BÖLÜM 5

BEBELİKTE BİLİŞSEL GELİŞİM

Bilişsel Süreçler

• Çocuklar dünyaya ilişkin bilgilerini

yapılandırırken hangi süreçleri
kullanmaktadır?
• Piaget bu soruyu cevaplamak için birkaç
kavram geliştirmiştir; özellikle önemli olanlar;
şemalar, özümleme (asimilasyon), uyma
(adaptasyon) ve denge kurmadır.
 DENGE

DENGESİZLİK

ADAPTASYON (UYUM SAĞLAMA)

ÖZÜMLEME UYUMSAMA
(ASİMİLASYON) (AKOMODASYON)

DENGE
Duyu - Hareket Evresi

Duyu-hareket evresi, doğumdan yaklaşık 2 yaşa

kadar sürmektedir.

Alt evreler: Piaget, duyu-hareket evresini altı alt

evreye ayırmıştır: (1) Basit refleksler, (2) ilk
alışkanlıklar ve birincil döngüsel tepkiler, (3)
ikincil döngüsel tepkiler, (4) ikincil döngüsel
tepkilerin eşgüdümlenmesi,(5) üçüncül döngüsel
tepkiler ve (6) şemaların içselleştirilmesi
Nesne Sürekliliği: Nesnelerin ve olayların
doğrudan görülmedikleri, duyulmadıkları ya da
dokunulmadıkları zaman bile var olmaya devam
ettikleri anlayışı için kullanılan Piagetci terim.
NESNE SÜREKLİLİĞİ: Bebek oyuncak maymuna
bakmaktadır (solda), ancak görüşü engellendiğinde
(sağda) onu aramamaktadır. Birkaç ay sonra, saklanmış
maymunu arayacaktır. Bu nesne sürekliliğinin varlığını
gösteren bir eylemdir.
 A değil B Hatası
A değil B hatası: 8-11 aylık bebeklerin Piaget’nin duyu hareket evresinde, yeni
saklama yerini (B) seçmek yerine bildikleri saklama yerini (A) seçme hatasını
yapmalarıyla ortaya çıkan yanlış.
Ama…
Neden?
• Esther Thelen: Bebekler motor aktivitelerini koordine edemezler,
sürdürmekte oldukları motor bir hareketi değiştirmekte güçlük
yaşarlar.
• Adele Diamond: Beyin gelişimi tamamlanmadığı için.
• Dikkat, hafıza ve ketleme
Kalıtım-Çevre Sorunu
• Doğuştan getirdiğimiz bilgiden söz edebilir miyiz?
• Bunlar neler olabilir?
• Elizabeth Spelke ve Katherine Kinzler (2007)
•Obje
•Eylem
•Uzam/geometri
•Sayı
•Şekil/form
•Sosyal İlişkiler
Bilişsel Gelişim

Koşullama

Kavram
Oluşturma ve Dikkat
Sınıflandırma

Taklit Bellek
Dikkat, zihinsel kaynakların belirli bir bilgi üzerinde
odaklanması anlamındadır ve pek çok görevde
bilişsel işlemeyi geliştirmektedir.

Ortak Dikkat: Bireylerin aynı nesneye

odaklanması sürecidir ve bir başkasının
davranışını izleme yeteneği, bir bireyin başka
birinin dikkatini çekmesi ve karşılıklı etkileşim
olmasıdır.
Bellek
Bellek zamanla bilginin tutulmasını içermektedir. Kodlama adı verilen sürecin bir
parçası olarak dikkat, bellekte önemli bir rol oynamaktadır.

Bellek
Türleri

Duyusal Kısa Süreli Uzun Süreli

Bellek Bellek Bellek

Örtük
Açık Bellek
Bellek

Episodik Semantic Duygusal

Prosedürel
Bellek Bellek Koşullanma
Taklit
Yenidoğanlar---Basit aksiyonlar
8-9 Ay----Objelerin yer aldığı hareketler
Ertelenmiş Taklit: Saatler ya da günlerce
gecikmeyle ortaya çıkan taklit.
Kavram Oluşturma Ve Sınıflandırma

Kavram oluşturmanın ne zaman başladığını tam olarak bilmesek de,

Jean Mandler bebeklerin 7-9 aylık oluncaya kadar kavramsal
sınıflandırmalar oluşturamadıklarını öne sürmüştür.
• 7-9 Ay----Algısal Ayrımlar
• 9-11 Ay----Kavramsal Ayrımlar
Bireysel Farklılıklar ve Bebek Gelişimi
Ölçümleri
Bebek bilişsel gelişiminde bireysel farklılıklar öncelikle
gelişimsel ölçek ya da bebek zekâ testleriyle
incelenmiştir.
• Bayley Bebek Gelişim Ölçekleri
• Brazelton Yenidoğan Davranış Değerlendirme Ölçeği
(NBAS)
• Yenidoğan Yoğun Bakım Ağı Nörodavranışsal Ölçeği
(NNNS)
• Fagan Bebek Zekası Testi
Bayley Bebek Gelişim Ölçekleri (1-42 Ay)
• Bilişsel
• İletişimsel
• Fiziksel
• Sosyal/Duygusal
• Uyumsal
Zekayı Yordama
• 1980 ve 1990’larda Joseph Fagan
• 61 bebek 7-12 ay arası
• Görsel alışma (yüz)
• 21 yaşındaki IQ (.34)
• 21 yaşındaki akademik başarı (.32)
 Dil Gelişimi

Dil: Sembol sistemleri temelinde, sözel, yazılı ya

da işaretli olabilen iletişim formu. Dil, bir toplum
tarafından kullanılan sözcükler ve onları
çeşitlendirecek ve birleştirecek kurallardan
oluşur.
Sonsuz Yaratıcılık: Sınırlı sayıdaki sözcük ve
kurallardan sınırsız sayıda anlamlı cümle
üretebilme yeteneği.
Sesbilim: Dilin, kullanılan sesleri ve bunların nasıl
birleştirilebilineceğini içeren ses sistemi.
Morfoloji: Kelimedeki yapı bilgisi.
Sözdizimi: Sözcüklerin geçerli sözcük öbekleri ve
cümleler oluşturmak için birleştirildiği yol.
Anlambilim: Sözcüklerin ve cümlelerin anlamı.
Edim Bilgisi: Dilin farklı bağlamlarda uygun bir biçimde
kullanılması.
Babıldama ve Diğer Seslendirmeler

• Ağlama
• Cıvıldama (2-4 ay)
• Babıldama (6 ay)
 İlk Sözcükler

• Alıcı dil dağarcığı > İfade

Edici Dil Dağarcığı
• 13 aylıkken yaklaşık 50 adet
kelimeyi anlayabilirken,
bunları ancak 18 aylık
olduğunda söylemeye
başlar.
• 2 yaşına geldiğinde 200
sözcük konuşabilmektedir
(sözcük patlaması).
İki Sözcüklü İfadeler ?
Dünyanın her yerinde çoğu küçük çocuk ortalama
olarak 18-24 aylık arasında iki sözcüklü ifadeleri
kullanmayı öğrenirler.
Telgrafik Konuşma: Edatlar, yardımcı fiiller ve diğer bağlaçlar gibi dilbilgisel işaretler
olmadan kısa ve öz sözcüklerin kullanılması.

Tanımlama: “Köpeğe bak”

Yer Belirleme: “Kitap orada”
Tekrarlama: “Çok süt”
Olumsuzlama: “Kedi değil”
Sahiplik: “Benim şekerim”
Niteleme: “Büyük araba”
Eylemi Yapan: “Anne al”
Soru: “Top nerede”
Şempanzeler doğada, birbirlerini çağırarak, el
hareketleriyle, yüz ifadeleriyle iletişim kurarlar, evrimsel
psikologlar bunun gerçek dilin kökenleri olabileceğine
inanırlar. Biyolojinin dildeki rolü ne kadar güçlüdür?
Dil Edinim Aracı (DEA): Chomsky’nin fonoloji,
söz dizimi ve anlam bilimi içeren, çocuğun bir
dilin kural ve özelliklerini algılamasını sağlayan
biyolojik bir yeteneği tanımlar.
Broca Alanı: Konuşma üretmeyle
ilgili beynin sol
frontal lobunda bulunan alan.

Wernicke Alanı: Beynin sol

yarıküresinde bulunan dili
kavramayla ilgili alan.

Afazi: Beyin hasarıyla

oluşan konuşma engeli
ya da kaybı.
Gırtlağın Yeri
Jestler
Çevrenin Dil Gelişimine Etkisi
• Yoksulluk dil gelişimini nasıl etkiler?
• Hart ve Risley, 1995
• Anne konuşma süresi tek başına
yeterli mi?

• Ortak Dikkat: 12 ila 18. aylardaki

ortak dikkatin 24. aydaki dil
becerilerini yordadığı açığa çıkmıştır
(Mundy ve diğerleri, 2007).
• Çocuk Yönelimli Konuşma:
•Genişletme
•Etiketleme
 Etkileşimci Görüş

Dil edinimi yalnızca biyolojiye bağlı olsaydı,

Aveyronlu vahşi çocuk ve Genie zorluk
çekmeden konuşmalıydı. Çocuğun deneyimleri
dil edinimini etkilemektedir.