AKSJOLOGIA- nauka o wartościach, wchodząca

w skład różnych nauk; rozważania nad

wartościami, np. moralnymi, estetycznymi,

poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi.

WYCHOWANIE - działania zmierzające do pozyskania wiedzy i umiejętności, akcentujące

spontanicznie i celowe nabywanie trwałych orientacji wartościujących, względnie stabilnych
kompetencji do działania, czyli postaw. Kształtowanie spójnych i specyficznych dla danej osoby
właściwości zachowania się w zmiennych sytuacjach

w różnych okresach życia, czyli charakteru i tożsamości.

KSZTAŁCENIE - rozumieć należy jako: jedność i nierozerwalność, równoczesność i niezbędność

intencjonalnego rozwijania wiedzy, zdolność do przeżywania wyższych emocji moralnych i
estetycznych oraz kontrolowania emocji negatywnych, motywacji i umiejętności skutecznego
działania w różnych sferach życia osobistego, społecznego i zawodowego.

EDUKACJA - szeroko rozumiane pojęcie, zawiera wszystkie wymienione wyżej procesy, oraz
wszystkie zorganizowane czynności nauczania, uczenia się i wychowania na wszystkich szczeblach
tj. od systemu państwa do podmiotów prowadzących te działania bezpośrednio, a więc rodzinę,
grupy rówieśnicze, przedszkole, szkoła, szkoły wyższe, społeczność lokalna, samorząd,
organizacje, stowarzyszenia oraz pośrednio: Rząd, Parlament,

czy treści środków masowego przekazu – TV, radio, internet itp.

PAIDAGOGOS - niewolnik w starożytnej Grecji, którego zadaniem było odprowadzanie chłopców –

synów wolnych obywateli do miejsca ćwiczeń fizycznych zwanych palestrą.

Pais – chłopiec, dziecko ago – prowadzę Paidagogos – prowadzący

PAIDAGOGIA - prowadzenie duchowo-moralne, zadania i zabiegi wychowawcze wokół

wychowanka

PEDAGOGIA – dzieło wychowania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych

PAIDEIA – termin wprowadzony przez sofistów; wyższe formy działalności wychowawczej;

kształtowanie osobowości na dobrach kultury

- pedia (skrót od paidei), np. logopedia, biblipedia, itd.

Johann Friedrich Herbart (1776-1841)

Niemiecki filozof, twórca pedagogiki naukowej

Pierwszy habilitowany profesor pedagogiki

Według Herbarta pedagogika opiera się na etyce i psychologii. Zadanie wychowania polega na
ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań. Etyka
wyznacza i uzasadnia cele wychowania a psychologia uzasadnia środki do osiągnięcia celu.

Środki te to:

1.Regierung – karność (utrzymanie w karności dopuszcza kary cielesne).

2.Nauczanie wychowujące (nauczanie wychowujące ma oprócz wiedzy budować charakter).

W szelkie przejawy życia psychicznego takie jak uczucia czy wola pochodzą od wyobrażeń.
Nauczanie to tworzenie wyobrażeń u wychowanka przez co formuje się osobowość i charakter.

Herbart zapoczątkował kierunek dydaktyki zwany

HERBARTYZMEM.

Opierał się on na stopniach formalnych:

• Jasność - przygotowanie i przedstawienie nowej wiedzy

• Kojarzenie – powiązanie z wiedzą już nabytą

• System – usystematyzowanie nowej wiedzy

• Metoda – nauka wykorzystania nowej wiedzy

Znaczący przełom w rozwoju myśli pedagogicznej nastąpił

pod wpływem psychologii eksperymentalnej. W Niemczech Wilhelm Wunt (1877)) stworzył pierwsze
psychologiczne laboratorium eksperymentalne, gdzie prowadzone były empiryczne badania
pedagogiczne nad wychowawczym i szkolnym rozwojem dzieci i młodzieży, oraz nad problemami
dydaktyki i higieny nauczania. W badaniach stosowano kwestionariusze, ankiety, testy i obserwacje.
Oparta na tych badaniach empiryczna pedagogika naukowa rozwijała się głównie na przełomie XIX i
XX wieku.

Nową eksperymentalną wiedzę o dziecku i jego wychowaniu, która rozwijała się szybko nazwano
pedologią

Podstawowe pojęcia pedagogiczne, czyli:

• edukacja,

• wychowanie,

• nauczanie,

• kształcenie,

• uczenie się

Edukacja

Pojęcie o najwyższym stopniu ogólności i niejednorodności. Zawiera się w stwierdzeniu: „... to ogół
oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu i rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka.”

Ogół oddziaływań
zmienianie i rozwijanie
zdolności życiowe
oznacza oddziaływania może zachodzić w człowieka

zarówno instytucjonalne jak i jakimś konkretnym

mogą dotyczyć wielu
indywidualne, świadome i kierunku przyjętym wg obszarów
nieświadome. Oddziaływania kryterium zewnętrznego funkcjonowanie:

te mogą być systematyczne, wobec jednostki, np. ▪ Intelektualnego

niesystematyczne,
takie organizowanie
przygodne, zaplanowane itp. pracy na lekcji, aby w ▪ Emocjonalnego

Systematyczne i zaplanowane jego efekcie uczeń ▪ Interpersonalnego

działania edukacyjne mają stopniowo osiągał jakiś
miejsce w szkole. ▪ Motywacyjnego

standard rozwojowy
Niesystematyczne i przyjmowany przez ▪ zycznego
przygodne zachodzą m.in. w psychologię np.
interakcjach rówieśniczych, umiejętność
kryją się w przekazach kultury abstrakcyjnego
np. w dziełach literatury. myślenia.

WYCHOWANIE
KSZTAŁCENIE

to świadomie organizowana to system działań zmierzających

działalność społeczna oparta do tego, aby uczącej się

na relacji między wychowawcą jednostce lub zbiorowi

a wychowankiem, której celem jednostek umożliwić:

jest wywołanie zamierzonych a) poznanie świata jaki stworzyła

zmian w osobowości natura i jaki zawdzięczamy

wychowanka. Zmiany te kulturze łącznie z nauką, sztuką,

obejmują zarówno stronę techniką;

poznawczo-
a) przygotowanie do zmieniania

-instrumentalną związaną z świata, przez rozwinięcie

poznawaniem rzeczywistości
kwali kacji zycznych i

i umiejętnością oddziaływania umysłowych, zdolności i

na nią, jak i stronę uzdolnień, zainteresowań i

emocjonalno-motywacyjną, zamiłowań oraz potrzeb i

która polega na kształtowaniu umiejętności

stosunku człowieka do świata i samokształceniowych.

ludzi, jego przekonań i postaw,

układu wartości i celu życia.

NAUCZANIE UCZENIE SIE

proces poznawczy prowadzący do mody kacji

zachowania jednostki pod wpływem doświadczeń, co

proces dydaktyczny w zwykle zwiększa przystosowanie jednostki do
działalności nauczyciela, o otoczenia.

charakterze planowym, celowej Zdolność uczenia się w różnym zakresie posiadają

pracy z podmiotem zwierzęta i ludzie.

kształcenia, ukierunkowanej na Uczenie się może być świadome i nieświadome.

wyposażenie uczniów w treści Procesami uczenia się człowieka zajmuje się
nauczania, umiejętności i psychologia.

nawyki oraz rozwijanie tych Uczenie się można rozpatrywać jako czynność
uzdolnień.
(pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako zbiór czynności
Nauczanie jest związane w podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy
relacją nauczyciel – uczeń.
dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na
Nauczanie jest przedmiotem podstawie zaobserwowanych zmian – uczenie więc jest
badań psychologii i pedagogiki procesem nabywania doświadczeń wyrażające się
o kierunku dydaktyka. mody kacją zachowania.

W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności

ucznia.

Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci,

koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań,

zdolności.

Socjalizacja pierwotna – jest to socjalizacja, która odbywa się w wieku niemowlęcym oraz
wczesnego dzieciństwa, najczęściej w obrębie rodziny. To pierwsza faza stawania się i uczenia się
bycia członkiem społeczeństwa.

Podmioty wpływające na rozwój dziecka w wieku szkolnym:

❑ Rodzina

❑Otoczenie społeczne

❑Grupy rówieśnicze

❑ Lektury

❑ Teatr

❑Film

❑Mass media (radio, TV, internet)

❑Imprezy sportowe i turystyczne

Socjalizacja wtórna – to proces rozpoczynający się u starszych dzieci, u jednostek, które mają za
sobą socjalizację pierwotną i rozciąga się na całe dorosłe życie. Dziecko, które nabyło pewne
umiejętności w rodzinie, wchodzi w nowy etap, nowe, konkretne środowisko np. szkoła lub później
zakład pracy.

Autonomia to niezależność, ustanawianie norm dla siebie samego, stan

samodzielności, niepodległości, możliwość decydowania o sobie. Daje nam

poczucie wolności i samostanowienia o sobie jako niepodległej, niezależnej

jednostce. Bardzo ważne w rozwoju autonomii są: samorozwój,

samowychowanie i samorealizacja

oświata dorosłych – kształcenie podejmowane przez osoby dorosłe

z powodu chęci rozwoju, dostosowania i zmiany kompetencji oraz kwalifikacji do przemian

społeczno-gospodarczych.

Szczegółowe przyczyny pojawiania się potrzeby edukacji to:

- potrzeba uzupełnienia kwalifikacji lub wykształcenia; - potrzeba rozwoju umiejętności;

- potrzeba przekwalifikowania;

- chęć pełniejszego uczestniczenia w życiu społecznym; - ciekawość świata;

- wtórny analfabetyzm.

Funkcje pedagogiki:

1. FUNKCJA DIAGNOSTYCZNA- gromadzenie wiedzy dotyczącej tego, co było, bądź

nadal znajduje się w obiektywnej rzeczywistości.

2. FUNKCJA PROGNOSTYCZNA- określenie przyszłego kierunku zmian i rozwoju.

- - dostarczenie wiedzy

na temat sposobu realizacji zamierzonych celów.

FUNKCJA HUMANISTYCZNA – zaspakajanie potrzeb człowieka w zakresie jego

dążenia do poznania rzeczywistości.

główne działy pedagogiki:

1. PEDAGOGIKA OGÓLNA- zajmuje się problematyką wychowania w najogólniejszym tego słowa

znaczeniu, czyli definiuje pojęcia, uszczegóławia terminologię, opracowuje metody i techniki badań,
określa funkcje i zadania.

2 . DYDAKTYKA- jest to teoria nauczania, uczenia się. Traktuje ona o metodach, formach, środkach,
treściach i zasadach skutecznego nauczania, uczenia się, Przedmiotem zainteresowań dydaktyki
jest wychowanie umysłowe.

3. HISTORIA OŚWIATY I WYCHOWANIA.

4. TEORIA WYCHOWANIA- zajmuje się analogicznie tym, co dydaktyka, ale w odniesieniu do

wychowania społeczno -moralnego, które jest przedmiotem jej zainteresowań ( o metodach,
formach, środkach, treściach i zasadach wychowania społeczno- moralnego).

Pedagogika – zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach

i formach organizacji procesów wychowawczych.

Pedagogika jako nauka o edukacji (wychowaniu

i kształceniu), należy do nauk społecznych i zajmuje się rozwojem i zmianami

mechanizmów wychowania oraz kształcenia na przestrzeni całego życia człowieka.

Podział nauk pedagogicznych:

1. ze względu na nauki badające fragmenty rzeczywistości wychowawczej:

dydaktykę,

pedagogikę społeczną,

pedagogikę specjalną,

2. ze względu na nauki badające podmioty wychowania:

Pedeutologię (dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami dotyczącymi nauczyciela) Pedologię

(psychologia rozwoju dziecka)

Juwentologię (pedagogika młodzieży)

Andragogikę (pedagogika dorosłych)

Gerontologię (pedagogika starzenia się)

3. ze względu nauki badające instytucje:

pedagogikę przedszkolną,

domy dziecka,

pogotowia opiekuńcze,

pedagogikę wojska,

pedagogikę sportu,

4. ze względu na nauki badające pewne zjawiska wychowawcze:

teorię pedagogiczną, historię wychowania, pedagogikę porównawczą.

RODZINA

FUNKCJE ZADANIA

skutki wywoływane przez

ogólne czynności, które mają wywołać
działanie i zachowanie

pożądane skutki, zalecane przez
się członków rodziny,

zbiorowości szersze czy też podjęte
zawierające się w samej

świadomie przez samą grupę
rodzinie lub poza nią, bez
względu na to czy były

one zamierzone lub

pożądane.

Funkcje rodziny jako grupy społecznej:

❖Prokreacyjna ❖usługowo-

opiekuńcza ❖Socjologiczna ❖psychologiczna

Typy rodziny niepełnej:

➢ rodzina sieroca (brak rodziców na skutek ich śmierci)

➢ rodzina rozbita (brak jednego z małżonków na skutek rozwodu)

➢ rodzina półsieroca (brak jednego z małżonków na skutek śmierci)

➢ rodzinę samotnych osób.

Przyczyny dysfunkcji w rodzinie:

✓ przestępczość,

✓ alkoholizm,

✓ narkomania,

✓ zachowania autodestrukcyjne,

✓ dewiacyjne zachowania seksualne, ✓ zaburzenia psychiczne,

✓ obłożna choroba zyczna lub kalectwo

✓ dezorganizacja rodziny (rozbicie rodziny, kon ikty) ✓ złe pożycie rodziców,

✓ zakłócone stosunki uczuciowe,

✓ patologiczne zachowania rodziców

Zadania pedagogiki:

• analizowanie, opisywanie, wyjaśnianie i porównywanie byłej i obecnej rzeczywistości

wychowawczej.

• analizowanie, opisywanie i wyjaśnianie względnie trwałych związków i zależności między sytuacją

ekonomiczną, polityczną, społeczną, kulturową, a sytuacją wychowawczą.

• w oparciu o posiadaną wiedzę opracowanie przyszłościowego ideału wychowania.

• opracowanie procedury przekształcania tegoż ideału wychowania w praktyce (co należy zrobić, w
jaki sposób, aby wykształcić dany wzór osobowy).

Wychowanie

Wychowanie- wszelkie działanie ludzkie zmierzające do rozwijania sfery kierunkowej osobowości.

W zakres sfery kierunkowej wchodzą:

• poglądy,

• opinie,

• sądy,

• nastawienia,

• motywy,

• normy,

• zasady,

• wartości,

• wzory i ideały.

Nauczanie

Nauczanie - wszelkie działanie ludzkie zmierzające do rozwijania sfery instrumentalnej osobowości.

W zakres sfery instrumentalnej wchodzą:

• wiedza,

• umiejętności, sprawności,

• nawyki,

• zdolności,

• zainteresowania,

• procesy poznawcze (mowa, myślenie, pamięć, uwaga, wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia),

• operacje umysłowe (analiza, synteza, uogólnienie, abstrahowanie, wnioskowanie, wyjaśnianie).

Nowe wychowanie

Naturalizm pedagogiczny to inaczej:

pedagogika funkcjonalna

pajdocentryzm

natywizm

teoria swobodnego wychowania

Szkoły i metody eksperymentalne Nowego Wychowania:

- szkoła pracy (John Dewey)

- metoda projektów (William Kilpatrick)

- swobodna ekspresja dziecka (Celestyn Freinet) - Szkoła na miarę dziecka

( Edouard Claparede) - szkoła życia przez życie (Owidius Decroly)

- Plan daltoński (Helena Parkhurst)

- szkoła twórcza (Henryk Rowid)

- szkoła pracy (Georg Kerschensteiner)

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) – szwajcarski filozof i pedagog.

J. J. Rousseau swoje poglądy wychowawcze odnosił do człowieka w ogóle, bez względu na

poglądy polityczne, narodowość, klasę czy zawód i oparł je na dwóch zasadach:

1. Wychowanie musi być negatywne, tzn. musi negować dotychczasowe cele i metody wychowania
oraz pozwolić na swobodne rozwijanie ludzkiej natury dziecka, bez interwencji z zewnątrz.

Wychowanie powinno strzec serce i umysł dziecka przed występkiem i popełnianiem błędów oraz
powinno wyposażać w umiejętności potrzebne do życia, pozwalać podejmować działania, używać
swoich organów, zmysłów i zdolności.

2. Wychowanie powinno być progresywne, tzn. ma uwzględniać właściwości rozwojowe dziecka, a

szczególnie jego rozwój psychologiczny.

Rousseau uważał, że dzieciństwo ma swoje sposoby widzenia, myślenia oraz czucia i nie wolno ich
zastąpić sposobami właściwymi dla ludzi dorosłych.

Ma dopilnować tego nauczyciel – wychowawca, pełniący rolę kierownika

udzielającegodzieciomwskazówek.

Cztery etapy rozwoju osobowości człowieka wg Rousseau:

- okres niemowlęctwa i okres dzieciństwa (do 12 roku życia) mają ograniczyć się do rozwijania
zdrowia i zmysłów;

- okres chłopięctwa (do 15 roku życia) ma dać wykształcenie umysłu;

- okres młodzieńczości (do 20 roku życia) ma uczyć wychowania moralnego.

Postulaty pedagogiczne J.J. Rousseau:

➢ Zagwarantowanie dziecku swobody działania według własnych

zainteresowań i skłonności.

➢ Uznanie samodzielności działania i pracy dziecka za najważniejszy

środek wychowania.

➢ Wyrażanie miłości i szacunku do jego osobowości.

➢ Dokładne poznanie zmieniającej się psychiki dziecka.

➢ Ścisłe podporządkowanie procesu wychowania etapom naturalnego

rozwoju

dziecka.

Dobry dzikus” wg Rousseau:

literatura, nauka, sztuka nie prowadzą człowieka ku dobru (rozwój umysłowy prowadzi do
degradacji moralnej przez stłumienie naturalnych instynktów, które czyniły człowieka dobrym);
człowiek był niegdyś istotą na wskroś dobrą, człowiekiem pierwotnym, „dobrym dzikusem”. „Dobry
dzikus” to istota bez wychowania, nieznająca filozofii, literatury, kultury. Zapewnia mu to szczerość,
otwartość, brak występków, którymi kieruje rozum, dążący do tego, by komuś coś zabrać.

Nowe Wychowanie:

szkoła pracy Johna Dewey’a

John Dewey (1859-1952)- amerykański filozof pragmatysta, pedagog, czołowy przedstawiciel

amerykańskiego progresywizmu (naturalizmu pedagogicznego). Twórca koncepcji szkoły pracy w
Chicago. Wykładał między innymi na uniwersytetach w Nowym Jorku na Uniwersytecie Columbia
od 1904 oraz w Chicago.

Szkoła pracy Dewey’a:

• powstała na wzór gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały zajęcia rzemieślnicze i

gospodarcze.

• Akcent położony był na aktywność praktyczną i manualną.

• Celem szkoły było pobudzanie zdolności dzieci,

zainteresowań, wzbogacanie doświadczeń, samodzielna

praca, natomiast wiedzę zdobywało się „przy okazji.”

• W szkole nie było lekcji i przedmiotów.

• Punktem wyjścia do nauki był problem, który napotykało

dziecko w codziennym życiu i jego rozwiązanie mające

doprowadzić do nabywania wiadomości.

• Dlatego zadaniem szkoły było stwarzanie sytuacji będących

źródłem owych problemów.

Dewey wyodrębnił etapy myślenia prowadzące do rozwiązania problemu:

❑ odczucie trudności

❑ określenie trudności

(sformułowanie problemu)

❑ szukanie rozwiązań

(formułowanie hipotez)

❑ wyprowadzenie drogą

rozumowania wniosków z rozwiązań (logiczna

wery kacja hipotez)

❑ dalsze obserwacje prowadzące

do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy (empiryczna wery kacja hipotezy).

Zasady edukacji wg Dewey’a:

1.Uczenie się przez działanie. 2.Dyskusja.

3.Interaktywność (aktywne uczestniczenie w czymś i wzajemne oddziaływanie, a nie tylko bierny

odbiór).

4.Interdyscyplinarność (powiązanie z więcej niż jedną dyscypliną naukową)

Nowe Wychowanie: szkoła pracy Georga Kerschensteinera:

Georg Kerschensteiner (1854- 1932) – niemiecki pedagog. Był jednym z twórców koncepcji szkoły
pracy, którą wdrażał w życie w eksperymentalnej szkole elementarnej w Monachium.

Nowe Wychowanie:

szkoła pracy Georga Kerschensteinera:

❑ uczeń powinien dochodzić do poznania prawd i przyswajać wiedzę w trakcie samodzielnie

wykonywanych prac;

❑ Wprowadzenie prac ręcznych w szkołach elementarnych;

❑ Większości ludzi wystarczy do rozwoju wykonywanie pracy fizycznej, nie

ma potrzeby budzenia w nich innych zainteresowań;

❑ Dobro państwa wymaga, aby większość obywateli trudniła się tylko pracą

fizyczną;

❑ praca jest środkiem i równocześnie celem nauczania;

❑ Państwo jest najwyższym dobrem, któremu powinny być

podporządkowane wszystkie wysiłki człowieka;

❑ wyrabianie w uczniach rzeczowego podejścia do pracy, wpajanie im

solidności i systematyczności;

❑ zakładanie w szkołach elementarnych warsztatów, ogrodów, kuchni,

szwalni, itp., w których dzieci mogłyby się wdrażać do sumienniej pracy fizycznej.

Państwo jest najwyższym dobrem. Państwo

wymaga od obywatela przede wszystkim

nauczenia zawodu, aby każdy mógł być

społecznie użytecznym oraz oddziaływać

moralnie na współobywateli.

Zadania szkoły wg Kerschensteinera:

1. Przysposobienie dzieci do wykonywania pracy zawodowej; 2. Wprowadzenie

zasad etyki do wykształcenia zawodowego; 3. Przygotowanie wychowanków do

realizowania w państwie ideału moralności społecznej.

Nowe Wychowanie: metoda projektów Williama Kilpatricka

William Kilpatrick (1871-1965) amerykański pedagog i filozof, twórca metody projektów. Jego idee
wywarły duży wpływ na amerykańskie szkolnictwo.

Metoda projektów – jedna z praktycznych metod nauczania. Metoda ta polega na samodzielnym

realizowaniu przez uczniów zadania przygotowanego przez nauczyciela na podstawie wcześniej
ustalonych założeń.

Stosując metodę projektów należy:

1. określić cele i metody pracy;

2. określić terminy realizacji całości i poszczególnych etapów;

3. wyznaczyć osoby odpowiedzialne za realizację;

4. ustalić kryteria oceniania;

5. dokonać prezentacji wykonanych zadań;

6. ocenić projekt.

Istnieją dwa rodzaje projektu:

1. Projekt badawczy.

2. Projekt działania lokalnego.

Nowe Wychowanie: Swobodna ekspresja dziecka

Celestyna Freineta

Célestin Freinet (1896-1966) pedagog francuski, twórca "francuskiej szkoły nowoczesnej". Założył
własną szkołę w Vence. Szkoła w Vence stała się miejscem testowania nowych pomysłów Freineta.

Freinet bardzo dużą uwagę przywiązywał do znajomości rozwoju dziecka. Da się u niego znaleźć
wpływy psychoanalizy i psychologii funkcjonalnej.

Wyodrębnił trzy naturalne fazy rozwoju dziecka:

- szukanie po omacku,

- urządzanie się w świecie, - zamiana zabawy na pracę.

Cele wychowania i nauczania wg Freineta:

➢ ukształtowanie z dziecka moralnego człowieka jutra, uspołecznienie dziecka jako

przyszłego człowieka świadomego swych praw i obowiązków;

➢ wychowanie dziecka na człowieka inteligentnego, badacza, twórcę, matematyka,

muzyka, artystę;

➢ sposobem uczenia się wcale nie jest przyswajanie przez wykład i pokaz,

ale ,,doświadczenia poszukujące” i „swobodna ekspresja;

➢ nauka powinna być żywa, pamięć powinna pełnić rolę pomocniczą, przyswojenie

wiedzy nie odbywa się poprzez wyuczenie reguł i prawideł.

Podstawowe elementy pedagogiki Freineta

Techniki szkolne opracowane przez Freineta:

• Swobodne teksty dzieci, drukarnie i gazetka szkolna jako podstawa do nauki czynnego języka
ojczystego. Jako źródło poznania dziecka, a także jako punkt wyjścia do zainteresowań.

• "Doświadczenie poszukujące" jako podstawa do możliwie najbardziej samodzielnej pracy uczniów

w zakresie matematyki, przyrody, geografii, historii.

• Planowanie pracy indywidualnej i zespołowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela oraz
nowe formy oceny pracy i kontroli jako podstawa do wykształcenia nawyku samokontroli i
samooceny.

• Spółdzielnia klasowa (nowa forma samorządu uczniowskiego) jako podstawa wychowania

moralnego i obywatelskiego.

• Różnorodne formy swobodnej ekspresji artystycznej i technicznej jako podstawa wychowania

wychowania estetycznego i politechnicznego, a jednocześnie środek terapeutyczno-reedukacyjny.

• Wymiana gazetki szkolnej, korespondencji międzyszkolnej, informacji i doświadczeń między

szkołami jako nowa forma kontaktów społecznych.

• Referaty i sprawności jako skuteczny środek wyzwalania zainteresowań, pielęgnowanie zamiłowań

i uzdolnień oraz zdobywania umiejętności samokształcenia.

• Nowa organizacja i wyposażenie klasy w nowoczesne pomoce naukowe i narzędzia dla realizacji
nowoczesnych metod nauczania i wychowania.

Nowe Wychowanie: Szkoła na miarę dziecka Edward Claparede

Édouard Claparède (1873-1940 tamże) – szwajcarski psycholog, profesor psychologii na

Uniwersytecie w Genewie.

W 1912 roku założył w Genewie prywatną szkołę, Instytut Jeana- Jacques′a Rousseau.

Claparede w swej koncepcji wychowania starał się o zachowanie w nienaruszonym stanie praw
natury, postępowania według niej, ze szczególnym uwzględnieniem przy tym indywidualności
każdego z młodych ludzi. Jak sam podkreślał: "Wychowanie funkcjonalne to takie, które uważa
potrzebę dziecka, jego dążność do osiągnięcia jakiegoś celu, za dźwignię działania, jakie chce się w
nim wywołać„. Ta dźwignia miała współpracować z naturą oraz iść jej torem.

Zasady szkoły czynnej:

- Wywołanie potrzeby (zainteresowania, pragnienia) przez postawienie ucznia w

sytuacji, mogącej wzbudzić tę potrzebę.

- Wywołanie przez tę potrzebę reakcji, która ją zadowoli.

- Nabycie wiadomości, potrzebnych do skontrolowania tej reakcji, pokierowania nią,

doprowadzenia jej do celu, jaki sobie wytknęła.

Cechy szkoły idealnej wg Clapareda:

Chroni dzieciństwo.

pobudza do działania, do rozwijania funkcji intelektualnych oraz moralnych.

Nauczyciel pobudza zainteresowanie, budzi potrzeby intelektualne i moralne, jest

współpracownikiem.

Ma pomagać w zdobywaniu nowych wiadomości, naprowadzać na odpowiednią drogę poszukiwań

Przede wszystkim ma podejść do swojej profesji entuzjastycznie i otwarcie na ucznia.

testy psychologiczne oparte na psychologii eksperymentalnej.

Szkoła na miarę

• Uwzględnia różnice uzdolnień

• Zastąpienie pedagogiki jednowymiarowej dwuwymiarową

• Klasy „ruchome”

• Oddziały rownolegle

NOWE WYCHOWANIE

SZKOŁA "ŻYCIA PRZEZ ŻYCIE " OWIDIUSZA DECROLY

• Ovide Decroly 1871-1932

Belgijski psychiatra , psycholog

I pedagog. W 1901 założył Instytut Nauczania Specjalnego w

Brukseli, przeznaczony dla dzieci odbiegających od normy. W 1907 Otworzył szkołę nauczania
początkowego własnej koncepcji .

Decroly zerwał z ideą szkoły tradycyjnej, ponieważ odrzucił podział materiału na przedmioty i lekcje
(z wyjątkiem gimnastyki i śpiewu) oraz zrezygnował z podręczników, na rzecz dzienniczków, w
których uczniowie notowali wyniki własnych obserwacji i wiadomości.

Tradycyjne ocenianie zastąpił opisową charakterystyką postępów ucznia, zamiast egzaminów

wprowadził systematyczną i stałą ocenę, a zamiast świadectw – regularnie opracowywane raporty.

Ośrodki zainteresowań stanowiły kompleksowe tematy, nad którymi dzieci pracowały dłuższy
czas, a które związane były z czterema podstawowymi potrzebami człowieka:

- Troską o pożywienie.

- Ochroną przed niepogodą.

- Obroną przed nieprzyjaciółmi i niebezpieczeństwami. - Potrzebą aktywności.

Trzy główne elementy procesu nauczania wg Decroly:

1. Obserwacja – rozwój zmysłu obserwacyjnego.

2. Kojarzenie – porównywanie zdobytej w czasie obserwacji wiedzy z wcześniej posiadaną,

kształtowanie logicznego myślenia.

3. Ekspresja – różnorodne formy wyrażania nabytych wiadomości

i umiejętności (rysowanie, lepienie, modelowanie, wypowiedzi ustne, wypracowania, ćwiczenia,

referaty).

Decroly uważał, że nauczyciel powinien być wnikliwym obserwatorem świata przyrodniczego i

dzieci, który czuwa i koryguje pracę oraz postępowanie uczniów.

Tok pracy nauczyciela z uczniami:

1. Uświadomienie dziecku korzyści wynikających z poznania danego przedmiotu, zjawiska lub faktu.

2. Wskazanie ujemnych stron i sposobów zabezpieczania się przed nimi.

3. Ustalenie i przyswojenie ogólnych zasad postępowania zgodnych z dobrem dziecka i

społeczeństwa.

Ważną rolę w systemie Decroly’ego odgrywały gry wychowawcze, będące połączeniem zabawy i
pracy. W grach nabywanie pojęć całkowicie pozostawia się samemu dziecku.

W przeprowadzaniu gier ważna była metoda stopniowania trudności.

Decroly podzielił gry na:

1. Indywidualne ćwiczenia – gry.

2. Ćwiczenia – gry wykonywane w małych grupach.

3. Ćwiczenia – gry dla całych klas.

Nowe Wychowanie: Plan daltoński Heleny Parkhurst

Helen Parkhurst (1886-1973) – amerykańska nauczycielka, twórczyni systemu indywidualnej pracy

uczniów zwanego planem daltońskim. Parkhurst jest autorką książki Wykształcenie według planu
daltońskiego. Przez 4 lata - będąc

we Włoszech - współpracowała

z Marią Montessori (przez pewien czas pełniąc funkcję dyrektorki wszystkich szkół Montessori w
Stanach Zjednoczonych).

Plan daltoński zakłada indywidualizację procesu uczenia się, realizację

zróżnicowanych zadań w zależności od wieku i możliwości ucznia.

Opiera się on na trzech larach:

1. odpowiedzialności; 2. współpracy;

3. samodzielności.

Nowe Wychowanie: Szkoła twórcza Henryka Rowida

Henryk Rowid (1877-1944

w Auschwitz-Birkenau) – nauczyciel polski, pedagog, działacz oświatowy. Inicjator szkoły twórczej,

zwolennik gruntownego pedagogicznego przygotowania nauczycieli. Związany

z Uniwersytetem Jagiellońskim.

Rowid kojarzony jest z pojęciem szkoły twórczej. Sformułował w niej potrzebę reformy wychowania
powszechnego, której podstawą miałaby być twórczość postrzegana jako „proces nieprzerwanego
«stwarzania się własnego», «stwarzania się» człowieka coraz doskonalszego, głęboko
uspołecznionego i wewnętrznie wolnego”.

Rowid prezentował poglądy m.in. Rousseau, podkreślając, iż wykorzystanie podobnych myśli

pomoże stworzyć system wychowania zgodnego z naturą dziecka, połączy szkołę z kulturą
ogólnoludzką, a pedagogikę z życiem

i środowiskiem.

Rowid był propagatorem „rzeczywistości wychowawczej ze stanowiska dobra dziecka i w poczuciu

odpowiedzialności za jego przyszłość”, dlatego też tak podkreślał indywidualność,
wszechstronność, aktywność, „wewnętrzną prawdziwość”, które pobudzają nie tylko do działania,
ale również wyzwalają „siły wewnętrzne” uczniów.

Rowid stworzył koncepcję tzw. szkoły twórczej, opartej na następujących larach:

• nowy program nauczania, w którym znajduje się materiał interesujący dziecko,

• wzbogacone metody nauczania i wychowania, aktywizujące w pełni ucznia,

• praca wykorzystująca system klasowo- lekcyjny (placówka siedmioklasowa, klasy

trzydziestoosobowe podzielone na pięcioosobowe zespoły),

• nowa koncepcja klasy jako pracowni twórczej,

• rozwój idei kooperacji i solidarności, czyli nastawienia na samodzielną pracę dziecka

(zamiast podręczników korzystano z tekstów źródłowych, co obligowało do

samodzielnej interpretacji),

• nowa rola nauczyciela, który kocha dziecko i dba o jego harmonijny rozwój.

Podsumowanie naturalizmu pedagogicznego / główne zasady:

* wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

* dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy,

* nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych

dzieci,

* nauczanie powinno być zindywidualizowane,

* szkoła ma pobudzać aktywność dziecka,

* ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci

zamiast egzaminów,

* udział uczniów w planowaniu programu,

* nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na

wewnętrznej motywacji dziecka,

* położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję.