ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE

NAJSTARSZE CHÓRY ŁODZI

01
O najdawniejszych tradycjach śpiewu chó- runkiem dyrygenta Adama Palińskiego. kowie, generał-gubernatora w Warszawie,
ralnego w Łodzi zachowało się niewiele in- W Kościele Chrześcijan Baptystów w Łodzi po centralne władze rządowe w Peters-
formacji. Wskazują one na rok 1726, kiedy to wcześnie organizowano koncerty oratoryjne. burgu, przy czym polskie stowarzyszenia
w podłódzkim klasztorze łagiewnickim trady- Wśród dzieł wykonywanych z towarzysze- z reguły otrzymywały odpowiedź odmow-
cją było codzienne, wielogłosowe, w wykona- niem orkiestry, złożonej z muzyków kościoła, ną. Działania te uprościł dopiero ukaz z 4/17
niu muzyków, śpiewanie do dwóch mszy. znajdowały się utwory Abrahm – Tod (Śmierć) marca 1906 roku, do zalegalizowania dzia-
oraz Auferstehung (Zmartwychwstanie), łalności świeckich towarzystw śpiewaczych
Wiadomo także, że najstarszym zespo- których kompozytorem był Eduard B. Schewe, wymagający jedynie zgody gubernatora.
łem chóralnym w mieście było męskie To- a także oratorium Christus Felixa Mendels-
warzystwo Śpiewackie Niemieckie „Lodzer- sohna-Bartholdy’ego. Rejestracji nie wymagała natomiast dzia-
-Männer-Gesang-Verein” założone w 1846 r., łalność chórów kościelnych, które obok kół
którego pierwszym dyrygentem był Jan Wcześnie rozpoczęły też działalność chóry sportowych były jedyną formą społecz-
Frantz, a należeli do niego niemal wyłącz- parafii ewangelickich: w 1859 roku Chór Ko- nych zrzeszeń tolerowanych przez zabor-
nie Niemcy. ścielny Parafii Ewangelickiej Świętej Trójcy, cę, dlatego też o początkach chóralistyki
a w 1884 – Chór Kościelny Parafii Ewange- w Łodzi można mówić właśnie w odniesie-
Od 1857 r. działało także w Łodzi Katolickie lickiej św. Jana, w 1934 uroczyście obcho- niu do działań chórów kościelnych. Pomi-
Stowarzyszenie Śpiewu Kościelnego „Cäci- dzący jubileusz 50-lecia działalności. mo też skromnej ich liczby w porównaniu
liengesangverein” („Cecylia”), którego sie- ze świeckimi chórami niemieckimi, istnie-
dzibą od 1881 r. był Dom Mistrzów Tkackich. W Kulturze muzycznej Łodzi do roku 1918 nie tych zespołów dla dziejów miasta miało
Alfons Pellowski podaje także, że w tym wprost kapitalne znaczenie.
Od 1871 roku rozwijał też działalność po- czasie w mieście istniało znacznie więcej
wstały wówczas Chór Mieszany Kościo- zespołów niemieckich niż polskich. Niemiec- Pierwszy z polskich chórów powstał przy
ła Chrześcijan Baptystów „Friedensgruß” kie mogły bowiem liczyć na znacznie więk- kościele Podwyższenia Świętego Krzyża
(„Znak pokoju”), którego dyrygentem był szą przychylność władz zaborczych wobec w 1876 roku.
Oswald Hoffmann. W kościele tym w 1888 swoich działań, a także wobec rejestracji,
r. utworzono także chór męski „Zionssän- do której droga prowadziła od władz mia-
ger” (Śpiewacy Syjonu) działający pod kie- sta, poprzez władze gubernialne w Piotr-

fotopolska.eu 15 45097

Pamiątkowy znaczek Towarzystwa „Lodzer-Männer-Gesang-Verein” Kościół Chrześcijan Baptystów w Łodzi, ul. Nawrot 27. Archiwum Kościoła Chrześcijan Chór Męski „Zionssänger”. Archiwum Kościoła Chrześcijan Baptystów w Łodzi
Baptystów w Łodzi

Kościół Ewangelicko-Augsburski pw. Świętej Trójcy. Archiwum Państwowe w Łodzi (APŁ) Podwójny kwartet Chóru Kościoła Ewangelickiego św. Jana [w:]„50 jährigen des Kirchengesangverein” („50 jährigen…”), Chórmistrzowie Chóru Kościoła Ewangelickiego św. Jana, [w:] „50 jährigen…”, WBP w Łodzi Sztandar Chóru Kościoła Ewangelickiego św.
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Łodzi (WBP, WBPŁ) Jana [w:] „50 jährigen…”, WBP w Łodzi

„Rozwój” 1896 nr 33

Chór Towarzystwa „Echo” w Łodzi, lata 20. XX w. Fot. Aleksander Meyer. Archiwum Stowarzyszenia Śpiewaczego „Echo”w Łodzi Sztandar Stow. Śpiew. „Echo” w Łodzi
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
POLSKIE KOŚCIELNE ZESPOŁY ŚPIEWACZE
CHÓRY KOŚCIOŁA PODWYŻSZENIA ŚW. KRZYŻA

02
janie zamiłowania do śpiewu chóralnego, szeń Śpiewaczych Województwa Łódzkiego, m.in. Boże w dobroci nigdy nie przebrany,
muzyki i sztuk pięknych, podnoszenie pozio- występy w Łodzi, na terenie kraju, a także Do Ciebie Panie, pokornie wołamy, Straszli-
mu moralnego łódzkich robotników, niesie- poza jego granicami, m.in. w Pradze, Buda- wego Majestatu Panie.
nie pomocy materialnej stowarzyszeniom peszcie, Lwowie, także w Hiszpanii, w Buł-
robotniczym oraz potrzebującym członkom garii, Słowacji, Francji, Austrii czy Włoszech, „Arfa”, po 40 latach nieprzerwanej działal-
stowarzyszenia, jak i pomoc pragnącym gdzie koncert w Bazylice św. Piotra był po- ności w Kościele Podwyższenia św. Krzyża,
kształcić się w kierunku muzycznym. łączony z audiencją u Papieża. Zespół wie- w 1929 r. obchodziła uroczyście swój jubileusz.
lokrotnie występował też na antenie Pol-
Stowarzyszenie miało też prawo organizo- skiego Radia. W 1886 roku kościół świętokrzyski wzboga-
wania wieczorów rodzinnych i publicznych, cił się o kolejny zespół śpiewaczy – katolic-
odczytów, zabaw, koncertów, jak i urządza- Do grona chórów działających przy koście- ki, niemiecki, będący chórem prymaryjnym,
nia przedstawień amatorskich. Posiadało le Podwyższenia św. Krzyża dołączyło także czyli śpiewającym do pierwszej mszy. Chór
własną bibliotekę, wydawało także czaso- w 1888 r. Katolickie Stowarzyszenie Śpie- ten, po ponad 20 latach wspólnej historii,
pismo muzyczne. wu Kościelnego „Cecylia” legitymujące się pod przyjętą w 1907 r. nazwą „Hieronimus”,
wówczas już ponadtrzydziestoletnią dzia- w 1910 przeniósł się do nowej siedziby – ko-
Po odzyskaniu niepodległości, 10 stycznia łalnością, posiadające też własny lokal przy lejnego, wznoszonego w Łodzi kościoła, pw.
„Chór Polski” – dziś „Echo” – za datę rozpo- 1925 r., kolejny raz zostało zalegalizowane – ówczesnej ulicy Mikołajewskiej 25. św. Stanisława Kostki (dzisiejszej Bazyliki
częcia działalności przyjął dzień 11 lutego w Urzędzie Wojewódzkim Łódzkim. Zatwier- Archikatedralnej).
1876 r., będący datą zakończenia budowy dzono wówczas zmiany statutu mówiące Rok później, 8 grudnia 1889, zaczął działać
kościoła Podwyższenia św. Krzyża (do 1885 m.in. o tym, że chór przestaje być zespołem polski młodzieżowy Chór Różańcowy „Arfa”.
filii najstarszego kościoła katolickiego w Ło- wyłącznie męskim, przyjmując nazwę To- Należał on do Bractwa Różańcowego,
dzi pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi warzystwo Śpiewacze „Echo”. a jego repertuar ukierunkowany był głównie
Panny, wzniesionego w XIV w. na „Górkach na wykonywanie mszy polskich kompozyto-
Plebańskich”, dzisiejszym placu Kościelnym). Pod tą nazwą działa nieprzerwanie do dziś. rów (m.in. Na stopniach Twego upadamy
Po latach, w 1907, chór został oficjalnie za- W dorobku ma liczne główne nagrody, zdo- tronu) oraz starych pieśni polskich, których
legalizowany jako robotnicze Stowarzysze- byte m.in. w 1927 r. w Kaliszu na konkursie przekaz miał, zwłaszcza w tamtych czasach,
nie Śpiewacze „Echo”, mające za cel rozwi- zorganizowanym z okazji 20-lecia Stowarzy- szczególnie poruszającą wymowę. Były to

„Rozwój” 1898 nr 154

Kościół Podwyższenia św. Krzyża w Łodzi. Polona Chór Towarzystwa „Echo” w Łodzi, lata 30. XX w. Fot. A. Meyer. Arch. Stow. „Echo” Sztandar Stow. „Echo” w Łodzi

„Rozwój” 1898 nr 162

„Echo”, lata 20. XX w. Arch. Stow. ”Echo” Jubileusz „Echa”, 1936. Fot. A. Meyer. Arch. Stow. „Echo”

Franciszek Feja, wieloletni prezes Towarzystwa „Echo” w Łodzi. Arch. Stow. „Echo”

„Neue Lodzer Zeitung” („NLZtg”) 1916 nr 146 Jubileusz „Echa”, 1936. Fot. A. Meyer. Arch. Stow. ‚Echo” Towarzystwo Śpiewacze „Echo” przed kościołem Podwyższenia Św. Krzyża. Fot. A. Meyer. Arch. Stow. „Echo”

Karol Prosnak, chórmistrz. Arch. Stow. „Echo”

„Ilustrowana Republika” 1933 nr 341

Ogródek restauracyjny Domu Majstrów Tkackich. Fotopolska 132 360 „Ilustrowana Republika” 1937 nr 52 Towarzystwo Śpiewacze „Arfa” przed kościołem Podwyższenia św. Krzyża Tadeusz Joteyko. „Muzyka”, lipiec-wrzesień 1932 „Echo” 1937 nr 167
w Łodzi. „Łódź w ilustracji” 1929 nr 52
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
POLSKIE KOŚCIELNE ZESPOŁY ŚPIEWACZE
CHÓRY KOŚCIOŁA PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARJI PANNY

04
Drugim w dziejach Łodzi polskim ze- Repertuar ten od początku był ukierun- cie. Był znany wśród wiernych i ceniony przez
społem śpiewaczym było „Towarzystwo kowany na wykonywanie większych form profesjonalistów. Wielokrotnie jako solistka
Śpiewu Kościelnego” utworzone w 1886 muzycznych i (tylko do wybuchu I wojny występowała z nim Teresa Wojtaszek (póź-
roku przy najstarszym kościele w Łodzi, światowej) obejmował takie utwory, jak m.in. niej Wojtaszek-Kubiak), z grona śpiewają-
pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marji msze Stanisława Moniuszki, Karola Kurpiń- cych w nim osób rekrutowała się także spora
Panny. Dało ono początek chlubnej i nie- skiego, Wojciecha Stanisława Słoczyńskie- liczba chórzystów powstałego w latach 50.
przerwanej działalności zespołu dziś wy- go, Jacoba Blieda, Claudio Casciolinie- XX wieku niezawodowego Chóru przy Fil-
stępującego pod nazwą Stowarzyszenie go, a także 9-głosowe Miserere Gregoria harmonii Łódzkiej.
Śpiewacze „Harmonia”. Kiedy powstawa- Allegriego, pieśni wielogłosowe Giovannie-
ło, na „Górkach Plebańskich” (dzisiejszym go Pierluigiego da Palestriny i wiele innych. Przy kościele Wniebowzięcia NMP istnia-
placu Kościelnym) stał jeszcze drewniany, ły jeszcze dwa chóry: dziecięcy oraz nie-
modrzewiowy kościółek – drugi w dziejach W grudniu 1905 roku Towarzystwo zosta- miecki chór „Gloria”, który rozpoczynając
parafii, wybudowany po pożarze pierw- ło zarejestrowane przyjmując nazwę Sto- działalność jako świecki niemiecki chór
szego. Po wzniesieniu – z ofiar wiernych warzyszenie Chóru Śpiewaczego Harmonja „Grüner Hain” (Zielony gaj), nie posiada-
– nowej, stojącej do dziś świątyni, nadal przy kościele pw. Wniebowzięcia Najświęt- jąc rejestracji, schronił się pod skrzydła
był chórem tego kościoła, mając też od- szej Marji Panny w Łodzi, jednak nazwy „Har- kościoła przyjmując nazwę „Gloria”.
tąd znakomite warunki dla działalności monja” zaczęto używać dopiero w roku 1919.
i rozwoju.
Przy kościele Wniebowzięcia NMP powstał
Od początku ambicją Towarzystwa było też w 1905 roku Chór Mariański, a pięć lat
jednak wyjście z działalnością artystyczną później, 10 listopada 1910, rozpoczął dzia-
poza mury kościoła, czemu służyła nie tylko łalność Chór Prymaryjny, który po II wojnie
stała praca nad podniesieniem poziomu światowej związał się z kościołem pw. św. Du-
i coraz ambitniejszym repertuarem, ale cha przy placu Wolności (dawnym Kościo-
też i utworzenie w 1891 r. własnej orkie- łem Ewangelicko-Augsburskim pw. Świętej
stry, dającej większą swobodę wyboru Trójcy). Zespół ten, jako Chór „Jutrzenka”,
repertuaru, jak i jego prezentacji. w 1960 r. uroczyście obchodził swoje 50-le-

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (WNMP), litografia z natury W. Walkiewicza, 1853 Wmurowanie kamienia węgielnego w fundamenty kościoła WNM, 21 maja 1888. Fot. B. Wilkoszewski.
[w:] Oskar Flatt, Opis miasta... Muzeum Miasta Łodzi (MMŁ)

Kościół WNMP. APŁ

„Dziennik Łódzki” 1888 nr 85

Chór Stowarzyszenia Śpiewaczego „Harmonja” przed kościołem WNMP, Łódź ok. 1896. Archiwum Stowarzyszenia „Harmonia” Komisja Rewizyjna Stowarzyszenia Śpiewaczego „Harmonia” 1927. Fot. F. Hempel. Arch. Stow. „Harmonia” Towarzystwo Śpiewacze „Harmonia” na wycieczce w Tomaszowie Mazowieckim, „Dziennik Łódzki” 1888 nr 130
w Łodzi 17 lipca 1927. Arch. Stow. „Harmonia”

„Łódź w ilustracji”, 1931 nr 41

Plac Wolności z Kościołem św. Trójcy i ratuszem. NAC on-line

Polona Pamiątka jubileuszu XV-lecia Chóru Mariańskiego działającego przy Kościele WNMP. Arch. Stow. „Harmonia” Chór „Jutrzenka”, jubileusz 50-lecia, Łódź 1960. W I rzędzie 6 od lewej – chórmistrz Alfons Pellowski. Zb. ikon. A. Pellowskiego, BUŁ
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
POLSKIE ZESPOŁY ŚPIEWACZE
CHÓRY KOŚCIOŁA ŚW. JÓZEFA OBLUBIEŃCA NMP W ŁODZI

05
Kościelny rodowód ma także nieprzerwanie Jednym ze ściśle współpracujących z Towa- koncepcji, iż świecki ten zespół będzie co-
do dziś działające Stowarzyszenie Śpiewa- rzystwem dyrygentem był Karol Prosnak – rocznie upamiętniał koronację carskiej pary
cze im. Stanisława Moniuszki w Łodzi. Jego urodzony w Pabianicach chórmistrz, kompo- Mikołaja II i Aleksandry Fiodorowny koncer-
początki sięgają 1894 r. i wiążą się z dziejami zytor i pianista. Znany i ceniony był w kraju, tem, dochód w całości przeznaczając na
drewnianego kościoła św. Józefa Oblubieńca znany był także na kontynencie amerykań- Czerwony Krzyż. „Lira”, która powstała 26
NMP w Łodzi stojącego przy dzisiejszej ulicy skim. W łódzkim okresie działalności prowadził maja 1897 r., początkowo odbywała próby
Ogrodowej, przeniesionego na obecne miej- m.in. towarzystwa śpiewacze w Pabianicach, w lokalu przy ulicy Chłodnej 25, następnie
sce z „Górek Plebańskich” (dzisiejszego placu Towarzystwo Śpiewacze „Echo” w Łodzi, łódz- przy Nawrot 38. Pracowała pod kierunkiem
Kościelnego) w 1888. Kościół ten aż do koń- ką „Harmonię”, chór „Pobudka”, Chór Związku tak znakomitych muzyków, jak Zygmunt No-
ca grudnia 1909 był kościołem filialnym naj- Zawodowego Pracowników Spółdzielczych, skowski i Tadeusz Joteyko, którzy byli jej
starszego w Łodzi pw. Wniebowzięcia Naj- Chór Klubu Pracowników Elektrowni. W la- pierwszymi dyrektorami. Swoją ambitną
świętszej Maryi Panny. tach 1925-26 dyrygował także orkiestrą Te- i różnorodną działalnością wzbudzała tak
atru Popularnego w Łodzi. Po II wojnie pro- szerokie zainteresowanie, że w 1901 liczyła
W 1910 r. członkowie trzech działających przy wadził w łódzkiej filharmonii koncerty chórów już 205 członków, w tym 91 czynnych.
kościele chórów: „sumowego”, „wotywowe- z udziałem orkiestry symfonicznej.
go” i „prymaryjnego” utworzyli stowarzy-
szenie pod nazwą „Łódzkie Stowarzyszenie Ze środowiska kościelnego wywodzi się tak-
Muzyczno-Dramatyczne imienia Stanisława że jedno z najstarszych w mieście świeckich
Moniuszki”. polskich towarzystw śpiewaczych – Łódzkie
Rzemieślnicze Towarzystwo Śpiewu Chó-
Stowarzyszenie to prowadziło ożywioną ralnego „Lira”, które postanowiła utworzyć
działalność (m.in. w 1918 r. powstał przy nim część członków najstarszego, (powstało
Kwartet Żeński), uczestnicząc zarówno w ży- w 1890), działającego przy kościele św. Jó-
ciu kościoła, jak i miasta. Brało udział w róż- zefa męskiego Chóru Sumowego.
norodnych konkursach i zjazdach o zasięgu
regionalnym oraz krajowym, wielokrotnie Przedsięwzięcie to udało się zrealizować
zdobywając w nich najwyższe laury. dzięki przedstawionej władzom carskim

Kościół św. Józefa Oblubieńca NMP przy ulicy Ogrodowej w Łodzi [w:] „100-lecie erygowania Parafii...” „Gazeta Łódzka” 1915 nr 7 Najstarsze zdjęcie Chóru Kościoła Św. Józefa w Łodzi. Arch. Stow. im. S. Moniuszki w Łodzi Tablo z okazji XXV-lecia działalności Towarzystwa Śpiewaczego im. S. Moniuszki w Łodzi.
Arch. Stow. im. Moniuszki

Kwartet żeński przy Towarzystwie im. S. Moniuszki. APŁ Awers Sztandaru Chóru Wotywowego. Karty z Ustawy Łódzkiego Stow. Muz.-Dramatycznego im. Moniuszki, Łódź 1912. Polona Karta tytułowa wydawnictwa jubileuszowego. Arch. Stow. Sztandar Stow. Śpiew. im. S. Moniuszki w Łodzi. Arch.
Arch. Stow. im. Moniuszki im. Moniuszki Stow. im. Moniuszki

„Rozwój” 1900 nr 172

„Rozwój” 1900 nr 177 Ustawa Łódzkiego Rzemieślniczego Towa-

rzystwa Śpiewu Chóralnego „Lira”. Polona

„Rozwój” 1905 nr 2 „Łódź w ilustracji” 1931 nr 1

„Lira”, 1906. [w:] A. Pellowski, Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918

„Rozwój” 1906 nr 128 Muszla koncertowa w Parku Helenów. Zbiór ikon. A. Pellowskiego, BUŁ Wystawa w parku Kwella (dziś Źródliska), 1892. APŁ „Rozwój” 1910 nr 177
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
ŚWIECKIE POLSKIE TOWARZYSTWA ŚPIEWACZE

06
Statut, opracowany i wysłany w początkach udział w koncercie inaugurującym działal- dziewięć lat wcześniej, 10 listopada 1892 r.
roku 1891, został zatwierdzony przez Mini- ność Filharmonii Warszawskiej 5 listopada Koncert, w którym wzięła udział także łódz-
sterium Spraw Wewnętrznych w Peters- 1901. Łodzianie wspólnie z warszawskimi ka pianistka Maria Wąsowska, zorganizo-
burgu 21 marca/2 kwietnia 1892. Radosna „lutnistami” wykonali kantatę Władysława wano w teatrze „Thalia” (powojennym kinie
ta wiadomość dotarła do Łodzi 1 kwiet- Żeleńskiego Żyj pieśni napisaną specjalnie „Bałtyk”), a dochód z niego był przeznaczo-
nia, na dwa dni przed uroczystym Wielkim na tę uroczystość. Zygmunt Noskowski, który ny na rzecz ochronki dla dzieci. Wydarzenie
Koncertem wokalno-instrumentalnym „na to wydarzenie opisał w prasie, podawał, że odbiło się gromkim echem w łódzkim śro-
korzyść budowy Kościoła pod wezwaniem wykonanie chóru męskiego, na który skła- dowisku, a i jego znaczenie jest nie do prze-
N.M. Panny na Starym Mieście”, w którym dały się dwie „Lutnie”: warszawska i łódz- cenienia, bowiem zainicjowana wówczas
wzięli udział warszawscy „lutniści” oraz spe- ka, było bardzo dobre. W programie, który koncertowa działalność „Lutni” dała począ-
cjalnie na tę okoliczność przybyli znamienici wprawił w zachwyt warszawską publiczność, tek koncertom organizowanym zawsze na
soliści, z uwielbianym wśród łodzian skrzyp- znalazły się także Symfonia d-moll Zygmun- bardzo wysokim poziomie. Do udziału za-
kiem Stanisławem Barcewiczem. ta Stojowskiego, uwertura Bajka Stanisława praszane były także inne działające w Łodzi
„Lutnia”, pierwsze w Łodzi polskie świeckie Moniuszki oraz poemat symfoniczny Step zespoły śpiewacze, a także – co było szcze-
towarzystwo śpiewacze, powstało czerpiąc „Lutnie” – łódzka i warszawska, wiele razy Zygmunta Noskowskiego, pod batutą Emila gólnie ważne – soliści, uznane w świecie ar-
wzory z „Lutni” stołecznej, a ta z kolei – z dzia- w swoich dziejach podejmowały wspólne Młynarskiego. Jednym z solistów był Igna- tystycznym indywidualności muzyczne. Był
łającej od 1880 r. „Lutni” lwowskiej, której ha- działania, na co z pewnością wpływ miał cy Jan Paderewski, który osobiście wykonał wśród nich znakomicie zapowiadający się,
sło brzmiało: „Tyle szczęścia, co człek prześni. fakt, że Stanisław Niedzielski, pierwszy dy- skomponowany przez siebie Koncert forte- wówczas 19-letni skrzypek Fritz Kreisler któ-
Tyle życia, co jest w pieśni” (Wincenty Pol). rektor artystyczny łódzkiej „Lutni”, wcześniej pianowy oraz dzieła Chopina – te publicz- ry po raz pierwszy w organizowanym przez
sprawował funkcję wicedyrektora „Lutni” ność przyjęła z tak wielkim entuzjazmem, „Lutnię” w Sali Vogla koncercie wystąpił 7
Pierwszą grupę czynnych członków po- stołecznej. Oba zespoły wspólnie ufundo- że mistrz dał się uprosić o kilkakrotne bisy. maja 1894 r. (ten sam, o którego później-
wstającej w Łodzi „Lutni” utworzyło dzia- wały też swojemu mistrzowi nagrobek, który Warto dodać, że gościem wieczoru był także szym koncercie w tej sali tak entuzjastycznie
łające od 1890 r. męskie amatorskie kółko stanął w Warszawie na cmentarzu na Po- Prezes Łódzkiego Towarzystwa Muzycznego pisał w swoich Wspomnieniach Julian Tuwim).
śpiewacze najprawdopodobniej Gustawa wązkach w 1897 roku. Henryk Grohman.
Gebethnera, które w poczet członków „Lut-
ni” zostało przyjęte na zebraniu organiza- Szczególnie ważnym wydarzeniem arty- W Łodzi natomiast „Lutnia” po raz pierwszy
cyjnym 23 czerwca 1892. stycznym w dziejach łódzkiego zespołu był zaprezentowała się przed publicznością

Członkowie „Lutni” lwowskiej, 1880. Polona Pierwszy prezes „Lutni” lwowskiej. Polona Wyd. jubileuszowe „Lutni” lwowskiej. Polona Zygmunt Noskowski. Utwory dedykowane dla lwowskiej „Lutni”. Polona Zbiór kwartetów wyd. „Lutnia”. Polona

Ustawa „Lutni” warszawskiej 1887. Polona Jubileusz 50-lecia istnienia Tow. Śpiew. „Lutnia” z Warszawy. NAC on-line Stanisław Barcewicz, fot. Maurycy Pusch. Polona „Dziennik Łódzki” pismo przemysłowe… 1892 nr 71 Stanisław Niedzielski. Pierwszy dyr. art. „Lutni” warszawskiej.
Zb. ikon. A. Pellowskiego, BUŁ

Filharmonia Warszwska w 1901 r. Filharmonia.pl Sala Koncertowa Filharmonii Warszawskiej w 1901. Polona Ignacy Jan Paderewski. Polona Orkiestra Symfoniczna Filh. Warsz. w Sali Koncertowej 1901, [w:] A. Poliński „Dzieje muzyki polskiej Alojzy Dworzaczek, dyr. łódzkiej „Lutni” od
w zarysie”, Lwów 1907 1896. Zb. ikon. A. Pellowskiego, BUŁ

Maria Wąsowska, solistka

koncertu, w którym po raz
pierwszy wystąpiła w Łodzi
łódzka „Lutnia”. „Echo Muz.
Niemiecki teatr „Thalia” (po II wojnie świat. kino „Bałtyk”). „Dziennik Łódzki” pismo Teatralne i Art.”, listopad 1894 „Ilustrowana Republika” 1929 nr 8
Z arch. CFK PTTKT przem.… 1892 nr 252

„Łódź w ilustracji” 1924 nr 10 „Rozwój” 1906 nr 50 „Rozwój” 1913 nr 98 „Łódź w ilustracji”, 1933 nr 24 „Rozwój” 1899 nr 114
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
TURNIEJE, KONKURSY, ZJAZDY

07
ło się w Tomaszowie, trzecie – w Zgierzu, telu, następnie przy ul. Południowej 3. Od wanych w Sali Koncertowej przy ulicy Dziel-
czwarte – w Łodzi, w parku Źródliska, 13 1895 r. zajmowała lokal przy Piotrkowskiej nej, m.in. 20 grudnia 1908, w którym zwycię-
i 14 sierpnia 1876, z udziałem 10 chórów za- 108, który stał się później jej stałą siedzibą. stwo przypadło „Lutni” z Pabianic, zwycięż-
miejscowych, 11 miejscowych oraz 4 orkiestr. Miała więc już wówczas odpowiednie wa- czyni zorganizowanego rok później Konkursu
Była wśród nich prowadzona od maja 1873 runki do zrealizowania działań zakrojonych Polskich Towarzystw Śpiewaczych.
przez Roberta Orzechowskiego orkiestra na szeroką skalę – zjazd, na który przyby-
powszechnie nazywana Miejską i orkiestra li „lutniści” z Warszawy, Radomska, Kalisza,
Od czasów powstania pierwszej, we Lwo-
Pawła Stillera, dyrektora Poznańskiego Wielunia, przygotowała z prawdziwym roz- wie w 1880 r., „Lutnie” tworzyły się w wie-
Związku Śpiewaczego, wcześniej współor- machem. Na Placu Cyklistów w Helenowie, lu miejscowościach. Za przykładem już ist-
ganizującego niemieckie zjazdy śpiewacze najbardziej ekskluzywnym parku miasta, niejących, swoją działalność rozpoczyna-
w Toruniu w 1871 i Gnieźnie w 1874 roku. wzniesiono halę na 1000 miejsc siedzących, ły kolejne, jak np. Towarzystwo Śpiewacze
z estradą dla 250 wykonawców, ukazało się „Lutnia” z parafii p.w. św. Wojciecha w Do-
Początkiem natomiast zjazdów polskich także specjalne wydawnictwo czasopisma broniu, którego historia sięga roku 1886,
zespołów śpiewaczych na terenie zaboru Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne, działająca od 1907 r. „Lutnia” zgierska,
Szczególnymi wydarzeniami w dziejach każ- rosyjskiego był zjazd zorganizowany z ini- zawierające hasła stowarzyszeń biorących a od 1912 „Lutnia” w Aleksandrowie Łódz-
dego zespołu był udział w konkursach, tur- cjatywy Kaliskiego Towarzystwa Muzyczne- udział w Zjeździe. kim i wiele innych. Choć nie wszystkie wów-
niejach i zjazdach dających możliwość na- go w Warszawie 3 czerwca 1895 r. Wzięły czas powstające przetrwały do dziś, to jed-
wiązywania kontaktów, wymiany doświad- w nim udział „Lutnie” warszawska i łódzka Zainteresowanie przerosło oczekiwania, nakże wszystkie swoją działalnością chlub-
czeń, wzbogacenia repertuaru, jak i zapre- oraz popularnie nazywany „Lutnią kaliską” a jak obliczono, konkursowe zmagania 254 nie zapisały się na kartach dziejów nie tylko
zentowania się w nowych miejscach i przed Chór Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego. „lutnistów” wysłuchało blisko 7000 widzów. polskiej chóralistyki.
nieznaną wcześniej publicznością. Zdobywające coraz większą popularność Z rozmachem urządzono także i koncert
„Lutnie” II zjazd zorganizowały w Kaliszu galowy, który uświetniła bardzo popularna
Pierwsze odbywające się na obszarze za- w 1897 roku, trzeci zaś odbył się w Łodzi 29 w Łodzi Orkiestra Włościańska Karola Na-
boru rosyjskiego „święto pieśni” zorganizo- maja 1898. mysłowskiego.
wało w 1867 r. najstarsze łódzkie towarzy-
stwo śpiewacze Lodzer Männer-Gesang- Łódzka „Lutnia” początkowo odbywała pró- Łódzka „Lutnia” uczestniczyła też m.in. w Zjaz-
-Verein. Drugie, dwa lata później, odby- by w wynajmowanych salach Grand Ho- dach Stowarzyszeń Śpiewaczych organizo-

Park „Helenów” w Łodzi, grota zbudowana z tufu wulkanicznego. APŁ Uczestnicy III Zjazdu „Lutni” na tle hali w Helenowie. Zbiór ikon. A. Pellowskiego, BUŁ Hasła „Lutni” uczestniczących w III Zjeździe. Archiwum Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

Członkowie Orkiestry Włościańskiej Karola Namysłowskiego. Archiwum Orkiestry Symfonicznej im. Karola Namysłowskiego „Rozwój” 1908 nr 283 „Rozwój” 1909 nr 280 Członkowie „Lutni” lwowskiej, 1880. Polona „Łódź w ilustracji” 1933 nr 2
w Zamościu

„Lutnia” we Włocławku, 1888. Polona „Lutnia” w Pleszewie w 1896. Polona „Łódź w ilustracji”, 1929 nr 21 „Lutnia” z Poznania, 1920. NAC on-line

„Lutnia” w Radomiu, 1938. NAC on-line „Lutnia” w Chojnicach, 1920. NAC on-line „Lutnia” w Żywcu, 1934. NAC on-line
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
TURNIEJE, KONKURSY, ZJAZDY

08
„Lutnia”, tak jak i inne działające w Łodzi ze-
społy śpiewacze, uczestniczyła też w zjaz-
dach chórów z całego województwa. Pierw-
szy Zjazd Towarzystw Śpiewaczych Wo-
jewództwa Łódzkiego odbył się w czerwcu
1928 roku. Przyjechało na niego 31 „drużyn”
z Sieradza, Rogowa, Pabjanic, Zgierza, Tu-
szyna, Brzezin i Koła, które wraz z towarzy-
stwami śpiewaczymi Łodzi utworzyły chór Tradycją organizowanych przez stowarzy-
liczący tysiąc dwieście osób.
Zainteresowanie zjazdami także w skali kra- wszystkich uczestników głównymi ulicami Zjazd Śpiewaków odbywający się w Filhar-
ju było tak powszechne, że z okazji II Zjazdu miast ze sztandarami i śpiewem. Tak bywało monii Warszawskiej w grudniu 1906 oraz
Stowarzyszeń Śpiewaczych i Muzycznych i w Łodzi, gdzie eliminacje Zjazdów Zespołów zorganizowany z okazji Zielonych Świątek
Województwa Łódzkiego przygotowanego Śpiewaczych Województwa Łódzkiego od- w czerwcu 1922 roku I Wszechpolski Zjazd
przez Polski Związek, odbywającego się w bywały się m.in. w Sali „Filharmonji”. Stowarzyszeń Śpiewaczych pod protekto-
dawnej „Sali Vogla” (wówczas już Sali „Fil- ratem honorowym Jego Eminencji Ks. Kar-
harmonji”), postanowiono jego przebieg w Zjazd towarzystw śpiewaczych, który odbył dynała dra Aleksandra Kakowskiego, Arcy-
całości transmitować przez radio. Zainsta- się natomiast w Łodzi w 1938 roku, zorga- biskupa-Metropolity Warszawskiego, i pod
lowano specjalne mikrofony, salę połączono nizowano tak jak i poprzednie, w ramach przewodnictwem jego Ekscelencji inż. An-
specjalnym kablem ze studiem radiowym i 1 święta pieśni. Miał jednak nieco inny cha- toniego Ponikowskiego, Prezesa Rady Mini-
czerwca 1930 roku o godzinie 11:30 po raz rakter, bowiem odbywał się w drugim dniu strów Rzeczypospolitej Polskiej.
pierwszy z Łodzi na całą Polskę popłynął trwania uroczystości odsłonięcia pomni-
sygnał radiowy. ka Stanisława Moniuszki w parku im. Po- Drugi Wszechpolski Zjazd Towarzystw
niatowskiego w Łodzi. Odbył się 6 czerwca Śpiewaczych odbył się dwa lata później
W Zjeździe tym uczestniczyło wówczas oko- w Sali Śpiewaków przy Piotrkowskiej 243, w Poznaniu, a jednym z jego organizato-
ło 1500 uczestników zrzeszonych w 28 ze- a I miejsce wraz z ufundowaną nagrodą rów był kierownik artystyczny i dyrygent
społach śpiewaczych. Jednym z nich była specjalną wywalczyło Stowarzyszenie Śpie- powstałej po II wojnie światowej łódzkiej fil-
łódzka „Harmonia” reprezentowana przez wacze „Echo” pod dyrekcją Karola Prosnaka. harmonii - Władysław Raczkowski.
dwa chóry: żeński oraz mieszany. Obydwa
wówczas wywalczyły „Dyplomy katego- Łódzkie zespoły śpiewacze zapraszane były
rii 1-ej”. Przyznało je jury, w składzie które- do uczestnictwa w konkursach i zjazdach
go zasiedli profesorowie: Piotr Maszyński odbywających się m.in. w Warszawie, a tak-
z Warszawy, Feliks Nowowiejski z Poznania że w wydarzeniach o zasięgu ogólnokrajo-
oraz Bolesław Wallek-Walewski z Krakowa. wym. Były nimi m.in. Zjazd Śpiewaków od-
bywający się w grudniu 1906 w Filharmo-
nii Warszawskiej czy w czerwcu 1922 roku,
szenia śpiewacze zjazdów był m.in. przemarsz zorganizowany z okazji Zielonych Świątek

Uczestnicy Zjazdu Śpiewaczego w Łodzi przed katedrą pw. św. Stanisława Kostki , 1930. NAC on-line Zebranie członków Rady Naczelnej Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych, 1928. Szósty od lewej (w okularach) dyrektor Budynek Rozgłośni Polskiego Radia w Łodzi (9. rozgłośni w Polsce) wysadzony w powietrze przez okupanta, po wojnie odbudowany. APŁ
Związku Wielkopolskiego prof. Władysław Raczkowski. NAC on-line

Stowarzyszenie Śpiewacze „Harmonja” przed kościołem WNMP, Łódź 1930. Arch. Stow. „Harmonia” Dyplom kat. 1 II Zjazdu Stow. Śpiew. i Muz. Woj. Łódzkiego dla Stowarzyszenia Śpiewaczego „Harmonja”, Przemarsz uczestników III Zjazdu Stow. Śpiewaczych i Muz. Woj. Łódzkiego ulicami Łodzi w 1931 r. „Łódź w ilustracji” 1934 nr 20
Łódź, 1 czerwca 1930. Arch. Stow. „Harmonia” „Dodatek ilustrowany” do „Głosu Porannego” („Dod. il.”) 28 czerwca 1931

„Łodzianin” 1938 nr 156 Ulotka I Wszechpolskiego Zjazdu Kół Śpiewaczych, Warszawa 4-5 czerwca 1922. Polona Zjazd Śpiewaczy w Warszawie, czerwiec 1936 roku. NAC on-line

Pomnik Stanisława Moniuszki w Parku im. Księcia Józefa Poniatowskiego. NAC on-line Dyplom dla Stow. „Echo” za zdobycie I miejsca i nagrody spe- Fragmenty Programu XI Wielkopolskiego i II Wszechpolskiego Zjazdu Towarzystw Śpiewaczych, Poznań 9-10 czerwca 1924. Polona Znaczek XI Wielkopolskiego i II Wszechpol-
cjalnej na Zjeździe Tow. Śpiew. Woj. Łódzkiego w 1938 roku. skiego Zjazdu Towarzystw Śpiewaczych, Po-
Archiw. Stow. „Echo” znań 9-10 czerwca 1924
ŁÓDZKIE TRADYCJE CHÓRALNE
TURNIEJE, KONKURSY, ZJAZDY
WSZECHSŁOWIAŃSKI ZJAZD ŚPIEWACZY. POZNAŃ, 18-21 MAJA 1929

09
Największym zjazdem, w którym działające W Zjeździe uczestniczyły Związki Polskiego kiestry i pod dyrekcją kompozytora. Po la-
w Łodzi zespoły śpiewacze wzięły udział, był Zjednoczenia Śpiewaczego reprezentujące: tach, 18 listopada 2018 r. w odtworzonym
Wszechsłowiański Zjazd Śpiewaczy. Zorga- Śląsk-Opole, Francję, Westfalię-Nadrenię, przez Jakuba Kowalewskiego opracowaniu,
nizowany w Poznaniu, w czasie trwania Po- Berlin, Łódź, Kraków, Kielce, Mazowsze, Lwów, utwór ten wykonał w Łodzi Chór Filharmonii
wszechnej Wystawy Krajowej, odbywał się Pomorze, Śląsk, Wielkopolskę. Uczestnikami Łódzkiej pod batutą Jana Łukaszewskiego.
w dniach 18-21 maja 1929 r. Połączony był były chóry, m.in. „Harfa” z Warszawy, „Lut-
z III Wszechpolskim Zjazdem Śpiewaczym nie” z Radomia, Łodzi, Zgierza, Berlina, Choj-
i z I Festiwalem Muzyki Polskiej (21-29 maja), nic, Torunia, Gdańska, Grudziądza, a także
obejmującym 14 koncertów symfonicznych „Lutnia-Macierz” i „Echo-Macierz” ze Lwo-
z udziałem Orkiestry Filharmonii Warszaw- wa, „Echo” z Poznania, Krakowa, Warszawy,
skiej oraz najwybitniejszych polskich artystów. Katowic, Nowego Sącza, „Echo Tatrzańskie”
z Zakopanego, Towarzystwa im. Fryderyka
Protektorat nad wydarzeniem, które zgro- Chopina, Stanisława Moniuszki i wiele in-
madziło blisko 30 tysięcy osób, sprawował nych. Z Łodzi przybyły: „Lutnia”, Chór Straży
Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mo- Ogniowej, „Harmonia”, „Echo” oraz „Koło im.
ścicki. Komitet honorowy tworzyło ponad Stanisława Moniuszki”.
60 osobistości, a jednym z „wielkiej szóst-
ki” komitetu wykonawczego był Władysław Blisko sto uczestniczących w Zjeździe ze-
Raczkowski, który po II wojnie światowej społów wystąpiło w koncertach zorganizo-
stał się znaczącą postacią łódzkiego świa- wanych w Hali Kongresowej oraz Auli Uni-
ta muzycznego. wersyteckiej, natomiast uroczystość otwar-
cia odbyła się na stadionie na Błoniach
W Poznaniu sam przemarsz ulicami blisko Wildeckich. W programie koncertu ponad
20 tysięcy uczestników – „...śpiewaków z ca- 20-tysięczny chór wykonał m.in. dedykowa-
łej Polski, Czechosłowacji, Jugosławji, Buł- ny Zjazdowi utwór Pieśń (Apoteoza) Wła-
garji, Berlina, Westfalji itd. oraz wychodz- dysława Raczkowskiego, napisany do słów
twa polskiego…”, trwał ponad dwie godziny. Emila Zegadłowicza, z towarzyszeniem or-

Feliks Nowowiejski podczas uroczystości otwarcia Wszechsłowiańskiego Zjazdu Śpiewaczego na stadionie na Błoniach Wildeckich w Poznaniu 18 maja 1929. Fragmenty Programu Wszechsłowiańskiego Zjazdu Śpiewaczego w Poznaniu 18-21 maja 1929. Polona Prezydent RP Ignacy Mościcki na stopniach ratusza w Poznaniu przyjmuje defiladę uczestników Zjazdu (przed schodami,
Zbiory Salonu Muzycznego Feliksa Nowowiejskiego. czwarty od prawej stoi Władysław Raczkowski). NAC on-line

Przemarsz uczestników Wszechsłowiańskiego Zjazdu Śpiewaczego ulicami Poznania. NAC on-line Koncert chórów na stadionie na Błoniach Wildeckich. NAC on-line. Chór im. Feliksa Nowowiejskiego. Siódmy z lewej w I rzędzie Feliks Nowowiejski. NAC on-line

Chór Zbiorowy Polskich Śpiewaków z Westfalii i Nadrenii. Poznań 1929. Zakł. Fot. I. Fuchsowa. Karta tytułowa kompozycji Władysława Raczkowskiego „Pieśń” (Apoteoza), na-
NAC on-line pisanej do słów Emila Zegadłowicza. Z archiwum rodzinnego Jakuba Kosmala

Uczestniczący w Wszechsłowiańskim Zjeździe Śpiewaczym chór górali z Podhala. NAC on-line Uczestnicy obrad Zjazdu Śpiewaczego w Poznaniu. NAC on-line Pamiątkowy znaczek Wszechsłowiańskiego Zjazdu Śpiewaczego w Poznaniu
18-21 maja 1929
ŁÓDZKI DOM KONCERTOWY
I JEGO KONCERTOWE DZIEJE

10
W miejscu, w którym dziś stoi nowy gmach w niej pierwszy bal i odtąd Sala Koncerto- najwięksi ówcześni skrzypkowie: Bronisław
łódzkiej filharmonii, 27 stycznia 1887 rokuwa służyła za salę kinową, scenę teatral- Huberman, Paweł Kochański, Apolinary
zainaugurował działalność Łódzki Dom Kon- ną czy miejsce odczytów (które wygłosili Kątski, Stanisław Barcewicz, Fritz Kreisler
certowy wzniesiony według projektu archi- w niej m.in. Janusz Korczak, Leopold Staff, i inni. Zachwycały publiczność sławy wokal-
tektonicznego Ottona Alberta Gehliga. Jego Stanisław Przybyszewski, Tadeusz Boy-Że- ne, wśród nich – gwiazda mediolańskiej La
budowniczym był łódzki przedsiębiorca Igna-leński, Julian Tuwim czy sławny podróżnik Scali, londyńskiej Covent Garden i nowojor-
cy Vogel. Gmach był jednym z najbardziej re-
Roald Amundsen). Jednak najważniejszą skiej Metropolitan Opera House, Marcelina
prezentacyjnych w mieście, a ranga i prestiż,
jej funkcją była prezentacja koncertów. Or- Sembrich-Kochańska. Oczarowywali wiel-
jakimi się cieszył, nobilitowały każde z orga-
ganizowały je zarówno osoby prywatne, cy tancerze klasyczni, m.in. primabalerina
nizowanych w nim przedsięwzięć do rangi jak i zarządy różnych towarzystw, komitety byłej Cesarskiej Opery Rosyjskiej – Teatru
ważnego wydarzenia. Parter zajmował lo- organizacyjne, dyrygenci, a z czasem spe- Maryjskiego w Petersburgu, Tamara Karsa-
kal restauracyjny, w 1933 r. funkcjonujący już
cjalizujący się w swoim fachu impresario- wina. Historię gmachu tworzyły także wy-
jako Variete-Dancing „Tabarin”, natomiast wie. Przedsprzedażą biletów zajmowały się stępujące w nim zespoły: instrumentalne,
Sala Koncertowa znajdowała się na I piętrze.
natomiast kasy teatralne, redakcje pism, wokalne, teatralne czy baletowe, w których
cukiernie, księgarnie, składy papieru, ma- znaczące miejsce zajmowały chóry.
Otwarcie Łódzkiego Domu Koncertowego gazyny muzyczne, składy fortepianów oraz
miało kapitalne znaczenie dla kulturalnych kasa Sali Koncertowej, najczęściej dopiero
dziejów miasta, mając bowiem na swo- na godzinę przed samym koncertem.
im terenie salę koncertową o europejskim
standardzie Łódź stała się znacznie atrak- Na estradzie Sali Koncertowej tylko do wy-
cyjniejszym miejscem koncertów dla po- buchu II wojny światowej wystąpiła cała
dróżujących po Europie światowej sławy plejada największych artystycznych sław
artystów. swojej epoki. Gościli tu m.in. pianiści: Miko-
łaj Orłow, Grzegorz Ginzburg, Imre Ungar,
Bogatą w wydarzenia historię gmachu Witold Małcużyński, Ignacy Jan Paderew-
zapoczątkował Wielki Koncert Inaugura- ski, Artur Rubinstein, dając w Łodzi ponad
cyjny. Dwa dni później zorganizowano też trzydzieści koncertów. Koncertowali też

Łódzki Dom Koncertowy, pocz. XX w. AFŁ z Arch. firmy GEOFOT w Łodzi Kabaret „Tabarin” . Zb. ikon. A.Pell. BUŁ Marta Farra. Występowała w łódzkim „Tabarinie”. Marek Szymkiewicz, łódzki pianista, grał m.in. w „Taba- „Ilustrowana Republika” 1933 nr 268
„Głos Poranny” 1934 rinie”. „Panorama” 23 listopada 1930

„Dziennik Łódzki” pismo przemysłowe… 1887 nr 20 „Tygodnik Ilustrowany” 1911 nr 19 . WBP w Łodzi Ada Sari, ok. 1905. Polona Jan Kubelik. Program koncertu w Wilnie, 7.11.1909. Polona Pablo de Sarasate, 1906. Wikimedia Broniś Huberman. Fot. Mieczkowski, Warszawa.
Arch. Filharmonii Częstochowskiej

Władysław Mierzwiński. Polona Józef Śliwiński. NAC on-line

Ignacy Jan Paderewski. Zakł. fot. The London Stereoscopic Com- Eugeniusz Mossakowski. Fot. Jan Malarski. NAC on-line Bronisław Gimpel. Fot. Benedykt Jerzy Dorys. Polona
pany Photographers to Her Majesty. Polona

Wiktoria Kawecka. „NLZtg” 1906 nr 6 Olga Olgina. „MUZYKA” kwiecień 1927 Leopold Godowski. Studio Matzene, Chicago. NAC on-line Fritz Kreisler. NAC on-line Artur Rubinstein, Berlin 1900. Archiwum Rodziny Artysty Maryla Gremo. NAC on-line
ŁÓDZKI DOM KONCERTOWY
I JEGO KONCERTOWE DZIEJE
ZESPOŁY PRZYJEZDNE

11
dobrą sławą także i w Warszawie, gdzie jego ukraińskich, jak wobec niezrównanego mi- ny chór polski, zespół ten miał już wówczas
koncerty zawsze miały szczelnie zapełnio- strzostwa tego chóru” (cytat ze wspomnień na swoim koncie międzynarodowe sukcesy
ną salę. Powodzeniem cieszyły się koncerty spisanych przez A. Koszyca pt. „Z pieśnią – I nagrodę w postaci złotego medalu, dy-
60-osobowego Chóru Dymitra Aleksan- przez świat” [w:] „Robotnik”, 23.10.1920). plomu oraz nagrody pieniężnej w między-
drowicza Agreniewa Sławiańskiego, okla- narodowym konkursie śpiewaczym w Am-
skiwanego w Rosji, w Europie Zachodniej Entuzjazm wzbudzały też cieszące się świa- sterdamie zorganizowanym przez holen-
i Ameryce Północnej. Jego członkowie wy- tową sławą zespoły Kozaków – Chór Koza- dersko-królewskie Towarzystwa Śpiewacze
stępowali w XVI- i XVII-wiecznych strojach ków Dońskich im. Atamana Płatowa oraz „De vereenige Zangers” (czerwiec 1923),
rosyjskich bojarów. będący, jak oceniano, artystyczną sensa- a także nagrodę trzecią, wyśpiewaną na
cją, istniejący od 1811 r. Chór Kubańskich konkursie w Haarlem w Holandii.
Publiczność gromadziły także koncerty in- Kozaków występujący z towarzyszeniem
nych znakomitych chórów, jak Aleksandra własnej orkiestry bałałajkowej. Na estradzie Domu Koncertowego wystą-
Andrejewicza Archangielskiego z Peters- pili także będący w trasie „Wszechświato-
burga, Siemionowa – emigracyjny męski Na estradzie Łódzkiego Domu Koncerto- wego tournée” po Stanach Zjednoczonych
Chóry po raz pierwszy na estradzie Łódz- zespół wokalny utworzony w Warszawie wego śpiewały chóry z Rumunii, Pragi, ze i Europie słynni „Czarni Revelersi z New-
kiego Domu Koncertowego pojawiły się w 1930 r., Wołga-Kapele znana, jak głosi- Śląska czy z Berlina, chociaż te ostatnie – -Yorku”, którzy nie byli wprawdzie nowością
na koncercie inauguracyjnym, 27 stycz- ła reklama, z rewelacyjnych występów we bardzo sporadycznie, nie stanowiły bowiem na światowych estradach, bo już znacznie
nia 1887 r. Pod dyrekcją chórmistrza An- wszystkich największych miastach Europy szczególnej atrakcji przy tak znaczącej kon- wcześniej podobne grupy się na nich pro-
toniego Wirtha wystąpiły wówczas zespoły oraz płyt gramofonowych czy Ukraiński Chór kurencji działających wówczas w mieście dukowały, ale zapoczątkowali dość częste
niemieckie: „Ewangelicki Kirchengesang- Narodowy pod kierownictwem Aleksandra niemieckich zespołów chóralnych. występy także i polskich grup wokalnych
verein”, „Freunde des Gesanges” (powstał Koszyca. Ten ostatni był w trasie po Europie nazywanych chórami.
pod nazwą „Kette”), „Hoffnung”, „Gemi- i po Ameryce Północnej oraz Południowej, Wśród występujących były także chóry sto-
schter Chor” oraz „II Lodzer Männer-Ge- a w recenzji podpisanej inicjałami J.R., za- łeczne, a obok warszawskiej „Lutni” w poło- Najczęściej jednak prezentujące się na es-
sang-Verein”. Wystąpiły także dwie so- mieszczonej w warszawskim „Robotniku” 23 wie 1926 r. zagościło istniejące od 1906 r. tradzie przy ul. Dzielnej wokalne i wokalno-
listki – Julia Leichnitz oraz panna Müller, października 1920, można było o jego wy- Towarzystwo „Harfa” działające pod dyrek- -instrumentalne zespoły były zespołami
a w wydarzeniu wzięła również udział cie- stępach przeczytać: „trudno pozostać obo- cją prof. Wacława Zachmana. Zapowiada- łódzkimi.
sząca ciesząca się ogromną popularno- jętnym zarówno wobec ludowych melodji ny jako obsypany nagrodami reprezentacyj-
ścią orkiestra stacjonującego w mieście 37.
Jekaterynburskiego Pułku Piechoty wraz
z działającym przy nim 70-osobowym
chórem mieszanym. Oba zespoły wystą-
piły pod dyrekcją kapelmistrza Edwarda
Dietrycha, którego popularności w Łodzi
nie dorównał żaden z innych działających
w mieście kapelmistrzów wojskowych.

Chóralną historię gmachu kontynuowa-

ły zarówno zespoły łódzkie, jak i przyjezdne
zespoły śpiewacze, wśród których praw-
dziwe tryumfy święciły zespoły rosyjskie
i ukraińskie. Występujące z reguły w narodo- fotopolska.eu.47539 „Dziennik Łódzki” pismo przemysł... 1888 nr 35 „NLZtg” 1926 nr 17

wych strojach, prezentujące wysoki poziom,

jak i atrakcyjne w odbiorze widowiska, stały
się też znakomitym wzorcem dla rozwijają-
cego się polskiego ruchu chóralnego.

Wśród nich ogromną atrakcją były występy

mieszanego Chóru Ukraińskiego Dymitra
Kotka, który, jak pisano w prasie, cieszył się

Chór Kozaków Kubańskich. Jubileusz 100-lecia zespołu „NLZtg” 1912 nr 186

„Ilustrowana Republika” 1928 nr 81 „Rozwój” 1920 nr 343 Zbiory ikonograficzne BUŁ „NLZtg” 1926 nr 130

Chór Dana. Od lewej: Adam Wysocki, Tadeusz Bogdanowicz, Władysław Daniłowski, Mieczysław Fogg, Wincenty Nowakowski. Fot. B.J. Dorys. Polona „Ilustrowana Republika” 1934 nr 27 „Głos Poranny” 1934 nr 262 The Jubilee Singers 1871-1881, from Fink University, Nashville
ŁÓDZKI DOM KONCERTOWY
I JEGO CHÓRALNE DZIEJE
ŁÓDZKIE ZESPOŁY ŚPIEWACZE NA ESTRADZIE DOMU KONCERTOWEGO

12
Historię ich obecności na największej es- Na estradzie Domu Koncertowego organi- pieśniarza i mistrza tonów, jak o Moniuszce
tradzie w mieście zapoczątkowały 27 zowały swoje szczególnie uroczyste koncerty pisano, odbył się w Sali Koncertowej specjal-
stycznia 1887 r. wspomniane już wcześniej również polskie zespoły śpiewacze, zarówno ny koncert z udziałem Chórów Towarzystwa
chóry – jednym z nich był „Lodzer Männer- świeckie, jak i kościelne. I tak np. 6 marca Męskiego i Mieszanego, Łódzkiej Orkiestry
-Gesang-Verein” nazywany też „Klubem 1906 łódzka „Lutnia” organizując tam Wielki Symfonicznej pod batutą Bronisława Szul-
milionerów”, jako że należeli do niego naj- Koncert na rzecz Komitetu Obywatelskiego ca oraz tenora Stanisława Gruszczyńskie-
bogatsi przemysłowcy łódzcy. Towarzy- do udziału zaprosiła łódzką „Lirę”, a specjal- go. Przy okazji tej rocznicy Zarząd Towarzy-
stwo to m.in. raz w roku urządzało koncert nym gościem koncertu „Lutni” 15 marca 1913 stwa zwrócił się do Prezydium Rady Miejskiej
dla szerokiej publiczności z przeznacze- było z kolei istniejące od 1910 Towarzystwo z prośbą o przemianowanie Pasażu Meyera
niem dochodu na Towarzystwo Dobro- Muzyczne im. Fryderyka Chopina w Łodzi na ulicę Stanisława Moniuszki.
czynności. W 1907 r. taki koncert odbył się wraz z działającą tam orkiestrą. Po rozpa-
26 lutego w Sali Vogla. dzie tej orkiestry część jej muzyków wstąpi- Także 13 kwietnia 1924 r. „Moniuszkowcy” byli
ła do istniejącej od 1915 r. Łódzkiej Orkiestry współwykonawcami 28. Koncertu Ludowe-
Wśród łódzkich zespołów śpiewaczych Symfonicznej. go (Poranku Symfonicznego). Wydarzenie
prezentujących się w tej sali były też chóry to zbiegło się z jubileuszem 30-lecia dzia-
ewangelickie: Kościoła Ewangelicko-Augs- Swoje miejsce w dziejach gmachu ma tak- łalności Towarzystwa, a prezentowanymi
burskiego pw. Świętej Trójcy (przy obecnym że Chór „Echo”, który 8 grudnia 1933 dał na w programie koncertu poematami symfo-
W artystyczne dzieje najbardziej prestiżo- placu Wolności) oraz Chór Parafii Ewange- estradzie wspólny koncert wraz ze Stowa- nicznymi Carnaro i Polonia dyrygował kom-
wej koncertowej estrady w mieście zna- lickiej św. Jana, mający w swoim dorobku rzyszeniem Urzędników Skarbowych pod pozytor, franciszkanin, ks. dr Bernardino
cząco wpisały się łódzkie zespoły chóral- wykonanie takich dzieł oratoryjnych, jak Me- dyrekcją Karola Prosnaka, a zwłaszcza To- Rizzi, kompozytor i założyciel Chóru Cecy-
ne działające zarówno przy łódzkich ko- sjasz Haendla, Eliasz Mendelssohna-Bar- warzystwo Śpiewacze im. Stanisława Mo- liańskiego działającego do dziś przy Bazyli-
ściołach, jak i jako świeckie stowarzyszenia tholdy’ego, Niemieckie requiem Brahmsa niuszki, które występy w Sali Vogla („Koncer- ce św. Franciszka z Asyżu w Krakowie.
śpiewacze. Różniąc się priorytetami swoich czy Stworzenie świata Haydna. towej”, później „Filharmonji”) organizowało
działań, prezentowały też zróżnicowany re- zawsze z okazji szczególnych wydarzeń, jak
pertuar, począwszy od popularnych pieśni Zespoły te wzięły udział w zorganizowanym rocznice związane z patronem Towarzystwa
po wielkie dzieła wokalno-instrumentalne 11 grudnia 1927 w Sali „Filharmonji” Wielkim czy jubileusze. W początkach maja 1919
uznanych na świecie mistrzów. Koncercie z udziałem 500 wykonawców. z okazji 100-lecia urodzin Moniuszki, wielkiego

„Lodzer Zeitung” z 13 stycznia 1895 „Rozwój” 1907 nr 45 „NLZtg” 1927 nr 295

Kościół św. Trójcy. 1878-1901. Bronisław Wilkoszewski, „Widoki miasta Łodzi” „NLZtg” 1913 nr 118 „NLZtg” 1927 nr 330

„Rozwój” 1906 nr 50 „Rozwój” 1913 nr 98 Tadeusz Joteyko. Arch. Tow. Śpiewac- Janina Karolewicz-Waydowa. [w:] Pr. TW „Rozwój”: Nasz Dodatek Ilustrowany z 7 listopada 1926
kiego „Lutnia” w Radomiu w Warszawie, 1935. Maz. Bibl. Cyfrowa

„Łódź w ilustracji”, 1926 nr 48

Kwartet żeński Tow. Śpiew. im. Stanisława Moniuszki w Łodzi, 1924. Arch. Stow. im. Moniuszki Zespół męski Tow. Śpiew. im. Stanisława Moniuszki w Łodzi, 1924. Arch. Stow. im. Moniuszki

„Głos Polski” 1919 nr 120 „Łódź w ilustracji”, 1924 nr 18 „Republika” 1924 nr 99 Bernardino Rizzi. Archiwum Cyfrowe. Strony tytułowe partytur poematów symfonicznych B. Rizzi: „Polonia” (syg. E-III-97) i „Carnaro” (sygn. E-III-95). Archiwum Cyfrowe, Archiwum prowincjalnego
Archiwum prowincjalnego Francisz- Franciszkanów (OFMConv) w Krakowie
kanów (OFMConv) w Krakowie
ŁÓDZKI DOM KONCERTOWY
WIELKIE DZIEŁA WOKALNO-INSTRUMENTALNE

13
o którego utworzeniu prasa donosiła w lu- Adama Dobosza (tenor) i Zygmunta Mos- szany Łódzkiego Towarzystwa Śpiewacze-
tym 1917 r. Już na 1 kwietnia zapowiadano soczego (bas). Udział wzięły także Orkiestra go i Orkiestra Filharmoniczna, także pod
wykonanie Stabat Mater Gioacchina Ros- Filharmoniczna w Łodzi oraz Chór Stowa- dyrekcją Adolfa Bautzego, zaprezentowały
siniego pod batutą czeskiego kapelmistrza rzyszenia Handlowców Polskich (w sumie oratorium Józefa Haydna Pory roku.
Fryderyka Tausiga. W koncercie, z którego 125 osób) pod dyrekcją Teodora Rydera –
dochód w całości przeznaczono na „Kroplę pianisty i pedagoga, uznanego w Europie Szczególnym wydarzeniem było też wy-
Mleka”, udział wzięła także Łódzka Orkies- dyrygenta orkiestr teatralnych. konanie 13 maja 1931 oratorium Baby-
tra Symfoniczna oraz soliści warszawscy lon Henryka Zölnera przez Stowarzyszenie
ze znaną już łodzianom sopranistką Adelą Cztery lata później Alfred Strauch znów za- Śpiewacze przy Parafii św. Trójcy w Łodzi,
Mówiąc o organizowanych w Łódzkim Domu Comte-Wilgocką, gwiazdą zorganizowane- praszał łodzian w Wielki Czwartek na Kon- którego dzieje sięgają 1859 roku. Rozpoczy-
Koncertowym wydarzeniach z udziałem go przed laty przez łódzką „Lirę” występu cert Religijny anonsując wykonanie frag- nało ono działalność pod nazwą Kirchen-
chórów, nie można nie poświęcić szczególnej w Teatrze „Wielkim” Sellina. mentów Stabat Mater Rossiniego, jak i in- Gesang-Verein Sankt Trinitatis, należeli do
uwagi wielkim dziełom wokalno-instrumen- nych utworów, w tym Ave Maria Schuberta niego najwybitniejsi przedstawiciele gminy
talnym, które na jego estradzie wielokrotnie Sukces był na tyle znaczący, że postano- i Mszy h-moll Jana Sebastiana Bacha. ewangelickiej, jak i (do 1890) „chór puzoni-
były wykonywane i które zawsze wzbudza- wiono kontynuować działania i niecały rok stów”, towarzyszący śpiewom gminy oraz
ły wśród publiczności ponadprzeciętne za- później w prasie ukazały się ogłoszenia Estrada Sali „Filharmonji” stała się także pogrzebom.
interesowanie. Pierwszym były Pory roku anonsujące termin i miejsce prób do przy- miejscem wykonania innych wielkich dzieł,
Josepha Haydna zaprezentowane w maju gotowania kolejnego dzieła – Mszy Es-dur jak oratorium Das Paradies Und Peri Ro- Warto odnotować też Wieczór Muzyki Sy-
1902, a przygotowane przez chór i orkie- Franciszka Schuberta. berta Schumanna zaprezentowane wiosną nagogalnej, który odbył się w Sali Koncer-
strę amatorską powstałego w końcu XIX 1928 przez chór mieszany Towarzystwa towej w 1918 r. Chór mieszczącej się przy ul.
wieku Łódzkiego Towarzystwa Muzycznego. Artystycznym, jak i medialnym sukcesem Lodzer-Männer-Gesang-Verein czy utwo- Tadeusza Kościuszki Synagogi Głównej pod
W zakresie działań statutowych Towarzy- stało się też wykonane w Wielki Czwartek 17 ry solowe, chóralne i orkiestrowe Francisz- kierunkiem Maurycy Dargużańskiego wyko-
stwa było urządzanie m.in. wieczorów mu- kwietnia 1924 r. Stabat Mater Rossiniego. ka Schuberta w tym samym wykonaniu nał utwory najwybitniejszych kompozyto-
zycznych (bardziej uroczyste organizowano Impresario Alfred Strauch, który ten kon- w grudniu tegoż roku (Poranek Muzycz- rów liturgii synagogalnej przy udziale m.in.
w sali koncertowej gmachu Vogla, jak nazy- cert organizował, do udziału zaprosił wiel- ny zorganizowany pod protektoratem au- koncertmistrza Łódzkiej Orkiestry Symfo-
wano Łódzki Dom Koncertowy). kie gwiazdy wokalistyki polskiej: Marię Mo- striackiego Konsula W-go Karola Wilhelma nicznej Maurycego Chwata.
krzycką (sopran), Marię Trąpczyńską (alt), Scheiblera). Zaś 25 marca 1930 Chór mie-
Największe zasługi w zakresie wykonań
wielkich dzieł wokalno-instrumentalnych
w Sali Vogla miało z pewnością powstałe
w 1899 roku Towarzystwo Muzyczno-Lite-
rackie „Hazomir”, jednakże historia chóralna
łódzkiego przybytku sztuki nie byłaby peł-
na, gdyby nie wspomnieć i o innych wyda-
rzeniach, dzięki którym łodzianie mogli „na
żywo” wysłuchać dzieł wielkich mistrzów
(w całości lub we fragmentach) w zamierzo-
nych przez kompozytora brzmieniach.

Jednym z zespołów, który trwale zaznaczył

w niej swoje miejsce był „Chór Oratoryjny”, Łódzki Dom Koncertowy. Zbiory Miejskiego Konserwatora Zabytków Teatr „Wielki” w Łodzi, afisz z 16.11.1902. Polona Łódzka Orkiestra Symfoniczna w muszli koncertowej w Helenowie. Łódź 1916. Fot. Stanisław Zaborski. Pamiątka Rodziny Nowaków

Adam Dobosz. „MUZYKA” 1934 Teodor Ryder. NAC on-line Olga Didur. NAC on-line „Ilustrowana Republika” 1928 nr 88 Adam Didur. A. Pellowski, zb. ikon. BUŁ

„NLZtg” 1924 nr 103

„Ilustrowana Republika” 1931 nr 129

Zarząd Chóru Parafii św. Trójcy, 1933. Zb. ikon. A. Pellowskiego, BUŁ

„Ilustrowana Republika” 1928 nr 336

Maurycy Chwat, koncertmistrz Ł.O.S.

(fragm. zdjęcia). Fot. Stanisław Zaborski.
Pamiątka Rodziny Nowaków

„Gazeta Łódzka” 1917 nr 11 „NLZtg” z 1928 nr 91 Wielka Synagoga w Łodzi. APŁ „Godzina Polski” 1918 nr 33
ŁÓDZKI DOM KONCERTOWY
WIELKIE DZIEŁA WOKALNO-INSTRUMENTALNE
„HAZOMIR”

14
Szczególne zasługi w prezentowaniu wiel- była ulica Spacerowa 21 (później Al. Ko- II wojny światowej zabrzmiały w Łodzi wie-
kich dzieł wokalno-instrumentalnych na ściuszki), gdzie Towarzystwo zajmowało aż lokrotnie.
estradzie Łódzkiego Domu Koncertowego 6 pokoi, od 25 marca 1938 – pomieszcze-
wniosło do łódzkiego koncertowego życia nia przy Kilińskiego 43, a od 1 marca 1939 Koncert zyskał znakomite recenzje, został
Towarzystwo Muzyczno-Literackie „Ha- – lokal przy Kilińskiego 45. też bardzo dobrze odebrany przez publicz-
zomir”. Początki Towarzystwa sięgają roku ność. Pianista i krytyk muzyczny Feliks Hal-
1899, kiedy to rozpoczął działalność „Ży- Początkowo „Hazomir” występował z wła- pern w zamieszczonej w prasie recenzji na-
dowski chór amatorski” (jego pierwszym sną orkiestrą – tak było np. 1 grudnia 1906 pisał wówczas, iż „Hazomir” rozporządza
dyrygentem był Józef Rumszyński), za ofi- roku, gdy w Sali Vogla przy Dzielnej 18 odbył licznym chórem mieszanym pierwszorzęd-
cjalną datę powstania uznawany jest jed- się Pierwszy Wielki Koncert Towarzystwa, nej wartości.
nak rok 1901. Jednym z założycieli „Hazo- w którym pod dyrekcją Zavela Zilbertsa wy-
miru” był łódzki przemysłowiec, szachista stąpiły chóry męski, żeński i mieszany oraz „Hazomir” prezentował z reguły raz w roku
i muzyk Chajkel (Chaim?) Janowski, dla któ- wiolonczelista Julian Birnbaum. Tak było też nowe oratorium, a poziom tych produkcji
rego rejestracja Towarzystwa w 1907 roku trzy lata później, gdy w tej samej sali zorga- był tak wysoki, że w krótkim czasie zyskał
była ukoronowaniem wielu lat żmudnych nizowany został I koncert Symfoniczny „Ha- pozycję wiodącego zespołu oratoryjnego
i konsekwentnie prowadzonych działań. zomiru”, w którym wziął także udział uznany w mieście. Wśród dzieł, które przygotował,
skrzypek Stanisław Barcewicz. były m.in. oratoria Stworzenie świata Jose-
Towarzystwo, jak wszystkie działające po pha Haydna, Israel w Egipcie i Juda Macha-
odzyskaniu przez Polskę niepodległości Jednak z chwilą powstania w 1915 roku beusz Georga Friedricha Haendla, Stabat
stowarzyszenia, poddało się weryfikacji, coŁódzkiej Orkiestry Symfonicznej wielkie Mater Gioacchina Rossiniego, Eliasz, Paulus
nastąpiło w 1921 r., natomiast ponownej dzieła wokalno-instrumentalne prezen- i Psalm 42 Felixa Mandelssohna-Barthol-
rejestracji – w roku 1936, i 15 lutego zostało
tował już głównie z jej udziałem na estra- dy’ego, Requiem Ludwika Cherubiniego,
wpisane do rejestru aktualnie działających dzie Łódzkiego Domu Koncertowego. Po Requiem Wolfganga Amadeusa Mozarta
Stowarzyszeń pod nr 1388. raz pierwszy oratorium zaprezentował tam i inne.
12 lutego 1917 r. Były to Pory roku Josepha
Siedziba „Hazomiru” mieściła się początko- Haydna, które, jak i kolejne przygotowa-
wo w Pasażu Szulca 2, kolejnym adresem ne przez Towarzystwo dzieła, do wybuchu

Akta Stowarzyszenia „Łódzkie Żydowskie Tow. Muz.-Literackie „Hazomir”. APŁ

Chaim Janowski, jeden z założycieli „Hazomiru”, [w:] W. Litmanowicz, J. Giżycki „Szachy od A-Z” „Rozwój” 1906 nr 268 „Rozwój” 1909 nr 3

„NLZtg” 1911 nr 164

„Godzina Polski” 1917 nr 41

„NLZtg” 1912 nr 152 „Łódź w ilustracji”, 1924 nr 19

„Ilustrowana Republika” 1934 nr 156 „NLZtg” 1926 nr 102 „NLZtg” 1924 nr 106
ŁÓDZKI DOM KONCERTOWY
WIELKIE DZIEŁA WOKALNO-INSTRUMENTALNE
„HAZOMIR”

15
W Sali Koncertowej organizowano tak- Po latach pełnych sukcesów nastąpiły dla „Hazomir” natomiast powoli odradzał się
że uroczyście obchodzone przez Towarzy- „Hazomiru” lata trudniejsze, bowiem w 1931 odnosząc kolejne, chociaż już nie tak znaczą-
stwo jubileusze, 10-, 15- czy 25-lecia dzia- roku część jego śpiewaków odeszła i utwo- ce jak wcześniej, sukcesy. W grudniu 1938
łalności, także koncerty rocznicowe – z okazji rzyła chór pod nazwą „Szir”. Już pierwszy roku pokusił się nawet o wystawienie siłami
setnej rocznicy urodzin Felixa Mendelssohna, występ zorganizowany na estradzie Sali amatorskimi po raz trzeci w swoich dziejach
czy setnej rocznicy śmierci Ludwiga van „Filharmonji” 24 kwietnia 1932 r. z okazji (także z działającą od 1915 „Ł.O.S.”) Travia-
Beethovena, którą na zakończenie sezonu dwusetnej rocznicy urodzin Josepha Hayd- ty Giuseppe Verdiego, tym razem w języku
1926/27 uczczono wykonaniem IX Symfo- na nowo powstałemu zespołowi przyniósł hebrajskim, z przeznaczeniem dochodu na
nii przez 200-osobowy zespół pod dyrekcją spektakularny sukces. Zostało wówczas wysiedleńców z Niemiec.
Grzegorza Fitelberga z udziałem artystów wykonane oratorium Haydna Stworzenie
warszawskich. świata. Krytyk Feliks Halpern ocenił ten wy- Jednym natomiast z ostatnich, a raczej
stęp bardzo wysoko, podobnie jak i kolej- może ostatnim wystąpieniem „Hazomiru”
IX Symfonia Ludwiga van Beethovena po- ny, który odbył się 19 lutego 1933 r. z okazji przed wybuchem wojny, był zorganizowany
cząwszy od jej pierwszego wykonania 15 20-lecia muzycznej działalności kierujące- w początkach czerwca 1939 z okazji otwar-
kwietnia 1916 r. była zresztą najpopularniej- go zespołem Izraela Fajwiszysa oraz 10-le- cia Teatru Letniego w Helenowie koncert
szym i najczęściej wykonywanym dziełem cia jego pracy w Łodzi. „Szir” wykonał m.in. muzyki żydowskiej pod dyrekcją Teodora
w przedwojennej Łodzi, a prezentowanie jej fragmenty oratorium Juda Machabeusz Rydera oraz Izraela Fajwiszysa, z udziałem
na zakończenie sezonu artystycznego szyb- Haendla oraz Psalm 42 Felixa Mendelssoh- Nadkantora Synagogi Warszawskiej Mosze
ko stało się pewnego rodzaju tradycją. na-Bartholdy’ego. Kusewickiego.

Wśród dyrygentów, którzy poprowadzili kon- W przedwojennej prasie można doszukać

certy z udziałem „Hazomiru”, byli m.in. Sawel się informacji o jeszcze dwóch występach
Silbertz, Bronisław Szulc, Izrael Fajwiszys, „Sziru” do wybuchu II wojny światowej, jed-
Izaak Zaks, Leon Kopf, Stanisław Podkami- nak zaprezentowane w nich oratoria: Eliasz
ner, niemiecki dyrygent i kompozytor Her- Felixa Mendelssohna oraz Missa Solemnis
man Abendroth, Grzegorz Fitelberg i Emil Beethovena, wykonane zostały jedynie we
Młynarski, dyrygent, skrzypek i kompozytor. fragmentach.

„NLZtg” 1911 nr 165 „NLZtg” 1909 nr 50

„NLZtg” 1916 nr 101

„Łódź w ilustracji”, 1926 nr 3 „Ilustrowana Republika” 1925 nr 67 „NLZtg” 1926 nr 62 „Ilustrowana Republika” 1927 nr 107

„NLZtg” 1926 nr 109 Sezon letni 1918, Ciechocinek. Muzycy Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej, dyrygent Bronisław Szulc. Pamiątka Rodziny Nowaków „NLZtg” 1932 nr 106 „Głos Poranny” - dodatek ilustrowany z 21 lutego 1932

„Głos Poranny” 1938 nr 349 „Głos Poranny” 1939 nr 155

„Głos Poranny” 1939 nr 15 „Głos Poranny” 1939 nr 61

ŁÓDŹ
CZAS WOJNY

16
Druga wojna światowa zmieniła całkowicie W nowej rzeczywistości starali się kontynu- Tadeusza Kościuszki, powiedział m.in.: „Po-
życie mieszkańców Łodzi. Już w pierwszym ować swoją działalność dając sobie i innym lak jest tylko parobkiem i ma zadanie tylko
tygodniu od rozpoczęcia agresji niemiec- momenty zapomnienia o wszystkim, co wo- służyć. (...) Układ sił jest tutaj całkowicie jasny
kiej na miasto życie gospodarcze zamarło, kół się działo i co mogło się tam wydarzyć. i ostateczny”…
zdezorganizowana została praca urzędów, Wraz z innymi został zamknięty Teodor Ry-
a z pozbawionego środków lokomocji mia- der, dyrygent i pianista, prowadzący przed
sta ewakuowały się władze miejskie, woj- wojną szczególnie ożywione życie artystycz-
skowe, policja, jak i liczni mieszkańcy. ne. W getcie był współautorem wielu arty-
stycznych wydarzeń. Inauguracyjny koncert
Prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska w opra- „Hazomiru” odbył się 30 października 1940 r.
cowaniu „Życie kulturalne w getcie łódzkim…” w budynku przy ulicy Krawieckiej (przed
(rozdz. „Pierwsze represje, warunki pracy wojną mieściło się tam kino z widownią na
kulturalno-artystycznej”) podaje m.in. za 400 miejsc i estradą). Koncertem, w którym
Jakubem Poznańskim, iż w połowie grud- wystąpiły Orkiestra, Chór Chłopców oraz
nia 1939 z miasta wysiedlono wielu przed- Chór Mieszany dyrygowali Mowsza (Maury-
stawicieli inteligencji polskiej i żydowskiej, cy) Dawid Dargużański i Teodor Ryder.
a 20 grudnia zamknięto wszystkie polskie
i żydowskie szkoły rekwirując pomoce na- W mieście podporządkowanym rządom
ukowe i książki. Pisze także (w opracowaniu władz okupacyjnych, w którym każdy dzień
dot. działającej w Litzmannstadt Ghetto przynosił nową rzeczywistość (jak pisze An-
orkiestry symfonicznej), że w utworzonym drzej Rukowiecki w książce „Łódź 1939-1945.
w Łodzi w styczniu 1940 roku getcie stło- Kronika okupacji”), wysoki urzędnik Natio-
czonych zostało przeszło 200 tys. Żydów. nalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei
Byli wśród nich także członkowie Towarzy- (NSDAP) Friedrich Übelhör w przemówieniu
stwa „Hazomir” , jak również Łódzkiej Orkie- wygłoszonym 11 listopada 1939 r., w dniu,
stry Filharmonicznej. w którym miał zostać wysadzony pomnik

Obwieszczenie Głównego Dowódcy wkraczającej armii niemieckiej o zachowaniu się ludności

na obszarze zajętym przez wojska niemieckie. APŁ

Wojska niemieckie wjeżdżające na Plac Wolności w Łodzi. APŁ Litzmannstadt Getto. APŁ „Litzmannstaedter Zeitung” 1940 nr 103

Litzmannstadt Getto, Dom Kultury przy ul. Krawieckiej 3, [w:] Michał Latosiński „Litzmannstadt Getto”

Getto Litzmannstadt. Teodor Ryder i Orkiestra Symfoniczna Towarzystwa „Hazomir” Afisz VI i VII koncertu symfonicznego w Getcie Litzmannstadt 5 i 7 grudnia 1940. Akta Przełożonego Najprawdopodobniej zdjęcie z okazji pierwszego koncertu Orkiestry Symfonicznej i Chóru Towarzystwa „Hazomir” w getcie w Łodzi 30 października 1940. GHETTO_Yad Vashem
Starszeństwa Żydów, APŁ

Afisz pierwszego koncertu Orkiestry Symfonicznej i Chóru Towarzystwa „Hazomir” w Getcie Litzmannstadt 30 października 1940. APŁ APŁ
Akta Przełożonego Starszeństwa Żydów. APŁ
ŁÓDŹ
CZAS WOJNY

17
11 kwietnia 1940 na rozkaz Adolfa Hitlera Nieznane są natomiast losy pamiątkowej przejęty przez Niemców z przeznaczeniem
nazwa miasta została zmieniona na Litz- płaskorzeźby wykonanej ku czci Józefa Pił- na magazyn żywności, a znajdujący się na
mannstadt, dla oddania czci pruskiemu sudskiego, a ufundowanej przez członków jego parterze lokal restauracyjny, od 1933
generałowi Karlowi Litzmannowi dowodzą- Stowarzyszenia Śpiewaczego im. Sta- roku noszący nazwę Variete-Dancing „Ta-
cemu w czasie I wojny światowej wojskami nisława Moniuszki. Wmurowana zosta- barin” (o którym pisano, że jest lokalem
niemieckimi w bitwie o Łódź. Obok miejsca, ła w ścianę siedziby Stowarzyszenia przy pięknym i posiadającym tę zaletę, że jest
w którym do listopada 1939 stał pomnik Ogrodowej 34, a odsłonięta 11 listopada dostępnym dla każdego) stał się odtąd
Kościuszki, umieszczono tablicę z napisem: 1934 z okazji połączonych rocznic: Świę- elitarnym miejscem dostępnym wyłącznie
„Z rozkazu Führera Lodsh od tej chwili zwie ta Niepodległości oraz jubileuszu 40-le- dla Niemców.
się Litzmannstadt”. Wiadomość tę poda- cia Stowarzyszenia. Najprawdopodobniej
no też na pierwszej stronie ukazującej się spotkał ją los podobny do innych – została W czasie wojny reklamowany był jako Kaba-
w mieście codziennej gazecie „Litzmann- zniszczona przez Niemców, którzy na swo- rett „Tabarin”, obok „Apollo-Variete” miesz-
städter Zeitung”. je potrzeby przejęli siedzibę Towarzystwa. czącego się przy Adolf-Hitler-Straße 67,
a także w przyszłej tymczasowej siedzibie
Zniszczenie pomnika Tadeusza Kościusz- Stowarzyszenie podzieliło los innych łódz- łódzkiej filharmonii: Adolf-Hitler-Straße 243.
ki, odsłoniętego 14 grudnia 1930 r. przy kich stowarzyszeń i po włączeniu miasta
dźwiękach 800-osobowego chóru zjed- do Rzeszy zostało rozwiązane. Prowadziło
noczonych towarzystw śpiewaczych i or- jednak nadal ożywioną działalność, z tym
kiestr 28. i 31. Pułku Strzelców Kaniow- że skierowaną na znacząco inne cele: wza-
skich, miało ogromne, także symbolicz- jemną pomoc i podtrzymywanie ducha
ne znaczenie. narodowego poprzez naukę języka pol-
skiego, historii i geografii Polski oraz śpie-
W niedługim czasie zostały zburzono ko- wanie pieśni, zwłaszcza patriotycznych.
lejne pomniki – w kwietniu 1940 postawio-
ny dwa lata wcześniej pomnik Stanisława Dawny Łódzki Dom Koncertowy, będący
Moniuszki w Hitler-Jugend-Park, dawnym przez kilka dziesięcioleci centrum najważ-
parku im. ks. Józefa Poniatowskiego. niejszych wydarzeń w mieście, także został

Litzmannstadt 11 kwietnia 1940. APŁ Burzenie pomnika Tadeusza Kościuszki rozpoczęte 11 listopada 1939. APŁ Deutschlandplatz po zburzeniu pomnika Tadeusza Kościuszki. APŁ

Siedziba Stowarzyszenia Śpiewaczego im. Stanisława Moniuszki przy ulicy Ogrodowej w Łodzi. „Łódź w ilustracji”, Ulica Ogrodowa przed siedzibą Stowarzyszenia Śpiewaczego im. Stanisława Moniuszki. APŁ Odsłonięcie tablicy ku czci Józefa Piłsudskiego 11 listopada 1934. NAC on-line Dokument przejęcia siedziby „Moniuszkowców” przez
1924 nr 18 okupanta. Arch. Stow. im. Moniuszki

Łódź 1944, Klub „Tabarin” (wcześniej „Oaza”). fotopolska eu. 180661 „Lodscher Zeitung” 1940 nr 61 „Tabarin” 1941. Fotopolska.eu 142654

„Ilustrowana Republika” 1935 nr 129 „Litzmannstädter Zeitung” 1941 r 121 „Litzmannstädter Zeitung” 1941 nr 121 „Litzmannstädter Zeitung” 1943 nr 3 „Litzmannstädter Zeitung” 1943 „Litzmannstädter Zeitung” 1944 nr 30 „Litzmannstädter Zeitung” 1944 nr 212
nr 359-360
ŁÓDŹ
CZAS WOJNY

18
W zajętym przez Niemców mieście szero- Nowego im. Kazimierza Dejmka). Wystąpiły Całość od pulpitu dyrygenckiego poprowa-
ką działalność rozwinęły niemieckie instytu- dwa chóry: Lodzer Männerchor, złożony m.in. dził znany już wcześniej z muzycznej aktyw-
cje kultury. Jak pisze Paweł Spodenkiewicz z członków zawieszonego za niestatutową ności w Łodzi Adolf Bautze.
w pracy Muzyka klasyczna po „aryjskiej” działalność pięć miesięcy wcześniej najstar-
stronie Litzmannstadt, ówcześnie działająca szego towarzystwa śpiewaczego w Łodzi Realizując szeroko zakrojoną politykę kon-
administracja „stworzyła pierwszą w historii Lodzer Männer-Gesang-Verein, oraz Deut- certową adresowaną wyłącznie do niemiec-
regionu stałą scenę operową, doprowadzi- schen Bach-Chore, utworzony m.in. z sekcji kich mieszkańców miasta, w kolejnych tygo-
ła do regularnych i częstych koncertów sym- żeńskiej tego Towarzystwa. Wystąpili też za- dniach na tej samej scenie Teatr z Wrocła-
fonicznych i kameralnych, zadbała o gościnne proszeni artyści z Berlina, w tym wybitny, ale wia wystawił sztukę Friedricha von Schillera
występy wybitnych artystów i rozwinęła bez- i preferowany w tym czasie śpiewak Rudolf Kabale Und Liebe (Intryga i miłość), a zespół
płatne miejskie szkolnictwo muzyczne”. Watzke (z jego udziałem z okazji zbliżających wrocławskiej Opery – operę komiczną Gio-
się 53. urodzin Adolfa Hitlera dokonano 22 acchina Rossiniego Le Barbier de Séville
Muzyka, i to na najwyższym poziomie, pre- marca 1942 r. nagrania IX Symfonii Beetho- (Cyrulik sewilski).
zentująca głównie dzieła niemieckich twór- vena w wykonaniu Orkiestry Filharmonii Ber-
ców, jak i wykonywana wyłącznie przez lińskiej pod dyrekcją Wilhelma Furtwängle- 13 stycznia 1940 zainaugurował działal-
Niemców, miała stać się poważnym orężem ra z Tillą Briem, Elisabeth Höngen, Peterem ność Theater in Litzmannstadt, będący
w zaprowadzaniu w Litzmannstadt nowego Andersem i chórem Bruno Kittela). Drugim dziś siedzibą Teatru im. Stefana Jaracza,
ładu, porządku, podniesieniu poziomu kul- z gości był pianista Ernst-Günther Scherzer, w późniejszym czasie otwarto scenę Kam-
turalnego mieszkających w nim Niemców dla którego fortepian udostępnił obecny na merspiele przy General-Litzmann-Straße
oraz zacieśnieniu poczucia więzi „z krajem łódzkim rynku od końca XIX w. salon muzycz- 21, nazywaną także Sängerheim (Domem
macierzystym”. ny Karola Koischwitza. Śpiewaka – dziś Teatr Powszechny). Miały
się tam odbywać wydarzenia kameralne,
Idee te zaczęto wprowadzać niezwłocznie, Jak podaje Paweł Spodenkiewicz, koncert ale zdarzało się, że organizowano i koncerty
pierwszy sezon artystyczny rozpoczynając rozpoczął się słowami wykonanej przez symfoniczne, gdyż od 17 października 1940
już 12 listopada 1939 r. koncertem w gmachu Watzkego arii Dank sei Dir, Herr, co w pol- istniała w Łodzi niemiecka orkiestra sym-
Deutsches Theater Lodz (dawnym gmachu skim tłumaczeniu brzmi Dzięki Ci, Panie, żeś foniczna: Stadtisches Sinfonie-Orchester
Teatru Żydowskiego „Scala” – dziś Teatru Twój lud prowadził i kraj cały dał nam wolny. Litzmannstadt.

APŁ Łódź, Teatr „Scala”. NAC on-line Deutsches Theater Lodz. APŁ Deutsches Theater Lodz. APŁ

„Lodzer Zeitung” (LZtg) 1939 nr 308 Skład Fortepianów Koischwitz w Łodzi po roku 1982, [w:] Jubiläumsßchrift der „Lodzer Zeitung” „LZtg” 1939 nr 312 „LZtg” 1939 nr 318
1863-1913. AFŁ ze zb. BUŁ

Theater zu Litzmannstadt, 1940-1944. Zbiory Muzeum Tradycji Theater zu Litzmannstadt, 1940-1944. APŁ Sängerheim w Litzmannstadt. APŁ „LZtg” 1942 nr 289
Niepodległościowych w Łodzi
ŁÓDŹ
CZAS WOJNY

19
Działająca w mieście w czasie wojny Stadt- się „Dom Ludowy”, po wojnie kino „Oka”, a w geßangverein przy Johannisgemeinde oraz
isches Sinfonie-Orchester Litzmannstadt latach 40. i 50. teatr, na którego scenie wy- Trinitatis. Wydaje się jednak, że najpopular-
początkowo prezentowała się głównie stąpił Ludwik Solski i gdzie swoje pierwsze niejszą formą rozrywki mieszkańców Litz-
w otwartej jeszcze przed wojną, 2 kwietnia sceniczne kroki stawiał Kazimierz Dejmek), mannstadt była X muza, której przybytków
1938 r., Hali Sportowej w parku im. Ponia- w sali przy Adolf-Hitler-Straße 65, a przy istniało wówczas w mieście aż trzynaście.
towskiego z widownią na 900 miejsc, no- sprzyjającej pogodzie, np. w sezonie letnim Reklamowały też początkowo z rozmachem
szącej wówczas nazwę Sporthalle przy Hit- 1944 – w parku Helenów (czterogodzinne wyświetlane u siebie filmy, jednak z czasem
ler-Jugend-Par i podobnie jak i inne łódz- spotkania z muzyką). reklamy te stawały się coraz skromniejsze, aż
kie obiekty będącej w tym czasie miejscem po zdawkowy przekaz na ostatnich stronach
przeznaczonym wyłącznie dla Niemców. W tak rozbudowanym jak na czas wojny ka- ukazujących się w Łodzi niemieckich gazet.
Koncerty symfoniczne były jednymi z wielu, lendarzu muzycznych zdarzeń jednak tylko
jakie się w Sporthalle odbywały. w nielicznych brały udział chóry. Zaznaczyć
tu trzeba działania Bach-Chor zu Litzmann-
Z czasem orkiestra korzystała także z sali stadt, który w listopadzie 1939 wystąpił
Städtische Musikschule w pałacu Karola podczas koncertu inaugurującego pierwszy
Poznańskiego przy dzisiejszej Gdańskiej 32 ściśle niemiecki sezon artystyczny w mie-
(wówczas: Danzigerstrasse 32). Organizo- ście, a w maju kolejnego roku, w Sporthalle,
wane tam były głównie koncerty kameralne, wraz z Miejską Orkiestrą Symfoniczną pod
których inauguracja odbyła się 12 stycznia batutą Adolfa Bautze wziął udział w wyko-
1941 koncertem z udziałem Chóru Kame- naniach dwóch dzieł uznanych na świecie
ralnego Musikschule. Tam też 29 sierpnia mistrzów: Pory roku (Die Jahreszeiten) Jose-
1944 odbył się ostatni koncert orkiestry. pha Haydna zabrzmiały 5 maja 1940 r., Der
Seldherr George Friedricha Händla, z udzia-
Koncerty z udziałem wybitnych, głównie łem berlińskich solistów – dziesięć dni później.
niemieckich postaci świata artystycznego,
urządzano też w salach przy Meisterhaus- Pewną aktywność wykazywały też ewan-
straße 94 oraz 34 (gdzie dawniej mieścił gelickie stowarzyszenia śpiewacze Kirchen-

APŁ Sporthalle Litzmannstadt. NAC on-line „LZtg” 1941 nr 20 Städtische Musikschule. NAC on-line „LZtg” 1944 nr 239

„LZtg” 1941 nr 18 Karta z Parku Helenów w Łodzi. APŁ „LZtg” 1944 nr 219 „LZtg” 1941 nr 120

„LZtg” 1941 nr 13 „LZtg” 1939 nr 349

„LZtg” 1940 nr 109 Brama prowadząca do UFA THEATER-CASINO, 1940-1945. Zbio-

ry Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi

Sala kinoteatru „CASINO” w dniu otwarcia, [w:] Jubiläumsßchrift der „Lodzer Zeitung” 1863-1913. AFŁ ze zb. BUŁ „LZtg” 1941 nr 35 Łódź w okresie okupacji niemieckiej 1944. Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi „LZtg” 1941 nr 128 Kino „CORSO”. „Panorama” 3 stycznia 1932
ŁÓDŹ
CZAS ODBUDOWY I NADZIEI

20
Wojna w Łodzi zakończyła się 19 stycznia kiestry. Tak tworzony zespół po raz pierw- Tydzień później przybył z Warszawy dyry-
1945. Trzy dni później, jak podała pierwsza szy wystąpił już 22 stycznia 1945 podczas gent Zdzisław Górzyński – z misją stworze-
ukazująca się zaraz po wyzwoleniu gazeta manifestacji odbywającej się w Hali Spor- nia w Łodzi filharmonii, co w czasach, gdy
„Wolna Łódź”, ukonstytuował się Tymczaso- towej, o której jeden ze sprawozdawców brakowało wszystkiego, nie było sprawą
wy Zarząd Miejski miasta Łodzi. W odradza- napisał: „Takiego entuzjazmu jeszcze nie prostą. Udało się jednak w dość krótkim
jącym się życiu społecznym, gospodarczym przeżywała Łódź (…) Dziesiątki tysięcy ło- czasie skompletować zespół, który już w
i politycznym kultura, a zwłaszcza muzyka dzian, zebranych na wiecu w hali sporto- kwietniu odbywał regularne próby. 20 i 21
odegrała znaczącą rolę. Zaczęły rozwijać się wej przy ul. Żeromskiego wykazały, że po- maja jako Łódzka Orkiestra Filharmonicz-
ośrodki jej krzewienia, jak domy kultury czy nad pięć lat okupacji nie zdusiły polskości na pod dyrekcją Zdzisława Górzyńskiego
świetlice robotnicze. 30 stycznia Rozgłośnia naszego miasta. (…) Po pięciu latach w Sali, zagrał też pierwsze Poranki Symfoniczne.
Polskie Radio w Łodzi nadała pierwszą au- do której Polakom wzbroniony był wstęp Solistką drugiego (obu?) była, łodzianka,
dycję, której mieszkańcy miasta mogli wy- rozlegają się potężne dźwięki Roty”… skrzypaczka Grażyna Bacewiczówna, dziś
słuchać przez megafony stojąc u zbiegu ulic uznana na świecie polska kompozytorka.
Piotrkowskiej i Andrzeja. Zaczął odradzać się W pierwszym, historycznym składzie or-
też amatorski ruch śpiewaczy, dzięki działa- kiestry zagrało wielu muzyków, którzy na Oficjalna inauguracja Filharmonii Łódzkiej,
niom chórmistrzów Karola Prosnaka, Alek- stałe później weszli do składu orkiestry z udziałem pianisty Zbigniewa Drzewieckie-
sandra Kozłowskiego, Jana Kondratowicza symfonicznej łódzkiej filharmonii. Nie za- go, nastąpiła 15 czerwca w sali kina „Bałtyk”
(ojca), oraz – już w latach 50. XX w. – Alfonsa brakło wśród nich zasłużonego, wielolet- – dawnego teatru niemieckiego „Thalia”,
Pellowskiego, Tadeusza Kałdowskiego i in- niego późniejszego jej koncertmistrza, Ze- bowiem gmach Łódzkiego Domu Koncer-
nych. Powstawały nowe instytucje, nastąpił nona Hodora. towego, dedykowany powstającej instytu-
rozwój szkolnictwa artystycznego. cji, wymagał gruntownego remontu (próby
Zespół od początku rozwijał aktywną dzia- nadal odbywały się w dawnym Domu Śpie-
Jednym z pierwszych działań w tym za- łalność. Jeszcze w styczniu wystąpił w daw- waków).
kresie zaraz po wyzwoleniu była inicjatywa nym Domu Śpiewaków, pierwszy oficjalny
podjęta przez skrzypka Bronisława Ligęzę, koncert dając tam 6 (7?) lutego pod batutą
który gromadząc przybywających do mia- Bronisława Ligęzy i rozpoczynając go Fan-
sta muzyków zaczął kształtować zespół or- tazją z opery Halka Stanisława Moniuszki.

„Państwowa Filharmonia w Łodzi 1915-1975” red. Przedwojenny gmach Hali Sportowej (obecnie „Wytwórnia”). Fotopolska.eu 98814 Bronisław Ligęza. Z archiwum rodzinnego Barbary Ligęzy Koncert Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Łódzkiej w łódzkim parku. Łódź ok. 1946 r. AFŁ
K. Wodzyński

Zdzisław Górzyński. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Grażyna Bacewicz. Fot. B.J. Dorys. Polona Zbigniew Drzewiecki. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona

Kopia listu Kazimierza Wiłkomirskiego do Haliny Kowalskiej-Trzonek. Polona Irena Dubiska. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Wanda Wiłkomirska i Kazimierz Wiłkomirski ok. 1960. AFŁ
Dar Włodzimierza Kusika, autora książki „Aria na wiolonczelę. Nie-
zwykła historia Haliny Kowalskiej”. AFŁ

Gmach niemieckiego teatru „Thalia”. Zbiory PTTK w Łodzi Sala Kina „Bałtyk”, lata 60. XX w. APŁ Plan widowni Teatru „Thalia”. Polona Polona
Zbiory PTTK w Łodzi
ŁÓDŹ
CZAS ODBUDOWY I NADZIEI

21
Odtąd też „Bałtyk” na wiele miesięcy stał się jednego z pierwszych polskich powojennych
miejscem, w którym odbywały się filharmo- filmów „Zakazane piosenki”.
niczne koncerty, co nie było jednak najbar-
dziej komfortowym rozwiązaniem, gdyż ani Pierwszy pełny powojenny sezon rozpoczął
sala nie była w pełni dla filharmonii dyspo- się 5 października 1945 roku. Jednym ze
zycyjna, ani nie zapewniała potrzebnej prze- szczególnych jego wydarzeń był dyrygencki
strzeni grającym, ani nie posiadała odpo- debiut Jana Krenza 6 stycznia 1946, a tak-
wiedniej akustyki. A przecież w koncertach że koncert z udziałem światowej sławy pia-
łódzkiej filharmonii występowali tej miary nistów: Stanisława Szpinalskiego oraz ło-
soliści, co Maria, Wanda i Kazimierz Wiłko- dzianina, Władysława Kędry (słowo wstęp-
mirscy, skrzypaczka Irena Dubiska, pianiści ne wygłosił Karol Stromenger).
Zbigniew Drzewiecki czy Władysław Kędra
i wielu innych. Na tej właśnie estradzie, 1 lip- W organizację koncertów i widowisk słow-
ca 1945, grała urodzona w Łodzi pianistka no-muzycznych w Łodzi włączyły się różne
Barbara Hesse (później Hesse-Bukowska). instytucje. Na przykład Wielki Koncert Po-
Wielokrotnie solistką koncertów była także pularny z udziałem orkiestry zorganizowany
skrzypaczka Bronisława Rotsztatówna, która został 23 września w Hali Sprzedaży przy
jeszcze przed wojną wystąpiła jako solistka, Zielonym Rynku nr 1.
a po powrocie z obozu aktywnie włączyła się
do życia artystycznego miasta, grając nie tyl- Spółdzielnia wydawnicza „Czytelnik” urządza-
ko z orkiestrą łódzkiej filharmonii, ale i dając ła koncerty, pogadanki oraz spotkania koncer-
koncerty solowe także na antenie radiowej. towo-edukacyjne. Organizowały je m.in. Teatr
Wojska Polskiego, Koło Polskiej Partii Socjali-
Warto dodać, że w powojennych czasach stycznej przy P.P. „Film Polski”, Komitet Oby-
stałymi solistami Rozgłośni Polskiego Ra- watelski Odbudowy m. st. Warszawy, Polska
dia w Łodzi byli Wanda Wiłkomirska i Zenon YMCA w Łodzi, Koło Łódzkie Związku Kompo-
Hodor, którzy też dokonali m.in. nagrań do zytorów Polskich i inne instytucje.

Polona Bronisława Rotsztatówna. Dodatek ilustrowany do „Głosu Poran- Halina Dudicz-Latoszewska. Fot. B.J. Dorys. Polona Władysław Kędra. Fot. B.J. Dorys Władysław Raczkowski, Fot. B.J. Dorys. Z archiwum rodzinnego Jaku-
nego”, 26 lutego 1933 ba Kosmala

Polona Barbara Hesse (Hesse-Bukowska). Fot. B.J. Dorys. Polona Zenon Hodor. Fot Irena Strzemieczna. AFŁ Wanda Wiłkomirska. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Kazimierz Wiłkomirski. Fot. B.J. Dorys. Polona

Polona Polona Polona Maria Wiłkomirska. Fot. B.J. Dorys. Polona Karol Stromenger. Fot. B.J. Dorys.
Polona

Jan Krenz. Fot. B.J. Dorys. Polona Irena Dubiska. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Polona Kwartet im. Karola Szymanowskiego. Od lewej: Mieczysław Szaleski, Irena Dubiska, Wanda Wiłkomirska, Kazimierz
Wiłkomirski. Fot. B.J. Dorys
ŁÓDŹ
CZAS ODBUDOWY I NADZIEI

22
W odradzającym się po okupacji hitlerow- cu zorganizowano rekrutację i rozpoczęto znalazłem się w Łodzi. (…) w Łodzi znalazła
skiej mieście, które po wojnie stało się waż- wykłady na czterech wydziałach: I – teorii, się ogromna liczba artystów, niektórych naj-
nym ośrodkiem kulturalnym państwa, jed- kompozycji i dyrygentury, II – instrumental-wyższej miary. (…) Mówiąc o owych latach
nym z priorytetowych działań stało się zor- nym, III – wokalnym, IV – nauczycielskim, 18nie można pominąć milczeniem atmosfe-
ganizowanie szkolnictwa muzycznego, tak kwietnia nastąpiła inauguracja pierwszego ry, jaka panowała wśród łódzkich muzyków.
aby wszyscy predysponowani w tym kie- roku akademickiego uczelni. Każdy starał się dać z siebie jak najwięcej,
runku dostali wyrównane szanse kształce- żeby szybciej odbudować zręby kultury… (…)
nia. Już sześć dni po odzyskaniu wolności, W Łodzi, która po wojnie stała się nie tyl- Łączyła nas wszystkich przyjaźń i brater-
25 stycznia, w mieszkaniu Heleny Kijeńskiej- ko ważnym, ale i niesłychanie twórczym stwo, które pozostały żywe po dziś dzień…”
-Dobkiewiczowej prowadzącej przed woj- ośrodkiem życia muzycznego, zgromadziły Warszawa 1969
ną w Łodzi prywatne Konserwatorium, od- się takie osobowości, jak Maria i Kazimierz
było się pierwsze organizacyjne zebranie, Wiłkomirscy, Kazimierz Sikorski, Kazimierz
na którym podjęto uchwałę o wznowieniu Jurdziński, Stanisław Szpinalski, Zdzisław
działań uczelni. Górzyński, Witold Rudziński, Wawrzyniec
Żuławski, Emma Altberg, Zofia Romaszko-
Wypadki tamtych dni potoczyły się szybko. wa, Władysław Raczkowski, Kiejstut Bace-
W lutym władze miasta przekazały na sie- wicz, Tomasz Kiesewetter, Tadeusz Pacior-
dzibę Konserwatorium Muzycznego dawny kiewicz, Mieczysław Drobner, Olga Olgina,
pałac Karola Poznańskiego przy Gdańskiej Grzegorz Orłow, Franciszek Wesołowski
32, który podczas wojny służył za siedzibę i wielu, wielu innych. O atmosferze, jaka
niemieckiej Städtische Musikschule, ten sam, wówczas panowała na uczelni, zachowało
w którym uczelnia nieprzerwanie działa do się wiele wspomnień, bowiem zapamiętało
dziś jako Akademia Muzyczna im. Grażyny i wspominało ją wielu.
i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. W lutym
też przybył z Warszawy prof. Kazimierz Wił- Witold Rudziński, polski kompozytor, dyry-
komirski z misją utworzenia Państwowe- gent, historyk muzyki i pedagog: „Tak więc
go Konserwatorium Muzycznego. W mar- w kwietniu 1945 r., w okresie Wielkiejnocy,

Helena Kijenska-Dobkiewicz, APŁ Sala owalna (rokokowa). Archiwum Akademii Muzycznej w Łodzi Sala koncertowa PWSM (dawna jadalnia). Archiwum Akademii Muzycznej w Łodzi Kazimierz Wiłkomirski. Fot. B.J. Dorys. Polona

Profesorowie Państwowej Wyższej Szkoły i Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej w Łodzi, Łódź 1952.
Od lewej: Alfons Pellowski (w głębi), w I rzędzie: Franciszek Wesołowski, Kazimierz Sikorski, Kazimierz
Jurdziński, Tadeusz Paciorkiewicz, Aleksander Kozłowski. Archiwum Tadeusza Paciorkiewicza
Od lewej: Kiejstut Bacewicz, Franciszek Jamry, Alfons Pellowski, Łódź, lata 60. XX wieku. Archiwum Rodziny
Pellowskich
Grono pedagogiczne Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi, ok. 1955 r. Siedzą od lewej: Zofia Romaszkowa, Emma Altberg, Antoni Witold Rudziński. Fot. B.J. Dorys. Polona
Dobkiewicz, Helena Kijeńska-Dobkiewicz, Maria Wiłkomirska, Helena Ilcewicz, Maria Sobolewska, Marta Osiecimska, Olga Olgina, Kiejstut
Bacewicz. Stoją od lewej: Daniel Dankowski, Roman Iżykowski, Karol Mroszczyk, Grzegorz Orłow, Jan Kucharski, Szymon Weksler, Tomasz
Kiesewetter, Mieczysław Drobner, Mieczysław Kacperczyk, Władysław Raczkowski, Franciszek Wesołowski, Franciszek Jamry, Kazimierz
Jurdziński, Mieczysław Szaleski, Tadeusz Paciorkiewicz. Archiwum Akademii Muzycznej w Łodzi

Polona Grażyna Bacewiczówna. Fot. B.J. Dorys. Polona Kiejstut Bacewicz. AFŁ Polona

Obecny wygląd dawnej Sali Koncertowej Konserwatorium (później PWSM). Pałac Poznańskiego, siedziba Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi. Fot. Dariusz Kulesza. Archiwum Akademii Muzycznej w Łodzi Kazimierz Wiłkomirski. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Władysław Kędra. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona
ŁÓDŹ
CZAS ODBUDOWY I NADZIEI

23
pozytorskich (te dwie sfery działania uda- na koncerty. Muzyka dawała radość i na- działającego dotąd Państwowego Konser-
wało mi się zawsze harmonijnie łączyć)….” dzieję…” Warszawa `1975 watorium Muzycznego powołano Państwo-
Warszawa `1969 wą Wyższą oraz Państwową Średnią Szko-
W cyklu koncertowym „Muzyka Konserwa- łę Muzyczną.
Prof. Franciszek Wesołowski: „1 września torium” organizowano początkowo recitale:
otrzymałem angaż na stanowisko dyrekto- skrzypcowe, wiolonczelowe, śpiewacze. Wy- Przy działającym w Łodzi Ludowym Insty-
ra PŚSM w Łodzi, natomiast od ’49 r. już jako stępował też Kwartet im. Karola Szymanow- tucie Muzycznym powstała w tym czasie
pracownik PWSM pełniłem obowiązki dyrek- skiego (w składzie: Irena Dubiska i Wanda także założona przez Józefa Karola Lasoc-
tora PŚSM i PLM. Uczyłem tez w Szkole In- Wiłkomirska – skrzypce, Mieczysław Szaleski kiego Szkoła Umuzykalniająca, o której Wi-
struktorów Muzycznych (…). Muszę przyznać, – altówka, Kazimierz Wiłkomirski – wiolon- told Rudziński mówił, że „…skupiała młodzież,
że na Uczelni panowała atmosfera sprzy- czela), z którym wielokrotnie koncertowała która nie mogła pomieścić się w Konserwa-
jająca zarówno pracy, jak i rozwojowi arty- pianistka Maria Wiłkomirska. torium…”, a absolwenci której kontynuowali
stycznemu. Była kawiarnia, stanowiąca cen- naukę w Państwowych Wyższej oraz Śred-
trum Szkoły, którą zresztą sami stworzyliśmy Nie były to jednakże jedyne koncerty, jakie niej Szkołach Muzycznych.
wynosząc fontanny (…) żartowaliśmy, mówi- w Konserwatorium organizowano: np. 13
liśmy sobie bardzo wiele nie zawsze przy- stycznia 1946 roku zapraszano widzów na Z czasem powstały w Łodzi kolejne szkoły
jemnych rzeczy… myślę jednak, że byliśmy Recital Lisztowski Władysława Kędry – jed- muzyczne - stopnia podstawowego i śred-
zawsze dla siebie dobrzy. I uczciwi. Zawsze!” nego z największych artystów, którzy urodzili niego, działały także bardzo popularne i po-
Tadeusz Paciorkiewicz, kompozytor, peda- Łódź 2002 się w Łodzi, przyszłego finalisty Międzynaro- trzebne ogniska muzyczne.
gog i organista, który jako pierwszy otrzy- dowego Konkursu Pianistycznego w Gene-
mał dyplom w łódzkiej powojennej Klasie W Konserwatorium akcja koncertowo- wie w 1946 roku.
Kompozycji Kazimierza Sikorskiego: „Żywa -popularyzatorska ruszyła dość wcześnie.
i twórcza atmosfera Łodzi pociągała mnie Wspominał te czasy Kazimierz Wiłkomirski: Szybki rozwój zarówno łódzkiej, jak i otwie-
i wydawała mi się najbardziej dla mnie „Natychmiast po otwarciu naszej uczelni, rających się w innych miastach uczelni mu-
właściwa pod kątem dalszego rozwoju a więc już w kwietniu 1945, rozpoczęliśmy zycznych, spowodował potrzebę reorgani-
moich zainteresowań i ambitnych zamie- akcje koncertową na jej terenie. (…) ludzie zacji i rok później, 1 kwietnia 1946 roku, de-
rzeń zarówno pedagogicznych, jak i kom- garnęli się do muzyki. Tłumnie przychodzili cyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki w miejsce

Tadeusz Paciorkiewicz. Fot. Irena Strzemieczna. AFŁ Franciszek Wesołowski. Fot. I. Strzemieczna. APŁ Władysław Kędra. Fot. Edward Hartwig. NAC on-line Polona

Bronisława Rotsztatówna. AFŁ Polona Polona Eugenia Umińska. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Kwartet im. Karola Szymanowskiego. Od lewej: Mieczysław Szaleski, Irena Dubiska, Wanda Wiłkomirska,
Kazimierz Wiłkomirski. Fot. B.J. Dorys. Polona

Wanda Wiłkomirska. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Polona Państwowa Szkoła Instruktorów Muzycznych, Łódź 1953. Zb. ikon. A. Pellowskiego, BUŁ
CHÓRY W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
POCZĄTKI

24
Powstającej dopiero instytucji, która bo- Aby jednak wzbogacić repertuar o dzie- te nie były w pełni dyspozycyjne, w większo-
rykała się z bardzo licznymi trudnościami, ła wokalno-instrumentalne, nawiązano ści też nie prezentowały poziomu mogące-
także finansowymi, na utrzymanie kolejne- współpracę z powstającymi w Łodzi szko- go sprostać wymaganiom wykonawczym
go zespołu artystycznego nie było po pro- łami artystycznymi, począwszy od Chóru najtrudniejszych dużych dzieł z literatury
stu stać. Nie było też odpowiednich wa- Państwowego Konserwatorium Muzycz- oratoryjno-kantatowej, dała jednak możli-
runków lokalowych, bowiem dedykowany nego, w którym ogólnouczelniany chór był wość wykonania wielu dzieł, jak m.in. Litania
Filharmonii gmach dawnego Łódzkiego jednym z przedmiotów wykładowych. Dzia- do Marii Panny Karola Szymanowskiego,
Domu Koncertowego wymagał remontu łał także Chór w Państwowej Szkole In- Requiem Wolfganga Amadeusa Mozarta,
i do czasu jego zakończenia orkiestra zmu- struktorów Muzycznych Ludowego Instytu- Harnasie Karola Szymanowskiego, IX Sym-
szona była do korzystania z sali kina „Bał- tu Muzycznego, chóry tworzono też w szko- fonia Ludwiga van Beethovena, Sonety
tyk” mieszczącego się w gmachu dawnego łach: Państwowym Liceum Muzycznym krymskie Stanisława Moniuszki, oraz wer-
Potrzeba istnienia w powstałej po II wojnie niemieckiego teatru „Thalia”. i podstawowych szkołach muzycznych. Za- sji estradowych oper Stanisława Moniuszki,
światowej Filharmonii Łódzkiej zespołu wo- praszano do udziału w koncertach również Strasznego dworu i Halki czy Traviaty Giu-
kalnego mogącego sprostać trudnościom Gościna ta była kosztowna i nie w peł- chóry towarzystw śpiewaczych – Chór im. seppe Verdiego.
wykonawczym wielkiego repertuaru wo- ni komfortowa, na dobudowanej estradzie Stanisława Moniuszki, „Echo”, „Hasło”, „Ju-
kalno-instrumentalnego wyniknęła z faktu, z trudem mieściła się orkiestra, brakowało trzenka”, „Lira” i inne, które na filharmonicz-
iż w coraz bogatszej ofercie repertuarowej też miejsca dla chóru, gdyby w repertuarze nej estradzie prezentowały się także w cza-
instytucji brakowało wykonań wielkich dzieł znalazły się dzieła z jego udziałem. sach, gdy istniał niezawodowy chór działa-
należących do światowego repertuaru jący „przy” Filharmonii. Chóry te, acz spo-
oratoryjno-kantatowego. Gościli w Łodzi Perspektywy rysowały się jednak znakomi- radycznie, miały też samodzielne występy,
znakomici dyrygenci, gwiazdami koncer- te. Jak mówił dyrektor Zdzisław Górzyński którymi dyrygowali chórmistrzowie, m.in.
tów były uznani artyści, jednak aby w pełni w wywiadzie prasowym w maju 1946 r., od- Karol Prosnak, Anna Kacperczyk, Aleksan-
sprostać misji, jaka została instytucji takiej remontowana sala miała pomieścić 1200 der Kozłowski, Alfons Pellowski.
jak filharmonia powierzona, wśród prezen- osób i posiadać amfiteatralnie zabudowa-
towanych na jej estradzie dzieł nie mogło ną estradę; oczekiwano, że będzie najpięk- Pomimo że współpraca z gościnnie wystę-
zabraknąć także światowego repertuaru niejszą i najbardziej nowoczesną wówczas pującymi w łódzkiej filharmonii chórami nie
wokalno-instrumentalnego. w Polsce. była w pełni komfortowa, bowiem zespoły

Gmach Filharmonii Łódzkiej, 1945. Archiwum Polona Jan Ekier. Fot. B.J. Dorys. Polona Stanisław Szpilman. Fot. B.J. Dorys. Polona Ada Sari. Polona Polona
rodzinne Barbary Ligęzy

Bronisław Gimpel. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Raoul Koczalski. Fot. B.J. Dorys. Polona Tomasz Kiesewetter. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona

Stefania Woytowicz. Fot. B.J. Dorys. Polona Polona Henryk Kowalski. Archiwum Rodziny Marii Kowalskiej Z Archiwum Rodziny Marii Kowalskiej Zdzisław Górzyński. AFŁ

Aleksander Kozłowski. Archiwum Akademii Muzycznej w Łodzi AFŁ AFŁ Anna Kacperczyk. AFŁ Alfons Pellowski. Z Archiwum Rodziny Pellowskich Karol Prosnak. Arch. Stow. „Echo”
CHÓRY W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
POCZĄTKI

25
Po raz pierwszy na estradzie Filharmonii a filharmonią zabrzmiały utwory Karola Wodiczko, Zbigniew Chwedczuk, Zdzisław
Łódzkiej chór wystąpił 27 stycznia 1946 r. Kurpińskiego, Tadeusza Szeligowskiego, Górzyński, Tadeusz Wilczak, Roman Mac-
Był to Chór Państwowego Konserwato- Kazimierza Sikorskiego, Kazimierza Wiłko- kiewicz, Włodzimierz Ormicki, Witold Krze-
rium Muzycznego, który odtąd często go- mirskiego, Arnolda Baxa i Stanisława Mo- mieński i Kazimierz Wiłkomirski.
ścił na filharmonicznych koncertach, po re- niuszki.
organizacji uczelni występując najczęściej
jako Chór Państwowych Wyższej i Średniej Trzy miesiące później ten sam zespół był
Szkół Muzycznych w Łodzi. współwykonawcą pierwszego po wojnie
koncertu oratoryjnego, w którym obok or-
W styczniu 1946 podczas koncertu w któ- kiestry i chóru wystąpili też soliści. W pro-
rym brała udział także Orkiestra Symfonicz- gramie znalazły się utwory: Stabat Mater
na Filharmonii Łódzkiej, wystąpił pod batu- Giovanniego Battisty Pergolesiego, Psalm
tą Władysława Raczkowskiego, dyrygenta, Mikołaja Gomółki, O bone Jesu Marca
chórmistrza, kompozytora i pedagoga, któ- Antonia Ingegneriego, Oro Supplex Luigie-
ry po II wojnie światowej związał swe losy go Cherubiniego, Ave Verum Wolfganga
z Łodzią bardzo energicznie włączając się Amadeusa Mozarta, Litania do Marii Panny
w nurt życia kulturalnego miasta. Wykładał Karola Szymanowskiego.
w Państwowym Konserwatorium Muzycz-
nym przemianowanym na Państwową Wyż- Koncert ten został przyjęty z wielkimi na-
szą Szkołę Muzyczną w Łodzi, we wrześniu
dziejami, od tej pory zainteresowanie pu-
1950 objął funkcję kierownika artystyczne-
bliczności wykonaniami dzieł wokalno-
go łódzkiej filharmonii, a po zorganizowaniu
-instrumentalnych przekładało się na
niezawodowego Chóru przy FŁ do czasu po-
frekwencję i podczas kolejnych koncer-
wstania w Łodzi opery – był jej chórmistrzem.
tów sala była zawsze szczelnie zapełnio-
na. Koncerty te miały szczególną oprawę,
Podczas styczniowego koncertu inaugu- a dyrygowali nimi uznani dyrygenci: Fran-
rującego współpracę pomiędzy uczelnią co Autori, Władysław Raczkowski, Bohdan

Władysław Raczkowski. Fot. B.J. Dorys. AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Sala Koncertowa Państwowej Filharmonii w Łodzi, 4-5 czerwca 1954. AFŁ
Archiwum rodzinne Jakuba Kosmala

AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Franco Autori. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Bohdan Wodiczko. Fot. B.J. Dorys. Polona

Eugenia Umińska. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Tadeusz Wilczak. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ

AFŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPwŁ Roman Mackiewicz. Archiwum Opery Irena Dubiska. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Włodzimierz Ormicki.
Krakowskiej Fot. I. Strzemieczna. APŁ

Witold Krzemieński. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Fragm. programu PFwŁ z 22-23 kwietnia 1955. AFŁ Kazimierz Wiłkomirski. Fot. Ryszard Raduszewski. AFŁ Gmach Państwowej Filharmonii w Łodzi, 1958. Gmach Filharmonii Łódzkiej, schody prowadzące do Sali
Zbiory WBP w Łodzi Koncertowej. AFŁ
CHÓR PRZY PAŃSTWOWEJ FILHARMONII W ŁODZI

26
Związku Kół Śpiewaczych. Jako chórmistrz śnia 1950 – kierownika artystycznego Fil- ry mógł na stale z filharmonią współpra-
prowadził poznańskie chóry „Echo”, chór harmonii Łódzkiej. cować. Skompletowany został z członków
Mieszany im. Stanisława Moniuszki oraz nieistniejącego już łódzkiego ARTOS-u –
chór akademicki. Równolegle rozwijał swoje zainteresowania działającej po wojnie Państwowej Organi-
związane z teatrem, a zwłaszcza muzyką zacji Imprez Artystycznych, licznego grona
W latach 20. XX wieku będąc profesorem w teatrze, współpracował m.in. z Leonem śpiewających w Chórze „Jutrzenka” działa-
Miejskiego Konserwatorium w Bydgoszczy Schillerem i Kazimierzem Dejmkiem. Był jącym przy kościele św. Ducha w Łodzi oraz
współorganizował krajowe Zjazdy Śpiewa- założycielem Opery Łódzkiej, jej pierwszym z indywidualnie zgłaszających się niezawo-
cze, m.in. największy z nich Wszechsłowiań- dyrektorem artystycznym i dyrygentem. dowych śpiewaków, posiadających niejed-
ski Zjazd Śpiewaczy w Poznaniu w 1929 r. nokrotnie wspaniałe warunki głosowe. Chór
Powołany przez Karola Szymanowskiego W Państwowej Filharmonii w Łodzi Włady- rozpoczął próby w grudniu 1952. Kiedy po-
Wśród artystów, którzy po wojnie swo- do Warszawskiego Konserwatorium Mu- sław Raczkowski był głównym propagato- wstawał, prawdopodobnie niewielu mogło
ją działalność związali z Łodzią, był Wła- zycznego prowadził także Chór Filharmonii rem idei utworzenia chóru. W programie przypuszczać, że odegra on tak ważną rolę
dysław Raczkowski, absolwent Szkoły im. Warszawskiej. koncertu zorganizowanego z okazji uroczy- w artystycznych działaniach łódzkiej filhar-
Fryderyka Chopina Towarzystwa Muzycz- stych obchodów 5-lecia działalności „Chó- monii, że prezentowany przez niego reper-
nego w Warszawie w klasie fortepianu Po okupacji, którą przeżył w Warszawie, zo- ru przy Filharmonii Łódzkiej” napisano: „Nie tuar będzie tak bogaty, a zespołowi, jak
Bolesława Domaniewskiego, kompozycji stał przez Ministerstwo Kultury i Sztuki wy- było przypadkiem, że myśl powołania do i instytucji, przyniesie tak wiele satysfakcji
– prof. Felicjana Szopskiego i dyrygentury delegowany do Łodzi, gdzie w Państwowej życia nowego chóru, nastawionego wy- i sukcesów.
– m.in. Zdzisława Birnbauma. Przybył do Wyższej Szkole Muzycznej już jako profesor łącznie na potrzeby Filharmonii, zrodziła
Łodzi z ogromnym bagażem artystycz- zwyczajny sprawował kolejno stanowisko się w okresie, gdy kierownictwo artystyczne
nych – także kompozytorskich – oraz pe- dziekana Wydziału Kompozycji, Teorii i Dy- spoczywało w rękach Władysława Racz-
dagogicznych doświadczeń. W swoim bo- rygentury, oraz w latach 1951-1959 Wy- kowskiego – znanego specjalisty w dziedzi-
gatym w wydarzenia życiorysie był m.in. działu Wokalnego. nie wokalistyki i świetnego pedagoga wielu
pedagogiem w Warszawskiej Szkole Mu- polskich zespołów chóralnych”.
zycznej, następnie profesorem Państwo- Od 1945 r. przez pięć lat piastował także
wego Konserwatorium w Poznaniu, kie- funkcję kierownika artystycznego Filhar- Wprawdzie nie był to jeszcze profesjonalny
rownikiem artystycznym Wielkopolskiego monii Warszawskiej, a następnie, od wrze- chór zawodowy, ale był to już zespół, któ-

Program Koncertu w Filh. Warsz. z 4.12.1940. Widownia Sali Koncert. Filh. Warsz. 1939. Źródło: Historyczne Centrum Warszawy Polona Sala obecnego teatru im. Stefana Jaracza. APŁ
Z Archiwum rodzinnego Jakuba Kosmala

Władysław Raczkowski. Fot. I. Strzemieczna. AFŁ Polona Halina Dudicz-Latoszewska. Fot. B.J. Dorys. Ewa Bandrowska-Turska. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ
Polona

Zenon Hodor. Fot. I. Strzemieczna. AFŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Eugenia Umińska. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Irena Dubiska. Fot. B.J. Dorys. Polona

AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Jan Ekier. Fot. B.J. Dorys. Polona Afisz pierwszego spektaklu Opery Łódzkiej. Podziękowanie od Kazimierza Dejmka. Archiwum rodzinne Sala Teatru Nowego w Łodzi, jedna z dwu scen goszczących Zespół Opery Łódzkiej do czasu wybudowania
Z Archiwum Teatru Wielkiego w Łodzi Jakuba Kosmala Teatru Wielkiego w Łodzi. APŁ
CHÓR PRZY PAŃSTWOWEJ FILHARMONII W ŁODZI
1952-1967
CHÓRMISTRZOWIE

27
Tańców połowieckich Aleksandra Borodina opery Rusłan i Ludmiła Michała Glinki (7 jem Szalawskim (recytacje). Realizację okla-
z towarzyszeniem Orkiestry Symfonicznej i 8 stycznia 1955). Kolejnym sukcesem była skiwano aż ośmiokrotnie: w Łodzi 1, 2 i 3 li-
Filharmonii Łódzkiej pod dyrekcją Witolda pierwsza po wojnie prezentacja monumen- stopada 1957, we Wrocławiu oraz Poznaniu
Krzemieńskiego. Pod jego batutą odbywa- talnej Pasji wg. św. Mateusza (BWV 244) podczas III Konkursu Skrzypcowego im. Hen-
ły się kolejne wydarzenia z udziałem Chóru, Johanna Sebastiana Bacha w listopadzie ryka Wieniawskiego, i powtórnie w Łodzi.
m.in. koncerty Sylwestrowy i Noworoczny z 1956, w której obok Orkiestry (z solo skrzyp-
solistami Ireną Szudową (sopran) i Edwar- cowym Zenona Hodora), solistów, m.in. Chór przy Filharmonii Łódzkiej pięciolecie
dem Kamińskim (tenor), w których Chór Stefanii Woytowicz, Krystyny Szczepańskiej swojej działalności obchodził 2, 3 i 4 maja
wystąpił w ponad 180-osobowym składzie i Bohdana Paprockiego, udział wziął Chór 1958 r. Kierownictwo artystyczne instytu-
wykonując fragment z II aktu operetki Jo- Dziecięcy Podstawowej Szkoły Muzycznej cji spoczywało już w rękach Henryka Czy-
hanna Straussa Zemsta nietoperza. Przed- w Łodzi. ża, a uroczystymi koncertami dyrygowali
Próby Chóru powstałego przy Filharmonii sięwzięciem o wyższym już stopniu trudno- Stefan Marczyk, późniejszy wieloletni kie-
Łódzkiej prof. Władysław Raczkowski rozpo- ści był montaż operowy Orfeusz Krzysztofa Szerokim echem odbiły się także wykonania IX rownik artystyczny, a w latach 1963-1971
czął w grudniu 1952 r., a już pięć miesięcy Willibalda Glucka 5 i 6 lutego 1954, z udzia- Symfonii Ludwiga van Beethovena – w 1955 także dyrektor Filharmonii Łódzkiej, oraz
później, 2 maja 1953, zespół po raz pierwszy łem sopranistek Ireny Winiarskiej, Zofii Śli- pod batutą Witolda Krzemieńskiego, dwa lata ówczesny chórmistrz Tadeusz Kałdowski.
wystąpił przed publicznością. W programie wińskiej i Lidii Skowron. później pod dyrekcją Henryka Czyża.
XXXIV Koncertu Symfonicznego Państwo-
wej Filharmonii w Łodzi, którego solistą był W pierwszą rocznicę działalności uczczo-
Okrzyknięte rewelacją sezonu, uznane za
światowej sławy łódzki pianista Władysław no wykonaniem – także przy współudzia-
jedno z najważniejszych wówczas muzycz-
Kędra, pod batutą Zbigniewa Chwedczu- le Chóru Dziecięcego Podstawowej Szko-
nych wydarzeń w kraju zostało natomiast
ka i z towarzyszeniem Orkiestry Symfonicz- ły Muzycznej przygotowanego przez prof.
pierwsze w Polsce po wojnie wykonanie Kró-
nej łódzkiej filharmonii Chór zaprezentował Annę Kacperczyk – Symfonii pokoju An-
la Dawida Artura Honeggera, pod dyrekcją
Kantatę Nijoła Stanisława Moniuszki, do słów drzeja Panufnika i było to I wykonanie (pra-
Henryka Czyża, w którym Chór wystąpił wraz
Józefa Ignacego Kraszewskiego. wykonanie?) tego dzieła.
z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej
oraz solistami: Stefanią Woytowicz (sopran),
Pół roku później w cyklu „Arcydzieła muzyki Pierwsze znakomite recenzje przyniósł ze- Ireną Winiarską (alt), Romualdem Spychal-
operowej” zespół wziął udział w wykonaniu społowi udział w estradowym wykonaniu skim (tenor) oraz Haliną Buczacką i Andrze-

Władysław Raczkowski. Chórmistrz 1952–1954 Tadeusz Kałdowski. Chórmistrz 1955-1959 Witold Dobrzyński. Chórmistrz 1959-1960 Janusz Przybylski. Chórmistrz 1961-1964 Tomasz Szymański. Chórmistrz 1964-1967

Zbigniew Chwedczuk. Fot. I. Strzemieczna. AFŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Władysław Kędra. Fot. E. Hartwig. NAC on-line AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Andrzej Panufnik. Fot. B.J. Dorys. Polona Okładka programu koncertu PFwŁ z 2-3 maja 1954. AFŁ

AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Fragmenty programu PFwŁ z 31 grudnia 1953 - 2 stycznia 1954. AFŁ Witold Krzemieński. Fot I. Strzemieczna. AFŁ Fragm. programu PFwŁ z 22-23-24 czerwca
1956. AFŁ

AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Henryk Czyż. Fot. B.J. Dorys. Polona Stefania Woytowicz. Fot. B.J. Dorys. Polona Romuald Spychalski. Fot. I. Strzemieczna. Fragmenty programu PFwŁ z 1-2-3 listopada 1957. AFŁ
Z zasobu Archiwum Teatru Wielkiego w Łodzi
CHÓR PRZY PAŃSTWOWEJ FILHARMONII W ŁODZI
1952-1967

28
Obfitującym w wydarzenia był dla Chóru
także sezon 1958/1959, w którym po raz
drugi łódzcy filharmonicy gościli w Warsza-
wie, a po raz pierwszy z Chórem działają-
cym przy łódzkiej filharmonii. Sezon rozpo-
czynało pierwsze w Polsce wykonanie dzie-
ła Claude’a Debussy’ego Syn marnotraw-
ny na orkiestrę symfoniczną, chór i solistów,
transmitowane „na żywo” przez wszystkie
Rozgłośnie Polskiego Radia.
W tym samym wykonaniu – z Orkiestrą Sym-
foniczną FŁ oraz solistami: Stefanią Woy-
towicz, Zdzisławem Klimkiem i Romualdem
Spychalskim, pod batutą Henryka Czyża,
Syn marnotrawny został zaprezentowany
20 marca w Filharmonii Narodowej w War-
szawie. Dzień później miało miejsce kolejne
wydarzenie: wykonanie Stworzenia świata
Josepha Haydna przed ogromną widownią
(2,5 tys. osób) w Sali Kongresowej z łódzki-
mi filharmonikami i solistami: Lidią Skowron,
Kazimierzem Pustelakiem i Adamem Szy-
bowskim, również pod batutą Henryka Czy-
ża. Recenzje były znakomite, a dorobek Chó-
ru wzbogacił się o bardzo prestiżowe w jego W repertuarze Chóru były także po raz
historii koncerty.
Niezawodowy Chór FŁ w ciągu 15 lat swojej Catulli Carmina Carla Orffa, kantata Alek-
pełnej pasji działalności, pracując pod kie- sander Newski Sergiusza Prokofiewa (I wyk.
runkiem tak znakomitych chórmistrzów, jak w Łodzi) czy Symfonia-Kantata Dzwony op.
Władysław Raczkowski, Tadeusz Kałdowski, 35 Sergiusza Rachmaninowa (I wyk. w Ło-
Witold Dobrzyński, Janusz Przybylski i To- dzi). Razem z Orkiestrą Symfoniczną FŁ pod
masz Szymański, wykonał blisko 40 wielkich batutą Stefana Marczyka i solistami Chór
dzieł z literatury oratoryjno-kantatowej, w uczestniczył w II Festiwalu Muzyki Polskiej
znacznej części należących do najważniej- w Bydgoszczy.
szych w światowej literaturze tego gatunku.
Były to m.in. Magnificat D-dur i Pasja wg. św. W swoim dorobku prócz licznych pierwszych
Mateusza Johanna Sebastiana Bacha, Re- wykonań utworów w Łodzi i także w Polsce
quiem Giuseppe Verdiego, Requiem Wolf- zespół poszczycić się może prawykonaniem:
ganga Amadeusa Mozarta, Stabat Mater pieśni Ojczyzna na chór mieszany i orkiestrę
Karola Szymanowskiego, Stabat Mater Gio- symfoniczną Tadeusza Paciorkiewicza do
acchina Rossiniego, Pory roku i Stworzenie słów Konstantego Idelfonsa Gałczyńskiego.
świata Josepha Haydna, Syn marnotrawny
(I wyk. w Polsce) Claude’a Debussy’ego, Król
Dawid Arthura Honnegera czy dramat bi-
blijny Judith tego samego kompozytora wy-
konany 19 kwietnia 1963 pod batutą Henry-
ka Czyża (w programie koncertu znalazł się
także po raz pierwszy wykonywany w Łodzi
Tren Ofiarom Hiroszimy Krzysztofa Pende-
reckiego na 52 instrumenty smyczkowe).
pierwszy wykonane w Łodzi 13 maja 1960

Henryk Czyż. Fot. B.J. Dorys. Polona AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ Zapowiedź gościnnych koncertów łódzkich filharmoników w Warszawie w marcu 1959. AFŁ

Zapowiedź gościnnych koncertów łódzkich filharmoników w Warszawie w marcu 1959. AFŁ Program gościnnych występów łódzkich filharmoników w Filharmonii Narodowej w Warszawie oraz Sali Kongresowej, 20 i 21 marca 1959. AFŁ

Kazimierz Pustelak. AFŁ Program gościnnych występów łódzkich filharmoników w Filharmonii Narodowej w Warszawie oraz Sali Kongresowej, Lidia Skowron. Archiwum Teatru Wielkiego Adam Szybowski. AFŁ Zapowiedzi koncertów: 20 i 21 maja 1963 w Warszawie, 30 września i 1 października 1960 w FŁ. AFŁ
20 i 21 marca 1959. AFŁ w Łodzi

Zapowiedź koncertów łódzkich filharmoników, 19 i 20 kwietnia 1963 w Państwowej Filharmonii w Łodzi. AFŁ Fragmenty programu PFwŁ z 28-29 kwietnia 1961. AFŁ Tadeusz Paciorkiewicz. Fot. I. Strzemieczna. AFŁ AFŁ z APŁ, skan: WBPŁ
CHÓR PRZY PAŃSTWOWEJ FILHARMONII W ŁODZI
1952-1967

29
Ambroziak, Jadwiga Pietraszkiewicz, Kry-
styna Szostek-Radkowa, Tadeusz Kopacki,
Antoni Majak, Romuald Spychalski, Bogdan
Paprocki, Zdzisław Klimek i wielu innych. Na
co dzień natomiast z zespołem współpra-
cowali także: dyrygent Andrzej Cwojdziński,
korepetytorzy Władysław Manijak, Marian
Toroń, Zofia Bobrowska, akompaniatorzy
Władysław Manijak, Grzegorz Sutt, Irena
Szumigaj oraz prowadzący emisje głosu:
Helena Gratelowa, Tamara Samujłło i Ma-
rian Toroń.
Koncertami z udziałem Chóru przy FŁ dy-
rygowali Zbigniew Chwedczuk, Witold Krze- Ostatnim dziełem, w którego wykonaniu
mieński, Henryk Czyż, Stefan Marczyk, Ta- Chór przy FŁ uczestniczył, była Fantazja c-
deusz Kałdowski, Tomasz Szymański, Mie- -moll na fortepian, chór i orkiestrę Ludwi-
czysław Wojciechowski, Arwid Jansons, ga van Beethovena, zaprezentowana 29
Paul Douglass Freeman, Arkadiusz Basztoń, kwietnia 1967 r., pod batutą Arkadiusza
a wśród solistów byli m.in. Stefania Woyto- Basztonia, z udziałem pianisty Władysła-
wicz, Zofia Rudnicka, Lidia Skowron, Delfina wa Kędry oraz łódzkich filharmoników.
Na zakończenie koncertu Chór wykonał jesz- w ramach obchodów światowych dni pa-
cze, z towarzyszeniem Orkiestry Symfonicz- mięci tego kompozytowa.
nej Filharmonii Łódzkiej, Międzynarodówkę
co było ostatnim akordem piętnastoletniej Chór zawodowy został w Państwowej Filhar-
artystycznej współpracy. monii w Łodzi utworzony dwa lata później, w
1969 roku.
Kolejny sezon rozpoczął się więc bez udzia-
łu chóru, a decyzja ta w swoich skutkach
szybko okazała się błędną, bowiem łódz-
ka filharmonia nie dysponując odtąd sta-
łym zespołem wokalnym musiała zrezygno-
wać z wielu zaplanowanych wcześniej dzieł,
m.in. tak lubianego w Łodzi Requiem Mo-
zarta. Musiano też zrezygnować z udziału
w powoływanym do życia w 1966 roku przez
Andrzeja Markowskiego festiwalu Wratisla-
via Cantans czy z zaproszenia szefa Orkiestry
Filharmonicznej Radia i Telewizji Francuskiej
Charlesa Brucka do zadyrygowania w Ło-
dzi dziełem Hectora Berlioza Romeo i Julia

Stanisław Michoński.
Fot. I. Strzemieczna. AFŁ

Zofia Rudnicka. Fot. I. Strzemieczna.

AFŁ AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ

Bohdan Paprocki. Fot. Hanka.

AFŁ

Jerzy Artysz. Fot. B.J. Dorys. Polona

Fragment programu PFwŁ Paul-Douglas Freeman 1962. AFŁ Arkadiusz Basztoń. Fot. I. Strzemieczna Fragment programu PFwŁ
z 6-7 grudnia 1963. AFŁ z 17-18 marca 1967. AFŁ
Romuald Spychalski. Fot. I. Strze-
mieczna. Arch. T. Wielkiego w Łodzi

Zdzisław Klimek. Fot. E. Hartwig.

NAC on-line

Małgorzata Gorzewska-Cegieł-
łowa. Fot. B.J. Dorys. Polona

Tadeusz Kopacki. Fot. I. Strzemieczna. AFŁ, skan: WBPŁ Mieczysław Voit. AFŁ Program ostatniego koncertu Chóru przy Państwowej Filharmonii w Łodzi, 29 kwietnia 1967. AFŁ
Archiwum Teatru Wielkiego w Łodzi

Orkiestra Symfoniczna Państwowej Filharmonii w Łodzi oraz Chór przy PFwŁ, dyrygent Stefan Marczyk. Łódź 1963. Fot. Jerzy Neugebauer. AFŁ
CHÓR FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. ARTURA RUBINSTEINA
1969-2020

30
być najważniejsze i co staje się udziałem Grażynę Krajewską-Ślebocką oraz Kry- sezonie artystycznym Chór wykonał także
odbiorców prezentowanego przekazu. stynę Hussar. fragmenty z opery Borys Godunow Mode-
sta Musorgskiego, program kolędowy, Sta-
Powstanie 8 marca 1969 roku zawodowego Koncert, który odbył się już dwa miesiące bat Mater op. 53 Karola Szymanowskiego
Chóru Państwowej Filharmonii w Łodzi było później, 2 maja 1969 r., z okazji 150. roczni- (I wykonanie w Łodzi), a także Małą liturgię
zakończeniem długich i żmudnych starań cy urodzin Stanisława Moniuszki, był pierw- prawosławną Romualda Twardowskiego.
łódzkiego środowiska kultury o jego utwo- szym, w którym Chór zaprezentował się pu-
rzenie. Nie udało się przekształcić działają- bliczności wykonując kantatę Widma Sta- Występy te stały się początkiem obfitują-
cego przez blisko piętnaście lat zespołu przy nisława Moniuszki. Półtora miesiąca póź- cej w liczne artystyczne wydarzenia drogi
łódzkiej filharmonii w zespół zawodowy, po- niej, podczas kończącego sezon koncertu, zespołu, którego chórmistrzami byli: przez
Fenomen śpiewu chóralnego wodzeniem natomiast zakończyły się stara- wykonał kantatę Stanisława Wiechowicza trzynaście lat Tomasz Szymański, następ-
to potęga wspólnoty, nia ówczesnego dyrektora Państwowej Fil- Na glinianym wazoniku na chór i orkiestrę nie, do sierpnia 2011, Marek Jaszczak (który
a zarazem jedność harmonii w Łodzi Stefana Marczyka, który symfoniczną, do słów Janiny Porazińskiej. w zespole był od jego powstania) oraz, od
w różnorodności, „wychodził” w Urzędzie Miasta czterdzieści sezonu 2011/2012 Dawid Ber.
półetatów. Z dwustu kandydatów wybra- Po raz trzeci Chór wystąpił już w kolejnym
rozpatrywana na wielu,
no czterdziestu, rekrutujących się zarów- sezonie w ramach Festiwalu Muzyki Orga-
rozmaitych płaszczyznach: no z grona studentów Państwowej Wyższej nowej i Oratoryjnej 3 października prezen-
współbrzmienia, harmonii, Szkoły Muzycznej w Łodzi, uczniów starszych tując w Kościele Ewangelicko-Augsburskim
barwy... To bezlik małych, roczników Średniej Szkoły Muzycznej, jak i św. Mateusza w Łodzi (miejscu częstych kon-
pojedynczych puzzli, dających spośród dysponujących dobrymi warunka- certów obu zespołów artystycznych łódzkiej
jeden piękny obraz. mi głosowymi dawnych chórzystów zespołu filharmonii) Requiem d-moll KV 626 Wolf-
Dawid Ber niezawodowego. ganga Amadeusa Mozarta, wraz z Orkie-
strą Symfoniczną oraz solistami – Delfiną
Stanowisko kierownika chóru powierzo- Ambroziak (sopran), Polą Lipińską (mezzo-
Słowa Dawida Bera, dyrygenta Chóru Fil- no Tomaszowi Szymańskiemu, ostat- sopran), Kazimierzem Pustelakiem (tenor)
harmonii Łódzkiej, trafiają w sedno wszyst- niemu z chórmistrzów zespołu niezawo- i Zdzisławem Krzywickim (bas), pod batu-
kiego, co w śpiewie chóralnym wydaje się dowego, jako korepetytorów angażując tą Stefana Marczyka. W swoim pierwszym

CHÓRMISTRZ
Tomasz Szymański
marzec 1969 – sierpień 1982
Marek Jaszczak
wrzesień 1982 - sierpień 2011
Dawid Ber
od września 2011
ASYSTENT CHÓRMISTRZA
Marek Jaszczak
maj 1975 – sierpień 1982
Janusz Wałęsiński
luty 1983 – kwiecień 1988
Mirosław Kuchowicz
grudzień 1987 – maj 1996
Fragmenty programu koncertu PFwŁ z 2-3 maja 1969 r. AFŁ
Jerzy Rachubiński
maj 1996 – sierpień 1996
Maciej Salski
styczeń 2005 – sierpień 2011

Tomasz Szymański
Maria Hubluk-Kaszuba
od września 2017
PROWADZĄCY EMISJĘ GŁOSU
Grażyna Krajewska
marzec 1969 – październik 1970
Małgorzata Jałmużny-Borowik
od września 2019
Bartosz Szulc
od września 2019
KOREPETYTOR
Krystyna Hussar
marzec 1969 – sierpień 1970
Anna Pfajfer
wrzesień 1970 – sierpień 1974
Aldona Pellowska
listopad 1973 – sierpień 1978
Marek Jaszczak
kwiecień 1974 – luty 1975
AKOMPANIATOR
Aldona Pellowska
Afisz koncertu PFwŁ z 2-3 maja 1969 r. AFŁ Pierwszy skład Chóru Filharmonii Łódzkiej. Program koncertu z 27-28 czerwca 1969. AFŁ Marek Jaszczak
listopad 1973 – sierpień 1978
Bożena Dobruchowska
wrzesień 1978 – sierpień 2005
Piotr Szymanowicz
październik 2005 – luty 2006
Barbara Karaśkiewicz-Zagajewska
październik 2005 – grudzień 2005
Zbigniew Rymarczyk
od września 2006
INSPEKTOR CHÓRU
Adam Kałuszka
marzec 1969 – wrzesień 1976
Wacław Gawroński
październik 1976 – marzec 1978
Marian Niedomagała
kwiecień 1978 – marzec 1997
Ireneusz Wójcikowski
kwiecień 1997 – listopad 2019
Piotr Ranfeld
listopad 2019 (p.o. maj 2016 – listopad 2019)
Chór Państwowej Filharmonii w Łodzi, Chórmistrz Marek Jaszczak. Łódź 1974. Fot. R. Raduszewski. AFŁ Dawid Ber , fot. Jerzy Maciej Koba
CHÓR FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. ARTURA RUBINSTEINA
1969-2020

31
Chór Państwowej Filharmonii w Łodzi swój pienie Fausta oraz Romeo i Julia Hectora za życie. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli
pierwszy pełny sezon koncertowy rozpoczął Berlioza, Niemieckie requiem Johannesa żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów, pod
wykonaniem Requiem d-moll Wolfganga Brahmsa, Requiem wojenne Beniamina dyrekcją samego kompozytora. Czteroczę-
Amadeusa Mozarta, które odtąd na stałe Brittena, Te Deum C-dur Antona Bruck- ściowe dzieło (cz. I Tempo di marchia fune-
zagościło w repertuarze będąc jednym z nera, Stabat Mater i Requiem Antonína bre. Szła śmierć; cz. II Grave. Leży na ziemi... ,
trzech – obok IX Symfonii i Missa Solemnis Dvořáka, Planety Gustava Holsta, Joanna cz. III Molto tranquillo. Prosimy Cię... , cz. IV
Ludwiga van Beethovena – bezsprzecznie d`Arc na stosie Arthura Honeggera, Agnus Senza misura. Jitgadal wejitkadasz) o ory-
najchętniej na żywo przez łódzką widownię Dei, Polskie Requiem, oratorium Siedem ginalnym tytule Kadisz per soprano, tenore,
słuchanych dzieł z udziałem chóru. Po raz bram Jerozolimy, Te Deum i Veni Creator voce recitante, coro maschile ed orchestra,
pierwszy zostało zaprezentowane 3 paź- Krzysztofa Pendereckiego, Liturgia pra- zostało przez Krzysztofa Pendereckiego
dziernika 1969 r. w Kościele Ewangelicko- wosławna wg św. Jana Złotoustego Piotra skomponowane do tekstu Abrahama Cy-
-Augsburskim św. Mateusza w Łodzi, a już Czajkowskiego, Mała Liturgia Prawosław- tryna. W prawykonaniu pod batutą kom-
niecały miesiąc później powtórzone w sali na Romualda Twardowskiego, Beatus vir, pozytora wzięli udział: Izabela Matuła – so-
koncertowej, pod batutą Stefana Marczy- Euntes ibant et flebant, Totus tuus Henry- pran, Izabela Kłosińska – sopran, Agnieszka
ka i z udziałem solistów: Delfiny Ambroziak, ka Mikołaja Góreckiego, II, III i VIII SymfoniaRehlis – mezzosopran, Adam Zdunikowski
Krystyny Szczepańskiej, Kazimierza Puste- Gustava Mahlera, Carmina Burana Carla – tenor, Romuald Tesarowicz – bas, Alber-
laka oraz Zdzisława Krzywickiego. Orffa i wiele, wiele innych. to Mizrahi – narrator, połączone orkiestry
Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina
Był to jednocześnie początek repertuaro- W Łodzi występy Chóru odbywały się naj- i Teatru Wielkiego w Łodzi, połączone chó-
wego otwarcia, bowiem odtąd w progra- częściej w sali koncertowej łódzkiej filharmo- ry Łódzkiej Opery, Filharmonii Łódzkiej oraz
mach koncertów zaczęły się pojawiać dzie- nii oraz w Kościele Ewangelicko-Augsbur- Opery i Filharmonii Podlaskiej.
ła wcześniej na łódzkiej estradzie niewy- skim Świętego Mateusza w Łodzi, ale także
konywane, jak np. Wielka Msza h-moll Jo- na scenie Teatru Wielkiego w Łodzi, gdzie
hanna Sebastiana Bacha, Msza Nelsoń- m.in. 29 sierpnia 2009 r. zespół uczestni-
ska czy Siedem słów Chrystusa na krzyżu czył w prawykonaniu dzieła Krzysztofa Pen-
Franza Josepha Haydna, Missa solemnis dereckiego napisanego z okazji 65. roczni-
D-dur Ludwiga van Beethovena, Potę- cy likwidacji łódzkiego getta Kadisz. Życie

Stefan Marczyk. Fot. J. Neugebauer. AFŁ AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ Witold Krzemieński. Fot. I. Strzemieczna. AFŁ AFŁ, skan: WBPŁ

Sala Koncertowa Państwowej Filharmonii w Łodzi. Wykonawcy koncertu 11 grudnia 1970. AFŁ Henryk Czyż. Fot. J. Neugebauer. AFŁ, skan: WBPŁ Delfina Ambroziak. Fragmenty jubileuszowego programu oraz afisz Państwowej Filharmonii w Łodzi Stefania Woytowicz. Fot. B.J.
AFŁ Fot. I. Strzemieczna. AFŁ z 30 maja i 6 czerwca 1975. AFŁ, skan: WBPŁ Dorys. Polona

Zdzisław Szostak. Fot. Henryk AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ Proj. graficzny Joanna
Śmigacz. AFŁ Tyczkowska. AFŁ AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ
Proj. graficzny Joanna Tyczkowska. Wojciech Michniewski. AFŁ
AFŁ

Jerzy Katlewicz. Fot. B.J. Dorys. AFŁ, skan: WBPŁ Andrzej Markowski. Fot. Halina AFŁ, skan: WBPŁ
Polona Holasa-Idziakowa. AFŁ

Paweł Przytocki. Fot. Ireneusz AFŁ, skan: WBPŁ Jan Krenz. Fot. B.J. Dorys. Polona Projekt graficzny JAGO - Katarzyna
Skąpski Kwaśniewska. AFŁ, skan: WBPŁ

Fot. Ch. Zieliński i J. Kopeć. Proj. graf. I. Pokora. AFŁ, skan: WBPŁ

Krzysztof Penderecki. Fot. Magdalena Lasocka. AFŁ AFŁ, skan: WBPŁ AFŁ, skan: WBPŁ Projekt graficzny JAGO - Katarzyna Marek Pijarowski. Fot. Krzysztof Łuciuk Projekt graficzny Krzysztof Tyczkowski. AFŁ
Kwaśniewska. AFŁ, skan: WBPŁ
CHÓR FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. ARTURA RUBINSTEINA
1969-2020

32
stochowskiej im. Bronisława Hubermana, rafia św. Antoniego Padewskiego i św. Jana na chór sześciogłosowy i sześć instrumen-
w Filharmonii Podkarpackiej im. Artura Ma- Chrzciciela w Łagiewnikach, Kościół Ojców tów Artura Zagajewskiego zaprezentowana
lawskiego w Rzeszowie. Jezuitów w Łodzi, a zwłaszcza Bazylika Ar- w FŁ 22 listopada 2019. Największy rozgłos
chikatedralna św. Stanisława Kostki w Ło- przyniosło pierwsze wykonanie Mszy łaciń-
Chór brał także udział w licznych festiwa- dzi. W Bazylice, dla upamiętnienia pierwszej skiej Zdzisława Szostaka, które odbyło się
lach, wśród których był Musica Antiqua Eu- rocznicy śmierci Jana Pawła II, firma DUX w sali koncertowej łódzkiej filharmonii pod
ropae Orientalis odbywający się w Bydgosz- dokonała nagrania Requiem d-moll W.A. dyrekcją kompozytora 23 marca 2005 r.
czy, Wratislavia Cantans – koncert z Orkie- Mozarta na płytę DVD. W specjalnie zaaran-
strą FŁ pod batutą Andrzeja Markowskiego żowanym wnętrzu wystąpili Chór i Orkiestra Chór FŁ koncertował i koncertuje także
w Katedrze św. Marii Magdaleny we Wro- FŁ oraz soliści: Iwona Hossa, Urszula Krygier, w mniejszych ośrodkach w Polsce. Śpiewał
cławiu, czy Festiwal Krzysztofa Penderec- Adam Zdunikowski i Romuald Tesarowicz, m.in. w Kaliszu, Zgierzu, Pile, Kielcach, Łasku,
kiego – występ w Kościele Najświętszej Ma- a dyrygował Tadeusz Wojciechowski. Bełchatowie, Paradyżu, Płocku, Skierniewi-
W ciągu 50 lat działalności artystycznej rii Panny Wspomożenia Wiernych w Pile. cach, Piotrkowie Trybunalskim, Tomaszowie
Chór FŁ odniósł wiele sukcesów koncertując Chór jest także częstym gościem w Archi- Mazowieckim, Wieluniu czy Zduńskiej Woli.
na estradach znaczących ośrodków kultury Koncertował także m.in. w Bazylice Jasno- kolegiacie pw. Najświętszej Marii Panny i św. Występuje w salach koncertowych, pała-
w Polsce, począwszy od pierwszego wystę- górskiej w Częstochowie i w Bazylice Naj- Aleksego w Tumie. Tam właśnie dokonał cach, wnętrzach świątyń, uczestniczy w kon-
pu w Filharmonii Narodowej w Warszawie świętszego Serca Jezusa w Warszawie (zy- szeregu nagrań do kolejnych płyt i tam miały certach plenerowych i innych wydarzeniach
17 października 1974 r. w ramach Panoramy skując znakomite recenzje wykonaniem Mis- miejsce prawykonania utworów współcze- (śpiewał pod dyrekcją Macieja Salskiego
30-lecia. Z Orkiestrą FŁ, solistami – Teresą sa Latina Zdzisława Szostaka z Orkiestrą FŁ snych kompozytorów łódzkich, m.in. Locus uświetniając otwarcie ms2 – oddziału Mu-
May-Czyżowską (sopran), Aleksandrą Imal- i solistami pod batutą kompozytora, 4 paź- inaestimabilis Krzysztofa Grzeszczaka. Pra- zeum Sztuki w Manufakturze w Łodzi, brał
ską (mezzosopran), Paulosem Raptisem dziernika 2006). Sukces przyniosło zespoło- wykonań zresztą Chór ma w swoim dorob- udział w wykonaniu na Rynku Manufaktury
(tenor) i Adamem Szybowskim (bas) pod wi wykonanie Mszy polskiej Jana Maklakie- ku znacznie więcej, a były wśród nich m.in. muzyki towarzyszącej seansowi filmu Stan-
dyrekcją Henryka Czyża wykonał wówczas wicza z Teresą Żylis-Garą (sopran) i Zbignie- utwory Bronisława Kazimierza Przybylskie- leya Kubricka w widowisku plenerowym
Petite Messe Solennelle Gioacchino Rossi- wem Rymarczykiem (organy) pod dyrekcją go – Opowieść o życiu i śmierci Karola Świer- 2001: Odyseja kosmiczna 15 maja 2009,
niego. Odtąd wielokrotnie gościł na estra- Marka Jaszczaka w kościele parafialnym św. czewskiego oraz wykonany podczas koncer- wraz z Orkiestrą Symfoniczną FŁ i solistami,
dach filharmonicznych, m.in. w Filharmo- Kazimierza Królewicza w Radziejowicach. tu inaugurującego nowy gmach FŁ 10 grud- pod dyrekcją Marcina Wolniewskiego).
nii Poznańskiej im. Tadeusza Szeligowskie- nia 2004 r. utwór Myśląc Ojczyzna, jak rów-
go – auli Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, W Łodzi, poza salą koncertową filharmonii, nież Ut quid, clamitatio in tribulatione, Locus
w Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana zespół wielokrotnie występował we wnę- inaestimabili i Glosa Krzysztofa Grzeszcza-
Paderewskiego w Bydgoszczy, w Filharmo- trzach świątyń, a obok Kościoła Ewangelic- ka, Modlitwa gettowego Żyda Sebastiana
nii Bałtyckiej w Gdańsku, w Filharmonii Czę- ko-Augsburskiego św. Mateusza były to: Pa- Kondratowicza czy Muzyka madrygałowa

Chór Filharmonii Łódzkiej, Jubileusz 25-lecia. W I rzędzie Chórmistrz Marek Jaszczak. Chór FŁ, Teresa Żylis-Gara (sopran), dyrygent Marek Jaszczak. Radziejowice, Chór Filharmonii Łódzkiej w roku jubileuszu 40-lecia. Sala Koncertowa
Kościół Ewangelicko-Augsburski Świętego Mateusza w Łodzi, marzec 1994. AFŁ Parafia św. Kazimierza Królewicza, 15 września 2006. Fot. Andrzej Maziarz. AFŁ Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina. AFŁ

Sala Koncertowa Państwowej Filharmonii w Łodzi, lata 70. XX w. Orkiestra Symfoniczna i Chór FŁ, dyryguje Zdzisław Szostak. AFŁ Teresa Żylis-Gara, Chór Filharmonii Łódzkiej, dyrygent Marek Jaszczak. Chór i Orkiestra Symfoniczna FŁ, Chór ZSM im. St. Moniuszki w Łodzi, dyryguje Chór Filharmonii Łódzkiej, dyryguje Dawid Ber. Archikatedra pw. NMP
Radziejowice, 15 września 2006. Fot. Karolina Siemion. AFŁ Marek Pijarowski. Sala Koncertowa FŁ, 18 lutego 2005. Fot. Marcin Kopeć. AFŁ i św. Antoniego w Tumie, 22 maja 2011. Fot. Sławomir Głodek. AFŁ

Chór Filharmonii Łódzkiej. W III rz. pierwszy z lewej Chórmistrz Dawid Ber. Gmach FŁ. Fot. Dariusz Marcinkowski. AFŁ Orkiestra i Chór FŁ, soliści Katarzyna Hołysz, Anna Bernacka, Jacek Laszczkowski, Romuald Tesarowicz, dyrygent José Maria Florêncio. Sala Konc. Filh. Pom. im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy, Ork. Symf. FPom., Chór FŁ, sol.: K. Bakhritdinova, V. Dytiuk, G. Vashchenko,
Wykonanie Missa Latina Z. Szostaka. Bazylika Archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi, 9 kwietnia 2016. Fot. Dariusz Kulesza. AFŁ dyryg. M. Diadiura, 6 października 2017. Fot. Mariusz Talkowski. AFŁ

Chór Filharmonii Łódzkiej, Zbigniew Rymarczyk - fortepian, dyryguje Dawid Ber. Sala Koncertowa FŁ, Jubileusz 45-lecia, 29 września Chór FŁ, fortepian Zbigniew Rymarczyk, dyryguje Jan Łukaszewski. Inaug. Roku Jubil. 50-lecia działalności Chóru FŁ. Sala Koncertowa Zdzisław Szostak, Bazylika Archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi, 9 kwietnia 2016. Fot. D. Kulesza. AFŁ
2014. Fot. Tomasz Ogrodowczyk. AFŁ FŁ, 17 lutego 2019. Fot. Marcin Stępień. AFŁ
CHÓR FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. ARTURA RUBINSTEINA
W SEZONIE 2019/2020

35
SOPRANY Jolanta Kania-Nowosielska
Joanna Kruszyńska
BASY
Justyna Balwierczyk Anna Krysztofiak Sebastian Kondratowicz
Paulina Glinka Maja Skoblewska Michał Kotynia
Maria Hubluk-Kaszuba Małgorzata Stadnicka Jakub Kowalewski
Danuta Kamińska Elżbieta Sobczyńska Adrian Łęczycki
Krystyna Kulczycka Dominika Stefańska Piotr Ranfeld
Ewa Maciejewska Agata Szmuk Seweryn Ropenga
Marta Malarska Kinga Tomczyk Michał Seta
Monika Michalik Adam Suwald
Anna Poborc Łukasz Szatkowski
Henryka Rajch TENORY Adam Tomczak
Aleksandra Ryłko-Sutowicz Rafał Wiecha
Robert Bednarczyk
Marta Stępień Paweł Zapart
Grzegorz Głaszcz
Magdalena Szymańska
Robert Grabowski
Elżbieta Wójcik
Michał Kluska
Anna Wójcikowska
Michał Kubiak
Magdalena Zdzienicka
Krzysztof Lachman
Justyna Zientala
Piotr Matula
Łukasz Seta

ALTY Marcin Stańczyk

Zbigniew Wałęsiński
Renata Bilecka Andrzej Wąsikiewicz
Beata Edwards Piotr Wieczorek
Ewa Gramsz Mateusz Włodarczyk
Aleksandra Hawro-Łyko Paweł Zięba
Aleksandra Jabłońska-Kozub Paweł Żak
Edyta Jełowicka

Fot. J.M. Koba

CHÓRMISTRZ ASYSTENT PROWADZĄCY AKOMPANIATOR INSPEKTOR

DAWID BER CHÓRMISTRZA EMISJĘ GŁOSU ZBIGNIEW PIOTR RANFELD
MARIA MAŁGORZATA RYMARCZYK
HUBLUK-KASZUBA JAŁMUŻNY-BOROWIK
BARTOSZ SZULC
WAŻNIEJSZE POZYCJE Z REPERTUARU
CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
36
Johann Sebastian Bach – Ein feste Burg
ist unser Gott BWV 80
Johann Sebastian Bach – Kantata Tak
Ojciec umiłował świat BWV 68
Johann Sebastian Bach – Magnificat
D-dur BWV 243
Johann Sebastian Bach – Oratorium
na Boże Narodzenie
Johann Sebastian Bach – Pasja wg
św. Jana BWV 245
Johann Sebastian Bach – Wielka Msza
h-moll BWV 232
Samuel Barter – Agnus Dei
Jerzy Bauer – Pomnik krzyczący
(prawykonanie)
Ludwig van Beethoven – Fantazja c-moll
na fortepian, chór i orkiestrę op. 80
Ludwig van Beethoven – Oratorium
Chrystus na Górze Oliwnej op. 85
Ludwig van Beethoven – Kantata Cisza
morska i szczęśliwa podróż op. 112 (sł. J.W. Antonín Dvořák – Requiem b-moll op. 89
Goethe, przekład R. Stiller)
Ludwig van Beethoven – Msza C-dur op. 86
Ludwig van Beethoven – Missa solemnis
D-dur op. 123
Ludwig van Beethoven – IX Symfonia
d-moll op. 125
Hector Berlioz – Śmierć Kleopatry – Scena
liryczna na sopran i orkiestrę
Hector Berlioz – Potępienie Fausta –
Legenda dramatyczna
Hector Berlioz – Symfonia dramatyczna
Romeo i Julia op. 17 (wybór)
Urszula Borkowska – Cyberfonia
(prawykonanie)
Aleksander Borodin – Tańce połowieckie
z opery Kniaź Igor
Johannes Brahms – Alt-Rhapsodie op. 53
Johannes Brahms – Neue Liebeslieder op. 65 Sainte Cécilie
Johannes Brahms – Niemieckie requiem
op. 45
Johannes Brahms – Pieśń przeznaczenia
na chór i orkiestrę op. 54
Beniamin Britten – Dwa psalmy
Beniamin Britten – Requiem wojenne
Leonard Bernstein – Chichester Psalms
Leonard Bernstein – West Side Story
(wybór)
Anton Bruckner – Te Deum C-dur op. 108
Anton Bruckner – III Msza f-moll WAB 28
André Caplet – Tout est lumière
Jacques Chailley – Casa Dei
Luigi Cherubini – Requiem c-moll
Piotr Czajkowski – Liturgia prawosławna
wg św. Jana Złotoustego op. 41
Piotr Czajkowski – Mazepa
(oprac. A. Wicherek)
Henryk Czyż – Poemat patriotyczny
Odrodzenie (z wykorzystaniem fragm.
Symfonii e-moll Odrodzenie Mieczysława
Karłowicza)
Henryk Czyż – Opera Białowłosa (fragm.)
Claude Debussy – La Damoiselle élue
Claude Debussy – Nokturny
Claude Debussy – Syn marnotrawny
Krzesimir Dębski – II Symfonia Ver redit
Maurice Duruflé – Requiem op. 9
Antonín Dvořák – Stabat Mater op. 58
Gabriel Fauré – Messe de requiem op. 48
Morton Feldman – Rothko Chapel
César Franck – Panis Angelicus
Joep Franssens – Sanctus
Katarzyna Gärtner – Msza beatowa Pan
przyjacielem moim
George Gershwin – Porgy and Bess (libretto
E. Du Bose Heyward i I. Gershwin; fragm.)
Christoph Willibald Gluck – Orfeusz
i Eurydyka
Grzegorz Gerwazy Gorczyczki – Trzy motety:
In virtate tua, Illuxit sol, Laetatus sum
Grzegorz Gerwazy Gorczyczki – Missa
Paschalis
Charles Gounod – Messe Solenne de
Henryk Mikołaj Górecki – Ad matrem na
sopran, chór mieszany i orkiestrę
Henryk Mikołaj Górecki – Beatus vir na
baryton, chór i orkiestrę op. 38
Henryk Mikołaj Górecki – Euntes ibant et
flebant op. 32
Henryk Mikołaj Górecki – Kantata op. 26
Henryk Mikołaj Górecki – Sanctus
Adalbertus op. 71
Henryk Mikołaj Górecki – Totus Tuus op. 60 mieszany i orkiestrę symfoniczną
Aleksander Grieczaninow – Liturgia
Domestica wg św. Jana Złotoustego
Krzysztof Grzeszczak – Glosa
(prawykonanie)
Krzysztof Grzeszczak – Locus
Inaestimabilis (prawykonanie)
Krzysztof Grzeszczak – Ut quid, clamitatio
in tribulatione (prawykonanie)
Sofia Gubaidulina – Pieśń słoneczna
Georg Friedrich Haendel – Oratorium
Juda Machabeusz
Georg Frierdich Haendel – Oratorium
Mesjasz HWV 56
Franz Joseph Haydn – Msza nr 14 B-dur
Franz Joseph Haydn – Missa in tempore
belli C-dur
Franz Joseph Haydn – Msza Nelsońska
Franz Joseph Haydn – Missa Sanctae
Caeciliae
Franz Joseph Haydn – Missa solemnis
Harmoniemesse Hob XXII:14
Franz Joseph Haydn – Oratorium
Pory roku
Franz Joseph Haydn – Oratorium
Stworzenie świata
Franz Joseph Haydn – Oratorium
Siedem słów Chrystusa na krzyżu
Franz Joseph Haydn – Stabat Mater
Franz Joseph Haydn – Symfonia G-dur
Oxfordzka HWV I/92
Johann Michael Haydn – Missa Sancti
Aloysii
Gustav Holst – Suita na wielką orkiestrę
i 6-gł. chór żeński Planety op. 32
Arthur Honegger – Joanna d`Arc na stosie (sł. pol. K. Czekotowski)
Arthur Honegger – Dramat biblijny Judith
Arthur Honegger – Psalm symfoniczny
w 3 częściach Król Dawid
Andrzej Hundziak – Concerto per choro
femminile
Leoš Janaček – Msza głagolicka
Leoš Janaček – Ojcze nasz
Gija Kancheli – Styx
Sławomir Kaczorowski – Gloria
(prawykonanie)
Mieczysław Karłowicz – Symfonia e-moll
Odrodzenie op. 7
Wojciech Kilar – Angelus na sopran, chór
Wojciech Kilar – Bogurodzica
Wojciech Kilar – Exodus na orkiestrę i chór
Wojciech Kilar – Missa Pro Pace
Wojciech Kilar – Veni Creator
Wojciech Kilar – Victoria
Sebastian Kondratowicz – Modlitwa
gettowego Żyda (prawykonanie)
Sławomir Kupczak – I Symfonia Capax Dei
(prawykonanie)
Jan Krenz – Messa Breve
Jan Krenz – Requiem
Andrzej Kurylewicz – In Verona na chór
mieszany i wielką orkiestrę
Marcin Leopolita – Missa Paschalis
György Ligeti – Requiem
Ferenc Liszt – Symfonia Dantejska
Ferenz Liszt – Ave Maria
Ferenz Liszt – Vater Unser
Witold Lutosławski – I Symfonia
Witold Lutosławski – Trois Poèmes d’Henri
Michaux
Juliusz Łuciuk – Suita maryjna
Paweł Łukaszewski – III Symfonia
Symphony of Angels
Gustav Mahler – II Symfonia c-moll
Gustav Mahler – III Symfonia d-moll
Gustav Mahler – VIII Symfonia
Jan Maklakiewicz – Msza polska
Bohuslav Martinu – Msza polowa na
baryton solo, chór męski i orkiestrę
Pietro Mascagni – Rycerskość wieśniacza
(wersja koncertowa)
Felix Mendelssohn-Bartholdy – Psalm 98
op. 91
WAŻNIEJSZE POZYCJE Z REPERTUARU
CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
37
Felix Mendelssohn-Bartholdy – Oratorium Jan Kanty Pawluśkiewicz – Harfy Papuszy
Eliasz op. 70
Felix Mendelssohn-Bartholdy – Oratorium Mater
Paulus op. 36
Felix Mendelssohn-Bartholdy – II Symfonia
B-dur Lobgesang op. 52
Felix Mendelssohn-Bartholdy – Muzyka
do Snu nocy letniej Williama Szekspira
Marcin Mielczewski – Magnificat
Stanisław Moniuszko – Cztery litanie
ostrobramskie
Stanisław Moniuszko – Kantata Widma,
sceny liryczne z poematu Adama
Mickiewicza Dziady
Stanisław Moniuszko – Msza Piotrowińska
B-dur
Stanisław Moniuszko – Kantata na głosy
solowe, chór i orkiestrę Sonety Krymskie
(do słów A. Mickiewicza)
Stanisław Moniuszko – Verbum nobile
(wyk. koncertowe)
Stanisław Moryto – Stabat Mater
Wolfgang Amadeus Mozart – Ave Verum
Corpus KV 618
Wolfgang Amadeus Mozart – Msza
koronacyjna C-dur KV 317
Wolfgang Amadeus Mozart – Laudate
Dominum
Wolfgang Amadeus Mozart – Requiem
d-moll KV 626
Wolfgang Amadeus Mozart – Symfonia
C-dur Linzka KV 425
Wolfgang Amadeus Mozart – Vesperae
solennes de confessore KV 339
Wolfgang Amadeus Mozart – Wielka msza
c-moll KV 427
Karol Mroszczyk – Nokturn na chór żeński
i orkiestrę (prawykonanie)
Modest Musorgski – Borys Godunow
(fragm.)
Feliks Nowowiejski – Rota
Feliks Nowowiejski – Missa pro pace
op. 49 nr 3
Jacques Offenbach – Wielka księżna
Gérolstein
Carl Orff – Carmina Burana
Carl Orff – Catulli Carmina
Juan Gutiérrez da Padilla – Missa Ave
Regina Caelorum
Giovanni Pierluigi Palestrina – Missa
Papae Marcelli
Giovanni Pierluigi da Palestrina – Stabat
Krzysztof Penderecki – Agnus Dei
Krzysztof Penderecki – Chieruwimskaja pieśń
Krzysztof Penderecki – Credo
Krzysztof Penderecki – Kadisz. Życie za
życie. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli
żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów
Krzysztof Penderecki – Missa brevis
Krzysztof Penderecki – Oratorium Dies
Irae na chór mieszany i wielką orkiestrę
symfoniczną
Krzysztof Penderecki – Pasja według
św. Łukasza
Krzysztof Penderecki – Polskie requiem na
4 głosy solowe, 2 chóry mieszane i orkiestrę
Krzysztof Penderecki – Psalmy Dawida
na chór mieszany i perkusję
Krzysztof Penderecki – Symfonia-Oratorium
Siedem bram Jerozolimy na kwintet soli-
stów, recytatora, trzy chóry i orkiestrę
Krzysztof Penderecki – Te Deum na głosy
solo, chór mieszany i wielką orkiestrę
Krzysztof Penderecki – Veni Creator
Giovanni Battista Pergolesi – Stabat Mater Zdzisław Szostak – Missa Latina
Bernard Pietrzak – Con Dolores
Francis Poulenc – Cztery motety
a cappella na Boże Narodzenie
Francis Poulenc – Gloria
Francis Poulenc – Messe G-dur
Francis Poulenc – Stabat Mater
Sergiusz Prokofiew – Kantata Aleksander
Newski op. 78
Bronisław Kazimierz Przybylski – Missa
Papae Joannis Pauli Secundi (I raz w Polsce)
Bronisław Kazimierz Przybylski – Opowieść
o życiu i śmierci Karola Świerczewskiego
(prawykonanie)
Giacomo Puccini – Messa di Gloria
(pierwszy raz w Polsce)
Sergiusz Rachmaninow – Kantata Dzwony
op. 35
Władysław Raczkowski – Apoteoza
(oprac. Jakub Kowalewski)
Maurice Ravel – Dziecko i czary
(wykonanie koncertowe)
Maurice Ravel – II Suita baletowa Dafnis
i Chloe
Gioacchino Rossini – La Petite Messe
Solennelle
Gioacchino Rossini – Mała msza uroczysta prawosławna na głos solo, chór i orkiestrę
Gioacchino Rossini – Stabat Mater
John Milford Rutter – Gloria
John Milford Rutter – Requiem
Camille Saint-Saëns – Samson i Dalila
Pfarrvikar Jörg Scheerer – Liturgie
Alfred Schnittke – Requiem
Franz Schubert – V Msza As-dur
Robert Schumann – Sceny z Fausta
Goethego
Robert Schumann – Raj i Peri
Robert Schumann – Zigeunerleben
op. 29 nr 3
Valentin Silvestrov – Requiem dla Larissy
(pierwszy raz w Polsce)
Igor Strawiński – Symfonia psalmów
Igor Strawiński – Król Edyp
Stanisław Sylwester Szarzyński – Ad
hymnos ad cantus
Stanisław Sylwester Szarzyński – Jesu,
spes mea
(prawykonanie)
Zdzisław Szostak – Natus nobis est
Salvator
Dmitrij Szostakowicz – XIII Symfonia b-moll
Babi Jar op. 113
Karol Szymanowski – Oratorium Stabat
Mater op. 53
Karol Szymanowski – Suita z baletu
Harnasie op. 55
Karol Szymanowski – III Symfonia Pieśń
o nocy op. 27
Karol Szymanowski – Kantata Demeter
na alt solo, chór żeński i orkiestrę
(sł. S. Wyspiański) op. 37
Karol Szymanowski – Litania do Marii
Panny na sopran, chór żeński i orkiestrę
(sł. J. Libert) op. 59
Karol Szymanowski – Veni Creator
na sopran solo, chór mieszany, organy
i orkiestrę (sł. S. Wyspiański) op. 57
Aleksander Tansman – Psalmy Dawidowe
na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę
Aleksander Tansman – Prorok Izajasz
John Tavener – Svyati
Romuald Twardowski – Koncert wiejski
Romuald Twardowski – Mała liturgia
Pëteris Vasks – Dona nobis pacem
na chór i orkiestrę smyczkową
Giuseppe Verdi – Requiem
Giuseppe Verdi – Traviata
(wykonanie koncertowe)
Heitor Villa-Lobos – Chôros nr 10
Vivaldi Antonio – Gloria RV 589
Vivaldi Antonio – Psalm Dixit Dominus
VWV 594
Wagner Richard – Rienzi (libretto komp.
wg powieści E. Bulwera-Lyttona)
Ryszard Wagner – Parsifal
(II akt, wykonanie koncertowe)
Mieczysław Wajnberg – VIII Symfonia
Kwiaty polskie op. 83 (fragm.)
Andrew Lloyd Webber – Requiem
Andrew Lloyd Webber – Musical Jesus
Christ Superstar (fragm.)
Stanisław Wiechowicz – Kantata
Na glinianym wazoniku
Ralph Vaughan Williams – I Symfonia
Morska
Artur Zagajewski – Stabat Mater
(prawykonanie)
Artur Zagajewski – Muzyka madrygałowa
na chór sześciogłosowy i sześć instrumen-
tów (prawykonanie)
Józef Zeidler – Veni Creator
Marcin Józef Żebrowski – Magnificat
ŹRÓDŁA MATERIAŁÓW WYKORZYSTANYCH
DO ZREALIZOWANIA WYSTAWY

38
AUTORZY FOTOGRAFII:
Benedykt Jerzy Dorys
Georg Fayer
Sławomir Głodek
Fred Hartsook
Edward Hartwig
Fryderyk Hempel
Halina Holasa-Idziakowa
Jerzy Maciej Koba
Marcin Kopeć
Dariusz Kulesza
Magdalena Lasocka
Krzysztof Łuciuk
Archiwum Chóru Męskiego „Echo” Poznań Jan Malarski
Archiwum Chórów Parafii Archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi Dariusz Marcinkowski
Archiwum Cyfrowe Archiwum Prowincjalnego Franciszkanów (OFMConv) w Krakowie Andrzej Maziarz
Archiwum Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku Aleksander Meyer
Archiwum Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Jan Mieczkowski
Archiwum Filharmonii Częstochowskiej Jerzy Neugebauer
Archiwum Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina w Łodzi Tomasz Ogrodowczyk
Archiwum Kościoła Chrześcijan Baptystów w Łodzi Kacper Pempel
Archiwum Opera Krakowska Ryszard Raduszewski
Archiwum Orkiestry Symfonicznej im. Karola Namysłowskiego w Zamościu K. Schulz
Archiwum Państwowe w Łodzi Karolina Siemion
Archiwum Przedsiębiorstwa Usług Geodezyjno-Kartograficznych „GEOFOT” w Łodzi Ireneusz Skąpski
Archiwum Stowarzyszenia „Harmonia” z Łodzi Marcin Stępień
Archiwum Stowarzyszenia Śpiewaczego „Echo” w Łodzi Irena Strzemieczna
Archiwum Stowarzyszenia Śpiewaczego im. Stanisława Moniuszki w Łodzi Henryk Śmigacz
Archiwum Towarzystwa Śpiewackiego „Lutnia” w Radomiu Mariusz Talkowski
Cyfrowe Muzeum Teatru Wielkiego w Łodzi Allan Warren
Zbiory Biblioteki Narodowej Polona Bronisław Wilkoszewski
Zbiory Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego Stanisław Zaborski
Zbiory CFKZ PTTKT w Łodzi (dostęp 2007 r.) Studio Matzene, Chicago
Zbiory Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej – zbiory on-line Zakład fotograficzny: The London Stereoscopic Company Photographers to Her Majesty
Zbiory Miejskiego Konserwatora Zabytków (dostęp 2007 r.) Zakład Fotograficzny J. Fuchsowa, Poznań
Zbiory Muzeum Miasta Łodzi Zakład Fotograficzny Kuczyński i Gultler w Krakowie
Zbiory Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego – zbiory on-line WSPOMNIENIA, ROZMOWY, WYWIADY:
Zbiory Salonu Muzycznego im. Feliksa Nowowiejskiego w Poznaniu Mirosław Hodor: Wspomnienia rodzinne, styczeń - luty 2015.
Zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi Tadeusz Paciorkiewicz: Wspomnienia [w:] Z dziejów Akademii Muzycznej w Łodzi. cz. I – PWSM
Zbiory Yad Vashem – (foto z Litzmannstadt Ghetto) 1945-1975, praca zbiorowa, Wyd. UŁ, Łódź 1991.
Zbiór ikonograficzny Alfonsa Pellowskiego, [w:] BUŁ Alfons Pellowski: Wspomnienia z czasów wojny. Łódź, lata 70. XX wieku.
Zbiór Międzynarodowej Fundacji Muzycznej im. Artura Rubinsteina w Łodzi Rozmowa z prof. Franciszkiem Wesołowskim w 90. lecie urodzin W nutach jest tylko połowa
muzyki. Bożena Pellowska-Chudobińska, [w:]„Kultura i Biznes” nr 11 listopad-grudzień 2003.
ZBIORY ARCHIWÓW RODZINNYCH: Rozmowa z Małgorzatą Irchą – prezesem Stowarzyszenia Śpiewaczego „Harmonia” w Łodzi, maj 2016.
Archiwum rodzinne Jakuba Kosmala Rozmowa z Barbarą Ligęzą, wnuczką Bronisława Ligęzy. Łódź, 25 września 2012.
Archiwum rodzinne Mirosława Hodora Rozmowa z Karolem Stasińskim – wiceprezesem Stowarzyszenia Śpiewaczego „Harmonia”
Archiwum rodzinne Barbary Ligęzy w Łodzi, maj 2016.
Archiwum rodzinne Konrada Żelazo
Archiwum Rodziny Marii Kowalskiej PRASA:
Archiwum Rodziny Nowaków „Echo” 1937 nr 167.
Archiwum Rodziny Artura Rubinsteina „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1894 nr 1, listopad; 1904 nr 2.
Archiwum Rodziny Pellowskich „Dziennik Łódzki” 1945 nr 7 z 8 lutego 1945, nr 128 (138), 1957 nr 291; 1959 nr 63, 70; 1961 nr 72, 80.
Archiwum Tadeusza Paciorkiewicza „Dziennik Łódzki”. Pismo przemysłowe, handlowe i literackie. 1887 nr 20, 24, 27; 1888 nr 35, 62,
85, 130; 1892 nr 71, 75, 252.
OPRACOWANIA I ARTYKUŁY: „Gazeta Łódzka” 1915 nr 7; 1916 nr 33, 1916 nr 310; 1917 nr 11, 36, 39, 52, 75, 84, 88, 140.
Dr. Karol Czerny: Ćwierćwiekowa przeszłość Lwowskiego Tow. Śpiewackiego „LUTNIA” jej „Głos Polski” 1919 nr 120.
dążenia, ideały i działalność jako sprawozdanie za lata administracyjne 1905/1906 i 196/1907, „Głos Poranny” 1934 nr 98, 262; 1938 nr 348, 349; 1939 nr 15, 155.
W dwudziestopięciolecie Towarzystwa. Nakł. Tow. „LUTNIA”, Lwów 1907/1908. Polona „Głos Poranny”. Dodatek ilustrowany; z 8 czerwca 1930; z 28 czerwca 1931; z 21 lutego 1932;
Oskar Flatt: Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, z 26 lutego 1933; 1934 nr 262.
Warszawa, w drukarni „Gazety Codziennej” 1853, przedruk – Wyd. GRAKO w nakładzie 2000 egz. „Głos Robotniczy” 1945 z 22, 29, 30 czerwca, 18 i 20 lipca 1945.
numerowanych, egz. Nr. 1330, Łódź 2002. „Godzina Polski” Dziennik polityczny, społeczny i literacki. 1917 nr 30, 41, 44, ; 1918 nr 33.
Zdzisław Konicki: Ulice Łodzi, wyd. Wojciech Grochowalski 1995. „Ilustrowana Republika” 1925 nr 67; 1927 nr 107; 1928 nr 69, 81, 88, 89, 336; 1929 nr 8, 115;
Anna Kuligowska‑Korzeniewska: Życie kulturalne w gettcie łódzkim. Muzyka i taniec [w:] Fenomen 1930 nr 56, 74, 147; 1931 nr 129, 308; 1932 nr 184; 1933 nr 268, 276, 297, 299, 341; 1934 nr 27,
Getta Łódzkiego 1940-1944, Wydawnictwo UŁ pod red. Pawła Samusia i Wiesława Pusia, Łódź 2007. 156, 166, 274, 313; 1935 nr 129; 1937 nr 52, 146; 1939 nr 39.
Anna Kuligowska‑Korzeniewska: Łódzka Orkiestra Symfoniczna w Litzmannstadt Ghetto [w:] „Litzmannstädter Zeitung” 1940 nr 102, 103, 109, 116, 118, 120, 129, 288, 347; 1941 nr 8, 13, 18,
90 lat Filharmonii Łódzkiej, red. Krystyna Juszyńska, Wyd. Akademia Muzyczna im. Grażyny 20, 21, 35, 37, 121, 127, 128; 1942 nr 275, 289; 1943 nr 3, 20, 359-360; 1944 nr 30, 212, 219,
i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Łódź 2006. 239, 359-360; 1945 nr 14.
Włodzimierz Kusik: Aria na wiolonczelę. Niezwykła historia Haliny Kowalskiej [w:] Wydawnictwo „Lodscher Zeitung” 1940 nr 61.
Literackie i Naukowe RADWAN, Tolkmicko 2010. „Lodzer Zeitung” 1895 z 13 stycznia; 1939 nr 308, 312, 318, 349.
Michał Latosiński: Litzmannstadt Getto. Strona internetowa. „Łodzianin” 1938 nr 156.
Władysław Litmanowicz – Jerzy Giżycki: Szachy od A do Z, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1986. „Łódź w ilustracji”. Dodatek niedzielny do „Kurjera Łódzkiego” 1924 nr 10, 18, 19; 1926 nr 3, 48;
Alfons Pellowski: Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918, Wyd. Wojciech Grochowalski nakładem 1929 z 14 kwietnia, nr 21, 41, 52; 1930 nr 9, 147, 148; 1931 nr 41; 1932 nr 1, 49; 1933 nr 2, 19, 24,
Papier-Serwice, Łódź 1994. 42; 1934 nr 12; 1938 nr 14, 45; 1939 nr 16.
Aleksander Poliński: Dzieje muzyki polskiej w zarysie. Wydawnictwo Nauczycieli Szkół Wyższych „MUZYKA”, 1925, 1927 czerwiec; 1928 czerwiec; VII-IX 1932; 1934.
we Lwowie. Lwów 1907. „Neue Lodzer Zeitung. Handels und Industrieblatt” 1904 nr 103; 1906 nr 6; 1909 nr 50; 1910 nr 6;
Andrzej Rukowiecki: Łódź 1939-1945. Kronika okupacji, Wyd. Księży Młyn, Łódź 2012. 1911 nr 164, 165; 1912 nr 152, 156, 159, 186; 1913 nr 118; 1916 nr 101, 146; 1924 nr 34, 103, 106; 1926
Paweł Spodenkiewicz: Muzyka klasyczna po „aryjskiej” stronie Litzmannstadt, Łódź 2018. nr 3, 17, 62, 102, 130; 1927 nr 295, 330; 1928 nr 81, 89, 91, 291; 1931 nr 91, 119; 1932 nr 106; 1933
Kazimierz Wodzyński (red.): Państwowa Filharmonia w Łodzi 1915-1975 s. 73. Wyd. Państwowa nr 111, 113, 118, 120, 339.
Filharmonia Łódzka, Łódź 1975. „Nowy Kurjer Łódzki” Dziennik polityczny, społeczny i literacki. 1916 nr 38, 54, 101.
Tadeusz Wojciechowski: „Na 40-lecie Koła Śpiewackiego LUTNIA w Pleszewie 1896-1936 „Panorama” z 23 listopada 1930; z 3 stycznia 1932.
z krótkim zarysem dziejów miasta Pleszewa”. Wyd. T. Wojciechowski. Pleszew 1936. Polona „Republika” 1924 nr 99.
Hasła Lutni. Wydawnictwo „ECHA MUZYCZNEGO”, Aleksander Rajchman, Warszawa 1898. „Rozwój”. Dziennik polityczny, przemysłowy, ekonomiczny, społeczny i literacki, ilustrowany. 1898
50-lecie Towarzystwa b. Chórów katedralnych „LUTNIA” we Włocławku. Włocławek 1938, Polona nr 33; 1898 nr 154, 162; 1900 nr 6, 172, 177; 1905 nr 2; 1906 nr 50, 128, 268; 1907 nr 45; 1908
Jubiläumsßchrift der „Lodzer Zeitung” 1863-1913. Verlag von. J. Petersilge, Lodz. 2. Dezember 1913. nr 283; 1909 nr 3, 280; 1910 nr 177; 1911 nr 269; 1912 nr 50, 267; 1913 nr 60, 98; 1920 nr 320,
Kirchen-Gesang-Verein Evang Luth. St. Johannis Gemeinde zu Lodz 1884-1934 Festschrift 343; 1924 nr 351; 1926 nr 87.
zum 50 jährigen Jubiläum des Kirchengesangverein, WBP w Łodzi. „Rozwój ‑ Nasz Dodatek Ilustrowany” z 7 listopada 1926.
Krótki zarys historyczny Stowarzyszenia Śpiewaczego im. Stanisława Moniuszki w Łodzi 1924- „Trybuna Ludu” 1959 nr 86.
1934, Polona on-line, Sygn. DŻS XXIA. „Tygodnik Ilustrowany” 1911 nr 19; 1932 nr 42.
Lutnia Warszawska 1887-1897, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1897, Polona on-line, sygn. 1.413.005 A. „Wielkopolska Ilustracja”, 1929 nr 34.
Program Koncertu Jana Kubelika w Wilnie 7 listopada 1907. Polona
Wielki Jubileusz 100-lecia erygowania parafii pw. św, Józefa Oblubieńca Najswiętszej Maryi ŹRÓDŁA INTERNETOWE
Panny w Łodzi 1910-2010, praca zbiorowa: ks. Franciszek Semik, ks. Piotr Braczkowski, Stanisław Fotopolska.eu.
Kubiak, Grzegorz Trybuchowski. Wyd. Rzymskokatolicka Parafia św. Józefa Oblubieńca NMP Hasło: Rewelersi: The Jubilee Singers 1871-1881 From Fink University, Nashville - The Revelers
w Łodzi, Łódź 2009. UTICA JUBILEE SINGERS z New-York. Rewelersi_4913470136_9779d55eec.
Z dziejów Akademii Muzycznej w Łodzi. cz. I – Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna 1945-1975, Hasło: Kuban Cossack Choir 100th anniversary.jpg.
praca zbiorowa: Z. Gzella, J. Janyst, A. Pellowski, J. Prusiecka, J. Smolska. Wyd. UŁ, Łódź 1991, s. 13. Hasło: Widownia Sali Koncert. Filh. Warsz. 1939. [w:] Historyczne centrum Warszawy.
Czasopismo „The Sketch” z 9 maja 1894 roku. Artykuł o Bronisławie Hubermanie ze zdjęciem autor- Hasło: Pablo de Sarasate. wikimedia.orgwikipediacommons112Pablo_de_Sarasate_1906.
stwa Artysty-Fotografa Mieczkowskiego z Warszawy. Archiwum Filharmonii Częstochowskiej. Hasło: https://www.lodzgetto.pl/dom_kultury.html,30. Autor strony internetowej: Michał Latosiński.
KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

39
17 LUTEGO KONCERT W PROGRAMIE UTWORY
MIKOŁAJA ZIELEŃSKIEGO,
2019 GALOWY JOHANNA SEBASTIANA BACHA,
KRZYSZTOFA GRZESZCZAKA,
SALA KONCERTOWA DYRYGENT – DAWID BER PAWŁA ŁUKASZEWSKIEGO,
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ JAMESA WHITBOURNA
IM. A. RUBINSTEINA
INAUGURACJA ROKU
OBCHODÓW JUBILEUSZU

Zdjęcia z koncertu: Marcin Stępień

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

40
17 LUTEGO KONCERT W PROGRAMIE UTWORY
MIKOŁAJA ZIELEŃSKIEGO,
2019 GALOWY JOHANNA SEBASTIANA BACHA,
KRZYSZTOFA GRZESZCZAKA,
SALA KONCERTOWA DYRYGENT – DAWID BER PAWŁA ŁUKASZEWSKIEGO,
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ JAMESA WHITBOURNA
IM. A. RUBINSTEINA
INAUGURACJA ROKU
OBCHODÓW JUBILEUSZU

Zdjęcia z koncertu: Marcin Stępień

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

41
8 MARCA KONCERT W PROGRAMIE UTWORY
WOLFGANG AMADEUS MOZART
2019 ORATORYJNY SYMFONIA C-DUR „LINZKA” KV 425
WIELKA MSZA C-MOLL KV 427
SALA KONCERTOWA DYRYGENT – PAWEŁ PRZYTOCKI
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. A. RUBINSTEINA

Zdjęcia z koncertu: Marcin Stępień

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

42
17 KWIETNIA KONCERT
2019 CHÓRALNY
SALA KONCERTOWA WSPÓŁORGANIZOWANY
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ Z AKADEMIĄ MUZYCZNĄ
IM. A. RUBINSTEINA IM. GRAŻYNY I KIEJSTUTA
BACEWICZÓW W ŁODZI
DYRYGENT - KAMIL GRUSZCZYŃSKI
DYRYGENT – RAFAŁ WIECHA
W PROGRAMIE UTWORY
KRZYSZTOFA PENDERECKIEGO,
BARTŁOMIEJA PĘKIELA,
FELIXA MENDELSSOHNA-
BARTHOLDY’EGO,
GIUSEPPE VERDIEGO,
KAROLA SZYMANOWSKIEGO,
MAURICE DURUFLÉ,
ALFREDA SCHNITTKE,
MIŁOSZA BEMBINOWA

10 MAJA KONCERT W PROGRAMIE UTWORY

STANISŁAWA MONIUSZKI:
2019 ORATORYJNY III LITANIA OSTROBRAMSKA,
SONETY KRYMSKIE,
SALA KONCERTOWA VIVA MONIUSZKO – STANISŁAWOWI VERBUM NOBILE (WYKONANIE
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ MONIUSZCE W 200-LECIE URODZIN KONCERTOWE)
IM. A. RUBINSTEINA DYRYGENT – ŁUKASZ BOROWICZ

Zdjęcia z koncertów: Marcin Stępień, Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

43
14 CZERWCA KONCERT W PROGRAMIE
GUSTAV MAHLER
2019 SYMFONICZNY III SYMFONIA D-MOLL

SALA KONCERTOWA NA ZAKOŃCZENIE SEZONU

FILHARMONII ŁÓDZKIEJ ARTYSTYCZNEGO 2018/2019
IM. A. RUBINSTEINA DYRYGENT – PAWEŁ PRZYTOCKI

Zdjęcia z koncertu: Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI
44
29 CZERWCA
2019
ŁOWICZ, BAZYLIKA KATEDRALNA
WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ
MARII PANNY I ŚW. MIKOŁAJA
INAUGURACJA 20. WĘDROWNEGO
FESTIWALU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
KOLORY POLSKI
ZŁOTY W PROGRAMIE UTWORY
JOHANNA SEBASTIANA BACHA,
JUBILEUSZ KRZYSZTOFA PENDERECKIEGO,
KRZYSZTOFA GRZESZCZAKA,
DYRYGENCI: DAWID BER, SŁAWOMIRA KACZOROWSKIEGO,
MARIA HUBLUK-KASZUBA, ALFREDA SCHNITTKE,
KAMIL GRUSZCZYŃSKI, ERIKSA EŠENVALDSA,
RAFAŁ WIECHA WOLFGANGA AMADEUSA MOZARTA
Zdjęcia z koncertu: Marcin Stępień
KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

45
25 SIERPNIA MISTRZOWSKI W PROGRAMIE
WOLFGANG AMADEUS MOZART
2019 MOZART WIELKA MSZA C-MOLL KV 427

STUDZIANNA-POŚWIĘTNE, DYRYGENT – PAWEŁ PRZYTOCKI

SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ
ŚWIĘTORODZINNEJ
KONCERT W RAMACH 20.
WĘDROWNEGO FESTIWALU
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
KOLORY POLSKI

31 SIERPNIA HARFY W PROGRAMIE

JAN KANTY PAWLUŚKIEWICZ
2019 PAPUSZY HARFY PAPUSZY

SALA KONCERTOWA DYRYGENT – JAKUB CHRENOWICZ

FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. A. RUBINSTEINA
KONCERT W RAMACH 20.
WĘDROWNEGO FESTIWALU
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
KOLORY POLSKI

Zdjęcia z koncertów: Marcin Stępień, Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

46
21 WRZEŚNIA KONCERT W PROGRAMIE
KRZYSZTOF PENDERECKI
2019 ORATORYJNY CREDO

SALA KONCERTOWA PAMIĘCI MAESTRO ZDZISŁAWA

FILHARMONII ŁÓDZKIEJ SZOSTAKA (1930–2019)
IM. A. RUBINSTEINA DYRYGENT – PAWEŁ PRZYTOCKI
INAUGURACJA SEZONU
ARTYSTYCZNEGO 2019/2020

Zdjęcia z koncertu: Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

47
5 PAŹDZIERNIKA KONCERTY W PROGRAMIE UTWORY
HENRYKA MIKOŁAJA GÓRECKIEGO,
2019 ORATORYJNE ALFREDA SCHNITTKE,
WOLFGANGA AMADEUSA MOZARTA,
PIOTRKÓW TRYBUNALSKI, DYRYGENCI: DAWID BER, SIERGIEJA RACHMANINOWA,
BAZYLIKA MNIEJSZA PW. ŚW. MARIA HUBLUK-KASZUBA, GABRIELA FAURÉ,
JAKUBA APOSTOŁA – FARA KAMIL GRUSZCZYŃSKI, GEORGA FRIEDRICHA HÄNDLA
RAFAŁ WIECHA

6 PAŹDZIERNIKA
2019
ZDUŃSKA WOLA, KOŚCIÓŁ PW.
ŚW. ANTONIEGO Z PADWY, DOM
MISYJNY KSIĘŻY ORIONISTÓW

Zdjęcia z koncertów: Marcin Stępień

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

48
19 PAŹDZIERNIKA KONCERT W PROGRAMIE
ANDREW LLOYD WEBBER
2019 ORATORYJNY REQUIEM

SALA KONCERTOWA FILHARMONII DYRYGENT - ANDRIY YURKEVYCH

ŁÓDZKIEJ IM. A. RUBINSTEINA

Zdjęcia z koncertu: Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

49
22 LISTOPADA NIEOBLICZALNE W PROGRAMIE UTWORY
PAULA SIEFERTA,
2019 OBLICZA MARCINA MIELCZEWSKIEGO,
MIECZYSŁAWA KARŁOWICZA,
SALA KONCERTOWA CHÓRZYSTÓW ARTURA ZAGAJEWSKIEGO
FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. A. RUBINSTEINA DYRYGENCI: DAWID BER,
RAFAŁ WIECHA,
JOANNA KRUSZYŃSKA,
ALEKSANDRA RYŁKO-SUTOWICZ,
MAGDALENA SZYMAŃSKA
PROWADZENIE KONCERTU: MAJA
SKOBLEWSKA I PAWEŁ ZAPART

Zdjęcia z koncertu: Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

50
13 GRUDNIA KONCERT W PROGRAMIE
MODEST MUSORGSKI
2019 CHÓRALNY BORYS GODUNOW (FRAGMENTY)

SALA KONCERTOWA DYRYGENT – PAWEŁ PRZYTOCKI

FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. A. RUBINSTEINA

Zdjęcia z koncertu: Dariusz Kulesza

KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

51
17 STYCZNIA KONCERT W PROGRAMIE
LUDWIG VAN BEETHOVEN
2020 ORATORYJNY MSZA C-DUR OP. 86

SALA KONCERTOWA DYRYGENT – MAREK PIJAROWSKI

FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. A. RUBINSTEINA
OTWARCIE ROKU
BEETHOVENOWSKIEGO,
250. ROCZNICA URODZIN
KOMPOZYTORA
Zdjęcia z koncertu: Dariusz Kulesza
KONCERTY CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
W ROKU OBCHODÓW JUBILEUSZU 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI

52
14 LUTEGO KONCERT W PROGRAMIE
CARL ORFF
2020 ORATORYJNY CARMINA BURANA

SALA KONCERTOWA DYRYGENT – DIMITRIS BOTINIS

FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
IM. A. RUBINSTEINA

Zdjęcia z koncertu: Marcin Stępień

PŁYTA NA 50-LECIE

53
Z OKAZJI JUBILEUSZU 50-LECIA CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ ZOSTAŁA WYDANA PŁYTA, NA KTÓREJ
ZNALAZŁY SIĘ TRZY MSZE: MESSE BASSE GABRIELA FAURÉ, TONGEREN MASS KRZYSZTOFA GRZESZCZAKA
I SON OF GOD MASS JAMESA WHITBOURNA.
W NAGRANIU WZIĘLI UDZIAŁ SOLIŚCI: MAGDALENA SZYMAŃSKA – SOPRAN, MARTA BOBERSKA – SOPRAN,
PAWEŁ GUSNAR – SAKSOFON, KRZYSZTOF URBANIAK – ORGANY, ORAZ CHÓR MIESZANY FŁ PRZYGOTOWANY
PRZEZ DAWIDA BERA, KTÓRY POPROWADZIŁ TO WYKONANIE.
NAGRANIE ZREALIZOWAŁA FIRMA DUX.

FAURÉ | GRZESZCZAK | WHITBOURN

MASSES

DUX 1613
ZAIKS BIEM
Total Time 57:01
ALL

ITED
RIG

B
OHI
HTS

PR
OF

RD
TH

CO
EP

RE
RO

IS
TH
DU

OF
CE
R

G
AN

IN

Marta BOBERSKA soprano, Magdalena SZYMAŃSKA soprano

PY
D

CO
O
F

Paweł GUSNAR saxophone, Krzysztof URBANIAK organ

TH

A
N

O
E

W G
NE IN
R
OF END
L
TH
E
RE Łódź Philharmonic Choir HI
RI
N G,

Dawid BER conductor

CO ,
RD T I NG
ED AS
WO
RK ADC
RO
RES
ERV NCE, B
ED . U A
NAUTHOR FORM
ISED PUBLIC PER
Koncer Papieski
w 33. rocznicę rozpoczęcia pontyfikatu
w roku beatyfikacji Jana Pawła II

Joseph Haydn (1732–1809)

Oratorium Stworzenie świata
(wersja angielska)

27.10.2011 Wykonawcy

czwartek, godz.19.00 Aleksandra Kubas – sopran

Baz ylika Archikatedralna Nicholas Mulroy – tenor

św. Stanisława Kostki w Łodzi Bogdan Makal – bas

ul. Piotrkowska 265 Andrzej Kosendiak – dyrygent

Chór Filharmonii Wrocławskiej im. Witolda Lutosławskiego
Orkiestra Symfoniczna i Chór Filharmonii Łódzkiej
im. Artura Rubinsteina
Agnieszka Franków-Żelazny i Dawid Ber
– prz ygotowanie chórów

Wstęp wolny

Organizatorzy:

Parafia Archikatedralna
św. Stanisława Kostki
w Łodzi
50 L H
FI
LA R
T MO
A
CH N
ÓR II

ROK JUBILEUSZOWY
U ŁÓ
DZ
KI
EJ

2 0
20
EC
R Z
A
M
–
1 9
2 0
T Y
LU

Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina ul. Narutowicza 20/22, 90-135 Łódź.
Bilety na koncerty organizowane w ramach jubileuszu Chóru FŁ można nabywać
w kasach FŁ, online na www. filharmonia.lodz.pl lub w serwisie Bilety24.pl
Informacje, rezerwacje, sprzedaż biletów: tel. 42 664 79 79