Β΄ επεισόδιο 2η σκηνή ( στ.

659-837)
659-723
Εξωτερική δράση: η εμφάνιση του αγγελιαφόρου είναι επιβεβλημένη από την
«ενότητα του τόπου» .Αφού το σκηνικό δεν είναι δυνατό να αλλάξει , ο ποιητής
αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει τον Αγγελιαφόρο, για να μεταφέρει στους θεατές και
στους ήρωες του έργου όσα διαδραματίστηκαν στη σπηλιά .Αγγελιαφόρος βέβαια δεν
είναι ο πιο κατάλληλος τίτλος καθόσον ο «άγγελος» στην τραγωδία είναι ένας
τεχνικός όρος για έναν ειδικό τύπο ρεπόρτερ που επιδέχεται έναν ελάχιστο
χαρακτηρισμό και αφήνει τη σκηνή μόλις ανακοινώσει την είδηση που μεταφέρει και
εκπληρώσει την αποστολή του. Εδώ ο Αγγελιαφόρος δεν αποκαλύπτει αμέσως το
λόγο άφιξής του. Προηγείται ένας βραχύς διάλογος , ικανός να εξάψει τη περιέργεια
των θεατών και να κλιμακώσει την αγωνία των ηρώων. Η συμπεριφορά του
προσαρμοσμένη στο ήθος του ( απλοϊκός και φλύαρος) θυμίζει ανάλογους τύπους
σε τραγωδίες .Μεγάλης ηλικίας , ταλαιπωρημένος από το ναυάγιο, ταραγμένος.

Το είδωλο στήριξε την εξέλιξη του έργου έως εδώ.

Η αναγνώριση της Ελένης από τον Μενέλαο είναι πεποιημένη από τον ποιητή. Δεν
απορρέει με τρόπο φυσικό από την εξέλιξη του έργου. Γι’ αυτό θεωρείται κάπως
άκομψη και άτεχνη.

Αξίζει να παρακολουθήσει κανείς τις εκδηλώσεις χαράς και ευτυχίας των δύο
συζύγων. Βέβαια ο Μενέλαος είναι πιο συγκρατημένος , σχεδόν ψυχρός και μάλιστα
απαντά με ιαμβικούς τρίμετρους –μέτρο κοντινό στον προφορικό λόγο-στις λυρικές
αντιδράσεις της Ελένης με τις εκφραστικές λέξεις και κινήσεις.

Η εικόνα της Ελένης που φεύγει στον ουρανό(ανάληψη) είναι πολύ εντυπωσιακή. Η
πληροφορία αυτή είναι πολύ σημαντική , γιατί λύνει το πρόβλημα που αντιμετωπίζει
ο Μενέλαος και τον έκανε να αποφεύγει την Ελένη μετά την πρώτη αναγνώριση. Η
πληροφορία αυτή θα οδηγήσει στη δεύτερη αναγνώριση. Ο ευθύς λόγος καθιστά την
εικόνα πιο ζωντανή και παραστατική. Τα λόγια του «ειδώλου» τονίζουν:
❑ Πως αυτό υπήρξε όργανο και μέσο για την πραγματοποίηση της επιθυμίας
των θεών
❑ Πως ο Τρωικός πόλεμος έγινε για ένα είδωλο, μια σκιά (έμμεση καταδίκη του
πολέμου)
❑ Πως η Ελένη δεν έχει σχέση με αυτά που της αποδίδουν ( ηθική
αποκατάσταση της ηρωίδας)
Η σκηνή αυτή ανακαλεί παρόμοιες από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια και σχετίζεται
με τις λεγόμενες «θεϊκές επιφάνειες» .

Ο Χορός είναι συγκρατημένος , γιατί υπάρχει ακόμα ο κίνδυνος του Θεοκλύμενου.

724-774

Οι ιδέες που περιέχονται στο τμήμα αυτό ( η προϊστορία της Ελένης και τα δεινά της
οικογένειάς της) αναφέρθηκαν στο παρελθόν από την ίδια και το Χορό. Είναι φυσικό
να θέλει να ενημερωθεί ο Μενέλαος σχετικά με αυτά. Πάντως ο τρόπος με τον οποίον
αντιδρά είναι τυπικός και ψυχρός , όπως ταιριάζει ίσως σ’ ένα σκληρό πολεμιστή.
Η Ελένη πριν αρχίσει να δίνει τις σχετικές πληροφορίες , προσπαθεί να πείσει το
Μενέλαο για την αγνότητά της, την ακέραια τιμή της και την αξιοπρέπειά της .Αυτός
είναι ο βασικός παράγοντας που ρυθμίζει τη συμπεριφορά της ως τώρα.

Στόχος της σκηνής αυτής ,όπου επικρατεί η μελαγχολία και η θλίψη, είναι να γίνει
αισθητή η αντίθεση με την προηγούμενη σκηνή (659-723), όπου κυριαρχούσε χαρά
και ευτυχία.

Εδώ συγκεντρώνονται όλες οι παράμετροι που στοιχειοθετούν την τραγικότητα της

Ελένης:
1. κακολογείται χωρίς να φταίει
2. υπήρξε όργανο στα χέρια των θεών και θύμα της ιδιοτροπίας τους.
3. προκάλεσε χωρίς να θέλει πολλά δεινά στην οικογένειά της.

Ο Μενέλαος δικαιώνει με τη σειρά του την Ελένη , ρίχνοντας στον Πάρη την ευθύνη
για όσα συνέβησαν και παραβλέποντας το γεγονός πως αυτή , όπως και ο ίδιος,
υπήρξε όργανο των θεών.

775-837
Ο Αγγελιαφόρος φαίνεται πως έχει ιδιαίτερη σχέση με το Μενέλαο και δεν είναι ένας
απλός και τυπικός άγγελος. Αυτό φαίνεται από τα εξής:
1. Ο Αγγελιαφόρος παρεμβαίνει απρόκλητος .Η συμπεριφορά του ταιριάζει στο
ήθος του.
2. αποκαλεί το Μενέλαο «παιδί»του (στ.786)
3. στο γάμο του Μενελάου και της Ελένης έλαβε μέρος και έπαιξε ιδιαίτερο
ρόλο
4. δείχνει απεριόριστο σεβασμό στο Μενέλαο.
5. συμμετείχε στην Τρωική εκστρατεία.

Διάνοια:Στο στίχο 781 βρίσκεται το αντιπολεμικό μήνυμα του ποιητή , που αναζητά
τα αίτια των πολέμων και τα χαρακτηρίζει «ίσκιους» που εξαπατούν τους ανθρώπους.
Το παράδειγμα του Μενελάου και της Ελένης βεβαιώνει την άποψη του
Αγγελιαφόρου ότι ο θεός ταυτίζεται με την τύχη. Η αβεβαιότητα, η έλλειψη συνοχής
και το παράλογο είναι χαρακτηριστικό τόσο των θεών όσο και των μεταβολών της
τύχης.
Η άποψη που διατυπώνει ο Αγγελιαφόρος για τους δούλους φαίνεται ότι απηχεί την
άποψη του Ευριπίδη για το θέμα. Ο Ευριπίδης φέρεται με ευγένεια προς το δούλο του
Μενελάου εδώ και αυτό δείχνει το γενικότερο ανθρωπισμό του. Υπάρχει αντίθεση
ανάμεσα στη σωματική δουλεία και την πνευματική ελευθερία. Η πρώτη δεν
αποκλείει τη δεύτερη. Ιδανικός είναι ο συνδυασμός και των δύο. Ο Αγγελιαφόρος
φαίνεται να προτιμά τη δεύτερη( δυοιν κακοιν προκειμένοιν το μη χειρον βέλτιστον).
Η καταφορά του Αγγελιαφόρου εναντίον των μάντεων θεωρείται ότι απηχεί την οργή
των Αθηναίων εναντίον των μάντεων και των χρησμολόγων που με τις προφητείες
τους ενθάρρυναν τη σικελική εκστρατεία , που κατέληξε σε ήττα και πρωτοφανή
καταστροφή και ταπείνωσή τους. Κάνει βέβαια σαφή διάκριση ανάμεσα στους θεούς
και τους μάντεις, ίσως για να αποφύγει την ασέβεια. Λέει επίσης πως κανείς δεν
πλούτισε όντας τεμπέλης . Οι μάντεις είχαν τη φήμη πως ήταν φιλάργυροι. Βέβαια ο
αγγελιαφόρος εννοεί πως κανένας δεν πλούτισε καταφεύγοντας στις μαντείες και
αποφεύγοντας την εργασία και την προσπάθεια.( συν Αθηνα και χειρα κίνει).Ο
Αγγελιαφόρος τελειώνοντας τη φιλοσοφία του λέει: «σωστό μυαλό και νους, να
σοφός μάντης»προβάλλοντας την ευβουλία ως στάση ζωής.
Ο Ευριπίδης βάζει απλούς ανθρώπους , της κοινής λογικής, να εκφέρουν απόψεις
παρόμοιες για τους μάντεις γιατί οι άνθρωποι του λαού πολλές φορές διακρίνονται για
τη θυμοσοφία τους και διαθέτουν πλούσια λαϊκή σοφία και γιατί θέλει να εξυψώσει
τους απλούς ανθρώπους δείχνοντας έτσι τον ανθρωπισμό του(από σκηνής φιλόσοφος).

Η εντολή που δίνει ο Μενέλαος προοικονομεί σκηνές που θα ακολουθήσουν

Η αποκατάσταση της Ελένης γίνεται σε 3 φάσεις:

1. από το είδωλο, με ιερή σοβαρότητα χρησμού αποκαθιστά την Ελένη ρητά και
ξεκάθαρα
2. ο Μενέλαος με έμμεσο τρόπο καταλογίζοντας στον Πάρη τα δεινά της
οικογένειάς του και του πολέμου
3. ο Αγγελιαφόρος αποδίδοντας τα γεγονότα στην τύχη