Omawiane zagadnienia

1.Pedagogika jako nauka: zadania pedagogiki, związek pedagogiki z innymi naukami,

podstawowe pojęcia
pedagogiczne (wychowanie, edukacja, kształcenie)
2.Podmiotowość w wychowaniu: podmiotowe traktowanie wychowanka, akceptacja
wychowanka, rozumienie empatyczne wychowanka, autentyzm wychowawcy.
3.Style kierowania wychowawczego: demokratyczny, autokratyczny, liberalny
4.Metody wychowania indywidualnego: modelowania, perswazji, zadaniowa, nagradzania,
karania

Pedagogika jako nauka

Pedagogika to nauka badająca procesy związane z wychowaniem, kształceniem i edukacją.

Te trzy pojęcia są używane wymiennie, ponieważ odnoszą się do działań mających na celu
wsparcie rozwoju jednostki oraz rozwijanie jej postaw i umiejętności społecznych.
Wychowanie, kształcenie i edukacja obejmują wszelkie działania wspierające rozwój
jednostki w dążeniu do realizacji jej potencjału oraz sprzyjające kształtowaniu postaw
życzliwości i kompetencji potrzebnych do aktywnego działania na rzecz własnego dobra
oraz dobra społecznego.

Zadania pedagogiki

Ogólnie rzecz biorąc, pedagogika to dziedzina zajmująca się szeroko pojętą edukacją. Jest
to nauka, która ma na celu analizowanie, wyjaśnianie i zrozumienie różnych form praktyk
edukacyjnych. Badając warunki uczenia się uczniów oraz ich funkcjonowanie w różnych
środowiskach wychowawczych i instytucjach edukacyjnych, pedagogika stara się zwiększyć
nasze możliwości w zakresie edukacji na różnych poziomach. Badania w tej dziedzinie
dotyczą również sposobów funkcjonowania instytucji edukacyjnych, ich struktury
organizacyjnej oraz realizowanych zadań. Pedagogika analizuje również społeczne i
kulturowe konteksty praktyk edukacyjnych oraz wpływ mediów, kultury popularnej, rodziny i
grup rówieśniczych na procesy edukacyjne.

Związek pedagogiki z innymi naukami

Pedagogika jest ściśle związana z wieloma dyscyplinami naukowymi. Aby dokładnie opisać
praktyki edukacyjne, które są przedmiotem jej zainteresowań, konieczne jest posiadanie
wiedzy z obszarów takich jak psychologia, socjologia i filozofia. Badacze pedagogiczni
często sięgają po wiedzę z tych dziedzin, ponieważ dostarczają one odpowiedniego zestawu
pojęć i teorii potrzebnych do zrozumienia różnych zjawisk społecznych i psychologicznych,
które stanowią bezpośredni kontekst ich badań. Filozofia pozwala na głębsze, abstrakcyjne
rozważania na temat badanych praktyk edukacyjnych. Ponadto pedagogika wykorzystuje
osiągnięcia nauk takich jak medycyna, prawo, ekonomia czy antropologia, aby uzyskać
lepsze zrozumienie różnych aspektów procesów edukacyjnych.

Podstawowe pojęcia pedagogiczne

Edukacja jest najbardziej ogólnym i różnorodnym pojęciem używanym w pedagogice.

Odnosi się do wszystkich interakcji mających na celu kształtowanie, zmienianie i rozwijanie
zdolności życiowych człowieka. Różnorodność tego pojęcia wynika z używania terminów
takich jak oddziaływania, zmienianie, rozwijanie, zdolności życiowe człowieka, które mogą
mieć wiele interpretacji. Aby zredukować tę różnorodność, wprowadzono dwa dodatkowe
pojęcia: wychowanie i kształcenie.
Wychowanie to świadome i celowe działanie pedagogiczne, które ma na celu osiągnięcie
trwałych efektów (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka. Oznacza to wpływanie
na jego potrzeby, emocje, motywację oraz relacje międzyludzkie.
Kształcenie natomiast to system działań, których celem jest umożliwienie uczącej się
jednostce poznania świata, przygotowanie się do wpływania na niego oraz kształtowanie
własnej osobowości. Pojęcie to może być sprecyzowane poprzez wprowadzenie terminów
takich jak uczenie się, będące procesem poznawania rzeczywistości, oraz nauczanie, które
polega na kierowaniu procesem uczenia się uczniów w ramach planowej pracy nauczyciela
z nimi.
Podmiotowe traktowanie wychowanka

Aby proces wychowania był skuteczny, kluczowym warunkiem jest podmiotowe traktowanie
dzieci i młodzieży. Oznacza to szacunek dla ich indywidualności, czyli uznania ich prawa do
własnej tożsamości i niezależności. Jednakże podmiotowe traktowanie nie oznacza, że
wychowankowie mogą postępować dowolnie bez ograniczeń. Raczej polega ono na
partnerstwie i poszukiwaniu kompromisów w sytuacjach, gdy dochodzi do różnic zdań.
Wyrazem podmiotowego traktowania jest okazywanie wychowankowi akceptacji i
empatycznego zrozumienia. Przeciwieństwem tego podejścia jest traktowanie wychowanka
przedmiotowo, co przejawia się w nadmiernym stosowaniu przymusu zewnętrznego i
traktowaniu go jak obiektu, który wymaga przetworzenia za pomocą z góry narzuconych
działań z zewnątrz.
Akceptacja wychowanka
Wyrażanie akceptacji wobec wychowanków jest kluczowym przejawem traktowania ich jako
podmiotów. Akceptacja oznacza przyjmowanie ich takimi, jakimi są, bez nakładania na nich
specjalnych warunków czy oczekiwań. Nie oznacza to jednak, że musimy zgadzać się z
każdym ich działaniem, ale nie wolno nam z tego powodu okazywać im antypatii czy
dezaprobaty. Wychowankowie zasługują na pełną akceptację, ponieważ posiadają naturalną
zdolność do rozwoju i samodoskonalenia. Wyrażanie akceptacji jest najskuteczniejszym
sposobem na budowanie wzajemnej serdeczności, szacunku i troski wśród dzieci i
młodzieży.

Rozumienie empatyczne wychowanka

Zgodnie z tym poglądem, każdy człowiek funkcjonuje w swoim własnym wewnętrznym

świecie przeżyć i doświadczeń, gdzie centralną rolę odgrywa on sam jako jednostka. Ten
wewnętrzny świat jest dla niego "rzeczywistością", która kształtuje jego sposób postrzegania
otaczającego go świata i sposób, w jaki na niego reaguje. Empatyczne zrozumienie
wychowanka polega więc na próbie spojrzenia na świat z jego perspektywy, poprzez
zrozumienie jego przeżyć, doświadczeń i systemu wartości, który nimi kieruje. Ważne jest
skupienie się nie tylko na tym, co wychowanek mówi i jak się zachowuje, ale również na
znaczeniu, jakie te słowa i działania mają dla niego. W empatycznym zrozumieniu chodzi o
próbę zrozumienia reakcji wychowanka "od środka", czyli z uwzględnieniem jego
wewnętrznych przeżyć i doświadczeń.

Autentyzm wychowawcy
Postawa ta w psychologii znana jest również jako autentyczność lub prawdziwość, a także
jako zgodność lub poczucie realizmu. Autentyczność przejawia się w tym, że jednostka
zachowuje się zgodnie ze sobą, nie udając niczego ani nie grając żadnej roli. Jest naturalna
i otwarta na spontaniczność, ma zaufanie do siebie i innych oraz jest świadoma własnych
uczuć. W skrócie, jest autentyczna i konsekwentna w swoim zachowaniu. Psychologia
humanistyczna podkreśla, że wyrażanie postawy autentyczności nie jest łatwe, a u osób o
niezintegrowanej osobowości może nawet budzić pewne wątpliwości.

Demokratyczny styl kierowania wychowawcy

Styl demokratyczny w pracy wychowawczej opiera się na budowaniu serdecznych i
przyjacielskich relacji z wychowankami oraz unikaniu wywoływania w nich lęku i stosowania
czysto formalnej kontroli. Oznacza to również podejmowanie decyzji wspólnie oraz
uwzględnianie inicjatywy i pomysłów wychowanków. Wychowawcy, którzy pracują z dziećmi
i młodzieżą w duchu demokratycznego stylu kierowania:

 Dzielą się z wychowankami informacjami na tematy, które ich interesują.

 Stosują się do zasady równości w roli członków zespołu, którym przewodzi.
 Pełnią rolę inicjatorów, animatorów i doradców wobec dzieci i młodzieży.
 Preferują nagradzanie nad karaniem.
 Nie wstydzą się przyznawać do własnych błędów.
 Umożliwiają wychowankom współudział w planowaniu, przygotowywaniu,
prowadzeniu i ocenianiu zajęć, które są dla nich organizowane.

Stosowanie demokratycznego stylu w pracy wychowawczej nie byłoby możliwe bez

wykazywania przez wychowawców postaw akceptacji, rozumienia empatycznego i
autentyczności w relacjach z dziećmi i młodzieżą.
Autokratyczny styl kierowania wychowawcy
Autokratyczny styl wychowania jest zupełnym przeciwieństwem demokratycznego podejścia
do kierowania wychowawczego. Wychowawca stosujący ten styl często korzysta z metod
nagradzania i karania oraz nakazów i zakazów. Zazwyczaj utrzymuje ograniczone relacje
osobiste z wychowankami. To on decyduje, z kim mogą się bawić i pracować,
uniemożliwiając swobodne dobieranie się w grupy. Ponadto to on sam określa, co może się
zdarzyć wśród wychowanków i tylko on zna cel i sposób realizacji działań wychowawczych.
Większość pedagogów uważa, że ten styl wychowania jest niepożądany z punktu widzenia
procesu wychowawczego.
Liberalny styl kierowania wychowawcy
Styl liberalny wychowania polega na przyznaniu wychowankom jak największej swobody.
Wychowawca minimalizuje swoje zaangażowanie, stając się wobec nich niemal całkowicie
biernym i rezygnując z kierowania nimi. Nie stymuluje ich do podejmowania wartościowych
zachowań społecznych i moralnych, oraz czuje się zwolniony z odpowiedzialności za ich
postępowanie. Nie ocenia ich działań i udziela porad jedynie na ich prośbę. Dostarcza jedynie
niezbędne materiały do zadań, które wychowankowie podjęli z własnej inicjatywy. Podobnie
jak styl autokratyczny, styl liberalny jest uważany przez pedagogów za niepożądany w
procesie wychowania.

Metody wychowania indywidualnego

Metody wychowawcze to ustalone sposoby postępowania, które wychowawcy
systematycznie stosują w celu osiągnięcia określonych celów wychowawczych. Stanowią
one narzędzia, których umiejętne wykorzystanie prowadzi do realizacji zamierzonych
efektów w procesie wychowania. Zazwyczaj metody wychowawcze dzieli się na kilka
kategorii:

 Indywidualne i grupowe - metody, które są stosowane w relacji jedno na jedno z

wychowankiem lub w grupie.
 Bezpośrednie i pośrednie - metody, które obejmują bezpośrednią interakcję
wychowawcy z wychowankiem lub działają na niego pośrednio, poprzez różne
narzędzia lub środowisko.
 Wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego - metody, które wykorzystują
osobisty autorytet wychowawcy, aktualną sytuację czy normy społeczne jako środki
oddziaływania.
 Strukturalne i sytuacyjne - metody, które są planowane i strukturalne, oraz te, które
dostosowują się do konkretnych sytuacji, jakie pojawiają się w trakcie procesu
wychowania.

Żadna z metod nie jest uniwersalna, a ich skuteczność zależy od kontekstu oraz
indywidualnych cech wychowanków. Z tego powodu zaleca się stosowanie różnorodnych
metod wychowawczych i dostosowanie ich do konkretnych sytuacji.
Metoda modelowania
Metoda modelowania, zwana także działaniem własnym przykładem lub dawaniem dobrego
przykładu, jest uważana za jedną z najbardziej skutecznych metod wychowania. Polega ona
na tym, że wychowanek uczy się i naśladuje różne zachowania, które zaobserwował u
swojego wychowawcy. Badania wykazują, że dzieci szczególnie skłonne są do powielania
zachowań swoich rodziców. Ważne jest jednak, aby być świadomym, że naśladowane mogą
być zarówno pozytywne, jak i negatywne zachowania.
Warto pamiętać, że proces modelowania nie zawsze jest świadomy i celowy. Często dzieje
się to na poziomie podświadomym. Istotne jest, aby konsekwentnie prezentować
zachowania, które chcemy przekazać naszym wychowankom. Zachowania, które łatwo
ulegają procesowi modelowania, to między innymi okazywanie wzajemnego zrozumienia,
zaufania i serdeczności, udzielanie sobie pomocy i bycie usłużnym wobec innych, dbanie o
zdrowie i dobre samopoczucie.
Metoda modelowania jest szczególnie skuteczna w przypadku starszych dzieci, a wpływ
modela jest tym większy, im bardziej wychowanek uznaje jego kompetencje i prestiż, im
większa jest wiedza modela oraz możliwość wsparcia duchowego i materialnego dla
wychowanka, im bardziej wychowanek dostrzega podobieństwo do siebie u modela oraz im
większe jest zaangażowanie modela w zachowania altruistyczne.
Metoda perswazji
Metoda perswazji polega na uświadamianiu dzieci i młodzieży o ich obowiązkach i
powinnościach wobec społeczeństwa, innych ludzi i siebie samych, oraz na przypominaniu
im przysługujących praw. Jest to forma werbalnego wpływu na świadomość moralną i
społeczną wychowanków, mająca na celu zmianę ich opinii, przekonań i postaw, lub
korygowanie i wzbogacanie ich umiejętności w różnych dziedzinach.
Poprzez tę metodę, wychowankowie uczą się rozróżniać między dobrem a złem oraz
poznają podstawowe normy i zasady moralne. Aby zwiększyć jej skuteczność, stosuje się
argumenty zarówno potwierdzające dany temat, jak i te, które podważają jego istnienie lub
negują go całkowicie.
Metoda perswazji nie jest jednak wystarczająco skuteczna, jeśli nie towarzyszą jej inne
metody, takie jak modelowanie i metoda zadaniowa. Istnieje wiele różnych sposobów
perswazyjnego oddziaływania, na przykład w warunkach rodziny może to być rozmowa, a w
szkole może przybierać formę swobodnej i szczerej wymiany poglądów. Aforyzmy, czyli
"złote myśli", mogą być podstawą dla takiej wymiany w klasie opinii i przekonań. Wspólna
debata na ich temat i wymiana poglądów może przynieść znaczne korzyści wychowawcze
wśród uczniów.
Metoda zadaniowa
Metoda zadaniowa stanowi istotny element wychowania, równie ważny jak metoda
modelowania. Polega ona na przydzielaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których
wykonanie prowadzi do pozytywnych zmian w ich zachowaniu, postawie oraz wzbogaca ich
wiedzę i doświadczenie w określonych dziedzinach. Szczególnie wartościowe są zadania,
które służą wspólnemu dobru.
Ta metoda opiera się na przekonaniu, że wiele skomplikowanych umiejętności, takich jak
empatia czy rozwiązywanie problemów, można rozwijać poprzez podejmowanie się zadań
na rzecz innych osób, które wymagają głębszego zaangażowania emocjonalnego i
intelektualnego. Uczy ona również samodzielnego podejmowania decyzji i rozwija
kreatywność.
Metoda zadaniowa doskonale sprawdza się w rodzinie, gdzie może przybierać formę
różnorodnych zadań na rzecz domu i rodziny, np. dbanie o porządek czy przygotowywanie
posiłków. W rodzinach wielodzietnych dzieci mogą również pomagać w opiece nad
młodszymi rodzeństwem, dbając o ich bezpieczeństwo i dobre samopoczucie.
W szkole, metoda ta może być wykorzystywana poprzez powierzanie uczniom zadań
związanych z pomocą koleżeńską w nauce. Ponadto, ważne jest przekazywanie im zadań
polegających na opiece nad osobami starszymi i samotnymi, co rozwija w nich empatię oraz
poczucie odpowiedzialności i obowiązku wobec innych.
Metoda zadaniowa pozostawia trwały ślad w psychice wychowanków i przygotowuje ich do
pełnienia roli żony, męża, matki czy ojca w przyszłości. Często prowadzi także do wzrostu
gotowości do okazywania życzliwości i pomocy innym osobom, co stanowi istotny element
ich rozwoju osobistego.

Metoda nagradzania
Metoda nagradzania opiera się na utrwalaniu pożądanych zachowań poprzez nagradzanie
wychowanków za ich wykonanie, wykorzystując pochwałę lub nagrodę. Im bardziej
pożądane przez wychowanków są pochwały i nagrody, tym skuteczniejsza jest ta metoda.
Jej główne funkcje to informowanie dzieci o spełnieniu określonych oczekiwań dorosłych
oraz motywowanie ich do zachowań społecznie i moralnie pożądanych.
Poprawnie stosowana metoda nagradzania cieszy się wysokim uznaniem w pedagogice i
jest powszechnie akceptowana przez rodziców, wychowawców i nauczycieli. Niemniej
jednak należy uważać na nadużywanie tej metody, ponieważ może to spowodować, że
wychowanek będzie przyjmował pożądane postawy wyłącznie w celu uzyskania nagrody lub
pochwały, a nie ze względu na ich wartość moralną czy społeczną.
Metoda karania
Metoda karania jest przeciwną metodą do nagradzania i jest jedną z najbardziej znanych i
często stosowanych metod wychowawczych. Niemniej jednak, jest również jednym z
najmniej skutecznych sposobów modyfikacji niepożądanych zachowań dzieci i młodzieży.
Polega ona na stosowaniu przykrych konsekwencji wobec wychowanków, którzy wykazują
zachowania, których chcielibyśmy unikać.
Badania wskazują, że metoda karania raczej tłumi niż eliminuje niepożądane zachowania.
Tymczasowe efekty, jakie może przynosić, zazwyczaj ustępują po zaprzestaniu stosowania
kar. Ponadto nadmierna karalność może prowadzić do skłonności do agresji, kłamstwa oraz
do wzmacniania dogmatyzmu i uprzedzeń. Powoduje również negatywne emocje, takie jak
frustracja, lęk, niepewność oraz sprzyja poczuciu niższości i wywołuje uczucia nienawiści.
Mimo to, metoda karania może być użyteczna jako uzupełnienie bardziej skutecznych
metod, takich jak nagradzanie. Coraz więcej osób uważa, że należy stosować te metody
jednocześnie. Wielu pedagogów podkreśla, że kluczowym warunkiem skuteczności metody
karania jest jednoczesne okazywanie karanym wychowankom miłości i szacunku, jakie żywi
wobec nich wychowawca.

Pracę wykonał:Legierski Przemysław

kierunek: Sport

Źródła:

 Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. I, Warszawa 2004.

 M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2006.
 M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak (red.). Wychowanie. Pojęcia, procesy,
konteksty. Gdańsk 2006.