İSTANBUL MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ YÜKSEKOKULU

ODYOLOJİ BÖLÜMÜ
ODYOLOJİ SEMİNER I DERSİ ARA SINAV
ÖDEVİ

‘’UZUN VE KISA SÜRELİ BELLEĞİN

OLUŞUMUNDA TAKTİKLER VE STRATEJİLER’’

Ayşenur Nida Diler

F8210051

Prof.Dr.M. Bülent Şerbetçioğlu

 UZUN VE KISA
SÜRELİ BELLEĞİN
OLUŞUMUNDA
TAKTİKLER VE
STRATEJİLER
İÇERİK

1 Bellek Nedir? 4 Working Memory

2 Belleğin 5 Temel İşlevi 5 İşitme Kaybı ve Bellek

3 Bellek Türleri 6 Belleğin Geliştirilmesi

Bellek Nedir?
BELLEK NEDİR?
Belleğin Tarihi
Bellek, duyu organlarımız ile aldığımız
görsel, işitsel, uzamsal gibi farklı türleri
olan bilgileri ilişkilendirip
kullanabildiğimiz, belki bir ömür boyunca
bir saniyeliğine depolayabileceğimiz,
farklı anatomik yapıların (amigdala,
hipokampus, prefrontal korteks)
birbirleriyle ilişkili olarak çalıştığı
karmaşık bir sistemdir.
Santiago Ramón y Cajal
Belleğin depolanması üzerine ilk hücresel teori
modern sinirbilimin babası olarak anılan Santiago
Ramón
y Cajal’ın olağanüstü gözlemlerine dayanmaktadır.

İlk Hücresel Teori

Cajal, Golgi metodu ile boyanmış nöronlarda yaptığı
çalışmaların sonucunda belleğin “sinir hücreleri
arasındaki fonksiyonel bağlantıların” anatomik
değişimi sonucunda ortaya çıktığı teorisini öne sürdü.
BELLEĞİN 5 TEMEL İŞLEVİ
Kodlama (Encoding)

Depolama (Storage)

Geri Çağırılma (Recall)

Geri Alma (Retrieval)

Unutma (Forgetting)
 Duyusal Bellek

BELLEK Kısa Süreli Bellek Epizodik Bellek

Açık Bellek

Uzun Süreli Bellek Semantik Bellek

Örtük Bellek
 BELLEK TÜRLERİ
Duyusal Bellek
Depolama alanlarının ilki
Duyusal Bellek’tir.
Duyularımız ile aldığımız
bilgiler, hangi duyudan
alındıysa o duyuya spesifik
bir bölgede muhafaza edilir.
Bu depolama alanındaki
bilgiler yarım saniyeye kadar
saklanır ve bilgiler buradan,
özel olarak ilgilenilirse, kısa
süreli hafızaya aktarılır.
Kısa Süreli Bellek
Bilgiler çoğunlukla işitsel
kodlama yoluyla kodlanmıştır ve
sınırlı bir kapasiteye sahiptir.
Bilgiler burada yarım dakikaya
kadar depolanabilir. Yani bu
depolama alanındaki bilgiler de
geçicidir fakat duyusal bellekten
farklı olarak burada depolanan
bilgi kullanılabilir. Bilginin
buradan sonra uzun süreli
hafızaya geçmesi sadece bilginin
tekrarlanması yolu ile olur.
 Uzun Süreli Bellek

Bilgiler sınırsız bir süre boyunca

saklanabilir. Diğer belleklerden farklı
olarak bu belleğin kapasitesi de sınırsızdır.
Ayrıca iki alt depolama sisteminden
oluştuğu söylenir. Bunlar açık (explicit) ve
örtük (implicit) bellektir. Açık bellekteki
bilgiler bilinçli olarak açıklanabilir ve iki
alt üniteye daha ayrılır. Bunlar epizodik ve
semantik bellektir. Semantik (anlamsal)
hafızada kavramlar, anlamlar, kurallar,
bilgiler depolanırken epizodik (episodic)
hafızada bir durum ve bu duruma ait
bilgiler depolanır.
Açık (Explicit) Bellek
Açık bellekteki bilgiler bilinçli olarak
açıklanabilir ve iki alt üniteye daha ayrılır.
Bunlar epizodik ve semantik bellektir.
Semantik (anlamsal) hafızada kavramlar,
anlamlar, kurallar, bilgiler depolanırken Kapalı (Implicit) Bellek
("Türkiye’nin başkenti Ankara'dır" gibi);
Örtük (implicit) bellekte ise bilinç düzeyine
epizodik hafızada ise bir durum ve bu
ulaşmayan, açıklayamadığımız ama bildiğimizi
duruma ait bilgiler depolanır ("10 sene
bildiğimiz bilgiler bulunur. Buna refleksif
önce Alanya’da gittiğim konser" gibi).
bellek de denir. Mesela yüzmeyi ilk öğrenirken
yüzme bilgisi deklaratif (açık, explicit)
bellektedir. Su üstünde durmak için ellerimizi
ve ayaklarımızı sürekli hareket ettirmemiz
gerektiğini öğreniriz, bilinçli olarak uygularız
fakat yüzerken bu bilgi bilinç düzeyine
ulaşmaz, uygulamaya devam ederiz.
ÇALIŞAN HAFIZA (WORKİNG MEMORY)
1974 yılında Baddeley ve Hitch tarafından oluşturulan bu hafıza modeli bazen kısa süreli hafıza ile eş anlamlı
kullanılsa da (kısa süreli hafıza gibi sınırlı kapasitelidir ve geçici bir süre bilgi depolar), kısa süreli hafızadan büyük
bir farkla ayrılır: Bu model bilginin sadece depolanabileceğini değil aynı zamanda işlenebileceğini (İng:
"manipulation of information") de öngörür. Bu özellikleri ile kognitif testlerin tamamlanmasında ve günlük
hayatımızda rolü büyük olan bir sistemdir. Dört ana alt üniteden oluşur. Bunlar:

Fonolojik Döngü (Phonological Loop)

Görsel ve Uzamsal Çizim Tahtası (Visuospatial

Sketchpad)

Merkezi Yönetim (Central Executive)

Bölümsel Ara Bellek (Episodic Buffer)

 İŞİTME KAYBI ve BELLEK

Hafıza kaybı yaşayan bireylerin %56’sı işitme

kaybına sahip!
 İŞİTME KAYBI ve BELLEK

İşitme kaybını demans için en önemli risk faktörlerinden biri olarak listeleyen
2020 Lancet komisyon raporuna göre, işitme kaybınız varsa demans geliştirme şansınız daha
yüksektir.

‘’BEYİN TARAMALARI BİZE İŞİTME KAYBININ

BEYİNDE DAHA HIZLI ATROFİYE KATKIDA
BULUNABİLECEĞİNİ GÖSTERİYOR’’
 İŞİTME KAYBI ve BELLEK
Bilişe yönelik bilgi işleme yaklaşımının üç varsayımından her biri, iletişimin bozulmasına duyarlı
alanlardır.

Mevcut hipotezler, işitme kaybının bilişsel gerileme ile ilişkili olduğu üç ana olası
mekanizmanın olduğunu öne sürmektedir.

Bilişsel yük

Beyindeki yapısal değişiklikler

Sosyal izolasyon
 İŞİTME KAYBI ve BELLEK
DEMANS

Demans belirtileri nedene bağlı olarak değişebilir ancak temel klinik belirtileri
bilişsel ve psikolojik değişiklikler olarak kategorize edilebilir. Bilişsel
değişiklikler iletişim, görsel ve mekansal yetenekler, akıl yürütme, problem
çözme, koordinasyon, hafıza kaybı ve kafa karışıklığı veya yönelim
bozukluğundaki zorlukları içerebilir. Psikolojik değişiklikler arasında kişilik
değişiklikleri, depresyon, kaygı, uygunsuz davranışlar, paranoya, ajitasyon ve
halüsinasyonlar yer alır.
Hafif bilişsel bozukluk (MCI), demansın en erken evresidir ve MCI
hastalarının yaklaşık %80'inde tanıdan sonraki 6 yıl içinde demans gelişir.
 İŞİTME KAYBI ve BELLEK
DEMANS
Yaşlanan bireylerin sayısı ve oranının artmasıyla birlikte hem demans hem de işitme kaybından
etkilenen kişilerin sayısının da artması bekleniyor. İşitme kaybı, demans için en büyük
değiştirilebilir orta yaş risk faktörü olarak tanımlanmıştır.

Önceki araştırmalar, akustik bozulmanın, özellikle yaşlı kişilerde öğelerin belleğe

kodlanmasını etkilediğini öne sürüyor.

Bozulmuş işitsel girdinin, özellikle yaşlı katılımcılarda önceden kodlanmış öğelerin

unutulmasını artırdığı kanıtlanmıştır.
 10.000.000
Her yıl teşhis edilen yaklaşık demans hastası

9% 900.000
Yaklaşık işitme kayıplı hasta
 İŞİTME KAYBI ve BELLEK

iŞİTME KAYBI SANILDIĞI KADAR

DEMANSI ETKİLİYOR MU?
BELLEĞİN GELİŞTİRİLMESİ

TEKRAR!
Kısa süreli belleğe girilen bilgilerin, okunmadığı takdirde maksimum
tutulma süresinin yaklaşık 20 ila 30 saniye olduğu biliniyor.
 BELLEĞİN GELİŞTİRİLMESİ

Dikkati yoğunlaştırma

Organize etme

Detaylandırma

Bağlam oluşturma
 Belleğin Geliştirilmesi
Dikkatinizi Odaklayın
Detaylandırın ve
Prova Yapın
Yapı ve Bildiklerinizle Çalışma Rutininizi
Organizasyon ilişkilendirin Değiştirin

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Sıkıştırmaktan Kavramları
Kaçının Anımsatıcı Nesneleri Görselleştirin İyi Bir Uyku
Kullanın
Sesli oku
Bir Nörobilim Efsanesi: H. M.
Her şeyi unutan ama kendisi unutulmaz bir nörobilim efsanesi

26 Şubat 1926 tarihinde Amerika’da

Hartford’da doğmuştur. Bir kaza
sonrasında ortaya çıkan epilepsi
nöbetlerinin hayatını tehdit eder hale
gelmesiyle birlikte ailesi şehir hastanesine
başvurur. H.M.’yi muayene eden beyin
cerrahı Dr. William Beecher Scoville
tarafından radikal bir karar alınarak
deneysel bir ameliyat gerçekleştirilir.
Sonuçta bu ameliyat H.M.’nin hayatını
kurtarmış ancak geride beklenmedik kalıcı
bir hastalık bırakmıştır. Böylece H.M.’yi
nöropsikoloji tarihinin en önemli
vak’alarından biri haline getiren süreç
başlamış olur.
 Bir Nörobilim Efsanesi: H. M.
Bu ameliyat gerçekten beklenmedik ve çarpıcı sonuçlar doğurdu.
Ameliyattan sonra H.M.’nin durumu düzeldi ve yılda ortalama sadece 2
kez nöbet geçirir oldu. Ancak ameliyattan geriye ciddi boyutta bir
anterograd ve kısmi retrograd amnezi kaldı. H.M. ameliyat olduğu günden
sonrasına ait hiçbir anı oluşturamıyordu.

Geçmişini hatırlıyordu. Ailesine ait bilgileri, Başkan Truman’ı ve 2. Dünya

Savaşını. Ancak ameliyattan sonraki hiçbir şeyi hatırlamıyor ve artık yeni
anılar oluşturamıyordu.

Hatta kaybettiği dayısının ölümünü unutuyor, sorduğunda ölümünü

yeniden öğreniyor ve sanki ilk defa duymuşçasına tekrar üzülüyordu. Ama
bu üzüntü fazla sürmüyor, birkaç dakika sonra yine her şeyi unutuyordu.
 Bir Nörobilim Efsanesi: H. M.
Ameliyattan iki yıl sonra Dr. Scoville katıldığı bir
kongrede benzer bir amnezi vak’ası sunumu yapan
Montreal Nörolojik Bilimler Enstitüsü’nden Dr. Wilder
Penfield ve nöropsikolog Brenda Milner ile tanışır. Kendi
vak’asından bahsederek inceleme yapmaları için onları
davet eder. Bu davet üzerine Hartford’a giden Milner, H.M.
ile uzun yıllar sürecek çok kapsamlı araştırmalar yapar.

“Ona verdiğim yönergeleri yerine getirmek için her zaman istekli,

çok sabırlı ve çok zarif bir adam oldu. Odasına gittiğim her
defasında da hiç tanışmamış gibiydik”
 Bir Nörobilim Efsanesi: H. M.
H.M.’ye Ne Oldu?

H. M. ailesi öldüğünde kuzeniyle birlikte yaşamaya başlar. O da öldüğünde

Hartford’daki bir huzurevine yerleştirilir ve Dr. Suzanne Corkin tarafından
Massachuset Hastanesi’nde testler uygulanmaya devam eder.

Her şeyi unutan H.M., ameliyat olduğunu hiçbir zaman bilemedi. Tüm
bunlara sebebiyet veren adamı, Scoville’i unuttu ve hiç öğrenemedi.
Onunla sayısız çalışmalar yapan Milner ve Corkin’i ise hiçbir zaman
tanıyamadı. Kendini hep 27 yaşında sandı ve aynaya baktığında gördüğü
yaşlı yüz karşısında her zaman şaşırdı. Yeni arkadaş edinemediği için her
daim yalnız ama yine de sakin ve huzurlu bir hayat sürdü. 2 Aralık 2008
Salı günü saat 17:05’te 82 yaşında iken bir bakımevinde solunum
yetmezliğine bağlı olarak hayata gözlerini yumdu.
Dinlediğiniz İçin
Teşekkürler! 
 Kaynakça
1. Verywell Mind. What Are The 5 Stages Of Memory?
https://www.verywellmind.com/what-are-the-5-stages-of-memory-5496658
2. A. D. Baddeley. (1966). Short-Term Memory For Word Sequences As A Function Of Acoustic, Semantic And Formal
Similarity.
3. Noah D. Forrin ve Colin M. MacLeod (2018) Bu sefer konu kişisel: Kendini duymanın hafızaya faydası, Hafıza, 26:4, 574-
579, DOI:10.1080/09658211.2017.1383434
4. Winerman L. Akıllıca çalışın . Amerika Psikoloji Derneği https://www.apa.org/gradpsych/2011/11/study-smart
5. Margie E. Lachman, Suzanne L. Weaver, Mary Bandura, Elaine Elliot, Corinne J. Lewkowicz, Bilişsel Yeniden Yapılandırma
ve Kendi Kendine Üretilen Stratejiler Yoluyla Bellek ve Kontrol İnançlarının Geliştirilmesi, Gerontoloji Dergisi, Cilt 47, Sayı
5, Eylül 1992, Sayfalar S293 –P299
6. https://www.health.harvard.edu/topics/memory
7. S. McLeod. Stages Of Memory. (5 Ağustos 2013)
https://www.simplypsychology.org/memory.html
8. https://noropsikoloji.org/bir-norobilim-efsanesi-h-m/