WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI

Nazwa pochodzi z j. greckiego od wyrazu paidagogos (pais – chłopiec, dziecko; ago –

prowadzę) - niewolnika w starożytnej Grecji, którego zadaniem było odprowadzanie
chłopców (synów wolnych obywateli) do miejsca ćwiczeń fizycznych zwanych –
palestrą. Wychowanie fizyczne było zatem zaczynem opieki pedagogicznej
i wychowania.

Pedagogika to nauka o zasadach wychowania i nauczania, a także praktyczna działalność

w zakresie wychowania i nauczania, polegająca na zastosowaniu zasad tej nauki.

Zadania i Funkcje

➢wychowanie człowieka wszechstronnie i harmonijnie rozwiniętego, zdolnego do pełnego

udziału w rożnych formach życia społecznego, posiadającego poczucie odpowiedzialności za
losy ojczyzny;

➢ wychowanie człowieka wyposażonego w takie wartości i umiejętności, jakie są mu

niezbędne do wypełnienia określonych zadań (ról) w społeczeństwie;

➢ wyposażenie jednostek w niezbędną wiedzę, służącą do rozumienia, prawidłowego odbioru

i przekształcania rzeczywistości;

➢ kształtowanie pożądanych z moralnego, wychowawczego i społecznego punktu widzenia

postaw, przekonań, hierarchii wartości, rozwój zainteresowań, zamiłowań, talentów.

➢ wdrażanie do samokształcenia, samorealizacji, samowychowania;

➢ wskazywanie istoty dążeń, aspiracji, formułowanie celów życiowych;

➢ wychowywanie w oparciu o zasady, normy, tradycje, obyczaje i kulturę obowiązującą

w danym społeczeństwie;

➢ wspomaganie rozwoju jednostek o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

 Wychowanie

Wychowanie wg W. Okonia to świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na

stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest
wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują zarówno
stronę poznawczo-instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością
oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno-motywacyjną, która polega na kształtowaniu
stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw układu wartości i celu życia.

Wychowanie wg A. Guryckiej to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych,

instytucjonalnych, interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany
w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego.

Działalność wychowawcza obejmuje bardzo szeroki zasięg, podmiotem wychowania jest są

tylko dzieci i młodzież, ale i dorośli. Działalność ta dotyczy nie tylko wykształcenia
i przygotowania do zawodu, lecz także ukształtowania poglądu na świat i postawy wobec życia.
Służy również pogłębianiu uczestnictwa kulturowego.

Wychowanie:
➢ wg E. Durkheima jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które nie dojrzały jeszcze do
życia społecznego.
➢ wg J. Szczepańskiego to intencjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach
stosunku wychowawczego między wychowawcą i wychowankiem, według przyjętego
w grupie ideału wychowawczego.
➢ wg W. Brezinki to takie działanie, poprzez które ludzie starają się w sposób trwały
udoskonalić układy dyspozycji psychicznych innych ludzi lub też utrzymać ich stany uznane
za wartościowe, bądź wreszcie zapobiegać powstawaniu dyspozycji, które ocenia się
negatywnie.
➢ wg R. Schulza – to planowa aktywność człowieka, zorientowana na osiągnięcie pewnych
pożądanych i trwałych zmian w osobowości ludzi.
 Funkcje wychowania

➢ techniczna - przygotowanie do pracy zawodowej, politechnizacji

(popularyzowanie w społeczeństwie wiedzy technicznej), kształcenie zawodowe,

➢ kulturotwórcza - przekazanie dorobku kultury następnym pokoleniom (także

poprzez kształcenie w szkole), rozwój uzdolnień twórczych w różnych dziedzinach
kultury,

➢ biologiczna - wdrażanie w respektowanie zdrowego stylu życia (wychowanie

w dzieciństwie wpływa na stan zdrowia),

➢ psychologiczna - ćwiczenie myślenia, inteligencji, rozwijanie woli, uczuć,

wyobraźni, kształtowanie zainteresowań i uzdolnień,

➢ patriotyczna - w wychowaniu należy kształtować uczucie miłości i szacunku

do własnej ojczyzny,

➢ ekonomiczna - wyrobienie zmysłu oszczędności, gospodarności, wyższej

wydajności pracy poprzez stosowanie nowoczesnych technologii,

➢ polityczna - pozytywne nastawienie do innych (poprzez wychowanie), co w efekcie

doprowadza do pokojowego współżycia międzynarodowego.

Samowychowanie

Samowychowanie wg W. Okonia - samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem

własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości -
stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów. Rozwijanie w procesie
wychowania rodzinnego czy szkolnego motywacji pobudzającej dzieci i młodzież do pracy
nad sobą jest działaniem, które zwielokrotnia wpływ wychowawczy rodziny i szkoły.

Samowychowanie wg F. Urbańczyka - jest to proces samokształcenia wtedy, gdy chodzi

o zmianę osobowości w zakresie uczuć moralnych i estetycznych, woli i charakteru oraz
cech fizycznych.

Samowychowanie wg I. Jundziłł – to świadome i celowe kierowanie sobą, wyrażające się

w regulowaniu swego postępowania i w działaniach według dobrowolnie przyjętych
wzorów.

Samowychowanie wg H. Muszyńskiego - trening w zakresie świadomego kierowania

przez jednostkę własnym postępowaniem i rozwojem; samodzielne działania jednostki
podejmowane w celu udoskonalenia własnej osobowości.
 Funkcje samowychowania

Edukacja

Edukacja wg Z. Kwiecińskiego to ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów

sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości aby
w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty
społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej oraz by stały się zdolne do aktywnej
samorealizacji, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, były zdolne do
rozwijania własnego Ja poprzez podejmowanie zadań ponad osobistych, poprzez
utrzymywanie ciągłości własnego JA w toku zadań dalekich.

Edukacja wg W. Okonia - ogół procesów i oddziaływań, których celem jest zmienianie

ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży - stosowanie do panujących w danym
społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych.

Inne definicje:

Edukacja - ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka i jego własnej
aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dlań możliwości, jak też ogół wpływów i funkcji
ustanawiających i regulujących osobowość człowieka i jego zachowanie w relacji do innych ludzi i
świata.

Edukacja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka.

 Kształcenie

Kształcenie – system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić
poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości.

Kształcenie- działanie zmierzające do umożliwienia poznania świata uczącej się jednostki.

Kształcenie to nabywanie nowych wiadomości i umiejętności.

Kształcenie jest aktywnym procesem związanym z nabywaniem wiedzy i umiejętności, ale także
kształtowaniem odpowiedniego stosunku do świata i wartości społecznych, moralnych, poznawczych
i religijnych; jest ściśle sprzężone z wychowywaniem, a także samowychowaniem i
samokształceniem.

Kultura

Kultura (łac. cultura – uprawa np. roli ale też umysłu) wg. W. Okonia - to ogół stworzonych przez ludzi
wartości naukowych, społecznych, artystycznych i technicznych oraz procesy tworzenia tych wartości.
 Kultura Pedagogiczna

Kultura pedagogiczna wg A. Kłoskowskiej to rodzaj kultury zachowania, przejawiającej się w

uświadomieniu celów wychowania, zdobywaniu wiedzy o wychowaniu, wrażliwości na sprawy
dotyczące dzieci i młodzieży w poczuciu odpowiedzialności za młode pokolenie i znajdujący
najpełniejszy wyraz w prawidłowym oddziaływaniu wychowawczym na dzieci, młodzież i ludzi
dorosłych.

Portrety znanych polskich pedagogów

Podręczniki

Podręcznik szkolny jest konkretnym, pokaźnym zbiorem informacji, pozostającym w ścisłym związku z
materiałem i określonymi celami wybranego przedmiotu nauczania na danym szczeblu kształcenia

Podręcznik to celowo przygotowana publikacja dla realizacji celów dydaktyczno-wychowawczych

określonych w programie kształcenia (i podstawie programowej), poprzez przedstawienie treści
nauczania całościowo i szczegółowo na ściśle określonym poziomie uczenia się szkolnego, pozostaje
przez pewien czas w posiadaniu ucznia.
System wychowania – to jest celowo zorganizowany układ instytucji wychowania lub pozycji, ról,
celów, zadań, treści, metod, form wychowania służący przygotowaniu jednostki do pełnego
uczestnictwa w życiu społecznym. Jest on uwarunkowany i systemem społecznym i kulturowym i
gospodarczym, politycznym i stanem wiedzy.

Instytucja wychowania – to zorganizowany zespół zadań, które zaspokajają potrzeby (gdy inne
jednostki sobie nie radzą).

Rodzina dysfunkcjonalna to rodzina, która nie spełnia swoich funkcji – występują zaburzone relacje,
problem z wypełnianiem ról - także komunikacja nie zapewnia swoim członkom możliwości zdrowego
i pełnego funkcjonowania.

Podstawowe kategorie pedagogiczne

 Aksjologiczne podstawy wychowania i cele kształcenia

Wartość wg U. Ostrowskiej.
To podstawowa kategoria aksjologii oznaczająca wszystko co cenne i godne pożądania, co stanowi cel
dążeń ludzkich, co uważane jest za ważne, sprzyjające i w taki sposób urzeczywistniane.

Cele wychowania wg W. Okonia - pożądane i oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem respektowania
odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanków w postaci
poglądów, nawyków oraz innych cech osobowości.

Cele kształcenia wg W. Okonia - oczekiwane i pożądane zmiany, jakie pod wpływem nauczania i
uczenia się kształtują się w osobowości ucznia.

Cele kształcenia - to zamierzone skutki, które chcemy osiągnąć w procesie dydaktycznym, mają one
bezpośrednio wpływ na dobór i układ treści nauczania, mają także wpływ na dobór metod, form
organizacyjnych i zastosowane środki dydaktyczne.

Taksonomia Niemierki

Zasady wychowania

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Wybrane metody wychowawcze

Zasady nauczania - są to pewne normy, kanony czy też reguły postępowania dydaktycznego,
których stosowanie przez nauczyciela pozwala przekazać uczniom usystematyzowaną wiedzę,
umiejętności oraz kształtowanie określonych postaw oraz wdrożenie do samokształcenia.