Główne cele i

najważniejsze
elementy
KURS: PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI – EDUKACJA I TERAPIA
Pedagogika Montessori

 Opracowana przez Marię Montessori metoda powstała w pierwszej

połowie XX wieku i była odpowiedzią na krytykę tradycyjnego
szkolnictwa opartego przede wszystkim na formalizmie i rygoryzmie,
w oderwaniu od rzeczywistości.
 W związku z krytyką dotychczasowych metod nauka wyłoniła
pojęcie Nowego Wychowania, do którego zaliczały się przede
wszystkim takie szkoły jak szkoły pracy, działania, szkoły twórcze,
plan daltoński, metoda projektu i właśnie pedagogika Marii
Montessori.
 Dzięki nim zaczęto większą uwagę przywiązywać do podmiotu
edukacji czyli dziecka i jego indywidualnego rozwoju.
Główne założenia ruchu Nowego
Wychowania
 Skupienie się na dziecku, jego indywidualnych potrzebach,
zainteresowaniach i możliwościach w miejsce dotychczasowego
modelu nauki i wychowania skupionego na formalizmie
 Zwiększenie indywidualizacji nauczania z uwagi na wrodzone cechy
dziecka i dostosowanie tempa uczenia się i treści do
indywidualnych potrzeb
 Promowanie swobody, samodzielności i rozwijania aktywności
 Skupienie się na samodzielnym uczeniu się i myśleniu, które stanowi
większą wartość niż wiedza
 Ściślejszy związek ze społeczeństwem i lepsze przygotowanie do
przyszłego życia
Koncepcja Montessori

 Maria Montessori wychodziła z założenia, że wychowanie w

atmosferze swobody, wolności i podmiotowości przynosi więcej
pozytywnych efektów niż edukacja formalna.
 Jednym z podstawowych elementów tej metody jest koncepcja
niekrępowania naturalnej aktywności dzieci i rozwinięcie pełnego
potencjału i zdolności.
 Dzieła i koncepcje Marii Montessori nadal stanowią znaczący wkład
do teorii i praktyki pedagogicznej, koncepcje są wciąż
udoskonalane i wciąż powstają na ich bazie nowe koncepcje
wykorzystywane w pedagogice.
Koncepcja Montessori

 Proces nauczania ma opierać się na aktywności i wewnętrznej

motywacji dziecka
 Nauczanie powinno być skierowane na samodzielne, indywidualne
uczenie się. Proces nauczania jest drugorzędny w stosunku do
procesu uczenia się.
 Praca z dzieckiem odbywa się na podstawie przygotowanych
materiałów dydaktycznych, które skupiają się przede wszystkim na
odkrywaniu i rozwiązywaniu problemów, a także na
eksperymentowaniu i podejmowaniu działań o różnym charakterze.
Niedyrektywność metody
Montessori
 Zasady terapii niedyrektywnej są zbliżone w każdej metodzie opartej
na podmiotowości dziecka.
 Jednym z kluczowych elementów niedyrektywnych terapii jest
porozumienie z dzieckiem, rozumiane jako nawiązanie z nim
kontaktu, wytworzenie przyjacielskich stosunków z dzieckiem oraz
zbudowanie pozytywnej atmosfery.
 Ponadto ważna jest akceptacja , która opiera się na dwóch
zasadniczych regułach – „podążaniu za dzieckiem” oraz
„akceptacji odmowy dziecka”.
Niedyrektywność metody
Montessori
 Zadaniem nauczyciela jest wytwarzanie atmosfery swobody i nie
hamowanie spontanicznej aktywności dziecka, lecz jej wspieranie.
 Bardzo ważnym elementem jest szacunek dla dziecka i
pozostawienie mu swobody wyboru, za które dziecko ponosi
odpowiedzialność.
 Dzięki zastosowaniu metod niedyrektywnych można osiągnąć
zupełnie inne efekty niż w przypadku edukacji formalnej. Dzięki jej
zastosowaniu dzieci mogą być lepiej przystosowane do
późniejszego życia.
Cele terapii niedyrektywnych

 Nawiązanie kontaktu z dzieckiem

 Wyzwolenie swobodnej aktywności i czerpanie z tego przyjemności
 Mobilizowanie do samodzielności i samodzielnego podejmowania
decyzji
 Nauka wyrażania własnego zdania przez dziecko
 Budowanie wspólnych relacji społecznych
 Pokonywanie trudności jakie spotyka dziecko
Ruch w metodzie Montessori

 Ważną rolę w metodzie Montessori pełni także aktywność, a

zwłaszcza ruchowa i manualna – wzbogaca ona doświadczenia
dziecka i porządkuje zdobywaną przez nie wiedzę.
 Aktywności pozwalają na wchodzenie w interakcję z otoczeniem i
rozwijanie procesów poznawczych.
 Ruch pełni ważną rolę, ponieważ stanowi on ujście energii i pozwala
na rozładowanie napięć. Dzięki działaniom sensoryczno-
motorycznym dziecko rozwija swoje procesy psychiczne.
Wolność i dyscyplina

 Wolność w tej metodzie polega na swobodzie wyboru miejsca

pracy, jej rodzaju i materiału omawianego w klasie. Dzięki temu
dzieci uczą się podejmowania decyzji i brania za nie
odpowiedzialności.
 Wolność nie jest jednakże nieograniczona. Jej granice powinny być
jasno określone i powinny kończyć się tam, gdzie zaczyna się
wolność innej osoby. Zgodnie z podstawowymi zasadami
szacunkiem powinno się darzyć każdego człowieka.
 W metodzie Montessori dyscyplina odgrywa specyficzną funkcję –
kształtuje się ona na podstawie wolności i wytwarza się niejako
automatycznie. Dzięki samodoskonaleniu dzieci uzyskują stan
normalizacji, a następnie wewnętrzną dyscyplinę.
Dobre maniery i zachowanie

 Pedagogika Montessori nastawiona jest także na naukę dobrych

manier w okresie wczesnego dzieciństwa.
 W tym przypadku u dzieci dużą rolę ogrywa naśladownictwo –
dzieci uczą się od dorosłych i powtarzają ich zachowania.
 Nauka dobrych manier uczy także jak zachowywać się w różnych
sytuacjach, a dzieci w pierwszej kolejności powinny czerpać tą
wiedzę od osób dorosłych.
Kary i nagrody

 W systemie Montessori nie stosuje się kar i nagród w zwykłym tego

słowa znaczeniu.
 Dzieci poprzez osiąganie małych sukcesów podczas pracy z
materiałem lub w życiu codziennym, same są z siebie zadowolone,
co buduje ich wewnętrzną motywację.
 Z uwagi na niedyrektywność metody należy unikać pustych
pochwał, lecz konkretyzować się do odpowiednich warunków i
dokonań dziecka.
 Jeżeli chodzi o karanie to najważniejszym elementem
wychowawczym jest rozmowa o naturalnych konsekwencjach
takich zdarzeń, a nie mówienie o karze.
Miejsce pracy

 Istotny element w pedagogice Montessori stanowi strefa pracy.

Najczęściej używane są do tego dywaniki lub stoliki.
 Każde dziecko powinno posiadać swoje miejsce, uczyć się jak nosić,
rozwijać i składać dywan.
 Każda praca powinna mieć swoje ramy, dziecko powinno mieć
świadomość swojego miejsca i wiedzieć, że stanowi ono jego
prywatną strefę.
 Posiadanie własnej strefy powinno prowadzić także do nauki
szacunku dla prywatności innych osób.
Cisza

 Istotnym elementem pedagogiki Montessori jest cisza, która

najczęściej stanowi indywidualne doznanie.
 Pozwala ona dzieciom na wejście w głąb własnego „ja” oraz
odkryć swoje wnętrze.
 Cisza wzmaga koncentrację, wolę i kontrolę ciała.
 Dzięki ciszy dzieci poznają siebie jeszcze lepiej i są w stanie wejść w
głąb siebie odzyskując wewnętrzny spokój i zwiększając swoje
doznania płynące z procesu uczenia się.
Promowanie samodzielności

 Pedagogika Montessori opiera się w dużej mierze na kształtowaniu i

promowaniu samodzielności.
 Przez zachęcanie dziecka do podejmowania aktywności –
przygotowywania sobie posiłków, składania swoich ubrań, mycie
podłogi, wycieranie kurzów, samodzielne ubieranie i rozbieranie się
– w dzieciach kształtowanie jest poczucie samodzielności i
przygotowuje ich to do przyszłego życia.
 Samodzielność powinna być promowana zarówno przez nauczycieli
jak i rodziców, dlatego też tak ważna jest właściwa współpraca z
rodzicami, oparta na zaufaniu i pozwalająca na wyzwolenie
pozytywnej energii.
Naturalne pragnienie wiedzy

 Dzieci mają naturalną i wrodzoną chęć do nauki.

 Odkrycia dokonywane przez dzieci w młodszym wieku, szczególnie
jeżeli są prowadzone w przygotowanym otoczeniu wzmagają
wewnętrzną motywację dzieci i wzbudzają w nich chęć do dalszej
nauki.
 W typowej grupie Montessori występują dzieci mieszane wiekowo.
Dzięki temu młodsze dzieci mogą uczyć się od starszych, natomiast
starsze dzięki temu utrwalają już zdobyte umiejętności.
Nauczanie na konkretach

 Według Marii Montessori dłonie i ich używanie stanowi ważny

element rozwoju inteligencji dziecka.
 Ręka zbiera informacje o otoczeniu w określony sposób i przekazuje
te informacje do mózgu.
 Dzięki zaangażowaniu wielu zmysłów wspólnie z dotykiem uczenie z
biernego stanie się aktywne.
 Najczęściej gotowe materiały do nauki dla dzieci w tej metodzie są
atrakcyjne wizualnie i zachęcają dzieci do podejmowania
aktywności, w tym do korzystania z dotyku.
Rozwój indywidualny

 Każde dziecko rozwija się w indywidualny sposób, którego nie należy

zaburzać.
 Metoda Montessori nie tylko szanuje indywidulny tok rozwoju
dziecka, ale także zauważa, że dzieci różnią się między sobą także w
wielu innych aspektach na przykład poziomem energii lub
umiejętnościami koncentracji.
 Metoda Montessori pozwala na uszanowanie odmiennych
sposobów uczenia się dzieci i wspiera ich indywidualny rozwój.
Obserwacja

 Jest ona jedną z podstawowych cech ważnych dla nauczyciela.

Dzięki szczegółowej obserwacji zachowań dziecka możliwe jest
uniknięcie powierzchowności i uprzedzeń, a także formułowania
wniosków z góry.
 Podczas obserwacji skupiamy się przede wszystkim na faktach,
rejestruje się tylko to, co się widzi czyli ruch, działanie, komunikację
itp..
 Obserwacja pozwala także na wyróżnienie szczególnych
zainteresowań dzieci, które mogą posłużyć jako nowe narzędzia do
doświadczania świata.
Dziękuję za uwagę!

 Bibliografia:
 Montessori M., O kształtowaniu się człowieka, PWN, Warszawa 2019
 Montessori M., Sekret dzieciństwa, PWN, Warszawa 2018
 Guz S., Edukacja w systemie Marii Montessori Wybrane Obszary
Kształcenia Tom 1, Wyd. UMCS, Lublin 2016