang wika

BAYBAYIN
• Bago pa man dumating sa Pilipinas ang mga Kastila, mayroon nang katutubong sistema ng
pagsulat ang ating mga ninuno. Ito ang baybayin.
• Binubuo ng labimpitong simbolo (titik/letra)

• Hindi totoong walang alam o mangmang ang mga ninuno natin nang dumating ang mga kastila
sa kapuluan. Ang totoo, marunong silang sumulat at bumasa at may sarili silang panitikan. Ang
baybayin ang magpapatunay nito. Ito ang tawag sa sistema ng paraan ng pagsulat ng mga
katutubong Pilipino at hindi Alibata.
• Nagsulat sila sa malalapad na dahon, biyas ng kawayan, bunga, talukap ng niyog, o sa katawan
ng puno gamit ang pinatulis na bagay gaya ng kawayan, kahot, at bato. Nagbago lamang ang
paraang ito sa pagdating ng mga mananakop sa bansa.

PARAAN NG PAGSULAT
• Kapag wala kahit anong bantas ang simbolo, ibig sabihin konstant na may kasamang patinig n a
“a” ito pag binasa.
• Kung nais lagyan ng patinig i/e ang simbolo. Maglagay ng (.) tuldok o (‘) kudlit sa itaas ng
simbolo.
• Kung nais lagyan ng patinig o/u ang simbolo, maglagay ng (.) tuldok o (‘) sa ibaba ng simbolo.
• Kung nais tanggalan ng patinig ang mga simbolo, maglagay ng (x) ekis o (+) krus sa ibaba o ())
pamudpod sa ibabang gilid ng simbolo.
PAGSULAT NG PANGALAN SA BAYBAYIN
• Isalin muna ang iyong pangalan sa kung paano bigkasin sa Filipino bago isulat sa Baybayin.

HAL.:

PAGSULAT NG PANGUNGUSAP SA BAYBAYIN

• Gaya ng paraan ng pagsulat sa pangalan, kung may mga hiram na salitang gagamitin, isalin muna
sa kung paano bigkasin sa Filipino bago isulat sa baybayin.
• Sa paghihiwalay ng mga salita sa loob ng pangungusap, gumamit ng (|) danda upang magsilbing
kuwit. Sa pagtatapos ng pangungusap, gumamit ng (||) kapid danda upang magsilbing tuldok.
HAL.:

LESSON 6: KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA (IKALAWANG BAHAGI)

“Maraming pagsubok man ang pinagdaanan subalit ngayon, Wikang Pambansa’y isa nang katuparan”

PANAHON NG MGA AMERIKANO

• Nagsimula ang pakikibaka ng mga Pilipino lalong nabago ang sitwasyong pang wika ng Pilipinas
dahil nadagdag ang wikang Ingles na nagkaroon ng malaking kaugnayan sa buhay ng mga
Pilipino.
• Ginamit ang wikang Ingles bilang wikang panturo nang panahong iyon.
• Ingles ang naging wikang panturo sa antas ng primarya hanggang kolehiyo.
• Ang komisyong pinangunahan ng Jacob Schuman ay naniniwalang kailangan ng Ingles sa
edukasyong primarya.
• Nagsagawa ang mga Amerikano ng mga pag-aaral, eksperimento, at sarbey upang malaman kung
epektibo ang pagtuturo gamit ang wikang Ingles.
• Ang unang pagsisiyasat ay ginawa ni Henry Jones Ford.
 • Sa sarbey na ginawa ni Najeeb Mitri Saleeby at ng Education Survey Commission na pinamunuan
ni Dr. Paul Monroe ay natuklasan na ang kakayahang maka intindi ng mga kabataang Pilipino ay
napakahirap tayahin kung ito ba ay hindi nila malilimutan paglabas ng paaralan.
• Nagtakda ng Komisyon ng Batas Blg. 74 noong ika-21 ng Marso 1901 na nagtatag ng Paaralang
Pambayan at nagpahayag ng wikang Ingles ang wikang panturo.
• Naniwala ang mga kawal ng mga Amerikano na mahalagang maipalaganap sa kapuluan ang
wikang Ingles upang madaling magkaunawaan ang mga Pilipino at Amerikano
• Ang mga sundalo ang unang nagsipagturo ng mga Ingles at sumunod ang grupong kinilala bilang
Tomasites.
• Noong nagkaroon ng Kumbensyong Konstitusyonal, naging paksa ang pagpili sa wikang
Pambansa. Iminungkahi ni Lope K. Santos na isa sa mga wikang ginagamit ang nararapat na
maging wikang pambansa.
• Ang panukala ay sinusugan ng dating Pangulong Manuel L. Quezon na siyang Pangulo ng
Pamahalaang Komonwelt ng Pilipinas

PANAHON NG MGA HAPONES

-Ipinagbawal ang paggamit ng wikang Ingles sa anumang aspekto ng pamumuhay ng mga Pilipino
Pinaggamit nila ang katutubong wika partikular ang wikang Tagalog sa pagsulat ng mga akdang
pampanitikan
• Ipinatupad ang Ordinansa Militar Blg. 13 na nag-uutos na gawing opisyal na wika ang Tagalog
at wikang Hapones.
• Itinatag ang tinatawag na Philippine Executive Commission na pinamunuan ni Jorge Vargas upang
maitaguyod ang patakarang militar ng mga Hapones at propagandang kultura.
• Binuksan muli ang mga paaralan sa lahat ng antas
• Isinilang ang KALIBAPI o Kaisipan sa Paglilingkod ng Bagong Pilipinas. Ito ay naglalayong
mapabuti ang edukasyon at moral na henerasyon at pagpapalakas at pagpapaunlad ng
kabuhayan sa pamatnubay ng Impyernong Hapones. Si Benigno S. Aquino
• Sa panahong ito naging masigla ang talakyan tungkol sa wika
• Binuhay ang Surian ng Wikang Pambansa upang itaguyod ang Surian ng Wikang Pamabansa

PANAHON NG PAGSASARILI HANGGANG SA KASALUKUYAN

• Panahon ng pagbangon sa mga nasalanta ng digmaan
• Naramdaman pa rin ang impluwensiyang pang-ekonomiko at panlipunan ng mga Amerikano
• Pinalitan ang tawag sa wikang Pambansa noong Agosto 1595. Mula sa Tagalog ito ay naging
Pilipino sa bisa ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 na pinalabas ni Jose B, Romero, dating
kalihim ng edukasyon.
• Ang mga sertipiko at diploma sa pagtatapos ay ipinalimbag sa wikang Pilipino
ALAM MO BA?
• Ang linggo ng wika ay nagsimula nang lagdaan ni dating Pangulong Sergio Osmena ang isang
proklamasyon na nakasulat sa Ingles noong ika-26 ng Marso, 1946 na may pamagat na
“Designating the Period from March 27 - April 2 each year ‘National Language Week”
• Isinaad ng naturang proklamasyon Blg. 25 na ang panahon mula Marso 27 hanggang Abril 2, ay
magiging “Linggo ng Wika”
• Noong ika-26 ng Marso, naglabas ng Proklamasyon Blg. 12 ang Pangulong Ramon Magsaysay
na may pamagat na “Nagpapayag na Linggo ng Wikang Pambansa ang panahong Sapul sa ika-
29 ng Marso hanggang ika-4 ng Abril bawat taon.
• Nakasulat ang Proklamasyon sa wikang Filipino
• Inilipat muli ng Pangulong Magsaysay ang panahon ng Linggo ng Wika sa bisa ng Proklamasyon
Blg. 186 noong Setyembre, 1955 at may pamagat na “Na nagsusunog sa Proklamasyon Blg. 12
na may petsa ng Marso 26, 1954 sa pamagitan ng paglipat ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang
Pambansa buhat sa Marso 29-Abril 4 sa Agosto 13-19 bawat taon.
• Nang umupo si Ferdinand e. Marcos bilang Pangulo ng Pilipinas inutos sa Bisa ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 96. S. 1967, na lahat ng edipisyo, gusali, at tanggapan ay pangalan sa
Pilipino.
• Nang umupo si Corazon Aguino bilang unang babaeng Pangulo ng Pilipinas bumuo ng bagong
batas Constitutional Commission.
• Isinulong ang paggamit ng wikang Filipino.
• Ito’y nakasaad sa Seksyon 6 ng Artikulo XIV ng Saligang Batas 1987.
• Naging kontribusyon ni Pangulong Fidel Ramos ang pagtatalaga ng Wikang Pambansa
“Buwan ng wikang pambansa” tuwing Agosto sa pamamagitan ng Proklamasyon Blg. 1041
• Si Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo naglabas siya ng Executive Order no. 210 noong Mayo
2003 na nag-aatas ng pagbabalik sa isang monolingguwal na wikang panturo - ang Ingles sa
halip na Filipino.

Goodluck!!!!