01.11.

2019

İçerik
 Bellek

Belleğe Giriş  Duyusal Bellek

 Kısa Süreli Bellek
 Çalışan Bellek
FEL 391 Bilişsel Psikoloji
2019-2020 Güz Yarıyılı
S. Elif Gök

Bellek Bellek
 Belleğin yitirilmesi: Clive Wearing vakası
 Bellek: özgün bilgiler artık bulunmadığında uyarıcı,
imge, olay, düşünce ve becerilerle ilgili bilgilerin  Yeni anılar oluşmuyor
korunmasında, geri çağrılmasında ve  Kendini yeni ayılmış, ilk
kullanılmasında rol oynayan süreçlerdir. defa uyanmış hissediyor
 Zihinsel zaman yolculuğu
 Konuşmalara katılmak, restoranda neler yapılacağını bilmek,
sınıfın yolunu bulmak…

Bellek Bellek
 Duyusal Bellek
 Modeller
 Atkinson ve Shiffrin (1968): Modal Bellek Modeli  Kısa Süreliği Belleğe Aktarma
Tekrarlama: Bir denetleme işlemi  Tekrarlama

Uzun
 Ezberleme --- Kodlama
Duyusal Kısa Süreli
Girdi Bellek Bellek Süreli  Hatırlama --- Geri çağırma
Bellek
Tekrarlama

sdfsdgfdgfhgfh Çıktı Tekrarlama: Bir denetleme işlemi

 Yapısal Nitelikler: modelin farklı bellek yapılarını gösteren
bileşenleri Ezberleme Duyusal Kısa Uzun
Girdi Süreli
 Denetim İşlemleri: Tekrarlama, hatırlama stratejileri, dikkat Bellek Süreli
Bellek Bellek
stratejileri
Geri
Çağırma
Çıktı

1
 01.11.2019

Duyusal Bellek Duyusal Bellek

 Duyusal uyarımın kısa süreli tutulması  Kapasite ve Süre—Sperling Deneyi (1960)
 Örnekler: Maytap izi ---- Görme sürerliliği  Kısmi bildirim yöntemi
Film kareleri --- Görünüşte hareket
Yüksek
Orta
Pes
Hemen ses

Algılsal İz Yüksek
Orta
Pes
Gecikmeli ses
Gecikme

Duyusal Bellek Duyusal Bellek

 Duyusal Belleğin kapasitesi ve süresi  İkonik bellek ve yankısal bellek
 Geniş kapasiteli, çok kısa süreli (1-2sn.)
Hatırlanan harflerin Yüzdesi

Kısmi Bildirim
Tam  İşlevi
Bildirim
 Bilgilerin toplanması
 Kısa bir süre için tutulması
 Boşlukların doldurulması

Gecikme (sn)

Kısa Süreli Bellek Kısa Süreli Bellek

 Az miktarda bilgini kısa süreli depolanması  Süre: Peterson ve Peterson Deneyi
 Yeni gelen ve hatırlanan bilgiler – “An”a açılan pencere
 Kapasite ve süre
 Hatırlama ve Tanıma yöntemleri
Doğruluk Yüzdesi

Tekrarlama: Bir denetleme işlemi

Duyusal Kısa Uzun Gecikme (sn)

Girdi Bellek Süreli Süreli
Bellek Bellek
 Silinme nedeniyle unutma ?
Çıktı  Sonuçların tekrar incelenmesi

2
 01.11.2019

Kısa Süreli Bellek Kısa Süreli Bellek

 Keppel ve Underwood (1962)-Sonuçların detaylı incelenmesi  Kapasite: sayı ölçüm aralığı (sayı dizisi testi)

Çok Deneme İlk Deneme

Doğruluk Yüzdesi
Doğruluk Yüzdesi

Gecikme (sn) Gecikme (sn)

 Silinme değil, ileriye ket vurma  5 ile 9 arası

 Tekrarlanma engellendiğinde süre 15-20 sn  Miller (1956) “Sihirli sayı 7”

Kısa Süreli Bellek Kısa Süreli Bellek

 Kapasite: Luck ve Vogel (1997)  Sınırlı kapasite sorunu
 Örnek
 Maymun, çocuk, vahşice, hayvanat, atladı, bahçesi, kuyruklu,
küçük
 Kuyruklu maymun, vahşice atladı, küçük çocuk, hayvanat
bahçesi
 Kümeleme
 Küçük birimler anlamlı büyük birimler haline getirilir
Doğruluk Yüzdesi

 Küme kendi içindeki öğelerle güçlü, dışardaki öğelerle zayıf

bağları olan elemanlar
 20 sözcük

Kare Sayısı

Kısa Süreli Bellek Kısa Süreli Bellek

MTT D B RTA B B M F T RTT B M MA B D F B

3
 01.11.2019

Kısa Süreli Bellek Kısa Süreli Bellek

 Anlamlı kümeler yaratmak: uzun süreli bellek etkileşimiyle  Kodlama: bilginin temsil edilme yolu
kapasiteyi arttırmak  Fiziksel/Zihinsel yaklaşım
 Satranç oyuncuları deneyi  Bilgi kısa süreli bellekte nasıl temsil edilir?
 İşitsel, görsel, anlamsal – farklı zihinsel kodlama tipleri
Doğru Yerleştirme Yüzdesi

Doğru Yerleştirme Yüzdesi

Usta Acemi Usta Acemi

Gerçek Oyun Dizilişleri Rastgele Diziliş

Kısa Süreli Bellek Kısa Süreli Bellek

 İşitsel kodlar: Conrad (1964) harf hatırlama deneyinde  Anlamsal kodlar: Wickens ve diğ. (1976)
uyaranlar görsel olarak sunulsa bile sesleri birbirine benzeyen İleriye Ket
harflerin birbiriyle karıştırıldığını gösterdi. Vurma’dan Çıkış

 Görsel kodlar:Sala ve diğ. (1999)

Hatırlama Yüzdesi
Hatırlama Yüzdesi

İleriye Ket
Vurma

Deneme
 Anlamsal kodlar: Wickens ve diğ. (1976)
1.deneme: muz, şeftali, elma
2.deneme: erik, kayısı, limon
3.deneme:karpuz, mandalina, greyfurt
4.deneme: portakal, kiraz, ananas
Deneme
1.deneme: avukat, itfaiyeci, öğretmen
2.deneme: dansçı, bakan, müdür
3.deneme: manav, doktor, editör
4.deneme: portakal, kiraz, ananas

Kısa Süreli Bellek Çalışan Bellek

 Sınırlı süre: 15-20 sn  Depolamanın ötesi
 Sınırlı kapasite: 4 ya da 7  Uzun süreli bellek , kısa süreli bellek arasındaki etkileşim
 Kümeleme  Tutulanlar arasında ilişki kurup, işlem yapmak: konuşmayı
 İşitsel, görsel ve anlamsal kodlama anlamak, matematik işlemleri yapmak,...
 Depolama ve etkin süreçler
 İki görevi aynı anda yürütmek
 Hem etkin süreçler, hem de farklı bileşenler

4
 01.11.2019

Çalışan Bellek Çalışan Bellek

 Baddley ve Hitch, 1974
Fonolojik Görsel ve
 Çalışan bellek: kavrama, öğrenme ve akıl yürütme gibi Döngü Mekansal
karmaşık görevlerin için bilginin geçici olarak Merkezi
Kopyalama
Sözel ve İşitsel Görsel ve
depolanmasına ve manipülasyonuna yönelik kısıtlı Bilgi Yönetici
Mekansal Bilgi
kapasitesi olan bir sistem

 Kısa Süreli Bellekten farkı

 Merkezi yönetici—uzun süreli bellek etkileşimi ve konrol
 Hem depolanma, hem manipülasyonu açıklama
 Çok sayıda bileşen

Çalışan Bellek Çalışan Bellek

 Fonolojik Döngü: fonolojik depo ve söyleyiş tekrarlama  Görsel-Mekansal Kopyalama: görsel canlandırma
 Fonolojik benzerlik etkisi: benzer seslerin karıştırılması  Zihinsel döndürme
 Sözcük uzunluğu etkisi: kısa sözcük avantajı
 Kuş, bronz, eş, golf, ev, kol, top, yıl
 Alkolik, mülkiyet, yükseltici, memuriyet, galeri, sivrisinek,
orkestra, tuğlacı
 1,5-2,00 sn süresince söyleyebildiğiniz kadarını hatırlarsınız
 Söyleyiş bastırma: tekrarın engellenmesi 40 derece  2 sn 140 derece  4 sn
 Kısa sözcük avantajını engeller

Çalışan Bellek Çalışan Bellek

 Görsel-Mekansal Kopyalama: Ket vurma  Merkezi Yönetici
 Kaynakların nasıl kullanılacağı, bilgi koordinasyonu, dikkat
Dış İç kontrolü (ör. hangi bilginin bastıralacağı)
Dış İç
Dış İç
Dış İç
Dış İç Görsel ve
Dış İç Fonolojik
Dış Döngü Mekansal
İç Kopyalama
Dış İç Merkezi
Dış İç Sözel ve İşitsel Görsel ve
Bilgi Yönetici
Dış İç Mekansal Bilgi
Dış İç
Dış İç

5
 01.11.2019

Çalışan Bellek Çalışan Bellek

 Uzun cümleleri hatırlamak  Uzun cümleleri hatırlamak
 Epizodik Tampon  Epizodik Tampon
 Depolama kapasitesini arttırır, uzun süreli bellek ile iletişimi  Depolama kapasitesini arttırır, uzun süreli bellek ile iletişimi
sağlar sağlar

Merkezi
Yönetici

Fonolojik Epizodik Görsel ve

Döngü Tampon Mekansal
Kopyalama

Uzun Süreli Bellek

Kaynaklar
 Goldstein, E. B. (2013). Bilişsel Psikoloji. Kaknüs Yay.:İstanbul
Resimler
 Goldstein, E. B. (2011). Cognitive Psychology. Cengage
Learning.