Uwarunkowania autorytetu nauczyciela w kontekście

współczesnych relacji wychowawczych.

Dzisiejszy świat stawia przed wykonawcami programów edukacyjnych bardzo

odpowiedzialne i zarazem trudne zadanie. Instytucje oświatowe, ze szczególnym
uwzględnieniem szkół, mają za zadanie nie tylko kształcić młode pokolenia, lecz także
prowadzić proces wychowawczy polegający między innymi na przekazywaniu swoim
podopiecznym odpowiednich wzorców zachowań, kształtowaniu pożądanych przez
społeczeństwo postaw oraz pomocy w kształtowaniu ich światopoglądu, a także
wprowadzeniu w etap adolescencji. Warto w tym momencie rozważyć pojęcie
autorytetu. Każdy człowiek bez względu na wiek czy grupę społeczną z natury
potrzebuje autorytetu- pewnego określonego wzorca zachowań. Zacznijmy zatem od
wyjaśnienia jego definicji- co właściwie oznacza słowo “autorytet”, jakie cechy powinna
posiadać jednostka określana takim mianem, kto dzisiaj stanowi autorytet młodego
pokolenia?
Według słownika PWN osoba określana mianem autorytetu to taka, która cieszy się
szczególnym uznaniem w środowisku, powszechnym zaufaniem i godnymi
naśladowania wartościami. Aktualnie obserwować możemy odejście od klasycznego
podejścia dotyczącego kwestii autorytetów w kierunku bardziej nowoczesnym. Wiąże
się to z nieustannym procesem globalizacji, rozwoju naukowego, technicznego,
ogólnego dostępu do rożnego rodzaju mass mediów, a także unowocześniania się i
zmiany poglądów na wzorce pożądane. Dla przykładu, poznawane przez młodych
ludzi wzorce występujące w literaturze czy historii okazują się już niewystarczające, a
nawet w pewnym stopniu “przestarzałe”. Bo kto dzisiaj wzoruje się chociażby na
postaci Stanisława Wokulskiego ze znanej powszechnie “Lalki” autorstwa Bolesława
Prusa? Zdecydowanie bardziej “atrakcyjne” okazują się dzisiaj (szczególnie dla
młodych) postacie z którymi chociaż w drobny sposób mogą się oni utożsamiać, lub
które wydają się ciekawe ze względu na swoje osiągnięcia.
Odnosząc się do instytucju oświatowych, bez wątpienia istotną rolę w całym
procesie wychowawczym pełni postać nauczyciela-wychowawcy, który to stanowi
główny organ wykonawczy tego procesu i to właśnie z nim związane jest pojęcie
autorytetu. Mianowicie, w dzisiejszym świecie, któremu w pewien sposób doskwiera
kryzys upadku powszechnych wzorców, potrzebny jest ktoś, kto będzie te wzorce
kreował, kto będzie osobą godną zaufania oraz z kim dzieci-uczniowie, będą miały
kontakt na co dzień. Postrzeganie autorytetu w nauczycielu wynika z jego cech
osobowościowych. Jeśli posiada on odpowiednie cechy dostrzegane i cenione przez
uczniów, to staje się on w ich oczach jednostką godną naśladowania. W związku z
tym przed dzisiejszymi nauczycielami stawiany jest szereg oczekiwań związanych nie
tylko z ich umiejętnościami pedagogicznymi, posiadaną wiedzą czy doświadczeniem,
lecz także coraz częściej skupia się uwagę na posiadanych przez nich cechach
osobowościowych, które stanowią podstawę jego autorytetu. Wymaga się od nich
także odpowiednich postaw moralnych, by dawać przykład uczniom, a także wiedzy
szczególnie psychologicznej- aby lepiej ich rozumieć. Zatem zastanówmy się, jakie
cechy wpływają na postrzeganie nauczyciela jako wzoru postaw i zachowań? Jak się
okazuje, są to przede wszystkim: uczciwość, cierpliwość, opanowanie, dobry sposób
tłumaczenia, stawianie odpowiednich wymagań, obowiązkowość, życzliwość i
szacunek do ucznia. Cechy te wpływają również na kształtowanie się prawidłowych
relacji pomiędzy nauczycielem a uczniem.
Warto szczególnie zwrócić uwagę na pojęcie szacunku i tolerancji. Bardzo ważne
jest, aby nauczyciel okazywał szacunek dla każdego ze swoich podopiecznych.
Szczególnie w obecnych czasach nasze społeczeństwo cierpi na pewnego rodzaju
kryzys barku poszanowania odrębności, dlatego też szkoła- jako miejsce podstawowej
edukacji naukowo-wychowawczej powinna dawać dobry przykład swoim
wychowankom. Młodzi ludzie, a szczególnie osoby wstępujące w tak zwany “okres
dojrzewania” są szczególnie wyczulone na wszelkiego rodzaju bodźce kierowane w
ich kierunku. Każdy z nich stanowi jednostkę, o indywidualnych poglądach,
przekonaniach, zainteresowaniach, czasem wyróżniającą się na przykład stylem
ubierania czy wyglądem zewnętrznym. Wówczas szczególnie szukają i oczekują oni
akceptacji wśród rówieśników i pedagogów. Nauczyciel, który przejawia się
zrozumieniem oraz nie zachowuje się w sposób uwłaczający godność osobistą
wychowanka- wówczas jest on znacznie lepiej odbierany w oczach uczniów. Zyskuje
on dzięki temu ich zaufanie, szacunek oraz uznanie, co stanowi istotny element
budowania dobrych i zdrowych relacji.
Dodatkowo zauważmy, że dzieci już od początku swojej przygody edukacyjnej
potrafią ocenić swojego nauczyciela oraz to, w jaki sposób przekazuje on informacje.
Jeśli zajęcia prowadzone są ciekawie, angażują dzieci, rozwijają- wówczas nie będą
miały one trudności z uczestniczeniem w nich, a także szkoła będzie dla nich miejscem
przyjemnym, gdzie nie ma tak zwanej “nudy”. Uczniowie potrafią również dostrzec
nastawienie nauczyciela do prowadzonych zajęć, jego entuzjazm czy zaangażowanie
w wykonywaną pracę. W związku z tym istotne jest, aby nauczyciele-wychowawcy
posiadali odpowiednią wiedzę dotyczącą przedmiotu zajęć (aby była ona rozwijana i
aktualna aby mogła wzbudzać uznanie) oraz powinni oni stosować skuteczne środki
nauczania, które nie tylko dadzą oczekiwane efekty, lecz także będą zrozumiałe i
ciekawe dla uczniów. Dodatkowo ważne jest, aby nauczyciele posiadali właściwe
przygotowanie pedagogiczne i psychologiczne- co daje możliwość wyrobienia
odpowiednich zdolności i umiejętności taktycznych do pracy z uczniami. Nie da się
ukryć, że wykazywanie się odpowiednią dyscypliną, obiektywizmem czy szczerością
jest niezwykle ważne dla nauczyciela, któremu zależy na budowaniu autorytetu.
Proces kształtowania pozycji nauczyciela jako autorytetu oraz późniejsze jej
utrzymanie jest bardzo długotrwałe i wymaga szczególnej ostrożności, jak również bez
wątpienia ciężkiej pracy. Autorytet nauczyciela-wychowawcy stanowi zbiór
powszechnie cenionych wartości przez społeczeństwo, zatem jest to funkcja
stawiająca nauczyciela przed pewnego rodzaju odpowiedzialnością względem
społeczeństwa. Nie jest to łatwe zadanie, ponieważ wymagania stawiane przez
społeczeństwo stają się coraz większe, jednak życzyłabym sobie, a także polskiej
edukacji tego, aby każdy nauczyciel (a szczególnie te osoby, które kształcą się w tym
kierunku) posiadały pasję do tego co robią, do swojej pracy, oraz aby potrafiły
budować dobre relacje ze swoimi podopiecznymi. Jestem przekonana, że taki sposób
postępowania przynosiłby korzyści dla obydwu stron.

Bibliografia:
1) Łażewska D. “Autorytet w wychowaniu i edukacji”, Wyższa Szkoła Gospodarki
Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi, Józefów 2013
2) Krzywoń D. “Zeszyty naukowe”, Wyższa Szkoła Humanitas, Sosnowiec 2008
3) Drzeżdżon W. “Pedagogiczne uwarunkowania autorytetu nauczyciela-
wychowawcy”, Wyższa Szkoła Humanistyczna, Gdańsk
4) https://pl.wikipedia.org/wiki/Autorytet