Cechy nauczyciela: Nauczyciel na podstawie wiedzy pedeutologicznej może odpowiedzieć sobie na

konkretne pytania dotyczące własnych poglądów i postaw oraz pogłębić świadomość różnych spraw
zawodowych. Uświadomienie sobie przez nauczyciela cech warunkujących osiąganie powodzenia w
zawodzie pozwoli drogą samowychowania wykształcić cechy pożądane, a likwidować niepożądane.
Znajomość cech osobowości nauczyciela może stanowić także ważny czynnik wychowania uczniów.
Im lepiej bowiem pozna nauczyciel siebie, tym skuteczniej będzie potrafił wykorzystać własne
milowości w pracy dydaktyczno-wychowawczej
Do dziś nie ma obrazu dobrego nauczyciela, rejestru jego cech psychologicznych, stanowiących
podstawę kształtowania osobowości profesjonalnej kandydatów na nauczycieli. Tworzenie takiego
obrazu jest niezwykle utrudnione, bowiem zbiorowość nauczycielska jest wielce zróżnicowana pod
względem pełnionych ról, funkcji i realizowanych zadań. Ostatnio coraz częściej wysuwa się
propozycje i czyni próby konstruowania obrazu nauczyciela na poszczególnych etapach szkolnictwa.

A. Siemiak Talikowska, H. Kwiatkowska oraz Z. Żukowska podając definicję nauczyciela kładą

szczególny nacisk na jego cechy osobowości, miłość do dzieci, mądrość, dobrość.
B. Z kolei według G.J. Koźmińskiego i D.K. Kitowskiej: „… współczesny nauczyciel to przede
wszystkim wychowawca, nastawiony w swej pracy pedagogicznej na wszechstronne i
indywidualne rozwijanie swych wychowanków, poprzez stałe i aktywne poznawanie ich jako
osób, indywidualności, w złożonych i dynamicznych procesach społecznych. Nauczyciel taki
to osoba, realnie otwarta na drugiego człowieka, szczególnie wyczulona na indywidualny
wymiar osoby ludzkiej w swej zdolności przewiadywania i kreatywności, a równocześnie
świadoma wagi swego działania i prawdziwie odpowiedzialna za jego sprawstwo”
Nauczyciel – wychowawca powinien być wzorem osobowym godnym do na śladowania przez
uczniów. Powinien wzbudzać szacunek, zaufanie. Przekazywać swoim podopiecznym mądrość
życiową, wiedzę. Być prawdomównym, sprawiedliwym. Musi rzetelnie wykonywać swoje obowiązki.
Powinien również być doradcą, a w niektórych sytuacjach również powiernikiem.

FUNKCJE – ZADANIA :

 Ma przekazywać uczniom wiedzę świata dorosłych (funkcja edukacyjna) - co

wymaga przyjęcia postawy eksperta i organizatora procesu nauczania w grupie
klasowej oraz kształtowania relacji konstruktywnego przywództwa;
 Ma przekazywać uczniom wartości i normy świata dorosłych (funkcja
socjalizacyjna). Powinien zatem być wiarygodnym wzorem moralnym i kształtować
relacje oparte na osobistej autentyczności;
 Powinien - choć nie wszyscy nauczyciele się z tym zgadzają - pełnić funkcję
selekcyjną, występować jako sędzia (wystawiać oceny ), a także jako policjant
(wskazywać łamiących zasady) - co wymusza autorytaryzm i kontrolę;
 Ma dzieciom świadczyć opiekę, wsparcie emocjonalne i kompensować im braki
środowiska rodzinnego (funkcja kompensacyjno-opiekuńcza), co oznacza
konieczność konstruowania bliskich relacji osobistych (jak rodzic lub terapeuta);
 Ma też występować jako arbiter: rozstrzygać konflikty miedzy uczniami, co wymaga
z kolei relacji gwarantującej bezstronność.
 Rola wychowawcy – nauczyciela ulega nieustannym przeobrażeniom. Wynika to ze zmian, które
dokonują się w systemie oświaty
-Wychowawca powinien być przewodnikiem
- troska o poprawne stosunki interpersonalne między uczniami
-planowanie, koordynowanie oraz integrowanie działalności wychowawczej w odniesieniu do pracy
szkoły
- diagnozowanie
- organizowanie środowiska wychowawczego
- terapia
- działania administracyjne

INTEGRACJA ZESPOŁU KLASOWEGO:

Na spójność grupy składają się następujące elementy:

1) "Swoiste poczucie wysokiego znaczenia danej grupy, jej roli i odrębności od innych grup.
2) Atrakcyjność grupy dla jej członków, możliwość dawania satysfakcji płynącej z przynależności do
zespołu.
3) Orientacja na osiągnięcie wspólnych celów wartościowych dla wszystkich członków grupy.
4) Zbieżność interesów i motywów skłaniających poszczególnych członków grupy do przynależności
do niej.
5) Akceptowanie przez wszystkich członków zespołu obowiązujących w nim norm.
6) Liczba związków przyjacielskich łączących członków grupy.
7) Różne płaszczyzny więzi łączących uczestników zespołu." (Janowski, 1991, s.88).

Poprawę integracji zespołu klasowego można uzyskać poprzez:

1) organizowanie i udział w wycieczkach szkolnych 2-3 dniowych lub dłuższych wyjazdach, w tym
tzw. obozach integracyjnych,
2) organizowanie i uczestnictwo w imprezach klasowych organizowanych w szkole, a także
ogniskach, piknikach, itp.
3) wprowadzanie określonych zwyczajów klasowych, np. obchodzenie urodzin, imienin, dnia
chłopaka, dnia kobiet, tradycyjnych świąt,
4) wspieranie i dopingowanie własnej klasy przy różnego rodzaju rozgrywkach, konkursach,
5) wykonywanie wspólnych prac, ciekawych zadań, np. zmierzających do podniesienia estetyki
pomieszczenia klasowego, organizowanie jakiejś akcji, zbiórki darów, przygotowanie np. programu
artystycznego czy nakręcenie filmu (Gwizdek, Sołtys, 2005).

Nauczyciel przydzielając zadania do wykonania w klasie, może świadomie dobierać do

ichrealizacji uczniów, którym zapewni w ten sposób warunki do lepszego poznania się. Powierzenie
uczniowi zadania wymagającego kontaktu z innymi osobami, może z kolei pozwolić mu na zaistnienie
na forum klasy. Ważne jest jednak dostosowanie zadań do predyspozycji wykonawcy, uzyskanie jego
zgody i zapewnienie mu możliwości osiągnięcia sukcesu

POZNANIE UCZNIA:

W pierwszym rozdziale omawianej książki znajdujemy wyjaśnienie pojęcia "poznawanie uczniów",

które (jak pisze autor) nie stanowi jakichkolwiek oddziaływań wychowawczych, lecz obejmuje tylko
zbieranie informacji, które służą wypracowaniu metod pracy wychowawczej opartych na racjonalnych
zasadach. Cel takiego rozpoznania na przykład może stanowić:

 diagnoza zjawiska budzącego zaniepokojenie nauczyciela

 zdobycie informacji o warunkach, w jakich ma się odbywać działalność wychowawcza
 zorientowanie się w stanie początkowym cechy, która ma zostać poddana zmianie
 sprawdzania rezultatów oddziaływań pedagogicznych
 zdobywanie niezbędnych informacji dla określenia przeciętnej wartości danego zjawiska (np.
określenie typowych zainteresowań pięcioklasistów, ich aspiracji kulturowych czy wzorów
osobowych)
 czasem rozpoznanie bierze również pod uwagę prognozę dalszego postępowania, co stanowi istotną
informację nawet w przypadku, kiedy aktualny stan rzeczy uważamy jako niewłaściwy

METODA AUTOEKSPRESYJNA:
Zastosowanie metod autoekspresyjnych polega na wytworzeniu sytuacji niejako
skłaniającej ucznia do pewnego spontanicznego i szczerego zachowania werbalnego lub
niewerbalnego, które może pośrednio przynieść informację o nim. Informacje uzyskiwane za
pomocą tej metody nie nadają się do ścisłego opracowania statystycznego.
Do metod autoekspresyjnych należą następujące metody:
swobodna wypowiedź ustna
dziennik
metoda inscenizacji /ważne jest stworzenie silnej motywacji do
uczestniczenia w grze/
metoda sytuacyjna
dyskusja
analiza wytworów uczniowskich
technika niedokończonych historyjek
technika niedokończonych zdań
eksperyment
studium przypadku i zapis zbiorczy

RODZINA DYSFUNKCYJA:

Dysfunkcjonalność rodziny powoduje zaburzenie stosunków emocjonalnych i interpersonalnych

między rodzicami oraz między rodzicami a dziećmi. Zakłócony zostaje klimat życia domowego,
tworząc traumatyczną atmosferę życia rodzinnego Niezaspokojone są w niej potrzeby psychiczne
dziecka, a życie rodzinne ulega dezorganizacji. W rodzinie dysfunkcyjnej brak jest celów
wychowawczych i życiowych. Natomiast metody opiekuńczo-wychowawcze występujące w rodzinie
są okazjonalne, często niepedagogiczne, powodujące niedostosowanie dzieci do potrzeb, wartości i
celów społecznych.
Przyczyny:
– bezrobocie,
– kryzys gospodarczy państwa,
– konflikty społeczne,
– niski poziom kultury pedagogicznej społeczeństwa
– degradacja wartości społecznych,
– migracja ludności w społeczeństwie,
– wzrost tolerancji i dewaluacji norm społecznych,
– przenikanie wzorów zachowań, często niekorzystnych, z państw Europy Zachodniej i Stanów
Zjednoczonych.
Do przyczyn dysfunkcjonalności tkwiących w środowisku rodzinnym należy
zaliczyć:
– niewydolność opiekuńczo-wychowawczą rodziny,
– konflikty w rodzinie,
– alkoholizm jednego bądź obojga rodziców,
– uzależnienie narkotykowe u rodziców,
– niska kultura pedagogiczna rodziców,
– ubóstwo materialne rodziny,
– przestępczość rodziców,
– rozbicie struktury rodzinnej,
– rozluźnienie, bądź brak więzi emocjonalnej w rodzinie,
– traumatyczna atmosfera życia domowego,
– negatywne postawy rodzicielskie i cechy osobowe rodziców.

OBJAWY: chłód emocjonalny, negatywne stosunki, rozluźnienie więzi emocjonalnych, brak

zainteresowania, brak monologu, konflikty małżeńskie

- brak poczucia bezpieczeństwa

- przemoc psychiczna
-dzieci z rodzin d. są apatyczne i obojętne,depresyjne, lub pełne zadowolenia, agresywne =
niestabilne emocjonalnie, mają zaniżone poczucie wartości, często słabe wyniki w nauce.

Dziecko przenosi wzorce z domu, mają problemy w kontaktach z rówieśnikami,

AGRESJA I PRZEMOC W SZKOLE

Agresję definiuje się również najczęściej jako świadome , zamierzone działanie , mające na celu
wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody – fizycznej , psychicznej lub materialnej. Jej
charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły fizycznej lub presji psychicznej wobec osoby o
zbliżonych możliwościach , mającej zdolność skutecznej obrony. Agresja może być związana z
uczuciem złości i stanowić jeden ze sposobów jej wyrażania . Jednak złość to nie to samo , co agresja .
Złość jest naturalnym uczuciem , które można wyrażać na różne sposoby , również konstruktywnie ,
np. rozmawiając z kimś na ten temat , podejmując próby rozwiązania konfliktowej sytuacji itp.
Przemoc rozumie się działanie lub przedsięwzięcie , które zmierza do zranienia innego człowieka lub
istoty żywej albo uszkodzenia jakiejś rzeczy .

Agresja jest skutkiem braku miłości bezwarunkowej , braku czasu dla młodzieży , braku
konsekwencji , braku spójnego , dającego poczucie bezpieczeństwa , konsekwentnie wdrażanego
spójnego systemu wartości, braku stawiania granic i sensownej dyscypliny , nieuczenia
konstruktywnego gniewania się i technik relaksacji .
Innymi przyczynami agresji i przestępczości nieletnich są :
  brak wyobraźni (można stymulować) ,
 nieumiejętność przewidywania skutków własnych działań ( można uświadamiać ) ,
 brak sensownie zagospodarowanego , atrakcyjnie spędzanego czasu ,
 poczucie beznadziejności własnego losu ,
 brak perspektyw na przyszłość.

Czynniki biologiczne:

 wysoki poziom hormonów , zwłaszcza testosteronu u chłopców

 czynniki temperamentalne
 zaburzona dynamika przebiegu procesów nerwowych ( przejawiająca się w postaci
nadpobudliwości psychoruchowej ) , która wiąże się m.in. ze wzmożoną aktywnością dziecka i
problemami w kontrolowaniu swojego zachowania .
Wpływ środowiska rodzinnego : patrz – rodzina dysfunkcyjna

Wpływ grupy rówieśniczej .

naśladowanie agresywnych zachowań tych osób , które są ważne i atrakcyjne w grupie ( np. starsi
koledzy )
 zmniejszenie się osobistej odpowiedzialności za agresywne zachowania , poprzez
„ rozłożenie „ jej pomiędzy więcej osób ( wszyscy to robią )
 istnienie norm grupowych dopuszczających agresję
Wpływ środowiska szkolnego:
 czynniki związane z organizacją nauczania – nuda , brak zagospodarowania czasu ,
ograniczenie przestrzeni , zagęszczenie , nadmiar bodźców , hałas , brak możliwości relaksu i
odprężenia (dla uczniów i nauczycieli ) , brak zajęć pozalekcyjnych ,
 niewłaściwy system norm – np. system norm niejasny , niespójny lub normy „podwójne
„ (inne są deklarowane , a inne rzeczywiście obowiązują ) , normy preferujące użycie siły ,
nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące ,
 niewłaściwa reakcja na zachowania agresywne – reakcje niekonsekwentne , bagatelizowane
przez nauczycieli niektórych agresywnych zachowań uczniów , brak reakcji na drobne
wykroczenia , brak skutecznej mediacji w przypadku konfliktów ,
 czynniki związane z relacjami uczeń – nauczyciel – rodzic – m.in. sprzeczność interesów , brak
autentycznego dialogu i kontaktu , niewłaściwy sposób komunikowania się nauczycieli z
uczniami .
Wpływ mediów – za dużo jawnej przemocy, która niesie korzyści, jest pochwalana sprawia
satysfakcję. Jest pokazana jako coś dobrego

Formy agresji: słowna i niewerbalna (przezywanie, manipulacja irp), fizyczna,

Przemoc nauczycieli wobec uczniów to najczęściej krzyk , ironia , oskarżanie , wyszydzanie ,

upokarzanie , nierzadko również grożenie i wyzywanie , czasem kary fizyczne . W szkołach występuje
zjawisko przemocy grup uczniów wobec pojedynczych nauczycieli.
Rozróżniamy dwa typy ofiar przemocy : ofiary pasywne i ofiary prowokujące

SPOSOBY RADZENIA SONIE Z AGRESYWNYM DZIECKIEM:

Interweniować, troszczyć się, reagować, nie dawać poczucia przyzwolenia na agresję, współdziałać z
nauczycielami. Karanie zachowań agresywnych przynosi często pozorne i krótkotrwale efekty. Można
karać, ale tylko z uwzględnieniem niektórych rzeczy, np.: przy okazji chwalić, okazywać smutek na
wieść o np. naganie od nauczyciela, Nagradzać pozytywne zachowania.
Rozpoczynając pracę z nową grupą , czy klasą należy przede wszystkim jasno określić zasady
obowiązujące wszystkie dzieci .

ROZMOWA Z RODZICEM:
Elementem, który uważam za bardzo ważny jest nasza przestrzeń do rozmowy. Myślę, iż najlepiej,
kiedy wcześniej ustalimy czas i miejsce spotkania (daje nam to możliwość wcześniejszego
przygotowania się). Powinniśmy okazać rodzicowi gotowość poświęcenia mu czasu (nie powinniśmy
spieszyć się, rozmawiać na stojąco, na korytarzu w trakcie przerwy). Naszą barierą w komunikacji
może być również obecność innych osób w danym pomieszczeniu. Starajmy się pokazać rodzicowi,
iż rozumiemy to, co on przeżywa i akceptujemy jego przeżycia emocjonalne. Dzielmy się również
własnymi odczuciami, ale nie oceniajmy nigdy rodzica i jego dziecka. W naszej rozmowie starajmy
się pomóc rodzicowi zrozumieć przeżycia i emocje dorastającego dziecka.
Bardzo ważne jest aby nauczyciel nie ulegał emocjom w takiej sytuacji. Pod żadnym pozorem nie
możemy kłócić się z rodzicem. Drugim problemem, na który chciałabym zwrócić uwagę jest
roszczeniowość niektórych rodziców i przerzucanie odpowiedzialności za złe zachowanie ich dzieci
na nauczycieli i szkołę. Myślę, że każdy problem powinniśmy wspólnie rozwiązać z rodzicem, nie
powinniśmy dawać gotowych recept i rozwiązań. To rodzic jest osobą, która zna swoje dziecko
najlepiej, a więc starajmy się angażować go jak najwięcej w problemy dziecka, pytajmy jak do tej
pory sam radził sobie z problemem, jak wyobraża sobie jego rozwiązanie.

ROZMOWA Z UCZNIEM:

Odzwierciedlanie uczuć. Uważa się, że efektywnie pomagający swoim wychowankom nauczyciel jest w
kontakcie z nimi jak "lustro": odnajduje i wypowiada właściwe słowa, które adekwatnie nazywają emocje
przeżywane przez rozmówcę. Dzięki temu uczeń stale upewnia się, że został wysłuchany i zrozumiany.
Konieczne jest, by uczucia były nazwane precyzyjnie, a wszelkie ewentualne nieporozumienia zostały
wyjaśniane. Zachęca to rozmówców do pozostania w kontakcie. Aby osiągnąć biegłość w
odzwierciedlaniu, należy pozbyć się obaw przed emocjami, wypracować sobie własny styl i język, przede
wszystkim jednak szczerze pragnąć pomagać uczniom i wierzyć, że jest to możliwe.

Parafrazowanie. Polega ono na wyrażaniu za pomocą własnych słów tego, co powiedział ktoś inny.
Celem parafrazy jest sprawdzenie, czy usłyszany tekst został właściwie zrozumiany przez odbiorcę
komunikatu. Na pewno nie chodzi tu o ocenę treści wypowiedzi.

Asertywność. Jest to zachowanie pomagające w konkretnym i zdecydowanym komunikowaniu potrzeb,

chęci i uczuć innym ludziom, bez naruszania w jakikolwiek sposób ich praw. Jest to alternatywa
zachowania agresywnego, manipulacyjnego i biernego.

Bycie asertywnym nauczycielem niesie za sobą:

- znajomość własnych celów i potrzeb,
- decyzję na uczciwy kontakt z uczniem,
- wyrażanie własnych potrzeb,
- wyciszenie i rzeczywistość,
- otwarte wyrażanie uczuć i opinii,
- gotowość do wyrażania uczciwej krytyki i przyjmowania jej,
- odpowiedzialność za własne słowo.

Wyklucza natomiast:
- manipulowanie,
- urażanie innych,
- dokuczanie,
- "odkładanie i magazynowanie" uczuć,
- unikanie odpowiedzialności.
Codzienność szkolna wymaga od nauczyciela wielu reakcji wobec wychowanków. Warto wówczas
reagować w taki sposób, aby wyrazić własne potrzeby, nie urażając jednocześnie godności drugiej
osoby.

Asertywny komunikat zawiera w sobie:

- wyjaśnienie sytuacji, obiektywny i zwięzły jej opis,
- opis uczuć, jakie wzbudziła,
- sprecyzowanie potrzeb,
- określenie rezultatów (co się stanie, jeśli potrzeba zostanie spełniona, a co, jeśli nie).