9sinifmatematikpdf Min1606337220

MANTIK − 1
ÖNERMELER- BİLEŞİK ÖNERMELER
Te r i m : B i r b i l i m d a l ı i ç e r i s i n d e k o n u ş m a Önermeler p , q , r, s g i b i h a r f l e r l e
dilinden farklı anlamı olan sözcüklerden b e l i r t i l i r l e r.
h e r b i r i n e o b i l i m d a l ı n ı n b i r t e r i m i d e n i r.
Örneğin açı bir geometri terimi, toplama p : “ B i r y ı l 2 6 5 g ü n 6 s a a t t i r. ”

bir matematik terimi ve kütle bir fizik r : “ 2 s a y ı s ı i r r a s y o n e l b i r s a y ı d ı r. ”
t e r i m i d i r.
Bir terimin anlamını belirlemeye terimi

t a n ı m l a m a k d e n i r.
Örneğin “Üç kenarının uzunluğu eşit Doğruluk Değeri : Bir önermenin doğru
üçgene eşkenar üçgen denir” ifadesi bir ya da yanlış oluşuna , o önermenin
t a n ı m d ı r. doğruluk değeri denir .
Herhangi bir öneme için yanlış veya

Bir terimi tanımlamak için o bilim dalı doğru olmak üzere iki durum söz
içerisinde daha önce tanımlanmış terim ve k o n u s u d u r.
k a v r a m l a r d a n y a r a r l a n ı l ı r.
B a z ı t e r i m l e r i n t a n ı m ı y o k t u r. Ö r n e ğ i n Uluslar arası birliğin sağlanması
nokta,doğru,küme gibi terimler tanımsızdır açısından doğru yerine 1 simgesi
; b u g i b i t e r i m l e r s e z g i s e l a l ı n ı r. y a n l ı ş y e r i n e 0 s i m g e s i k u l l a n ı l ı r.
Buradaki 1 ve 0 simgelerinin sayısal bir

Mantık akıl yürütme yöntemlerini inceleyen d e ğ e r i y o k t u r.
b i l i m d a l ı d ı r.
Mantığa matematiksel yapıyı kazandıran Örnek...2 :

George Boole 1848 yılında "Mantığın Herhangi bir P önermesinin doğruluk
Matematik Analizi" adlı bir çalışmayı değerini tablo ile gösteriniz.
y a y ı n l a m ı ş t ı r. İ k i d e ğ e r l i
Aristoteles mantığını matematiksel P önermesinin doğruluk değeri 1 ve 0
temellere oturtan simgesel mantığı olabileceğinden tablo ile gösterirsek
yaratmıştı. (Boole mantığı, Boole cebiri, (özetlersek)
matematiksel mantık, simgesel mantık )
P
0
1
Önerme: Kesin olarak doğru ya da yanlış

h ü k ü m i ç e r e n i f a d e l e r e ö n e r m e d e n i r.
Örnek...3 :
Herhangi p ve q önermelerinin doğruluk
Örnek...1 : değerini tablo ile gösteriniz .
Aşağıdaki ifadelerin önerme olup
olmadıklarını belirtiniz.
i) Alfabemizde 50 harf vardır
ii) Bir gün 18 saattir
iii) Bir üçgenin iç açıları toplamı 180odir
iv) Ders çalışalım
v) A l i ç a l ı ş k a n b i r ç o c u k t u r.
9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/8

MANTIK − 1
Örnek...4 : Örnek...6 :
Herhangi üç p,q ve r önermelerinin doğruluk
değerini tablo ile gösteriniz . p : “ 2 a s a l b i r s a y ı d ı r. ”
q : “ 2=3”
r : “ K a r b e y a z d ı r. ”
s : “ A n t a l y a A k d e n i z b ö l g e s i n d e d i r. ”
önermelerinin olumsuzunu (değilllerini)
yazınız
Örnek...7 :
Ta b l o y u d o l d u r u n u z
Denk Önermeler: Doğruluk değeri aynı P Pı
olan önermelere denk önerme denir .
Eğer p ve q gibi iki önerme birbirine denk
ise bunu p ≡ q biçiminde belirtiriz.
Örnek...5 :
p : “ Va n T ü r k i y e ’ n i n b a ş k e n t i d i r. ”
Uyarı
q : “ İstanbul ‘un plaka numarası 34' tür .” (=)' = ≠ , (< )' = ⩾ , (> )' = ⩽
r : “ Z o n g u l d a k K a r a d e n i z B ö l g e s i n d e d i r. ”
Bileşik Önerme : İki ya da daha fazla
t : “ A l m a n y a Av r u p a k ı t a s ı n d a d ı r. ” önermenin “ve”, “veya”, “ise”, “ancak ve
ancak” bağlaçları ile birleşmesiyle elde
s : “ 3> 7 ” edilen yeni önermelere bileşik önerme
d e n i r.
v : “ 5 a s a l b i r s a y ı d e ğ i l d i r. ”
önermelerinden denk olanları belirtiniz
Bağlaç Adı Bağlacı Temsil Eden Sembol
veya ∨
ve ∧
ya da
Bir Önermenin Olumsuzu/Değili : Bir ise ⇒
önermenin hükmünün olumsuzu
alınarak yapılan yeni önermeye , o ancak ve ancak ⇔
önermenin olumsuzu denir . (gerek ve yeter
şart)
Bir p önermesinin olumsuzu pı (veya ~p)
i l e g ö s t e r i l i r.
Ve r i l e n b i r ö n e r m e n i n o l u m s u z u n u p : “ A l i s i y a h s a ç l ı d ı r. ”
bulmak için önermenin sonuna değil r : ” 3+ 4 = 7 ” ö n e r m e l e r i i ç i n b a ğ l a ç l a r ı
sözcüğü getiririz. kullanarak bileşik önermeler yapınız.

MANTIK − 1
1 . “ Ve y a ” B a ğ l a c ı : p i l e q Tanıma göre p ∧ q nun tablosu:

önermelerinden en az biri doğru ise
“veya” bağlacı ile kurulan “p veya q” p q p ∧q
bileşik önermesi doğru, p ile q nun her
ikisi de yanlış ise “p veya q” bileşik 1 1
ö n e r m e s i y a n l ı ş t ı r. 1 0
p veya q bileşik önermesi genellikle 0 1

p ∨ q i l e b e l i r t i l i r.
0 0
biçimindedir
Tanıma göre p ∨ q nun tablosu : Örnek...9 :

p: “3>7 ”
q : “ 5 t e k b i r s a y ı d ı r. ”
p q p ∨ q r: “2 ≤ 3”
1 1 s : ” S a l ı g ü n ü n d e n s o n r a P a z a r g ü n ü g e l i r. ”
önermeleri için “ve” ile bileşik önermeler
1 0 yapınız.
0 1 Bu bileşik önermelerin doğruluk değerini
bulunuz.
0 0
biçimindedir.
Örnek...8 :
p: “3<7 ”
q : “ 1 0 a s a l b i r s a y ı d ı r. ”
r: “2=3”
s: “üzüm bir meyvadır” .önermeleri için veya
ile bileşik önermeler yapınız.
Bu bileşik önermelerin doğruluk değerini
bulunuz. ∨ ve ∧ işleminin özellikleri
p,q ve r birer önerme olsun
1 . Te k k u v v e t ö z e l l i ğ i : p ö n e r m e s i i ç i n
p ∨ p ≡ p ve p ∧ p ≡ p
2.Değişme özelliği : p ∨ q ≡q ∨ p ve p
∧q ≡q ∧p
3.Birleşme özelliği :
p ∨ (q ∨ r) ≡ (q ∨ p) ∨ r ve
p ∧ (q ∧ r) ≡ (q ∧ p) ∧ r
4.Dağılma özelliği :
p ∧ (q ∨ r) ≡ (p ∧ q) ∨ (p ∧ r) ,
(q ∨ r) ∧ p ≡ (q ∧ p) ∨ (r ∧ p) ve
p ∨ (q ∧ r) ≡ (p ∨ q) ∧ (p ∨ r) ,
2 . “ Ve ” B a ğ l a c ı : p i l e q ö n e r m e l e r i n i n h e r (q ∧ r) ∨ p ≡ (q ∨ p) ∧ (r ∨ p)
ikisi de doğru ise ‘ve’ bağlacı ile kurulan
“p ve q” bileşik önermesi doğru, p ile q
nun en az biri yanlış ise “p ve q” bileşik
5.De Morgan Kuralları: (p ∧ q)ı ≡ pı ∨ qı
ö n e r m e s i y a n l ı ş t ı r. ve (p ∨ q)ı ≡ pı ∧ qı
p ve q bileşik önermesi genellikle p ∧q

i l e b e l i r t i l i r.

MANTIK − 1
De Morgan kurallarının varlığını doğruluk Doğruluk tablosu yapmadan aşağıdaki
tabloları yardımıyla gösterelim. önermelerin doğrulayınız.
1. p ∨ [pı ∧ (q ∨ p)] ≡p ∨ q
p q pı qı p ∧q (p ∧ q)ı pı ∨ qı
2. [p ∨ (qı ∧ pı)] ∧ (p ∨ q) ≡p
p q pı qı p ∨ q (p ∨ q)ı pı ∧ qı
Örnek...14 :
{(p ∨ q) ∧ (p ∨ qı) } ∨ pı önermesinin en
sade hali nedir?
Örnek...11 :
p ≡ 0 ,q ≡ 1 , rı ≡ 1 ise [pı ∧ r] ∨ (pı ∨ q)ı
önermesinin en sade hali nedir?
Örnek...15 :
{(p ∧ q) ∨ (pı ∧ q) } ∨ q önermesinin en
sade hali nedir?
Örnek...12 :
p ∨ q ≡ 0 , pı ∧ r ≡1 veriliyor hangileri
doğru olabilir?
i) p ii) p ∧ r iii) qı ∨ rı
Kümelerle yapılan işlemler ve sembolik

mantıkta kullanılan sembol, gösterim ve
bunlarla ifade edilen işlemler arasında
aşağıdakine benzer ilişkilendirmeler
y a p ı l a b i l i r.
Sembolik mantık 0 1 ∨ ∧ ı
≡
Önermeler cebri : Bir denklik doğruluk Kümeler ∅ E ∪ ∩
ı
=
tablosu yapılmadan bağlaçların özellikleri
k u l l a n ı l a r a k t a g ö s t e r i l e b i l i r. B u
işlemlerin tümüne önermeler cebri denir

MANTIK − 1
Mantık işlemlerine karşılık gelen küme p≡1=r ,q≡0 o l d u ğ u n a g ö r e a ş a ğ ı d a k i
ilişkilendirmelerini yazınız önermelerin doğruluk değerlerini bulunuz.
Sembolik mantık Kümeler
p ∨ q ≡1 A∪A'=E
p ∧ p' ≡ 0 I. (p q) ∧r ≡
p ∧ (q ∨ r) ≡
(p ∧ q) ∨ (p ∧ r)
(p ∧ q)' ≡ p' ∨ q'
II. ( (p∨q ')'∨ ) q'∧r ≡

Örnek...17 :
A ve B boş olmayan iki küme olmak üzere,
(A∪B)'= A '∩B' e ş i t l i ğ i n i s e m b o l i k m a n t ı k
kurallarından yararlanarak gösteriniz
III. [(p r ’) ∧(r'∧q) ] ∧q ' ≡
3. “ya da” Bağlacı : p ile q önermeleri

denk önermelerken ‘ya da’ bağlacı ile
kurulan “p ya da q” bileşik önermesi
yanlış, aksi taktirde “p ya da q” bileşik
ö n e r m e s i d o ğ r u d u r. I V. ( p ∨ r ) ∧ [ ( q ∧ r ı
) ∨ (r ∨ q ı )]
p ve q bileşik önermesi genellikle p q

i l e b e l i r t i l i r.
Tanıma göre p q nun tablosu :

Örnek...19 :
p q p q
1 1 (0 ∧ 1) ı ∧ p ≡ 0 ve
q [(0 ∨ 0 ı) ∧ (1 ∧ 0)] ≡ 0 ise
1 0
p ve q önermelerinin doğruluk değerlerini
0 1 bulunuz
0 0
biçimindedir.
1) (1 0) ∧1 ≡?
2) (0 0) ∨1 ≡?
3) (p p') ∧ (q q) ≡?

MANTIK − 1
4. İse bağlacı : p doğru bir önerme q Örnek...21 :

yanlış bir önerme iken ise bağlacı ile p:”2 tek çift asal sayıdır”
yapılan “p ise q” bileşik önermesi yanlış q:”asal sayıların iki tane pozitif böleni vardır”
d i ğ e r d u r u m l a r d a d o ğ r u d u r. önermeleri için p ⇒ q önermesi gerektirme
midir?
“p ise q” önermesi genellikle p ⇒q ile
b e l i r t i l i r.
Tanıma göre p ise q bileşik önermesinin tablosu
p q p ⇒q
1 1
1 0
0 1
0 0 Örnek...22 :
p ⇒ q önermesi verilsin. Bu önerme için :
1. q ⇒ p önermesine p ⇒ q önermesinin karşıtı
2. pı ⇒ qı önermesine p ⇒ q önermesinin tersi
Koşullu öneme : “ise” bağlacı ile
oluşturulan p ⇒ q bileşik önermesine 3. qı ⇒ pı önermesine p ⇒ q önermesinin karşıt tersi
k o ş u l l u ö n e r m e d e n i r. denir
Yukarıda verilen tanıma göre ,
p ⇒ q önermesinde p ye hipotez
( v a r s a y ı m ) , q y a i s e h ü k ü m ( y a r g ı ) d e n i r. “ H a v a s ı c a k i s e p i r a s y o n e l b i r s a y ı d ı r. ”
önermesinin :
i) karşıtı ii) tersi iii) karşıt tersini iv) değilini
yazınız
Örnek...20 :
p:”2=3”
q:”Pazar bir hafta sonu günüdür” önermeleri
için p ⇒ q ve q ⇒ p önermelerini yazınız.
Örnek...23 :
(p ⇒ q) ≡ qı ⇒ pı olduğunu doğruluk tablosu
p ⇒ q doğru ise p ⇒ q önermesine ile gösteriniz.
gerektirme denir ve “p gerektirir q”
ş e k l i n d e o k u n u r. p q p' q' p ⇒q q' ⇒ p'
p ye gerektirmenin yeter koşulu (şartı) , q
y a i s e g e r e k t i r m e n i n g e r e k k o ş u l u d e n i r.

MANTIK − 1
(p ⇒ q) ≡ pı ∨ q olduğunu doğruluk tablosu p⇔ q ≡ (p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p) olduğunu tablo
ile gösteriniz yaparak gösteriniz.
p q p ⇔q p ⇒q q ⇒p (p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)
Örnek...25 :
(p ∧ q )⇒ q bileşik önermesinin en sade hali
nedir? Örnek...29 :
Hangileri kesinlikle doğrudur?
i)p ⇒ p ≡ 1
ii)p ∧ pı ≡ 0
iii) 1 ∨ q ≡ 0
Örnek...26 : iv) p ⇔ pı ≡ 0
(pı ∨ q ) ⇒ (p ∧ q ) bileşik önermesinin en
sade hali nedir? v)0 ⇒ p ≡ 1
vi) p ∨ (p ∧ q) ≡ p
vii) p ∧ (p ∨ q) ≡ p
Örnek...30 :
(p⇔ q) '≡p '⇔q olduğunu
a) doğruluk tablosu yaparak
5. Ancak ve ancak Bağlacı : p ve q iki b) önermeler cebiri kullanarak gösteriniz.
önerme olsun. ‘ancak ve ancak’ bağlacı
ile kurulan “p ancak ve ancak q”
önermesi p ≡ q ise doğru aksi taktirde
y a n l ı ş t ı r.
“p ancak ve ancak q” önermesi genellikle

p ⇔ q i l e b e l i r t i l i r.
p ⇔ q önermesine ancak ve ancak

bağlacı ile yapılan iki yönlü koşullu
ö n e r m e d e n i r.
p ⇔ q önermesi doğruysa bu önermeye
ç i f t g e r e k t i r m e d e d e n i r.
Örnek...27 :
p ⇔ q önermesinin doğruluk tablosunu
yapınız.
p q p ⇔q

MANTIK − 1
DEĞERLENDİRME 8) ({p ∨ q} ⇔ q ) ∨ p) ≡ 1 olduğunu

1) 4 önerme için bir tablo hazırlandığında bu a) doğruluk tablosu yaparak
tabloda en çok ve en az satır sayısı kaç olur? b) önermeler cebiri kullanarak gösteriniz.
2) n farklı önerme için 512 değişik durum

mevcutsa, n kaçtır?
3) {(0 ∨ 1) ∧ (1 ∧ 0)'}'
4) p∨ 0 ≡1 9) Bir bileşik önerme kendisini oluşturan

önermelerin her biri için daima doğru
1 ∧ q ≡ 0 ise (p ∨ q') ⇒ (p ∧ q) önermesi
oluyorsa bu bileşik önermeye totoloji ;
neye denktir? daima yanlış oluyorsa bu önermeye
ç e l i ş k i d e n i r.
Buna göre, p ve q önermeleri için

I. p ∨ pı
II p ⇔ pı
5) p ≡ 1, q ≡ 0 ,r ≡ 1 ,s ≡ 1 ve k ≡ 0 III.p ∨ (q ∨ pı)
olduğuna göre
{(p ∧ q) ∨ k') ∧ r} ∧ (q' ∨ s) bileşik
önermesinin doğruluk değerini bulunuz IV.(p' ∧ q ) ∧ (q' ∨ p)
V. (p ∧ q) ⇒ (q ⇔ p)
önermelerinden totoloji ya da çelişki belirtenleri
bulunuz.
6) (p p') ∧ (q ⇒ q q) ≡?
3 2
7) “ 2 ⩽3 i s e k a r b e y a z d ı r ” ö n e r m e s i n i n
karşıtı, tersi , karşıt tersi ve değili nedir?
(tanımlar için Örnek 22 ye bakınız)

MANTIK − 2
AÇIK ÖNERMELER -NİCELEYİCİLER
AÇIK ÖNERMELER Örnek...4 :

P ( x , y ) : x , y b i r e r d o ğ a l s a y ı , 3 x + 2 y= 3 0
İçerisinde değişken olan ve değişkenin önermesinin doğruluk kümesini bulunuz.
değerlerine göre doğru ya da yanlış
o l a b i l e n ö n e r m e l e r e a ç ı k ö n e r m e d e n i r.
Açık önermeler değişkenine göre

P(x),q(a),k(x,y) biçimleriyle
g ö s t e r i l e b i l i r l e r.
Denklemler ve eşitsizlikler açık

önermelerdir Örnek...5 :
P ( x , y ) : x , y b i r e r d o ğ a l s a y ı , x+ 5 y = 2 0
Örnek...1 : önermesi için P(10,k) ≡ 1 ise k kaçtır?
P(x): “x bir tamsayı ve x2 ⩽ 10” önermesi
x= - 1 , 3 i ç i n d o ğ r u x = 5 i ç i n y a n l ı ş t ı r.
Doğruluk Kümesi : Açık önermeyi doğru

yapan değerlerin kümesine doğruluk NİCELEYİCİLER
k ü m e s i d e n i r.
Bir a değeri , p(x) açık önermesinin Kesin olarak doğru veya yanlış hüküm
i ç e r e n i f a d e l e r e ö n e r m e d e n i r.
d o ğ r u l u k k ü m e s i n i n e l e m a n ı i s e p(a)≡1
Matematikte “bazı”, “her”, “bir tek” gibi
,değil ise p(a)≡0 d ı r. niceleyicilerle de yapılan önermeler de
v a r d ı r.
Örnek...2 :
P(x): “x bir tamsayı ve x2 ⩽ 10” önermesinin Örnek...6 :
doğruluk kümesi D ise bu kümeyi bulunuz. p : ” B a z ı d o ğ a l s a y ı l a r a s a l d ı r. ”
q:” Her reel sayının karesi 0'dan büyüktür”
“Bazı” niceleyicisi ile yapılan önermelerin

doğruluğunu gösterebilmek için en az bir
doğru örnek gösterilebilmesi ; “her”
niceleyicisi ile yapılan önermelerin doğru
Örnek...3 : olmadığını gösterebilmek için bir tane
P(x): x bir tamsayı ,(x-2)(x-1)(2x+3)=0 y a n l ı ş ö r n e k g ö s t e r m e k y e t e r l i d i r.
önermesinin doğruluk kümesini bulunuz.
Örnek...7 :
p : B a z ı D o ğ a l s a y ı l a r t e k t i r.
q : h e r r e e l s a y ı ç i f t t i r.
r : h e r s a y ı 1 5 ’ e k a l a n s ı z o l a r a k b ö l ü n e b i l i r.
önermelerinin doğruluk değerlerini bulunuz

MANTIK − 2
AÇIK ÖNERMELER -NİCELEYİCİLER
DEĞERLENDİRME
Matematikte varlıksal niceleyici denen
bazı sözcüğü sembolü ile ∃ ; evrensel 1) t:( ∃ x ∈ℕ :xx  1) önermesinin değilini
niceleyici denilen her sözcüğü ise ∀ bulunuz
s e m b o l ü i l e ; b i r t e k n i c e l e y i c i s i i s e ∃!
∗
veya ∃ s e m b o l ü i l e b e l i r t i l i r l e r.
Bazı niceleyicisinin olumsuzu her 2) t:( ∀ x ∈ℤ :4x ≠ 0) ⇒ ( ∃ x ∈ℕ :2-x  3)

niceleyicisi ; her niceleyicisinin olumsuzu önermesinin karşıt tersi nedir?
i s e b a z ı n i c e l e y i c i s i d i r.
Örnek...8 :
p: “Bazı sayılar asaldır” , önermesinin
olumsuzu
p ı : “ H e r s a y ı a s a l d e ğ i l d i r ” , ö n e r m e s i d i r.
Her bütün ve tamamı sözcükleri aynı n bir doğal sayı olmak üzere, açık
anlamda kullanılabilmektedir önermelerin doğruluk değerini belirtiniz.
Ve r i l e n b i r ö n e r m e y i q ( x ) v e b u
önermenin olumsuzunu qı(x) ile 3) ∀ n>3 ,p ( n ) :n !>3n
gösteriyorsak
q(x) : “ ∃ x : p(x)” önermesin olumsuzu
q ı ( x ) : “ ∀ x : p ( x ) d e ğ i l ” ö n e r m e s i o l u r.
Örnek...9 :
Önermelerin değillerini bulunuz
p : ” B a z ı d o ğ a l s a y ı l a r a s a l d ı r. ”
4) ∀ n 0 , p(n): 7n-1 sayısı 2 ile bölünebilir.
q : ” H e r t a m s a y ı 5 ' e k a l a n s ı z b ö l ü n ü r. ”
n: “Bazı günler tatilse her doğal sayı asaldır.”
r: ∃ x ∈ℝ : x2+x ⩽0
t:( ∃ x ∈ℝ :4x ⩽ 0) ∧ ( ∀ x ∈ℝ :2x > 1)
m:( ∀ x ∈ℝ :2x ⩽ 0) ⇒ ( ∃ x ∈ℝ :x > 1)
5) ∀ n>0 ,p ( n) :n3−n sayısı 3 ile bölünebilir.

KÜMELER − 1
TEMEL KAVRAMLAR
KÜME KAVRAMI ELEMAN SAYISI
Küme matematiğin tanımsız bir A kümesinin eleman sayısı s(A) ile

k a v r a m ı d ı r. g ö s t e r i l i r.
Ancak kümeyi, iyi tanımlanmış kavram veya Bir a elemanı A kümesine ait ise a ∈ A
nesneler topluluğu diye tarif edebiliriz. Kümeler A, y a z ı l ı r v e “ a e l e m a n A ” d i y e o k u n u r.
B, X, K, ... gibi büyük harflerle gösterilir. Bir b elemanı A kümesine ait değilse
Bir kümeyi oluşturan nesnelerin herbirine bu b ∉ A yazılır ve “b eleman değil A” diye
kümenin elemanı (öğesi) denir. o k u n u r.
Kümede her eleman bir kez yazılır.
Örnek...4 :
Örnek...1 : A = { a , b , c , d , { a } , { b , c } } k ü m e s i v e r i l i y o r.
A={Bazı kızlar} Küme değil (iyi tanımlanmamış) Aşağıdakilerin doğru mu yanlış mı olduğunu
K={Güzel renkler} Küme değil (iyi tanımlanmamış) yazınız.
A ş a ğ ı d a k i l e r d e k ü m e ö r n e ğ i d i r. ......... {a} ∈ A {b, d} ∈ A .........

B = { Te k t a m s a y ı l a r }
......... {b, c} ∉ A d ∈ A .........
C= { A s a l n e g a t i f t a m s a y ı l a r } ......... {b, c} ∈ A b ∈ {b, c} .........
L= { x : x ∈ Z , x > 0 , 2 x + 9 < 0 } ......... {d} ∈ A s(A) = 6 .........
{{a}, b} ∉ A A’ n ı n e l e m a n
M= { x : x , 8 s a y ı s ı n ı n p o z i t i f t a m s a y ı b ö l e n i d i r } ......... s a y ı s ı 7 d i r. .........
D = { x : x, DROGBA kelimesinin harfleri }
Z= {5 ten fazla harf içeren haftanın günleri} BOŞ KÜME
Hiç elemanı olmayan kümeye boş küme

denir ve ∅ (fi) ya da { } sembollerinden
LİSTE, ORTAK ÖZELLİK VE ŞEMA YÖNTEMİ b i r i s i i l e g ö s t e r i l i r.
L İ S T E Y Ö N T E M İ : A={2, 3, 5, 7} = {5, 3, 2, 7}
Elemanların farklı sırada yazılması yeni küme
oluşturmaz. UYARI
ŞEMA YÖNTEMİ (VENN ŞEMASI):
A { ∅ } gösterimi boş küme belirtmez.
A A
•2 •3 •2 •3 •2 •3
• 5 •7 • 5 •7 • 5 •7 SONLU KÜME VE SONSUZ KÜME

O R TA K Ö Z E L L İ K Y Ö N T E M İ : Bir A kümesinin öğeleri sayısı (nicelik
A = {x : x<8 ve x asal sayı} sayısı) bir doğal sayı ise, A' ya sonlu
= {x | x, rakam olan asal sayı} = {2, 3, 5, 7} k ü m e d e n i r.
S = {Sesli harfler}
C = { Ye r y ü z ü n d e k i t ü m c a n l ı l a r k ü m e s i }
Örnek...2 :
P = { x | x , M AT E M AT İ K k e l i m e s i n i n h a r f l e r i } Sonlu olmayan bir kümeye de sonsuz
kümesini liste biçiminde yazıp şema ile k ü m e d e n i r.
gösteriniz. N= { 0 , 1 , 2 , 3 , . . . . . . . . . . . }
[–2, 3) = {x : –2≤ x <3, x ∈ R}
(a, a+1] = {x : a< x≤a+1, a ∈ R}
Örnek...3 :
N= { – 2 , – 1 , 1 , 2 } k ü m e s i n i o r t a k ö z e l l i k
yöntemiyle yazınız.

KÜMELER − 1
TEMEL KAVRAMLAR
Örnek...5 : ALT KÜME ÖZELLİKLERİ

Aşağıdaki kümelerin boş, sonlu ve sonsuz
olanlarını belirtiniz. 1 ) A ⊂ A d ı r. ( H e r küme kendisinin alt
k ü m e s i d i r. )
Boş Sonlu Sonsuz 2 ) ∅⊂A dır. (Boş küme her kümenin alt kümesidir.)
A={Rakamların kümesi}
B={Türkiyenin C harfi ile ÖZALT KÜME

başlayan il isimleri}
Bir kümenin kendisinden farklı olan her
C={Sayı doğrusu üzerindeki
noktalar} alt kümesine bu kümenin özalt kümesi
d e n i r.
D={Haftanın günleri}
E={1, 2, 3, ...} Örnek...8 :

A = { 1, 2, x } kümesinin özalt kümelerini
F={Asal sayılar} yazınız.
ALT KÜME
A' nın her bir elemanı B' nin de bir ele-

manı oluyorsa “ A kümesine B kümesinin
alt kümesi “ denir ve A ⊂ B biçiminde ALT KÜME VE ÖZALT KÜME SAYISI
g ö s t e r i l i r.
A ⊂ B gösterimi, “A, B' nin alt kümesidir” diye n elemanlı A kümesinin alt kümelerinin
okunur. s a y ı s ı 2 n t a n e d i r.
B ⊃ A gösterimi ise “B, A’ yı kapsar” diye okunur. A’ n ı n ö z a l t k ü m e l e r i s a y ı s ı i s e 2 n –1
t a n e d i r.
A kümesinin bir alt kümesini oluşturmak

için A' nın elemanlarından en az sıfır ve
en çok A' nın eleman sayısı kadar eleman Örnek...9 :
seçer ve yeni küme oluştururuz. A = { a, b, {b,c}, (b,c), d } kümesinin kaç
tane alt kümesi vardır?
Örnek...6 :
A={1,2} kümesinin tüm alt kümelerini
kurunuz.
Örnek...10 :
Bir A kümesinin 256 tane alt kümesi olduğuna
göre, A kümesi kaç elemanlıdır?
0 elemanlı 1 elemanlı 2 elemanlı
Örnek...7 :
B = { a, b, {c} } kümesinin tüm alt kümelerini
yazınız.
Örnek...11 :
B i r B k ü m e s i n i n 5 11 t a n e ö z a l t k ü m e s i
olduğuna göre, B kümesi kaç elemanlıdır?

KÜMELER − 1
TEMEL KAVRAMLAR
A = { a, b, c, d, e, f } kümesinin alt A={x:x2 = 1, x ∈ Z},B={x : x2 – 4 = 0, x ∈ Z}
kümelerinin kaç tanesinde, C = { x : | x | < 2 , x ≠ 0 , x ∈ Z } D= { x : | 2 – x | = 3 }
kümelerinden hangileri eşit kümelerdir?
i ) a bulunur?
ii) a b u l u n u r, f b u l u n m a z ? Örnek...14 :
"Bir A kümesinin tüm alt kümelerinin
oluşturduğu kümeye A kümesinin kuvvet
k ü m e s i d e n i r v e g e n e l l i k l e P ( A ) i l e g ö s t e r i l i r. "
Yu k a r ı d a v e r i l e n b i l g i y e g ö r e , A = { a , b , c }
kümesinin kuvvet kümesini yazınız.
iii) c ve d birlikte bulunur?
Örnek...15 :
iv) c v e y a d b u l u n u r ? A = { a, b, c } kümesinin kuvvet kümesi olan
kümenin alt küme sayısı kaçtır?
v) c ya da d bulunur
Örnek...16 :
A = { a, b, c, d, e } kümesinin en çok 1
elemanlı kaç alt kümesi vardır?
v) En az bir sesli harf bulunur?
vi) En çok bir sesli harf bulunur?
Örnek...17 :
EŞİT KÜME Doğal sayıların bir K alt kümesinin en büyük
e l e m a n ı 1 0 0 ' d ü r. K k ü m e s i n i n h e r h a n g i b i r
EŞİT KÜME: Elemanlarının tümü aynı alt kümesi L olsun. L herhangi iki elemanının
olan kümelere denir ve “ = ” sembolü ile toplamını içermediğine göre, L kümesi en çok
g ö s t e r i l i r. kaç elemanlıdır?
( A ⊂ B v e B ⊂ A ) i s e A = B d i r.
E ş i t k ü m e l e r i n e l e m a n s a y ı l a r ı e ş i t t t i r.
Eleman sayıları aynı olan kümeler eşit
olmak zorunda değildir

KÜMELER − 1
TEMEL KAVRAMLAR
DEĞERLENDİRME − 1 2) Aşağıdaki tabloda verilen ifadelerin küme

belirtenlerini “ ✓ “, belitmeyenlerini “ ✗ “ ile
1) Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri işaretleyiniz.
doğru bir şekilde doldurunuz.
Küme Adayı İfade Küme
a) Küme matematiğin ................... bir
kavramıdır.
D o ğ a l s a y ı l a r.
b) Kümeyi oluşturan nesnelerin her
birine ............... denir.
G ü z e l f i l m l e r.
c) Kümede her eleman ................... yazılır.
d) x elemanı K kümesine ait ise ............. Ye r y ü z ü n d e y a ş a y a n t ü m
biçiminde yazılır. c a n l ı l a r.
e) x elemanı K kümesine ait değilse ............. Ankara Milli Kütüphanedeki
biçiminde yazılır. b a z ı k i t a p l a r.
f) Kümeler .............. farklı şekilde gösterilir.
Uzaydaki tüm yıldızlar
Bunların isimleri ................ yöntemi, ...............
yığını.
................. yöntemi ve .............. .................
yöntemidir. Bir çiftlikteki gagalı
g) A kümesinin eleman sayısı ........... canlılar topluluğu.
biçiminde gösterilir.
İki rakamlı negatif tam
h) Hiç elemanı olmayan kümeye ...............
sayılar topluluğu.
küme denir, ................ ya da ...............
şeklinde gösterilir. Ankara Milli Kütüphanedeki
ı) Bir A kümesinin eleman sayısı doğal sayı t ü m k i t a p l a r.
ise, A ya ............. küme denir.
i) Nicelik sayısı doğal sayı olmayan bir
kümeye ...............küme denir. 3) Aşağıda verilen bilgilerde noktalı yerlere,
j) Yalnızca eleman sayıları birbirine eşit olan doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
kümelere .............küme denir. A ve B kümeleri
...............ise A .... B şeklinde yazılır. Bir kümede elemanların yerleri
değiştiğinde kümenin ismi değişmez. ......
k) Tüm elemanları aynı olan
kümelere ............ küme denir. A ve B kümeleri
B o ş k ü m e n i n ö z a l t k ü m e s i y o k t u r.
............... ise A .... B şeklinde yazılır. ......
l) A kümesinin her elemanı B kümesinin de bir Birkümenin alt küme ve öz alt küme
elemanı ise......... kümesine ......... kümesinin s a y ı l a r ı t o p l a m ı d a i m a a s a l d ı r. ......
alt kümesi denir ve ....... ⊂ ....... şeklinde
yazılır. B o ş k ü m e n i n a l t k ü m e s i y o k t u r.
......
m) A kümesinin her elemanı B kümesinin de
bir elemanı ise ......... kümesi ......... kümesini Kanatlı insanlar topluluğu küme
kapsar denir ve B .... A şeklinde yazılır. b e l i r t i r. ......
n) A kümesinin tüm alt kümelerinin A = { 3 , 7 , 11 , 1 5 , . . . . . . , 9 1 } i s e s ( A ) = 2 3
oluşturduğu kümeye A kümesinin .................... t ü r. ......
kümesi denir ve ............. şeklinde gösterilir.
o) Bir kümenin kendisinden farklı olan her alt
kümesine bu kümenin ............. kümesi denir.
Kullanacağınız kelime listesi
sonlu sonsuz ≡ eşit B A eşit
eleman liste boş denk P(A) {} 3
kuvvet özalt = bir defa B x∉K A
ortak
x ∈ K denk A
özellik
A B ⊃
Ø tanımsız s(A) Venn şeması

KÜMELER − 1
TEMEL KAVRAMLAR
4) A = {1, 2, {1,2}, 3, 4, {3,4}, 5} kümesine göre,

aşağıda verilen bilgilerde noktalı yerlere, 7) Aşağıdaki kümelerin eleman sayılarını
doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. hesaplayınız.
...... {1} ∈ A {1,2} ∉ A ...... a) A = { x : 13 ⩽ x ⩽ 94, x=2k, k ∈ Z }
...... 5 ∈ A s(A) = 9 ......
...... {3, 4} ∈ A {1,2} ⊂ A ...... b) B = { x : -4 ⩽ x ⩽ 105, x=3k, k ∈ Z }
...... {1,2,5} ∈ A 2,3,4⊂A ......
...... {1,2} ∈ A {3, 4} ⊂ A ......

c) C = { x : -40<x ⩽ 85, x=5k, k ∈ Z }
...... {2,{3,4}} ⊂ A { { 1 , 2 , 5 } } ⊂A ......
...... A’ n ı n e l e m a n s a y ı s ı 7 d i r.
5) Aşağıda ortak özellik yöntemiyle verilen

kümelerin elemanlarını liste yöntemiyle d) D = { x : x<127, x=5k+2, k ∈ Z+ }
yazınız.
a) A = {a : (a-2)·(a-1)·a·(2a+1)·(a+2)=0, a ∈ Z}
e) E = { x : x=4k-1, 5<k ⩽ 33, k ∈ Z+ }

b) B = {b : b, 10 un katı olan iki basamaklı
doğal sayılar }
c) C = { c : |c-3|=9, c ∈ Z } 8) Aşağıdaki şekilde Venn şeması verilen A ve B

kümeleri için;
d) D = { d : (d2-16)·(d2+9)=0, d ∈ Z }
6) Aşağıdaki kümelerin eleman sayıları kaçtır?

a) A ve B kümelerini liste yöntemiyle yazınız.
a) A = { x : 2x+3 ⩽ 128 , x ∈ N }
b) B = { x : √ x−2⩽3 , x ∈ N } b) s(A) • s(B) çarpımı kaçtır?
c) C = { x : |x-3| ⩽ 3, x ∈ Z }

KÜMELER − 1
TEMEL KAVRAMLAR
DEĞERLENDİRME − 2 5) A= {1,2,3,4,5,6,7,8,9} kümesinin 2' yi eleman

kabul eden kaç alt kümesi vardır?
1) A = { x : x, 12 den küçük 12 nin pozitif bölenleri }
kümesinin elemanlarını liste yöntemiyle yazınız.
6) A= {1,2,3,4,5,6,7,8,9} kümesinin en az 8
2) Aşağıda verilen kümeleri ortak özellik elemanlı kaç alt kümesi vardır?
yöntemiyle yazınız.
a) A = { 2, 4, 6, 8,... }
7) A={x: x bir rakamdır} kümesinin kaç alt
kümesinde en az bir asal sayı bulunur?
b) B = { ...-5, -3, -1, 1, 3, 5,... }
c) C = { 0, 1, 4, 9, 16, 25, 36 }
8) B = {x : |x| < 4, x ∈ Z} kümesinin alt kümeleri-
nin kaçında 0 veya 1 vardır?
3) Aşağıdaki tabloda verilen kümelerin boş
küme belirtenlerini “ ✓ “, belirtmeyenlerini
“ ✗ “ ile işaretleyiniz.
Boş
Küme 9) Asal rakamlar kümesinin, alt kümelerinin
Küme
kaçında ne 2 ne de 3 vardır?
A= {x : x, negatif asal sayılar}
B= { x : x2 + 4 = 0, x ∈ Z }
C= { x : x+6=0, x ∈ Z }
10) Alt kümelerinin sayısı 512 olan A kümesinin
D= {x : x+6=0, x ∈ N }
iki elemanı 1 ve 2 dir. A kümesinin kaç alt
K= { Ø } kümesinde 1 eleman olarak bulunurken, 2
bulunmaz?
4) Aşağıdaki kümelerin hangilerinin sonlu ya da

sonsuz olduklarını yazınız.
Sonlu /
Küme Sonsuz 11) Bir kümenin elemanlarını 2 arttırınca alt küme
sayısı yüzde kaç artar ?
A = {Bir yıl içindeki haftalar kümesi}
B={x: x, 2012 yılında doğan çocuklar}
C = { x : 3<x<4, x ∈ R}
Doğru parçası üzerindeki noktalar kümesi.

12) 4 elemanlı bir kümenin birbirini
kapsamayacak şekilde en çok kaç alt kümesi
D = { } vardır?
Dünyadaki tüm canlılar kümesi.
N = { 0, 1, 2, 3, ... }
K= { a, b, c, d, e, f }
13) A={1,2,3,4,5,6,7} ve B={1,2,3} veriliyor.
M = {x | x tamsayı ve 0 ≤ x ≤ 500} B ⊂ K ⊂ A koşulunu sağlayan, A ve B den
N={x|x, 5 ile bölünebilen doğal sayı} farklı kaç K kümesi yazılabilir?

KÜMELER − 2
KÜMELERDE İŞLEMLER
İKİ KÜMENİN BİRLEŞİMİ İKİ KÜMENİN KESİŞİMİ
A ve B gibi iki kümeden, A' ya veya B' ye A ve B gibi iki kümeden, A' ya ve aynı
ait olan elemanlardan oluşan yeni zamanda B' ye de ait olan elemenlardan
kümeye A ile B' nin birleşimi denir ve oluşan kümeye A ile B’ nin kesişimi (ara
A U B i l e g ö s t e r i l i r. B u g ö s t e r i m “ A k e s i t i ) d e n i r v e A ∩ B i l e g ö s t e r i l i r. B u
b i r l e ş i m B ” d i y e o k u n u r. Ya n i g ö s t e r i m “ A k e s i ş i m B “ d i y e o k u n u r.
Ya n i
A U B = { x : x ∈ A v e y a x ∈ B } d i r. A∩B = { x : x ∈ A ve x ∈ B }
A A d i r. Ş e m a d a t a r a l ı o l a n b ö l g e l e r k e s i ş i m
B B ( a r a k e s i t ) k ü m e l e r i d i r.
→
→
Örnek...1 :
A = { 2, 5, 6, 9 } ve B = { 3, 5, 7, 9 } ise
AUB kümesini liste biçiminde yazınız.
Örnek...5 :
A = { –2, 0, 1, 2, 3 },
B = { x : 0 ⩽ x < 5, x ∈ Z }
Örnek...2 : C = { x : 3 < x ⩽ 7, x ∈ Z }
A = { a, {a}, b, c, {b, d}, d }, k ü m e l e r i i ç i n A ∩ B , A∩ C , B ∩ C v e A ∩ B ∩ C
B = { {a}, {c, d}, c, d, x, Δ } kümelerini bulunuz.
kümeleri için s(AUB) kaçtır?
A∩ B =
A∩ C =
B∩ C =
Örnek...3 : A∩ B ∩ C =
A = { x : –2 ⩽ x < 3, x ∈ Z },
B = { x | –4 < x ⩽ 2, x ∈ Z } Örnek...6 :
kümeleri için AUB kümesini yazınız. A = { x : –2 < x < 5, x ∈ R },
B = { x : x > 3, x ∈ R } kümeleri için A∩B
kümesini bulunuz.
Örnek...4 :
A = { x | –2 ⩽ x < 3, x ∈ R },
B = { x : –4 < x ⩽ 2, x ∈ R } Örnek...7 :
kümeleri için AUB kümesini yazınız. A = { x : –4 ⩽ x < 6, x ∈ R }
B = { x : |x| < 7, x ∈ R }
C = { x : –3 < x ⩽ 5, x ∈ R }
o l d u ğ u n a g ö r e , ( A∩ B ) U ( A ∩ C ) k ü m e s i n i
yazınız.

KÜMELER − 2
BİRLEŞİM VE KESİŞİMİN ÖZELİKLERİ

Örnek...11 :
1) AUØ = A 2) A∩Ø= Ø A = { x | 1 0 < x < 2 0 0 , x= 3 k , k ∈ N }
B = { x | 1 0 < x < 2 0 0 , x= 4 k , k ∈ N }
3 ) Te k k u v v e t ö z e l i ğ i 4 ) D e ğ i ş m e ö z e l i ğ i s(AUB) kaçtır?
A∪A= A A∪B=B∪A
A∩A= A A∩B=B∩A
5) Birleşme özeliği
A∪(B∪C)=(A∪B)∪C A∩(B∩C)=( A∩B)∩C
6) Dağılma özeliği
A∪(B∩C )=(A∪B)∩(A∪C)
A∩(B∪C )=(A∩B)∪( A∩C)
7) s(AUB) = s(A)+s(B)–s(A∩B)
8) s(AUBUC)=s(A)+s(B)+s(C)–s(A∩B)–
s(A∩C)–s(B∩C)+s(A∩B∩C)
Örnek...12 :
Örnek...8 :
A = {1,2, 3} s ( A∩ B ) = 1 0 , s ( A ∩ C ) = 1 8 o l d u ğ u n a g ö r e ,
A ∪ B = {1,2,3,a,5,7} s ( A∩ ( B U C ) ) e n ç o k k a ç o l a b i l i r ?
koşullarını sağlayan B kümesinin 1 elemanlı
alt kümeleri en çok kaç tanedir?
Örnek...9 :
A,B , C ve D üç küme olmak üzere,
A ∪ [{DU{(B ∩ A)∪C}}∩ A ] ifadesinin en
sade hali nedir? Örnek...13 :
Ax = {x in asal bölenleri} ve
Bx = {x in bir basamaklı bölenleri} ise
a) A42U B30 kümesini elemanları ile yazınız.
b) s(B120) – s(A96) değeri kaçtır?

Örnek...10 :
A k ü m e s i n i n a l t k ü m e l e r i n i n s a y ı s ı 1 2 8 , A∩ B
kümesinin özalt kümelerinin sayısı 15, AUB
k ü m e s i n i n a l t k ü m e l e r i n i n s a y ı s ı 5 1 2 d i r.
Buna göre, B kümesinin e!eman sayısı çift
olan alt küme sayısı kaçtır?

KÜMELER − 2
EVRENSEL KÜME EVRENSEL KÜME VE TÜMLEYEN

ÖZELLİKLERİ
Bütün kümeleri kapsayan ve üzerinde
işlem yapılan kümeye evrensel küme 1) E′ = Ø 2) Ø′ = E
d e n i r. E v r e n s e l k ü m e y i g e n e l l i k l e E i l e
gösteririz. 3) (A′)′ = A 4) A ∩ E = A
5) A U E = E 6) A U A′ = E
BİR KÜMENİN TÜMLEYENİ
7) A ∩ A′ = Ø 8) A ⊂ B ⇔ B′ ⊂ A′
A ⊂ E olmak üzere, E evrensel
9) A ⊂ E olmak üzere, s(A)+s(A′)=s(E)
kümesinde olup, A da bulunmayan
d i r.
elemanların kümesine A kümesinin
tümleyeni denir ve A′ veya At ile 1 0 ) D e M o r g a n K u r a l l a r ı : (A∪B)' =A ' ∩B'
g ö s t e r i l i r. (A∩B)'= A' ∪B'
A′ = { x : x ∉ A ve x ∉ E}
y a z ı l ı r. Örnek...16 :
s(A′) = 8, s(E) = 21, s(B′) = 15
olduğuna göre, s(A) + s(B) toplamı kaçtır?
A' A
Örnek...17 :
Örnek...14 : A, B, C kümeleri E evrensel kümesinin alt
E = { x : – 4 < x < 7, x ∈ Z } evrensel kümeleri olmak üzere,
kümesindeki A = { x : x < 3, x ∈ Z } kümesi s(A) + s(B′) = 13
için A′ kümesini liste yöntemi ile yazınız. s(B) + s(A′) = 5 ve s(C′) = 3 ise s(C)
kaçtır?
Örnek...18 :
E evrensel kümesi sesli harflerimiz olmak
üzere, A={a, e, ı} ise A ′ kümesinin alt
kümelerinin kaçında A' dan daha fazla sayıda
eleman vardır?
Örnek...15 :
E = {x : x, Rakam}
A = {x : x, Asal rakam}
B = {x: x, tek rakam} ise A ′, B′, (AUB)′
kümelerini yazınız.
Örnek...19 :
A, B ⊂ E olmak üzere, B′ ⊂ A′ olduğuna
göre, A ∩ B nin eşiti nedir?

KÜMELER − 2
A ⊂ E o l m a k ü z e r e , s ( A )= 7 – 2 x v e s ( A ′ ) = 2 x + 3 A = { 3, 5, 7, 8, 9, 10 },
olduğuna göre, E evrensel kümesinin asal B = { –2, 4, 5, 7, 9 }
sayıda eleman içeren kaç alt kümesi vardır? kümeleri için A – B, B – A ve A Δ B
kümelerini yazınız.
İKİ KÜMENİN FARKI
A ⊂ E ve B ⊂ E olmak üzere A' da bulunan

fakat B' de bulunmayan elemanların Örnek...22 :
kümesine A fark B kümesi denir ve A – B A, B ve C kümelerinin
v e y a A \ B i l e g ö s t e r i l i r. Ya n i yanda verilen şemasında
A – B = {x : x ∈ A ve x ∉ B} d i r. taralı bölgenin sembolik
F a r k k ü m e s i n i n Ve n n ş e m a s ı i s e yazımı nedir?
Örnek...23 :
(A – B) – C ve A – (B U C) kümelerini
aşağıdaki şemalar üzerinde belirtiniz.
SİMETRİK FARK
(A–B) U (B–A) kümesine

simetrik fark denir ve
A Δ B i l e g ö s t e r i l i r. Ya n i
AΔ B = ( A – B ) U ( B – A ) d ı r.
Örnek...24 :
FARK İŞLEMİNİN ÖZELLİKLER A = { x : –3 < x < 5, x ∈ Z } ve
B = {x : 1 < x < 5, x ∈ Z } ise B – A kümesini
1) A – B = A ∩ B′ 2) E – A = A′ yazınız.
3) A⊂B⇒ A−B=∅ 4) A–B = A–(A∩B)
5) (A–B)′=A′UB 6) (A–B) U B = A U B
7) A – A = Ø 8) Ø–A = Ø
9) A – E = Ø 10) A – Ø = A
Örnek...25 :
11 ) A ≠ B i ç i n A – B ≠ B – A A – B = {1, 2} ve AUB = {a, b,1, 2, 3, 4, 5}
olduğuna göre, B kümesini liste biçiminde
12) A = B için A – B=B – A = Ø yazınız.
13) (A–B)–C=A – (BUC)
14) (A∩B)–(C∩B) = (A∩B)–C = A∩B∩C ′
15) s(AUB) = s(A–B) + s(B–A) + s(A∩B)

KÜMELER − 2
s ( A U B ) = 3 4 , s ( B – A ) = 11 v e s ( A ∩ B ′ ) = 1 8 s(A – B) = 6 ve s(A) = 10 ise A ∩ B kümesinin
olduğuna göre, A∩B kümesinin eleman sayısı en çok 1 elemanlı alt kümelerinin sayısı
kaçtır? kaçtır?
Örnek...30 :
A kümesinin alt kümelerinden 16 tanesi B
k ü m e s i n i n a l t k ü m e s i d e ğ i l d i r.
s(AUB) = 13, s(A′∩B) = 6 olduğuna göre,
Örnek...27 : s ( A∩ B ) k a ç t ı r ?
s ( A ) + s ( B ) = 2 4 , s ( A U B )= 1 9 v e s ( A – B ) = 3
olduğuna göre, s(B – A) kaçtır?
Örnek...31 :
A ve B, E evrensel kümesinin alt kümeleri
olmak üzere (AUB )′U(B–A) ifadesinin en
sade halini bulunuz ?
Örnek...28 :
A = {Sınıftaki gözlüksüz öğrenciler}
B = {Sınıftaki esmer öğrenciler}
C = {Sınıftaki erkek öğrenciler]
D = {Sınıftaki kız öğrenciler}
olduğuna göre, (AUD) – (AUB) kümesi hangi
öğrencilerden oluşur?
Örnek...32 :
A ve B ,E evrensel kümesinin alt kümeleri
o l m a k ü z e r e ( A – B ) ′–[ A ′∩ B ′ ] i f a d e s i n i n e n
sade halini bulunuz ?

KÜMELER − 2
DEĞERLENDİRME − 1 3) Aşağıdaki tabloda noktalı yerleri uygun

şekilde doldurunuz.
1) Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri
A U Ø= ....... A∩A = .......
doğru bir şekilde doldurunuz.
AUA = ....... A ∩ Ø = .........
a) Bütün kümeleri kapsayan ve üzerinde işlem
yapılan kümeye ............................... küme Ø′= ....... (A′)′= .......
denir.
b) E evrensel kümesinde olup, A' da A ∩ A′= ....... A U E= .......
bulunmayan elemanların kümesine A
E′= ....... E – A= ..........
kümesinin ................................ denir ve ..........
veya .......... ile gösterilir. (AUB)′= .......... A U A′= .......
c) A' ya veya B' ye ait olan elemanların
oluşturduğu kümeye A ile B' A ∩ E= . . . . . . . (A∩B)′= ..........
nin ........................ denir ve ............. ile
gösterilir. A ∩ B′= .......... (A – B)′= ..........
d) A ve B' ye ait olan elemenlardan oluşan
(A–B)–C = A ..... (B .... C)′
kümeye A ile B’ nin ..........................
( ..........................) denir ve ............. ile s(A – B) + s(B – A) + s (A ∩ B)= ..........
gösterilir.
(A–B)U(B–A)= .......
e) A kümesi ile At kümesinin
birleşimi ....................... küme oluşturur. s(A) + s(B) – s(A∩B) = ..............
f) A' da bulunan ancak B' de bulunmayan
elemanların kümesine A .............. B kümesi
denir ve .......... veya ........... ile gösterilir. 4) Aşağıda verilen bilgilerde noktalı yerlere,
Kullanacağınız kelime listesi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
kesişimi birleşimi fark A – B A′
.... : A′ = (A–B)U(B–A)
tümleyeni arakesiti A∩B A \ B
.... : s(AUB) = s(A) + s(A∩B) – s(B)

evrensel evrensel At AUB
.... : (A′ U B)′= A – B

2)
Sembolik .... : E – A = A′
Küme İfadesi
gösterimi
s ( A U B U C )= s ( A ) + s ( B ) + s ( C )+ s ( A ∩ B )
A ve B' nin ortak elemanlarını .... : + s ( A ∩ C ) + s ( B∩ C ) – s ( A ∩ B ∩ C )
A∩B
i ç e r i r.
.... : A – B = A – C ise B = C
A veya B' nin elemanlarını
i ç e r i r.
5) K = {1,2,3,{4,5}}, P = {1,2,3,4,5} ve
A' da bulunan, B' de R = {2,4,6} olduğuna göre, aşağıdaki tabloda
b u l u n m a y a n e l e m a n l a r ı i ç e r i r. boş bırakılan yerleri doldurunuz.
B' de bulunan, A' da
alt küme
b u l u n m a y a n e l e m a n l a r ı i ç e r i r. LİSTE YÖNTEMİ
sayısı
Evrensel kümede olup A
kümesinde olmayan elemaları KUP
i ç e r i r.
K∩ R
Birleşim kümesinin arakesit
elemanları dışındaki elemanları
i ç e r i r. K U ( P∩ R )
( P∩ R ) U ( K ∩ R )

KÜMELER − 2
DEĞERLENDİRME − 2 5) Yandaki şemada verilen

sayılar bulundukları
1) K = {1, 3, 5, 7, 11}, bölgedeki eleman
L = {x: x<10, x = 2k+1, k ∈ Z+}, sayılarını göstermektedir.
M = {x: x2 ⩽ 32, x ∈ Z}
olduğuna göre, M \ (K∩L) kümesinin s(KURUŞ) = 43 olduğuna
elemanlarını liste yöntemiyle yazınız. göre, Ş kümesinin 2
elemanlı alt kümelerinin
sayısı kaçtır?
6) K ve M kümeleri için K ⊄ M ve M ⊄ K olmak

üzere, s(K U M) = 13 ve s(K ∩ M) = 6
2) s(A) = 9, s(B) = 15 ve s(A U B) = 18 olduğuna olduğuna göre, K kümesinin eleman sayısı en
göre, A∩B kümesinin eleman sayısı kaçtır? çok kaç olabilir?
3) A kümesinin alt küme sayısı 1024 ve

s(AUB) = 26 olduğuna göre, s(B) nin en küçük
ve en büyük değerleri toplamı kaçtır?
7) A = {x : 18 < x ⩽ 105, x ∈ N}
kümesinin elemanlarının kaç tanesi, 3 ve 5 ile
tam bölünebilir?
4) A = (–7,3], B = (6,11) ve C = [3 ,6) kümeleri 8) A = {x : 18 < x ⩽ 105, x ∈ N}

aralık olarak veriliyor. Aşağıda verilen küme kümesinin elemanlarının kaç tanesi, 6 veya 9
işlemlerini yapınız. ile tam bölünebilir?
AUC = ( A U C )∩ B =
BUC = A∩C =
A t
= (AUC) t
=

KÜMELER − 2
DEĞERLENDİRME − 3 6) 2·s(A∩B) = 3·s(A∩C) = s(B∩C)

s(A) + s(B) + s(C) = 53
1) A ∩ B = {2, 5, 11} ve A ∩ C = {2, 3, 7} olmak s(A∩B∩C) = 3, s(AUBUC) = 34 olduğuna
üzere, A ∩ (B U C) kümesinin elemanlarını göre, s(A∩B) kaçtır?
ortak özellik yöntemiyle yazınız.
2) Venn şeması ile

verilenlere göre,
(GUK)∩(GUN)
kümesinin elemanlarını
liste biçiminde yazınız.
7) A = {x | 25<x<200, x=3k, k ∈ N}
B = {x | 10<x<170, x=4k, k ∈ N}
s(A–B) kaçtır?
3) s(A) = 3a+4
s(A∩B) = 2a–3
s(B) = 8
s(AUB) = 5a–1 olduğuna göre, a nın değeri
kaçtır?
8) B ⊄ C olmak üzere, s(A∩B)=10,

4) A = { x | 24< x ⩽ 156, x = 4k, k ∈ Z } s(A∩C) = 18 olduğuna göre, s(A∩(BUC)) en
B = { x | 36 ⩽ x <144, x =6k, k ∈ Z } az kaç olabilir?
olduğuna , s(AUB) değeri kaçtır?
s(A∪B) s(A∩B) s(A)

5) = = ve s(B)=12
7 2 5
9) s(A) = 6 ve s(B \ A) = 4 olduğuna göre,
olduğuna göre, s(AUB) kaçtır?
s(AUB) kaçtır?

KÜMELER − 2
DEĞERLENDİRME − 4 6) A = {a, b, c, d}
B = {b, d, e, f, g, h}
1) s(E)=25, s(A–B)=11 ve s(A′∩B′) = 5 olduğuna C = {c, d, g, h, x, y } kümeleri veriliyor.
göre, B kümesinin eleman sayısı kaçtır?
a) Sadece B kümesinde bulunan elemanları
yazınız.
2) s(A) = 16 ve s(A ∩ B) = 7 olduğuna göre, b) B ve C' de bulunup A' da bulunmayan

s(A \ B) kaçtır? elemanları yazınız.
c) A veya B' de bulunup C' de bulunmayan

elemanları yazınız.
3) s(A U B) = 22 ve s(A \ B) = 14 olduğuna göre,
B kümesinin alt küme sayısı kaçtır?
7) Şekilde verilen
Venn şemasına
göre, aşağıdaki
tabloyu doldurunuz.
4) (AUB)′ = Ø, s(AUA′) = 18,
s(A∩B) = 4 ve s(B–A) = 7
olduğuna göre, A – B kümesinin 3 elemanlı alt
kümelerinin sayısı kaçtır? A–C ={d, a, r} (AUC)∩B ={ }
B \ C ={ } (A∩C) \ B ={ }
A t–B ={ } (C–A)–B ={ }
C∩ A ′ = { } C \ (AUB) ={ }
[(A–B) U (B–A)]–C ={ }
5) s(A \ B) = 5 s(B \ A) = 8 ve s(A ∩ B) = 7

olduğuna göre, s(A U B) kaçtır?

KÜMELER − 2
DEĞERLENDİRME − 5
5) A ve B aynı evrensel kümenin alt kümeleridir.
1) E evrensel küme ve A, B ⊂ E dir. Buna göre (A′∩B′)′ – (A∩B′) ifadesinin en
s(AUB) = 25 ve s(A∩B) = 3 sade halini bulunuz.
2. s(A) = 5. s(B) ise
A \ B kümesi kaç elemanlıdır?
6) E evrensel kümesi 48 elemanlıdır.

2) Aşağıda Venn şeması ile verilen kümelerde
taralı bölgeleri ifade eden kümeleri yazınız. s[(A\B)′] = 32, s(B) = 18 ve s(B \ A) = 14
olduğuna göre, AUB nin eleman sayısı kaçtır?
7) A ve B ,E evrensel kümesinin alt kümeleri

olmak üzere { [(AUØ) U (B∩Ø)] – B } U A′
ifadesinin en sade halini bulunuz ?
3) E = AUB, s[ (A–B)′ ] = 22, s[ (B–A)′ ] = 18 ve

s(A′) + s(B′) = 38 olduğuna göre, AUB
evrensel kümesinin eleman sayısı kaçtır?
8) A ve B kümeleri E evrensel kümesinin alt
kümeleridir.
s(A) = 5x–8 , s(A′) = 2x–3 ,
s(B) = x–1 , s(B′) = 2x+2
olduğuna göre, E evrensel kümesinin 1
elemanlı alt kümelerinin sayısı kaçtır?
4) s(A–B)=12, s[(B–A)′]=26 ve s(A′∩B′)=11

olduğuna göre, A kümesinin eleman sayısı
kaçtır?
9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 10/

10/10
KÜMELER − 3
KÜME PROBLEMLERİ
KÜME PROBLEMLERİNİ ÇÖZMEK İÇİN

GENEL STRATEJİ NEDİR? Örnek...1 :
Bir sınıftaki öğrencilerden 16’ sı basketbol,
2 2 ’ s i v o l e y b o l v e 11 ’ i d e h e r i k i o y u n u
1) Problemde verilenlere uygun şekil o y n u y o r.
ç i z i l i r. Bu sınıfta basketbol veya voleybol oynayan
2) Bilinen değerler yerlerine yazıldıktan kaç kişi vardır?
sonra yeteri kadar değişken kullanılarak
e l d e e d i l e n d e n k l e m l e r l e s o n u c a g i d i l i r.
3 ) Bazı sorularda tüm değişkenler bulunamasa da
sonuç bulunabilir.
Ya n d a k i Ve n n ş e m a -
sında bir toplulukta
İngilizce, Fransızca ve
Almanca konuşanların
kümesi İ, F ve A ile Örnek...2 :
gösterilip kümelerin Japonca veya Rusça bilenlerden oluşan bir
içine eleman sayıları t o p l u l u k t a 3 7 k i ş i v a r d ı r. B u t o p l u l u k t a
y a z ı l m ı ş t ı r. A ş a ğ ı d a k i yalnız Japonca bilenlerin sayısı yalnız Rusça
tabloda tanımlanan b i l e n l e r i n s a y ı s ı n ı n 2 k a t ı d ı r.
kümelerin sembolik gösterimi ve gösteri- To p l u l u k t a 7 k i ş i h e r i k i d i l i b i l d i ğ i n e g ö r e ,
mi yapılan kümelerin eleman sayıları yalnız Japonca bilenler kaç kişidir?
b e l i r t i l m i ş t i r.
Eleman
Ta n ı m l a n a n K ü m e Küme Adı
Sayısı
Ya l n ı z İ n g i l i z c e k o n u ş a n İ–(F ∪ A) x
İngilizce konuşan İ x+a+b+k
Te k d i l b i l e n l e r ? x+y+z
İki dil bilenler ? a+b+c Örnek...3 :

Üç dil bilenler İ ∩ F ∩ A k
40 kişilik bir turist kafilesinde Almanca,
F r a n s ı z c a v e İ n g i l i z c e k o n u ş u l m a k t a d ı r.
Fransızca ve Almanca Yo l c u l a r ı n 3 ' ü h e r ü ç d i l i d e b i l m e k t e d i r.
bilenler F ∩ A k+c
Yo l c u l a r d a n 7 ' s i F r a n s ı z c a v e A l m a n c a , 9 ' u
Fransızca ve İngilizce, 5' i yalnız Almanca, 7'
Ya l n ı z F r a n s ı z c a v e (F ∩ A)–(İ ∩
c si yalnız Fransızca, 6' sı da yalnız İngilizce
Almanca bilenler F ∩ A)
b i l m e k t e d i r. Yo l c u l a r d a n h e r b i r i b u d i l l e r d e n
Fransızca bilmeyen ve en az birini bildiğine göre, yalnız Almanca ve
F′ ∩ A′ x+t
Almanca bilmeyen İngilizce bilen kaç kişi vardır?
Almanca bilmeyen A′ x+b+y+t
Fransızca bilmeyen ve
İngilizce bilenler F′ ∩ İ x+a
Hiç dil bilmeyen (A ∪ F ∪ İ)′ t
En az iki dil bilenler ? a+b+c+k
a+b+c+x+
En çok iki dil bilenler E–(A ∩ F ∩ İ)
y+z+t
İngilizce veya Almanca b+x+c+z+

bilenler İ ∪ A
a+k
İngilizce ya da Almanca (İ−A)∪(A−İ)

b+x+c+z
bilenler İ Δ A

KÜMELER − 3
KÜME PROBLEMLERİ
Bir sınıftaki öğrenciler İngilizce ve Almanca 34 kişilik bir anadolu lisesi sınıfında,
d i l l e r i n d e n e n a z b i r i n i b i l m e k t e d i r. A l m a n c a g ö z l ü k l ü k ı z ö ğ r e n c i s a y ı s ı 1 2 ’ d i r. G ö z l ü k s ü z
bilenlerin sayısı, İngilizce bilenlerin sayısının erkeklerin sayısı gözlüksüz kızların sayısının
3 katı ve her iki dili bilenlerin sayısının 8 4 katı ve erkek öğrenci sayısı kız öğrenci
k a t ı d ı r. S ı n ı f m e v c u d u 2 9 o l d u ğ u n a g ö r e , s a y ı s ı n ı n 2 k a t ı n d a n 11 e k s i k i s e s ı n ı f t a k i
İngilizce bilenler kaç kişidir? gözlüksüz kız öğrenci sayısı kaçtır?
Futbol veya basketbol sporlarının yapıldığı Bir gruptaki öğrencilerin 32’ si sarışın 21’ i
bir grupta, futbol oynayanlar % 60, basketbol e s m e r d i r. G r u p t a k i s a r ı ş ı n e r k e k l e r e s m e r
oynayanlar % 50 ve sadece basketbol e r k e k l e r d e n 5 k i ş i f a z l a i s e s a r ı ş ı n k ı z l a r,
oynayanlar 20 kişi ise sadece futbol esmer kızlardan kaç fazladır?
oynayanlar kaç kişidir?
Örnek...8 :
Bir sınıftaki öğrencilerin tümü A, B, C
Sarışın(S) Esmer(M) seçmeli derslerinden sadece ikisini seçmek
Kız(K) a b z o r u n d a d ı r. A d e r s i n i s e ç e n 1 5 , B d e r s i n i
Erkek(E) c d seçen 26, C dersini seçen 13 kişi ise sınıf
mevcudu kaçtır?
Yukarıdaki tablo bir sınıftaki öğrencilerle ilgili verileri

içermektedir.
Eleman
Ta n ı m l a n a n K ü m e Küme Adı
Sayısı
Kızların sayısı K a+b
Erkeklerin sayısı E d+c
Sarışınların sayısı S a+c
Esmerlerin sayısı M b+d
Kız ve sarışın K ∩S a
Kız veya esmer K ∪M a+b+d
Erkek veya sarışın
EUS′ c+d+b
olmayan

KÜMELER − 3
KÜME PROBLEMLERİ
Boş kümeden farklı A ve B kümeleri için, Pozitif tamsayılardan oluşan
3·s(A – B) = 5·s(A∩B) = 6·s(B – A) A = {x | x < 76, x = 2k, k ∈ Z+}
olduğuna göre, AUB kümesinin eleman B = {x | x < 191 , x = 3k, k ∈ Z+}
sayısı en az kaçtır? k ü m e l e r i v e r i l i y o r.
Buna göre, AUB kümesinin eleman sayısı
kaçtır?
Örnek...10 :
Ya n d a k i ş e m a d a t a r a l ı k ü m e
aşağıdakilerden
hangisine eşittir?
Örnek...13 :
A) A ∩ B ∩ C A∩B ≠ Ø olmak üzere,
B) (A ∩ B) \ C s(B) = 4·s(A)
C) (C ∩ B) \ A s(B \ A) = 5·s(A \ B)
D) (A ∩ C) \ (A ∩ B ∩ C) olduğuna göre, B kümesi en az kaç
E) (B ∩ (A U C)) \ (A ∩ B ∩ C) elemanlıdır?
Örnek...11 :
Bir sınıfta Çince veya Japonca' dan en az
b i r i n i b i l e n 4 2 ö ğ r e n c i v a r d ı r. Ç i n c e b i l e n l e r i n Örnek...14 :
sayısı, Japonca bilenlerin sayısının 3 katı, E kümesi, {1, 3, 5, 7} kümesinin elemanları
h e r i k i d i l i b i l e n l e r i n s a y ı s ı n ı n i s e 6 k a t ı d ı r. kullanılarak oluşturulan ve rakamları
Buna göre, sınıfta Çince bilenlerin sayısı birbirinden farklı dört basamaklı bütün doğal
kaçtır? s a y ı l a r ı n k ü m e s i d i r. E ' n i n e l e m a n l a r ı n d a n 7
rakamı 1 rakamının solunda olanlar A
kümesini, 7 rakamı 3 rakamının sağında
o l a n l a r B k ü m e s i n i o l u ş t u r u y o r.
Buna göre, AUB kümesinin eleman sayısı
kaçtır?

KÜMELER − 3
KÜME PROBLEMLERİ
DEĞERLENDİRME 4) En az bir zayıfı olan öğrencilerin bulunduğu

bir sınıfta, %40' ı fizikten, %70' i biyolojiden
1) Mevcudu 30' dan az olan bir sınıfta gitar kalmıştır.Her ikisinden kalan 6 kişi olduğuna
çalan herkes, piyano da çalabiliyor. Piyano göre sınıfta kaç öğrenci vardır?
çalanların sayısı, gitar çalanların sayısının 3
katıdır. Gitar çalamayanlar piyano A)30 B)40 C)60 D)70 E)110
çalamayanların 2 katı olduğuna göre, bu
sınıftaki öğrenci sayısı en çok kaçtır?
A)24 B)25 C)26 D)27 E)28
5) Bir sitede oturan ailelerin % 70’ inde DVD

oynatıcı, % 60’ ında bilgisayar vardır.
2) 30 kişilik bir sınıftaki sarışın ve gözlüklü
Buna göre, yalnız DVD oynatıcısı olan aile
öğrencilerin sayısı sarışın olmayan gözlüksüz
sayısı en az kaçtır?
öğrencilerin sayısından 8 fazla, gözlüklü
öğrencilerin sayısı, gözlüküz öğrencilerin
A)1 B)2 C)3 D)4 E)40
sayısının 2 katıdır.
Buna göre sarışın olmayan öğrenci sayısı
kaçtır?
A)10 B)12 C)15 D)18 E)20
6) 66 kişilik bir sınıfta gözlüklü kızların sayısı

gözlüksüz erkeklerin sayısının % 30’ udur.
Sınıftaki kız öğrenci sayısı erkek öğrenci
sayısından 6 eksiktir. Sınıfta 6 tane gözlüklü
3) İngilizce veya Fransızca dillerinden en az erkek olduğuna göre,
birinin konuşulduğu bir sınıfta ingilizce kaç tane gözlüksüz kız öğrenci vardır?
bilenlerin sayısı her iki dili de bilenlerin
sayısının 3 katı, Fransızca bilenlerin sayısı A)3 B)9 C)21 D)25 E)30
sadece İngilizce bilenlerin sayısının 2 katıdır.
Sınıf mevcudu kaç olabilir?
A)7 B)10 C)17 D)32 E)36

KÜMELER − 4
KARTEZYEN ÇARPIM
SIRALI İKİLİ
KARTEZYEN ÇARPIM
a ve b'nin (a,b) biçiminde tek bir eleman
olarak yazılmasına sıralı ikili ya da A ve B herhangi iki küme olsun.
k ı s a c a i k i l i d e n i r. B u r a d a a ' y a i k i l i n i n AxB = {(a,b) : a ∈ A ve b ∈ B}
birinci bileşeni, b' ye ise ikinci bileşeni kümesine A ve B kümelerinin kartezyen
d e n i r. ç a r p ı m ı d e n i r.
Örneğin ; (4, –3) ve (m, n) bir sıralı ikilidir. s(AxB) = s(BxA) = s(A)·s(B)
UYARI
Örnek...4 :
İkilide sıra önemli olduğundan a ≠ b için A = {1, 2, 3} ve B = {a, b} kümeleri için, AxB
( a , b ) ≠ ( b , a ) d ı r. ve BxA kümelerini liste biçimde yazınız.
UYARI
( a , b ) i k i l i s i i l e { a , b } k ü m e s i d e f a r k l ı d ı r.
Ya n i ,
( a , b ) ≠ { a , b } d i r.
Örnek...5 :
SIRALI İKİLİLERİN EŞİTLİĞİ A = {x : x ∈ Z ve |x| < 2} ve
B = {x : x ∈ Z ve x2< 6}
İki sıralı ikilinin birinci bileşenleri kümeleri için, s(A x B) kaçtır?
birbirine ve ikinci bileşenleri birbirine
e ş i t s e b u s ı r a l ı i k i l i l e r e ş i t t i r d e n i r. B u n u n
k a r ş ı t ı d a d o ğ r u d u r. Ya n i ,
( a , b ) = ( c , d )  ( a = c v e b = d ) d i r.
Örnek...1 :
(4x–1, y–3) = (19, x3+x) Örnek...6 :
o l d u ğ u n a g ö r e , ( x – y, x + y ) s ı r a l ı i k i l i s i n i A = {a, b, c} kümesi için A x A kümesinin 5
bulunuz. elemanlı alt küme sayısı kaçtır?
Örnek...2 :
2
2x +1 (
,
3y−1
3
3 −4
= ,
5 3 )( )
olduğuna göre, x.y çarpımı kaçtır?
Örnek...7 :
AxB = {(a, 1), (a, 3), (a, 5)}
CxD = {(a, 2), (b, 4), (a, 4), (b, 2)}
olduğuna göre, s(BxC) kaçtır?
Örnek...3 :
( 2 x – 3 y, x + 2 y ) = ( – 4 , – 2 )

KÜMELER − 4
KARTEZYEN ÇARPIM
KARTEZYEN ÇARPIMIN ÖZELİKLERİ

KARTEZYEN ÇARPIMIN GRAFİĞİ
1) AxA = A2
2) BİRLEŞME ÖZELİĞİ A ve B boştan farklı herhangi iki küme
AxBxC = (AxB)xC = Ax(BxC) o l s u n . Koordinat düzleminde, yatay eksen üzerine
3) DEĞİŞME ÖZELİĞİ A kümesinin elemanları, düşey eksen üzerine ise B
AxB ≠ BxA (A≠B için) kümesinin elemanları işaretlenmek suretiyle
4) DAĞILMA ÖZELİĞİ oluşturulan sıralı ikililerin kümesi A x B çarpımının
Ax(BUC) = (AxB) U (AxC) grafiğini oluşturur.
Ax(B∩C) =(AxB) ∩ (AxC)
Ax(B–C)= (AxB) – (AxC)
Örnek...11 :
A = {1, 2, 3} ve B = {a, b} kümeleri için,
Örnek...8 : A x B ve B x A kümelerinin grafiklerini
AxB = {{0, a), (0,b), (0,c), (1,a), (1,c), (1,b)} çiziniz.
olduğuna göre, s(AxA) + s(BxA) kaçtır?
Örnek...9 :
A = { s , o , y, u , t , b , i , r }
B = { c , e , b , i , r } k ü m e l e r i v e r i l i y o r.
s[(A x C)∩(B x C)] = 60 olduğuna göre, C
kümesinin eleman sayısı kaçtır?
Örnek...12 :
A = { –1, 0, 1, 2, 3 }
B = { 2, 3, 4 }
kümeleri için, AxB kartezyen çarpım
kümesinin grafiğindeki noktaları dışarıda
bırakmayan
a) en küçük alanlı dikdörtgenin alanı kaç br 2
dir?
b) en küçük alanlı dairenin alanı kaç br 2
dir?
Örnek...10 :
A ={ 1, 2, 3, 4, 5. 6, 7, 8, 9 }
kümesinde tanımlı alt kümelerin biri
K = { (x, y) | x + 2y < 14 } ise s(KxK) kaçtır?
Örnek...13 :
5 elemanlı bir kümenin kendisiyle kartezyen
çarpımı ile elde edilen kümenin alt
kümelerinin kaçında bileşenleri eşit olan
ikililer yoktur?

KÜMELER − 4
KARTEZYEN ÇARPIM
DEĞERLENDİRME 5) A = {a, b, c} ve B = {2, 3} olduğuna göre,

s(A x B x A) değeri kaçtır?
1) (3a–7, 9) = (8, 2b – 3)
sıralı ikilileri eşit olduğuna göre, a·b çarpımı kaçtır?
2) (2x–3y, 7) = (51, 2x + y)
sıralı ikilileri eşit olduğuna göre, x·y çarpımı kaçtır?
6) A = {1, 2, 3, 4} ve B = {5, 7} olduğuna göre, A x B
kümesinin en az 5 elemanlı alt küme sayısı kaçtır?
3) A x B = {(a,3), (a,5), (a,7), (b,3), (b,5), (b,7)}

C x D = {(x,2), (x,4), (y,2), (y,4), (z,2), (z,4)}
olduğuna göre, B x D kümesini liste yöntemiyle
yazınız.
7) A ve B boştan farklı iki küme olmak üzere,

s(BUC) = 8
4) A x B = {(a,3), (a,5), (a,7), (b,3), (b,5), (b,7)} s(AxB) = 35
olduğuna göre, B x B = B2 kümesinin grafiğini s[(AxB)U(AxC)] = 56
çiziniz. olduğuna göre, B kümesinin alt küme sayısı kaçtır?
8) A ve B gibi iki kümenin arakesitlerinin alt küme

sayısı 16' dır. s(B) = 7 ve s[A x (A U B)] = 108
olduğuna göre, A \ B kümesinin eleman sayısı
kaçtır?

DENKLEMLER VE EŞİTSİZLİKLER − 1
SAYI KÜMELERİ
RAKAM SAYI KÜMELERİ

Sayıları ifade etmek için kullandığımız
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 sembollerine rakam DOĞAL SAYILAR
denir .
N={0,1,2,3...,n,...}
k ü m e s i n e d o ğ a l s a y ı l a r k ü m e s i d e n i r.
Örnek...1 :
a , b v e c b i r b i r l e r i n d e n f a r k l ı b i r e r r a k a m d ı r.
a . b + 9 . b− c Örnek...5 :
en çok kaçtır? a ve b farklı doğal sayılar olmak üzere,
a+b=12 ise a.b nin en büyük ve en küçük
değerleri çarpımı kaçtır?
Örnek...2 :
“Herhangi bir doğal sayının rakamlarının
tersten yazılışı ile oluşan yeni sayı ilk sayıya
eşit ise bu şekildeki sayılara palindrom sayı
d e n i r. ”
Örnek...6 :
Buna göre, aşağıdaki sayılardan kaç tanesi a, b, c doğal sayılar olmak üzere,
palindromdur? a.b=24 v e a . c= 3 6
ise a+b+c nin toplamı kaç farklı değer alır?
123 404 6006 258825 111
Örnek...3 :
45 basamaklı 99..........9 sayısı, 234 ile
çarpıldığında, elde edilen sayının rakamları
toplamı kaçtır?
Örnek...7 :
1 den 99 a kadar olan tamsayılar soldan sağa
doğru yan yana yazılarak
a = 1 2 3 . . . 9 1 0 11 . . . 9 8 9 9
şeklinde 189 basamaklı bir a sayısı
o l u ş t u r u l u y o r.
Buna göre, a nın sağdan 126. rakamı kaçtır?
Örnek...4 :
n
n d o ğ a l s a y ı o l m a k ü z e r e 2( 2 ) +1 b i ç i m i n d e k i
s a y ı l a r a F e r m a t a s a l s a y ı l a r ı d e n i r. E n ç o k i k i
basamaklı Fermat asallarının toplamı kaçtır?
UYARI UYARI
Rakamların çokluk belirtmek için bir Doğal sayıların iki alt kümesi asal sayılar
arada (veya tek başlarına) kullanılmala− A= { 2 , 3 , 5 , 7 , 11 . . . . . . } v e s a y m a s a y ı l a r ı
r ı y l a s a y ı l a r e l d e e d i l i r. S= { 1 , 2 , 3 , . . . . . } k ü m e s i s ı k l ı k l a k a r ş ı m ı z a
B a z ı s a y ı l a r a y n ı z a m a n d a r a k a m d ı r. ç ı k a r.

SAYI KÜMELERİ
Örnek...8 :
a v e b d o ğ a l s a y ı l a r ı i ç i n 5 a+ b = 1 7 o l d u ğ u n a Örnek...13 :
göre, A ve B farklı rakamlar ve AB ve BA iki
i ) a v e b a s a l s a y ı d ı r. basamaklı sayılar olmak üzere,
i i ) a ç i f t s e b d e ç i f t t i r. A B + B A+ B B + A A t o p l a m ı e n a z v e e n ç o k
i i i ) a v e b n i n h e r i k i s i d e p o z i t i f t i r. kaçtır?
ifadelerinden hangisi veya hangileri daima

doğrudur?
TAM SAYILAR Örnek...14 :

Herbiri en az iki basamklı 8 sayının her
Z={...,−2,−1,0,1,2,...,z,...} birinin birler basamağındaki rakam sayısal
k ü m e s i n e t a m s a y ı l a r k ü m e s i d e n i r. d e ğ e r o l a r a k 3 a z a l t ı l ı r, o n l a r b a s a m a ğ ı n d a k i
rakam sayısal değer olarak 2 arttırılırsa
UYARI sonuç nasıl değişir?
ℤ kümesinin
ℤÇ={x: x=2k , k∈ℤ }={...,−2,0 ,2...} v e
ℤT ={x : x=2k +1,k∈ℤ }={...−1,1 ,3...}
a l t k ü m e l e r i s ı k l ı k l a k a r ş ı m ı z a ç ı k a r.
Örnek...9 :
x tek bir tamsayı ise kaç tanesi daima çifttir?
i ) x+ 1 ii)x−1 iii) 8x+6

Örnek...15 :
Ardışık 5 tam sayının toplamı −245 ise en
büyük sayı kaçtır?
iv) x2+1 v) x2+x3
Örnek...10 :
1 2 − 6 : 3+ 2 . 5 − 7 . 3 + 1= ?
Örnek...11 :
a− { [ a − 3 ( b − 2 a ) − ( a− 3 b ) ] + a − 2 ( 2 b − a ) }= ?
Örnek...12 :
a, b, c tam sayılar olmak üzere,
a . b = 6 0 , a . c= 4 8 i s e a+ b + c n i n t o p l a m ı e n a z
kaç olur?

SAYI KÜMELERİ
DEĞERLENDİRME − 1 6) abc üç basamaklı sayısı rakamları toplamının x

katı, bca 3 basamaklı sayısı rakamları toplamının y
katı ise cab 3 basamaklı sayısı rakamları
1) Sayı doğrusunda işaretlenmiş a, b, c, d sayılarının
toplamının kaç katıdır?
toplamı 67 dir. Bu sayılaradn en küçüğü a olmak
üzere, a'nın diğer sayılarına uzaklıkları toplamı 31
ise a kaçtır?
2) n bir doğal sayı olmak üzere, 1 den n ye kadar olan

doğal sayıların toplamı x, 7 dan n ye kadar olan
doğal sayıların toplamı y ile gösteriliyor.
7) a, b, c tam sayılar olmak üzere,
x + y = 251 olduğuna göre, x in değeri kaçtır?
a.b<0 , a.c>0 , b2.c>0
ise a, b, c nin işaretleri sırasıyla nedir?
3) Bir öğrenciden verilen bir x sayısını 45 ile çarpması

istenmiş ve öğrenci cevabı 15 930 bulmuştur.
Fakat işlemi kontrol ederken verilen x sayısının 2
olan onlar basamağını 5 görmüş olduğunun farkına
varan bu öğrencinin bulması gereken doğru sonuç
kaçtır?
8) 1−2+3−4+...−2014=?
4) a ve b doğal sayılar olmak üzere, a.b=60 ise a+b

nin en büyük ve en küçük değerleri toplamı kaçtır?
9) a, b, c negatif tam sayılar olmak üzere,
5a=6b , 3a=7c ise a+b+c nin toplamı en çok kaç
olur?
10) İki basamaklı ve birbirinden farklı üç tek sayının

5) Üç basamaklı 9ab sayısı iki basamaklı ab sayısının
toplamı kaç farklı değer alır?
61 katıdır. Buna göre, a +b toplamı kaçtır?

SAYI KÜMELERİ
RASYONEL SAYI RASYONEL SAYILARDA İŞLEMLER
a v e b t a m s a y ı l a r v e b≠0 koşuluyla a c adbc

1)  =
a b d b.d
q= s a y ı s ı n a r a s y o n e l s a y ı d e n i r.
b
Rasyonel sayılar kümesi ℚ ile gösterilir 2)
a c a.c
. =
b d b.d
ve ℚ={ab :a∈ℤ , b∈ℤ , b≠0} b i ç i m i n d e
y a z ı l ı r. a c a.d
3) : =
b d b.c
KESİR ÇEŞİTLERİ
Örnek...4 :
İşaretlerine bakılmaksızın payı 1 1 1
paydasından büyük veya eşit olan −(1− − ) = ?
2 4 5
k e s i r l e r e b i l e ş i k k e s i r d e n i r.
Pay mutlak değer olarak paydadan
k ü ç ü k s e k e s i r b a s i t k e s i r d i r.
Örnek...5 :
1 1 1
Örnek...1 : (1− ).(1− )........(1− )=?
5 6 400
a
kesri basit kesir ise a nın alabileceği kaç
7
farklı değer vardır?
Örnek...6 :
Örnek...2 : 1 7 11 17 32 4
A= + + v e B= + − ise B nin A
9 13 7 9 13 7
1 türünden eşiti nedir?
1
1−
x−2
kesrini tanımsız yapan x değerleri toplamı
kaçtır?
HATIRLATMA
a
x bir tamsayı ve bir kesir olmak üzere,
b
a
x+ ifadesine bir tamsayılı kesir denir
b
a
ve bu x i l e g ö s t e r i l i r. Ö r n e ğ i n ;
b
HATIRLATMA 4 4 18 2 2 17
2 =2+ = v e −5 =−(5 + )=− o l u r.
7 7 7 3 3 3
a c a c
= i s e a . d = b . c d i r. B u r a d a ve
b d b d
kesrine denk kesirler de denir
Örnek...7 :
1 1
(1−3 ):(1−2 ) = ?
5 6
Örnek...3 :
x−2 x+1
= ise x kaçtır?
5 3

SAYI KÜMELERİ
ONDALIK AÇILIM
x DEVİRLİ ONDALIK SAYININ KESRE
rasyonel sayısında x in y ile
y ÇEVRİLMESİ
x
bölünmesiyle elde edilen sayıya nin
y
o n d a l ı k a ç ı l ı m ı d e n i r.
Örnek...8 :
6
sayısının ondalık açılımı nedir?
25 abcd−abc
Örneğin; a , bc ̄d=
900
(0,728)2−(0,272)2 = ? 4,2 ̄3 sayısını kesre çeviriniz,
Örnek...10 :
0,46 4,6 0,6 0,48
+ + −
0,23 0,23 0,03 0,4−1
= ? Örnek...12 :
x=3,4 ̄3 ¯
y=3, 43 z=3,434343
sayılarını sıralayınız?
UYARI
Her rasyonel sayı bir devirli ondalık

a ç ı l ı m o l a r a k y a z ı l a b i l i r. E ğ e r v i r g ü l ü n
sağında belli bir yerden sonra tekrar
eden kısım var ise bu kısım üzerinde
d e v i r ç i z g i s i k o n a r a k b e l i r t i l i r. ( 0 i ç i n
devir çizgisi yazılmaz)
7
Örneğin; =0,7000.....=0,7 0̄=0,7
10
1 ̄
=0,333...=0, 3
3
19 ̄ o l a r a k y a z ı l ı r.
=0,4222...=0,4 2
45

SAYI KÜMELERİ
a −2 3b−2 1 7 5 1 8 44
1) = ise 2a−3b+4 kaçtır? 6) x= + − ise − − sayısının x
2 4 2 15 13 2 15 13
türünden eşiti nedir?
0 3 5
2) 1− +3 ( : +1)=?
2 4 6
7
7) 4 sayısının ondalık açılımı nedir?
125
3
3) 2+ =
3
2+
3
2+ ⋮
işlemi sonsuza kadar devam ediyor.
Bu işlemin sonucu kaçtır?
34
8) x pozitif bir ondalıklı kesir olmak üzere, x+ bir
125
tamsayı ise x sayısının virgülden sonraki kısmı
nedir?
12
12 6
4) ( ): =?
6 5
5
0,ab a,0 b
9) + =?
a ,b 0, a0b
1 1 1 1
5) (1− ).(1− ).(1− ).......(1− ) = ?
9 16 25 225
10) 0, 9̄+1, 9̄+2, 9̄+...+49, 9̄=?

SAYI KÜMELERİ
REEL SAYILAR KÜMESİ VE TOPLAMA İŞLEMİ

UYARI 1. KAPALILIK ÖZELLİĞİ :
√2 r a s y o n e l d e ğ i l d i r. H e r a , b ∈ R i ç i n a + b ∈ R d i r.
2. DEĞİŞME ÖZELLİĞİ :
İSPAT :
H e r a , b ∈ R i ç i n a + b = b+ a d i r.
3. BİRLEŞME ÖZELLİĞİ :
H e r a , b , c ∈ R i ç i n a + ( b + c )= ( a + b ) + c d i r.
4. ETKİSİZ ELEMAN ÖZELLİĞİ :
0 ∈ R v e h e r a ∈ R i ç i n a+ 0 = 0 + a= a
( 0 t o p l a m a n ı n b i r i m ( e t k i s i z ) e l e m a n ı d ı r. )
5.TERS ELEMAN ÖZELLİĞİ :
0∈R etkisiz eleman olmak üzere,

Örnek...13 : h e r a ∈ R i ç i n a + ( − a )= ( − a )+ a = 0
√ 253− x s a y ı s ı n ı n b i r r a s y o n e l s a y ı b e l i r t m e - olduğundan gerçek sayılar kümesinde her
sini sağlayan kaç x doğal sayı değeri vardır? elemanın toplama işlemine göre tersi
v a r d ı r.
REEL SAYILAR KÜMESİ VE ÇARPMA İŞLEMİ

1. KAPALILIK ÖZELLİĞİ:
√ 2 SAYISINI SAYI DOĞRUSUNDA
GÖSTERMEK İSTERSEK: Her a,b ∈ R , a.b ∈ R
Dik kenarları 1 er birim olan dik üçgende
hipotenüs uzunluğunda pergelimizi açar
ve bu açıklığı sayı doğrusunda sivri uç 2. DEĞİŞME ÖZELLİĞİ :
0'a gelecek şekide bir yay çizerek
bulabiliriz. Her a,b ∈ R , a.b=b.a
3. BİRLEŞME ÖZELLİĞİ :
1
Her a,b,c ∈ R , a.(b.c)=(a.b).c
1 0
√2
4. ETKİSİZ ELEMAN ÖZELLİĞİ :
√ 2 , √ 3, π =3,14.., e=2,7..
gibi devirli ondalık açılıma sahip olmayan
1 ∈ R v e h e r a ∈ R , a . 1= 1 . a = a ( 1
s a y ı l a r a i r r a s y o n e l s a y ı d e n i r. çarpmanın birim (etkisiz) elemanıdır)
ı
İrrasyonel sayılar kümesi ℚ ile
g ö s t e r i l i r.
Rasyonel sayılar ve İrrasyonel sayılar 5. YUTAN ELEMAN ÖZELLİĞİ :
kümelerinin birleşimi reel sayılar
k ü m e s i n i o l u ş t u r u r. 0 ∈ R v e h e r a ∈ R , a . 0= 0 . a = 0
(0 çarpmanın yutan elemanıdır)
ℚ∪ℚı=ℝ

SAYI KÜMELERİ
6.TERS ELEMAN ÖZELLİĞİ :
1 ∈ R , etkisiz eleman olmak üzere ve iki rayonel sayı arasında en az bir

h e r a ≠0 a ∈ R , r a y o n e l s a y ı v a r d ı r.
1 1
a . = . a=1 o l d u ğ u n d a n g e r ç e k s a y ı l a r
a a
kümesinde her elemanın çarpma işlemine Reel sayılar kümesinde toplama ve
g ö r e t e r s i v a r d ı r. çarpma işlemlerine göre tersi tamsayı
o l a n e l e m a n s a d e c e 1 d i r.
7.ÇARPMANIN TOPLAMA ÜZERİNE DAĞILMA Örnek...15 :

Reel sayılar kümesinde çarpmanın yutan
ÖZELLİĞİ :
e l e m a n ı 3 x− 7 i s e 2 x + 1 s a y ı s ı n ı n t o p l a m a y a
Her a,b,c ∈ R , göre tersi nedir?
a . ( b + c ) = ( b+ c ) . a = a . b + a . c o l d u ğ u n d a n
gerçek sayılar kümesinde çarpma
işlemini toplama üzerine sağdan ve
s o l d a n d a ğ ı l m a ö z e l l i ğ i v a r d ı r.
SAYI DOĞRUSU
Sayı doğrusu ve gerçek sayılar kümesinin

h e r e l e m a n ı , b i r e b i r e ş l e n e b i l i r. B u
eşlemede her reel sayıya yalnız bir
nokta, her noktaya da bir ve yalnız bir
r e e l s a y ı k a r ş ı l ı k g e l i r. Örnek...16 :
A(3), B(0), C(−2) noktalarını sayı
Gerçek sayılarla gösterilen herhangi bir doğrusunda; K(1,−3) ve L(5,0) noktalarını
sıralı ikili de koordinat sisteminde yine ise koordinat sisteminde gösteriniz.
b i r n o k t a y a k a ş ı l ı k g e l e b i l i r.
Örnek...14 : −3 −2 −1 0 1 2 3 4 5
Aşağıdaki önermelerin doğru veya
yanlışlığını belirtiniz?
H e r s a y m a s a y ı s ı b i r t a m s a y ı d ı r. D y
4
H e r t a m s a y ı b i r d o ğ a l s a y ı d ı r. Y 3
2
H e r i r r a s y o n e l s a y ı b i r r e e l s a y ı d ı r. 1
x
−3 −2 −1 0 1 2 3 4 5
Her denklemin reel sayılarda en az bir −1
ç ö z ü m ü v a r d ı r. −2
−3
Gerçek sayılar ile rasyonel sayılar −4
k ü m e s i b i r e b i r e ş l e n e b i l i r.
Devirli ondalıklı sayıların bazıları

i r r a s y o n e l s a y ı d ı r.
Her reel sayı devirli ondalıklı olarak

y a z ı l a b i l i r.

ARALIK KAVRAMI
ARALIK KAVRAMI 3. YARI AÇIK (KAPALI) ARALIK
{ x : a < x ≤ b , x∈ℝ } v e y a { x : a ≤ x< b , x∈ℝ }

1. KAPALI ARALIK kümesine a ve b sayılarıyla oluşturulan
y a r ı a ç ı k ( k a p a l ı ) a r a l ı k d e n i r.
{ x : a ≤ x ≤ b , x∈ℝ } k ü m e s i n e a v e b Sınır aralığa dahil ise köşeli , değilse
sayılarıyla oluşturulan kapalı aralık denir n o r m a l p a r e n t e z l e b e l i r t i l i r. Ş e k l i
v e [ a , b ] i l e s e m b o l i k o l a r a k g ö s t e r i l i r. inceleyiniz.
[a,b] kapalı aralığı sayı doğrusunda [a,b)
a ş a ğ ı d a k i g i b i g ö s t e r i l e b i l i r.
a b
[a,b]
a b
Örnek...4 :
A = [− 1 , 9 ) v e B= ( 1 , 1 3 ] k ü m e l e r i n i
sayı doğrusunda çizerek aşağıdaki kümeleri
Örnek...1 : bulunuz
[−2,6] kümesini sayı doğrusunda gösteriniz.
a ) A∪B b ) A∩B c) A ∖B
Örnek...2 :
[−1,9] ∩ [1,13] işleminin sonucunu sayı
doğrusunda gösteriniz.
2. AÇIK ARALIK
Örnek...5 :
{ x : a < x< b , x∈ℝ } k ü m e s i n e a v e b
sayılarıyla oluşturulan açık aralık denir A = (− 3 , 9 ) v e B= [ 1 , 7 ) k ü m e l e r i v e r i l i y o r.
v e ( a , b ) i l e s e m b o l i k o l a r a k g ö s t e r i l i r. (A∪B)∩ℤ k ü m e s i n i n e l e m a n s a y ı s ı ç i f t o l a n
kaç alt kümesi vardır?
(a,b) açık aralığı sayı doğrusunda
a ş a ğ ı d a k i g i b i g ö s t e r i l e b i l i r.
(a,b)
a b
Örnek...3 :
(−5,2) kümesini sayı doğrusunda gösteriniz.

ARALIK KAVRAMI
UYARI
Bir a reel sayısı ve bu reel sayı ile

birlikte bu sayıdan daha büyük olan reel
sayıların kümesi
[ a , ∞ ) i l e g ö s t e r i l i r. B u r a d a ' ∞ ' s e m b o l ü
sonsuz (veya artı sonsuz) şeklinde
o k u n u r.
B e n z e r ş e k i l d e ( −∞, a ] = { x : x < a , x∈ℝ }
biçiminde yazılıp şekildeki gibi
g ö s t e r i l e b i l i r.
(−∞ , a ]
Örnek...6 :
A = ( −∞,4 ) v e B = [ 7,∞ ) k ü m e l e r i n i s a y ı
doğrusunda çizerek aşağıda istenen kümeleri
bulunuz.
a ) A∪B
b ) A∩B
c) A ∖B
d ) A ı∩B
e) Aı

ARALIK KAVRAMI
3) 172−x = 299 ise x hangi aralıkta olmalıdır?
1) I. a<b olmak üzere a ve b arasındaki tüm tamsayılar
(a,b) ile gösterilir.
II. x ∈ (a,b) ise a⩽x⩽b dir.
III. x ∈ [a,b) ise a⩽x<b dir.
IV. İki rasyonel sayı arasında en az bir rasyonel sayı

vardır.
İfadelerinden kaçı kesinlikle doğrudur?
2) A=[0,5] ve B= [−3,1) ise aşağıdaki kümeleri

bulunuz?
a) A∪B
4) −5 <x⩽−2 ve x.y=18 için x artarak −2 olarak

değişirken, y nasıl değişir?
b) A∩B
c) A ∖ B
d) A ı∩B

BİRİNCİ DERECEDEN BİR BİLİNMEYENLİ DENKLEMLER
BİRİNCİ DERECEDEN BİR Örnek...5 :

(a+b−3)24 +(a+7)12 =0
BİLİNMEYENLİ DENKLEMLER olduğuna göre, 3a−2b kaçtır?
a , b ∈ R v e a≠0 o l m a k ü z e r e ,
ax+b=0 biçimindeki eşitliklere birinci
d e r e c e d e n b i r b i l i n m e y e n l i d e n k l e m d e n i r.
b
a x + b = 0 d e n k l e m i n i s a ğ l a y a n x= −
a
s a y ı s ı n a d e n k l e m i n k ö k ü d e n i r.
Örnek...6 :
Denklemin köklerinden oluşan kümeye de 3 x + 2 y − 8= 0 o l d u ğ u n a g ö r e ,
b
çözüm kümesi denir ve Ç = { − }
a a) x in y türünden çözümü nedir?
ş e k l i n d e g ö s t e r i l i r.
Örnek...1 :
4(x − 1) + 5x +10 = 5(x + 5)
denkleminin çözüm kümesini bulalım. b) y in x türünden çözümü nedir?
Örnek...2 :
Bir sayının 3 eksiğinin 4 katı bu sayının 2 Örnek...7 :
katının 5 fazlasına eşitse bu sayı kaçtır? 5
x=3+ olduğuna göre,
y +2
a) y nin hangi değeri için x hesaplanamaz?
Örnek...3 : b) x in hangi değeri için y hesaplanamaz?

4(m − 3x) + 5x=x − 1
denkleminin kökü x=1 ise m kaçtır?
Örnek...4 :
6 x 2, 2̄ x Örnek...8 :
−0, 3̄ .
− =56
5 10
olduğuna göre, x kaçtır? 2 1
− =4−x
x x−2
ise x kaç olabilir?

2(x − 1) + 3x + 7 = 5x + 5
denkleminin çözüm kümesini bulalım. − 2 ( 5 − x )+ 3 ( x + 2 ) = 1 − 3 ( x + 2 )
denkleminin çözüm kümesinini tamsayılar
kümesinde bulunuz.
Örnek...10 :
5 ( x+ 3 ) − 2 ( 4 − 3 x )+ 4 = 7 ( x − 2 )+ 4 ( x + 6 ) + 1 7 3 Örnek...13 :
denkleminin çözüm kümesini bulalım.
( 3 a ─ 1 2 ) x + 2 b ─ 7= 1 3
denklemi her x reel sayısı için sağlanıyorsa
(a,b) ikilisini bulunuz.
GENELLEME
a x + b = 0 d e n k l e m i n d e 3 h a l k u r a l ı v a r d ı r.
Örnek...14 :
1 ) a≠0 i ç i n t e k ç ö z ü m v a r d ı r.
6 x+ 8 = a ( 3 x ─ 2 ) ─ 2 b + 5
2 ) a=0 v e b=0 i ç i n s o n s u z ç ö z ü m v a r d ı r. denkleminin çözüm kümesi boş ise b kaç
olamaz? (Bilinmeyeni x kabul ediniz.)
3 ) a=0 v e b≠0 i ç i n ç ö z ü m y o k t u r.
UYARI
Çözümün hangi kümede arandığı

u n u t u l m a m a l ı d ı r.
Örnek...11 :
2 ( 3 − 5 x )+ 3 x + 1 0 = − 7 ( x + 2 ) + 3 0
denkleminin çözüm kümesinini doğal sayılar Örnek...15 :
kümesinde bulunuz.
m2x─3=m+9x
denkleminin çözüm kümesinin boş olmasını
sağlayan kaç m değeri vardır? (Bilinmeyeni x
kabul ediniz.)

5) 14 − 3.x = −x+10 denkleminin kökü,
(a−2).x + (x+4).(a−1) = 0 denkleminin de kökü
1) 2.(8−3x)= 4x–5+3.(2−4x)
olduğuna göre, a kaçtır?
denkleminin çözüm kümesini bulunuz?
2) 6.x− 5.(5 − x) − 21 = 2.(x – 1)

olduğuna göre, x kaçtır?
0,2 x 0, ̄3 x+12
6) − =7
5 4
olduğuna göre, x kaçtır?
3) 4.(m−3x)+5.x= x – 1
denkleminin kökü 3 olduğuna göre, x kaçtır?
x−2 −3
7) = olduğuna göre, x in y türünden
y+2 2
çözümü nedir?
a 2
8) = ve 8a−3b=35 olduğuna göre, a+b
b 3
4) 4.x + [2−(x − 2) − 4.x +12] = 0 kaçtır?

5) a2x−4x−a+2=0
1) 5.x−7−m = 2.(x + 1) + n.x denkleminin x e göre çözüm kümesi, boş küme
eşitliği her x gerçek sayısı için sağlandığına göre, olduğuna göre, a kaç olmalıdır?
(m,n) ikilsi nedir?
2) 6.x−8 = a.(2x −11) + b

eşitliğini sağlayan hiçbir x gerçek sayısı
olmadığına göre, b kaç olamaz kaçtır? 6)
x−2
y= olduğuna göre, x in y türünden
x+4
değerini bulunuz.
3) (a−2).x−4x−20 = 0
denkleminin çözüm kümesi boş küme olduğuna
göre, a kaçtır?
1 1 1 1 15
7) (1− )(1− )(1− )...(1− 2 )=
4 9 16 x 28
ise x kaçtır?
4) k3 .x−343.x−a.k+3.a−2=0
denklemi x e göre çözüm kümesi sonsuz elemanlı
bir denklemse a kaç olmalıdır?

BİRİNCİ DERECEDEN EŞİTSİZLİKLER
REEL SAYILARDA EŞİTSİZLİK Örnek...3 :

x2<x ise hangileri kesinlikle yanlıştır?
ÖZELLİKLERİ
i) x>0 ii) x<0 iii) x+x3>0
1) a, b, c ∈R olmak üzere,
a0 olmak üzere, a
>0 a.b.c>0 c2.b<0
b
a b ise a, b ve c nin işaretlerini bulunuz?
a b . c , >
c c x > y v e x . z < y. z i s e h a n g i l e r i k e s i n d o ğ r u d u r ?
x y z z
4) a ve b aynı işaretli olmak üzere, i) x>0>y i i ) z< 0 iii) < iv) <
z z x y
1 1
a v) x2>y2 vi) x2z<y2z v i i ) x+ z < y + z
a b
5) 0<a bm
7) a y v e x . z < y. z i s e h a n g i l e r i k e s i n d o ğ r u d u r ?
AMA ÇIKARILAMAZ)
x y
i) x>0>y ii) z<0 iii) <
z z
8) 0<a<1 koşuluyla n>m ise an<am
z z
iv) < v ) x 2 z< y 2 z
x y
Örnek...1 :
0< x < 1 v e y > 0 k o ş u l u y l a k a ç t a n e s i k e s i n
doğrudur?
i ) x . y> 0 ii)x.y>1 iii) x.y<0 i v ) 0< x . y < y

Örnek...7 :
1 1 2
< ⩽ eşitsizliği sağlanıyorsa a nın kaç
10 a 3
Örnek...2 : farklı tamsayı değeri vardır?
a
<0 i s e h a n g i l e r i k e s i n l i k l e y a n l ı ş t ı r ?
b
i) a.b>0 ii) a.b<0 i i i ) a+ b > 0
i v ) a− b < 0 v ) 0< a 0

1. DERECEDEN EŞİTSİZLİKLER Örnek...11 :

3x−2 <5x−7<3x +3
eşitsizliğinin çözüm kümesini sayı
a x + b > 0 , a x+ b < 0 , a x + b ≤ 0 v e y a a x + b ≥ 0 doğrusunda gösteriniz?
eşitsizlikleri çözülürken aynı deklemlerde
olduğu gibi x i yalnız bırakırız. Burada
dikkat edilmesi gereken, eşitsizlik
k u r a l l a r ı n a u y u l m a s ı d ı r.
(Yön değiştirmeler , kuvvvet alınması
veya taraf tarafa işlemler gibi)
Örnek...8 :
3x−2>6(2−3x )
eşitsizliğinin çözüm kümesini sayı doğru-
sunda gösteriniz?
Örnek...12 :
3x−2<134x +21
eşitsizliğinin çözüm kümesinini bulunuz?
Örnek...9 :
2x−3 2x
<3−
5 4
eşitsizliğinin çözüm kümesini bulunuz?
Örnek...13 :
2 x + 2 T L y e a l ı n a n b i r m a l y T L y e s a t ı l ı y o r.
y=5x─160 ise bu satıştan zarar edilmemesi
için satış fiyatı en az kaç olmalıdır?
Örnek...10 :
8<2x+4 <24
eşitsizliğinin çözüm kümesinini bulunuz?
Örnek...14 :
x x−a
4− <3−
2 4
e ş i t s i z l i ğ i n i n ç ö z ü m k ü m e s i (−3a , ∞) i s e a
kaçtır?

Örnek...15 :
2x−y HATIRLATMA
=5 v e 4 < 2 x + 3 y< 1 6 i s e 4 x+ 3 y n i n e n
x+y
büyük tamsayı değeri kaçtır? a< b v e c< d i s e a + c < b+ d
(eşitsizlikler taraf tarafa toplanabilir AMA
ÇIKARILAMAZ)
Örnek...19 :
−2<x <3 v e −4 ⩽y<−1 v e r i l i y o r.
Aşağıdaki ifadelerin en büyük ve en küçük
tamsayı değerlerini bulunuz?
a) x+y
Örnek...16 :
b) 4x+3y
−5 <x⩽−2 v e x . y= 2 6 i s e x a r t a r a k ─ 2 o l u r k e n
y nasıl değişir?
c) 5x─3y
d) x2
Örnek...17 :
a , b b i r e r t a m s a y ı o l m a k ü z e r e ─ 6< a < 7 v e
─ 8< b < 3 i s e 2 a ─ 3 b s a y ı s ı n ı n e n b ü y ü k d e ğ e r i
en küçük değerinden kaç fazladır?
e) y2
f) x3
Örnek...18 :
m, n birer doğal sayı olmak üzere,
─ 1 4 < m< 5 v e ─ 9 < n < 2 1 i s e 2 m - n s a y ı s ı n ı n e n
büyük değeri en küçük değerinden kaç
fazladır? g) x.y
h) x2 +4x
ı) y2 -2y

─ 3< x < 6 v e ─ 7 < y < 4 i s e x . y d e ğ e r i n i n e n a<a3<a2 ise a sayısı hangi aralıktadır?
büyük tamsayı değeri ile en küçük tamsayı
değerleri arasındaki fark kaçtır?
─ 3< x < 4 v e ─ 2 < y < 5 i s e x 3 ─ 3 . y 2 d e ğ e r i n i n e n 19x─2<400 eşitsizliğinin çözüm kümesini
büyük tamsayı değeri ile en küçük tamsayı tamsayılar kümesinde bulunuz
değerleri arasındaki fark kaçtır?
Örnek...22 :
a2<a ise a sayısı hangi aralıktadır?

5) a2 <25 ve a−3b=2 ise b nin kaç farklı tamsayı
1) −4 <m < 2 ise m2 ifadesinin en geniş aralığı değeri vardır?
nedir?
2) −7⩽x<5 ve −2⩽y<1 ise 5x−3y tamsayısının

en büyük değeri en küçük değerinden kaç fazladır?
2x
6) <4+ √ 17
4− √ 17
eşitsizliğinin çözüm kümesi nedir?
3) a ve b birer tamsayıdır.
−6 < a < 7 ve −8 < b < 3 ise (2a−3b) tamsayısının
en büyük değeri en küçük değerinden kaç fazladır?
7) I. Bir eşitsizlikte her iki tarafa aynı sayı eklenirse

eşitsizlik bozulmaz.
II. Bir eşitsizlikte her iki taraf aynı sayıya bölünürse

eşitsizlik yönü bozulmaz.
III. Aynı yönlü eşitsizlikler toplanamaz.
IV. Aynı yönlü eşitsizlikler çıkarılamaz.
4) 2.(2x−3)−3.(1−x) >19 ile beraber 3x−5<13 V. Bir sayının pozitif sırayla artan kuvvetleri alınırsa
eşitsizliğini sağlayan kaç farklı x tamsayı değeri sayı giderek büyür.
vardır?
ifadelerinden kaç tanesi kesinlikle doğrudur?

MUTLAK DEĞER
MUTLAK DEĞER Örnek...6 :

x,y ve z pozitif gerçek sayılar olmak üzere
1 1 1
TANIM > > o l d u ğ u n a g ö r e , |x−y|−|x−z|−|z−y|
x y z
Bir x reel sayısına karşılık gelen ifadesinin eşiti nedir?
noktanın sayı doğrusunda 0 (sıfır) a olan
uzaklığına x sayısının mutlak değeri
d e n i r v e |x| ş e k l i n d e y a z ı l ı r.
Başka bir deyişle
{
|x|= x , x≥0
−x , x<0
d i r.
UYARI
Örnek...7 :
x=1− √ 5, y= √ 5−2, i s e |x+y|−|y−x|−|x| = ?
Uzaklık kavramı taşıyan mutlak değerin
e ş i t i A S L A N E G AT İ F O L A M A Z .
Örnek...1 :
|3|−|−9|+|−7|−|−6| = ?
Örnek...2 :
|√ 5−1|−|1−√ 5|=? Örnek...8 :
x∈ ( 15 , 13 ) i s e ||1−5 x|−4 x|+|3 x−1| = ?
UYARI
|x| i n E N K Ü Ç Ü K d e ğ e r i S I F I R d ı r.
Örnek...3 :
|2 x−3| ifadesinin en küçük değeri için 4x+3y=21 ise
x.y çarpımı kaçtır? Örnek...9 :
x<|x| , y 2 < y , a < a 3 < a 2 i s e
|x+a|+|1−y−x|+x−y+a = ?
Örnek...4 :
a, b,c,d ∈R olmak üzere,
|2 a−5| + |4+3b| + (2−c)2+ √ d+1 = 0
ise a.b+c-d ifadesi kaça eşittir?
MUTLAK DEĞERİN ÖZELLİKLERİ
1 ) |x| 0
2 ) |x|=|−x|, |x−y|=|y−x|
Örnek...10 :
Örnek...5 : |x−3|=−x+3 |y+1|= y+1
x< 0 < y < z i s e |x−y|+|x−z|−|z−y|−|3−y|+|8−3 x| = ? ise x in en büyük tamsayı değeri y nin en
küçük tamsayı değerinden kaç fazladır?

MUTLAK DEĞER
|x−3|+|x−5| i f a d e s i n i n e n k ü ç ü k d e ğ e r i |−8 x|−|2 x|−|−3 x|
x≠0 olmak üzere, kesrinin
kaçtır? |−3 x|
değeri kaçtır?
Örnek...12 : MUTLAK DEĞERLİ DENKLEMLER

|2 x−8|+|x−3| i f a d e s i n i n e n k ü ç ü k d e ğ e r i
kaçtır? 6 ) |x|=a ⇒ x=a veya x=−a
7 ) |x|=|y| ⇒ x=y veya x=−y
Örnek...18 :
|3 x−2|=16
Örnek...13 : denkleminin çözüm kümesini bulunuz?
120
|3 x−20|+|x−2|
ifadesinin en büyük değeri kaçtır?
Örnek...19 :
7.|9−2 x|+14=0
3) √x 2=|x| denkleminin çözüm kümesini bulunuz?
Örnek...14 :
x< 0 < y o l m a k ü z e r e ,
√9 x2 + √ 4 y2−√ x 2−2 xy+y 2 i f a d e s i n i n e ş i t i n e d i r ?
Örnek...20 :
||3 x−1|−6|=13
Örnek...15 : denkleminin çözüm kümesini bulunuz?
√a2−4 a +4 +|b−7| = 0 ise a.b çarpımı kaçtır?
Örnek...16 :
√ x 2−8 x+16=12 y−y 2−36 ise x+y kaçtır?
Örnek...21 :
|x−1|−|−3 x+7|=0
x |x| denkleminin çözüm kümesini bulunuz?
4 ) |x . y|=|x|.|y| | |=
y |y|
5 ) ||x|−|y||⩽|x+y|⩽|x|+|y|

MUTLAK DEĞER
|x−5|+|2 x−10|=21 |x−5 k|<4
denkleminin çözüm kümesini bulunuz? eşitsizliğinin çözüm kümesi (─n,24) ise k─n
kaçtır?
Örnek...23 :
2
|x −4|−|6−3 x|=0 Örnek...27 :
denkleminin çözüm kümesini bulunuz? ||2 x−3|−5|14
9 ) |x|>a ⇒ x>a veya x<−a

MUTLAK DEĞERLİ EŞİTSİZLİKLER
8 ) |x|<a ⇒−a <x <a

Örnek...28 :
|x−2|>10
Örnek...24 :
|4 x−2|<10
Örnek...25 :
|2 x−3|12
eşitsizliğinin tamsayılardaki çözüm kümesini Örnek...29 :
bulunuz? |5 x−3|3

MUTLAK DEĞER
|x−4|+|2 x−8|−|20−5 x|32 1 1
>
eşitsizliğinin çözüm kümesini bulunuz? |x−2| 8
Örnek...34 :
1 0 ) b<|x|<a ⇒ b<x<a veya −a <x<−b |x+1|−5
<0
|x−2|
Örnek...31 :
3<|4 x−1|<12
Örnek...35 :
9<(2 x+1)2 36
ise x hangi aralıktadır?
Örnek...32 :
1<|6−x|13
Örnek...36 :
|2 x−5|<13 v e 3 x + 2 y ─ 8= 0 o l d u ğ u n a g ö r e y
sayısının hangi reel sayı aralığında olduğunu
bulunuz?

MUTLAK DEĞER
KRİTİK NOKTA UYARI
11 ) |x−k| i f a d e s i n d e m u t l a k d e ğ e r i n k ö k ü Standart denklem ve eşitsizlik tipine uy-

o l a n k s a y ı s ı n a k r i t i k d e ğ e r d e n i r. mayan denklemler veya eşitsizliklerin çö-
zümünde kritik noktayı sıklıkla kullanırız.
Ö r n e k t e ∣x−5∣ i f a d e s i k r i t i k d e ğ e r i n e
g ö r e p a r ç a l a n m ı ş t ı r. İ n c e l e y i n i z .
Örnek...38 :
|x−6|+x+3=9
Örnek...37 :
Aşağıda verilen mutlak değerli ifadeleri kritik
noktalarına göre parçalayınız.
Örnek...39 :
|x−5|+|x−2|=3
1. |3 x−12|
denkleminin çözüm kümesini tam sayılar
kümesinde bulunuz?
2. |6+x|
Örnek...40 :
|x|+|2 x+4|=19
3. |3 x−4|
4. |2 x−1|+|x+1|
Örnek...41 :
|x+|x||=0

MUTLAK DEĞER
Örnek...42 :
|3 x−2|+2 x<28
UYARI
Mutlak değerli ifadelerin grafiklerinin

çizimde de kritik noktadan yararlanırız.
Örnek...43 :
y=|x−3|
ifadesinin grafiğini çiziniz.

MUTLAK DEĞER
DEĞERLENDİRME 7) |3 x−1|<11 eşitsizliğini sağlayan tamsayıların

toplamı kaçtır?
1) |18−8 :2 +3|+|−9.−2−14| =?
2) x=|1−√ 5|, y=|√ 7−2|, z=|√ 7− √ 5| ise

|x−y|−|z−y|+1 =? 8) 17<|7−6 x| eşitsizliğini sağlayan tamsayıların
toplamı kaçtır?
2
3) x <x ise |x−1|+3|x−2|+2|x−3|=? 9) 2⩽|2 x+7|<17 eşitsizliğini sağlayan tamsayıların
toplamı kaçtır?
4) x, y ve z çeşitkenar üçgenin herhangi üç kenarı

olmak üzere, |x−y−z|+|x−y−z|−2 (x−y+z)
ifadesinin eşiti nedir? 10) |x−2|<|x+2| eşitsizliğinin çözüm kümesi
hangisidir?
5) |x−3|=3−x , |1+ y|=y+1 ise x in en büyük

tamsayı değeri, y nin en küçük tamsayı değerinden 11) k sabit bir sayı olmak üzere |x−5 k|<4
kaç fazladır? eşitsizliğinin çözüm kümesi (-n,24) ise k-n kaçtır?
6) a sabit bir sayı olmak üzere, |5x−3|=2 x−a

denkleminin kökler toplamı 0 ise a kaçtır? 1 1
12) > ise x in tamsayı değerleri toplamı kaçtır?
|x−2| 9

MUTLAK DEĞER
13) |x 2−2 x|=|x−2| ise x in değerleri toplamı kaçtır? 18) |x−3|+x+2<7 eşitsizliğinin çözüm kümesi nedir?
14) √ m2−9+|n3−8|+(p−3)42+|6+x|=0 ise m.n.p.x

ifadesinin en küçük değerini aldığında m+n+p+x
kaçtır?
19) √a2−4 a +4 =6 b−b2 +9 ise a.b kaçtır?
1800
15)
|x+1|+|3 x−12|+|2 x−4|
ifadesinin en büyük değeri kaçtır?
2 0 ) |a−45|−|a −35| i f a d e s i k a ç f a r k l ı t a m s a y ı
değeri alır?
16) |a +2|<6 ve a-3b=7 ise b nin alacağı kaç tamsayı

değeri vardır?
2 1 ) |b|−b=0 , a 2 <a , a +c<0 İ s e

√a2 b2 c2 +a . √b2 c2 +c. √a 2 b2=?
17) |x−3|+|x+1|=10 denkleminin çözüm kümesi

nedir?
2 2 ) x 2−4 x+4 <49 e ş i t s i z l i ğ i n i n ç ö z ü m

kümesinde kaç asal sayı vardır?

DENKLEM SİSTEMLERİ VE EŞİTSİZLİKLER
1. DERECEDEN İKİ BİLİNMEYENLİ Örnek...3 :

3x+y=5
DENKLEMLER 2x−3
=2
y
sistemini sağlayan y değeri kaçtır?
a , b , c ∈ R , a≠0 , b≠0 , x v e y d e ğ i ş k e n
o l m a k ü z e r e , a x + b y+ c = 0 b i ç i m i n d e k i
denklemlere birinci dereceden iki
b i l i n m e y e n l i d e n k l e m d e n i r. a x+ b y + c = 0
denkleminin çözüm kümesi sonsuz tane
s ı r a l ı i k i l i d e n o l u ş u r. Ç ö z ü m k ü m e s i
a n a l i t i k d ü z l e m d e b i r d o ğ r u b e l i r t i r.
İKİ
İKİ BİLİNMEYENLİ DENKLEM SİSTEMİ
a1x + b1y + c1= 0

a2x + b2y + c2= 0
sistemine iki bilinmeyenli denklem
s i s t e m i d e n i r.
Bu tür denklem sistemlerinin çözüm
kümesi (eğer varsa) bulunurken iki farklı Örnek...4 :
ç ö z ü m y a p ı l a b i l i r. a ve b doğal sayılar olmak üzere,
( 3 a + 2 ) . ( a+ b ) = 2 0 i s e a + b e n ç o k k a ç t ı r ?
1. YOK ETME YÖNTEMİ
Bilinmeyenlerden herhangi birinin

k a t s a y ı l a r ı e ş i t l e n i r, t a r a f t a r a f a ç ı k a r t ı l ı r.
Örnek...1 :
x ─ y= 9
2 x+ y = 2 3
sistemini sağlayan x değeri kaçtır?
Örnek...5 :
mx ─(n+2)y = 5
x + ( m+ n ) y = 7
sistemini sağlayan (x,y) ikilisi (2, ─3) ise m.n
değeri kaçtır?
Örnek...2 :
( a+ b ─ 1 3 ) 3 2 + ( a ─ b ─ 9 ) 4 4 = 0
ise (a,b) ikilisini bulunuz.

2.YERİNE KOYMA YÖNTEMİ Örnek...9 :

a +b
Denklemlerden herhangi birinde, =3
ab
değişkenlerden biri yalnız bırakılır ve 3a−2b
b u l u n a n b u d e ğ e r, d i ğ e r d e n k l e m d e =4
ab
yerine yazılır ise a kaçtır?
Örnek...6 :
x + y = 11
2x + 5y = 34
sistemini sağlayan x değeri kaçtır?
HATIRLATMA
ax + by + c = 0 denkleminin çözüm
k ü m e s i s o n s u z t a n e s ı r a l ı i k i l i d e n o l u ş u r.
Çözüm kümesi analitik düzlemde bir
d o ğ r u b e l i r t i r.
Bu doğru çizilirken iki nokta bulmak
Örnek...7 : y e t e r l i d i r. B u l u n a n n o k t a l a r ı n
x─y = 5 b i r l e ş t i r i l m e s i y l e d o ğ r u ç i z i l m i ş o l u r.
∣2x+ y∣=13
sistemini sağlayan y değerleri çarpımı
kaçtır? Örnek...10 :
Denklemleri verilen doğruların grafiklerini
çiziniz.
a) 3x─4y─12=0
Örnek...8 : b ) x+ 5 y = 3
1 1
+ =2
y x
3 2
+ =5
y x
ise x kaçtır?
c ) y= 3 x

Örnek...11 : GENELLEME
Doğruları verilen koşulla beraber çiziniz.
a1x + b1y + c1= 0
a ) x + y = 8 v e x> 2 a2x + b2y + c2= 0
iki bilinmeyenli denklem sisteminde her

bir ifade bir doğru belirttiğinden ,
doğruların durumuna göre çözüm
incelenebilir:
a1 b1
1) ≠ ise doğrular kesişir dolayısıyla
a2 b2
t e k ç ö z ü m v a r d ı r.
a 1 b1 c1
2) = = ise doğrular çakışır
a 2 b2 c2
d o l a y ı s ı y l a s o n s u z ç ö z ü m v a r d ı r.
a 1 b1 c1
3) = ≠ ise doğrular paraleldir
a 2 b2 c2
d o l a y ı s ı y l a ç ö z ü m y o k t u r.
b) 3x─5y=6 y<─2
Örnek...12 :
(3m─2)x+4y=12
5x+(n─5)y=16
denklem sisteminin çözüm kümesi sonsuz
elemanlı ise m+n toplamı kaçtır?
c ) x  5 y ─ x+ 3 = 0
Örnek...13 :
x─my = 12
3x+5y = 21
sisteminin çözümü boş küme ise m değeri ne
olabilir?

( a+ 7 ) x ─ a y= 1 2 m ve n tam sayılar olmak üzere
2 x+ 3 y = 2 5 1 1
+ =1
denklem sisteminin çözüm kümesi tek n−m n+m−10
elemanlı ise a seçimi nasıl olmalıdır? eşitliğini sağlayan m ve n değerlerini
bulunuz.
UYARI
ax + by = 0 denklemi her x ve y değeri Örnek...18 :

i ç i n s a ğ l a n ı y o r s a , a = 0 v e b = 0 o l m a l ı d ı r. a+ b = 2
a+ c = 7
b+ c = 9 i s e a . b . c k a ç t ı r ?
Örnek...15 :
( 2 x ─ y+ 5 ) a + ( x + y ) b = 0
eşitliği her a, b için doğru ise y kaçtır?
( m ─ 3 ) x + ( n + 1 ) y= 0 d e n k l e m i h e r x v e y r e e l a+2b=3
sayısı için sağlanıyorsa (m,n) ikilisi ne a+4c=4
olmalıdır? b−c=5
olduğuna göre, a kaçtır?

Örnek...20 :
a, b, c negatif reel sayılar ve Örnek...22 :
a.b=12 x ─ 5 y+ 8 ≥ 0 e ş i t s i z l i ğ i n i d ü z l e m d e ç i z i n i z .
a . c= 3
b . c= 4
olduğuna göre, a.b.c kaçtır?
Örnek...23 :
EŞİTSİZLİK GRAFİKLERİ x+3y > 0 eşitsizliğini düzlemde çiziniz
ax + by + c < 0 ifadesi koordinat
düzleminde gösterilirken:
ADIM 1 ax + by + c =0 alınarak grafiğe

ait noktalar bulunur
ADIM 2 <,> için kesikli, ≤, ≥ için sürekli
şekilde grafik çizilir
ADIM 3 Grafiğe ait olmayan bir nokta
denenerek bölge bulunur
A D I M 4 B u l u n a n b ö l g e t a r a n ı r.
Örnek...21 :
3x─2y─12< 0 eşitsizliğini düzlemde çiziniz
Örnek...24 :
x ─ 2 y+ 4 ≥ 0 , x ─ 2 y ─ 4 < 0 e ş i t s i z l i k s i s t e m i n i
düzlemde çiziniz

5 x ─ 4 y + 2 0 ≥ 0 , 2 x + 3 y+ 8 < 0 e ş i t s i z l i k x 2
∣ ∣=3 , ∣y− ∣=5 e ş i t s i z l i k s i s t e m i n i n
sistemini düzlemde çiziniz 4 3
düzlemde sınırladığı bölgenin alanını bulunuz
x ─ 4 y + 8 > 0 , 3 x + 2 y ─ 4 < 0 v e y> 0 e ş i t s i z l i k y
sisteminin düzlemde sınırladığı bölgenin
|x−3 |<1 , e ş i t s i z l i k s i s t e m i n i n d ü z l e m d e
4
alanını bulunuz sınırladığı bölgeyi çizerek gösteriniz.
Örnek...27 :
x y x y
+ <1 − <1 v e x> 0 e ş i t s i z l i k s i s t e m i n i n
5 4 5 3
düzlemde sınırladığı bölgenin alanını bulunuz
HATIRLATMA
y
Şekilde x
eksenini A(a,0)
ve y eksenini
B(0,b) b
noktasında
kesen doğrunun x
denklemi
x y a d
+ =1 o l a r a k
a b
y a z ı l a b i l i r.

Örnek...30 : d)
Ta k i p e d e n ö r n e k l e r d e t a r a l ı b ö l g e y i e ş i t s i z l i k y
sistemleriyle ifade ediniz.
a) 4
y
-2 3
x
3
b)
y
e)
y
1
-4 4
x
-2 3
x
c)
A(2,-4)

DEĞERLENDİRME - 1
6) (3m−2)x+4y=12
1) 2x − y = 8 5x + (n−5)y = 16
x + y = 13 denklem sisteminin çözüm kümesi sonsuz
olduğuna göre, x − y kaçtır? elemanlı olduğuna göre, m + n toplamı kaçtır?
2) x + 2y = 4
3x + y = 17 7) 2x−ay =12
denklem sistemini sağlayan (x, y) ikilisi nedir? (a + 7)x + 3y =32
denklem sisteminin çözüm kümesi boş küme
olduğuna göre, a kaç olabilir?
3) 2x + 3y − 28 = 0
3x + 2y− 27 = 0
olduğuna göre, x − y farkı kaçtır?
8) (3a + 1).x + 3y−8 = 0
5x + y + 12 = 0
denklem sisteminin çözüm kümesinin boş küme
olabilmesi için, a kaç olmalıdır?
4) 2x − my = 6,
nx + 3y = 3
denklem sisteminin çözümü (1,2) ikilisi ise (m,n)
ikilisi nedir?
9) (m-3)x+(1+n)y=0 denklemin her (x,y) için
sağlanıyorsa (m,n) ikilisi nedir?
5) ax + y + 2 = 0
2x + 3y + b = 0
denklem sisteminin çözüm kümesi sonsuz 10) xy−3y=2 ise x in hangi değeri için y bulunamaz?
elemanlı olduğuna göre, a +b toplamı kaçtır?

ÜSLÜ İFADELER
ÜSLÜ İFADELER Örnek...4 :

1100 +1 101+...+1125
=?
(−1 )+(−1 −66 )+...(−1−42 )
−67
a bir reel sayı ve n bir doğal sayı olmak

üzere, n tane a ‘nın çarpımına a nın n.
n
kuvveti denir ve a o l a r a k i f a d e e d i l i r.
n
a = b üstlü ifadesinde a ya taban, n ye
ü s , b y e i s e ü s t l ü i f a d e n i n d e ğ e r i d e n i r.
ÇARPMA BÖLME İŞLEMİ
Ö r n e ğ i n ; 2 5 = 2 . 2 . 2 . 2 . 2 = 3 2 d i r.
3) an.am=an+m 4) an.bn=(a.b)n
Örnek...1 :
2·2·2·2·2·2 + 2 + 2 + 2 + 2
()
n
işleminin sonucu kaçtır?
n
a =a m−n an a
5) 6) n=
am b b
ÜSLÜ İŞLEMLERİN ÖZELLİKLERİ
1 ) a ≠ 0 i ç i n a 0 = 1 d i r. Örnek...5 :
x = − 2 v e y= 3 o l m a k ü z e r e x y − y x − x : y = ?
H e r a r e e l s a y ı s ı i ç i n a 1 = a d ı r.
x ≠ 0 i ç i n 0 x = 0 d ı r.
0 0 i f a d e s i t a n ı m s ı z d ı r.
UYARI
(−5)2=25 i k e n − 5 2 = − 2 5 t i r. Örnek...6 :
a<0 için a ÇİFT
> 0 o l u r. { ( − 5 ) 2 = 2 5 g i b i } m ve k tamsayılar ve k 'nın en büyük değeri
a<0 için a TEK
< 0 o l u r. { (− 5 ) 3 = − 1 2 5 g i b i } için , (−x)3.(−x)−8.(x2)3=m.xk ise m+k kaçtır?
Örnek...2 :
(−2)3+42−(−3)2+11234−0567=?
Örnek...7 :
8 tane
NEGATİF KUVVET (ÜS) ⏞

3.3 .3 ....3
ifadesinin eşiti nedir?
⏟
3 +3 +3+....+3
() () ()
n −n n
1 a b 2187 tane
2 ) (a )−n= veya = d i r.
a b a
()
2
1
Ö r n e ğ i n ; (5 )−2 =
5
Örnek...8 :
3
0,0006
Örnek...3 : 0,000024
sayısı kaç basamaklıdır?
(− 5 ) 2 − 7 2 − 3 6 . ( − 3 ) − 2 + 1 2 0 − (− 4 ) 3 = ?

ÜSLÜ İFADELER
Örnek...9 :
1288 sayısının yarısı kaçtır? Örnek...15 :
4.x12.y+5.(x3)4.y−7(x2)6.y=m.xn.y
olduğuna göre, m.n çarpımı kaçtır?
Örnek...10 :
0,09−2.5
=?
0,81−4
Örnek...16 :
x 2x+3
5 =p ise 5 sayısının p türünden eşiti
nedir?
TOPLAMA ÇIKARMA İŞLEMİ
7 ) k . a n + m . a n − n . a n = a n ( k + m− n )
Örnek...11 :
6.2x−3+3.2x−2−2x=512 ise x kaçtır?
Örnek...17 :
( )
3−x
x−2 1
3 =a ise sayısının a türünden eşiti
81
nedir?
KUVVETİN KUVVETİ
m
8) ( a n) =a n. m d i r.
m
( a n)
m m
: ≠a (n )≠an (genellikle)
Örnek...18 :
3x=k, 5x=n ise 2025x in k ve n cinsinden
Örnek...12 : değeri nedir?
2 3
( 3 ) +3(2 ) t o p l a m ı n ı n
3
eşiti kaçtır?
Örnek...13 :
(2−2)−3+70+1−1000=?
ÜSLÜ İFADE EŞİTLİĞİ
9) an=am ise n = m d i r.
Örnek...14 :
3234.2587 sayısı kaç basamaklıdır? Örnek...19 :
24x−3=128x−2 ise x kaçtır?

ÜSLÜ İFADELER
494−2x=343x−2 ise x kaçtır? (2x +1)2 =( x−2)2 i s e x k a ç o l a b i l i r ?
Örnek...21 :
a
7 = 5 b i s e (343 ) b n i n d e ğ e r i k a ç t ı r ?
a
ÜSLÜ İFADE EŞİTSİZLİĞİ
11 ) a> 1 v e a x > a y i s e x > y o l u r.
Örnek...25 :
2− 5 x 2 x− 3
8 < 32
Örnek...22 :
4a=b ve ab=274 ise a−b kaçtır?
ÜSLÜ İFADE EŞİTSİZLİĞİ

ÜSLÜ İFADE EŞİTLİĞİ 12) 0< a < 1 v e a x > a y i s e x< y o l u r.
10) an=bn i s e n t e k s e a= b ,
n ç i f t s e |a|=|b|
Örnek...26 :
( 23 ) <( 23 )
3x −2 x +5
Örnek...23 : eşitsizliğinin çözüm kümesini bulunuz?

(4 x−1)3=(3 x+2)3 i s e x k a ç o l a b i l i r ?

ÜSLÜ İFADELER
() ( )
5 x +1 x− 1
3 < 64 eşitsizliğinin çözüm kümesini
4 27 2a=12 ve 3b=72 ise a nın b türünden değeri
bulunuz? nedir?
1 3 ) a x = 1 i s e 3 d u r u m m ü m k ü n o l a b i l i r.
i) a = 1 v e x h e r r e e l d e ğ e r i a l a b i l i r.
Örnek...31 :
ii) a =−1 ise x çift tam sayı 1 1
+ =15253+ y ise y kaçtır?
1+7x 1+7− x
i i i ) x = 0 i s e a≠0 y e t e r l i d i r.
Örnek...28 :
x 2− 4
(x−2) =1 i s e x k a ç o l a b i l i r ?
15) Üstlü sayılarda sıralama sorularında

üsler veya tabanlar eşitlendikten sonra
k a r ş ı l a ş t ı r m a y a p ı l a r a k s ı r a l a n ı r l a r.
Örnek...32 :
}
n m
n m
1 4 ) a p=b r ise = d i r.
a =b p r Aşağıdaki sayıları sıralayınız?
i ) a = 2 4 5 , b = 4 3 0 , c= 8 1 1
Örnek...29 :
5a=49 ve 5b=343 ise a nın b türünden
değeri nedir?
i i ) x = 7 6 0 , y= 11 4 8 , z= 2 9 6

ÜSLÜ İFADELER
x y =16 o l m a k ü z e r e , b i l e ş e n l e r i t a m s a y ı o l a n x ve y tamsayıları için,
kaç (x,y) ikilisi vardır? 73x+4y−4=9y+2+x
Örnek...34 :
a= 3 + 6 x v e b = 4 − 6 − x i s e a n ı n b t ü r ü n d e n
değeri nedir?
+
16) a, b ∈Z olmak üzere, a =b
x
eşitliğinde b nin değerini a nın iki kuvveti

arasına sıkıştırırsak x in aralığı
b u l u n m u ş o l u r.
Örnek...38 :
x+2
y tamsayısı için, 3 = 111 v e y < x < y + 1
olduğuna göre, y nin değeri kaçtır?
Örnek...35 :
6x−6−x=8
olduğuna göre, 36−x+36x toplamı kaçtır?
Örnek...39 :
2 7 = 5 x , 1 = 11 y , 2 2 4 = 1 5 z
ise x, y ve z yi sıralayınız.
Örnek...36 :
A=32+42+52
olduğuna göre, 152+202+252 ifadesinin A
türünden eşiti nedir?

ÜSLÜ İFADELER
DEĞERLENDİRME
5) 8x=25 , 125y=32 ise x.y çarpımı kaçtır?
x−4 1−y
1) 4 =512 ise x in y türünden değeri nedir?
6) p=348 , q=923 , r=2717

3 sayılarını küçükten büyüğe sıralayınız?
( 22 ) +2(2 )
3
2) toplamının eşiti kaçtır?
3) (x−2)4 =(x)2 ise x kaç olabilir?

7) ab=64 olmak üzere, bileşenleri tam sayı olan kaç
(a,b) ikilisi vardır?
3 5 x+ 1 64 x − 1 8) x ve y tamsayıları için,
4) ( ) <( )
4 27 5x+3y−6=62x+y+2
eşitsizliğinin çözüm kümesini bulunuz? olduğuna göre, x.y çarpımı kaçtır?

KÖKLÜ İFADELER
KÖKLÜ SAYILAR KÖKLÜ İŞLEMLERİN ÖZELLİKLERİ

ÖZELLİK 1
n birden büyük bir doğal sayı ve a bir √ a 2n=∣a∣,n ∈ℤ+
2n
√ a 2n+ 1=a , n∈ℤ+
2n+ 1
reel sayı olmak üzere an = b ifadesinde

a y a b n i n n . k u v v e t t e n k ö k ü d e n i r. Ya n i
Örnek...4 :
√(−2)5 +
5
√(−2)4 − 3√ (−27) = ?
4
a =b⇒ a= √b v e y a ö z e l o l a r a k
n n
a =b⇒ a= √b a , b n i n k a r e k ö k ü n e e ş i t t i r.
2
(2.kuvvetten kökü)
Örnek...5 :
a3=b ⇒ 3√ b a , b n i n k ü p k ö k ü n e e ş i t t i r.
(3.kuvvetten kökü)
√25 + √49 + √121− √(−8) 2 = ?
a =b ⇒ √ b a y a , b n i n 4 . k u v v e t t e n k ö k ü
4 4
d e n i r.
Örnek...6 :
UYARI: √
3 3
√ 2
(√ 2−1) + (1− √ 2) = ?
Her köklü ifade reel sayı belirtmez; kök

derecesi çiftken kök içi negatif olursa
i f a d e r e e l s a y ı d e ğ i l d i r. Ya n i
√−3∉ℝ a m a √ −3 ∈ℝ
4 13
Örnek...7 :
√ 1 1 1
( + − ) =?
4 9 3
Örnek...1 :
√ x−3
4
ifadesinin reel sayı belirtmesi için x
kaç olmalıdır?
Örnek...8 :
√
4 4
√
6 6
(√ 2−5) − (5− √ 2) = ?
Örnek...2 :
√8− x+√4 x−2−177√ x−5 i f a d e s i n i n r e e l s a y ı
12
belirtmesi için x kaç olmalıdır?
Örnek...9 :
x > y> 0 > z i s e
√(z−x)40−√5 (z−y)5+2z−y
40
ifadesinin eşitini bulunuz?

Örnek...3 :
√ 12−∣8−2x∣ i f a d e s i n i n
102
reel sayı belirtmesi
için x hangi aralıkta olmalıdır?
Örnek...10 :
√ 967.969+1 = ?

KÖKLÜ İFADELER
ÖZELLİK 2 ÖZELLİK 4
m , 1 d e n b ü y ü k b i r t a m s a y ı v e a 0 i s e x. √ a =√ a.xn
n n
m
√am =a
n n
Örnek...15 :
Örnek...11 : a=3 √5 ,b=5 √2 s a y ı l a r ı n ı s ı r a l a y ı n ı z .
Rasyonel kuvvet olarak yazınız.
√5
√8
3
√6
7
ÖZELLİK 5 (TOPLAMA VE ÇIKARMA)
x. n√ a +y. n√ a−z. √n a =(x+y−z) √n a

Örnek...12 :
√x 25 .84 .163 =64 eşitliğine göre, x kaçtır?
Örnek...16 :
3 √2+5 √128 −2 √ 32 = ?
Örnek...13 :
√(2)x+ 2=√(4)7−2x i s e x k a ç t ı r ?
3 5
Örnek...17 :
√ 28−3 √ 63−6 √ 112 = ?
Örnek...18 :
ÖZELLİK 3 3 √ 80−6 √ 20+2 √ 45 = ?
√
k m
( )
a>0 ve k>0 olmak üzere, √a
n m n.k
= √a m.k
= a k
Ya n i k ö k d e r e c e l e r i u y g u n k o ş u l l a r d a
sadeleştirilebilir ve ya genişletilebilir
ÖZELLİK 6 (ÇARPMA)
Örnek...14 : (m. √
n
a ).(p. n√ b). √n c=m.p √n abc
x= √ 5,y= √120 s a y ı l a r ı n ı s ı r a l a y ı n ı z
3
Örnek...19 :
√ 2 . √3 . √ 6 = ?

KÖKLÜ İFADELER
3 √ 2 .2 √ 3 . √ 6 = ? ( √ 4,4+ √ 9,9)
=?
√ 0,1
Örnek...28 :
Örnek...21 : ( √ 1,47+ √ 0,75)
( √ 6−1).( √ 6 +1) = ?
=?
√ 75
Örnek...29 :
√ 2 +√ 3+ √ 10+ √ 15
Örnek...22 : =?
2 √ 8+ √ 12
( √ 6−2) = ?
ÖZELLİK 7 (BÖLME ) Örnek...30 :

a b
√a =n a
√ a= √ 3−1, b=√ 3+1 i s e + =?
n
b a
√n b b
Örnek...23 :
√32 = ?
√2
ÖZELLİK 8 (İÇ İÇE KÖK DURUMU)
Örnek...24 : √ √√ x=
m np m .n.p
√x
√ 0,63 = ?
√ 0,07 √ x. √n a=m. √n a . x n
m
Örnek...31 :
√√1024 =?
5
Örnek...25 :
√ 128 = ?
4
√2
4
Örnek...32 :
Örnek...26 : √ √ √8=√y i s e
3 4 x
x + y ( x ,y ∈ℤ ) = ?
√ 2 . √6 = ?
3
4 4
√2

KÖKLÜ İFADELER
Örnek...33 : ÖZELLİK 10 (PAYDANIN RASYONEL YAPILMASI)

√4 √32=?
3 5
K K K( √ a )
i) = =
√a √a a
( √ a)
Örnek...34 :
√4 √ x=√4 . √2 i s e x
3 5 3 6
kaçtır? Örnek...41 :
8
=?
√2
Örnek...35 :
0< x < 2 o l d u ğ u n a g ö r e √x 2
+x+3− √ x −4x+4
2
Örnek...42 :
12 21
ifadesinin eşiti nedir? +
√3 5 √3
ÖZELLİK 9
(x>y) K K K( √ a−√ b)
ii) = =
√a + √b √a + √ b a−b
(√ a−√ b)
Örnek...36 :
√8+2 √7− √8−2 √ 7 = ? Örnek...43 :
24
=?
√ 5−√ 3
Örnek...37 :
√12+4 √ 5 = ?
√ 2+ √3 = ? 24 12
− =?
√ 3 √ 3−1
√5+ √21−√5−√21 = ? 1
−
1
=?
√ 2 +√ 3 √2− √3
a= √ 71− √ 70 , b= √ 67− √ 66
√17+12 √2 = ?
4
sayılarını sıralayınız.

KÖKLÜ İFADELER
DEĞERLENDİRME
1) √ 14−2x + 4√ x−7−3x +5
12
reel sayısının değeri 7) √ 17+4 √18 = ?
4
kaçtır?
2) x<0<y<z veriliyor.
√(x− y−z)3 + 4√(x−y−z)4 + √(x− y)2
3
ifadesinin eşitini bulunuz? 20 12

8) − =?
√ √
5 5−1
9) a1, a 2,... an gibi n tane sayının

√ 169− √ (−2)8 + √−64 = ?
8 3
3)
a 1 +a 2+...+a n
aritmetik ortalaması
n
n
geometrik ortalaması G= √ a 1 . a 2. .. a n olarak
tanımlanmıştır.
a) Buna göre 1,2 ve 4 sayılarının aritmetik
oralaması geometrik ortalamasının kaç
katıdır?
4) √ (2)x+2=√5 (4)7−2x
3
ise x kaçtır?
b) x ve y negatif olmayan iki sayı olsun. x ve

y nin aritmetik ortalaması A.O. ve geometrik
o r t a l a m a s ı G . O i s e G. O≤A . O o l d u ğ u n u
ispatlayınız
5) √ 28−3 √ 63−6 √ 112 = ?
( √ 6−2) + √ 4
4
2 128
6) =?
√2

ORANTI VE ORTALAMALAR
ORAN ORANTI ORANTININ ÖZELLİKLERİ
a sayısının 0 dan farklı olan b sayısına a c

1) = ⇒a.d=b.c
a b d
oranı a:b veya o l a r a k g ö s t e r i l i r. (içler dışlar çarpımı eşittir)
b
İki veya daha fazla oranın eşitlenmesiyle
a c a c a b
o l u ş a n i f a d e y e o r a n t ı d e n i r. = 2) = ⇒ =
b d b d c d
i f a d e s i n e i k i l i o r a n t ı d e n i r.
Bir orantı orantı sabitine eşitlenerek a c b d 1
3) = =k⇒ = =
a c b d a c k
= =k b i ç i m i n d e d e y a z ı l a b i l i r.
b d
a c a n cn n
4) = =k⇒ n = n =k
b d b d
Örnek...1 :
a+4 b
a=3 b ise =?
a −2 b
Örnek...4 :
a b c
= = ve 3 a−4 b−2 c=−68 i s e c k a ç t ı r ?
3 4 5
Örnek...2 :
a +4b 5 2 a−b
= ise =?
a +2b 3 a+b
Örnek...5 :
a−1 2 b+1 3 c
= = ve a +b−2 c=3 i s e a k a ç t ı r ?
2 3 4
UYARI
a c e
= =
b d f
i f a d e s i a : c : e= b : d : f o l a r a k d a y a z ı l a b i l i r.
Örnek...6 :
Bir karışımda bulunan a, b ve c maddeleri
Örnek...3 : arasında
a 2 b 2
= , = i l i ş k i s i o l d u ğ u b i l i n i y o r.
a:5:c=8:b:12 ise ab+bc kaçtır? b 3 c 5
Karışımın toplam ağırlığı 1250 gram ise
karışımda kaç gram a maddesi vardır?

NOT
Örnek...10 :
a x 7 7 a
1) = ifadesinde x' e a ile b nin orta x+ =11, a + =9 ise =?
x b a x x
o r a n t ı l ı s ı d e n i r.
a c
2) = ifadesinde x sayısına a, b ve c
b x
n i n d ö r d ü n c ü o r a n t ı l ı s ı d e n i r.
2, 3 ve 12 ile dördüncü orantılı olan sayı a ; a b c d
= = =3 İ s e =?
3 ve 12 ile orta orantılı olan negatif reel sayı b c d a
b ise a−b kaçtır?
Örnek...12 :
x+ y y+z z+k x
= = =1,3 i s e =?
y z k k
Altın Oran: Uç noktları A ve B olan bir

a c m.a+n.c
5) = ⇒ =k doğru parçasını üzerindeki P noktasından
b d m.b+n.d eşit olamayan iki parçaya bölelim. Eğer
(m ve n sayılarının her ikisi de sıfır parçalardan küçük olanının boyunun
olmamak koşuluyla) büyük olanına oranı ,büyük olanının, tüm
a c a+c 1 3 1+3 1 çubuğun boyuna oranı eşitse çubuk P
örneğin = ⇒ =k = ⇒ =
b d b+d 2 6 2+6 2 noktası tarafından altın oranda
bölünmüştür ve eşit olan bu oranlara
a l t ı n o r a n d e n i r.
Örnek...8 :
a c 3 b+d Altın oran ϕ sembolü ile temsil edilir ve
= = ise =?
b d 8 a +c ϕ=
√ 5+1 =1,6180339.. i r r a s y o n e l s a y ı s ı d ı r.
2
Altın oran terimleri 1,1,2,3,5,8,13,...

şeklinde ilerleyen Fiboncci dizisinin
terimleri arasındaki oran olarak da
k a r ş ı m ı z a ç ı k a r.
Örnek...9 :
a b 6a+k.b Altın dikdörtgen:
= = ise k kaçtır?
3 5 28 1
Kenarlarının oranı ϕ
o l a n d i k d ö r t g e n d i r.
Altın oran doğada da pek çok defa karşımıza çıkmaktadır.

Örneğin, omuzdan parmak ucuna olan mesafe ile
dirsekten parmak olan mesafenin oranı, arı kovanındaki
dişi arı ile erkek arı sayıları arasındaki oran yaklaşık
olarak altın orandır.

ORANTI MODELLERİ
Örnek...16 :
Bir aracın duruş mesafesi, frene basıldığı
1. DOĞRU ORANTI a n d a k i h ı z ı n ı n k a r e s i i l e o r a n t ı l ı d ı r. B u a r a ç
saatte 40 km hızla giderken duruş mesafesi 5
İki çokluk belirten ifade aynı katlarla
metre olduğuna göre, saatte 80 km hızla
artıp aynı katlarla azalıyorsa böyle
giderken duruş mesafesi kaç metre olur?
ç o k l u l a r t e r s o r a n t ı l ı d ı r d e n i r. K ı s a c a y, x
ile doğru orantılı ise bu ilişkiyi y=k.x
(k>0) ile modelleriz.
y
y=k.x
k x 0 1 2 . ..
y 0 k 2k ...
Örnek...17 :
1 x Bir sınıftaki kız öğrencilerin sayısı 1,8 erkek
öğrencilerin sayısı ise 1,5 ile doğru
o r a n t ı l ı d ı r. S ı n ı f m e v c u d u e n a z k a ç t ı r ?
Örnek...13 :
a s a y ı s ı b i l e d o ğ r u o r a n t ı l ı v e a= 8 i ç i n b= 2 0
ise b=25 için a kaçtır?
Örnek...18 :
E ş g ü ç t e k i 2 0 i ş ç i 3 0 0 m 2 d u v a r ö r e b i l i y o r.
Buna göre aynı güçteki 30 işçi aynı sürede
Örnek...14 : kaç m2 duvar örer?
( a− 2 ) s a y ı s ı ( b+ 1 ) i l e d o ğ r u o r a n t ı l ı v e a = 4 8
i ç i n b = 5 i s e b= 5 9 i ç i n a k a ç t ı r ?
Örnek...19 :
Örnek...15 : Bir usta 6 günde 7 sandalye ,bir çırak 9
a,b,c sayıları sırasıyla 2,4 ve 5 ile doğru g ü n d e 5 s a n d a l y e y a p a b i l m e k t e d i r. B e r a b e r
o r a n t ı l ı v e 4 a − 3 b + 2 c= 6 0 i s e b k a ç t ı r ? 217 sandalyeyi kaç günde yaparlar?

2. TERS ORANTI
Örnek...23 :
iki çokluktan biri büyürken diğeri aynı Eş güçteki 20 işçi bir işi 30 günde
oranda küçülüyorsa bu çokluklar ters b i t i r e b i l i y o r. B u n a g ö r e a y n ı g ü ç t e k i 2 5 i ş ç i
o r a n t ı l ı d ı r d e n i r. K ı s a c a y, x i l e t e r s kaç günde işi bitirir
k
o r a n t ı l ı i s e b u i l i ş k i y i y= (k>0) ile
x
modelleriz.
y
k
y=
x
x 1 2 . ..
k
y k k/2 ...
Örnek...24 :
30 kişilik bir topluluğa 20 gün yetecek kadar
1 x y e m e k v a r d ı r. 5 g ü n s o n r a k a ç k i ş i b u
topluluktan ayrılmalıdır ki kalan yemek kalan
kişilere 30 gün yetsin?
Örnek...20 :
a s a y ı s ı i l e b t e r s o r a n t ı l ı v e a= 8 i ç i n b = 2 0
ise b=24 için a kaçtır?
3. BİLEŞİK ORANTI
Örnek...21 : İçinde üç veya daha fazla oran

( x+ 4 ) s a y ı s ı ( y− 2 ) i l e t e r s o r a n t ı l ı d ı r. x= 1 i ç i n b u l u n d u r a n o r a n t ı l a r a b i l e ş i k o r a n t ı d e n i r.
y= 1 0 i s e y= 3 i ç i n x k a ç t ı r ? K ı s a c a y, x i l e d o ğ r u , z i l e t e r s o r a n t ı l ı
k.x
i s e b u i l i ş k i y i y= ( k> 0 ) i l e
z
modelleriz.
Örnek...25 :
a s a y ı s ı i l e b s a y ı s ı d o ğ r u , c t e r s o r a n t ı l ı d ı r.
a = 1 2 i ç i n b = 1 6 v e c = 2 0 i s e c = 1 2 v e b= 1 0 i ç i n
a kaçtır?
Örnek...22 :
a, b, c sayıları sırasıyla 2, 4 ve 5 ile ters
o r a n t ı l ı v e 4 a − 3 b + 2 c− 4 = 2 6 0 i s e c k a ç t ı r ?

( x+ 3 ) s a y ı s ı i l e ( y+ 2 ) s a y ı s ı d o ğ r u , ( z− 4 ) i l e Bir yarışta sabit hızlarla yarışan 3 kişiden A
t e r s o r a n t ı l ı d ı r. x = 1 7 i ç i n z = 9 v e y= 8 i s e z= 1 2 yarışı bitirdiğinde B nin 50 metre C nin ise
v e y= 1 0 i ç i n x k a ç t ı r ? 6 0 m e t r e y o l u v a r d ı r. B y a r ı ş ı b i t i r d i ğ i n d e i s e
C nin yarışı bitirmesine 12 metre yolu
kaldığına göre pist kaç metredir?
Örnek...27 :
225 TL 3 ve 4 ile doğru 2 ile ters orantılı Örnek...31 :
parçalanırsa en büyük parça kaç TL olur? Birbirine bağlı üç çarktan birincisi 12 kere
döndüğünde ikinci 9 üçüncüsü ise 15 dönüş
y a p m a k t a d ı r. B u ç a r k l a r d a k i t o p l a m d i ş s a y ı s ı
2820 ise en küçük çarkın diş sayısı nedir?
Örnek...32 :
Bir işi Hakan 12 günde, Onur 24 günde
b i t i r i y o r. B u n a g ö r e b e r a b e r 3 g ü n d e b u i ş i n
ne kadarını bitirebilirler?
Örnek...28 :
Eşit kapasiteli 9 işçi 15 m2 halıyı 6 saatte
dokuyabiliyorsa aynı kapasitedeki kaç işçi 30
m2 halıyı 12 saatte dokur?
Örnek...33 :
Bir işi birinci işçi 48 günde, ikinci işçi 16 ve
1
üçüncü işçi ise işin i n i 6 g ü n d e b i t i r i y o r.
4
Buna göre beraber bu işin yarısını kaç günde
bitirirler?
Eşit kapasiteli 8 işçi 32 parça işi günde 16 Bir havuzu birinci musluk 45 dakikada ikinci
saat çalışarak 18 günde yapabiliyorsa 12 işçi m u s l u k i s e 3 0 d a k i k a d a d o l d u r u y o r. M u s l u k l a r
8 parça işi günde 4 saat çalışarak kaç günde beraber açıldıktan kaç saat sonra havuz
bitirir? dolar?

DEĞERLENDİRME 6) 328 TL yaşları 2,3 ve 7 olan üç çocuğa yaşlarıyla

ters orantılı bölüştürülürse en çok alan kaç TL alır?
a 3 a−b
1) = ise =?
b 5 a+b
2) Bir okulda gözlüklü öğrencilerin gözlüksüz 7) √ x+√ y = √ x− √ y = 1 olduğuna göre 1 − 1

öğrencilere oranı
3
dir. Gözlüklü öğrenci
x y √2 x y
8 kaçtır?
sayısının 150 den fazla oluğu biliniyorsa okul
mevcudu en az kaçtır?
a b c
3) a, b, c pozitif sayılar = = ve a2+b2+c2=8000
3 4 5
ise b kaçtır? p •a •b q •b •c r •a •c 5 1 1 1
8) = = = ve + + =8
a +b c+b a +c 6 a b c
olduğuna göre p+q+r kaçtır?
9) Bir işi 60 günde yapan Kerem’in hızını dört kat

3 4 5 arttır, iş ise üç katına çıkarsa işin bitiş süresi kaç
4) = = ve b+c−2a=24 ise c kaçtır?
a.b b.c a.c gün olur?
5) 560 TL yaşları 5,ve 9 olan kardeşlere yaşlarıyla 10) Bir usta 5 saatte 7 m2 , çırağı ise 7 satte 5 m2
doğru orantılı olarak paylaştırılırsa fark ne kadar duvar boyuyabiliyor. Beraber 222 m2 duvar
olur? boyadıklarında çırak kaç m2 duvar boyamıştır?

PROBLEMLER
DENKLEM KURMA SAYI KESİR PROBLEMLERİ

PROBLEMLERİ Örnek...1 :
Hangi sayının dörtte birinin 4 eksiğinin 2 katı
56 dır?
Bir problemi çözerken, soruda yer alan
verileri, matematik diline dönüştürmek
g e r e k i r. B u r a d a k i i ş l e m e d e n k l e m k u r m a
d e n i r. D e n k l e m k u r a r k e n , b i r b i r i n d e n
farklı her bilinmeyen için, farklı semboller
k u l l a n ı l ı r. B i l i n m e y e n s a y ı s ı n e k a d a r a z
olursa, çözüm daha kolay olacağından,
m ü m k ü n o l d u ğ u n c a a z d e g i ş k e n s e ç i l i r.
BİR PROBLEMİ ÇÖZME AŞAMALARI Örnek...2 :

(ALGORİTMA): To p l a m l a r ı 8 8 o l a n ü ç s a y ı d a n , b i r i n c i s i
ikinciden 4 fazla, üçüncüsü ise ilk iki sayının
1 ) B i l i n m e y e n l e r x , y, z , g i b i d e ğ i ş k e n l e r t o p l a m ı n a e ş i t t i r. B u s a y ı l a r ı n e n k ü ç ü k o l a n ı
i l e i f a d e e d i l i r. kaçtır?
2) Problemin ifadesine uygun bir

m a t e m a t i k s e l i f a d e y a z ı l ı r.
3) OIuşturulan denklem çözülür ve sonuç

e l d e e d i l i r.
Bir sayı :
Bir sayının 3 katı :

Örnek...3 :
Bir sayının yarısının 1 fazlası : Bir kişi 3 er 3 er çıktığı merdivenleri,
5 e r 5 e r i n e r k e n 1 2 a d ı m d a h a a z a t m ı ş t ı r.
Bir sayının 3 katının 1 fazlasının yarısı : Merdivendeki basamak sayısı kaçtır?
Bir sayının karesinin yarısının 4 eksiği :
Bir sayının %20si :
Bir sayının %20 si ile %10 unun aritmetik

ortası :
İki sayının toplamının yarısı :

Örnek...4 :
Bir sınıfta öğrenciler sıralara 4erli oturursa 3
s ı r a b o ş k a l ı y o r. 3 e r l i o t u r u r l a r s a 5 ö ğ r e n c i
İki sayıdan birincinin üç katı ile ikincinin a y a k t a k a l ı y o r. S ı n ı f m e v c u d u , s ı r a
çarpmaya göre tersinin farkı : sayısından kaç fazladır?
9.Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/11

PROBLEMLER
4 yanlışın bir doğruyu götürdüğü 120 sorunun Pozitif pay ve paydası olan bir kesrin değeri
sorulduğu bir sınavda tüm soruları yanıtlayan 3
’ t ü r. B u k e s r i n p a y ı n a 1 e k l e n i r v e
ve 90 neti olan bir öğrenci kaç soru yanlış 4
cevaplamıştır ? paydasından 7 çıkarılıra değeri 1 oluyorsa
pay ve paydanın toplamı en az kaçtır?
Örnek...10 :
Bir bardakta bir miktar su vardır ve bu halde
Örnek...6 : b a r d a ğ ı n a ğ ı r l ı ğ ı x k g d ı r. B a r d a k t a k i s u y u n
Hacmi 360 litre olan bir depo 8 lt ve 10 lt iki yarısı boşaltılırsa bardağın ağırlığı y kg
k o v a i l e t o p l a m 3 9 s e f e r d e b o ş a l t ı l m ı ş t ı r. 8 l t o l u y o r. B o ş b a r d a ğ ı n a ğ ı r l ı ğ ı k a ç x v e y
lik kova kaç sefer kullanılmıştır? cinsinden nedir?
Örnek...11 :
Örnek...7 : 1
Bir tel bir ucundan i kadar kesildikten
Bir bilet kuyruğunda Melis baştan 13. Ela 5
sondan 24. ve aralarında 6 kişi varsa kuyruk 1
en az ve en çok kaç kişi olabilir? sonra kalan kısmının da diğer uçtan ü
4
k a d a r k e s i l i y o r. K a l a n t e l i n o r t a n o k t a s ı i l k
telin boyunun kaçta kaçı kadar kaymıştır?
Örnek...12 :
Örnek...8 : 2
1 1 Bir kişi borcunun önce sini sonra
ü ile sı arasındaki farkı 15 olan 7
4 6 3
1 kalanın i n i ö d ü y o r. S o n o l a r a k d a 2 4 0 T l
sayının 10 eksiğinin u kaçtır? 5
10 daha ödeyince geriye 160 Tl daha borcu
kalıyorsa borcun ilk ödediği kısmı ne
kadardır?

PROBLEMLER
YAŞ PROBLEMLERİ Örnek...5 :

Ahmet Mehmet'ten 7 yaş büyük Faruk'dan ise
1) Kişi|er arasmdaki yaş farkl degişmez. 2 y a ş k ü ç ü k t ü r. 5 y ı l s o n r a b u ü ç k i ş i n i n
yaşları toplamı Ahmet'in şimdiki yaşının 2
k a t ı n d a n 2 0 f a z l a o l a c a k t ı r. B u n a g ö r e F a r u k
2) a yaşındaki bir kişinin; şimdi kaç yaşındadır ?
t yıl önceki yaşı a−t,
t y ı l s o n r a k i y a ş ı a + t d i r.
3 ) Ya ş l a r ı t o p l a m ı A o l a n n k i ş i n i n ;
t yıl önceki yaşları toplamı A–n.t
t y ı l s o n r a k i y a ş l a r ı t o p l a m ı A + n . t d i r.
Örnek...1 :
Bugünkü yaşları toplamı 21 olan dört kişinin Örnek...6 :
6 yıl sonra yaşları toplamı kaç olur? Bir babanın yaşı çocuğunun yaşının 7
k a t ı d ı r. Ç o c u k b a b a n ı n y a ş ı n a g e l d i ğ i n d e
ikisinin yaşları toplamı 80 olacaksa baba
çocuğu doğduğunda kaç yaşındadır?
Örnek...2 :
3
olan iki kişinin yaşları
Ya ş l a r ı o r a n ı
4
toplamı 50 den büyükse yaşları farkı en az
kaçtır?
Örnek...7 :
Bir babanın yaşı üç çocuğunun yaşları
t o p l a m ı n ı n ü ç k a t ı n a e ş i t t i r. 3 y ı l s o n r a
babanın yaşı çocukların yaşları toplamının 2
Örnek...3 : katından 4 fazla olacaksa baba ve
1978 yılında doğan Haluk'a yaşı çocukların bugünkü yaşları toplamı kaçtır?
sorulduğunda yaşım doğduğum yılın
rakamları toplamı demişse konuşma hangi
yılda yapılmıştır?
Örnek...8 :
Örnek...4 : M e r v e i l e E r d e m ’ i n y a ş l a r ı t o p l a m ı 4 5 d i r.
M e h m e t S i b e l ’ d e n 7 y a ş b ü y ü k t ü r. 4 s e n e Erdem Merve’nin yaşına geldiğinde yaşları
önce Sibel’in yaşının 3 katı Mehmet’in toplamı 59 olacaksa Merve kaç yaşındadır?
yaşının iki katıydı. Buna göre yaşları toplamı
bugün kaçtır?

PROBLEMLER
HIZ PROBLEMLERİ
Birbirine doğru aynı anda harekete geçen
Yo l = h ı z . z a m a n ( x = v. t ) araçlar:
V1.t V2.t
Uyarı
Birimler birbirlerine uyacak cinsten olmalıdır.
A B
C
Örnek...1 :
Hızı saate 90 km olan bir araç 45 saniyede V1 V2
kaç metre yol alır?
Karşılaşma C de olsun.
toplam yol ∣AB∣

t karşılaşma = =
hızlar toplamı V1 +V 2
Örnek...2 :
90 km/s hızla gittiği yolu dönüşte 60 km/s
hızla giderken 5 saat fazla sürede alan bir Örnek...4 :
aracın aldığı toplam yol kaç km dir?
356 km
A B
34 km/s 55 km/s
şekildeki hızlarla birbirine doğru harekete
geçen araçlar B kentinden kaç km uzakta
karşılaşır?
Örnek...3 :
Hızı saatte 80 km olan bir araç bir yolu 9
s a a t t e g i t m e y i p l a n l ı y o r. Yo l u n y a r ı s ı n a
geldiğinde lastiğin patlaması sebebiyle yarım
saat duran bu aracın yolu yine aynı sürede
tamamlaması için harekete tekrar başladıktan
sonraki hızı kaç km/s olmalıdır?
Örnek...5 :
Aralarında 480 km olan ve birbirlerine doğru
(zıt yönde) hareket eden iki araçtan birinin
h ı z ı d i ğ e r i n i n h ı z ı n ı n 3 k a t ı d ı r. K a r ş ı l a ş a n a
kadar hızlı olan araç diğerinden kaç km daha
fazla yol alır?

PROBLEMLER
UYARI Örnek...8 :
Birbirine doğru aynı anda harekete geçen
araçların durumuyla çember üzerinde 480 km B
A C
birbirine doğru zıt yönlü hareket etme
120 km/s 90 km/s
d u r u m u b e n z e r b i r m a n t ı k l a d ü ş ü n ü l e b i l i r.
V1 V2
∣AB∣=480 km d i r. Ay n ı a n d a h a r e k e t e g e ç e n
şekildeki iki hareketliden hızlı olan yavaş
Çember çevresi ∣Ç∣ o l a n ı C k e n t i n d e y a k a l ı y o r. B u n a g ö r e ∣AC∣
t kar= =
hızlar toplamı V1 +V2 yolu kaç km dir?
Örnek...6 :
Çevresi 480 m olan bir pistte aynı noktadan
zıt yönde 18 m/dk ile 6 m/dk hızla hareket
eden iki hareketli kaç dk sonra karşılaşır? Örnek...9 :
Birbirine 560 km mesafede bulunan araçlar
aynı anda birbirlerine doğru harekete
geçerse 8, aynı yöne hareket ederlerse 14
s a a t s o n r a k a r ş ı l a ş ı y o r l a r. H ı z l a r ı o r a n ı
kaçtır?
Ay n ı y ö n e d o ğ r u a n d a h a r e k e t e g e ç e n UYARI
araçlar: ( V1> V2 )
V2.t Ay n ı y ö n e d o ğ r u a n d a h a r e k e t e g e ç e n
V1 V2 araçların durumuyla çember üzerinde
birbiriyle aynı yönlü hareket etme durumu
A B b e n z e r b i r m a n t ı k l a d ü ş ü n ü l e b i l i r.
C
V1.t V2 V
1
çevre |Ç|
tyak = =
toplam yol ∣AB∣ hızlar farkı V 1 −V 2
t yakalama = =
hızlar farkı V 1−V 2
Şekilde A hareketlisinin hızı A
dakikada 18 metre, B B
384 km
hareketlisinin hızı dakikada
A B 1 2 m e t r e d i r. A a r a c ı B
49 km/s 37 km/s aracına her 20 dakikada
bir tur bindiriyorsa çemberin O
şekildeki hızlarla aynı doğru harekete geçen çevresi kaç metredir?
araçlardan geriden gelen diğerini kaç saat
sonra yakalar?

PROBLEMLER
Örnek...11 : Nehir problemlerinde hız yere göre

a l ı n m a l ı d ı r.
̂
Ş e k i l d e m AOB=90 o
, A
belirtilen yönde harekete
geçen araçlardan A
noktasından harekete Vsandal
başlayan aracın hızı B
O
dakikada 60 metre ve B
den harekete başlayan Vakıntı
aracın hızı dakikada 20
m e t r e d i r. Ç e m b e r s e l p i s t i n ç e v r e s i 1 2 0 0 m i s e V =Vsandal + Vakıntı
5. karşılaşma kaç dakika sonra olur?
Örnek...15 :
Saatteki hızı 40 km olan bir tekne 10 km/sa
hızla akan bir akıntıya karşı zıt yönde 10
saatte gittiği yolu dönüşte akıntı yönünde
hareket ederek kaç saatte alır?
toplam yol
O r t a l a m a h ı z = V ort =
toplam zaman
Örnek...16 :
Hızı saatte 180 kilometre olan 400 metre
Örnek...12 : uzunluğundaki bir tren 90 saniyede bir
Bir araç 2v ile gittiği yolu 4v hızla dönmüşse tünelden tamamen çıkıyorsa tünel kaç
hareket boyunca ortalama hızı kaç v dir? metredir?
Bir aracın 90 km/s ile gittiği yolda dönerken Birbiriyle yarışan üç arabanın birincisi bitiş
hızı 120 km/s ise yol boyunca ortalama hızı çizgisini geçtiğinde ikincinin 10 km
kaç km/s dir? ü ç ü n c ü n ü n i s e 2 5 k m y o l u k a l m ı ş t ı r. 2 .
durumdaki yarışmacı yarışmayı bitirdiğinde
üçüncünün 20 km’lik yolu kalmışsa pist kaç
kilometredir?
Örnek...14 :
Bir aracın 40 km/s ile gittiği yolda dönerken
hızı ne olmalıdır ki yol boyunca ortalama hızı
55 km/s olsun? Örnek...18 :
Saat 17.14 de akrep ile yelkovan arasındaki
geniş açı kaç derecedir?

PROBLEMLER
YÜZDE KAR ZARAR PROBLEMLERİ Örnek...5 :

B i r h a v u z u n % 2 0 s i d o l u d u r. H a v u z a 2 7 5 L t
a su konulunca havuzun %25 i boş kalıyorsa bu
1) Bir x sayısının % a sı x.
100 havuz toplam kaç lt su alır?
2) Bir X sayısının % a zaltılması

100−a
x.( )
100
3) Bir X sayısının % a arttırılması

100+a
x.( )
100
80 sayısının %40 ı kaçtır? Bir sınavda başarı sırasına göre yüzde 5'lik
dilime ilk giren kişi sınavda 4821. kişiyse
sınava kaç kişi girmiştir?
Örnek...2 :
% 1 5 i l e % 6 s ı a r a s ı n d a k i f a r k 11 7 o l a n
sayının %60’ı kaçtır?
Örnek...3 :
Giderlerinin %60 ını kiraya veren bir kişinin
giderleri dairesel bir grafikte temsil edilecek
olsa kirayı gösteren kısımdaki merkez açı Örnek...7 :
kaç derece olur? Bir kenarı x olan bir karenin kenarı %20
arttırılınca çevresi 40 cm artıyorsa ilk
karenin alanını bulunuz.
Örnek...4 :
Lokantaya giden bir grup hesabı eşit olarak
b ö l ü ş e c e k t i r. L a k i n i k i k i ş i c ü z d a n l a r ı n ı
yanına almadıklarını fark ediyor ve diğerleri Örnek...8 :
ilk duruma göre %50 daha fazla ödemek Ya ş ü z ü m k u r u t u l d u ğ u n d a a ğ ı r l ı ğ ı n ı n % 2 0
zorunda kalıyor ise grup kaç kişidir? s i n i f i r e v e r i y o r. E l i n d e 6 0 k g k u r u ü z ü m
bulunan kişi kaç kg yaş üzüm almıştır?

PROBLEMLER
Örnek...12 :
4 ) K a r v e y a z a r a r= s a t ı ş f i y a t ı − m a l i y e t %20 karla satılan bir mala %25 indirim
fiyatı y a p ı l d ı ğ ı n d a s a t ı ş f i y a t ı 7 2 0 TL o l u y o r s a
yapılan indirim kaç TL dir?
UYARI
1.Kar zarar hesaplarında yüzde bulmak

için birim maliyet üzerinden elde edilen
kar veya zarar oranı için orantı
kullanabiliriz. Orantı şu şekildedir
Bu kadar maliyette Bu kadar kar (zarar)
Örnek...13 :
100 de X kar (zarar) Bir malın fiyatı %20 düşürüldüğünde o malın
satışı yüzde kaç artmalıdır ki kasaya giren
para değişmesi?
2.Kar ve zarar hesaplarında yüzde

oranları dışında sayılarla uğraşmıyorsak
başlangıç miktarını yüz alarak işlemleri
kolaylaştırabiliriz.
Örnek...9 :
400 tl lik bir mal 480 tl ye satıldığında kar %
kaç olur?
Örnek...14 :
Maliyetleri aynı olan iki maldan birinci x TL
ye satılırsa %60 kar , ikinci y TL ye satılırsa
x
% 4 0 z a r a r e d i l i y o r. B u n a g ö r e kaçtır?
y
Örnek...10 :
A TL ye alınan bir mal %30 kar ile A+21 TL
ye satılmış ise A kaçtır?
Örnek...15 :
Arka arkaya iki defa %30 zam gelen elektrik
fiyatındaki artış toplam yüzde kaç olur?
Örnek...11 :
Maliyeti üzerinden %40 karlı fiyatı 700 tl olan
bir maliyeti üzerinden %20 indirimli satış
fiyatı kaç tl olur?

PROBLEMLER
Örnek...16 : KARIŞIM PROBLEMLERİ

Biletleri satarken %40 kar yapan bir şirket
öğrencilere satış fiyatı üzerinden %20 indirim A gram %a lık tuzlu su ile B gram %b lik
yapıyorsa öğrencilerden yüzde kaç kar elde tuzlu su bir kaba dökülürse son karışımın
eder? tuz yüzdesi
a b
(A . +B . )
100 100
( ).100 o l u r.
(A +B)
(saf madde)
Kısaca yüzde oranı= .100
(toplam)
Örnek...17 : UYARI
Bir malın yarısı %20 zararla kalanın yarısı
% 3 0 k a r l a s a t ı l ı y o r. S o n k a l a n k ı s ı m d a % 1 0 Buharlaşma kısmında suyun buharlaştığı
karla satılırsa tüm malın satışı sonunda h e s a b a k a t ı l m a l ı d ı r.
durum ne olur?
Örnek...1 :
x k g ş e k e r e y k g s u v e z k g t u z e k l e n i y o r.
Son karışımda su yüzde kaçtır?
Örnek...18 :
1
Ta ş ı m a s ı r a s ı n d a
I kırılan bardaklar için
5
maliyet yüzde kaç oranda artmıştır?
Örnek...2 :
Tu z o r a n ı % 2 0 o l a n 4 0 l t t u z l u s u i l e t u z
oranı %40 olan 80 lt olan tuzlu su
karıştırılırsa son karışımın tuz yüzdesi ne
olur?
Örnek...19 :
Kilosu 500 TL maliyetle elde edilen çay
k u r u t u l u n c a a ğ ı r l ı ğ ı n ı n % 2 5 i n i k a y b e d i y o r.
Kurutulduktan sonra satıştan %25 kar elde
edilmesi için satış fiyatı ne olmalıdır?
Örnek...3 :
Tu z o r a n ı % 3 0 o l a n 4 0 l t t u z l u s u i l e t u z o r a n ı
%40 olan tuzlu su karıştırılırsa son karışımın
tuz yüzdesi 36 oluyorsa ikinci karışımdan kaç
lt konmuştur?

PROBLEMLER
Örnek...4 : GRAFİK PROBLEMLERİ

Alkol oranı %30 olan 50lt alkol-su karışımına Örnek...1 :
kaç lt su eklenirse son karışımın alkol oranı
%25 olur? Grafik bir bitkinin Boy (cm)
boyunun zamana göre
değişimini vermektedir
buna göre bitkinin boyu 15
kaç yıl sonra 45 cm
olur? 12
Zaman (yıl)
9
Ay n ı h a v u z u k l o r o r a n ı % 2 0 o l a n A m u s l u ğ u Yol (km) B
12 saatte klor oranı % 6 olan B musluğu 16 Ay n ı a n d a h a r e k e t e
s a a t t e d o l d u r u y o r. H a v u z d o l d u ğ u n d a başlayan iki araç arası A
havuzun klor yüzdesi nedir? mesafe 13 saat sonra
kaç km olur? 150
120
2 Zaman
(saat)
Örnek...3 :
Örnek...6 :
1 Şekilde A ve B Nüfus (milyon)
Tu z o r a n ı % 2 0 o l a n t u z l u s u y u n
ü
5 ülkelerinde nüfusun
dökülüyor ve dökülen miktar kadar su zaman bağlı değişimi A
ekleniyor son karışımda tuz yüzde kaç olur? verilmiştir buna göre B
150
bu iki ülke nüfusu
arasındaki fark 90 120
milyon olur? 100
5 Zaman
(yıl)
Örnek...7 :
Su oranı %75 olan 200 kg tuzlu su karışımına Örnek...4 :
ağırlıkça yüzde kaçı buharlaştırılsın ki son Şekildeki O merkezli
tuz oranı %40 olur? dairesel grafikte bir 10.
okulda okuyan sınıf
11.
ö ğ r e n c i l e r i n s ı n ı f l a r a g ö r e 9. O
sını sınıf
d a ğ ı l ı m ı n ı g ö s t e r m e k t e d i r.
Bu okulda 9. sınıfa giden f
12.
öğrenciler tüm sınıf
ö ğ r e n c i l e r i n % 4 0 ı d ı r. 1 0
v e 11 . s ı n ı f a d e v a m e d e n ö ğ r e n c i s a y ı s ı e ş i t
ve 12. sınıfa devam eden öğrenci sayısının
y a r ı s ı k a d a r s a 11 . s ı n ı f l a r ı g ö s t e r e n d i l i m i n
merkez açısı kaç derecedir?
9.Sınıf Matematik Konu Anlatımı 10/

10/11
PROBLEMLER
Rutin olmayan problemler Örnek...9 :

Örnek...5 : Model 2014 2017
3 torbada toplam 60 ceviz vardır. Eğer 1.torbadan 2.
torbaya 10 ceviz atılır ve sonra 2. torbadan 3. torbaya 4 Tüketim Miktarı 8,4 lt 4,8 lt
ceviz atılırsa torbalardaki cevizlerin sayısı eşit oluyor.
Buna göre, başlangıçta 1. torbadaki ceviz sayısının 2 ve
3. torbalardaki toplam ceviz sayısına oranı kaçtır? Yukarıdaki tabloda bir araba markasının 2014 ve 2017
modellerinin 100 kilometrede harcadığı benzin miktarları
gösterilmiştir. 1 litre benzinin 4,8 ₺ olduğu dönemde
günde ortalama 20 kilometre yol yapan bu araçların 25
günlük sürede benzin sarfiyatları arasındaki fiyat farkının
kaç ₺ olması beklenir? (Diğer şartların iki araç içinde
özdeş olduğu varsayılacaktır.)
Örnek...6 :
Örnek...10 :
Bir çalışan, maaşına 2017 yılının Mart ve Temmuz
aylarında sırasıyla 300 ₺ ve 200 ₺ iki defa zam almıştır.
Bu kişinin yılın ilk 6 ayında aldığı toplam maaş, son 4 Yıllık öğrenci pasosunun 80₺ olduğu bir şehirde
ayında aldığı toplam maaştan 4200 ₺ fazladır. Buna göre belediyeye ait otobüslerinde uygulanan fiyatlandırma
bu çalışanın Haziran ayı maaşı kaç ₺ dir? tarifesi tabloda verilmiştir.
İndirimli (pasolu) Sivil

1 biniş 1,1₺ 2₺
Aylık 120 ₺ 200 ₺
Buna göre 1 yıllık sürede toplam 720 defa otobüse binen

bir öğrencinin ulaşım için ödeyebileceği en çok para ile en
Örnek...7 : az paranın farkı kaç ₺ dir?
Tavla turnuvasına hazırlanan Azra Berker ve Cavit’in
birbirleriyle yaptıkları maçlar ile ilgili aşağıdakiler
bilinmektedir.
En az maç yapan Berker dır ve 15 maç yapmıştır.
En çok maç yapan Cavittir ve 13 maç yapmıştır. Buna Örnek...11 :
göre , Berker ve Azra kendi aralarında kaç maç
yapmıştır?
Haluk bir kağıda 5,6,7,8 rakamlarınının her birini birer kez
kullanarak dört basamaklı (abcd) sayısını yazıyor ve
arkadaşlarından birer tahmin yapmalarını istiyor. Yapılan
tahminler tablodaki gibidir.
Atıf 8 5 6 7
Berke 8 6 5 7
Ceren 5 6 7 8
Örnek...8 :
Tek maçlı eleme usulune göre oynanan ve toplam 1600 Deniz 5 7 6 8
kişinin katıldığı turnuvada şampiyonluk maçına kadar kaç
maç yapılmış olur? Ceren ,Haluk’un tuttuğu sayının sadece onlar
basamağındaki rakamı doğru bilmiş, diğer üç kişi ise
hiçbir basamağını bilememiştir. Buna göre Haluk hangi
sayıyı tutmuştur?
9.Sınıf Matematik Konu Anlatımı 11/

11/11
PROBLEMLER
DEĞERLENDİRMELER
DEĞERLENDİRME 1 (SAYI - KESİR)

2 3
4) Bir kişi borcunun önce sini sonra ini ödüyor.
1) Toplamları 55 olan iki sayıdan, kuçüğünün üç katı 7 5
ile büyüğünün iki katı eşittir. Bu iki sayının toplamı Son olarak da 240 ₺ daha ödeyince geriye 160 ₺
kaçtır? daha borcu kalıyorsa borcun ilk ödediği kısmı kaç ₺
dir ?
2) Bir grup arkadaş yemeğe gidiyor. Hesap geldiğinde

5 kişinin parası olmadığı için herkes kendi payına
1
düşenin ü kadar fazla para veriyorsa grup kaç
4
kişiden oluşmuştur? 5) Yaş üzümün kilosunu 5 ₺ den alan bir kişi elinde
kalan kısmı 7 ₺ ye satarsa zarar elde etmediğine
göre üzüm kuruyunca ağırlığının ne kadarını
kaybeder?
3) Bir çubuk 10 parçaya ayrılıyor. Eğer çubuk 7

parçaya ayrılsaydı her bir parça 45 cm daha uzun
olacaktır. Bu çubuğun boyu kaç cm dir? 6) Ardışık iki sayının karelerinin farkı 261 ise bu
sayılardan büyük olanı kaçtır?

PROBLEMLER
DEĞERLENDİRMELER
DEĞERLENDİRME 4 (HIZ)
DEĞERLENDİRME 2 (YAŞ)
1) 740 km lik bir yolun bir kısmı topraktır. Asfalttaki
1) Beş yıl önce yaşları toplamı 36 olan 3 kişinin 3 yıl hızı saatte 90 km topraktaki hızı saatte 50 km olan
sonra yaşları ortalaması kaç olur? bir araç toplam yolu 10 saatte almışsa yolun toprak
kısmı kaç kmdir?
2)
267 km
2) Mert ve Burak’ın yaşları toplamı 27 dir. 6 yıl sonra A B
6 74 km/s 55 km/s
yaşları oranı olacaksa 12 yıl sonra yaşları farkı
7
şekildeki hızlarla aynı yöne doğru harekete
ne olur?
geçen araçlar arası mesafe 17 saat sonra
kaç km olur?
1
3) Bir araç gideceği yolun ünü 90 km/sa kalanını
4
ise 120 km/sa ile gidiyor ise hareket boyunca
3) Yaşları farklı olan bireylerden oluşan bir ailede xy ortalama hızı kaç km/sa tir?
yaşında olan baba. yx yaşında olan anneden
çocukların yaşları toplamı kadar büyüktür. Buna
göre büyük çocuk en az kaç yaşındadır? (xy ve yx
iki basamaklıdır.)
4) Bir yüzücü akıntıya karşı 12 saatte yüzdüğü

mesafeyi dönerken akıntıyla berber 6 saatte
dönüyor. Bu yüzücünün hızının akıntının hızına
oranını bulunuz
4) Gabriel, Garcia ve Marquez’in yaşları toplamı 58

dir. Gabriel Garcia’nın yaşına geldiğinde Marquez
26 yaşında olacaktır. Marquez Gabriel’in
yaşındayken Garcia 22 yaşındaysa Marquez kaç
yaşındadır ? 5) Saniyedeki hızı 40 m olan bir tren ile
aralarında 420 m olan ve yine saniyedeki
h ı z ı 3 0m olan bir tren birbirlerini 13 sn de
geçiyorsa trenlerin boyları toplamını bulunuz

PROBLEMLER
DEĞERLENDİRMELER
DEĞERLENDİRME 5 (YÜZDE KAR ZARAR)

1) Hangi sayının %20 si 29 dur? 7) Maliyeti x TL olan bir mal % 10 karla, maliyeti y
olan bir mal %20 zararla satılıyor. Bu iki satışta % 5
kar elde edilmişse x ile y arasındaki bağıntı nedir?
2) Bir tel soğutulunca boyu %15 azalıyor.

Soğutulduğu zaman boyu 340m olan bir telin ilk
boyu ne kadardır?
8) %20 indirimli satılan bir malı indirimsiz fiyatından

satabilmek için fiyatı yüzde kaç artırılmalıdır?
3) Bir bakkal tanesini a tl'ye satmayı düşündüğü y
tane yumurtanın k tanesini kırık olduğu için atmak
zorunda kalıyor. Kalan yumurtaları kaç liraya
satmalı ki zarar etmesin?
1
9) Bir malın ü %20 zararla , yarısı %30 karla
4
satılıyor. Son kalan kısmı nasıl satılmalıdır ki son
durumda %25 kar yapılsın ?
4) 5 limonu 3 tl den alıp 3 limonu 5 tl den satan bir
satıcı kaç limon satarsa 288 tl kâr elde eder?
10) Maliyeti üzerinden %20 karla satılan bir malın

5) 600 TL ye satılan bir mal satış fiyatı üzerinden %20 maliyeti %40 düşmüş fakat satış fiyatı
indirimle satılınca 30 TL kar elde ediliyorsa indirim değişmemiştir. Buna göre yapılan kar yüzde kaç
yapılmadan önceki kar yüzde kaçtır? olur?
6) Bir dikdörtgenin kısa kenarı %20 arttırılır, uzun

kenarı %30 kısaltılırsa alanı nasıl değişir? 11) Bir fabrikada satılan malların %25 i defolu çıkıyor.
Sağlam olanlar %40 karla defolu olanlar ise %20
indirimli fiyatla satılıyorsa bu fabrikanın kar zarar
durumu nedir?

PROBLEMLER
DEĞERLENDİRMELER
DEĞERLENDİRME 8 (GRAFİK)
DEĞERLENDİRME 6 (KARIŞIM)
1) Şeker oranı %25 olan 80 lt şekerli suya 30 lt su 40 Su Miktarı (LT)

lt şeker eklenirse son karışımın su yüzdesi ne 6) Şekil hacmi 240 litre olan bir
olur? havuzun tabanındaki bir 240
musluğun açılmasıyla 220
havuzda kalan su miktarının
zamana göre değişimi Zaman
verilmiştir. Havuz doluyken (dakika)
bu musluğa eş bir musluk 8
havuzu boşaltacak şekilde
havuzun tam ortasına konulursa havuz haç saatte
2) Şeker oranı %40 olan bir miktar şekerli suya boşalır?
içindeki kadar su eklenirse son şeker yüzde kaç
olur?
Boy (cm)
7) Şekilde aynı anda
yakılan mumların 45
boylarının zamana göre
değişimi verilmiştir.
Buna göre kaçıncı 36
3) Şeker oranı %25 olan 160 kg şekerli suya kaç kilo dakikada bir mumun B
şeker eklenirse son şeker oranı %40 olur? boyu diğerinin iki katı A
olur?
5 12 Zaman
(dakika)
Sıcaklık (C)
8) Şekilde bir A maddesinin
4) Alkol oranı %75 olan 160 kg alkol su karışımına sıcaklığının zamana göre
kaç kilo şeker eklenirse son alkol oranı %40 olur? değişimi veriliyor. Bu 12
maddenin sıcaklığı kaçıncı
dakida 38 derece olur? 8
24 Zaman
(dakika)
Yakıt (LT)
9) Şekilde bir aracın yakıt
1 deposundaki benzinin
5) Tuz oranı %20 olan 150 kg tuzlu suyun ü ile su 48
3 zamana bağlı değişimi
1 görülmektedir. Hızı saatte 40
oranı %75 olan 750 kg tuzlu suyun i
5 80 km olan bu araç durana
karıştırılırsa son durumda ağırlıkça yüzde kaç tuz kadar kaç km yol alır?
olur?
16 Zaman
(dakika)

PROBLEMLER
DEĞERLENDİRMELER
SÖZEL MANTIK PROBLEMLERİ 3) Azra , Bengü, Cavit,Demet,Emre bir kitapçıdan 4

dergi 3 kitap 2 kalem ve 1 bloknot almıştır.
Aşağıdakiler bilinmektedir
1) Azra , Batuhan, Cavit,Dursun,Esin,Faruk Cavit dergi almamıştır
1,2,3,4,5,6 numaralı koltuklara aşağıda belirildiği Kitap alan herkes dergi de almıştır
gibi oturmaktadırlar Azra ve Demet aynı şeyleri almıştır.
Aynı tür malzemeden en fala 1 tane olmak
Faruk'un oturduğu numara Cavitin oturduğu koşuluyla herkes tam olarak 2şer şey almıştır
numaradan büyüktür
Batuhan ve Cavit arasında oturan kişi bir kızdır Verilenlere göre kimlerin ne aldığı kesin olarak
Dursun'un koltuk numarası Batuhanın koltuk bilinmektedir?
numarasından küçüktür.
Kızlar çift numaralı koltuklarda oturmaktadırlar
Verilenlere göre kaç kişinin oturduğu koltuk kesin

olarak belirlidir?
4) Trafik ışıklarına bakmakta olan Azra , Bengü ve

Cavit için aşağıdakiler bilinmektedir.
Cavit kırmızıyı sarı algılamaktadır
Azra sarıyı yeşil , yeşili kırmızı algılamaktadır
Bengü sarıyı da kırmızıyıda yeşil algılamaktadır
Verilenlere göre yeşil ışıkta kimler yolun karşısına

geçmek için hamle yapar?
2) Bir törende sahne alacak Azra , Batuhan,

Cavit,Demet,Emre,Fatma adlı kişilerin tören de
sahneye gelme sıraları ile ilgili aşağıdakiler
bilinmektedir
Demetten hemen sonra bir kadın şiir okumuştur.

Bir erkek Azra dan sonra ve Cavitten önce
konuşma yapmıştır
Batuhan Fatmadan hemen sonra konuşmuştur.
En son sahneye çıkan Cavittir
5) Bir futbol turnuvasına katılan A,B,C,D,E,F, G,H
verilenlere göre 4. sırada sahneye kim çıkmıştır? takımları tek maçlı eleme usulüne göre
karşılaşıyorlar. Şampiyonun A olduğu bu turnuvada
şunlar biliniyor:
1. turda B ile C, E ile G karşılaşmıştır
1. turda D H ile karşılaşmamıştır
2. turda E ile C karşılaşmıştır.
D bir maç E iki maç oynamıştır
Buna göre şampiyon kimlerle karşılaşmıştır?

BÖLÜNEBİLME
BÖLME − BÖLÜNEBİLME
BÖLME İŞLEMİ VE ÖZELLİKLERİ

Örnek...4 :
A, B, C, K doğal sayılar ve B ≠ 0 x sayısının y ile bölümündeki bölüm 2 ve
olmak üzere, k a l a n 5 t i r. y s a y ı s ı n ı n z i l e b ö l ü m ü n d e k i
BÖLÜNEN A B BÖLEN b ö l ü m 3 v e k a l a n 7 d i r. x s a y ı s ı n ı n 6 i l e
bölümündeki kalan kaçtır?
− C BÖLÜM
KALAN K
Bu bölme işleminde;
1 ) A= B . C + K 2) 0 ≤ K < │B│
3 ) K= 0 i s e A s a y ı s ı B ' y e t a m b ö l ü n ü r
d e n i r v e B │ A ş e k l i n d e y a z ı l ı r, “ B b ö l e r
Örnek...5 :
A ” d i y e o k u n u r. A, B, C birbirinden farklı doğal A B
sayıları için, yandaki bölme
4 ) K< C i s e B i l e C y e r d e ğ i ş t i r i l e b i l i r. işleminde B ile C nin yer − C
değiştirmesi, sonucu
değiştirmediğine göre, A en az 12
kaç olabilir?
Örnek...1 :
Ya n d a k i b ö l m e b a b a 5 b a
işlemin de bölüm ile
kalanın toplamı
kaçtır?
Örnek...6 :
Ya n d a k i b ö l m e i ş l e m i n d e A 9
A v e n b i r e r d o ğ a l s a y ı d ı r.
A nın alabileceği en küçük − 2.n+3
ve en büyük değerleri bulunuz.
n−1
Örnek...2 :
A, x, y birer doğal sayı olmak
üzere, yandaki bölme işleminde A 13
y nin alabileceği değerlerin
toplamını bulunuz. − x
y
ASAL SAYI
Sadece 1 ve kendisine bölünen sayılara

a s a l s a y ı d e n i r.
En küçük asal sayı tek çift asal sayı olan
2 d i r.
Örnek...3 : a b
Ya n d a k i b ö l m e b c Örnek...7 :
işlemlerinde a, b, c a ve b doğal sayılar olmak üzere a 2−b2=13
− 4
sıfırdan farklı − 3 ise a2+b2 kaçtır?
3
pozitif tam sayılar 1
olmak üzere, a' nın
c türünden eşiti nedir?

BÖLÜNEBİLME
ARALARINDA ASAL SAYI Örnek...12 :

45! sayısının sondan kaç basamağı 0 dır?
Ortak pozitif tam sayı böleni sadece 1
olan sayılara aralarında asal sayılar
d e n i r.
Ö r n e ğ i n 2 6 v e 1 5 a r a l a r ı n d a a s a l d ı r.
Örnek...8 :
5, 12 ve 13 sayıları aralarında asal mıdır?
Örnek...13 :
360.x=y2 eşitliğini sağlayan en küçük x ve y
pozitif tam sayılarını bulunuz ?
ASAL ÇARPANLARA AYIRMA
1 den büyük bir doğal sayının asal

çarpanlarının çarpımı şeklinde Örnek...14 :
yazılmasına sayının asal çarpanlara 360 sayısının
a y r ı l m a s ı d e n i r. a) kaç asal böleni vardır?
x, y farklı asallar olmak üzere, b) kaç pozitif tam sayı böleni vardır?
A=x m .y n c) kaç tam sayı böleni vardır?
yazımı A'nın asal çarpanlarına ayrılmış d) asal olmayan kaç pozitif böleni vardır?
b i ç i m i d i r.
Örnek...9 :
360 sayısını asal çarpanlarına ayırınız?
BİLGİ
Asal çarpanlara ayrılmış biçimi

A=x m . y n . z k
Örnek...10 : o l a n A s a y ı s ı n ı n ( m+ 1 ) . ( n + 1 ) . ( k + 1 )
A, x ve y tam sayılar olmak üzere, çarpımının sonucu kadar pozitif tam sayı
80!=2x.5y.A b ö l e n i v a r d ı r.
ise x ve y en çok kaçtır?
BÖLÜNEBİLME KURALLARI
2' YE 5' E VE 10' A BÖLÜNEBİLME
KURALLARI :
Bir doğal sayının birler basamağındaki

rakam çiftse, bu sayı 2 ile kalansız (tam)
b ö l ü n e b i l i r. E ğ e r t a m b ö l ü n m ü y o r i s e
Örnek...11 : s a y ı n ı n 2 y e b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r.
9! sayısını asal çarpanlarına ayırınız?
Bir doğal sayının birler basamağı 0 veya

5 ise, bu sayı 5 ile kalansız (tam)
s a y ı n ı n 5 e b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r.

BÖLÜNEBİLME
Bir doğal sayının birler basamağındaki 3' E VE 9' A BÖLÜNEBİLME KURALLARI :

rakam 0 ise, bu sayı 10 ile kalansız (tam)
b ö l ü n e b i l i r. E ğ e r t a m b ö l ü n m ü y o r i s e Bir doğal sayının rakamlarının sayı
s a y ı n ı n 1 0 a b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r. değerlerinin toplamı 3 ün ( 9 un) katı
ise, bu sayı 3 ile ( 9 ile) kalansız (tam)
Örnek...15 : b ö l ü n e b i l i r. E ğ e r t a m b ö l ü n m ü y o r i s e
Dört basamaklı a74a sayısı 2 ile kalansız sayının 3 e veya 9 a bölümünden kalanı
bölünebildiğine göre, a kaç farklı değer v e r i r.
alabilir?
Örnek...19 :
52A3 dört basamaklı sayısının 3 ile kalansız
bölünebilmesi için, A yerine yazılabilecek
rakamların kümesini bulalım.
Örnek...16 :
732a rakamları farklı, dört basamaklı, 2 ile
b ö l ü n d ü ğ ü n d e 1 k a l a n ı v e r e n d o ğ a l s a y ı d ı r. a
nın alabileceği değerler çarpımı kaçtır?
Örnek...20 :
A = 2ab54317 sayısının rakamları farklı ve 9
ile bölünebilen bir sayı olduğu bilindiğine
göre a.b çarpımı kaç olabilir?
Örnek...17 :
abcda sayısı 30000 den büyük ve ikiye
bölündüğünde 1 kalanını veren beş
b a s a m a k l ı b i r s a y ı d ı r. a ' n ı n a l a b i l e c e ğ i
değerlerin toplamı kaçtır?
Örnek...21 :
33 basamaklı 858585....858 sayısının 9 ile
bölümünden kalan kaçtır?
Örnek...18 :
Dört basamaklı 357m sayısının 5 ile
bölümünden kalan 2 olduğuna göre, m nin Örnek...22 :
alabileceği değerlerin kümesini bulunuz. Dört basamaklı a37b sayısının 10 ile
b ö l ü m ü n d e n k a l a n 7 d i r. B u s a y ı 9 i l e
kalansız bölünebildiğine göre, a kaçtır?

BÖLÜNEBİLME
4 İLE VE 8 İLE BÖLÜNEBİLME KURALLARI : Örnek...27 :

Rakamları farklı, üç basamaklı pozitif tam
Bir doğal sayının birler ve onlar sayıların en büyüğü ve en küçüğünün
basamağındaki rakamlarının oluşturduğu ç a r p ı m l a r ı n ı n 11 i l e b ö l ü m ü n d e n k a l a n
sayı 00 ya da 4 ün katı ise, 4 ile kalansız kaçtır?
s a y ı n ı n 4 e b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r.
Bir doğal sayının birler , onlar yüzler

basamağındaki rakamlarının oluşturduğu
sayı 000 ya da 8 in katı ise, 8 ile
k a l a n s ı z b ö l ü n e b i l i r. E ğ e r t a m
bölünmüyor ise sayının 8 e bölümünden Örnek...28 :
k a l a n ı v e r i r. 8 7 x y s a y ı s ı 2 v e 11 i l e t a m b ö l ü n e b i l d i ğ i n e
göre, x' in alacağı değerler toplamı kaçtır?
Örnek...23 :
54675 beş basamaklı doğal sayının 4 ve 8 ile
bölümünden kalanlar çarpımı kaçtır?
7 İLE BÖLÜNEBİLME KURALI :

Örnek...24 :
Dört basamaklı 735m sayısı, 4 ile
bölündüğünde kalan 3 olduğuna göre, m
rakamı kaç farklı değer alır?
şeklindeki bir sayı birler basamağından
başlanarak üçlü gruplara (yani bölüklere)
ayrılarak sırasıyla " ... , –, +, –, + "
ş e k l i n d e i ş a r e t l e n i r. İ ş a r e t l i g r u p l a r ı n
rakamları soldan sağa 2,3 ve 1
11 İLE BÖLÜNEBİLME KURALI : sayılarıyla sırasıyla çarpılır ve sonuç
b u l u n u r. B u s o n u ç 7 n i n k a t ı i s e s a y ı 7
Bir doğal sayının basamakları 1' ler y e t a m b ö l ü n ü r. E ğ e r t a m b ö l ü n m ü y o r i s e
basamağından başlanarak sola doğru " s a y ı n ı n 7 y e b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r.
+ , – , + , – , + , . . . " b i ç i m i n d e i ş a r e t l e n i r.
Bu işaretlerle rakam değerleri çarpılarak Örnek...29 :
t o p l a n ı r. 322 667 sayısının 7 ile bölümünden kalan
E l d e e d i l e n s o n u ç 0 v e y a 11 i n k a t ı i s e kaçtır?
b u s a y ı 11 i l e k a l a n s ı z b ö l ü n e b i l i r. E ğ e r
t a m b ö l ü n m ü y o r i s e s a y ı n ı n 11 e
b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r.
Örnek...25 :
A l t ı b a s a m a k l ı 2 4 5 7 9 5 s a y ı s ı n ı n 11 i l e Örnek...30 :
bölümünden kalan kaçtır? 1234567 sayısının 7 ile bölümünden kalan
kaçtır?
Örnek...26 :
A l t ı b a s a m a k l ı 3 2 7 5 a 7 s a y ı s ı 11 i l e k a l a n s ı z
bölündüğüne göre, a kaçtır ?

BÖLÜNEBİLME
6, 12, 15, 18, 20, 24, 30, 36, 45 İLE Örnek...35 :

BÖLÜNEBİLME KURALLARI : Altı basamaklı 317a2b sayısı 12 ile
b ö l ü m ü n d e n 7 k a l ı y o r i s e a+ b t o p l a m ı e n ç o k
BÖLÜNEBİLMENİN TEMEL KURALI : kaç olabilir?
m ile n aralarında asal iki sayı olsun, m

ve n ile kalansız bölünebilen sayılar m.n
ç a r p ı m ı i l e d e k a l a n s ı z b ö l ü n ü r. D o l a y ı s ı
ile m.n' ye tam bölünebilen bir sayıda
h e m m ' y e h e m d e n ' y e t a m b ö l ü n e b i l i r.
16 İLE BÖLÜNEBİLME KURALI :
Bir sayı 6 ile bölünebiliyorsa hem 2 hem Bir doğal sayının son dört basamağının
d e 3 ' e t a m b ö l ü n e b i l i r. oluşturduğu sayı 0000 ya da 16 nın katı
i s e , b u s a y ı 1 6 i l e k a l a n s ı z b ö l ü n ü r. E ğ e r
tam bölünmüyor ise sayının 16 ya
b ö l ü m ü n d e n k a l a n ı v e r i r.
Bir sayı 24 ile bölünebiliyorsa hem 3
h e m d e 8 ' e t a m b ö l ü n e b i l i r. ( A m a h e m 6 25 İLE BÖLÜNEBİLME KURALI :
hem 4 ile bölünemez.)
Bir doğal sayının birler ve onlar
basamağının oluşturduğu iki basamaklı
Örnek...31 : sayı 00 ya da 25 in katı ise, o doğal sayı
Bir sayının aşağıdaki sayılara bölünebilmesi 2 5 i l e k a l a n s ı z b ö l ü n ü r. E ğ e r t a m
için hangi sayılara tam olarak bölünmesi bölünmüyor ise sayının 25 e bölümünden
gerekir? k a l a n ı v e r i r.
12 = 15 = 18 =
20 = 30 = 36 =
45 = 55 = 63 = EBOB
İkisi birden sıfır olmayan a ve b tam

Örnek...32 : sayılarının ikisini birden bölen en büyük
Dört basamaklı 634a sayısının 6 ile kalansız
pozitif tam sayıya bu sayıların en büyük
bölünebilmesi için, a yerine yazılabilecek
ortak böleni (EBOB) denir ve
rakamların toplamı kaçtır?
E B O B ( a , b ) = x b i ç i m i n d e g ö s t e r i l i r.
EBOB bulunurken sayılar asal

ç a r p a n l a r ı n a a y r ı l ı r. O r t a k a s a l
çarpanlardan en küçük üslülerin çarpımı
b u s a y ı l a r ı n E B O B u n u v e r i r.
Dört basamaklı 4a7b sayısı 45 ile kalansız
bölündüğüne göre, a nın alabileceği
EBOB(240,672)=?
değerlerin toplamı kaçtır?
Örnek...34 :
Beş basamaklı 847AB sayısı 15 ile
bölümünden kalan 6 ise A+B kaç olabilir?

BÖLÜNEBİLME
EBOB ÖZELLİKLERİ Örnek...39 :

9 6 , 11 2 , 1 2 0 s a y ı l a r ı n ı t a m o l a r a k b ö l e n e n
1 ) E B O B ( a , b ) = E B O B ( b , a )= E B O B ( − a , b ) büyük doğal sayı kaçtır?
2 ) E B O B ( a , b + c . a )= E B O B ( a , b )
3) EBOB(a,b) ⩽ min{|a|,|b|}
4) EBOB(a,b)=1 ise a ile b aralarında

a s a l s a y ı d ı r.
Örnek...40 :
EKOK A , a , b , c b i r e r d o ğ a l s a y ı d ı r.
A=24 • a +2=15 • b+2=18 • c +2 o l d u ğ u n a g ö r e ,
Sıfırdan farklı a ve b tam sayılarının 1000 den küçük en çok A değeri vardır?
katlarından en küçük olup ortak olanına
bu sayıların En Küçük Ortak Katı
( E K O K ) d e n i r.
EKOK bulunurken sayılar asal çarpanlarına

a y r ı l ı r. O r t a k a s a l ç a r p a n l a r d a n e n b ü y ü k
üslüleri ve ortak olmayan çarpanların
ç a r p ı m ı b u s a y ı l a r ı n O K E K i n i v e r i r.
Örnek...37 :
EKOK(36,120)=?
Örnek...41 :
Meriç elindeki cevizleri 3 erli 5erli ve 8 erli
s a y d ı ğ ı n d a h e r s e f e r i n d e 2 c e v i z i a r t ı y o r.
500 den fazla cevizi olan Meriç’in elinde en
az kaç ceviz vardır?
EKOK ÖZELLİKLERİ
1) EKOK(a,b)=EKOK(b,a))
2) EKOK(a,b) ⩾ max{|a|,|b|}
3) EBOB(a,b).EKOK(a,b)=a.b
Örnek...42 :
1000 den en küçük hangi doğal sayıyı
Örnek...38 : çıkarırsak elde edilen sayı 12 ve 15 e tam
x , y, z b i r b i r l e r i n d e n f a r k l ı a s a l s a y ı l a r d ı r. olarak bölünür?
2 3
A=x • y • z
B= x • y 3 • z2 o l d u ğ u n a g ö r e ,
C= x4 • z
EKOK ( A ,B, C)
ifadesinin eşitini bulunuz
OBEB ( A ,B, C)

BÖLÜNEBİLME
Örnek...43 :
Boyu 120 metre eni 72 metre olan dikdörtgen Örnek...47 :
biçimli bir arsanın etrafına eşit aralıklarla ve En küçük ortak katları 80 olan birbirinden
köşelerine birer tane gelecek şekilde ağaç farklı 3 sayının toplamı en çok kaçtır?
d i k i l e c e k t i r.
Bu iş için en az kaç ağaç gerekir?
Örnek...48 :
Örnek...44 : 9 günde bir nöbet tutan bir kişi ilk nöbetini
Boyutları 8 cm,15 cm ve 20 cm olan tuğlalar s a l ı g ü n ü t u t m u ş t u r. 8 . n ö b e t i n i h a n g i g ü n
kullanarak hacmi en küçük ve içi dolu bir küp tutar?
y a p ı l m a k i s t e n i y o r. E n a z k a ç k ü p k u l l a n ı l ı r ?
Örnek...49 :
Örnek...45 : Cumartesi gününden 500 gün sonra hangi
EKOK(A,B)=120 ve EBOB(A,B)=6 ise A+B gün olur?
kaç olabilir?
5 Ocak 2016 nın Salı günü olduğu bir yılda,
En büyük ortak böleni 24 olan birbirinden
2 7 Te m m u z h a n g i g ü n e r a s t l a r ?
farklı 3 sayının toplamı en az kaçtır?

BÖLÜNEBİLME
6 gün çalışıp 2 gün tatil yapan bir işçi, işe B e ş g ü n d e b i r n ö b e t t u t a n a s k e r, i l k n ö b e t i n i
S a l ı g ü n ü b a ş l a d ı ğ ı n a g ö r e , 11 . t a t i l g ü n ü salı günü tuttuğuna göre, 25. nöbetini hangi
hangi gündür? gün tutar?
6 ve 15 günde bir aynı limandan sefere çıkan H e r h a n g i b i r y ı l ı n Te m m u z a y ı n d a 5 t a n e
iki gemi Pazar günü beraber sefere P a z a r t e s i g ü n ü v a r d ı r. B u n l a r d a n ü ç ü n ü n
ç ı k m ı ş l a r d ı r. B u n d a n s o n r a i k i n c i d e f a t a r i h i t e k s a y ı o l d u ğ u n a g ö r e , 9 Te m m u z
beraber sefere hangi gün çıkarlar? hangi gün olabilir?
Örnek...53 :
6 gün çalışıp 2 gün tatil yapan bir işçi, işe
Salı günü başladığına göre, 21. tatil günü
hangi gündür?

BÖLÜNEBİLME
DEĞERLENDİRME : 6) 98765 sayısının karesinin 11' e bölümünden

kalan kaçtır?
1) Yanda verilen x y y z
bölmelerde x, y, z
pozitif tam sayı − 5 − 4
olduğuna göre,
x+ y+z−20 2 3
7) 23x7y beş basamaklı sayısı 5 ve 11 ile tam
5z
bölünebildiğine göre, x in değerleri çarpımı
oranının değeri kaçtır?
kaçtır?
2) Yandaki bölme işleminde A 15

A sayısı en çok kaçtır? 8) Dört basamaklı 45a2 sayısının 4 ile kalansız
− 2.n+2
bölünebilmesi için, a yerine yazılabilecek
n2+n rakamların kümesini bulunuz?
3) X sayısının 6 ile bölümünden kalan 5 ve

9) Dört basamaklı 58x2 sayısı 8 ile kalansız
bölüm Y dir. Y nin 5 ile bölümünden kalan 2
bölünebildiğine göre, x in alacağı değerler
ise X in 15 ile bölümünden kalan kaçtır?
çarpımı kaçtır?
4) İkiye tam bölünebilen iki basamaklı doğal

10) 356x8y altı basamaklı sayısı 36 ile tam
sayıların kaç tanesi beşe kalansız bölünebilir?
bölünebildiğine göre, x lerin toplamı kaçtır?
11) Dört basamaklı 47a5 sayısı 25 ile kalansız

5) Beş basamaklı 57m32 sayısının 9 ile bölünebildiğine göre, a kaç farklı değer alır?
bölümünden kalanın 7 olması için, m kaç
olmalıdır?

BÖLÜNEBİLME
12) 24x78y altı basamaklı çift sayının 45 ile 17) En küçük ortak katları 90 olan birbirinden
bölümünden kalan 17 olduğuna göre, x farklı 4 sayının toplamı en çok, en az kaçtır?
kaçtır?
18) İNTEGRALİNTEGRALİNTEGRAL ....

13) 478x5y altı basamaklı sayının 30 ile
şeklindeki bir yazılışta 976461. harf nedir?
bölümünden kalan 17 olduğuna göre, x lerin
çarpımı kaçtır?
19) 1 Aralık'ın Pazar günü olduğu bir yılda, yeni

yılın ilk günü hangi güne rastlar?
14) 48!+49!−1 sayısının sondan kaç basamağı 9
dur?
15) EKOK(A,B)=120 ve EBOB(A,B)=6 ise A+B 20) Perşembe günü saat 13:00' ı gösteren bir
kaç olabilir? saat, 2010 saat sonra hangi gün ve saati
gösterir?
16) En büyük ortak böleni 24 olan birbirinden

farklı 3 sayının toplamı en az kaçtır?
9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 10/

10/10
ÜÇGENLER-1
ÜÇGENDE AÇILAR
DOĞRUDA VE ÜÇGENDE AÇI BAĞINTILARI Örnek...4 :

1.Tümler açılar birbirlerini M
b M T Z b i r ü ç g e n d i r.
90o ye bütünler açılar a z x |TM|=|MZ|=|KZ| ,
birbirlerini 180o ye 15o
m^(KZM)=45o , m ^ (KMT)=15 o
tamamlar
olduğuna göre x kaç
derecedir? 45o
K x Z
Örnek...1 :
Bütünler iki açının oranı 0,6 ise küçük açının T
tümleri kaç derecedir?
A
4. Şekilde x
m^ (BEC) = x+ y + z
E
2. d1 ve d2 paralel y z
d1 x+y+z
doğrular ise oluşan x
B
açılar için C
x+y+z=a+b a
bağıntısı geçerlidir y
b Örnek...5 :
z d2 M B Z b i r ü ç g e n d i r.
M
m^(BMZ)=85o , m ^ (BKZ)=116o
^ o
m (MBK)=7 , m (MZK) ^ kaç 85o
derecedir? K
Örnek...2 : 116o
7o
d1 B
2x
Şekilde d1 // d2 ,
A x+30o Z
A B / / C D d i r. Ve r i l e n
açı ölçülerine göre x B
kaçtır? C
x 5. Hipotenüse ait kenarortayın uzunluğu
d2
D ayırdığı parçalar kadardır
M
3. Üçgende iç açılar toplamı N
A
180o ,dış açılar toplamı
3 6 0 o d i r. T Z M
M
m^ ^
(A)+m (B)+m ^
(C)=180o N
c' N
m (A')+m (B')+m ^
^ ^ o
(C ')=360 T Z
B C
M
Bir dış açı komşu Z
N T
o l m a y a n i k i i ç i a ç ı n ı n t o p l a m ı d ı r.
m^ ^
(C ')=m (A)+m ^
(B) T Z
Örnek...3 :
M B Z b i r ü ç g e n d i r. M
m^(M)=75 o , m ^ (B)=68 o N
m^ o
(ZTG)=85 v e [ E G ] 75o Örnek...6 :
E x
açıortay ise M
N T Z b i r ü ç g e n d i r.
m^(GEB)=x k a ç G
x
[ T M ] a ç ı o r t a y d ı r.
derecedir? 15o
68o B m^ (TMK )=15 o
85o |TK|=|KZ|=|MK| i s e
T ^ kaç
Z m (N) Z
derecedir? K
T

ÜÇGENLER-1
ÜÇGENDE AÇILAR
M
MTZ bir dik üçgen R
m^ (MTZ)=90 o , D n o k t a s ı D R K M b i r ü ç g e n m^ (TZK )=90o
[MZ] nın orta noktası, ^ T
|KR|=|TM| , m (MRK )=78 o i s e
|TE|=|DZ| , m ^ (TED)=32 ,
o
m^ (M) k a ç d e r e c e d i r ?
^
m (EDZ)=38 o
T Z
i s e m^(ZTE) k a ç
derecedir?
M
E K Z
6. Bir üçgende İki A
kenarın orta noktasını
birleştiren doğru D
parçası diğer kenara K x
paralel ve yarısı C
k a d a r d ı r. 2x
|BC|=2.|KD| B 8. Üçgende iç açıortaylar iç teğet
ç e m b e r i n m e r k e z i n d e k e s i ş i r.
Üçgende iki dış ve diğer üçüncü köşenin
Örnek...8 : iç açıortayları üçgenin dışında, dış teğet
MTZ bir dik üçgen M çemberlerin birinin merkezinde kesişir
m^(MTZ)=90 o , D n o k t a s ı
[MZ] nın orta noktası,
D
|MT|=|DE| , i s e m ^
(DEZ)
kaç derecedir?
T E Z
7. Bir köşeye ait yükseklik, kenarortay ve Yüksekliler ve kenarortaylar da tek

açıortaydan herhangi ikisi aynı doğru noktada kesişir
A
Örnek...11 : A
B H C A B C b i r ü ç g e n d i r. [ B K ] v e
A [ K C ] a ç ı o r t a y l a r d ı r.
m^ (BKC)=x+55 , m ^ (BAC)=x K
o l d u ğ u n a g ö r e m^ (BKC)
kaç derecedir? C
B H C
B H C
B
A
B H C
Örnek...12 :
parçası ise üçgen en azından
i k i z k e n a r d ı r. M
M T Z b i r ü ç g e n d i r.
[KZ] , MZT açısının K
Örnek...9 : M a ç ı o r t a y d ı r.
m^ (MTZ)=52 o , B
M T B Z b i r d ö r t g e n d i r.
K m^ (MTK)=64 o
[MZ]⊥[TK ],[ TL]⊥[BZ] , |KM|=|KZ| , olduğuna göre
|BL|=|LZ| m ^ (MZB)=112 o T Z m^ (MKZ) k a ç
64o
olduğuna m^ 52 o
(MTB) k a ç derecedir?
derecedir Z T
L

ÜÇGENLER-1
ÜÇGENDE AÇILAR
DEĞERLENDİRME −1
N 4) MTZ bir dik üçgen M

1) N T Z b i r ü ç g e n d i r.
[TK] MTN açısının M m^
(TBZ )=m ^
(MCT)=90 o ,
^
m (KTL)=20 o ise
a ç ı o r t a y d ı r.
K B
m^ (TKN)=68 o , m^ ^ kaç
(BLZ)−m(BZL) K L
m^ (NTZ)=84o olduğuna derecedir?
göre m ^ (NZT) kaç Z
derecedir?
T T C Z
M
5) MTZ bir üçgendir.
2) MTZ bir üçgendir, M
[MK] ve [TK]
m^(TMA )=50 o , m^
(BMA)=20o
^ o ^ o
açıortayları K
m (MTB)=55 , m(BTA)=10 noktasında
^ ^
m (BAZ)=x ,m (ZBA)=y ise B
C kesişiyor.Şekilde
x-y kaçtır? verilen açı ölçülerine x K
göre m ^(TKM)
T 30o 115o Z
A Z kaçtır?
30o
T
3) MTZ bir dik üçgen, D M

[MZ] nın orta
noktasıdır.
m^(MTZ)=90 o , 6) M B Z b i r ü ç g e n d i r.
D M
|MD|=|TE| , Δ
MBZ ∩ ^
(TRE)
[MZ] // [TE] , F
R E
m^(ZDE)=44o
ise m ^
(ZKE) kaç K G
derecedir? T Z B
T
Z

ÜÇGENLER-1
ÜÇGENDE AÇILAR
1) M T Z b i r M M
4) ZMT bir üçgen m ^ (FMT)=90 o
ü ç g e n d i r. [ K Z ] , ^
MZT açısının K m (ZTM)=22 o
a ç ı o r t a y d ı r. |TF|=2.|MZ|=8 br 4
B
m^ (MTZ)=50 ,
o ise m ^
(ZMF) kaç
^
m (MTK)=65 o derecedir?
65o Z F 8 T
olduğuna göre
m^(MKZ) kaç 50o
derecedir? T Z
M
m^(M)=40 o m ^
(Z)=80o 40o
|AT|=|TZ|=|ZK| i s e K
^ ) kaç derecedir? A
m (ZKA M
5) m^
(ZFT)=13o
|MZ|=|MT|=|MF| x F
80o ise m ^(ZMT )=x kaç 13o
T Z derecedir?
Z T
3) MTZ bir dik

M
üçgendir,
F
m^ 32o
o
(TMZ )=32 , T M
|ZF|=4 br ,
4 6) MTZ bir dik üçgen
|MT|=8br ise
m^(TBZ )=m ^
(MCT)=90 o
m^(FZT) kaç B
m (MLK )=m ^
^ (TLK) , K L
derecedir?
m^(TMC)=24o
Z
ise m ^
(BTZ) kaç derecedir?
T C Z

ÜÇGENLER-2
AÇI KENAR BAĞINTILARI

Örnek...3 :
1. Bir üçgenin A
A
çizilebilmesi için kenarlar ABC ,BEC ve ECD birer 70o
arasında ü ç g e n d i r. Ş e k i l d e v e r i l e n E
b açı ölçülerine göre en
c 55o 60o
uzun kenar hangi
|a−b|<c<a +b kenardır? B 85o
|a −c|<b <a +c
|c−b|<a <c+b B C 46o
a 55o
bağıntıları geçerli D
olmalıdır C
Örnek...1 :
|MB|=6 br, |MZ|=7 br o l d u ğ u n a
g ö r e |BZ| n i n a s a l s a y ı d e ğ e r i 3.
toplamı kaçtır?
B
Z
Örnek...2 : M
M T B Z b i r d ö r t g e n d i r.
Örnek...4 :
Ve r i l e n u z u n l u k l a r a g ö r e 5
4 MBZ bir dik üçgen
TZ köşegeni kaç farklı M
|KZ|=6 br ,|MK|=8br o l d u ğ u n a
tamsayı değer alır? Z g ö r e |MZ| k a ç f a r k l ı t a m s a y ı
T değeri alır?
4
6
8
B
Z
B K 6
2. Bir üçgende A
büyük açı Örnek...5 :
karşısında büyük
k e n a r b u l u n u r. B u c b M B Z b i r ü ç g e n d i r. M
önermenin tersi [ZK] ve[KB]
d e d o ğ r u d u r. a ç ı o r t a y d ı r, |KZ|=6 br ,
B C |BZ|=12 br o l d u ğ u n a K
a göre x in alabileceği x
4
tamsayı değerlerinin
a <b<c ⇔m ^ ^
(A)<m (B)<m ^
(C) B
toplamı kaçtır?
7
Z

ÜÇGENLER-2
4. Örnek...7 :
Çevresi 29 cm olan bir ABC üçgeninin içinde
A A A alnan bir noktanın üçgenin köşelerine
N D Vc uzaklıkları toplamı kaç tamsayı
ha nB değeri alabilir?
B C B C B C
a <b <c
^ ^ ^ h c <hb <h a
m (A)<m (B)<m (C)⇔
Vc <Vb <V a
nC <nB<n A
Örnek...8 :
|MZ|=8 br , |BZ|=13 br ,
|MB|=11br o l d u ğ u n a z 11
g ö r e x+ y + z n i n k a ç 8
x
farklı tamsayı değeri y K
vardır? B
ABC çeşitkenar bir A 13
üçgense bir köşede Z
ha va
B H N V C
ha<nA <V a
s ı r a l a m a s ı v a r d ı r.
Örnek...6 :
Çeşitkenar bir üçgende ha=nB=vc bağıntısı
geçerliyse bu üçgende açı sıralaması nasıl
olmalıdır?
Üçgen Çizimleri
Bir üçgeni çizebilmek için, en az biri uzunluk
o l m a k ü z e r e , ü ç e l e m a n v e r i l m e l i d i r.
Ve r i l e n e l e m a n l a r a g ö r e , ö n c e b i r t a s l a k ü ç g e n
çizilir; asıl üçgenin nasıl çizilebileceği, bu
t a s l a k ü z e r i n d e b e l i r l e n i r. Ç i z i m i ç i n p e r g e l ,
c e t v e l v e i l e t k i k u l l a n ı l ı r. Ü ç g e n i n ç i z i l e b i l m e s i
için en az biri uzunluk ve iki açı bilinmelidir
Uyarı : Ortadaki şekilde ABC de kenar

uzunlukları arasında a > b > c ilişkisi
v a r s a a + b > x+ y + z > b+ c o l u r

ÜÇGENLER-2
1) M B Z b i r ü ç g e n d i r. M
|MB|=2 x+1 br , M
4) M B Z b i r ü ç g e n d i r.
|MZ|=x−1br |BZ|=7 br ,
[ Z A ] v e [ A B ] a ç ı o r t a y d ı r,
olduğuna göre |BM| kaç |AZ|=8 br , |AB|=6 br i s e
farklı tam sayı değeri B |ZB| k a ç f a r k l ı t a m s a y ı B
alır? Z değeri alır? Z
6
8
A
M
2) MTBZ bir dörtgendir. M
Verilen uzunluklara 9 5) M B Z b i r ü ç g e n d i r.
6 |BG|=12 br
göre TZ köşegeni kaç
farklı tamsayı değer alır? Z |ZB|=16 br ve G
noktası [ZM] nın orta
T G
noktası ise |BM| kaç
12
8
6 farklı tamsayı değeri B
alır?
B 16
Z
m^(BMZ)=90o ,
|KZ|=6 br ,
|BZ|=14 br K
x
olduğuna göre 6 6) M B Z b i r ü ç g e n d i r. , M
B |KZ|=6 br , |KB|=10 br ,
x= |KB| kaç farklı
tamsayı olabilir? 14 |ZM|=9 br , |MB|=14 br 14
Z
olduğuna göre x kaç 9 K
10
farklı tamsayı olabilir? 6
B
x
Z

ÜÇGENLER-2
[MH]⊥[ZB ]
|MH|=13 br ,
1) M B Z b i r ü ç g e n d i r. M |ZM|=21 br , 18
[ZK] ve[KB] 21
|MB|=18br ise 13 x
a ç ı o r t a y d ı r,
|KZ|=6 br , K |MS|=x kaç farklı
x B
|BZ|=12 br 6
tamsayı değeri S
olduğuna göre x B alır ? Z
H
kaç farklı tamsayı 12
Z
olabilir?
M
2) MTZ, TBZ,
STB birer y
üçgendir. p
Şekilde verilen 65o m Z 5) M B Z b i r ü ç g e n d i r. ,
açı ve |KZ|=a , |KB|=b , M
T 64o
uzunluklara o |ZM|=2 x , |MB|=5 x
m 63 p x 5x
göre kenar olduğuna göre
uzunluklarını o |MB|=5 x Ç(KZB) 2x K
55 b
küçükten B tamsayı olarak en çok a
büyüğe S n kaç olabilir? B
sıralayınız. 42
Z
6) Çeşitkenar bir üçgende Va=hb=nC bağıntısı

geçerliyse bu üçgende kenar sıralaması nasıl
olmalıdır?
3) Kenar uzunlukları tamsayı olan çeşitkenar bir
üçgenin çevresi 42 birimdir. Bu üçgende en
büyük kenar uzunluğu kaç farklı değer alır?

ÜÇGENLER-3
AÇIORTAY
AÇIORTAY
Örnek...3 : M
Bir açının ölçüsünü eş iki parçaya ayıran M B Z b i r ü ç g e n d i r.
ışına açıortay |ZD|=3 br, |BD|=5 br , i s e k a ç
d e n i r. 10
A Ç(MBZ) kaç birimdir?
Şekilde [OK , K
^
AOB n ı n P
B
a ç ı o r t a y ı d ı r. 5
3 D
O B Z
Açıortay üzerinde
alınan noktanın
a ç ı n ı n k o l l a r ı n a u z a k l ı ğ ı e ş i t t i r.
P∈[ OK , |AP|=|PB| v e |OB|=|AO|
Örnek...1 : B
M B Z b i r ü ç g e n d i r. M Örnek...4 :
[MD] ,M açısının M B Z b i r ü ç g e n d i r. |BZ|=3|BD|
a ç ı o r t a y ı |HD|=3 br ,Ç(MBZ)=60 br ise ise |MZ|+|ZD| kaç
|DB|=5 br o l d u ğ u n a birimdir? D
g ö r e |MB|−|MH| k a ç H
birimdir? 3 B M
D Z
Z
Örnek...2 :
OBL dik üçgen B
|OB|=8br,|OK|=5 br Örnek...5 :
i s e |KL| k a ç MTBZ bir dörtgen, [TK] ve [ZL] M
birimdir? açıortaylardır. Şekilde verilen uzunluklara
göre |ML| kaç birimdir? 18
O L
x
135o Z
24 L
K
K
9 30
T
ÜÇGENDE AÇIORTAY ÖZELLİKLERİ 18 B
1. Üçgende iç açıortaylar bir noktada

k e s i ş i r. K e s i ş t i k l e r i b u
nokta üçgenin iç teğet M
ç e m b e r i n i n m e r k e z i d i r. 3.
P Üçgende İki
L dış açıortay ve
Şekilde O iç teğet O diğer iç açının
çemberin merkezidir açıortayı bir
B M
noktada
K k e s i ş i r. O
Z
Kesiştikleri bu
nokta üçgenin
dış teğet
2. iç açıortay teoremi çemberlerinden T E Z
M birinin
MTZ bir üçgen ve [ME] bu
üçgenin açıortayı ise m e r k e z i d i r.
a b
a x d
=
b y
T x E y Z

ÜÇGENLER-3
AÇIORTAY
4. Dış açıortay teoremi Örnek...9 :

MTZ bir üçgen ve [ME] bu M
D
üçgenin açıortayı ise M T Z b i r ü ç g e n d i r. Ş e k i l d e
M [MB] ve [ZB] açıortaylar
b y |MT|=|MZ|+1=6br , |ZG|=2 br i s e
= |ZT| kaç birimdir ?
c y+x c d T Z
b
G
T x E y
B
M
M T Z ü ç g e n d i r. |TG|=4 br,|EG|=3 br MBZ bir üçgen
|MT|=12br [ M G ] , M T E a ç ı s ı n ı n , [ M Z ] D
m(^
BMK)=m( ^ KMZ)=60o 60o 60o
3
, E M D a ç ı s ı n ı n a ç ı o r t a y l a r ı d ı r. M 6
2.|MZ|=|MB|=6br i s e |MK|=x
Buna göre |ZG| kaçtır? x
kaç birimdir?
12
B K Z
Z E 3 G4 T
HATIRLATMA
Örnek...7 :
M T Z b i r ü ç g e n d i r. M Örnek...11 :
m(^ TFZ)=m( ^ RFZ)
Ş e k i l d e |TF|=12br , Şekilde MTBZ dörtgen ,[MB]
|TR|=15 br |RF|=4 br i s e F a ç ı o r t a y, 2 m( ^
MZT)=m(^ TZB)=72 o i s e
|RZ| 12 m(^ MBT) k a ç d e r e c e d i r ?
kaç birimdir ?
4
T 15 R Z
Örnek...8 :
M T Z b i r ü ç g e n d i r. Ş e k i l d e M Örnek...12 :
M
[MB] ve [TB] açıortaylar
|MZ|=3.|ZP| , |PM|=24 br i s e MTB üçgen,[TK],
60o
|MB| kaç birimdir ? [ L Z ] a ç ı o r t a y l a r d ı r.
[TK ]∩[MB]∩[LZ]= {P } L K
m(^ BMZ)=60o , P
T Z m(^
o
P LBT)=42 i s e
^
m(MBK) k a ç
derecedir? 42o
B T B Z

ÜÇGENLER-3
AÇIORTAY
M 4) MTZ üçgendir. D
1) MBZ bir üçgendir.
|TG|=4 br,|EG|=3 br
|HD|=3br , |MD|=5 br ,
|MT|=16br , [MG] , ^MTE M
|DB|=3 √ 2 br , [MD] ,M x
nın , [MZ] , ^
EMD nın
açısının açıortayı H 5 açıortaylarıdır. 16
olduğuna göre x
|MB|=x kaçtır?
3 B Buna göre x+y kaçtır?
D
Z T 4G 3 E y Z
2) MTZ bir üçgen M

5) MTZ üçgendir.
[TF ]⊥[MK] dir. |EG|= 4 br,|EZ|=9 br , D
|TK| 3
= , 6 [MG] , ^MTE nın , [MZ] ,
|KZ| 4 F ^ M
EMD nın açıortaylarıdır.
m^(KMZ)=m^ (TMK) D
x
Buna göre x.y kaçtır?
|MT|=6 br ,|FZ|=x Z
T K
kaç birimdir?
x
y
T G 4 E 9 Z
M
6) MTZ bir üçgen ve R
içteğet çemberin
3) MTZ bir üçgen ve R içteğet M merkezidir. [TZ]//[GF], R
çemberin merkezidir. |MT|=18br , |ZM|=20 br G F
|TM|=16 cm,|TZ|=24cm
16 F ise MGF üçgeninin
ve 4|TF|=5|TR| R çevresi kaç birimdir?
olduğuna göre Ç(MTZ) Z
T
kaç cm dir?
T 24 Z

ÜÇGENLER-3
AÇIORTAY
4) MTZ bir üçgen, R M

M içteğet çemberin ,F ise
dış teğet çemberin
1) MTZ bir dik üçgendir. merkezidir. R
m^
(TMG)=m ^ (GMZ ) , m^(TMZ )=76 o İse
|TG|=6 br ,|GZ|=8br
m^(TRZ)−m ^(TFZ) kaç
olduğuna göre |MG|
derecedir? T Z
kaç birimdir?
T 6 G 8 Z
F

F
Şekilde 16
|TF|=16 br=4.|RF| , 4 5) MTZ bir üçgendir. ,
m^
(TME)=m ^ (EMZ) , M
|TR|=14 br ise T R Z
14
|RZ| kaç m^(ZRF)=m ^(ZRE)
birimdir ? |TM|=16 br ve
16 F
|MZ|=12 br ise göre
|TR| R
|ER| kaçtır?
T E Z
M
|TZ|=8 br ,|RB|=6br ,
K iç teğet çemberin R
K M
6) MTZ bir üçgen
merkezidir. T m^(ZMT )=2. m^
(MZT) ise
TR //BZ ve
B |ZT| kaç birimdir? 16 12
|ZB|=21 br İse
Ç(MZB) 21
kaçtır? Z
T Z

ÜÇGENLER-4
KENARORTAY
KENARORTAY Örnek...3 :
MTZ bir üçgen M
Bir üçgende bir |TG|=|GM| ,
köşe ile karşı A |GH|=|HP|=|PZ|
kenarın orta |HF| G B
noktasını olduğuna göre H
|MR|
birleştiren doğru oranı kaçtır? P
Va F
parçasına
kenarortay T R Z
d e n i r. B D C
a kenarına ait
kenarortayı Va ile gösteririrz
[BF] ve [CE] A
kenarortaylar 3x
Üçgende A ise [FE]//[BC] K F
E
kenarortaylar bir v e 2.|EF|=|BC| x
n o k t a d a k e s i ş i r. 2x ([EF] orta G 2x
Bu noktaya E y z F tabandır)
B D C
ağırlık merkezi 2z G x 2y
denir ve Ay r ı c a
genellikle G harfi B D C kenarotayın parçaları arasında
i l e g ö s t e r i l i r. 2.|AK|=6.|GK|=3.|DG| b a ğ ı n t ı s ı v a r d ı r.
Ağırlık merkezi ,kenarortayı, köşeye iki ,

k e n a r a b i r b i r i m o l a c a k ş e k i l d e b ö l e r. Örnek...4 :
M
Bir köşeden karşı kenara çizilen doğru MTZ üçgen, G
parçası, başka bir köşeden çizilen a ğ ı r l ı k m e r k e z i d i r.
[VZ ]∩[TH]= {G } v e V R H
kenarortayı köşeden iki ve kenardan bir
birim olacak şekilde bölüyorsa M,R,G,F doğrusal
kenarortaydır n o k t a l a r d ı r. G
|MG|=24 br
B u n a g ö r e |MF| T Z
Örnek...1 : F
kaç birimdir?
MTZ bir üçgen, [MR] ve M

[ T F ] k e n a r o r t a y l a r d ı r.
[MR]∩[ TF]= { H } ,
|MH|=14 br ,|HF|=5 br , Örnek...5 :
F
|MR|+|TF| k a ç t ı r ? H M T Z ü ç g e n d i r.
|MT|=6br ,|MZ|=8 br , |TK|=|KZ| M
T R B u n a g ö r e |MK| k a ç b i r i m d i r ?
Z
6 8
T 5 K 5 Z
Örnek...2 :
A
MTZ bir üçgen M Hipotenüse ait
[TF]⊥[MK] d i r. kenarortay uzunluğu
D ağırlık merkezi ve hipotenüs
|MK|=12 br,|TF|=18 i s e , uzunluğunun Va
|MT| k a ç b i r i m d i r ? F y a r ı s ı d ı r.
D |AD|=|BD|=|DC| B D C
T K Z
Ay r ı c a
5 V 2a= V2b +V 2c b a ğ ı n t ı s ı g e ç e r l i d i r.

ÜÇGENLER-4
KENARORTAY
A
Örnek...6 :
G ABC
MTZ bir üçgen D ağırlık M üçgeninin G
merkezidir ağırlık merkezi B
|TD|=3cm, i s e ve
R [BB'] ⊥ d
V 2z + V2m k a ç c m 2 d i r ? C
[GG'] ⊥ d
D
[CC'] ⊥ d d
3
B' G' A' C'
T Z
|AA|'+|BB|'+|CC|'=3.|G 'G|
Örnek...7 :
MTG bir M
üçgen.
[MK] ⊥ [TF].
x 48 Örnek...9 :
Şekilde F
D , MTZ ABC bir üçgen G ağırlık A
D
üçgeninin G merkezidir
T K Z
ağırlık |G 'G|=12 cm, v e
merkezi ve Z 6.|CC|'=2.|AA|'=3.|BB|' G
,[TG] nın olduğuna göre [AB] B
o r t a n o k t a s ı d ı r. nın orta noktasının d
|MG|=48 cm i s e x k a ç t ı r ? doğrusuna uzaklığı kaç C
birimdir?
d
B' G' A' C'
G ABC üçgeninin ağırlık A

merkezi ve
[DB] //[ EA] // [FC]
ise d D
F
E G
|AE|=|DB|+|CE| B
Örnek...8 :
MTZ bir üçgendir ,G M
a ğ ı r l ı k m e r k e z i d i r.
[TR] // [EZ]// [MF].
|MF|= x2 br R
|EZ|=2 xbr ,|TR|=24 br E
F G
i s e |EZ| k a ç
birimdir?
T Z

ÜÇGENLER-4
KENARORTAY
M
1) MTZ bir üçgen, [MR] ve
4) M T Z ü ç g e n , G M
[TF] kenarortaylardır. a ğ ı r l ı k m e r k e z i d i r.
[MR]∩[ TF]= {H} , F
[VZ ]∩[TH]= {G } v e
4.|HR|=|TH|=16 br , H
16 M,R,G,F doğrusal V R H
|MR|+|TF| kaçtır? 4 n o k t a l a r d ı r.
T R |FG|=12br G
Z
B u n a g ö r e |MF| k a ç
birimdir? T Z
F
M
2) M T Z b i r ü ç g e n D a ğ ı r l ı k
merkezidir
|TD|=8cm, i s e
|MZ| k a ç c m d i r ? R
D 5) M T Z ü ç g e n d i r. M
|MT|=8 br , |TK|=|KZ|
8
B u n a g ö r e |MZ| k a ç f a r k l ı
T Z tamsayı değeri alabilir? 8
T 5 K 5 Z
3) MTZ bir üçgen M

[TF ]⊥[MK] dir.
D ağırlık merkezi ve
|TK|=6br,|MF|=8 ise, M
F
|MT| kaç birimdir? 6) M T Z b i r ü ç g e n , G , R , F
D üzerinde bulunduğu
T K Z kenarların orta G F
n o k t a l a r ı d ı r.
Ç ( M T Z ) = 2 2 c m i s e GRF
üçgeninin çevresi kaç Z
birimdir? T R

ÜÇGENLER-4
KENARORTAY
4) M T Z b i r ü ç g e n , D M
M noktası [TZ] nın orta
1) MTZ bir üçgen
n o k t a s ı d ı r. [MF]⊥[ TZ] .
[TF ]⊥[MK] dir.
2.|MT|=|MZ|=12 br , 6 12
G ağırlık merkezi |ZT|=15 br i s e |FD|
9 N F
v e |FG|= br ve G kaç birimdir?
2
|KG|=6br ise, 6 Z
Z T
|GZ| kaç T K F D
birimdir?
M
2) MTZ bir üçgen D 5) R , M T Z ü ç g e n i n i n
ağırlık merkezidir a ğ ı r l ı k m e r k e z i d i r. M
Şekilde |MR|=12br , m^(ZRF)=m ^ (ZRE)
|HZ|=9 br ise |MZ| H |ER|=6 br ise |TF| kaç
F
kaç birimdir ? D birimdir?
R
6
T R T E Z
Z
3) M T Z b i r ü ç g e n d i r. M
M
|TR|=7 br ,|EZ|=5br , 6) MTZ bir dik üçgen D
G ağırlık merkezidir. ağırlık merkezidir.
R [RG] // [TE],
[TR] // [EZ]// [MF] E
F E [GR] // [ET]. H
ise |MF| kaçtır? 7 G D
5 Şekilde |MZ|=24 br ,
T Z |RG| kaç birimdir ? G
T R Z
,

ÜÇGENLER-5
KENAR ORTA DİKME-DİKLİK MERKEZ
KENAR ORTA DİKME

Üçgenin herhangi bir kenarının orta noktasından geçen Uyarı
ve bu kenara dik olan doğru parçasına kenar orta dikme Bir doğru parçasının orta dikmesi
denir. üzerinde alınan her nokta, doğru
parçasının uç noktalarına eşit
uzaklıktadır ve bunun karşıtı da
Bir üçgende kenar orta dikmeler bir d o ğ r u d u r.
n o k t a d a k e s i ş i r. B u n o k t a ç e v r e l ç e m b e r i n K
m e r k e z i d i r. Ç e v r e l ç e m b e r i n m e r k e z i
üçgenin açı çeşidine göre farklı bölgelere Şekilde KM ⊥ [AD], L
a i t o l a b i l i r.
|LA|=|LB|,
|MA|=|MB|,
|KA|=|KB| A H B
Durum1 Dar açılı üçgende diklik merkezi M
ü ç g e n i n i ç i n d e d i r.
[OF] ⊥ [MT], M
[OL] ⊥ [MZ],
[OK] ⊥ [ZT], F L
|MF|=|TF|,
|TK|=|KZ|, T O Z
|ZL|=|LM| K
Örnek...2 :
MTZ bir üçgen, [KP] ⊥ [MZ],
[ L P ] ⊥ [ T Z ] , m ( P T L )= 3 4 o , M
Durum 2 Dik açılı üçgende m(PMK)=26o, olduğuna göre
m(MPT) kaç derecedir? K
kenar orta dikmeler M
hipotenüs üzerinde
kesişir F O Z
P
T Z
L K L
Durum 3 Geniş
M T
açılı üçgende
kenar orta O
F Örnek...3 :
L O noktası MTZ üçgeninin
dikmelerinŞekillerde O kenar orta dikmelerinin M
noktası kenar orta T K k e s i m n o k t a s ı d ı r. O
dikmelerin kesişim Z | M Z | = 1 2 b r, | T Z | = 6 b r d i r. B u n a 12
n o k t a s ı d ı r. ( ç e v r e l ç e m b e r i n göre |MT| kaç farklı tamsayı
merkezidir) kesişim noktası üçgenin dış değeri alır?
b ö l g e s i n d e d i r.
T 6 Z
Şekillerde O noktası kenar orta dikmelerin
k e s i ş i m n o k t a s ı d ı r. ( ç e v r e l ç e m b e r i n
merkezidir)
Uyarı C
kenarorta dikmelerin
kesişme noktasının
Örnek...1 : üçgenin köşelerine
Şekilde MTZ bir üçgen, O u z a k l ı k l a r ı e ş i t t i r.
M O
noktası kenar orta 7
dikmelerin kesim Şekilde O
L 6 B
n o k t a s ı d ı r.
F noktası kenar A
| M F | = 7 b r, | K Z | = 5 b r, O orta
T
|LZ|=6 birim olduğuna K 5 Z dikmelerin kesişim noktası,
göre Ç(MTZ) kaç birimdir? | A O | = | O B | = | O C | d i r.

ÜÇGENLER-5
YÜKSEKLİK Örnek...4 :
Bir üçgende herhangi bir köşeden karşı Z
kenara veya karşı kenarın uzantısına dik Şekilde |ZM|=2 br,
olarak indirilen doğru parçasına o kenara |MT|= 6br dir.
Z noktası, MTZ üçgeninin diklik 2
a i t y ü k s e k l i k d e n i r.
merkezi ise |ZT| kaç birimdir?
Ş e k i l d e [ M H ] , [ T Z ] n ı n y ü k s e k l i ğ i d i r.
M M T
6
T H Z Örnek...5 :
H n o k t a s ı n a d i k m e a y a ğ ı d e n i r. Z
Şekilde |ZM|=6 br,
Kenar m olarak gösterildiğinde |MH| = h m |MT|= 4 br dir.
i l e g ö s t e r i l i r. 6
K noktası, MTZ üçgeninin diklik
merkezi ise |ZT| nin alabileceği kaç K
farklı tamsayı değeri vardır?
M 4 T
Bir üçgende yükseklikleri tek noktada
k e s i ş i r. B u n o k t a d i k l i k m e r k e z i d i r. D i k l i k
merkezi üçgenin açı çeşidine göre farklı
b ö l g e l e r e a i t o l a b i l i r.
M
Durum 1 Dar açılı
üçgende diklik merkezi
ü ç g e n i n i ç i n d e d i r. L
H K
Örnek...6 :
hm hz Z
ht
Şekilde MTZ bir üçgen, [KT] ⊥ [ML],
T E Z [KT] ∩ [ML]={P} dir. L
K
M Buna göre m(PZT) kaç derecedir?
Durum 2 Dik açılı P
20o
üçgende diklik
merkezi üçgende H 36o
hz T
dik kenarların ht M
birleştiği köşedir
T hm Z
M Örnek...7 :
Durum 2 Geniş
açılı üçgende
diklik merkezi F Şekilde , 5
üçgenin dış hm ht m(MZT)=28o ,m(ZTM)=34o T
b ö l g e s i n d e d i r. Buna göre MTZ üçgenin
T Z diklik merkezi hangi 2 34o
K bölgededir?
4
hz 1
L Z 28o
H M
3
Şekillerde H
6
noktası diklik merkezidir

ÜÇGENLER-5
İKİZKENAR ÜÇGEN
Herhangi iki A |MT|=|MZ| , H M

Tepe Açısı taban üzerinde
kenarı birbirine
eşit olan alınan rastgele bir
nokta ve K
ü ç g e n d i r.
[HS]//[MZ],
[HK]//[MT] ise S
Taban
B C
T Z
H
Taban Açısı |HS|+|HK|=|MT|=|MZ| o l u r
Ta b a n a ç ı l a r ı e ş i t t i r. m^ ^)
(B)=m (C
Örnek...9 :
M
MTZ bir ikizkenar üçgen
|HS|+|HK|=13 br v e
E ş i t k e n a r l a r a a i t y ü k s e k l i k l e r, i ç
|TH|+|HZ|=10 b r i s e M T Z K
açıortaylar ve kenarortaylar eştir
hb =hc , V b=V c , nB=nC üçgeninin alanı kaç
birim karedir? S
Ya n d a k i i k i z k e n a r
ü ç g e n d e |AB|=|AC| A
ve buradan eşlik T Z
H
kullanarak şu K
L
sonuçları
çıkarabiliriz
H
m^ (ABK)=m ^ (ACL) ,
|KC|=|BL| , |LH|=|HK|
|MT|=|MZ| , H
B C
taban üzerinde
alınan rastgele bir
nokta ve
[HS]⊥[MT ]
[HK]⊥[MZ] i s e
h1 +h2 =h t =hz o l u r
Örnek...8 :
M T Z b i r ü ç g e n d i r. M
|TM|=|MZ|=|KZ| ,
m^(KZM)=42o 15o
m^
o
(KMT)=15
olduğuna göre x kaç 42o
derecedir? K x Z
|MT|=|MZ| ,
H taban
T uzantısında
alınan
rastgele bir
nokta ve
[HS]⊥[MT ]
[HK ]⊥MZ
ise
|MS|−|MK|=h1−h 2=h t=hz o l u r

ÜÇGENLER-5
Örnek...10 :
Ya n d a k i M T Z
Örnek...11 :
R
üçgeninde
[HS]⊥[MT ] M R Z b i r ü ç g e n |MR|=|TZ|
[HK ]⊥[MK ] m^(RKT)=90 o v e
|HK|=2 br ^
m (MRK )=63 o i s e m ^ (M) k a ç
|HS|=8 br , derecedir? M
m^ (MZT)=67,5 o T K
olduğuna göre
|MT|=|MZ| k a ç
birimdir?
A
|AB|=|AC| i s e A
köşesinden Örnek...12 :
indirilen dikme
aynı zamanda MRZ bir üçgen R
açıortay ve |MR|=|MT|,|RK|=|KZ|,
k e n a r o r t a y d ı r. m^(TKZ )=90 o , K
B H C m^(RMZ)=120 o v e
|TZ|=20 br i s e
A(TKZ)kaç birim Z
M T
karedir?
Bir köşeye ait yükseklik, açıortay veya
kenarortaydan herhangi ikisi aynı ise
üçgen en azından ikizkenardır
A
A
B H C
A
B H C
B H C Örnek...13 :
R
A
KMR bir üçgen
|MR|=|RT|=6 br , |MT|=4 br , x
6
|KT|=3 br i s e x k a ç
B H C birimdir?
M 4 T 3 K

ÜÇGENLER-5
M
M
1) TMZ ,HFT birer dik x
üçgendir. |HT|=6 br , H 4) MTF ikizkenar, TMB dik
6 4 üçgendir. [TM]⊥[MB] , x
|FT|=|FZ| |MZ|=4 br
|HM| kaç birimdir? |TM|=|MF|
T F Z |TB|=8br olduğuna göre 30o
|MT|=x kaç birimdir? T F
8 B
M
M
2) MTZ bir üçgen 5) MTB bir üçgendir.
ikizikenar üçgen , 30o
F∈[MB] , 15 15
[SH]⊥[MT ] , K |MT|=|FM|=15 br ,
[HK ]⊥[MZ] m^(TMF )=2.m ^
(FTB) , F
S 8
2.|SH|=|HK|=8cm, |TB|=20br . T
4
ise |MT| kaç cm T Buna göre |FB| kaç
Z
dir? H birimdir? 20
B
M
M
3) TMB bir dik üçgen 6) MTB bir üçgen ,
|MT|=|MB| dir.
[MD]⊥[DB ] ,
|TB|=12br , |ZB|=|TZ| , [MD]
|BF|=14 br ise, B
T 12 B 14 F açıortay, D
|MF| kaç
2.|MT|=3.|MB|=48
birimdir? cm ise |DZ| kaç
birimdir? Z

ÜÇGENLER-5
EŞKENAR ÜÇGEN
A Örnek...2 :
Üç kenar
uzunluğu eşit olan 60o M
ü ç g e n d i r. a a MTZ bir ikizkenar
üçgen
|HS|+|HE|+|HB|=12
60o 60o br ise MTZ B
B a C üçgeninin alanı H S
kaç birim karedir?
m^ ^
(A)=m (B)=m ^
(C)=60o
T Z
E
Y ü k s e k l i k l e r, i ç a ç ı o r t a y l a r v e
kenarortaylar eştir
a √3
ha=h b=hc = Va =V b=V c =n A=n B=n C =
2
Ç(ABC)=3a
a2 √3
A(ABC)=
4 MTZ
M
eşkenar
üçgen, H
üçgenin iç
bölgesinde L
Örnek...1 : alınan h2 K
M rastgele bir S
MTZ bir üçgen, nokta ve h1
m^ ^ o
(M)=2.m (Z)=80 , 80o [HS]⊥[MT ]
h3 H
|MT|=|MK|=|AT| i s e [HK ]⊥[MZ]
m^(KAZ) k a ç d e r e c e d i r ? [HE]⊥[ TZ] T Z
K ise E
h1 +h2 +h3 =h z
40o olur
T A Z
Örnek...3 :
M
MTZ eşkenar
üçgen, H üçgenin
iç bölgesinde
MTZ eşkenar M alınan rastgele 5
üçgen, H üçgenin bir nokta ve S K
iç bölgesinde [HS]⊥[MT ] 4
alınan rastgele [HK ]⊥[MZ] 3 H
bir nokta ve ve B [HE]⊥[ TZ] d i r. T
[HS]//[TZ], m^(ZML)=15o i s e E Z L
[HB]//[MZ], H S |ML| k a ç
[HE]//[MT] ise birimdir?
T Z
E
|HS|+|HE|+|HB|=|MT| o l u r

ÜÇGENLER-5
4) ABC bir eşkenar üçgen, C
4.|AZ|=|ZB|=8 br , ise |CZ| kaç
1) ABC bir eşkenar üçgen birimdir?
[FP]⊥[AC] , [FK]⊥[BC] ,
[FL]⊥[AB] dir.
|FP|+3 √ 3=|FK|+2 √ 3=|FL|=7 √ 3 br
ise,ABC üçgeninin bir kenarı
kaç birimdir? A B
2 Z 8
5) MTBZ bir dörtgendir.

C ^
m (B)=90 o
,
2) ABC bir eşkenar üçgen ^ ^ o
m (M)=m (T)=60
[FP] // [BC], [FK] // [AB] P
2.|MZ|=|MT|=12 br ise |TB|
, [FL]⊥[AB] dir |FP|=5br
K kaç birimdir?
|FK|=6br |FL|=4 √ 3 br ise,
ABC üçgeninin çevresi F
kaç birimdir?
A L B
6) ABC bir eşkenar üçgen

M [FP]⊥[AC] , [FK]⊥[BC] ,
3) M T Z b i r d i k ü ç g e n F D Z [FL]⊥[AB] dir.
b i r e ş k e n a r ü ç g e n d i r. |FP|+|FK|=6 √3 , |FL|=2 √3 br
|TF|=|FZ| ve |ZD|=10 br , ise,ABC üçgeninin alanı
A(MTFD) kaç birim kaç birim karedir?
karedir? D
10
T F Z

ÜÇGENLER-6
EŞLİK
EŞLİK
ABC ve MTZ üçgenleri arasında bire bir

eşleme kurulduğunda; karşılıklı kenarlar 1. Açı – kenar- açı eşlik teoremi
ve karşılıklı açılar eş ise ABC ve MTZ
ü ç g e n l e r i e ş t i r d e n i r.
Δ Δ
ABC ≡ MTZ İ l e b u e ş l i k g ö s t e r i l i r.
Örnek...3 :
Örnek...1 : D C
E ABCD kare, AEB ve AKD dik
B,C,D doğrusal ü ç g e n l e r d i r. |KE|=2br,|AK|=6br i s e
n o k t a l a r d ı r. Ç(ABCD) kaç birimdir?
^
m (B)=90 o
A E
|CD|=3br ,|BC|=4 br K
Δ Δ
ABC ≡ CDE i s e
|AE| k a ç b i r i m d i r ?
B D A B
C
A
2. Kenar - açı - kenar eşlik teoremi Örnek...4 : F
G D
A G N e ş k e n a r ü ç g e n d i r. L
|AD|=|GF| v e m ^ (AGD)=19o i s e
^
m (FND) k a ç d e r e c e d i r ?
3. Kenar – kenar- kenar eşlik teoremi
Örnek...2 :
A
AFC ve DFE
ikizkenar dik
ü ç g e n l e r d i r.
^
m (CFA)=m ^
(DFE)=90 o C F
^
i s e m (CGD) k a ç G
birimdir? B
D E

ÜÇGENLER-6
EŞLİK
DEĞERLENDİRME
M 4) MBZ bir üçgendir. M
1) MBZ bir B
m^(BZH)=90 o
üçgendir. |MB|=|LH| , G
|EF|=|FZ| , |ZB|=|HZ| ,
E
|EM|=|MZ| [MB] // [HZ], L
olduğuna göre [ZB] // [HL] ise
25o 65o
m^(EFZ) kaç m^
(LMZ) kaç
derecedir? B F Z derecedir? H
Z

[MB] // [HL] M B
|MB|=|HZ| , 5) MTBK bir dörtgendir. H
|ZB|=|HL| , G m^(MTB)=134 o , |KB|=|HK| ,
m^(HZL)=64 o ise |ML|=|MT| , |HL|=|TB| ,
m^(HLG) kaç H L [MK]⊥[HB] olduğuna göre K
derecedir? m^(THK) kaç derecedir?
L
Z
B
M
Z B M
3) M T B Z b i r k a r e d i r. 6) MTBZ bir dörtgendir.
|MK|=|FT| , olduğuna |KT|=|KB| , |BL|=|LZ|
göre m ^(ZLF)=x kaç m^(TMZ )=138 o
derecedir? olduğuna m ^ (TBZ )
x F kaç derecedir?
L T
M K T K Z
L
B

ÜÇGENLER-7
BENZERLİK
BENZERLİK
BENZERLİK TEOREMLERİ
Bir şekli belirli oranlarda büyüterek veya 1. Açı - açı benzerliği

k ü ç ü l t e r e k b e n z e r l e r i e l d e e d i l e b i l i r.
Buradaki belirli orana Benzerlik Oranı

d e n i r.
İki doğru parçası, iki eşkenar üçgen, iki

k a r e , i k i ç e m b e r, i k i k ü p , i k i k ü r e . . . g i b i
şekil ve cisimlerin uzunlukları arasında
d a i m a b i r o r a n v a r d ı r. B u n e d e n l e
bunların her zaman birbirine benzer
olduklarını söyleyebiliriz.
Örnek...1 :
ÜÇGENLERİN BENZERLİĞİ B,C,D doğrusal E
n o k t a l a r d ı r.
ABC ve MTZ üçgenleri arasında bire bir ^ ^ ^
m (B)=m (D)=m (CDE)=90o
eşleme kurulduğunda; birinin kenarları
6. CD =4. AB =3|ED|=12br
| | | | A
diğerinin kenarlarının “k” katı |AC| k a ç b i r i m d i r ?
ise, ABC ve MTZ üçgenleri benzerdir
denir ve bu benzerlik
b i ç i m i n d e g ö s t e r i l i r. ( k ∈ R )
B C D
T
B
A C M Z
Örnek...2 :
12
V D
V, M , Z d o ğ r u s a l
Ay r ı c a , İ k i ü ç g e n i n b e n z e r l i k o r a n ı n o k t a l a r d ı r. T, M , D 6 x
olarak, d o ğ r u s a l n o k t a l a r d ı r.
1) Karşılıklı kenarlar oranı, M
[ V D ] / / [ T Z ] d i r.
2) Karşılıklı kenarortaylar oranı, Ve r i l e n u z u n l u k l a r a y
3) Karşılıklı açıortaylar oranı, 12
göre x+y kaçtır?
4) Karşılıklı yükseklikler oranı,
5) Karşılıklı iç teğet çember yarıçapları
oranı, T 16 Z
6) Karşılıklı dış teğet çember yarıçapları
oranı,
7) Karşılıklı çevrel çember yarıçapları
oranı,
8) Karşılıklı çevre uzunlukları oranı da
alınabilir

ÜÇGENLER-7
BENZERLİK
Örnek...5 :
TEMEL ORANTI TEOREMİ
TEOREMİ
Z 5 B
MTBZ dörtgeninde BZ // MT
Ve r i l e n u z u n l u k l a r a g ö r e
Bir üçgenin bir kenarına paralel olan bir |BT| k a ç b i r i m d i r ? 12
doğru üçgenin diğer kenarlarını farklı 15
noktalarda keserse, bu doğru kenarlar
üzerinde orantılı parçalar ayırır M T
45
TZ // NL ise
M
MTZ MNL
3. Kenar - kenar -kenar benzerlik

|MT| |MZ| |ZT| teoremi
= =
|MN| |ML| |NL| T Z
|MT| |MZ|
= N L
|TN| |ZL|
Örnek...3 : M
4 x
[ D F ] / / [ T Z ] d i r. D F
6 4
Ve r i l e n 2
uzunluklara göre
x+ y k a ç t ı r ? T y Z Benzer iki şekilde karşılıklı uzunlukların
oranı benzerlik oranına eşittir
Benzer iki şeklin alanlarının oranı

benzerlik oranının karesine eşittir
Benzer iki şeklin hacimlerinin oranı

2. Kenar - açı - kenar benzerlik teoremi
benzerlik oranının küpüne eşittir
Örnek...6 : M
[ D F ] / / [ T Z ] d i r. D F
3.|MD|=2.|DT| .
A(ABC)=250 br2 ise
A(MDF) kaç birim T Z
karedir?
Örnek...4 :
B
ABC ve ADF birer
ü ç g e n d i r. Ve r i l e n 5 Pantograf, verilen bir Şeklin daha büyüğünü
u z u n l u k l a r a g ö r e |BC| daha küçüğünü ya da eşini çizmeye yarayan
kaçtır? D m e k a n i k b i r a l e t t i r.
6
3
A 4 F 2 C
ÜÇGENLER-7
BENZERLİK
5) M T R b i r ü ç g e n d i r.
M KBR∼ZKT
|ML|=6br , |MZ|=5 br ,
5 m^
(RBK )= 43o ,
|LF|=4 br , |ZB|=12 br ,
^ ^ olduğuna 6 F m^
(ZKB)=100o ise R
m (L)=m (B) K
y m^
(M) kaç derecedir?
göre x+y kaçtır? L 4 T
x B B
12
Z
Z
Z
6) TBZ bir eşkenar
6
2) V,M,Z doğrusal V D BET)=120o , B
ü ç g e n d i r. m(^
|EB|=4 br , |EM|=5 br ,
noktalardır. T,M,D 8 x M,T ve Z doğrusal
doğrusal M noktalar olduğuna
noktalardır. 4
göre eşkenar üçgenin
[VD] // [TZ] dir. y
12 bir kenarı kaç birimdir? E
Verilen uzunluklara T
göre x+y kaçtır?
5
T 9 Z
M
3) M T Z b i r ü ç g e n d i r. M 7) MTL, MKA birer
[ F D ] / / [ T Z ] d i r. ü ç g e n d i r. 3
Verilen uzunluklara 4 x 4
m^ (MAK)=m^ (MTL) ,
göre x+y kaçtır? D F L
verilen 6
10 x+3 K
5 uzunluklara göre
a kaçtır? a Z A
T y Z
T
4) M T Z v e M Z G b i r e r ü ç g e n d i r. Z
G
[FD] // [TZ] , x 8) BTZ bir üçgendir. x
[ L F ] / / [ M G ] d i r. Şekilde
Ve r i l e n u z u n l u k l a r a M K
[LM] / / [ K B ] ,
göre x kaçtır? L
4 20 [ K M ] / / [ Z B ] d i r. L
F |TL|=20 br ve
D
|LK|=12 br ise T
6 M B
x kaçtır?
T Z

ÜÇGENLER-7
BENZERLİK
5.
Z
1. ZTB bir üçgen
dir. [EG]⊥[TB] , E
[KE]⊥[ZB] , 4
[ZT ]⊥[KH] , 6
K
|KH|=5 br H
|EH|=4 br , ve 5
Ç(TZB)=60 br T G B
ise |BT| kaç
birimdir?
günün belli bir anında boyu 5m olan bir ağacın

gölgesi 7m omaktadır. Buna göre aynı anda
D K 6 C boyu 1,8 m olan kişiinin gölgesinin uzunluğu kaç
2. P L C D b i r cm dir?
d i k d ö r t g e n d i r. x
[PH]⊥[KH ] .
y
Ve r i l e n u z u n l u k l a r a g ö r e
x.y kaçtır?
H
4
P L
8
6. Şekildeki
3. M B Z v e B Z K M
b i r e r ü ç g e n d i r. , krokide AB CD ve EF yolları paraleldir.|BC|=400
m^ (ZMB)=m(BZK) ^, 16 km, |CF|=640km ve |DE|=800 km olduğuna göre
A ve D şehirleri arası mesafe kaç kilometredir?
verilen uzunluklara 12
göre x kaçtır?
18 B
Z x
24
K
7.
M
4. MTZ bir üçgendir.
[RP] // [TM] dir. P
3.|PM|=2.|MT|=12 br .
A(PRZ)=32 br2 ise
A(MTZ) kaç birim
Şekilde yeşil renkli binanın yüksekliği 90 metre,
karedir? Z bordo renkli binanın yüksekliği 60 metredir. A
T R
noktasından bakan bir göz, aradaki mavi bina
sebebiyle bordo renkli binanın yüzde 80 ini
görebiliyor. Buna göre , B noktasından bakan bir
göz yeşil binanın kaç metresini görebilir?

ÜÇGENLER-7
BENZERLİK
ÖZEL TEOREMLER
1 . T h a l e s Te o r e m i Örnek...2 :
Birbirine paralel olan doğruların, A G B ü ç g e n |CF|=|FE| x
herhangi iki kesen d1 d2 C∈BG,[CE ]∩[ AG]= {F } .
üzerinde ayırdığı E
|CG|=2 br ,|GB|=5 br ,
karşılıklı doğru |AE|=x br ,|EB|=1+x br F x+1
parçalarının A E
e1 verilen uzunluklara göre
uzunlukları x kaçtır?
o r a n t ı l ı d ı r. C B
B F 2 G 5
e2
Şekilde
e1 // e2 // e3 C G
ve buradan e3
|AB| |EF|
=
|BC| |FG|
Şekildeki A E RHP dik üçgeninde R
[AE]//[KL]//[BF]//[CG] , |RH|=6 br ,|HS|=3br ,|SP|=5br
3.|EL|=2.|LF|=|FG| K L |RT|=|TP| i s e |ZT|=x k a ç
|AB|+|KC|=70 b r B F birimdir? T
o l d u ğ u n a g ö r e |AC| 6
kaç birimdir? Z x
C G
H 3 S 5 P
2. Menelaus
Te o r e m i
ABC bir 3 . C e v a Te o r e m i
üçgen olsun.
Üçgenin bir Üçgenin köşelerinden
kenarının çıkıp karşı kenara
uzantısından çizilen doğru
alınan D parçaları üçgenin
noktasından içinde kesişiyorsa
çizilen ışın yandaki bağıntı
diğer iki g e ç e r l i d i r.
kenarı iki
noktada
kesiyorsa
yandaki
bağıntılar
geçerlidir
Örnek...4 :
Şekildeki ABCüçgeninde
A,B ve C den çıkan doğru 6
p a r ç a l a r ı F d e k e s i ş i y o r.
Üçgenin çevresi verilen E
uzunluklara göre kaç D F
8
birimdir
9
B
C 9 G 4

ÜÇGENLER-7
BENZERLİK
4 . C a r n o t Te o r e m i 6. [AB] // [FE] // [DC]

A 1 1 1 A
= +
ABC bir üçgen ve P a y x
iç bölgede herhangi D
bir nokta olsun. Bu
noktadan kenarlara x F
G F
indirilen dikmeler P y
için a
B C B E C
H
|AG|2+|BH|2 +|CF|2=|GB|2+|HC|2 +|AF|2
b a ğ ı n t ı s ı g e ç e r l i d i r.
Örnek...5 : Örnek...7 : A
A Şekilde
[AB] // [FE] // [DC]
Şekilde ABC bir D
olduğuna göre
üçgen P iç bölgede 5 x+1 |DC| k a ç b i r i m d i r ? 6x
F
b i r n o k t a [PH]⊥[BC ]
[PF]⊥[ AC], [PG]⊥[AB] G F x+2
verilen uzunluklara P x
4 3
göre x kaçtır?
C E B
B C
x H 1
5 . S t e w a r t Te o r e m i
ABC üçgeninde
G∈[BC]
için aşağıdaki b
c
bağıntı geçerlidir
x
2 2 m n
x 2= m. b +n. c −m.n
m+n
Örnek...6 :
A B C b i r ü ç g e n , T∈[ CB]
verilen uzunluklara
g ö r e |AT| k a ç
birimdir ?

ÜÇGENLER -8
DİK ÜÇGEN-ÖKLİD-TEMEL TRİGONOMETRİ
PİSAGOR BAĞINTISI
Örnek...2 :
MTZ bir üçgen ve M
[MT]⊥[ TZ] i s e k e n a r l a r M
MZT bir dik üçgen F
arasında |MF|=|FT| d i r. T
Dik kenar
Hi
|TZ|2 +|MT|2 =|MZ|2 e ş i t l i ğ i
p
|MF|=5br ,|MZ|=8 i s e , |ZT|
ot
en
g e ç e r l i d i r. kaç birimdir? 8 5
üs
T Dik kenar Z Z
Örnek...3 :
Örnek...1 : M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r. |MD|=|DZ| , M
MZN bir dik üçgen, M |MT|=16br ,|PD|=10 br ,|PZ|=15br |TP|
10
[MT]⊥[PZ ] , N kaç birimdir?
|TZ|=4 br ,
|MN|=10 br , D
8 16
|ZN|=8 b r v e
|MT| 10
=2 P T 4 Z
|PT|
i s e |PM| k a ç b i r i m d i r ?
T P 15 Z
KÖŞEGENLERİ DİK KESİŞEN DÖRTGENLER
HİPOTENÜSE AİT KENARORTAY MTBZ bir

dörtgen ve M
[MB]⊥[ TZ ] i s e
2 2 2 2
M a +b = x +y
a y
N, hipotenüsün
orta noktası ise
|TN|=|MN|=|NZ| e ş i t l i ğ i H
N T Z
geçerlidir
x b
T Z B
MTBZ bir iç
bükey dörtgen a y
v e MB⊥[TZ ] B
i s e a2 +b 2= x2 +y2 x b
T H Z
Örnek...4 :
[MB]⊥[ TZ ] v e 10 M
[KT]⊥[MZ ] v e r i l e n K
uzunluklara göre a 13
kaçtır? 5
H
T Z
4 a
B

ÜÇGENLER -8
ÖKLİT BAĞINTILARI AÇILARINA GÖRE ÖZEL ÜÇGENLER
ABC bir dik üçgen ve M

[AH ]⊥[BC] , C M
|AH|=h ,|HB|=k,|CH|=p a a
ise p a
30o
b H 45o 45o Z
2
h =p . k B Z T 2a
h
2 k
b =p .(k+p)
c2=k .(k +p) c B M M

A
a 120 o
a
bağıntıları geçerlidir x a
22,5o
30o 30o T H Z
B
Örnek...5 :
G M
Şekilde MGZ dik üçgen
m^(G)=m ^ (MDG)=90o
x a
Ş e k i l d e |GZ|=3.|DZ|=12br , 12
i s e |GM| = x k a ç x 15o
T H Z
birimdir ?
M 4a
Z
D 4
Örnek...7 :
Örnek...6 :
MTZ bir üçgen
Şekilde M
m^(TMZ)=30 o m ^ (TZM)=45 o d i r.
m^ ^
(G)=m (M)=m ^
(MDG)=90 o G |MT|=8br
Ş e k i l d e |MD|=2.|DV|=4br , i s e i s e , |MZ| k a ç b i r i m d i r ? 30o
|GZ| kaç birimdir ?
8
45o
M Z
D T Z

ÜÇGENLER -8
F 2
x d a r b i r a ç ı o l m a k ü z e r e , cos(x)= ise
M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r. 3
[MT] // [FK], M sin2 (x)−tan 2 (x) k a ç t ı r ?
|MT|=12br,|FK|=20 br , 15o
m^(TFK )=m^ (ZTK)=15 o L
B u n a g ö r e |MZ| k a ç
birimdir? 12
Z
T
Örnek...11 :
K TBZ bir dik üçgen T
m^(TMZ )=90 o=m ^ (BTZ)=90 o
|TM|=6 br ,|MZ|= 4br i s e
cos(TBM) k a ç t ı r ? 6
B M 4 Z
DİK ÜÇGENDE TRİGONOMETRİK

BAĞINTILAR
0o<θ<90 o o l m a k ü z e r e
cos(θ)= ,
x Örnek...12 :
r Z x d a r b i r a ç ı o l m a k ü z e r e , cos 2 x+sin2 x=1
y olduğunu gösteriniz.
sin(θ)= r
r
y y
tan (θ)= ,
x
x M
cot(θ)= x T
y
Ay r ı c a Örnek...13 :
sin (θ) cos (θ) MTZ bir üçgendir.
tan (θ)= v e cot(θ)= bağıntıları
cos(θ) sin(θ) ^ o M
m(T)=45
e l d e e d i l i r.
|TM|=4 br ,|MZ|=3 br , 3
olduğuna göre 4
tan(Z) kaç olabilir?
45o Z
T
Örnek...9 :
Değerleri üçgenleri kullanarak bulunuz
M
M Örnek...14 :
a a
a Şekilde boyu 5 m olan
30o merdiven duvara dayalı
45 o
45 o
Z
B Z T 2a o l a r a k d u r m a k t a d ı r. sin α=0,6
olduğuna göre, merdivenin
zemine değdiği noktanın
cos 45= cos 30= cos 60= duvara olan uzaklığı kaç
cmdir?
sin 45= sin30= sin60=
tan 45= tan 30= tan 60=
cot 45= cot 30= cot 60=

ÜÇGENLER -8
DEĞERLENDİRME − 1 4) M N Z b i r ü ç g e n ,
[NZ]⊥[TM] , M
M |MN|=|TZ|
1) MTZ ve MZN
4.|NT|=|MZ|=8 c m
birer dik
ü ç g e n d i r.
N i s e |MT| kaç 8
birimdir?
2
8
N 2 T Z
T 4 Z
4.|MT|=2.|TZ|=|ZN|=8 br ise |MN| kaç birimdir?
M M
2) M T Z b i r ü ç g e n D 5) MTZ bir üçgen,
ağırlık merkezidir
m^
o
|TD|=8cm, i s e MKZ=135
|MZ| k a ç c m d i r ? R Şekilde |MT|=7br ,
|TZ|=5 √ 2 br ise |MZ| kaç 135o
D birimdir ?
T Z
8
T Z
3) M T Z v e AT Z b i r e r 6) M T Z b i r d i k ü ç g e n , M
4
üçgen, [AZ ]⊥[TZ] 2.|MD|=|TD|=8 br , |ZD|=12 br D
[MT] // [AZ], Z i s e |TZ| k a ç b i r i m d i r ?
|AT|=2.|AZ|+1=17br ,
|TM|=20 br T 8 12
B u n a g ö r e |MZ| k a ç
birimdir?
T Z

ÜÇGENLER -8
DEĞERLENDİRME − 2 5) M T Z b i r d i k ü ç g e n , D
2.|TD|=|MZ|=12br ,
1) MKZ bir üçgen M m^ ^ kaç
(ZTK )=27 o i s e m(Z)
m^
MKZ=150o dir. derecedir? M
|MK|=8 br ,|KZ|=6 √ 3br
6
ise, |MZ| kaç birimdir?
12
150o
K Z Z
T 27o
M
2) M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r.
|TF|=|FZ| ve 34 6) M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r.
|ZD|=10 br ,|DM|=34br , M
|MT|=6+6 √ 2 br , |TZ| kaç
|FD| kaç birimdir? birimdir?
D
x 10
T Z
F
67,5o
T Z
M
Z
3) MTZ bir üçgen D 7) MTBZ bir dörtgendir.
a ğ ı r l ı k m e r k e z i d i r.
[TM]⊥[MZ ] , [TB]⊥[BZ ] .
[RG] // [TE], |TM|=|AZ|, |MZ|=6br M
Şekilde |MZ|=24 br , H E
|AB|=3br , |AT| kaç B
|RG| kaç D
birimdir ?
birimdir ? G
A
T R Z
4) M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r. M
|TD|=|TZ| Ve 8) M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r.
|MD|=9br ,|DZ|=8 br , D |MK|=|MZ|=12 br ,
|TM| kaç birimdir? m^(MTZ)=22,5 o ise T
noktasının [MZ] na uzaklığı
kaç birimdir?
T Z

ÜÇGENLER-9
ÜÇGENDE ALAN
ÜÇGENDE ALAN BAĞINTILARI

Örnek...4 : M
Bir üçgenin alanı bu M T Z b i r d i k ü ç g e n d i r.
M
üçgenin
herhangi bir kenarı ve bu [TR]∩[MP]= { Z } , 8
kenara ait 3 R
L m^ (M)=90 o v e r i l e n Z
yüksekliğin K
H uzunluklara göre
çarpımının yarısıdır
A(PRZ) kaç T 10 2
hm birim karedir? P
hz
ht
T E Z
Ü ç g e n i n y ü k s e k l i k l e r i t e k n o k t a d a k e s i ş i r.
B u n o k t a d i k l i k m e r k e z i d i r. M e r k e z
ü ç g e n s e l b ö l g e y e a i t o l m a y a b i l i r.
m. hm z. hz t .ht
A (MTZ)= = =
2 2 2
Örnek...1 : M Örnek...5 : G
M B Z b i r ü ç g e n d i r. MTZ bir üçgen
|HD|=3 br , |MB|=8 br , m^(GMV)=m ^(MDG)=90 o ,
[MD] ,M açısının 8
|DV|=4br , |MD|=6br d i r.
açıortayı olduğuna H Buna göre ,A(GMV) kaç
göre A(MDB) kaç birim birim karedir? 6 D
3 B M
karedir?
D
Z 4
Örnek...2 :
MTZ bir üçgen , M
|TK|=6 br ,
|MZ|=12 br ,
|ME|=8 br
i s e |TZ| k a ç H K
birimdir?
Örnek...6 :
M
T E Z M T Z b i r ü ç g e n d i r.
|MT|=6br ,|MZ|=11 br , 11
6
|ZT|=7 br o l d u ğ u n a
göre A(MTZ) kaç birim Z
karedir?
Örnek...3 : M
T 7
|MT|=8 √ 2 br ,
^
|TZ|=6 br , m (T)=45 o
ise bu üçgenin alanı

kaç birim karedir? 45o Z
T 6

ÜÇGENLER-9
ÜÇGENDE ALAN
Yükseklikleri M Bezer iki üçgenin alanları oranı benerlik

aynı olan o r a n ı n ı n k a r e s i n e e ş i t t i r.
üçgenlerde,
alanlar S1 S2
tabanlarla doğru
orantılıdır T Z
p B r
A(MTB) p Örnek...10 :
=
A (MBZ) r M B Z b i r ü ç g e n d i r.
Ta b a n l a r a y n ı y s a a l a n l a r y ü k s e k l i k l e r l e |LM|= |LF|=4 br , M
d o ğ r u o r a n t ı l ı d ı r. 2|MF|=4br , |ZB|=12 br , 6
^
m (L)=m ^ olduğuna göre
(B) 4 F
A(ZBFL) kaçtır?
L 4
B
12
Z
Örnek...7 :
M B Z b i r ü ç g e n d i r. |MK|=6br M
A(MLB)
, |MB|=4br i s e ,
A (MZB) 4
kaçtır? 6
B
L
Z
Örnek...8 : M
M B Z b i r ü ç g e n d i r.
6.|SZ|=3.|ZL|=6.|SM|=12 br
2S ve 10S verilen 6
bölgelerin alanı ise, x S 10S
kaçtır? B
2 2S
H x
L
Z 4
Örnek...11 :
A l a n ı 16 √ 3 b r 2 o l a n e ş k e n a r ü ç g e n i n
Örnek...9 : yüksekliği kaç birimdir?
{S }=[ TV]∩[ GB] , M
2.|VZ|=|BV|=|MB|
v e 2.|SV|=|TS| g ö r e B
A(BSV)
kaçtır?
A (MTZ )
V
S
T G Z

ÜÇGENLER-9
ÜÇGENDE ALAN
DEĞERLENDİRME
4) MTV bir dik üçgen
M |TD|=8br |DV|=12 br dir. |MD|=|MV| T
|MZ|=12 br , ise,A(TMD) kaç birim karedir?
^ 12 8
m (T)=30 o
bu
üçgenin alanı 60 D
birim kare ise 30o Z
|TZ|=x kaç T x M
birimdir? 12
5) MTZ bir dik üçgendir. M

M
|SZ|=6 br , |TD|=8 ise
2) MTZ bir üçgendir. 4
A(MDS) kaç birimdir?
2|MZ|=|TZ|=8br , 6
D
|MT|=6 olduğuna
Z
göre A(MTZ) kaç 8
birim karedir? T 8
T S 6 Z
M
6) MKZ bir üçgen
3) MBZ bir üçgendir. M m^
MKZ=120o dir.
m^
(BMZ)=90o , |MK|=8 br ,|KZ|=6 √ 3 br
m^(MZK)=18o ise,A(MKZ) kaç birim karedir?
K
m^(MBK)=12o , 120o
|KB|=6 br , 6
B
|BZ|=2 √ 19br K Z
olduğuna göre Z
A(KZB) birimdir?

ÜÇGENLER-9
ÜÇGENDE ALAN
7) MTZ bir üçgen 10) MTZ bir üçgendir. T 5 A 2

M
m^(TMZ )=60 o Verilen uzunluklara göre Z
m^(TZM)=45 o dir. A(MZA) kaç birim karedir?
60o 8 7
|MT|=8br
ise, A(MTZ) kaç birim 8
karedir?
45o
M
T Z

2|MG|=|GZ|=6 br , M
2|BG|=|BZ|=8 br ise 3
Alan(MBZ) kaç G
8) MTZ bir dik üçgendir. M birimdir?
|MZ|=12 √ 2 br , 4
6
B
m^(Z)=67,5o ise A(MTZ)
kaç birim karedir? 8
Z
67,5o
T Z
12) MTL, MKA birer 3

a
üçgendir.
K∈[MT ],L ∈[MA] L
F 6
9) MTZ bir dik üçgendir. A (TKZ )=A(LZA) , K
[MT] // [FK], M verilen uzunluklara 2 Z A
15o
|FK|=16br , göre a kaçtır? T
m^
(TFK )=m^
(ZTK )=15 o L
Buna göre A(TFK) kaç
birim karedir?
Z
T

ÜÇGENLER-9
ÜÇGENDE ALAN
13) MTZ bir dik üçgen M 16) Alanı 9 √ 3 br2 olan eşkenar üçgenin iç teğet
ve G noktası bu çemberinin yarıçapı kaç birimdir?
üçgenin ağırlık
merkezidir. |TD|=6 ,
D
|TZ|=8 ise A(MGZ)
kaç birimdir?
G
T S Z
14) PTZ bir üçgendir. P

|TG|=|KG| ,
3.|ML|=2.|TM| K
K ve L noktaları [PZ]
nı üç eş parçaya L
ayırıyorsa taralı alan G
PTZ üçgeninin M
alanının yüzde
kaçıdır? T Z
M
|MT|=8br , |KZ|=12 br ,
K
m^(M)=30 o , 30o
olduğuna göre A(KTB) 8 12

kaçtır?
T Z

İSTATİSTİK
VERİ
İSTATİSTİK Örnek...4 :
İlk iki sınavında 75 ve 82 alan bir öğrencinin
bu dersin ortalamasını 5 yapabilmek için son
Bir sonuç çıkarmak ya da çözüme sınavdan kaç alması gerekmektedir?
u l a ş a b i l m e k i ç i n g ö z l e m , d e n e y,
araştırma gibi yöntemlerle toplanan
b i l g i y e v e r i a d ı v e r i l i r.
To p l u m s a l n i t e l i k t e k i o l a y l a r l a i l g i l i
sayısal (kantitatif) verileri toplamak, bu
verileri analiz etmek ve bunlardan
sonuçlar çıkarılmasında kullanılan 2) MEDYAN (ORTANCA)
matematiğe dayalı bilim dalına istatistik
d e n i r. S o s y a l b i l i m l e r, b i y o l o j i v e t ı p Dizinin terimleri büyükten küçüğe ya da
a l a n l a r ı n d a k u l l a n ı l ı r. To p l u m o l a y l a r ı y l a küçükten büyüğe doğru sıralandığında
onları etkileyen değişkenler arasındaki baştan ve sondan eşit uzaklıktaki sayıya
ilişkiler hakkında genellemeler m e d y a n ( o r t a n c a ) d e n i r.
y a p ı l m a s ı n a i m k a n v e r i r.
Eğer veri dizisi tek elemanlıysa ortadaki
v e r i m e d y a n d ı r.
Eğer veri dizisi çift elemanlıysa ortada

MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ
bulunan iki verinin aritmetik
o r t a l a m a s ı d ı r.
Merkezi eğilim ölçüleri mod, medyan ve
a r i t m e t i k o r t a l a m a d ı r.
Merkezi eğilim ölçüleri, bir konuda Alıştırma

toplanan verilerin hangi değer etrafında
toplandığı hakkında yorum yapmaya 1) 21,15,34,15,24,15,67 verilerinin medyanı nedir?
y a r a y a n d e ğ e r l e r d i r.
Çözüm
1) ARİTMETİK ORTALAMA
Ve r i l e r d ü z e n l e n i r s e 1 5 , 1 5 , 1 5 , 2 1 , 2 4 , 3 4 , 6 7
Bir dizide terimler toplamının toplam veri d o l a y ı s ı y l a m e d y a n 2 1 o l u r.
adetine bölerek buluruz.
2) 1,5,154,25,20,21 verilerinin medyanı nedir?
Örnek...1 :
1,2,41,18,2,8 verilerinin aritmetik ortalaması
nedir?
Çözüm
Ve r i l e r d ü z e n l e n i r s e 1 , 5 , 2 0 , 2 1 , 2 5 , 1 5 4
20+21
dolayısıyla medyan =20,5 o l u r.
2
Örnek...2 :
2,4,4,7,7,7,8,8 verilerinin aritmetik
ortalaması nedir? Örnek...5 :
12,16, 60, 17, 7, 81,12 verileri için medyan
nedir?
Örnek...3 :
Bir otoparktaki araç sayısının günlere göre
d a ğ ı l ı m ı t a b l o d a ö z e t l e n m i ş t i r.
Günler P.tesi Sah Çrş. Prş. Cuma C.tesi Pazar Örnek...6 :

Duraktaki 52, 26, 6, 7, 8, 12 verileri için medyan
10 20 30 22 34 120 115
araç sayısı nedir?
Buna göre günde ortalama kaç araç bu parkta
bulunmaktadır?

İSTATİSTİK
VERİ
Örnek...7 : 2. Mod (ve medyan) anormal terimlerin

x, 51, 8, 8, 12 verileri için medyan x ise x etkisi altında kalmaz. Örneğin bir
kaç farklı tamsayı değeri alabilir? gruba grup ortalamasının çok
üzerinde yaşa sahip yeni bir birey
katılması modu değiştirmez.
3. . Aritmetik ortalama ve medyan

3) MOD (TEPE DEĞER) sayısal veriler için
hesaplanabilirken, tepe değer hem
Bir dizide en çok tekrarlanan sayıya sayısal hem de nitel veriler için
m o d ( t e p e d e ğ e r i ) d e n i r. h e s a p l a n a b i l i r.
Ve r i g r u b u n d a h e r d e ğ e r f a r k l ı i s e m o d
bulunmaz.
Ay n ı s a y ı d a b i r d e n ç o k t e k r a r e d e n v e r i MERKEZİ DAĞILIM (YAYILIM ) ÖLÇÜLERİ

v a r s a b i r d e n ç o k t e p e d e ğ e r i v a r d ı r.
Dizideki terimlerin birbirine yakınlığı ya
Ve r i g r u b u n d a b i r t e r i m i n t e k r a r s a y ı s ı n a da uzaklığı hakkında bilgi veren
o t e r i m i n f r e k a n s ı d e n i r. ö l ç ü l e r d i r. Ve r i n i n n a s ı l d a ğ ı l d ı ğ ı n ı n
ö l ç ü s ü d ü r d e n i l e b i l i r.
Örnek...8 :
2 , 5 , 8 , 11 , 2 4 , 1 5 , 6 7 v e r i l e r i n i n m o d u n e d i r ? 1) ÜST UÇ DEĞER
Ve r i l e r i n e n b ü y ü k o l a n ı d ı r.
2) ALT UÇ DEĞER
Örnek...9 : Ve r i l e r i n e n k ü ç ü k o l a n ı d ı r
1,1,3,5,1,3,67 verilerinin modu nedir?
3) AÇIKLIK (ARALIK,RANJ)
Ve r i g r u b u n d a k i e n b ü y ü k v e e n k ü ç ü k
Örnek...10 : değer arasındaki farktır
78,17,3,3,4,5,5 verilerinin modu nedir?
Örnek...12 :
78,17,3,3,4,5,5,78 verilerinin açıklığı nedir?
Örnek...11 :
8 , 9 , 1 0 , 1 0 , 1 0 , 11 , 11 , 11 , 1 2 , 1 3 v e r i l e r i i ç i n
mod nedir?
Örnek...13 :
UYARILAR 1,2,3,3,3,3,4,4,5,7,7,7,8,9,10 verilerinin
açıklığı nedir?
1. Mod uygulamada farkına varılmadan
en çok başvurulan ortalamalardan
b i r i d i r. Ö r n e ğ i n , g i y i m e ş y a s ı
üretiminde en çok satılan
numaralar ve bedenler dikkate
alınır ki, bu,mod hesabı anlamını
t a ş ı r.

İSTATİSTİK
VERİ
4) VARYANS VE STANDART SAPMA b) 1,2,3,3,3,4,4,5,7,7
Standart sapma dizideki her bir değerin

a r i t m e t i k o r t a l a m a y a y a k ı n l ı ğ ı n ı g ö s t e r i r.
Standart sapmanın küçük olması
aritmetik ortalamadan sapmaların az
olduğunu ve riskin az olduğunu, standart
sapmanın büyük olması ise aritmetik
ortalamadan sapmaların çok olduğunu ve
r i s k i n d e f a z l a o l d u ğ u n u g ö s t e r i r.
c) 10,22,38,26,4
Bir veri grubunun varyans ve standart
s a p m a a ş a ğ ı d a k i g i b i b u l u n u r.
I . Ve r i g r u b u n u n a r i t m e t i k o r t a l a m a s ı
b u l u n u r.
II. Her verinin aritmetik ortalama ile

f a r k ı n ı n k a r e l e r i a l ı n ı p t o p l a n ı r.
III. Bulunan toplam, veri sayısının 1 UYARI

eksiğine bölünür bu değer varyanstır
Aritmetik ortalama dağılımın yaygınlığı
I V. Va r y a n s ı n k a r e k ö k ü a l ı n ı r. B u d e ğ e r hakkında bir bilgi vermez.
s t a n d a r t s a p m a d ı r.
İki dağılımın aritmetik ortalamaları aynı
Sembolik olarak i k e n y a y ı l ı m ı f a r k l ı o l a b i l i r.
x i l e r v e r i v e x̄ o r t a l a m a o l m a k ü z e r e
n Mesela 3, 6, 9 sayılarının aritmetik
∑ ( x̄−xi)2 ortalaması ile 1, 2,15 sayılarının
varyans= i=1 a r i t m e t i k o r t a l a m a l a r ı 6 d ı r.
n−1
Birinci dizideki değerler aritmetik
s t a n d a r t s a p m a= √ varyans ortalamaya çok yakınken ikinci dizideki
( U YA R I K u l l a n ı l a n Y ı ğ ı n i s e p a y d a d a n , d e ğ e r l e r a r i t m e t i k o r t a l a m a d a n u z a k t ı r.
örneklem ise n-1 kullanılır)
Bir dağılımda aritmetik ortalamadan
u z a k l a ş t ı k ç a d a ğ ı l ı m ı n y a y g ı n l ı ğ ı a r t a r.
Örnek...14 : Dağılımın yaygınlığını gösteren
4, 8, 12 verilerinin standart sapmasını t e r i m l e r d e n b i r i d e s t a n d a r t s a p m a d ı r.
bulalım
UYARI
Aritmetik ortalama, ortanca (medyan),

tepe değeri (mod) 'merkezi eğilim";
Örnek...15 : açıklık, çeyrekler açıklığı standart sapma

Aşağıdaki verilerinin standart sapmalarını ise "merkezi yayılma" ölçüleridir
bulunuz
Alıştırma
a) 1,2,3,4,5
I. Borsada riskin az olduğu yatırım araçlarını
bulmak için standart sapma
II. Bir sınıfta öğrencilerin en sevdiği rengi
bulmak için mod
III. Bir okuldaki en başarılı öğrenciyi bulmak
için aritmetik ortalama
k u l l a n ı l a b i l i r.

İSTATİSTİK
VERİ
İSTATİSTİKİ TEMSİL BİÇİMLERİ Buna göre histogram grafiği şekildeki gibidir

Kişi Sayısı
Grafikler sayesinde sayısal verileri daha 7
hızlı ve kolay yorumlayabiliriz. Grafikler
verileri görsel hale getirir ve sonuçları 6
daha çabuk ve sağlıklı ulaşmamızı sağlar
4
KESİKLİ VE SÜREKLİ VERİLER 1

Yaş Aralığı
Kesikli veri sayılarak elde edilen tam
11-13
14-16
17-19
8-10
s a y ı l ı d e ğ e r l e r d i r. B e l i r l i b i r a r a l ı k t a k i h e r
gerçek sayı değerini alamayan veri
t ü r ü d ü r. N ü f u s , b i r e v d e k i i n s a n s a y ı s ı
gibi. Örnek...17 :
Sınıf srkadaşlarına anket yapan Burak, arkadaşlarına
Sürekli veri reel sayı değeri alabilen haftada kaç saatlerini bilgisayar başında geçirdiklerini
n i c e l v e r i l e r d i r. B o y, k ü t l e g i b i . S ü r e k l i sormuştur. Arkadaşlarının verdiği cevaplar: 14, 10, 8, 10,
v e r i l e r ö l ç ü m l e b e l i r t i l i r l e r. 6, 9, 15, 4, 16, 12, 20, 17, 18, 16, 15, 10, 11,12,15,14
olarak verilmiştir. Bu verilerin 5 gruplu histogram grafiğini
oluşturunuz
HİSTOGRAM GRAFİĞİ
Ve r i l e r i n g r u p l a n d ı r ı l a r a k s ü t u n g r a f i ğ i
ş e k l i n d e g ö s t e r i l m e s i n e h i s t o g r a m d e n i r.
Histogram Grafiği oluşturulurken

A d ı m 1 . Ve r i l e r k ü ç ü k t e n b ü y ü ğ e d o ğ r u
s ı r a l a n ı r.
A d ı m 2 . A ç ı k l ı k b u l u n u r.
A d ı m 3 . İ s t e n i l e n g r u p s a y ı s ı b e l i r l e n i r.
Açıklık
Adım 4. Grup genişliği
Grup sayısı
o r a n ı n d a n b ü y ü k , e n k ü ç ü k d o ğ a l s a y ı d ı r.
Örnek...16 :
Bir yaz okulunda kampına katılan 18 öğrencinin yaşları
13, 12, 14, 10, 16, 12, 11, 13, 16, 15, 15, 8, 9, 11, 13, 17,
16, 9 olarak verilmiştir. Bu verileri 4 gruplu histogram
grafiğini oluşturalım
Adım 1. verileri küçükten büyüğe dizelim: Örnek...18 :

8,9,9,10,11,11,12,12,13,13,13,14,15,15,16,16,16,17
Adım 2. Açıklık 17-8=9 Aslı arkadaşlarına Kişi Sayısı
9 haftada kaç saat kitap
Adım 3. Genişlik =2,25 olduğundan 3 okuduklarını sormuş
4 4
Adım 4. ve topladığı verilere
göre grafiği
Yaş Kişi 3
oluşturmuştur. Buna
Aralığı Sayısı
göre verilerin , 2
8-10 4 açıklık,ortanca, tepe
değeri ve aritmetik
11-13 7 1
ortalamasını bulunuz.
14-16 6
1 2 3 4 5 Süre
17-19 1 (saat)

İSTATİSTİK
VERİ
GRAFİK TÜRLERİ Örnek...21 :

Rejim yapan bir kişinin aylara göre ağırlıkları tablodaki
1.ÇİZGİ GRAFİĞİ gibidir. Buna göre verilerin çizgi grafiğini yapınız.
Ocak 75
Bir niteliğin belirli zaman aralıkları
içindeki değişimini incelemek için Şubat 73
k u l l a n ı l ı r. Mart 70
Sürekli verilerin yatay ve düşey Nisan 68
eksendeki değerleri işaretlenerek
bulunan noktaların düz çizgilerle Mayıs 67
birleştirilmesi sonucunda elde edilen Haziran 64
g r a f i k t ü r ü d ü r.
Temmuz 62
Örnek...19 :
Aşağıdaki tabloda bir gezegendeki yüzey sıcaklığının
(oC) yıllara göre değişimi verilmiştir. İnceleyiniz
2008 19,7
2009 25,4
2009 30
2010 41,6 2.SÜTUN GRAFİĞİ
2011 42,9
Nicelikleri karşılaştırmak için kullanılır
Sıcaklık oC
Örnek...22 :
Aşağıdaki tabloda bir araç parkında günlere göre park
eden araçların sayısı verilmiştir.
Pazartesi 40
Salı 45
Yıllar Çarşamba 35
Perşembe 50
Örnek...20 : Cuma 55
Cumartesi 60
Pazar 80
Yu k a r ı d a k i g r a f i k h a v a d a k i n e m o r a n ı n a r k a
arkaya 5 gündeki değerlerini yüzde olarak
v e r m e k t e d i r.

İSTATİSTİK
VERİ
Örnek...23 :
Aşağıdaki tabloda bir ülkede yıllara göre 3. DAİRE GRAFİĞİ
üretilen sebze miktarı (milyon ton olarak)
verilmiştir Daire grafiği bir bütünün parçalarını
karşılaştırmak için kullanılır
2009 33,6
2010 26,8
2011 23
2012 16,6
Örnek...26 :
Aşağıdaki tabloda bir manavda bir günde günlere göre
satılan meyve miktarı (kg olarak) verilmiştir
Elma 10
Armut 20 Muz Kayısı
25 30
Muz 25
Çilek
Kayısı 30
15
Çilek 15 Armut
Vişne 20
Vişne 20 20
Elma
10
Örnek...24 :
Yu k a r ı d a k i g r a f i k b i r g a l e r i n i n g ü n l e r e g ö r e
s a t t ı ğ ı a r a b a m i k t a r ı n ı g ö s t e r m e k t e d i r.
Grafiğe göre Örnek...27 :
a) satışların % kaçı 2. Gün yapılmıştır? Yu k a r ı d a k i g r a f i k b i r
b) günde ortlama kaç araba satılmıştır? matematik test
kitabındaki soruların
9 , 1 0 , 11 v e 1 2
sınıflara göre
dağılımını
Örnek...25 : g ö s t e r m e k t e d i r. B u n a
göre 10. sınıf
sorularının diliminin
merkez açısının
ölçüsü kaç derece olur?
Yukarıdaki grafik beş okulda okuyan kız öğrenci

yüzdelerini göstermektedir. Grafiğe göre kızlar tüm
öğrencilerin yüzde kaçıdır?

9sinifmatematikpdf Min1606337220

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

9sinifmatematikpdf Min1606337220

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MANTIK − 1

ÖNERMELER- BİLEŞİK ÖNERMELER

Örneğin açı bir geometri terimi, toplama p : “ B i r y ı l 2 6 5 g ü n 6 s a a t t i r. ”

Bir terimin anlamını belirlemeye terimi

Herhangi bir öneme için yanlış veya

Buradaki 1 ve 0 simgelerinin sayısal bir

Mantığa matematiksel yapıyı kazandıran Örnek...2 :

Önerme: Kesin olarak doğru ya da yanlış

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/8

Bağlaç Adı Bağlacı Temsil Eden Sembol

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2/8

1 . “ Ve y a ” B a ğ l a c ı : p i l e q Tanıma göre p ∧ q nun tablosu:

p veya q bileşik önermesi genellikle 0 1

Tanıma göre p ∨ q nun tablosu : Örnek...9 :

p ve q bileşik önermesi genellikle p ∧q

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 3/8

Kümelerle yapılan işlemler ve sembolik

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 4/8

II. ( (p∨q ')'∨ ) q'∧r ≡

III. [(p r ’) ∧(r'∧q) ] ∧q ' ≡

3. “ya da” Bağlacı : p ile q önermeleri

p ve q bileşik önermesi genellikle p q

Tanıma göre p q nun tablosu :

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 5/8

4. İse bağlacı : p doğru bir önerme q Örnek...21 :

Tanıma göre p ise q bileşik önermesinin tablosu

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 6/8

“p ancak ve ancak q” önermesi genellikle

p ⇔ q önermesine ancak ve ancak

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 7/8

DEĞERLENDİRME 8) ({p ∨ q} ⇔ q ) ∨ p) ≡ 1 olduğunu

2) n farklı önerme için 512 değişik durum

4) p∨ 0 ≡1 9) Bir bileşik önerme kendisini oluşturan

Buna göre, p ve q önermeleri için

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 8/8

AÇIK ÖNERMELER Örnek...4 :

Açık önermeler değişkenine göre

Denklemler ve eşitsizlikler açık

Doğruluk Kümesi : Açık önermeyi doğru

“Bazı” niceleyicisi ile yapılan önermelerin

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/2

Bazı niceleyicisinin olumsuzu her 2) t:( ∀ x ∈ℤ :4x ≠ 0) ⇒ ( ∃ x ∈ℕ :2-x  3)

n: “Bazı günler tatilse her doğal sayı asaldır.”

m:( ∀ x ∈ℝ :2x ⩽ 0) ⇒ ( ∃ x ∈ℝ :x > 1)

5) ∀ n>0 ,p ( n) :n3−n sayısı 3 ile bölünebilir.

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2/2

KÜME KAVRAMI ELEMAN SAYISI

Küme matematiğin tanımsız bir A kümesinin eleman sayısı s(A) ile

A ş a ğ ı d a k i l e r d e k ü m e ö r n e ğ i d i r. ......... {a} ∈ A {b, d} ∈ A .........

Z= {5 ten fazla harf içeren haftanın günleri} BOŞ KÜME

Hiç elemanı olmayan kümeye boş küme

• 5 •7 • 5 •7 • 5 •7 SONLU KÜME VE SONSUZ KÜME

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/6

Örnek...5 : ALT KÜME ÖZELLİKLERİ

B={Türkiyenin C harfi ile ÖZALT KÜME

E={1, 2, 3, ...} Örnek...8 :

A' nın her bir elemanı B' nin de bir ele-

A kümesinin bir alt kümesini oluşturmak

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2/6

vi) En çok bir sesli harf bulunur?

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 3/6

DEĞERLENDİRME − 1 2) Aşağıdaki tabloda verilen ifadelerin küme

sonlu sonsuz ≡ eşit B A eşit