Yunan ve Roma Edebiyatında Türler

Yunan ve Roma edebiyatı ya da başka bir deyişle Klasik Edebiyat, Yunanlar ve

Romalılar tarafından yazılmış olan tüm yazılı ürünleri kapsamaktadır. Bugün bildiğimiz edebi
türlerin hemen hepsi pek çok yönden bu edebiyat içinde var olup gelişmiştir. Örneğin tarih
yazıcılığı, tragedya, komedya, satura, hitabet bu toplumların ürünüdür. Çağımızın en gelişmiş
medeniyeti olarak nitelendirilen Batı medeniyeti de Ortaçağdaki karanlığın ardından, bilinçli
ve gayretli bir biçimde bu muazzam edebi geleneğin üzerine inşa edilmiştir. Dolayısıyla Yunan
ve Roma edebiyatını tanımak demek, Klasik edebiyatı, Klasik kültürü ve bu kültürün
yaratıcılarını tanımak, onların fikirlerini, çevrelerini, değerlerini anlamak demektir.

Yunan ve Roma Edebiyatının Dönemleri

Yunan ve Roma Edebiyatı, Homeros Destanlarının tarihlendiği İÖ 9. yüzyıldan

başlayarak Bizans medeniyetinin benimsendiği İS 6. yüzyıla kadar giden yaklaşık bin dört yüz
yıllık bir dönemi kapsamaktadır. Yunan toplumuna ait edebi gelenek sonrasında Roma
toplumunun bu gelenek ile tanışması, onu sahiplenmesi ve kendisine mal etmesi sayesinde
yaşamaya devam etmiş, gelecek nesillere iletilmiştir. Bugün Klasik Edebiyat nitelemesi ile bu
toplumların edebiyatını bir bütün olarak değerlendirilebilse de dönem ve dil bakımından bir
sınıflandırma yapmak mümkün olmaktadır. Genel olarak Yunan Edebiyatı ile İÖ 800(?) ile İÖ
31 yılları arasında yazılmış Yunanca eserler, Roma Edebiyatı ile İÖ 241 ile İS 529 yılları
arasında yazılmış Latince eserleri kastedilmektedir.

1
YUNAN EDEBİYATI

İÖ 800-İÖ 500 Arkaik Dönem (Batı Anadolu, Ionia)

• Arkaik Dönem, İÖ 9. yüzyıldan İÖ 5. yüzyıla kadar olan yaklaşık dört

yüz yıllık uzun bir dönemi kapsamaktadır.
• Bu dönemde ilk kez karşılaşılan edebi türler ve temsilcileri:
Destan: Homeros
Lirik Şiir: Alkaios, Sappho
Didaktik şiir: Hesiodos
Fabula: Aesophos

İÖ 500-İÖ 323 Klasik Dönem (Attike Dönemi, Atina)

• İÖ 5. yüzyıldan başlayarak Makedonya Kralı Büyük İskender’in

öldüğü İÖ 323 yılına kadar olan dönemli kapsamaktadır.
• Bu dönemde ilk kez karşılaşılan edebi türler ve temsilcileri:
Tragedya: Sophokles, Euripides, Aiskhylos
Komedya: Aristophanes, Menandros
Tarih: Herodotos, Thukidides, Ksenephon
Felsefe: Parmenides, Platon, Sokrates, Aristoteles
Hitabet: Demosthenes, Sofistler

İÖ 323-İÖ 31 Hellenistik Dönem (İskenderiye)

• Büyük İskender’in öldüğü ve Yunanistan’da monarşinin yerleştiği İÖ

323 yılından başlayarak Roma’nın Mısır’a egemen olduğu İÖ 31
yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır. Yunan kültürünün ve
değerlerinin, kendi sınırlarını aşarak Yakın Doğuya yayıldığı
dönemdir.
• Bu dönemde ilk kez karşılaşılan edebi türler ve temsilcileri:
Bukolik şiir: Theokritos

İÖ 31-İS 529 Roma Dönemi

İS 529 Iustinianus’un Atina’daki felsefe okulunu (Yeni Platonculuk) kapatması

2
ROMA EDEBİYATI

İÖ 754-İÖ 241 Edebiyat Öncesi Dönem

• Edebiyat Öncesi olarak adlandırılan dönem, Roma’nın kuruluşundan

başlayarak ilk tragadyanın sahneye konduğu İÖ 241 yılına kadar olan
dönemi kapsamaktadır.

İÖ 241-İÖ 81 Başlangıç Dönemi

• Tarentum’dan getirilen Yunan köle Andronikos’un, ilk Yunan

tragedyasını Latinceye çevirerek sahnelediği İÖ 241 yılından
başlayarak Romalı hatip Cicero’nun ilk mahkeme konuşmasını
yaptığı İÖ 81 yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır.
• Destan, felsefe, hitabet, drama, tarih alanlarında Yunanların tesirinde
kalan Romalılar, bu alanlarda ilk eserlerini vermişlerdir ve edebiyat
hızlı bir gelişme süreci içine girmiştir.

İÖ 81-İS 14 Altın Çağ

• Latin Edebiyatının Altın Çağı olarak tanımlanan bu dönem, kendi
içinde ikiye ayrılmaktadır:
İÖ 81-İÖ 43: Cicero’nun ilk söylevini okuduğu İÖ 81 yılından
başlayarak yazarın öldüğü İÖ 43 yılına kadar olan dönemi
kapsamaktadır. Cicero’nun Roma sosyal, siyasi ve hukuki yaşamına
damgasını vurduğu dönemdir ve “Cicero Dönemi” olarak
anılmaktadır.
İÖ 43-İS 14: Cicero’nun ölümünden İmparator Augustus’un öldüğü
İS 14 yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır ve imparatorluk
tarafından edebiyat çalışmalarının desteklendiği bu döneme
“Augutus Dönemi” denmektedir.
• Bu dönemde öne çıkan yazarlar ve ozanlar:
Hitabet ve felsefe: Cicero, Lucretius
Tarih yazıcılığı: Tacitus
Biyografi: Sallustius
Gramer: Varro
3
 Destan ve bukolik şiir: Vergilius
Lirik şiir: Catullus
Elegeia, mektup, didaktik şiir: Ovidius

İS 14-İS 117 Gümüş Çağ

• Augustus’un öldüğü İS 14 yılından İmparator Traianus’un öldüğü İS

117 yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır.
• Bu dönemde öne çıkan yazarlar ve ozanlar:

Satura: Iuvenalis, Persius

Epik şiir ve biyografi: Lucanus
Mektup: Plinius
Bilim: Plinius
Tragedya: Seneca
Biyografi: Plutarkhos
İS 117-İS 529

• İmparator Traianus’un öldüğü İS 117 yılından başlayarak Plotinos

tarafından kurulan Yeni Platonculuk okulunun kapatıldığı İS 529
yılına kadar süren dönemi kapsamaktadır.
• Dini fikirleri müdafaa edici yeni bir ilim olarak teoloji doğmuştur.
• İkinci sofistliği öğrenmiş, daha sonra kendisini bu akımdan çekmiş
olan Lukianos, bu dönemin en özgün yazarı kabul edilir.
• Bu dönemde yetişen, felsefe, biyografi, tarih alanında eserler kaleme
alan Plutarkhos, yeni fikirler meydana getirmek bakımından dikkati
çeken diğer büyük yazardır.
• Bu dönemde öne çıkan yazarlar:
Tarih: Arrianos, Diocassius, Appianos
Felsefe: Epiktetos, Marcus Aurelius, Yeni Platonculuk.