WYKŁAD III

METODA PROJEKTÓW – JAKO METODA UCZENIA SIĘ SPONTANICZNO –

REAKTYWNEGO
Konstruktywistyczna teoria uczenia się jako podstawa teoretyczna stosowania metody
projektów traktowanej jako metody uczenia się:
wiedza jest konstrukcją umysłu ludzkiego, powstałą dzięki aktywności własnej
(motywowanej wewnętrznie i różnorodnej)
konstruowanie wiedzy o sobie i świecie jest procesem ciągłym i aktywnym, jest
nieustannym interpretowaniem znaczeń, zjawisk, zdarzeń
proces budowania wiedzy powoduje zmiany polegające na reorganizacji
dotychczasowej wiedzy, a nie tylko dodaniu nowych informacji do istniejącej
„kolekcji”
Efekty konstruowania wiedzy o sobie (świadomego uczenia się), a w rezultacie
budowania obrazu świata i siebie, zależą w dużym stopniu od:
wyjściowych pojęć i wyobrażeń dziecka
stanu dotychczasowej (zwykle bogatej) wiedzy wstępnej, zdobytej przez dziecko
dzięki różnorodnej aktywności, uruchamianej w sytuacjach planowanych i
nieplanowanych
stylu poznawczego
środowiska
złożonych relacji pomiędzy podmiotem poznającym, a przedmiotem poznawania
w organizacji procesu uczenia się akcentuje się bardziej pojęcie „rozumienie” niż
„wyjaśnienie”
każde dziecko tworzy swoją osobistą, nową wiedzę w indywidualny sposób
nauczyciel jest diagnostą, który rozpoczyna działanie tam, gdzie znajduje się dziecko
ze swoją wiedzą
nauczyciel wspiera proces konstruowania wiedzy – aranżując lub inicjując interakcje
społeczne, udzielając pomocy dziecku działającemu w strefie najbliższego rozwoju i
dostosowując wielkość pomocy do rzeczywistego poziomu funkcjonowania dziecka
dziecko staje się odpowiedzialne za swoją wiedzę
ISTOTA METODY
 Według M. S. Szymańskiego (2000) projektów w kontekście pedagogicznym zrodziło
się już w XVI wieku.
 Za twórcę współcześnie rozumianej metody projektów uznaje się W.H. Kilpatricka,
który opracował podstawowe założenia teoretyczne tej metody w rozprawie naukowej
„The Project Method” (1918).
 Założenia:
 w procesie uczenia się dziecko zdobywa najpierw wiedzę całościową a
następnie elementarne wiadomości
 widza dziecka (wiadomości i umiejętności) zakopywane jest samodzielnie, w
konkretnych sytuacjach społecznych, mających związek z życiem codziennym
i realnymi problemami
 uczący się podejmuje takie działania, na które ma ochotę, którymi jest
zainteresowany krok w metodzie tej dziecko ustala co ma być przedmiotem
 działania (uczenia się) nie samodzielnie realizuje swoje zamiary – nauczyciel
jest tu tylko doradcą, pomocnikiem
Projekt to metoda uczenia się, w której dziecko lub grupa dzieci prowadzą pogłębione
badania na jakiś temat, który jest dla nich ważny i odnosi się do ich życiowych
doświadczeń.
Projekty mogą mieć charakter:
projektów badawczych (zebranie i/lub usystematyzowanie informacji, budowanie
wiedzy na jakiś temat)
projektów działania lokalnego (zaplanowanie i podjęcia jakiegoś działania w
środowisku lokalnym– poprawa, modyfikacja, ulepszenie czegoś, powstanie czegoś
wartościowego, co ułatwi funkcjonowanie w tym środowisku)
Bezpośrednim źródłem projektu powinna być jakaś sytuacja, problem codziennego życia,
który utrudniając dalszych funkcjonowanie dzieci zmusza je niejako do podjęcia działania,
podjęcia jakiejś inicjatywy a następnie zaplanowania jakiegoś rozwiązania.
Zasadniczą cechą projektu, jako metody uczenia się jest jego badawczy charakter,
nastawiony na poszukiwanie odpowiedzi na pytania dotyczące określonego obszaru
rzeczywistości pytania to najczęściej stawiają sobie dzieci, czasami mogą być postawione
przez nauczyciela.
Projekt więc to metoda uczenia się, w której dziecko lub grupa dzieci prowadzą pogłębione
badania na jakiś temat, który jest dla nich ważny i odnosi się do ich życiowych doświadczeń.
Projekty można realizować w ramach różnych programów nauczania, w różnych grupach
(nawet poniżej 3 roku życia) i w różnych środowiskach.
CECHY METODY PROJEKTÓW:
orientacja na osobę uczącą się – uczenie się samodzielne a niekierowane krok po
kroku
orientacja na rzeczywistość – rozwiązywanie problemów praktycznych, życiowych,
a nie sztucznych, wymyślonych w związku z koniecznością realizacji programu
interdyscyplinarność i integracyjność – możliwość a jednocześnie konieczność
łączenia wiedzy z różnych dziedzin i z różnych źródeł oraz wykorzystywanie różnych
umiejętności w procesie uczenia się poprzez działanie
FAZY METODY PROJEKTU:
1. Faza pierwsza – zainicjowanie projektu – jakakolwiek osoba może zainicjować
(dziecko, nauczyciel , rodzic, wysuwa propozycje zrealizowania jakiejś aktywności
np. zorganizowania imprezy, wystawienia sztuki teatralnej, założenia kącika przyrody,
rozwiązania problemu społecznego czy zorganizowania wycieczki)
Charakterystyczną cechą pierwszej fazy jest to, że tworzy się w niej sytuacje otwartą na
wiele możliwości, nauczyciel ma do dyspozycji takie techniki jak: burze mózgów,
eksponowanie dzieł sztuki, skojarzenie, quizy itp. Projekt powinien pomóc dzieciom
zrozumieć ich dotychczasowe doświadczenia, zachęcić je do bardziej uważnego niż
dotychczas śledzenia interesujących zjawisk, umożliwić wykorzystanie różnych umiejętności
intelektualnych. Tematy powinny wychodzić przede wszystkim od dzieci. W pierwszej fazie
ważne jest ustalenie zasobu osobistej wiedzy dzieci, można to zrobić za pomocą wielu
technik: listy pytań, siatki pojęć, rysunków, schematów, gier, zabaw, inscenizacji.

2. Druga faza – jest to analiza propozycji projektów, ważne jest tutaj formułowanie
pytań do projektu, czyli tworzenia listy pytań jako punktu wyjścia.
Dzieci ustalają:
 Co jest do zrobienia?
 Jakie przeszkody można napotkać?
 Jakie materiały, narzędzia i środki będą potrzebne?
 Do czego zmierzamy, do czego chcemy dążyć, osiągnąć?
 Kto i za co jest odpowiedzialny?
 Z czyjej pomocy możemy skorzystać?
 Jakie nadzieje i oczekiwania łącza z projektem poszczególni uczestnicy?
W fazie tej przygotowujemy środowisko fizyczne, w tej fazie ważny jest wybór miejsca zajęć
terenowych, przygotowanie pracowników w miejscu zajęć terenowych. Przygotowanie wizyt
ekspertów w przedszkolu i szkole, nauka potrzebnych umiejętności takich jak: szkicowanie
(rysunek z obserwacji), fotografowanie, prowadzenie wywiadów, nagrywanie, zapisywanie
czy kodowanie. W fazie tej również ustalamy miejsce projektu w dziennym planie zajęć.
Aktywność dziecka związana z projektem może wystąpić w jednym bloku lub kilku, w
jednym dniu, tygodniu lub dłużej.
3. Faza trzecia – wykonanie projektu.
Uczestnicy wykonują wcześniej ustalony plan działania, przejście do aktywności badawczej,
czyli organizacja zajęć terenowych. Pracujemy indywidualnie, zespołowo czy grupowo,
omówienie doświadczeń edukacyjnych i zajęć terenowych, wprowadzenie dodatkowych
źródeł do dalszych badań. Projekt można realizować od kilku godzin, kilku dni do miesiąca a
nawet roku. Ważne jest wykorzystanie nowej wiedzy podczas zabaw i zajęć edukacyjnych.
4. Faza czwarta – zakończenie projektu, ocena i prezentacja.
Organizowanie dyskusji – co się działo, co o tym myślimy, co zrobiliśmy. Podsumowanie
zdobytej wiedzy, czyli pytania w jaki sposób dzieci chciałyby podzielić się z innymi swoją
nową wiedzą lub umiejętnościami zdobytymi podczas realizacji projektu. Dzielenie się
wiedza i umiejętnościami z rodzicami, rówieśnikami, innymi grupami w przedszkolu.
WARUNKI ZAPEWNIAJĄCE SKUTECZNOŚĆ STOSOWANIA METODY
PROJEKTÓW:
 dziecko powinno samorzutnie podejmować zadania, kierując się osobistymi
motywami
 dziecko musi mieć swobodę w wyborze zadań (ich rodzaju, czasu trwania, partnera)
 powinno rozumieć użyteczność celu działania a także powinno dostrzegać
subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu
~ I. Helm i L. Katz (2003)
WALORY STOSOWANIA METODY PROJEKTÓW:
 angażuje jednocześnie emocje i umysł dziecka w nieporównywalnie większym stopniu
niż którakolwiek z pozostałych metod
 zapewnia możliwość dokonywania wyborów i uczy podejmowania różnorodnych
decyzji
 umożliwia pełne zaangażowanie w przebieg zajęć, dając dziecku wyraźną przewagę
nad aktywnością nauczyciela
 pozwala dziecku koncentrować się na temacie, którym jest zainteresowany i odnośnie
którego dziecko ma już podstawową wiedzę, ułatwia rozumienie przeżywanych
doświadczeń
 umożliwia łączenie wielu obszarów wiedzy, zapewnia więc realizację podstawowych
założeń kształcenia zintegrowanego
 daje możliwość i uczy współpracy, korzystania z pomocy kolegów i udzielania im
pomocy
 ułatwia sprawdzenie w działaniu swoich zdolności bez zwracania uwagi całej grupy
 umożliwia dzieciom dostosowanie tempa pracy i stopnia trudności podejmowanych
zadań do indywidualnych możliwości
 rozwija myślenie teoretyczne, umiejętność stawiania hipotez, dokonywanie analizy
syntezy, przewidywania i weryfikowania hipotez, wzmacnia dociekliwość
 przyzwyczaja do empirycznego podchodzenia do poznawanej rzeczywistości
 ułatwia przewidywanie i rozumienie konsekwencji własnych działań
 pielęgnuje wytrwałość w dążeniu do uzyskania odpowiedzi na nurtujące pytania
 uczy wnioskowania o związkach przyczynowo – skutkowych
 umożliwia poznawanie świata jako całości
 umożliwia spontaniczne rozwiązywanie problemów, dzięki którym dzieci uczą się
stosować narzędzia badawcze, prowadzić eksperymenty, zbierać wyniki,
opracowywać je i porównywać
 Proces uczenia się przy wykorzystaniu metody projektów umożliwia dziecku nie tylko
dokonywanie refleksji w działaniu, ale także refleksji nad działaniem.
 Wiedza zdobywana a właściwie konstruowana przez dziecko jest:
 wiedzę osobistą
 wiedzą interpretacyjną
 wiedzą zdobytą w działaniu
 wiedzą w poszukiwaniu śladu
 wiedzą proceduralną