ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ - Β΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1Η ΣΚΗΝΗ

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

Επιπάροδος - Χορός

Επιπάροδος (στ. 576-587): επί (επιπλέον, νέα)+πάροδος. Είναι το τραγούδι που

τραγουδά ο Χορός, όταν επανέρχεται στην ορχήστρα μετά τη μετάστασή του (την
αποχώρησή του από την ορχήστρα).

Ο Χορός που είχε αποχωρήσει από την ορχήστρα (μετάσταση) για να

ακολουθήσει την Ελένη στο ανάκτορο και να ακούσει τις μαντείες της Θεονόης,
βγαίνει πρώτος από το παλάτι και παίρνει τη θέση του στην ορχήστρα με ένα
δεύτερο τραγούδι (επιπάροδος) που χωρίζει το Α’ επεισόδιο από το Β’. Αρχικά ο
Χορός σχολιάζει το χρησμό της Θεονόης λέγοντας τι δεν έχει συμβεί, ότι δηλαδή ο
Μενέλαος δεν έχει πεθάνει αλλά περιπλανιέται στα πελάγη ψάχνοντας την πατρίδα
του. Με το σύντομο αυτό τραγούδι ο Χορός δημιουργεί ένα χαρμόσυνο
κλίμα παρά τη συσσώρευση των μελαγχολικών εικόνων (στ. 579-584). Η χαρά και η
ανακούφιση που αισθάνεται ο Χορός είναι δικαιολογημένη, γιατί δεν ισχύει αυτό που
φοβόταν η Ελένη, δηλαδή ότι ο Μενέλαος είναι νεκρός.

1η σκηνή (588-658):

Ελένη – Μενέλαος
Σκηνική παρουσία (όψις)

588: Η Ελένη βγαίνει από το παλάτι, δείχνει τον τάφο του Πρωτέα, αλλά βρίσκεται
ακόμη δίπλα στην είσοδο του παλατιού.

602: Η Ελένη αντιλαμβάνεται την παρουσία ενός άνδρα

605-608: Ο Μενέλαος κυνηγά να πιάσει την Ελένη και Η Ελένη φοβισμένη ορμά στα
σκαλιά του τάφου. Επίσης μαθαίνουμε ότι ο τάφος έχει σκαλιά.

609: Ο Μενέλαος προσπαθεί να εμποδίσει την Ελένη να πάει στο μνήμα

611-12: Η Ελένη απευθύνεται στις γυναίκες του χορού και τον καταγγέλλει.

616: ενδυμασία Μενέλαου

617-18: Η Ελένη τρέχει

629: Η Ελένη προσπαθεί να αγκαλιάσει το Μενέλαο

652:Η Ελένη προσπαθεί να αποτρέψει την αποχώρηση του Μενέλαου.

Ρόλος στιχομυθίας:

 Διευκολύνει την πρώτη φάση της αναγνώρισης

 Προβάλλει το διαφορετικό ύφος των δύο πρωταγωνιστών
 Συμβάλλει στην γοργή εξέλιξη της πλοκής
 Επιτείνει τη δραματική ένταση της σκηνής.

Τεχνική του Ευριπίδη

Η Ελένη έχει ξεχάσει να ρωτήσει τη Θεονόη αν θα σωθεί ο Μενέλαος όταν

έρθει στην Αίγυπτο. Είναι σκόπιμη αυτή η παράλειψη καθώς έτσι επιτείνεται η
αγωνία της Ελένης και διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών.

Στοιχεία που έχει στη διάθεση της η Ελένη για την αναγνώριση του Μενέλαου:

 Η ομοιότητα του άνδρα με τον Μενέλαο.

 Η ομολογία του ίδιου του Μενέλαου
 Η προφητεία της Θεονόης.

Τα στοιχεία που έχει ο Μενέλαος στη διάθεση του:

 Η ομοιότητα της γυναίκας με την Ελένη

 Η ομολογία της ίδιας της Ελένης
 Η μαρτυρία της γερόντισσας ότι στην Αίγυπτο ζει η Ελένη.

Λειτουργικός ρόλος αναγνώρισης

  Είναι τεχνική που ξεμπλοκάρει την πλοκή όταν φτάσει σε αδιέξοδο. Με την
αναγνώριση τα δύο πρόσωπα συνενώνουν τις δυνάμεις τους και συμβάλλουν
στην εξέλιξη της πλοκής, ώστε ο μύθος να φτάσει στη λύση του.

 Με την αναγνώριση σε δύο φάσεις έχουμε τραγική επιβράδυνση, δηλαδή

καθυστέρηση της εξέλιξης του δράματος που εξυπηρετεί τη θεατρική
οικονομία. Συγκεκριμένα ο ποιητής με την επιβράδυνση εξάπτει τα
συναισθήματα των θεατών και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον τους.

Αναγνώριση Ελένης - Μενέλαου

 Η διαδικασία αναγνώρισης σταματά για λίγο, καθώς δημιουργείται ένα

τεχνητό αδιέξοδο .Και οι δύο ήρωες μένουν προσκολλημένοι σε αυτό που
βλέπουν (φαίνεσθαι)
( Η Ελένη μένει προσκολλημένη στην εμφάνιση του Μενέλαου και ο Μενέλαος
μένει προσκολλημένος στο είδωλο που έχει αφήσει στην σπηλιά).
 Δημιουργείται μια επιβράδυνση, μειώνεται η δραματική ένταση και
παγώνουν τα ευχάριστα συναισθήματα που είχαν δημιουργήσει τα
προηγούμενα ευχάριστα νέα.
 Οι δύο ήρωες αδυνατούν να συγχρονίσουν τα συναισθήματα τους και την
αντίληψη που έχουν για τα πράγματα. Αυτή η αδυναμία κάνει τους δύο
ήρωες τραγικά πρόσωπα και έτσι η Ελένη νιώθει δυστυχισμένη και ο
Μενέλαος απελπισμένος.
 Η τραγική κατάσταση των ηρώων προκαλεί στους θεατές το συναίσθημα
του ελέου για την άγνοια τους. Οι ήρωες χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις αλλά
με διαφορετική σημασία ο καθένας.
 Οι μόνοι που καταλαβαίνουν τις λέξεις πλήρως είναι οι θεατές. Τα όσα
γνωρίζουν οι θεατές έρχονται σε αντίθεση με αυτά που βλέπουν.
 Η αντίθεση φαίνεσθαι- είναι δημιουργεί ένα παράλληλο ζεύγος γνώσης-
άγνοιας

Αντίθεση φαίνεσθαι- είναι:

Στίχοι: 625, 633, 644, 650, 645

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ - ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΗΡΩΩΝ

Ελένη:

Παρουσιάζει έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις. Όταν εμφανίζεται στη σκηνή

είναι ευτυχισμένη και χαρούμενη, γιατί οι πληροφορίες που πήρε από τη Θεονόη
είναι ευχάριστες.

Στη συνέχεια μετριάζεται η ευτυχία της όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν ρώτησε τη
Θεονόη για το αν τελικά ο Μενέλαος θα σωθεί ή όχι. Η εσφαλμένη αντίληψη που
σχημάτισε για τις προθέσεις του ως τότε άγνωστου άνδρα της προκαλούν τρόμο

Αγανακτεί, ξεσπάει απότομα, και φοβισμένη τρέχει προς το μνήμα του Πρωτέα.

Όταν αναγνωρίζει το Μενέλαο, ενθουσιάζεται και προσπαθεί να του εξηγήσει ποια

είναι.

Οι δισταγμοί όμως του Μενέλαου την οδηγούν στην απογοήτευση και την
απελπισία.
Μενέλαος:

Βρίσκεται σε πλήρη νοητική σύγχυση και ψυχική αναταραχή.

Αυτό που συμβαίνει είναι αδιανόητο και δεν μπορεί να το συλλάβει.

Αμφιβάλλει, απορεί και διερωτάται τι συμβαίνει. Βουλιάζει κάτω από το βάρος της
απάτης και της πλεκτάνης που του έστησαν οι θεοί με την ύπαρξη του ειδώλου.

Η προσκόλληση του Μενέλαου στο φαίνεσθαι έχει να κάνει με την απλοϊκότητα των
σκέψεων του και την επιπολαιότητα του.

Όμως η σύγχυση που τον κυριεύει είναι ως ένα βαθμό δικαιολογημένη αν σκεφτούμε
πόσα χρόνια ήταν βυθισμένος στο ψέμα και στην απάτη.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης)

Ο τόπος («Πάλι ξανάρχομαι στον τάφο ετούτον» στ. 588),

τα ρούχα (σκευή) των ηρώων («η φορεσιά σου έτσι σε δείχνει» στ. 616),

η ψυχολογική κατάσταση («εσύ που φοβισμένη» στ 607,

«σάστισα και βουβός έχω απομείνει» στ. 610) και η έντονη σωματική κίνηση και
δράση («εσύ που φοβισμένη ορμάς» στ 607,

«στάσου μην τρέχεις πια και μην τρομάζεις» στ. 617,

«σταμάτα, μη μ’ αγγίζεις» στ. 629)

Στιχομυθία

- Γρήγοροι διάλογοι μεταξύ των ηρώων ανά στίχο, που εκφράζουν την έντονη
συναισθηματική τους κατάσταση.

600: Η Ελένη περιμένει το Μενέλαο ενώ δεν γνωρίζει ότι είναι τόσο κοντά της.

613: Η Ελένη νομίζει ότι ο Μενέλαος είναι κάποιος που θέλει να την οδηγήσει στον
Θεοκλύμενο.

621:Ο Μενέλαος βλέπει την Ελένη και αδυνατεί να καταλάβει ότι αυτή είναι η γυναίκα
του.

Τραγική ειρωνεία

- Ελένη αρχικά δεν αναγνωρίζει τον Μενέλαο (φαίνεσθαι: όψη του ναυαγού και
ρακένδυτου Μενέλαου).

- Στη συνέχεια η Ελένη τον αναγνωρίζει αλλά ο Μενέλαος δεν αναγνωρίζει την Ελένη.

Επιβράδυνση
- Το γεγονός ότι ο Μενέλαος δεν αναγνωρίζει την Ελένη καθυστερεί την εξέλιξη της
δράσης (προσκόλληση στο φαίνεσθαι).