Sınıf Matematik PDF 1-5.föy

9.
SINIF // MATEMATİK FÖY NO

MANTIK
Önermeler ve Bileşik Önermeler 01
Kazanım: "9.1.1.1 Önermeyi, önermenin doğruluk değerini, iki önermenin denkliği ve önermenin değilini açıklar. 9.1.1.2 Bileşik önermeyi örneklerle
açıklar.
hhÖNERMELER VE BİLEŞİK ÖNERMELER Örnek 2:

Doğru ya da yanlış bir hüküm bildiren ifadelere önerme Aşağıda verilen ifadelerden önerme olanları belir-
denir. Önermeler p, q, r, s, ... gibi küçük harflerle gösterilir. leyiniz.
Örnek 1: a) p: "Bir yıl 12 aydır."

b) q: "3 + 5 = 15"
Aşağıda verilen ifadelerin önerme olup olmadığını
c) r: "Mersin Akdeniz Bölgesindedir."
belirleyiniz?
d) s: "Çok çalışmalısın."
önerme değil
a) "Akşam eve erken gel!" (...................) Cevap: p, q ve r önermedir.
p, q ve r ifadeleri kesin bir yargı bildirdiği için önermedir. s ifadesi tavsiye
önerme değil
b) "Bugün hava çok sıcak." (...................) içeren bir cümle olduğundan önerme değildir.
önerme değil
c) "Yarın arefe mi?" (...................) Doğruluk Değeri
önerme
d) "Ankara Türkiye'nin başkentidir." (...................) Bir önermenin bildirdiği hükme, bu önermenin doğruluk
önerme değil
değeri denir.
e) "Dikkat et çarpacaksın." (...................)
Bir önerme, doğru bir hüküm bildiriyorsa 1 (veya D), yan-
önerme değil
f) "Güzel görünüyorsun." (...................) lış hüküm bildiriyorsa 0 (veya Y) ile gösterilir.
önerme
g) "En küçük asal sayı 1 dir." (...................)
Örnek 3:
önerme değil
h) "Ali'nin boyu çok uzun." (...................) Aşağıda verilen önermelerin doğruluk değerlerini
önerme bulunuz.
k) "91 asal sayıdır." (...................)
önerme
l) "Türkiye'nin en yüksek dağı Ağrı dağıdır." (...................) a) p: "Asal sayı olan rakam sayısı 4 tür."
b) q: "Kuşadası İzmir'in bir ilçesidir."
önerme
m) "Haziran bir yaz ayıdır." (...................)
c) r: "Bir hafta 7 gündür."
d) s: "Bir üçgenin dış açılarının ölçüleri toplamı 180° dir."
Not Cevap: p ≡ 1, q ≡ 0, r ≡ 1, s ≡ 0
a) Asal olan rakamlar 2, 3, 5 ve 7 olduğundan 4 tanedir. O halde p ≡ 1
Soru, istek, emir, beğeni, tavsiye, hayret vb anlamlar b) Kuşadası Aydın'ın bir ilçesi olduğundan q ≡ 0
içeren ifadeler bir önerme değildir. c) Bir hafta 7 gün olduğundan r ≡ 1

d) Bir üçgenin dış açılarının ölçüleri toplamı 360° olduğundan s ≡ 0
9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 1

MANTIK / Önermeler ve Bileşik Önermeler
Denk Önermeler p ve q gibi iki farklı önermenin doğruluk değerleri karşı-

laştırıldığında dört farklı durum oluşur.
Doğruluk değeri aynı olan önermelere denk önermeler
denir. p ve q önermeleri birbirine denk ise p ≡ q şeklinde
gösterilir. p q p q
doğru 1 1
doğru
Örnek 4: yanlış 1 0
p: "En büyük negatif tam sayı –1 dir." doğru 0 1
yanlış
q: "91 asal sayıdır." yanlış 0 0
r: "2 + 3 < 6" n farklı önermenin doğruluk değerleri karşılaştırıldığında

s: "İki asal sayının çarpımı bir asal sayıdır." 2n farklı durum oluşur.
önermeleri veriliyor.
Buna göre, aşağıdaki denkliklerden hangisi doğ-

rudur?
Örnek 6:
A) p ≡ q B) p ≡ r C) p ≡ s
D) q ≡ r E) r ≡ s Birbirinden farklı 4 önermenin doğruluk değerleri
karşılaştırıldığında kaç farklı durum oluşur?
p ≡ 1, q ≡ 0, r ≡ 1 ve s ≡ 0
olup p ≡ r ve q ≡ s olduğundan B seçeneği doğrudur. Cevap: 16
24 = 16 farklı durum oluşur.
Örnek 5:
p: "(4!) = 24"
q: "(23)2 = (22)3"
r: " - 4 = 2 "
Örnek 7:
s: " (- 3) 2 = - 3 "
Birbirinden farklı 2x – 1 tane önermenin doğruluk de-
önermeleri veriliyor. ğerleri karşılaştırıldığında 32 farklı durum oluşmakta-
Buna göre, aşağıdaki denkliklerden hangisi doğ- dır.
rudur? Buna göre, x kaçtır?
A) p ≡ r B) p ≡ s C) q ≡ r
Cevap: 3
22x – 1 = 32
D) q ≡ s E) r ≡ s
22x – 1 = 25 ise 2x – 1 = 5
p ≡ 1, q ≡ 1, r ≡ 0 ve s ≡ 0 2x = 6
olduğundan r ≡ s dir. Cevap: E x = 3 olur.
2 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

Bir Önermenin Değili (Olumsuzu) Bileşik Önerme

Bir p önermesinin hükmünün olumsuzu alınarak elde edi- İki veya daha fazla önermenin "ve", "veya", "ise", "ya da",
len yeni önermeye p önermesinin değili (olumsuzu) denir. "ancak ve ancak" bağlaçlarından en az biri ile birleştiril-
p önermesinin değili p′ ile gösterilir. mesiyle oluşan yeni önermelere bileşik önerme denir.
p p′
Ve (∧) Bağlacı
1 0
0 1 p ile q iki önerme olsun, p ile q önermelerinin her ikisi de
doğru olduğunda doğru, diğer durumlarda yanlış olan bileşik
önermeye p ve q önermesi denir ve p ∧ q şeklinde gösterilir.
Örnek 8:
p q p∧q
Aşağıda verilen önermelerin değillerini bulunuz.
1 1 1
p: "Eşkenar üçgenin bütün kenarları eşittir."
1 0 0
p′: "Eşkenar üçgenin bütün kenarları eşit değildir."
0 1 0
q: "Üç basamaklı en büyük sayı 987 dir."
0 0 0
q′: "Üç basamaklı en büyük sayı 987 değildir."
r: "0 çift sayıdır." Örnek 10:
r′: "0 çift sayı değildir." (p ∧ q′) ≡ 1
s: "4 + 3 = 12" olduğuna göre, aşağıdaki bileşik önermelerin
s′: "4 + 3 ≠ 12" doğruluk değerlerini bulunuz.
a) p ∧ 1 b) q ∧ 1
Cevap: a) 1, b) 0
(p ∧ q′) ≡ 1 ise p ≡ 1 ve q′ ≡ 1 ise q ≡ 0 dır.
Not a) (p ∧ 1) ≡ (1 ∧ 1) ≡ 1
b) (q ∧ 1) ≡ (0 ∧ 1) ≡ 0
Bir önermenin değilinin değili kendisine denktir.
(p′)′ ≡ p
Ve (∧) Bağlacının Özellikleri
hh Tek kuvvet özelliği: (p ∧ p) ≡ p
Örnek 9: hh Değişme özelliği: (p ∧ q) ≡(q ∧ p)
p′: "İki tek sayının toplamı çift sayı değildir." hh Birleşme özelliği: [p ∧(q ∧ r)] ≡ [(p ∧ q) ∧ r]
Önermesinin değilini bulunuz. hh (p ∧ 0) ≡ 0
hh (p ∧ 1) ≡ p
Cevap: p: "İki tek sayının toplamı çifttir."
(p′)′ ≡ p: "İki tek sayının toplamı çifttir." hh (p ∧ p′) ≡ 0

Örnek 11: Örnek 13:

(1 ∧ 0′) ∧ (p ∧ p) [p′ ∨ (q ∨ r′)] ≡ 0
önermesinin en sade halini bulunuz. olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk

değerlerini bulunuz.
Cevap: p
[(1 ∧ 0′) ∧ (p ∧ p)] ≡ [(1 ∧ 1) ∧ p] Cevap:p ≡ 1, q ≡ 0, r ≡ 1
[p′ ∨ (q ∨ r′)] ≡ 0 ise p′ ≡ 0
≡1∧p
ve (q ∨ r′) ≡ 0 dır.
≡ p olur.
p′ ≡ 0 ise p ≡ 1
(q ∨ r′) ≡ 0 ise q ≡ 0 ve r′ ≡ 0 ise r ≡ 1
Veya (V) Bağlacı (p, q, r) ≡ (1, 0, 1) olur.
p ile q iki önerme olsun, p ile q önermelerinin her ikisi de Veya (∨) Bağlacının Özellikleri
yanlış olduğunda yanlış, diğer durumlarda doğru olan bi-
hh Tek kuvvet özelliği: (p ∨ p) ≡ p
leşik önermeye p veya q önermesi denir ve p ∨ q şeklinde
gösterilir. hh Değişme özelliği: (p ∨ q) ≡ (q ∨ p)
p q p∨q hh Birleşme özelliği: [p ∨ (q ∨ r)] ≡ [(p ∨ q) ∨ r]
1 1 1 hh p ∨ 1 ≡ 1
1 0 1 hh p ∨ 0 ≡ p
0 1 1 hh p ∨ p′ ≡ 1
0 0 0
Örnek 14:
(p ∨ 1) ∧ (p ∨ p′)
Örnek 12: bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
(p′ ∨ q) ≡ 0 Cevap: 1
[(p ∨ 1) ∧ (p ∨ p′)] ≡ (1 ∧ 1) ≡ 1 olur.
olduğuna göre, aşağıdaki bileşik önermelerin
doğruluk değerlerini bulunuz.
Örnek 15:
a) p ∧ q b) p ∨ q′
[(p ∨ q′)′ ∧ r] ≡ 1
c) (p ∧ p)′ ∨ q d) p ∧ (p ∨ q′)
olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk
(p′ ∨ q) ≡ 0 ise p′ ≡ 0 ve q ≡ 0 Cevap: a) 0, b) 1, c) 0, d) 1 değerlerini bulunuz.
p≡1 Cevap: p ≡ 0, q ≡ 1,r ≡ 1
[(p ∨ q′)′ ∧ r] ≡ 1
a) (p ∧ q) ≡ (1 ∧ 0) ≡ 0
ise (p ∨ q′)′ ≡ 1 ve r ≡ 1
b) (p ∨ q′) ≡ (1 ∨ 1) ≡ 1 (p ∨ q′) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve q′ ≡ 0
c) [(p ∧ p)′ ∨ q] ≡ [(1 ∧ 1)′ ∨ q] = (0 ∨ 0) ≡ 0 q≡1
d) [(p ∧ (p ∨ q′)] ≡ [1 ∧ (1 ∨ 1)] ≡ 1 (p, q, r) = (0, 1, 1) olur.

Dağılma Özellikleri Örnek 18:

hh [p ∧ (q ∨ r)] ≡ [(p ∧ q) ∨ (p ∧ r)] p ∨ (p′ ∧ q)′
hh [p ∨ (q ∧ r)] ≡ [(p ∨ q) ∧ (p ∨ r)] bileşik önermesine denk olan önermeyi bulunuz.
hh [(p ∨ q) ∧ r)] ≡ [(p ∧ r) ∨ (q ∧ r)]
Cevap: p ∨ q'
hh [(p ∧ q) ∨ r)] ≡ [(p ∨ r) ∧ (q ∨ r)] [p ∨ (p′ ∧ q)′] ≡ [p ∨ (p ∨ q′)]
≡ [(p ∨ p) ∨ q′]
≡ p ∨ q′ olur.
Örnek 16:
(p ∨ q) ∧ (p′ ∨ q)
Örnek 19:
bileşik önermesinin en sade halini bulunuz.
[(p ∧ q) ∨ (p ∧ q′)]′
Cevap: q bileşik önermesine denk olan önermeyi bulunuz.
[(p ∨ q) ∧ (p′ ∨ q)] ≡ [(p ∧ p′) ∨ q]
≡0∨q
≡ q olur.
Cevap: p′
[(p ∧ q) ∨ (p ∧ q′)]′ ≡ (p ∧ q)′ ∧ (p ∧ q′)′
≡ (p′ ∨ q′) ∧ (p′ ∨ q) ≡ p′ ∨ (q′ ∧ q)
≡ p′ ∨ 0
≡ p′ olur.
Örnek 17:
p′ ∨ (p ∧ q) Örnek 20:
bileşik önermesine denk olan önermeyi bulunuz. (p ∨ 0) ∧ (p′ ∨ 1)′
Cevap: p′ ∨ q önermesinin doğruluk değerini bulunuz.

[p′ ∨ (p ∧ q)] ≡ (p′ ∨ p) ∧ (p′ ∨ q)
≡ 1 ∧ (p′ ∨ q)
Cevap: 0
≡ p′ ∨ q olur. [(p ∨ 0) ∧ (p′ ∨ 1)′] ≡ (p ∧ 1′)
≡ p ∧ 0 ≡ 0 olur.
Not
De Morgan Kuralları
hh [p ∨ (p ∧ q)] ≡ p
(p ∨ q)′ ≡ p′ ∧ q′
hh [p ∧ (p ∨ q)] ≡ p
(p ∧ q)′ ≡ p′ ∨ q′
[(p'∧q)'∨ q] 6(pl / q)l 0 q@ / 6(p 0 ql ) 0 q@

Sorusu
Öğretmen
Bileşik önermesinin en sade hâlini bulunuz. / 6p 0 (ql 0 q)@

/ p01 / 1


[p ∨ (p ∧ q)] ∧ p′ [(p ∨ q′)′ ∧ (q ∧ r)] ≡ 1
bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz. olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk

değerlerini bulunuz.
Cevap: 0
[p ∨ (p ∧ q)] ∧ p′] ≡ p ∧ p′ Cevap: p ≡ 0, q ≡ 1,r ≡ 1
[(p ∨ q′)′ ∧ (q ∧ r)] ≡ 1
≡ 0 olur.
ise (p ∨ q′)′ ≡ 1 ve (q ∧ r) ≡ 1
p′ ∧ q ≡ 1 q ≡ 1 ve r ≡ 1
p ≡ 0 ve q ≡ 1
(p, q, r) ≡ (0, 1, 1) olur.

[(p ∧ 1′) ∨ (p′ ∧ 0)] (p′ ∧ q)′ ∧ (p ∨ q′)
önermesinin doğruluk değerini bulunuz. bileşik önermesinin en sade halini bulunuz.
Cevap: 0
[(p ∧ 1′) ∨ [p′ ∧ 0)] ≡ (p ∧ 0) ∨ 0 Cevap: p ∨ q′
[(p′ ∧ q)′ ∧ (p ∨ q′)] ≡ [(p ∨ q′) ∧ (p ∨ q′)]
≡ 0 ∨ 0 ≡ 0 olur.
≡ p ∨ q′
Örnek 26:
[p ∧ (q ∨ p′)] ∨ (p ∧ q)′

Örnek 23:
[p ∨ (p ∧ q)] ∨ [p′ ∧ (p′ ∨ q)]
[[p ∧ (q ∨ p′)] ∨ (p ∧ q)′] ≡ [(p ∧ q) ∨ (p ∧ p′) ∨ (p ∧ q)′] Cevap: 1
______
bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz. 0
≡ [(p ∧ q) ∨ (p ∧ q)′] ≡ 1 olur.
Cevap: 1
[p ∨ (p ∧ q)] ∨ [p′ ∧ (p′ ∨ q)] ≡ p ∨ p′
≡ 1 olur.
Örnek Cevapları 4. B. 5. E

MANTIK / Önermeler ve Bileşik Önermeler Konu Testi
1. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi bir önerme- 4. I. İkizkenar üçgenin en az iki iç açısının ölçüsü eşit-
dir? tir.
2
A) Toplam sembolü müfredattan çıkmadı mı? II. rasyonel bir sayıdır.
3
B) Bayrama kaç gün kaldı? III. 2 irrasyonel bir sayıdır.
C) Beşiktaş en iyi futbol takımıdır. IV. 0! = 1 dir.
D) Özlem çok güzel.
V. x + 3 < 7
E) Fransa'nın başkenti Paris'tir.
Yukarıda verilen ifadelerden kaç tanesi bir öner-
E seçeneği kesin bir yargı bildirdiğinden önermedir. medir?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
x + 3 < 7 ifadesi x in farklı değerleri için doğru veya yanlış olacağından V

önerme değil diğerleri önermedir.
2. p: "Üçgenin iç açıları ölçüleri toplamı 180° dir."

5. (p′ ∨ q) ≡ 0
q: "Bir gün 12 saattir."
olduğuna göre, aşağıdaki bileşik önermelerden
r: "Türkiye kuzey yarım kürededir." hangisinin doğruluk değeri 1 dir?
s: "İki basamaklı en küçük asal sayı 13 tür." I. p ∧ q′
önermeleri veriliyor. II. p ∨ q
Buna göre, aşağıdaki denkliklerden hangisi doğ- III. p ∧ q
rudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) p ≡ q B) p ≡ s C) q ≡ r
D) I ve II E) I ve III
D) r ≡ s E) q ≡ s
(p′ ∨ q) ≡ 0 ise p′ ≡ 0 ve q ≡ 0
p ≡ 1, q ≡ 0, r ≡ 1 ve s ≡ 0 olduğundan q ≡ s dir. p≡1
I. (p ∧ q′) ≡ (1 ∧ 1) ≡ 1
II. (p ∨ q) ≡ (1 ∨ 0) ≡ 1
III. (p ∧ q) ≡ (1 ∧ 0) ≡ 0
3. Birbirinden farklı 3n – 4 tane önermenin doğruluk de- 6. [p ∨ (q ∨ r′)] ≡ 0

ğerleri karşılaştırıldığında 256 farklı durum oluşmak- olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk
tadır. değerleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?
Buna göre, n değeri kaçtır? A) (0, 0, 0) B) (0, 1, 0) C) (0, 0, 1)
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 D) (0, 1, 1) E) (1, 0, 1)
23n – 4 = 256 ise 23n – 4 = 28 [p ∨ (q ∨ r′)] ≡ 0 ise p ≡ 0, (q ∨ r′) ≡ 0
3n – 4 = 8 ise 3n = 12 (q ∨ r′) ≡ 0 ise q ≡ 0 ve r ≡ 1 olur.
n = 4 olur. (0, 0, 1) dir.

7. I. p ∨ 1 10. I. (p ∨ p) ≡ p
II. p ∨ p′ II. (p ∨ q)′ ≡ (p′ ∨ q′)
III. p ∧ p′ III. [p ∧ (p ∨ q)] ≡ p
Yukarıda verilen bileşik önermelerden hangisinin Yukarıda verilen denkliklerden hangisi doğru-
doğruluk değeri 1 dir? dur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
I. (p ∨ 1) ≡ 1 II. (p ∨ p′) ≡ 1 III. (p ∧ p′) ≡ 0 I. (p ∨ p) ≡ p II. (p ∨ q)′ ≡ p′ ∧ q′ III. [p ∧ (p ∨ q)] ≡ p
olduğundan doğru seçenek C dir. olduğundan I ve III doğrudur.
8. p: "Burdur Akdeniz bölgesindedir."

önermesinin değili aşağıdakilerden hangisidir? 11. [(p′ ∨ q) ∧ (p′ ∨ q′)]′ ∧ p
bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine
A) "Burdur Ege bölgesindedir."
denktir?
B) "Burdur Akdeniz bölgesinde değildir."
C) "Burdur Göller bölgesindedir." A) p B) q C) p ∧ q D) 1 E) 0
D) "Burdur Akdeniz bölgesinde olabilir." [(p′ ∨ q) ∧ (p′ ∨ q′)]′ ∧ p
E) "Burdur Ege bölgesinde olabilir." ≡ [p′ ∨ (q ∧ q′)]′ ∧ p ≡ (p′ ∨ 0)′ ∧ p
≡ (p′)′ ∧ p ≡ p ∧ p ≡ p
p: Burdur Akdeniz bölgesinde değildir.
9. p: "İki basamaklı en küçük asal sayı 11 dir." 12. (p ∨ q′) ≡ 0

q: "Karesi kendisinden küçük olan sayılar 0 ile 1 (r′ ∧ s) ≡ 1
arasındadır." olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi doğru-
r: "En küçük negatif sayı – 1 dir." dur?
önermeleri veriliyor. A) (p ∨ r) ≡ 1 B) (p ∨ s) ≡ 0 C) (r ∨ q) ≡ 0
Buna göre, aşağıda verilen bileşik önermelerden D) (q′ ∨ r) ≡ 0 E) (p′ ∨ s) ≡ 0
hangisinin doğruluk değeri 1 dir?
(p ∨ q′) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve q ≡ 1
A) p ∧ r B) q ∧ r C) p′ ∨ r
(r′ ∧ s) ≡ 1 ise r ≡ 0 ve s ≡ 1
D) p ∧ q E) q′ ∨ r
olduğundan (q′ ∨ r) ≡ (0 ∨ 0) ≡ 0 olur.
p ≡ 1 q ≡ 1 ve r ≡ 0 olduğundan
(p ∧ q) ≡ 1 ∧ 1 ≡ 1 olur.
12. D 11. A 10. D 9. D 8. B 7. C 6. C 5. D 4. B 3. B 2. E 1. E Cevaplar

9. SINIF // MATEMATİK FÖY NO
MANTIK
Kazanım: 9.1.1.2 Bileşik önermeyi açıklar. 9.1.1.3 Koşullu önermeyi ve iki yönlü koşullu önermeyi açıklar.

(p ∧ q) ≡ 1
Ya da (⊻) Bağlacı
(p ⊻ r′) ≡ 1
p ile q iki önerme olsun. p ile q önermelerinin doğruluk
değerleri birbirinden farklı olduğunda doğru, diğer du- olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk
rumlarda yanlış olan bileşik önermeye p ya da q önerme- değerlerini bulunuz.
si denir ve p ⊻ q şeklinde gösterilir.
(p ∧ q) ≡ 1 ise p ≡ 1 ve q ≡ 1 Cevap: p ≡ 1, q ≡ 1, r ≡ 1
p q p⊻q (p ⊻ r′) ≡ (1 ⊻ r′) ≡ 1 ise r′ ≡ 0
1 1 0 r≡1
1 0 1 (p, q, r) = (1, 1, 1) olur.
0 1 1
0 0 0
Ya da Bağlacının Özellikleri
Örnek 4:
hh p ⊻ q ≡ q ⊻ p (Değişme özelliği)
hh p ⊻ (q ⊻ r) ≡ (p ⊻ q) ⊻ r (Birleşme özelliği) (p ⊻ 0) ∧ (p ∨ 1) ∧ (p′ ∧ 1)
hh p ⊻ p ≡ 0 bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.

hh p ⊻ p' ≡ 1
Cevap: 0
hh p ⊻ 1 ≡ p' [(p ⊻ 0) ∧ (p ∨ 1) ∧ (p′ ∧ 1)] ≡ p ∧ 1 ∧ p′
≡ p ∧ p′
hh p ⊻ 0 ≡ p
≡ 0 olur.
Örnek 1:
(p ∨ q′) ≡ 0
(p ⊻ r) ≡ 1
değerlerini bulunuz. Örnek 5:
(p ∨ q′) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve q ≡ 1 Cevap: p ≡ 0, q ≡ 1, r ≡ 1
(p ⊻ r) ≡ 1 ise (0 ⊻ r) ≡ 1 ise r ≡ 1 [(p ⊻ q) ∧ p] ≡ 1
(p, q, r) = (0, 1, 1) olur.
olduğuna göre, (p ∨ q′)′ önermesinin doğruluk de-
ğerini bulunuz.
Örnek 2:
(p′ ∧ q)′ ≡ 0 [(p ⊻ q) ∧ p] ≡ 1 ise (p ⊻ q) ≡ 1 ve p ≡ 1
Cevap: 0
olduğuna göre, p ⊻ q′ önermesinin doğruluk de- (1 ⊻ q) ≡ 1 ise q ≡ 0 olur.
ğerini bulunuz. (p ∨ q′)′ ≡ (p′ ∧ q) ≡ (0 ∧ 0) ≡ 0 olur.
(p′ ∧ q)′ ≡ 0 ise (p ∨ q′) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve q ≡ 1 Cevap: 0

(p ⊻ q′) ≡ (0 ⊻ 0) ≡ 0 olur.

Koşullu Önerme Örnek 8:

ise (⇒) Bağlacı (p ⇒ q′) ≡ 0
(q ⊻ r) ≡ 1
p ve q iki önerme olsun. p doğru, q yanlış olduğu durum-
da yanlış, diğer durumlarda doğru olan önermeye koşullu olduğuna göre, q ⇒ r bileşik önermesinin doğru-
önerme denir. Koşullu önerme p ⇒ q biçiminde gösterilir. luk değerini bulunuz.
p q p⇒q Cevap: 0
(p ⇒ q′) ≡ 0 ise p ≡ 1 ve q ≡ 1
1 1 1 (q ⊻ r) ≡ 1 ise (1 ⊻ r) ≡ 1 ise r ≡ 0
1 0 0 (q ⇒ r) ≡ (1 ⇒ 0) ≡ 0 olur.
0 1 1
0 0 1
Örnek 9:
Örnek 6: [(p ⊻ q) ⇒ q′] ≡ 0
olduğuna göre, p ⇒ q bileşik önermesinin doğru-
[(p ⇒ q′) ∨ r] ≡ 0
luk değerini bulunuz.
değerlerini bulunuz. [(p ⊻ q) ⇒ q′] ≡ 0 Cevap: 1
ise (p ⊻ q) ≡ 1 ve q ≡ 1
[(p ⇒ q′) ∨ r] ≡ 0 Cevap: p ≡ 1, q ≡ 1, r ≡ 0)
(p ⊻ 1) ≡ 1 ise p ≡ 0
ise (p ⇒ q′) ≡ 0 ve r ≡ 0
(p ⇒ q) ≡ (0 ⇒ 1) ≡ 1 olur.
(p ⇒ q′) ≡ 0 ise p ≡ 1 ve q ≡ 1 olur.
(p, q, r) ≡ (1, 1, 0) olur.
Örnek 10:
[(0 ⇒ p) ⊻ (p ∧ q)] ≡ 0
Örnek 7: olduğuna göre, p ve q önermelerinin doğruluk de-
(1 ∨ p′) ⇒ (0 ∧ p) ğerlerini bulunuz.
bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz. Cevap: 1

[(0 ⇒ p) ⊻ (p ∧ q)] ≡ 0
Cevap: 0 (0 ⇒ p) ≡ 1 ve (p ∧ q) ≡ 1
[(1 ∨ p′) ⇒ (0 ∧ p)] ≡ (1 ⇒ 0) ≡ 0
p ≡ 1 ve q ≡ 1 olur.

ise (⇒) Bağlacının Özellikleri Örnek 14:

hh (p ⇒ q) ≡ (p′ ∨ q) (1 ⇒ p) ∨ (p ⇒ 0)
hh (p ⇒ p′) ≡ p′ bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
hh (p ⇒ 0) ≡ p′
Cevap: 1
[(1 ⇒ p) ∨ (p ⇒ 0)] ≡ (p ∨ p′) ≡ 1
hh (p ⇒ 1) ≡ 1
hh (p ⇒ p) ≡ 1
hh (1 ⇒ p) ≡ p
hh (0 ⇒ p) ≡ 1 Örnek 15:
(0 ⇒ p′) ⇒ (1 ⇒ p)
Örnek 11:
Cevap: p
(p ⇒ 1) ⇒ p [(0 ⇒ p′) ⇒ (1 ⇒ p)] ≡ (1 ⇒ p)
≡p
bileşik önermesine denk olan önermeyi bulunuz.
[(p ⇒ 1) ⇒ p] ≡ (1 ⇒ p) ≡ p
Cevap: p
Gerektirme
Örnek 12: p ⇒ q koşullu önermesinin doğruluk değeri 1 ise bu ko-
şullu önermeye gerektirme denir.
(0 ⇒ p) ∨ p′
bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz. Örnek 16:
I. p ⇒ p
[(0 ⇒ p) ∨ p′] ≡ (1 ∨ p′) ≡ 1
Cevap: 1
II. p ⇒ 1
III. 0 ⇒ p
Yukarıda verilen bileşik önermelerden hangisi bir
gerektirmedir?
Örnek 13:
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
(p ⇒ p′) ⊻ (1 ⇒ p)
D) I ve III E) I, II ve III
bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
[(p ⇒ p′) ⊻ (1 ⇒ p)] ≡ (p′ ⊻ p) ≡ 1

Cevap: 1 I. (p ⇒ p) ≡ 1 II. (p ⇒ 1) ≡ 1 III. (0 ⇒ p) ≡ 1
olduğundan doğru seçenek E dir.
q' ∨ (p∧q) 6q' 0 (p / q)@ / 6(q' 0 p) / (q' 0 q)@

Sorusu
Öğretmen
bileşik önermesinin en sade hâli aşağıdakilerden hangisidir? / 6(q' 0 p) / 1@

A) p ⇒ q B) q ⇒ p C) p ∨ q / (q' 0 p)
D) p' ∨ q E) p ∧ q
/ q & p olur.

Örnek 17: Koşullu Önermenin Karşıtı, Tersi ve Karşıt Tersi
(p ∧ q′) ⇒ q′ p ⇒ q önermesinin
bileşik önermesinin en sade halini bulunuz. hh Karşıtı q ⇒ p
hh Tersi p′ ⇒ q′
[(p ∧ q′) ⇒ q′] ≡ [(p ∧ q′)′ ∨ q′] Cevap: 1
hh Karşıt Tersi q′ ⇒ p′ dir.
≡ [p′ ∨ q ∨ q′] ≡ (p′ ∨ 1) ≡ 1
Örnek 21:
p: "Simay çalışkandır."
Örnek 18:
q: "Simay başarılı bir öğrencidir."
(p ⇒ q) ⊻ (p′ ∨ q)′
önermeleri veriliyor.
Buna göre, p ⇒ q önermesinin karşıt tersini ya-
zınız.
[(p ⇒ q) ⊻ (p′ ∨ q)′] ≡ [(p ⇒ q) ⊻ (p ⇒ q)′] Cevap: 1
≡ 1 olur.
p ⇒ q nun karşıt tersi
q′ ⇒ p′ olduğundan
(q′ ⇒ p′): "Simay başarılı bir öğrenci değil ise çalışkan değildir."
Örnek 19:
Örnek 22:
(p ⇒ q′) ∧ q
(p ∧ q′) ⇒ p′
önermesinin tersinin en sade halini bulunuz.
[(p ⇒ q′) ∧ q] ≡ [(p′ ∨ q′) ∧ q] Cevap: p′ ∧ q

[(p ∧ q′)′ ⇒ (p′)′] ≡ (p′ ∨ q) ⇒ p
Cevap: p
≡ [(p′ ∧ q) ∨ (q′ ∧ q)] ≡ [(p′ ∧ q) ∨ 0]
≡ p′ ∧ q ≡ (p′ ∨ q)′ ∨ p
≡ (p ∧ q′) ∨ p ≡ p olur.
Örnek 23:
Örnek 20: (q′ ∨ p) ⇒ (p′ ∧ q)
(p′ ∨ q) ⇒ q bileşik önermesinin karşıtının en sade halini bu-
bileşik önermesinin en sade halini bulunuz. lunuz.
Cevap: p ⇒ q
[(p′ ∨ q) ⇒ q] ≡ [(p′ ∨ q)′ ∨ q]
Cevap: p ∨ q [(p′ ∧ q) ⇒ (q′ ∨ p)] ≡ [(p ∨ q′) ∨ (q′ ∨ p)]
≡ [(p ∧ q′) ∨ q] ≡ [(p ∨ q) ∧ (q′ ∨ q)] ≡ p ∨ q′
≡ [(p ∨ q) ∧ 1] ≡ p ∨ q ≡ q ⇒ p olur.
Örnek Cevapları
16. E

MANTIK / Önermeler ve Bileşik Önermeler Konu Testi - 1
1. I. (1 ⊻ 0) ≡ 1 4. I. (1 ⊻ 1) ∨ 0
II. (0 ⊻ 0) ≡ 1 II. (0 ⊻ 1) ⇒ 1
III. (0 ⇒ 1) ≡ 0 III. 1 ⇒ (1 ⊻ 1)
Yukarıda verilen denkliklerden hangisi yanlıştır? IV. (0 ⊻ 0) ⇒ 0
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III Yukarıda verilen bileşik önermelerden kaç tanesi-
D) II ve III E) I, II ve III nin doğruluk değeri 0 dır?
(1 ⊻ 0) ≡ 1, (0 ⊻ 0) ≡ 0, (0 ⇒ 1) ≡ 1 A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
olduğundan II ve III yanlıştır. I. [(1 ⊻ 1) ∨ 0] ≡ (0 ∨ 0) ≡ 0
II. [(0 ⊻ 1) ⇒ 1] ≡ (1 ⇒ 1) ≡ 1
III. [1 ⇒ (1 ⊻ 1)] ≡ (1 ⇒ 0) ≡ 0
IV. [(0 ⊻ 0) ⇒ 0] ≡ (0 ⇒ 0) ≡ 1
olduğundan 2 tanedir.
2. Aşağıdaki bileşik önermelerden hangisinin doğ-

ruluk değeri 1 dir?
A) (1 ⊻ 0) ⇒ 0 B) (1 ∧ 1) ⊻ 1
C) (0 ⊻ 1) ⊻ 1 D) 1 ⇒ (1 ⊻ 1)
E) (0 ⊻ 0) ⇒ 1
5. (p ⇒ p′) ⊻ (q ∨ q′)
[(0 ⊻ 0) ⇒ 1] ≡ (0 ⇒ 1) ≡ 1 olduğundan E seçeneği doğrudur. bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine
denktir?
A) 0 B) 1 C) p D) p′ E) p ⇒ q
[(p ⇒ p′) ⊻ (q ∨ q′)] ≡ (p′ ⊻ 1) ≡ p
3. p ≡ 0
q≡1
r≡1
olduğuna göre, aşağıdaki bileşik önermelerden
hangisinin doğruluk değeri 1 dir? 6. (p′ ∨ 1) ⊻ (q ∨ 0)
A) (p ⇒ q) ⊻ r B) (p ∧ r) ⊻ q′
denktir?
C) (p ⊻ r) ∧ q D) (q ⊻ r) ⊻ p
E) (q ⇒ r) ⇒ p A) p ∧ q B) 1 C) 0 D) p′ E) q′
[(p ⊻ r) ∧ q] ≡ [(0 ⊻ 1) ∧ 1]
[(p′ ∨ 1) ⊻ (q ∨ 0)] ≡ (1 ⊻ q) ≡ q′
≡ (1 ∧ 1) ≡ 1
olduğundan C seçeneği doğrudur.

7. (p ⊻ p′) ⊻ (1 ⇒ p) 10. (p ⇒ p′) ⊻ (q ⊻ 0)

bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine
denktir? denktir?
A) p B) p′ C) q D) q′ E) 1 A) p B) q C) p′ ⊻ q
D) p ⊻ q E) 1
[(p ⊻ p′) ⊻ (1 ⇒ p)] ≡ (1 ⊻ p) ≡ p′
[(p ⇒ p′) ⊻ (q ⊻ 0)] ≡ p′ ⊻ q
8. (p ⊻ 0) ⇒ (q ⊻ 1)
11. [(1 ⇒ p) ⊻ p] ⇒ q
denktir?
denktir?
A) p ⇒ q′ B) p C) q
A) 1 B) 0 C) p D) q E) p ⇒ q
D) 1 E) 0
[(1 ⇒ p) ⊻ p] ⇒ q] ≡ [(p ⊻ p) ⇒ q]
[(p ⊻ 0) ⇒ (q ⊻ 1)] ≡ (p ⇒ q′)
≡ (0 ⇒ q) ≡ 1
9. (p ⊻ p′) ⇒ (q ⊻ q′) 12. [(p ⇒ 1) ⊻ (p′ ⇒ 0)] ∧ (q′ ⊻ q)

bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine
denktir? denktir?
A) p B) q C) p ⇒ q A) 0 B) 1 C) p D) p′ E) p ⊻ q′
D) 1 E) 0 [(p ⇒ 1) ⊻ (p′ ⇒ 0)] ∧ (q′ ⊻ q)]
[(p ⊻ p′) ⇒ (q ⊻ q′)] ≡ (1 ⇒ 1) ≡ 1 ≡ [(1 ⊻ p) ∧ 1] ≡ (p′ ∧ 1) ≡ p′
12. D 11. A 10. C 9. D 8. A 7. B 6. E 5. C 4. C 3. C 2. E 1. D Cevaplar

1. (p ⇒ q) ∨ p 4. (p ∧ q) ≡ 1
bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine ve p ⇒ r bir gerektirmedir.
denktir? Buna göre, aşağıda verilen bileşik önermelerden
A) p B) q C) q′ D) p′ E) 1 hangisinin doğruluk değeri 0 dır?
A) p ⊻ q′ B) p′ ⊻ r C) q ⊻ r′
[(p ⇒ q) ∨ p] ≡ (p′ ∨ q ∨ p) ≡ (1 ∨ q) ≡ 1
D) q ⇒ r E) r ⇒ p′
(p ∧ q) ≡ 1 ise p ≡ 1 ve q ≡ 1
(p ⇒ r) ≡ 1 ise (1 ⇒ r) ≡ 1 ise r ≡ 1
(r ⇒ p′) ≡ (1 ⇒ 0) = 0 dır.
2. (p ⇒ q) ∨ q′
bileşik önermesinin değili aşağıdakilerden hangi-
sine denktir? 5. [(1 ⇒ p) ⇒ q]′ ∧ q
A) 1 B) 0 C) p D) p′ E) q bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine
denktir?
[(p ⇒ q) ∨ q′]′ ≡ [p′ ∨ q ∨ q′]′ ≡ (1)′ ≡ 0
A) 0 B) 1 C) p D) q E) p ⇒ q
[[(1 ⇒ p) ⇒ q]′ ∧ q] ≡ [(p ⇒ q)′ ∧ q]
≡ (p′ ∨ q)′ ∧ q ≡ (p ∧ q′ ∧ q) ≡ p ∧ 0 ≡ 0
3. p′ ⇒ q bileşik önermesinin değili bir gerektirmedir. 6. p⇒q
Buna göre, aşağıda verilen bileşik önermelerden önermesinin değili aşağıdakilerden hangisine
hangisinin doğruluk değeri 1 dir? denktir?
A) p ∨ q B) p ⊻ q C) q′ ⇒ p A) p B) q C) p′∨ q′
D) p′ ∧ q E) p′ ⊻ q D) p ∧ q′ E) q ⇒ p
(p′ ⇒ q) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve q ≡ 0 olduğundan (p ⇒ q)′ ≡ (p′ ∨ q)′ ≡ p ∧ q′
(p′ ⊻ q) ≡ (1 ⊻ 0) ≡ 1 olur.
Doğru seçenek E dir.

7. p ve q birer önerme olsun. 10. (p ∧ q′) ⇒ (p′ ∨ q)

Buna göre, aşağıda verilen önermelerden hangi- bileşik önermesinin karşıt tersinin en sade hali
sinin doğruluk değeri 0 dır? aşağıdakilerden hangisidir?
A) p ∨ p′ B) p ⊻ p′ C) 0 ⇒ p A) p ⊻ q B) q ⇒ p C) p′ ⇒ q
D) p ∨ 1 E) p ∧ p′ D) p ∧ q E) p ⇒ q
[(p′ ∨ q)′ ⇒ (p ∧ q′)′] ≡ [(p′ ∨ q) ∨ (p′ ∨ q)]

p ∧ p′ ≡ 0 olduğundan doğru seçenek E dir.
≡ (p′ ∨ q)
≡ (p ⇒ q) olur.
11. (p′ ∨ q) ⇒ (q ∧ p)
8. (p ∧ q) ⇒ r
bileşik önermesinin en sade hali aşağıdakilerden
bileşik önermesinin değili bir gerektirmedir.
hangisidir?
Buna göre, aşağıda verilen bileşik önermelerden
A) p B) q C) p ∨ q
hangisinin doğruluk değeri 1 dir?
D) p ⇒ q E) 1
A) p ⊻ q B) p ⇒ r C) r ⇒ p
D) q′ ∨ r E) q ⇒ r [(p′ ∨ q)′ ∨ (q ∧ p)] ≡ [(p ∧ q′)∨ (q ∧ p)]
≡ [p ∧ (q′ ∨ q)] ≡ p ∧ 1 ≡ p
[(p ∧ q) ⇒ r]′ ≡ 1 ise ((p ∧ q) ⇒ r) ≡ 0
p ∧ q ≡ 1 ve r ≡ 0 ise p ≡ 1, q ≡ 1
olduğundan (r ⇒ p) ≡ (0 ⇒ 1) ≡ 1 dir.
9. (p′ ⇒ q) ⊻ (p ∨ q) 12. (p ⊻ q) ≡ ( ⊻ q′)

olduğuna göre, verilen kutuya aşağıdaki önerme-
önermesi aşağıdakilerden hangisine denktir?
lerden hangisi yazılabilir?
A) 0 B) 1 C) p
A) p B) p′ C) q D) q′ E) (p ⊻ q)
D) p ⊻ q E) p ⇒ q
(p ⊻ q) ≡ p′ ⊻ q′
[(p′ ⇒ q) ⊻ (p ∨ q)] ≡ (p ∨ q) ⊻ (p ∨ q)
olduğundan p′ yazılabilir.
≡ 0 olur.
12. B 11. A 10. E 9. A 8. C 7. E 6. D 5. A 4. E 3. E 2. B 1. E Cevaplar

MANTIK
Kazanım: 9.1.1.3 Koşullu önermeyi ve iki yönlü koşullu önermeyi açıklar. 9.1.1.4 Her (∀) ve bazı (∃) niceleyicilerini örneklerle açıklar.

İki Yönlü Koşullu Önerme (p ⊻ q)′ ≡ (p ⇔ q)
olduğunu doğruluk tablosu ile gösteriniz.
Ancak ve Ancak (⇔) Bağlacı
p ve q iki önerme olsun. p ile q nun doğruluk değerleri p q p⊻q (p ⊻ q)′ p⇔q
aynı olduğundan doğru, diğer durumlarda yanlış olan bi-
1 1 0 1 1
leşik önermeye iki yönlü koşullu önerme denir ve p ⇔ q
1 0 1 0 0
şeklinde gösterilir.
0 1 1 0 0
p q p⇔q 0 0 0 1 1
1 1 1
1 0 0 Örnek 4:
0 1 0
(p ⇔ q)′ ≡ (p′ ⇔ q)
0 0 1
olduğunu doğruluk tablosu ile gösteriniz.
Örnek 1:
[(p ⇔ q) ∨ q′] ≡ 0 p q p′ p⇔q (p ⇔ q)′ p′ ⇔ q
1 1 0 1 0 0
olduğuna göre p ve q önermelerinin doğruluk de-
1 0 0 0 1 1
ğerlerini bulunuz.
0 1 1 0 1 1
[(p ⇔ q) ∨ q′] ≡ 0 ise (p ⇔ q) ≡ 0 ve q ≡ 1 Cevap: p ≡ 0, q ≡ 1 0 0 1 1 0 0
q ≡ 1 ise p ≡ 0 olur.
Örnek 2: Örnek 5:
(p ⇔ q) ≡ [(p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)] (p ⇔ q)′ ≡ (p ⇔ q′)
olduğunu doğruluk tablosu ile gösteriniz. olduğunu doğruluk tablosu ile gösteriniz.
p q p⇒q q⇒p (p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p) p⇔q p q q′ p⇔q (p ⇔ q)′ p ⇔ q′

1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0
1 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 1
0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1
0 0 1 1 1 1 0 0 1 1 0 0

Ancak ve Ancak Bağlacının (⇔) Özellikleri Örnek 8:

hh (p ⇔ q) ≡ [(p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)] (p ⇔ p′) ⇒ (p ⊻ p′)
hh (p ⇔ q) ≡ (p ⊻ q)′ bileşik önermesinin en sade halini bulunuz.
hh (p ⇔ q)′ ≡ (p′ ⇔ q)
[(p ⇔ p′) ⇒ (p ⊻ p′)] ≡ (0 ⇒ 1)
Cevap: 1
hh (p ⇔ q)′ ≡ (p ⇔ q′)
≡ 1 olur.
hh (p ⇔ 0) ≡ p′
hh (p ⇔ 1) ≡ p
hh (p ⇔ p′) ≡ 0
hh (p ⇔ p) ≡ 1
Örnek 9:
Örnek 6: (p ⇔ q) ⊻ (p ⊻ q)
(p ⇒ 0) ⇔ (p′ ⇔ 1) bileşik önermesinin en sade halini bulunuz.
[(p ⇔ q) ⊻ (p ⊻ q)] ≡ [(p ⊻ q)′ ⊻ (p ⊻ q)]
Cevap: 1
Cevap: 1 ≡ 1 olur.
[(p ⇒ 0) ⇔ (p′ ⇔ 1)] ≡ (p′ ⇔ p′)
≡ 1 olur.

(p ⇔ 0) ⊻ (p ⇔ 1) (p ⇔ p) ⇒ (p ⊻ p)
bileşik önermesinin en sade halini bulunuz. bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
Cevap: 1 Cevap: 0
[(p ⇔ 0) ⊻ (p ⇔ 1)] ≡ (p′ ⊻ p) [(p ⇔ p) ⇒ (p ⊻ p)] ≡ (1 ⇒ 0)
≡ 1 olur. ≡ 0 olur.


(p ⇔ 1) ∧ (p ⇒ 1) (p ⇔ p′) ⊻ (q ⇔ q)
bileşik önermesinin en sade halini bulunuz. bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
Cevap: p Cevap: 1
[(p ⇔ 1) ∧ (p ⇒ 1)] ≡ (p ∧ 1) [(p ⇔ p′) ⊻ (q ⇔ q)] ≡ (0 ⊻ 1)
≡ p olur. ≡ 1 olur.
Örnek 15:
Örnek 12: (p ⇔ q′) ⊻ (p′ ⇔ q)
(1 ⇔ 0) ⇒ (1 ⊻ 1) bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.
Cevap: 0
[(p ⇔ q′) ⊻ (p′ ⇔ q)]
Cevap: 1 ≡ [(p ⇔ q′) ⊻ (p ⇔ q′)] ≡ 0 olur.
[(1 ⇔ 0) ⇒ (1 ⊻ 1)] ≡ (0 ⇒ 0)
≡ 1 olur.
Örnek 16:
p′ ⊻ (p ⇔ p′)
Örnek 13: bileşik önermesinin denk olduğu önermeyi bulu-

nuz.
(p ⇔ 1) ≡ 1
[0 ⊻ (p ⇔ q)] ≡ 0 Cevap: p′
[p′ ⊻ (p ⇔ p′)] ≡ p′ ⊻ 0
olduğuna göre, p ⊻ q bileşik önermesinin doğru- ≡ p′ olur.
luk değerini bulunuz.
Cevap: 1
(p ⇔ 1) ≡ 1 ise p ≡ 1 olur.
[0 ⊻ (p ⇔ q)] ≡ [0 ⊻ (1 ⇔ q)] ≡ 0 ise
(1 ⇔ q) ≡ 0 ise q ≡ 0 olur.
(p ⊻ q) ≡ (1 ⊻ 0) ≡ 1 olur. Çift Gerektirme
p ⇔ q bileşik önermesinin doğruluk değeri 1 ise p ⇔ q
bileşik önermesine çift gerektirme denir.
(p + q) Q (p & q) p q p + q p & q (p + q) Q (p & q) q & p (q & p)l

Sorusu
Öğretmen
bileşik önermesinin en sade hâli aşağıdakilerden hangisidir? 1 1 1 1 0 1 0

A) p ⇒ q B) q ⇒ p C) (q ⇒ p)' 1 0 0 0 0 1 0
0 1 0 1 1 0 1
D) (p ⇒ q)' E) p ∨ q 0 0 1 1 0 1 0
olduğundan (q⇒p)' olur.


(p ∧ q) ⇔ (p′ ⊻ p) p: "x = 3"
bileşik önermesi çift gerektirmedir. q: "2x = 8"
Buna göre, p ⇒ q bileşik önermesinin doğruluk önermeleri veriliyor.

değerini bulunuz.
Buna göre, p ⇔ q bileşik önermesinin çift gerek-
Cevap: 1 tirme olup olmadığını inceleyiniz.
[(p ∧ q) ⇔ (p′ ⊻ p)] ≡ 1
ise [(p ∧ q) ⇔ 1] ≡ 1 ise p ∧ q ≡ 1 Cevap: Çift gerektirmedir.
(p ⇔ q) ≡ (p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)
p ≡ 1 ve q ≡ 1 olur.
p ⇒ q: x = 3 ise 23 = 8
(p ⇒ q) ≡ (1 ⇒ 1) ≡ 1 dir.
q ⇒ p: 2x = 8 ise 2x = 23 ise x = 3
olduğundan p ⇔ q bir çift gerektirmedir.
Örnek 18:
Örnek 21:
I. (p ⇔ 0)
II. (p ⇔ p) (p ⇔ p) ⇔ ( ⊻ p′)
III. (p ⇔ p′) bileşik önermesi çift gerektirmedir.
IV. (p ⇔ 1)
Buna göre, yerine aşağıdaki önermelerden
Yukarıda verilen bileşik önermelerden kaç tanesi hangisi yazılabilir?
çift gerektirmedir?
A) p′ B) 1 C) 0 D) p E) p ⊻ p
Cevap: 1
I. (p ⇔ 0) ≡ p′ II. (p ⇔ p) ≡ 1
III. (p ⇔ p′) ≡ 0 IV. (p ⇔ 1) ≡ p
(p ⇔ p) ≡ 1 olduğundan
olduğundan sadece II çift gerektirmedir.
( ⊻ p′) ≡ 1 olmalıdır.
O halde yerine p gelebilir.
Örnek 19:
Açık Önerme
p ⇔ q bir çift gerektirme
p′ ⇒ q bir gerektirmedir. İçinde en az bir değişken bulunan ve bu değişkenin veya
değişkenlerin alacağı değerlere göre doğruluk değeri
Buna göre, p′ ⊻ q bileşik önermesinin doğruluk 1 ya da 0 olan önermelere açık önerme denir. Bir açık
değerini bulunuz. önermeyi doğrulayan elemanların kümesine, o açık öner-
menin doğruluk kümesi denir.
Cevap: 1
(p ⇔ q) ≡ 1 ise p ≡ 0 ve q ≡ 0 veya p ≡ 1 ve q ≡ 1 olur.
p(x) açık önermesinin doğruluk kümesinin bir elemanı a
(p′ ⇒ q) ≡ 1 ise p ≡ 1 ve q ≡ 1 olmalıdır.
ise p(a) ≡ 1 dir. Eğer a, p(x) açık önermesinin doğruluk
(p′ ⊻ q) ≡ (0 ⊻ 1) ≡ 1 olur.
kümesinin bir elemanı değil ise p(a) ≡ 0 olur.


p (x,y): "x bir tam sayı, x2 – 4 = 0" p (x,y): "x ve y doğal sayı, 3x + 2y = 16"
açık önermesinin doğruluk kümesini bulunuz. açık önermesi veriliyor.
Buna göre, doğruluk kümesini bulunuz.

Cevap: {–2,2}
x2 – 4 = 0 ise x2 = 4
x = 2 veya x = –2 x = 0 ve y = 8 için denklem sağlanır.
D = {–2, 2} 3x + 2y = 16
↓ ↓
0 8
2 5
4 2
D = {(0,8), (2, 5), (4, 2)}
Örnek 23:
p(x): "x bir tam sayı, x2 – 16 = 0"
Örnek 26:
açık önermesi veriliyor.
p(x) : "|x2 – 1| = 3, x ∈ "
Buna göre, p(–4), p(–3), p(1), p(4) ifadelerinin doğ-
ruluk değerlerini bulunuz. açık önermesinin doğruluk kümesini bulunuz.
Cevap: p(–4) ≡ 1, p(–3) ≡ 0, p(1) ≡ 0, p(4) ≡ 1

x = –4 için (–4)2 – 16 = 0 olduğundan p(–4) ≡ 1 x2 – 1 = 3 veya x2 – 1 = –3
x = –3 için (–3)2 – 16 ≠ 0 olduğundan p(–3) ≡ 0 x2 = 4 x2 = – 2
x = 1 için 12 – 16 ≠ 0 olduğundan p(1) ≡ 0 x = 2 veya x = –2
x = 4 için 42 – 16 = 0 olduğundan p(4) ≡ 1 olur. D = {–2, 2}
"Her" ve "Bazı" Niceleyicileri

Evrensel Niceleyici: (∀) Her
Örnek 24: Önüne geldiği elemanların tamamını anlattığı için bu ni-
celeyiciye evrensel niceleyici denir ve ∀ sembolü ile gös-
p(x): "x bir doğal sayı, 2x – 3 ≤ 11"
terilir.
açık önermesinin doğruluk kümesini bulunuz.
2x – 3 ≤ 11
Cevap: {0,1,2,3,4,5,6,7} Varlıksal Niceleyici: (∃) Bazı
2x ≤ 14 En az bir tane anlamında kullanılan bu niceleyiciye var-
x≤7 lıksal niceleyici denir ve ∃ sembolü ile gösterilir.
D = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}


∀ x ∈  için x2 > x p: "Bazı asal sayılar çifttir."
sembolik mantık ile verilen ifadeyi sözel olarak önermesini sembolik mantık kuralları ile ifade
ederek doğruluk değerini bulunuz.
ifade ediniz.
p: ∃ x ∈ Asal sayı, x çift sayı

Her gerçek sayının karesi kendisinden büyüktür.
x = 2 hem çift hem de asal sayı olduğundan önermeyi sağlayan bir eleman
vardır. p ≡ 1 olur.
Örnek 28: Açık Önermenin Değili (Olumsuzu)

p: "Bazı tam sayılar –2 den büyüktür." hh ∀x∈A, p(x) açık önermesinin değili
önermesini sembolik mantık ile ifade ediniz. ∃x∈A, p′(x) şeklinde ifade edilir.
hh ∃x∈A, q(x) açık önermesinin değili
Cevap: 1
p: "∃ x ∈  için x > –2" ∀x∈A, q′(x) şeklinde ifade edilir.
Sembol ∀ ∃ = ≠ > ≥ ≤ <

Değili ∃ ∀ ≠ = ≤ < > ≥
Örnek 29:
p: "∃ x ∈ + için 2x – 3 ≤ 5" Örnek 32:
sembolik mantık ile ifade edilen açık önermenin Aşağıda verilen önermelerin değillerini bulunuz.
doğruluk değerini bulunuz.
a) p: "∀x∈ , x2 > 0"
Cevap: 0
2x – 3 ≤ 5 ise 2x < 8 b) q: "∃x∈ , x – 3 ≠ 0"
x<4
c) r: "∀x∈ , x3 > x2"
D = {1, 2, 3, 4}
doğruluk kümesinin elemanları önermeyi sağlayacağından p ≡ 1 olur.
a) p′: "∃x∈, x2 ≤ 0"
b) q′: "∀x∈, x – 3 = 0"
Örnek 30: c) r′: "∃x∈, x3 ≤ x2"
p: "∀ x ∈  için x2 > 0"

Örnek 33:
sembolik mantık ile ifade edilen p önermesinin
(x2 – 9 = 0) ise (x = 3 ∨ x = –3)
doğruluk değerini bulunuz.
önermesinin karşıt tersini bulunuz.
x = 0 için 02 > 0
olduğundan bu önermeyi sağlamayan bir gerçek sayı vardır. p ≡ 0 olur.
(x ≠ 3 ∧ x ≠ –3) ise (x2 – 9 ≠ 0) olur.
Örnek Cevapları
21. D

1. I. (p ⇔ 1) ≡ p 4. I. [(1 ⇒ 0) ⊻ 1]
II. (p′ ⇔ 0) ≡ p II. [(1 ⇔ 1) ⇒ 0]
III. (p′ ⇔ p) ≡ 0 III. [(0 ⊻ 1) ⇔ 1]
IV. (p ⇔ p) ≡ 1 IV. [(0 ⇔ 0) ⇔ (1 ⇔ 1)]
Yukarıda verilen denkliklerden kaç tanesi doğru- Yukarıda verilen bileşik önermelerden kaç tanesi-
dur? nin doğruluk değeri 1 dir?
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
I. (p ⇔ 1) ≡ p II. (p′ ⇔ 0) ≡ p I. [(1 ⇒ 0) ⊻ 1] ≡ (0 ⊻ 1) ≡ 1
III. (p′ ⇔ p) ≡ 0 IV. (p ⇔ p) ≡ 1 II. [(1 ⇔ 1) ⇒ 0] ≡ (1 ⇒ 0) ≡ 0
olduğundan hepsi doğrudur. III. [(0 ⊻ 1) ⇔ 1] ≡ (1 ⇔ 1) ≡ 1
IV. [(0 ⇔ 0) ⇔ (1 ⇔ 1)] = (1 ⇔ 1) ≡ 1
2. (p ⇔ q) ≡ 1
5. (p ⇒ 0) ⇔ (q′ ⇔ 1)
(p′ ⇒ r) ≡ 0
olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk bileşik önermesinin en sade hali aşağıdakilerden
değerleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir?
A) 0, 0, 0 B) 0, 1, 0 C) 0, 0, 1 A) p B) 0 C) p ⇔ q′
D) 1, 1, 0 E) 1, 0, 1 D) p′ ⇔ q′ E) p′
(p′ ⇒ r) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve r ≡ 0 [(p ⇒ 0) ⇔ (q′ ⇔ 1)] ≡ p′ ⇔ q′
(0 ⇔ q) ≡ 1 ise q ≡ 0 olur.
(p, q, r) = (0, 0, 0)
x+1
6. (∀x∈,
x
∈) ∨ (∃x∈, x2 – 1 = 0)
önermesinin değili aşağıdakilerden hangisidir?
x+1
3. I. (p ⊻ q) ≡ 1 ise p ≡ q′ A) (∃x∈ , ∉ ) ∧ (∀x∈ , x 2 – 1 ≠ 0)
x
II. (p ∧ q) ≡ 1 ise p ≡ q ≡ 1 x+1
B) (∀x∉ , ∉ ) ∧ (∃x∉ , x 2 – 1 ≠ 0)
III. (p ⇔ q) ≡ 1 ise p ≡ q x
x+1
Yukarıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur? C) (∃x∉ , ∉ ) ∧ (∀x∉ , x 2 – 1 = 0)
x
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II x+1
D) (∃x∉ , ∉ ) ∨ (∀x∈ , x 2 – 1 ≠ 0)
D) I ve III E) I, II ve III x
x+1
I. (p ⊻ q) ≡ 1 ise p ≡ q′ E) (∀x∉ , ∉ ) ∨ (∃x∉ , x 2 – 1 = 0)
x
II. (p ∧ q) ≡ 1 ise p ≡ q ≡ 1
x+1 2
(∃x∈, x ∉) ∧ (∀x∈, x – 1 ≠ 0)
III. (p ⇔ q) ≡ 1 ise p ≡ q olduğundan I, II ve III

7. (p ⇔ p) ⊻ (q ⊻ q′) 10. [(p ⇔ q) ⇒ p′] ≡ 0
bileşik önermesi aşağıdakilerden hangisine (p ⊻ r′) ≡ 1

denktir? olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk
değerleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?
A) p B) q C) q′ D) 1 E) 0
A) 1, 1, 1 B) 1, 1, 0 C) 1, 0, 0
[(p ⇔ p) ⊻ (q ⊻ q′)] ≡ (1 ⊻ 1) ≡ 0 D) 0, 1, 1 E) 1, 0, 1
((p ⇔ q) ⇒ p′) ≡ 0 ise p ≡ 1 ve q ≡ 1
(p ⊻ r′) ≡ 1 ise (1 ⊻ r′) ≡ 1 ise r ≡ 1
11. p, q ve r önermeleri için

8. p(x): "|2x – 4| ≤ 6, x ∈ 
[(p ∧ q) ⇒ r] ≡ 0 dır.
açık önermesinin doğruluk kümesi aşağıdakiler-
Buna göre;
den hangisidir?
I. p′ ⇔ r
A) {–1, 0, 1, 2, 3, 4, 5} B) {0, 1, 2, 3, 4, 5}
II. p ⇔ q
C) {2, 4, 6} D) {5}
III. q ⇔ r
E) {0, 5}
önermelerinden hangisi bir çift gerektirmedir?
–6 ≤ 2x – 4 ≤ 6
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
–2 ≤ 2x ≤ 10
D) I ve II E) II ve III
–1 ≤ x ≤ 5
D = {0, 1, 2, 3, 4, 5} ((p ∧ q) ⇒ r) ≡ 0 ise p ≡ 1, q ≡ 1, r ≡ 0
I. (0 ⇔ 0) ≡ 1 II. (1 ⇔ 1) ≡ 1 III. (1 ⇔ 0) ≡ 0
9. (p ⇔ q) ≡ 1
12. (p ⇔ q) ′ ≡ ( ⇔ q′)
(q′ ∧ r) ≡ 1
olduğuna göre, yerine aşağıdaki önermeler-
den hangisi yazılabilir?
değerleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1, 1, 1 B) 1, 0, 0 C) 1, 1, 0 A) p B) q C) p′ D) q′ E) 1
D) 0, 1, 1 E) 0, 0, 1 (p ⇔ q)′ ≡ (p ⇔ q′) olduğundan p yazılabilir.
(q′ ∧ r) ≡ 1 ise q ≡ 0 ve r ≡ 1
(p ⇔ q) ≡ 1 ise (p ⇔ 0) ≡ 1 ise p ≡ 0
12. A 11. D 10. A 9. E 8. B 7. E 6. A 5. D 4. D 3. E 2. A 1. E Cevaplar

KÜMELER
Kümelerde Temel Kavramlar 04
Kazanım: 9.2.1.1. Kümeler ile ilgili temel kavramları açıklar. 9.2.1.2. Alt kümeyi kullanarak işlem yapar. 9.2.1.3. İki kümenin eşitliğini kullanarak işlem
yapar.
hhKÜMELERDE TEMEL KAVRAMLAR Örnek 3:

"HAMZA"
Küme
kelimesinin sessiz harfleriyle oluşturulan A küme-
İyi tanımlanmış birbirinden farklı nesnelerin bir araya gel-
mesiyle oluşturulan nesneler topluluğudur. sini liste yöntemi ile gösteriniz.
Kümeler büyük harflerle isimlendirilir. A = {H, M, Z} Cevap: {H, M, Z}
Bir a elemanı A kümesinin elemanı ise a ∈ A ve bir b ele-
manı A kümesinin elemanı değil ise b ∉ B şeklinde gös-
terilir. A kümesinin eleman sayısı s(A) şeklinde gösterilir. Örnek 4:
A = {1, 2, {1, 2}, 3,{4, 5, 6}}
Örnek 1:
kümesi liste yöntemi ile veriliyor.
"PEHLİVANGİL"
Buna göre, s(A) kaçtır?
kelimesinin sessiz harfleriyle oluşturulan A küme-
Cevap: 5
si kaç elemanlıdır? 1 ∈ A, 2∈ A, {1, 2} ∈ A, 3 ∈ A ve {4, 5, 6} ∈ A olduğundan s(A) = 5 tir.
Cevap: 6
Her eleman bir kez yazılacağından A kümesinin elemanları P ∈ A, H ∈ A, L ∈ A,
V ∈ A, N ∈ A, G ∈ A dır.
2. Venn Şeması Yöntemi
Bu durumda, s(A) = 6 dır.
Kümenin elemanlarının kapalı bir eğrinin içinde önüne

Örnek 2: nokta konularak gösterilmesi yöntemidir.
Çift rakamlardan oluşan R kümesi kaç elemanlı- Örnek 5:

dır?
Asal rakamlardan oluşan B kümesini venn şeması
Çift rakamlar 0, 2, 4, 6 ve 8 olmak üzere 5 tanedir. Cevap: 5 yöntemi ile gösteriniz.
O halde, s(R) = 5 dir.
Kümelerin Gösterimi • 2
• 3
1. Liste Yöntemi • 5
• 7
Kümenin elemanlarının sıra gözetmeden { } şeklinde
küme parantezi içerisine, aralarına virgül koyarak yazıl-
ması yöntemidir.

KÜMELER / Kümelerde Temel Kavramlar
Örnek 6: Örnek 9:
İki basamaklı birbirinden farklı en büyük negatif B
üç tam sayıdan oluşan K kümesini venn şeması • 11
ile gösteriniz. • 13
• 15
K
• 17
• –10 • 19
• –11
• –12 Venn şeması ile gösterilen A kümesini ortak özel-
lik yöntemi kullanarak gösterelim.
A kümesi tek sayılardan oluşan bir küme olduğundan

3. Ortak Özellik Yöntemi
A = {x : x = 2n + 1, 5 ≤ n ≤ 9, n ∈ Z}
Bir kümenin elemanlarının ortak özelliklerinin yardımıyla şeklinde ortak özellik yöntemi kullanarak gösterilir.
ifade edilmesi yöntemidir.
Örnek 7:
Örnek 10:
A = {x : x = 4k, 0 < x < 20, k∈ Z+}
A = {x : x = 4k, 40 < x < 200, k ∈ Z+}
ortak özellik yöntemi ile ifade edilen A kümesinin
eleman sayısı kaçtır? ortak özellik yöntemi ile ifade edilen A kümesi verili-
yor.
k = 1 için x=4.1=4 Cevap: 4
k = 2 için x=4.2=8
Buna göre, s(A) kaçtır?
k = 3 için x = 4 . 3 = 12 k = 11 için x = 44 Cevap: 10
k = 4 için x = 4 . 4 = 16 k = 12 için x = 48
A = {4, 8, 12, 16}
k = 13 için x = 52
olduğuna göre, s(A) = 4 tür.
…
k = 49 için x = 196
Örnek 8:
ise s(A) = 196 - 44 + 1 = 39 olur.
4
B = {11, 13, 17, 19, 23, 29}
kümesi veriliyor.
B kümesini ortak özellik yöntemi kullanarak gös-

teriniz. Eşit Küme
B kümesinin elemanları 10 ile 30 arasındaki asal sayılardan oluşmaktadır. Elemanları aynı olan kümelere eşit kümeler denir. A ve B
Buna göre, eşit kümeler ise A = B şeklinde gösterilir.
B = {x : x asal sayı ve 10 < x < 30}


A = {x : x = 2n, 0 ≤ n < 5, n ∈ Z} A = {x : x iki basamaklı çift asal sayılar}
B = {x : x çift rakamlar} B = { x : x, 12 ile 19 arasındaki 11 ile tam bölünen

doğal sayılar}
C = {0, 2, 4, 6, 8} C = {(x, y) : x + y = 0 x, y ∈ Z+}
kümeleri veriliyor. kümelerinin eleman sayılarını bulunuz.
Buna göre yukarıda verilen kümelerden hangi iki- Cevap: (0, 0, 0)
Asal sayılar kümesinde tek çift asal sayı 2 dir. 2 dışındaki tüm asal sayılar tek
si eşit kümedir? sayı olduğundan A = ∅ ve s(A) = 0 dır.
Cevap: A = B = C 12 ile 19 arasında 11 in katı olan doğal sayı yoktur, o halde B = ∅ ve s(B) = 0 dır.
A ve B kümelerini liste yöntemi kullanarak yazalım
x, y ∈ Z+ olduğundan iki pozitif tam sayının toplamı sıfır olamaz, o halde
A = {0, 2, 4, 6, 8} ve
C = ∅ ve s(C) = 0 dır.
B = {0, 2, 4, 6, 8}
buna göre, üç kümenin elemanları da aynı olduğundan
A = B = C dir.
Örnek 14:
A = {x : |x + 2| = –3, x ∈ }
B = {x : 15 < x < 27, x = 41k, k ∈ Z}

Örnek 12: C = {x : x, H harfi ile başlayan haftanın günleri}
A = {x : x = 2n + 1, 0 ≤ n ≤ 4, n ∈ N} kümelerinin eleman sayılarını bulunuz.
B = {1, 3, a, b, c} Mutlak değer fonksiyonunun değeri her zaman pozitif olacağından A = ∅
ve s(A) = 0 dır.
kümeleri veriliyor.
15 ile 27 arasında 41 in katı olan doğal sayı yoktur. O halde, B = ∅ ve s(B) = 0 dır.
a < b < c ve A = B olduğuna göre, a c işleminin
+
H harfi ile başlayan haftanın günü olmadığından C = ∅ ve
b s(C) = 0 dır.
sonucunu bulunuz.
Cevap: 2
A kümesini liste yöntemi ile gösterecek olursak
A = {1, 3, 5, 7, 9} olur.
Alt Küme
B = {1, 3, 5, 7, 9} A ve B birer küme olmak üzere, A nın her elemanı B nin
bu durumda a < b < c olduğundan de bir elemanı ise A kümesi B kümesinin bir alt kümesidir.
a = 5, b = 7 ve c = 9 olur.
A ⊆ B veya B ⊇ A şeklinde gösterilir ve A kümesi B kü-
a+ c 5+ 9 14
b
=
7
=
7
= 2 dir. mesinin alt kümesidir veya B kümesi A kümesini kapsar
şeklinde okunur.
B
A
hh Boş küme her kümenin alt
Boş Küme kümesidir.
Elemanı olmayan kümeye boş küme denir. Boş küme ∅ hh Her küme kendisinin alt
veya { } şeklinde gösterilir. kümesidir.


A = {1, 2, 3} 64 tane alt kümesi olan B kümesi kaç elemanlıdır?
kümesinin alt kümelerini yazınız.

Cevap: 6
s(B) = n olsun B kümesinin alt küme sayısı
Cevap: 8
∅, {1}, {2}, {3}, {1, 2}, {1, 3}, {2, 3}, {1, 2, 3} 2n = 64
olmak üzere A kümesinin 8 tane alt kümesi vardır. ise 2n = 26 olduğundan n = 6 bulunur.
Örnek 16:
Örnek 19:
A = {1, {1}, {2}, 2, 3}
kümesi veriliyor. 127 tane öz alt kümesi olan C kümesi kaç eleman-
lıdır?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap: 7
A) s(A) = 5 B) 1 ∈ A C) {1} ∈ A C kümesinin 127 + 1 = 128 tane alt kümesi vardır.
D) {1, 2, 3} ⊆ A E) {3} ∈ A s(C) = n olsun

C kümesinin alt küme sayısı
A kümesinin elemanları 2n = 128
1, {1}, {2}, 2 ve 3 tür. ise 2n = 27 olduğundan n = 7 bulunur.
Buna göre, s(A) = 5
1 ∈ A, {1} ∈ A, {2} ∈ A, 2 ∈ A ve 3 ∈ A dır.
1 ∈ A, 2 ∈ A ve 3 ∈ A elemanlarından oluşan {1, 2, 3} ⊆ A dır.
3 ∈ A dır. Fakat {3} ∉ A olduğundan E seçeneği yanlıştır. Örnek 20:
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
Öz Alt Küme
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 4 eleman
Bir kümenin kendisi hariç bütün alt kümelerine bu küme- olarak bulunmaz?
nin öz alt kümesi denir.
4 ü kümeden atalım.
Cevap: 32
Not {1, 2, 3, 5, 6} elemanları ile 25 = 32 faklı alt küme yazılabilir.
n elemanlı bir kümenin

2n tane alt kümesi
2n – 1 tane öz alt kümesi vardır. Örnek 21:
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
Örnek 17: kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 3 eleman
A = {a, b, , , } olarak bulunur?
kümesinin kaç farklı alt kümesi vardır? Cevap: 32

3 ün dışında kalan {1, 2, 4, 5, 6} elemanları ile 25 = 32 farklı alt küme yazı-
Cevap: 32 labilir.
n = s(A) = 5 olduğundan 5 elemanlı bir kümenin 2n = 25 = 32
Bu 32 alt kümenin her birine 3 elemanını eklediğimizi düşünürsek 3 elemanı-
farklı alt kümesi vardır.
nın bulunduğu 32 farklı alt küme elde etmiş oluruz.
Sorusu
Öğretmen
A = {1, 2, 3, 4, 5} kümesinin tüm alt kümelerindeki eleman- 1 in bulunduğu 24 = 16 tane,

lar toplamı kaçtır? 2 nin bulunduğu 24 = 16 tane,
3 ün bulunduğu 24 = 16 tane,
4 ün bulunduğu 24 = 16 tane,
5 in bulunduğu 24 = 16 tane alt küme vardır.
16 . (1 + 2 + 3 + 4 + 5) = 16 . 15 = 240 olur.


A = {1, 2, 3, 4, 5, 6} A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 1 eleman B = {1, 2, 3, 4, 5}

olarak bulunur, 3 eleman olarak bulunmaz?
kümeleri veriliyor.
Cevap: 16
Buna göre, A kümesinin alt kümelerinin kaç tane-
3 eleman olarak istenmediğinden 3 ü kümeden atalım. Geriye kalan eleman-
lardan 1 in dışında kalan {2, 4, 5, 6} elemanları ile 24 = 16 farklı alt küme si B kümesini kapsar?
yazılabilir.
Cevap: 8
Bu 16 alt kümenin her birine 1 elemanını eklediğimizde 1 elemanının bulun- A kümesinin alt kümeleri B kümesini kapsayacağı için alt kümelerin her bi-
duğu, 3 elemanının bulunmadığı 16 farklı alt küme elde etmiş oluruz. rinde B kümesinin her elemanı bulunmalıdır. B kümesinin elemanları dışında
kalan A kümesinin elemanları {6, 7, 8} dir. {6, 7, 8} elemanları ile 23 = 8 farklı
alt küme yazılabileceğinden A kümesinin alt kümelerinden 8 tanesi B küme-
sini kapsar.
Örnek 23:
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 1 ve 6

eleman olarak bulunur?
Örnek 27:
Cevap: 16
1 ve 6 dışında kalan {2, 3, 4, 5} elemanları ile 24 = 16 farklı alt küme yazıla-
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
bilir.
Bu 16 alt kümenin her birine 1 ve 6 elemanı eklendiğinde 1 ve 6 elemanları- kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinin eleman-
nın bulunduğu 16 farklı alt küme elde etmiş oluruz.
larının çarpımı çift sayıdır.
Cevap: 56
Çarpımın tek olabilmesi için çarpılan sayıların tek sayı olması gerekir. Bu du-
rumda tüm alt küme sayısından, elemanları {1, 3, 5} olan kümenin alt küme
Örnek 24: sayısını çıkartmalıyız.
26 – 23 = 64 – 8 = 56 olur.
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 2 ve 5

eleman olarak yoktur?
Cevap: 16
2 ve 5 elemanları istenmediğinden 2 ve 5 i kümeden attığımızda {1, 3, 4, 6}
elemanları ile 2 ve 5 in bulunmadığı 24 = 16 farklı alt küme yazabiliriz.
Örnek 28:
Örnek 25: A = {–2, –1, 0, 1, 2, 3}
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6} kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinin eleman-

ları çarpımı negatiftir?
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 1 veya 2
eleman olarak bulunur? Cevap: 16
Elemanların çarpımının negatif olabilmesi için 0 ve –2 nin bulunmadığı –1
in bulunduğu alt küme sayısı ile 0 ve –1 in bulunmadığı –2 in bulunduğu alt
Cevap: 48
küme sayısını bulup toplamamız gerekir.
Tüm alt kümelerinin sayısından 1 ve 2 nin ikisininde bulunmadığı alt küme
sayısını çıkarmalıyız. 23 + 23 = 16 alt kümenin elemanları çarpımı negatiftir.
Buna göre 26 – 24 = 64 – 16 = 48 dir.


A = {a, b, c, d, e, f} A ve B aynı evrensel kümenin alt kümeleri olmak üzere,
kümesinin alt kümelerinden kaç tanesinde a ya da s(A) + s(B′) = 12
b eleman olarak bulunur?
s(A′) + s(B) = 18
a nın bulunduğu, b nin bulunmadığı alt küme sayısı 24 = 16
Cevap: 32
olduğuna göre, s(E) kaçtır?
b nin bulunduğu, a nın bulunmadığı alt küme sayısı 24 = 16
o halde, 16 + 16 = 32 tane alt kümede a ve b den sadece biri bulunur. Cevap: 15
s(A) + s(B′) = 12
+ s(A′) + s(B) = 18
hhEVRENSEL KÜME s(A) + s(A′) + s(B) + s(B′) = 12 + 18
14243 14243
s(E) s(E)
Üzerinde işlem yapılan tüm kümeleri kapsayan kümeye
2 . s(E) = 30
evrensel küme denir ve E ile gösterilir.
s(E) = 15 olur.
A E
B
Örnek 31:
A ⊂ E, B ⊂ E ve C ⊂ E dir.
A ve B kümeleri, E evrensel kümesinin iki alt kümesi
Bir Kümenin Tümleyeni olmak üzere,
E = {0, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20}

E evrensel küme ve A ⊂ E olmak üzere, E de bulunup A
da bulunmayan elemanlardan oluşan kümeye A kümesi- A = {x: x çift rakamdır}
–
nin tümleyeni denir ve A′ veya A şeklinde gösterilir. B = {x : x = 4n, 0 ≤ n ≤ 5, n ∈ N}
Buna göre s(A′) + s(B′) toplamı kaçtır?

E
A ve B kümelerini liste yöntemi ile yazarsak Cevap: 11
A A = {0, 2, 4, 6, 8}
B = {0, 4, 8, 12, 16, 20}
A′ Bu durumda,
A′ = {10, 12, 14, 16, 18, 20}
De Morgan Kuralları s(A′) = 6

hh s(A) + s(A′) = s(E)
B′ = {2, 6, 10, 14, 18}
hh (A′)′ = A hh (A ∩ B)′ = A′ ∪ B′
s(B′) = 5
hh E′ = ∅ hh (A ∪ B)′ = A′ ∩ B′ s(A′) + s(B′) = 6 + 5 = 11 olur.
hh ∅′ = E
hh A ⊂ B ⇔ B′ ⊂ A′ dır.
Örnek Cevapları
16. E

KÜMELER / Kümelerde Temel Kavramlar Konu Testi
1. A = {x : x = 3k, 0 ≤ x < 66, k ∈ Z+} 4. A = {1, 2, 3, 4, 5}
ortak özellik yöntemi ile ifade edilen A kümesinin kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 1 ve 3
eleman sayısı kaçtır? birlikte bulunurlar?
A) 20 B) 21 C) 22 D) 23 E) 24 A) 4 B) 8 C) 16 D) 32 E) 64
k = 0 için x = 0 1 ve 3 dışında kalan {2, 4, 5} kümesinin elemanları 23 = 8 tane alt küme

yazılabilir. Bu 8 alt kümeye 1 ve 3 eklendiğinde 8 farklı alt kümede 1 ve
k = 1 için x = 3
3 birlikte bulunur.
k = 2 için x = 6
h
k = 21 için x = 63
A = {0, 3, 6, 9, ..., 63}
s(A) = 22 olur.
2. A = {1, 2, {1, 2}, 3, {3}} 5. A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}
kümesi veriliyor. kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 2 ele-

man olarak bulunur, 5 eleman olarak bulunmaz?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) 4 B) 8 C) 16 D) 32 E) 64
A) s(A) = 5 B) 2 ∈ A
{1, 3, 4, 6, 7} kümesinin elemanları ile 25 = 32 farklı alt küme oluşturulur.
C) {1, 2} ∈ A D) {1, 2} ⊂ A Bu 32 alt kümenin her birine 2 ilave edildiğinde 5 in bulunmadığı 2 nin
E) {1, 2, 3} ∈ A bulunduğu 32 alt küme elde edilir.
{1, 2, 3} ⊂ A ve {1, 2, 3} ∉ A
olduğundan E şıkkı yanlıştır.
3. Bir kümenin eleman sayısı 3 arttığında alt küme sayı- 6. A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}

sı 224 artmaktadır.
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 3 veya 5
Buna göre, bu kümenin alt küme sayısı kaçtır? eleman olarak bulunur?
A) 4 B) 8 C) 16 D) 32 E) 64 A) 64 B) 128 C) 156
D) 192 E) 224
2n + 224 = 2n+3
2n + 224 = 8 . 2n Tüm alt küme sayısından 3 ve 5 in bulunmadığı alt küme sayısını çıkar-
malıyız.
7 . 2n = 224 ise 2n = 32 olur.
28 – 26 = 256– 64 = 192 olur.

KÜMELER / Kümelerde Temel Kavramlar Konu Testi
7. A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8} 10. A ve B boş kümeden farklı iki küme olmak üzere,

kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde 1 veya s(A) = x + 3
2 eleman olarak bulunur, 5 eleman olarak bulun-
s(B) = 2x – 1
maz?
A = B olduğuna göre, x kaçtır?
A) 32 B) 64 C) 96
D) 128 E) 144 A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
{1, 2, 3, 4, 6, 7, 8} kümesinin tüm alt küme sayısından 1 ve 2 nin bulun- x + 3 = 2x – 1

madığı alt küme sayısını çıkarmalıyız. x = 4 olur.
27 – 25 = 128 – 32 = 96
8. E = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} 11. A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}
evrensel kümesi veriliyor. B = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
A = {x: x tek sayıdır, x∈E} olduğuna göre, B ⊆ K ⊆ A olacak şekilde kaç fark-
lı K kümesi vardır?
olduğuna göre, A′ kümesinin alt kümelerinden
A) 16 B) 32 C) 64
kaç tanesinin elemanlarının çarpımı pozitif bir
doğal sayıdır? D) 128 E) 256
A) 8 B) 15 C) 16 D) 32 E) 64 {7, 8, 9, 10} ile oluşturulacak alt küme sayısı kadardır.
24 = 16 olur.
A′ = {0, 2, 4, 6, 8} dir.
0 elemanı hariç {2, 4, 6, 8} kümesinin elemanları ile oluşturulabilen alt

küme sayısı
24 = 16 tanedir.
Boş kümede eleman olmadığından kalan 15 alt kümede elemanlar çar-

pımı pozitif bir doğal sayıdır.
12. A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}

9. A = {a, b, c, d, e, f, g, h} kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinin eleman-
kümesinin alt kümelerinin kaç tanesinde sesli larının çarpımı çift sayıdır?
harfler birlikte eleman olarak bulunur? A) 64 B) 96 C) 224
A) 16 B) 32 C) 64 D) 128 E) 256 D) 480 E) 992
Tüm alt küme sayısından {1, 3, 5, 7, 9} kümesinin elemanları ile oluşturu-

{b, c, d, f, g, h} ile yazılabilecek alt küme sayısı 26 = 64 tanedir.
lacak alt küme sayısını çıkarmalıyız.
Bu 64 alt kümenin her birine a ve e elemanları ilave edilirse sesli harflerin
210 – 25 = 992
birlikte bulunduğu 64 farklı alt küme elde edilir.
12. E 11. A 10. B 9. C 8. B 7. C 6. D 5. D 4. B 3. D 2. E 1. C Cevaplar

KÜMELER
Kümelerde İşlemler 05
Kazanım: 9.2.2.1 Kümelerde birleşim, kesişim, fark, tümleme işlemleri yardımıyla problemler çözer.
hhKümelerde İşlemler Örnek 2:

1. Kümelerin Kesişimi A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}
A ve B gibi iki kümenin ortak elemanlarının oluşturduğu kü- B = {2, 4, 6, 8, 10, 12}
meye A kesişim B kümesi denir ve A ∩ B şeklinde gösterilir.
A B olduğuna göre, A ∩ B kümesi kaç elemanlıdır?
A ∩ B = {2, 4, 6, 8} Cevap: 4
s(A ∩ B) = 4 tür.
Örnek 3:
A∩B A = {x : –3 < x ≤ 4, x ∈ }
A ∩ B = {x : x ∈ A ve x ∈ B} B = {x : –2 ≤ x ≤ 6, x ∈ }
A ve B kümeleri, E evrensel kümesinin alt kümeleri olmak
üzere, olduğuna göre, A ∩ B' kümesini bulunuz.
hh A ∩ A = A Cevap: (–3,–2)
B' = {x : – ∞ < x < –2 veya 6 < x < ∞, x ∈ }
hh A ∩ ∅ = ∅ A ve B′ kümelerini sayı doğrusu üzerinde gösterelim.
hh A ⊂ B ⇒ A ∩ B = A
hh A ∩ B = B ∩ A –3 –2 4 6
hh A ∩ A′ = ∅ A
hh A ∩ E = A
B
hh A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∩ C = A ∩ B ∩ C
O halde, A ∩ B′ = {x : –3 < x < –2, x ∈ } olur.
hh A∩ B = ∅ ise A ile B ye ayrık kümeler denir.
Örnek 1: Örnek 4:
A = {x : –3 < x ≤ 5, x ∈ } A = {x : –10 < x < 15, x ∈ Z}
B = {x : 2 ≤ x ≤ 8, x ∈ } B = {x : x = 2k, k ∈ +}
olduğuna göre, A ∩ B kümesini bulunuz. olduğuna göre, s(A ∩ B) kaçtır?
Cevap: A ∩ B = {x: 2 ≤ x ≤ 5, x ∈ } A ve B kümelerini liste yöntemi ile yazacak olursak

Cevap: 7
A ve B kümelerini sayı doğrusu üzerinde gösterelim.
A = {–9, –8, –7, –6, ..., 10, 11, 12, 13, 14}
B
B ={2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, ...}
O halde, A ∩B = {x : 2 ≤ x ≤ 5, x ∈ }
A ∩ B = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14} olur.
–3 2 5 8 s(A ∩ B) = 7 dir.
A

KÜMELER / Kümelerde İşlemler
2. Kümelerin Birleşimi Örnek 6:

A ile B iki küme olmak üzere, A ile B nin bütün elemanları A = {ç, ö, z, ü, m}
ile oluşturulan kümeye A birleşim B kümesi denir ve A ∪ B B = {m, a, r, t, ı}
şeklinde gösterilir. olduğuna göre, A ∪ B kümesinin alt kümelerinin
A B kaç tanesinde en az bir sessiz harf bulunur?
Cevap: 496
A ∪ B = {ç, ö, z, ü, m, a, r, t, ı}
s(A ∪ B) = 9 dur.
Toplam alt küme sayısından hepsinin sesli harf olduğu alt küme sayısını çı-
karmalıyız.
29 – 24 = 24(25 – 1) = 16 . 31 = 496 dır.
A ∪ B = {x : x ∈ A veya x ∈ B}
Örnek 7:
hh A ∪ A = A
A, B ve C aynı evrensel kümenin alt kümeleridir.
hh A ∪ ∅ = A
A ∪ B = {1, 2, 4, 6, 8}
hh A ⊆ B ⇒ A ∪ B = B
A ∪ C = {2, 4, 6, 8, 10, 12}
hh A ∪ A′ = E
olduğuna göre, A ∪ (B ∩ C) kümesinin alt küme
hh A ∪ E = E
sayısı kaçtır?
hh s(A ∪ B) = s (A) + s(B) – s(A ∩ B)
A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C) Cevap: 16
hh A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C = A ∪ B ∪ C
= {2, 4, 6, 8}
Kesişim işleminin birleşim işlemi üzerine dağılma s(A ∪ (B ∩ C)) = 4 olduğundan
özelliği: 24 = 16 farklı alt kümesi vardır.
hh A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)
hh (A ∪ B) ∩ C = (A ∩ C) ∪ (B ∩ C) Örnek 8:
Birleşim işleminin kesişim işlemi üzerine dağılma A ve B aynı evrensel kümenin alt kümeleridir.
özelliği:
s(A) = 6
hh A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C)
s(B) = 10
hh (A ∩ B) ∪ C = (A ∪ C) ∩ (B ∪ C)
A∩B≠∅
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin eleman sayısı en

çok kaçtır?
Örnek 5:
Cevap: 15
A = {1, 2, 3, a, b, c} A ∪ B kümesinin eleman sayısının en çok olabilmesi A ∩ B kümesinin eleman
sayısının en az olması ile gerçekleşir.
B = {2, 4, 6, b, k, n} Buna göre,
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin alt küme sayısını A B A ∩ B ≠ ∅ olduğundan en az 1 alır-

bulunuz. sak A ∪ B en çok 5 + 1 + 9 = 15 ele-
manlıdır.
A ve B nin bütün elemanları ile oluşan A birleşim B kümesi
Cevap: 210 5 1 9
A ∪ B = {1, 2, 3, 4, 6, a, b, c, k, n} dir.
s(A ∪ B) = 10 olduğundan
210 tane alt kümesi vardır.


s(A) = 10 E
s(B) = 4 A B
•9 •7
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin eleman sayısı en • 10
•0
az kaçtır? •8
• 11
Cevap: 10 •4 •5
A ∪ B kümesinin eleman sayısının en az olması için A ∩ B kümesinin eleman •6
•3
sayısının en çok olması gerekir.
Buna göre, 13 • 12 •
•1 •2
A
6
C
B
B ⊆ A olabileceğinden
4 s(A ∪ B) = 6 + 4 = 10 olur. E evrensel kümesinin A, B ve C alt kümeleri venn şe-
ması ile verilmiştir.
Buna göre, [A ∪ (B ∩ C)]′ kümesini bulunuz.
Cevap: {1, 2, 7, 8, 12, 13}

A = {0, 3, 4, 5, 9, 10, 11}
B ∩ C = {5, 6}
ise A ∪ (B ∩ C) ={0, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11} olur.
O halde, [A ∪ (B ∩ C)]' = { 1, 2, 7, 8, 12, 13}

A = {x : x ≤ 180, x = 5k, k∈ Z+} A ve B, E evrensel kümesinin iki alt kümesidir.
B = {x : x ≤ 180, x = 3k, k∈ Z+} A = {3, 5, 7, 11}
olduğuna göre, s(A ∪ B) kaçtır?
B = {1, 3, 4, 6, 8, 11, 15}
A, B ve A ∩ B kümelerinin eleman sayılarını bulmalıyız. Cevap: 84
E = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15}
A = {5, 10, 15, ..., 180}
son terim – ilk terim 180 – 5
olduğuna göre, (A ∩ B)′ kümesini bulunuz.
s(A) = +1 = +1
artış miktarı 5 Cevap: (A ∩ B)′ = {1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15}
= 36 A ∩ B = { 3, 11} olduğuna göre,
B = {3, 6, 9, ..., 180} (A ∩ B)' = {1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15} olur.
s(B) = 180 - 3 + 1 = 60
3
A ∩ B = {15, 30, 45, ..., 180} İki Kümenin Farkı
s(A ∩ B) = 180 - 15 + 1 = 12
15 A ve B herhangi iki küme olmak üzere, A kümesinin ele-
s(A ∪ B) = s(A) + s(B) – s(A ∩ B) manı olup, B kümesinin elemanı olmayan elemanlardan
= 36 + 60 – 12 = 84 olur. oluşan kümeye A fark B kümesi denir. A – B veya A \ B
Sorusu
Öğretmen
A = {x: 0 ≤ xx ≤ 500 ve x ∈ +} A = {1, 2, 3, 4}

B = {x: x asal sayı} B = {2, 3, 5, 7, ...}
olduğuna göre, A – B kümesinin alt küme sayısı kaçtır? A – B = {1, 4} ise 22 = 4 tanedir.

A B
Örnek 15:
A B
•b
•a
•n
•k
•h
•m
A–B A∩B B–A
•d •f
A – B = {x : x ∈ A ve x ∉ B}
•e •c
A ve B, E evrensel kümesinin alt kümeleri olmak üzere,
hh A ⊂ B ise A – B = ∅ •g
C
hh A – B = A ∩ B' = A – (A ∩ B)
hh s(A ∪ B) = s(A – B) + s(A ∩ B) + s(B –A) olduğuna göre, (A – C) ∪ (C – B) kümesinin ele-
hh A ve B ayrık kümeler ise A – B = A ve B – A = B man sayısı kaçtır?
hh A – B ≠ B – A Cevap: 7
A – C = {a, h, n}
hh A – A = ∅
C – B = {d, e, g, c}
hh A – E = ∅
O halde, (A – C) ∪ (C – B) = {a, h, n, c, d, e, g} olur.
hh A – ∅ = A
s[(A – C) ∪ (C – B)] = 7 dir.
Örnek 13:
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
B = {2, 4, 6, 8, 10}
olduğuna göre, A – B ve B – A kümelerini bulunuz.

Cevap: {8,10}
A – B, A kümesine ait olup B kümesine ait olmayan elemanlardan oluşacağı için
A – B = {1, 3, 5} dir.
Aynı şekilde B – A = {8, 10} olur.
Örnek 16:
Örnek 14: A ve B aynı evrensel kümenin iki alt kümesi olmak
E üzere
A B s(A – B) = 3
•1 •3 •6
•2 s(B – A) = 4
•5 •4 •7
•9 s(A ∩ B) = 2
•8
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin alt küme sayısı
E evrensel kümesinin A ve B alt kümeleri venn şema- kaçtır?
sı ile verilmiştir.
s(A ∪ B) = s(A – B) + s(A ∩ B) + s(B – A) Cevap: 512
Buna göre, B′ – (A – B) kümesini bulunuz.
= 3 + 2 +4 = 9
A – B = {1, 2, 5} Cevap: {8,9} o halde alt küme sayısı 29 = 512 tanedir.
B' = {1, 2, 5, 8, 9}
O halde, B' kümesine ait olup A –B kümesine ait olmayan elemanlar
B' – {A – B} = {8, 9} olur.


A ve B kümeleri için A, B ve C kümeleri venn şe- A B
ması ile gösterilmiştir.
2.s (A – B) = 3.s (B – A) = 6.s ( A ∩ B)
ve A kümesinin eleman sayısı 16 olduğuna göre, A ∪ B Buna göre, taralı bölge-
kümesinin eleman sayısı kaçtır? nin A, B ve C kümeleri
cinsinden gösterimini
Cevap: 24
2 . s(A – B) = 3 . s(B – A) = 6 . s(A ∩ B) bulunuz.
  
3k 2k k C
A B
Cevap: (B ∩ C) – A
B ∩ C kümesinin elemanlarından A kümesinin elemanları çıkarıldığında
3k k 2k
(B ∩ C) – A şeklinde taralı bölge gösterilebilir.
s(A) = 3k + k = 4k = 16 ⇒ k = 4
s(A ∪ B) = 3k + k + 2k = 6k = 6 . 4 = 24 olur. Örnek 21:
A ve B aynı evrensel kümenin iki alt kümesidir.
Örnek 18:
s(A ∩ B') = 2x
A ve B aynı evrensel kümenin iki alt kümesidir. s(A ∩ B) = x
2 . s(B ∩ A') = 4 . s (A ∩ B') = s(A ∪ B)
s(B) = x + 10
s(A) = 12
s(A ∪ B) = 52
olduğuna göre, A ∩ B kümesinin alt küme sayısı olduğuna göre, s(B) kaçtır?
kaçtır?
Cevap: 24
Cevap: 64 A B s(A ∩ B') = s(A – B) = 2x
A B 2 . s(B ∩ A') = 4 . s(A ∩ B') = s(A ∪ B)
   s(A ∪ B) = 2x + x + 10 = 3x + 10 = 52
2k k 4k 2x x 10
⇒ 3x = 42 ⇒ x = 14
k k 2k
s(A) = k + k = 2k = 12 ⇒ k = 6 s(B) = x + 10 = 14 + 10 = 24 olur.
s(A ∩ B) = k = 6
O halde, 26 = 64 tane alt kümesi vardır.

A∩B≠∅ A ve B boş kümeden farklı aynı evrensel kümenin iki
s(A – B) = 5 alt kümesidir.
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin eleman sayısı en 2.s(A – B) = 3 . s(B)

az kaçtır? s(A) = 4 . s(A ∩ B)
Cevap: 6 s(B ∩ A′) = 7
A ∪ B kümesinin eleman sayısının en az olması için B – A ve A ∩ B kümesinin
elemaları en az olması gerekir. A ∩ B ≠ ∅ olduğundan en az 1 ve s(B – A) = ∅ olduğuna göre, s(A – B) kaçtır?
olmalıdır.
Cevap: 21
A B
A B
s(B ∩ A') = s(B – A) = x = 7
Buna göre,
5 1 3x x x O halde, s(A – B) = 3 . 7 = 21 olur.
s(A ∪ B) = 5 + 1 = 6 olur.

Örnek 23: Kümeler ile Sembolik Mantık Kuralları

A ve B aynı E evrensel kümesinin alt kümeleridir. Arasındaki İlişki
s(A′ ∪ B′) = 12 Sembolik Mantık Küme İşlemleri
s(A – B) = 4 0 ∅
s(A′ ∩ B′) = 2 1 E
olduğuna göre, s(B ∩ A′) kaçtır? ∧ ∩
∨ ∪
Cevap: 6
s(A' ∪ B') = s[(A ∩ B)'] = 12 ≡ =
A B
4 + x + y = 12 ise x + y = 8 Değil (p′) Tümleyeni (A′)
4 x
s(A' ∩ B') = s[(A ∪ B)'] = y = 2 (p′)′ ≡ p (A′)′ = A
⇒ x+y=8⇒x+2=8⇒x=6 p ∧ p′ ≡ 0 A ∩ A′ = ∅
y
s(B ∩ A') = s(B – A) = x = 6 olur.
p ∨ p′ ≡ 1 A ∪ A′ = E
1∧0≡0 E∩∅=∅
p∧1≡p A∩E=A
p ∧ (q ∨ r) = (p ∧ q) ∨ (p ∧ r) A ∩(B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)
(p ∨ q)′ ≡ p′ ∧ q′ (A ∪ B)′ = A′ ∩ B′
Örnek 25:
(A ∩ B′) ∪ B küme işlemini sembolik mantık kural-
larını kullanarak en sade halini bulunuz.
Cevap: A ∪ B
Örnek 24: A kümesini sembolik mantıkta p
B kümesini sembolik mantıkta q ile gösterirsek
A ve B aynı evrensel kümenin alt kümeleridir.
[(p ∧ q′) ∨ q] ≡ [(p ∨ q) ∧ (q′ ∨ q)]
s(A – B) = s(B) – 2 ≡ (p ∨ q) ∧ 1
s(B) = s(A ∩ B) + 2 ≡ (p ∨ q) olur.
o halde (A ∩ B′) ∪ B = A ∪ B olur.
s(A ∪ B) = 16
olduğuna göre, s(A′ ∪ B′) en az kaçtır? Örnek 26:
Cevap: 9 (A′ ∪ B) ∩ (A ∩ B)′
s(A ∪ B) = 2x + 2 = 16 ⇒ x = 7
A B
s(A′ ∪ B′) nin en az olması için y = 0
küme işlemini sembolik mantık kurallarını kulla-
x x 2 olmalıdır. narak en sade halini bulunuz.
s(A′ ∪ B′) = s[(A ∩ B)′] = x + 2 + y
y Cevap: A′
= 7 + 2 + 0 = 9 olur. A kümesini sembolik mantıkta p
B kümesini sembolik mantıkta q ile gösterirsek
[(p′ ∨ q) ∧ (p ∧ q)′] ≡ (p′ ∨ q) ∧ (p′ ∨ q′)
≡ p′ ∨ (q ∧ q′)
≡ p′ ∨ 0
≡ p′
o halde (A′ ∪ B) ∩ (A ∩ B)′ = A′ olur.

KÜMELER / Kümelerde İşlemler Konu Testi
1. A = {x : x = 2k, 0 ≤ k < 4, k ∈ Z} 4. A = [–2,5]
B = {y : y = 3k, –2 ≤ k < 5, k ∈ Z} B = [– 4, 6)
olduğuna göre, s(A ∪ B) kaçtır? olduğuna göre, A ∩ B′ kümesi aşağıdakilerden

hangisidir?
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10
A) (–4, –2) B) (–4, –2] C) [5, 6]
A = {0, 2, 4, 6} ve B = {–6, –3, 0, 3, 6, 9, 12}
D) (– ∞, –2] ∪ [6, ∞) E) ∅
A ∪ B = {–6, –3, 0, 2, 3, 4, 6, 9, 12}
B′
s(A ∪ B) = 9 olur.
–4 –2 5 6
A
A ∩ B′ = ∅
2. A ve B aynı E evrensel kümesinin iki alt kümesidir.

5. A = (3, 7)
s(E) = 15
B = [1, 6)
s(A') = 8
olduğuna göre, A – B kümesi aşağıdakilerden
s(A) + s(B) = 13 hangisidir?
olduğuna göre, s(B′) kaçtır? A) (6, 7) B) [6, 7) C) (6, 7]
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 D) (1, 3] E) [1, 3)
s(A) + s(A′) = 15 ise s(A) = 7 olur.

B
7 + s(B) = 13 ise s(B) = 6
6 + s(B′) = 15 ise s(B′) = 9 olur. 1 3 6 7

A
A nın elemanı olup B nin elemanı olmayan
A – B = [6, 7)
3. A = {x : -4 < x ≤ 7, x ∈ }
6. A = {Ö, Z, L, E, M}
B = {x : 3 ≤ x ≤ 10, x ∈ }
B = {A, L, İ}
olduğuna göre, A ∩ B kümesi aşağıdakilerden
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin alt kümelerinin
hangisidir?
kaç tanesinde en az bir sesli harf bulunur?
A) [3, 7] B) (– 4, 3] C) [3, 10]
A) 32 B) 64 C) 96 D) 112 E) 120
D) [7, 10] E) (– 4, 10]
A ∪ B = {Ö, Z, A, L, İ, E, M}
B
Tüm alt küme sayısından sessiz harflerle oluşturulabilecek alt küme sa-
yısını çıkarmalıyız.
–4 3 7 10
A 27 – 23 = 128 – 8 = 120
A ∩ B = [3, 7] olur.

KÜMELER / Kümelerde İşlemler Konu Testi
7. A = {x : x ≤ 100, x = 4k, k ∈ Z+} 10. A C

B
B = {x : x ≤ 150, x = 3k, k ∈ Z+}
olduğuna göre, s(A ∪ B) kaçtır?
A) 96 B) 83 C) 75 D) 72 E) 67
A, B ve C kümeleri venn şeması ile yukarıdaki gibi
A = {4, 8, 12, ..., 100} s(A) =
100 - 4
+ 1 = 25 gösterilmiştir.
4
150 - 3
Buna göre, taralı bölgenin A, B ve C kümeleri cin-
B = {3, 6, 9, ..., 150} s(B) = + 1 = 50 sinden gösterimi aşağıdakilerden hangisidir?
3
96 - 12
A ∩ B = {12, 24, ..., 96} s(A ∩ B) =
12
+1 = 8 A) (A ∩ B) – C B) (A ∩ C) – B
s(A ∪ B) = 50 + 25– 8 = 67 C) C – (A ∪ B) D) C – (A ∩ B)
E) A – (B ∪ C)
C nin elemanı olup A ∪ B nin elemanı olmadığından C – (A ∪ B) ile gös-

terilebilir.
8. (A ∩ B′) ∩ (B ∩ A′)
11. A ve B aynı evrensel kümenin iki alt kümesidir.
küme işleminin en sade hali aşağıdakilerden han- s(A – B) = 2 . s(A ∩ B) = s(B – A)
gisidir? s(A ∪ B) = 15
A) E B) ∅ C) A D) B E) A ∩ B olduğuna göre, A – B kümesinin alt küme sayısı
kaçtır?
[(p ∧ q′) ∧ (q ∧ p′)] ≡ (p ∧ p′) ∧ (q ∧ q′)
A) 4 B) 8 C) 16 D) 32 E) 64
≡0∧0
A B
≡0 s(A ∪ B) = 5x = 15
olduğundan 2x x 2x x=3
(A ∩ B′) ∩ (B ∩ A′) = ∅ olur. s(A – B) = 2 . 3 = 6
Alt küme sayısı = 26 = 64 olur.
12. A ve B aynı evrensel kümenin iki alt kümesidir.

9. A ve B aynı evrensel kümenin iki alt kümesi olmak s (B + A l ) s (A + Bl )
=
s (A , B)
=
üzere 4 3 12
s(A) = 16
s(A – B) = 2
olduğuna göre, A ∩ B kümesinin alt küme sayısı
s(B – A) = 3
kaçtır?
s(A ∩ B) = 5
A) 1024 B) 512 C) 256 D) 128 E) 64
olduğuna göre, A ∪ B kümesinin alt küme sayısı
3 . s(B ∩ A′) = 4 . s(A ∩ B′) = s(A ∪ B)
kaçtır?
A B
A) 64 B) 128 C) 256 3x + 4x + y = 12x
3x y 4x y = 5x
D) 512 E) 1024
s(A) = 8x = 16
s(A ∪ B) = s(A – B) + s(B – A) + s(A ∩ B)
x=2
= 2 + 3 + 5 = 10 s(A ∩ B) = y = 5x = 10
Alt küme sayısı = 210 = 1024 olur. Alt küme sayısı 210 = 1024 olur.
12. A 11. E 10. C 9. E 8. B 7. E 6. E 5. B 4. E 3. A 2. E 1. D Cevaplar

Sınıf Matematik PDF 1-5.föy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sınıf Matematik PDF 1-5.föy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9.

SINIF // MATEMATİK FÖY NO

hhÖNERMELER VE BİLEŞİK ÖNERMELER Örnek 2:

Örnek 1: a) p: "Bir yıl 12 aydır."

içeren ifadeler bir önerme değildir. c) Bir hafta 7 gün olduğundan r ≡ 1

9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 1

Denk Önermeler p ve q gibi iki farklı önermenin doğruluk değerleri karşı-

r: "2 + 3 < 6" n farklı önermenin doğruluk değerleri karşılaştırıldığında

Buna göre, aşağıdaki denkliklerden hangisi doğ-

2 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

Bir Önermenin Değili (Olumsuzu) Bileşik Önerme

9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 3

Örnek 11: Örnek 13:

önermesinin en sade halini bulunuz. olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk

Veya (V) Bağlacı (p, q, r) ≡ (1, 0, 1) olur.

p q p∨q hh Birleşme özelliği: [p ∨ (q ∨ r)] ≡ [(p ∨ q) ∨ r]

Örnek 12: bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.

4 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

Dağılma Özellikleri Örnek 18:

Cevap: p′ ∨ q önermesinin doğruluk değerini bulunuz.

[(p'∧q)'∨ q] 6(pl / q)l 0 q@ / 6(p 0 ql ) 0 q@

Bileşik önermesinin en sade hâlini bulunuz. / 6p 0 (ql 0 q)@

9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 5

Örnek 21: Örnek 24:

bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz. olduğuna göre p, q ve r önermelerinin doğruluk

Örnek 22: Örnek 25:

önermesinin doğruluk değerini bulunuz. bileşik önermesinin en sade halini bulunuz.

bileşik önermesinin en sade halini bulunuz.

6 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

x + 3 < 7 ifadesi x in farklı değerleri için doğru veya yanlış olacağından V

2. p: "Üçgenin iç açıları ölçüleri toplamı 180° dir."

3. Birbirinden farklı 3n – 4 tane önermenin doğruluk de- 6. [p ∨ (q ∨ r′)] ≡ 0

23n – 4 = 256 ise 23n – 4 = 28 [p ∨ (q ∨ r′)] ≡ 0 ise p ≡ 0, (q ∨ r′) ≡ 0

3n – 4 = 8 ise 3n = 12 (q ∨ r′) ≡ 0 ise q ≡ 0 ve r ≡ 1 olur.

n = 4 olur. (0, 0, 1) dir.

9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 7

8. p: "Burdur Akdeniz bölgesindedir."

E) "Burdur Ege bölgesinde olabilir." ≡ [p′ ∨ (q ∧ q′)]′ ∧ p ≡ (p′ ∨ 0)′ ∧ p

9. p: "İki basamaklı en küçük asal sayı 11 dir." 12. (p ∨ q′) ≡ 0

12. D 11. A 10. D 9. D 8. B 7. C 6. C 5. D 4. B 3. B 2. E 1. E Cevaplar

8 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

hhÖNERMELER VE BİLEŞİK ÖNERMELER Örnek 3:

hh p ⊻ p ≡ 0 bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz.

olduğuna göre, p ⊻ q′ önermesinin doğruluk de- (1 ⊻ q) ≡ 1 ise q ≡ 0 olur.

ğerini bulunuz. (p ∨ q′)′ ≡ (p′ ∧ q) ≡ (0 ∧ 0) ≡ 0 olur.

(p′ ∧ q)′ ≡ 0 ise (p ∨ q′) ≡ 0 ise p ≡ 0 ve q ≡ 1 Cevap: 0

9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 1

Koşullu Önerme Örnek 8:

bileşik önermesinin doğruluk değerini bulunuz. Cevap: 1

2 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

ise (⇒) Bağlacının Özellikleri Örnek 14:

[(p ⇒ p′) ⊻ (1 ⇒ p)] ≡ (p′ ⊻ p) ≡ 1

q' ∨ (p∧q) 6q' 0 (p / q)@ / 6(q' 0 p) / (q' 0 q)@

bileşik önermesinin en sade hâli aşağıdakilerden hangisidir? / 6(q' 0 p) / 1@

9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü 3

Örnek 17: Koşullu Önermenin Karşıtı, Tersi ve Karşıt Tersi

bileşik önermesinin en sade halini bulunuz. hh Karşıtı q ⇒ p

[(p ⇒ q′) ∧ q] ≡ [(p′ ∨ q′) ∧ q] Cevap: p′ ∧ q

≡ [(p ∧ q′) ∨ q] ≡ [(p ∨ q) ∧ (q′ ∨ q)] ≡ p ∨ q′

4 9. Sınıf Matematik Planlı Ders Föyü

Yukarıda verilen denkliklerden hangisi yanlıştır? IV. (0 ⊻ 0) ⇒ 0

2. Aşağıdaki bileşik önermelerden hangisinin doğ-

[(p ⇒ p′) ⊻ (q ∨ q′)] ≡ (p′ ⊻ 1) ≡ p