KISA SÜRELİ BELLEK

KISA SÜRELİ BELLEK

• Birincil Bellek (Bilinçli olduğumuz)
• Giriş Hafıza
• Hazır Hafıza
• Geçici Hafıza
• Yönetici Dikkat Sistemi
• ‘Hemen o anda hazır olan’
• Bilinçli dikkat sisteminin bulunduğu yer
• Aktif zihinsel çabanın harcandığı bileşen
• Kavramanın gerçekleştiği yer
KISA SÜRELİ BELLEK
• İşleviyle ilgili sezgiler ve içebakış gerçekleştirebiliriz.
• Kendi bilişsel süreçlerimizle ilgili görüşe ampirik olmayan bilgiye sahip
olabiliriz.
• Farkında olunmayan bilgi işleme süreçleri de olabilir.
• Kısıtlı kapasite sistemi
• Kısa süreli bellekteki bilginin temel işlevinin, uzun süreli belleğe hizmet
etmek olduğundan söz edilmektedir.
• ‘Tekrar’ bunun için kullanılan temel yöntemlerden biridir. Tekrar, bilginin
kısa süreli bellekte daha uzun tutulmasını ve uzun süreli belleğe
aktarılması için fırsat oluşmasını sağlamaktadır.
KISA SÜRELİ BELLEK
• İkili bellek sistemini destekleyen birçok kanıttan söz etmek
mümkündür. Örneğin;
• İkili beyin sistemine ilişkin en önemli kanıtlardan biri; H. M. Vakasıdır.
H. M. şiddetli epilepsisi olan bir hastadır ve bu şikayetlerinin
giderilmesi amacıyla orta temporal bölgede iki taraflı bir müdahale
yapılmıştır.
• Hastanın epilepsi şikayetleri önemli oranda azalmasına rağmen ileri
düzeyde amnezik olmuştur yani bellek kaybına uğramıştır.
SINIRLI KAPASİTE & DARBOĞAZ
• 7+2, 7-2 , Sihirli Sayı 7 (Miller)
• Alabileceğimiz, işleyebildiğimiz, hatırlayabildiğimiz bilgi miktarında
kısıtlılık
• Duysal Kayıt ve Uzun Süreli Bellek arasında bir darboğaz
• KSB’de belirli bir zamanda tutulabilecek bilgi için sınırlı bir kapasite
vardır (Miller)
• Yeniden kodlamak, şifrelemek KSB’de tutulacak bilginin arttırılmasında
kullanılabilir.
• İyi bir şema ve stratejiyle, yeterli mental çaba varsa yeniden kodlama
yapılır.
KSB’İN ÖMRÜ NE
KADARDIR?
BROWN-PETERSON TASK –
BOZULMA ZAMANI
• Yeni materyal öğrenirken bile bazı unutmalar meydana gelebilir ve bu
unutmaya sadece testten önce zamanın geçmesi neden olabilir.
• Bozulma zamanından kaynaklanan unutma gerçekleşir.
• Zaman aralığı genişlediğinde, KSB’de saklanan bilgilerde azalma olur.
• Harfleri duymalarından sonra geçen süre nedeniyle belleklerindeki iz
siliniyor.
Peterson & Peterson (1959)
İLERİYE KET VURMA
• Bellek neden ilk birkaç denemeden sonra zayıflıyor?
• Önceden öğrenilen bilgiler yeni bilgilerin öğrenilmesine ket vurur.
KSB KAPASİTESİ NEDİR?
• Sayı Ölçüm Aralığı ölçümlerine göre ortalama kapasite 5 ila 9
arasındadır.
• KSB’de 4 birim tutulabilir ( Luck ve Vogel 1997)
KSB KAPASİTESİ NEDİR?
• Kısıtlı kapasite ile başedebilmek için KÜMELEME yöntemi
kullanılmaktadır.
• Küçük birimlerin ifadeler gibi anlamlı daha büyük, hatta cümleler,
paragraflar ya da öyküler gibi daha da büyük birimler oluşturacak
şekilde birleştirebilmedir.

• MTTDBRTABBMF

• TRTTBMMABDFB
Bilgiler Kısa Süreli Bellekte Nasıl
Kodlanır?
• Kodlama : Bilgilerin Tasarımlanma Biçimidir.
• İşitsel : Birisinin Sesi
• Görsel : Birisinin Görüntüsü
• Anlamsal : Birisinin Söylediklerinin Anlamı
ÇALIŞMA BELLEĞİ
• Kavrama, öğrenme ve akıl yürütme gibi karmaşık görevlerin geçici
olarak depolanmasına ve bilgilerin manipülasyonuna yönelik kısıtlı
kapasitesi olan bir sistem olarak tanımlanır.
• Çalışma belleği; biz bilişsel görevleri yerine getirirken bilgiyi geçici
olarak tutan ve düzenleyen bir sistem olarak tanımlanan bellek
sistemidir.
• Çalışma belleği merkezi bir yürütücü gibi işlev görmektedir. Merkezi
yürütücü hangi olayların dikkat etmeye değer olduğuna, hangilerinin
görmezden gelineceğine karar veren bir denetleyici gibi davranır.
ÇALIŞMA BELLEĞİ
• Çalışma belleği, bilinç kavramı ile yakından ilişkilidir.
• Çalışma belleğinin en gelişmiş olduğu canlı, insandır.
• Çalışma belleğinin gerçekleştirebildiği fonksiyonlardan bir diğeri de, farklı
modalitedeki bilgileri dönüştürerek zihinsel temsiller oluşturabilmesidir.
• Örneğin işitsel bir kodu, görsel bir kodla ilişkilendirme ya da işitsel bir kodu
duygusal bir kodla anında birleştirebilmektedir.
• Bu tür görevler, çalışma belleğinin kapasitesi oranında hız kazanmaktadır.
• Çalışma belleği, diğer bellek türlerine göre, bireysel farklılıkları daha fazla içeren
bir bellek sistemidir. Yani kapasite farklılıkları kişiden kişye göre fark eder.
• Sık sık yapılan görevleri insanların çok daha hızlı yapabilmeye başladıkları
bilinmektedir. Bu da kapasitesinde bir farklılaşma oluşturmaktadır.
ÇALIŞMA BELLEĞİ
• KSB, temel olarak bilgilerin kısa bir süre için depolanması ile ilgilidir.
• Çalışma belleği, karmaşık bilişsel işlemler sırasında gerçekleşen bilgilerin
manipülasyonu ile ilgilidir.
• KSB tek bir bileşenden, Çalışma Belleği çok sayıda bileşenden oluşur.
• Çalışma belleği bilginin çeşitli biliş biçimlerinin hizmetinde nasıl manipüle
edildiğiyle ilgilidir.
• Çalışma belleğinde bilgilerin manipülasyonu üç bileşenin eyleme geçmesiyle
sağlanır : Fonolojik Döngü, Görsel-Mekansal Kopyalama ve Merkezi Yönetici
(Baddeley) Aslında bunlar çalışma belleği modelinin üç ana alt
yapısıdır,kısmıdır.
• Baddeley: Modal Bellek Modeli
ÇALIŞMA BELLEĞİ
• ANA YÖNETİM SİSTEMİ (Merkezi Yönetici)
• GÖRSEL MEKANSAL KAYIT SİSTEMİ (Görsel-Mekansal Kopyalama)
bununla ilgili düşünme ve işlem yapabilme
• İŞİTSEL BİLGİ KAYIT SİSTEMİ (Fonolojik Döngü)
• EPİZODİK TAMPON (Olaysal Tampon)
Çok Bileşenli Bellek Modeli (Baddeley
2003)
• ÇB yürütücü işlevler, akıl yürütme, problem çözme, dil edinimi, dili
anlama, sözcük dağarcığı gelişimi, sözel akıcılık, çeviri yeteneği,
karmaşık becerilerin öğrenilmesi, okuma- anlama, heceleme, yazılı
anlatım, yönerge izleme, not alma, akademik beceri/öğrenme gibi
birçok işlevde etkilidir.
MERKEZİ YÖNETİCİ
• Merkezi yönetici; modelin kalbi olarak değerlendirilir ve bilgi işleme
sürecinde dikkatin başlatılması, sürdürülmesi, bölünmesi ve
sonlandırılmasında, alt sistemlerin birbiriyle ve USB ile ilişkilerinin
denetlenmesinde, ÇB’deki bilgi içeriğinin düzenlenmesinde ve de bu
süreçte strateji seçilmesinde etkindir.
• Merkezi yönetici işlevler, bilginin yoğun ve aktif olarak işlemlendiği
şartlarda işlemenin zorluk derecesine göre devreye girmektedir.
• Trafik polisi gibi bir sistem. Durup kimin nereye gidip nereye
gidemeyeceğine vs. karar veriyor.
FONOLOJİK DÖNGÜ
• Dil üzerine uzmanlaşmış bir sistemdir. Fonoloijk döngünün kısıtlı bir kapasitesi
vardır. Bilgileri birkaç saniye tutabilen bir fonolojik deposu vardır. Tekrarlamadan
sorumlu bu bilgileri kaybetmemek için orada bir tekrarlama yapılması için bulunan
söyleyiş tekrarlama bölümü vardır.
• Fonolojik döngü; iki bileşenden oluşur Fonolojik depo ve Söyleyiş Tekrarlama İşlemi.
• Fonolojik depo sözel bilgiyi birkaç saniye tutar, sonra silikleşerek kaybolur. Ancak
olaya artikülasyon döngüsü yani iç ses dahil olursa, tekrar edilip hatırlanması sürer.
• Fonolojik döngü ayrıca işitsel ögelerin dışında görsel ögelerin de iç ses kullanılarak
fonolojik kodlara çevrilmesi görevini gerçekleştirir.
• Bu şekilde görsel olarak sunulan materyaller de harf veya sözcük gibi hatırlanabilirliği
daha fazla olan fonolojik kodlara çevrilerek korunabilmektedir.
FONOLOJİK BENZERLİK ETKİSİ
• Fonolojik Benzerlik Etkisi: Benzer sesteki harflerin ya da sözcüklerin
birbirine karıştırılmasıdır. Ör: Türkçede b-p,k İngilizcede insanlar s ile
ilgili olan sesleri karıştırabiliyor.
• Sözcük Uzunluğu Etkisi: Bellek uzun sözcüklere oranla kısa
sözcüklerden oluşan sözcük listelerinde daha iyi işlediğinde ortaya
çıkar.
KUŞ BRONZ EŞ GOLF EV KOL
TOP YIL
ALKOLİK MÜLKİYET YÜKSELTİCİ
MEMURİYET

GALERİ SİVRİSİNEK ORKESTRA TUĞLA

FONOLOJİK DÖNGÜ
• Söyleyiş Bastırma
• Fonolojik döngünün başka bir özelliğidir.
• Alakasız seslerin tekrarlanması söyleşiş bastırma olarak adlandırılıyor.
Konuşma tekrarlamayı engellediği için bellekte düşüşe neden oluyor.
• Fonolojik Döngünün işleyişi sekteye uğradığında olanların incelemesi
• İlgisiz seslerin yinelenmesi yoluyla kişinin hatırlaması gereken birimleri
tekrarlanması önlemek
• İlgisiz seslerin tekrarı söyleyiş bastırmaya, konuşma tekrarlamayı
engellediği için bellekte düşüşe neden olur.
 EDEBİYAT SİNEKKUŞU
MÜHENDİSLİK

HASTANE EVSİZLİK SAVURMA

 OTOMOBİL APARTMAN
BASKETBOL

MATEMATİK JİMNASTİK PLASTİK

GÖRSEL MEKANSAL KAYIT
• Görsel-mekansal alan; her türlü görsel bilgiyi kısa süreli kaydeden ve
gerekli ise depolayan ÇB’nin ikinci alt sistemidir.
• Görsel-mekânsal bilgileri yönetir, görsel mekânsal kayıt. Bu nedenle
görsel canlandırma yani fiziksel uyarıcılar olmadığında görsel imgelerin
zihinde canlandırılmasında rol oynuyor.
• Fonolojik döngüde olduğu gibi bu alt sistemde de görsel depo ve iç
tekrarı yapan iç yazıcıdan (inner scribe) oluşmaktadır.
• İleriye ket vurma fonolojik döngü işleyişinde (söyleyiş bastırma)
olduğu gibi görsel mekânsal kopyalamanın işleyişinde de bazı
sorunlara aksamalara neden oluyor.
EPİZODİK TAMPON
• Bilgi depolayabilir ve böylece daha fazla kapasite sağlayabiliyor.
• USB ile bağlantılıdır. Aradaki ilişkiyi sağlıyor.
• Fonolojik Döngü ve Görsel Mekansal Kopyalama ile bağlantısı vardır ve onların USB
Bağlantısını yapıyor.
• Fonolojik Döngü ve Görsel Mekansal Kopyalamanın bilgi tutma kapasitesi çok sınırlı
ama bazen de bilgiler daha uzun süreli de tutulabiliyor. Beklenenden daha fazla
tutulan bilgiler de var. Ör: 15-20 kelimeden oluşan cümleleri biz hatırlayabiliyoruz.
Anlamlı birimlerin birlikte gruplanması kümelenmesi durumuyla- dil bilgisi kuralları
bağlamında ilişki kurulmasında rol oynayan USB ile ilişkili kısımdır epizodik tampon
• ÇB kümeleme yolu ile artabileceğini ve ÇB-USB arasında bilgi alışverişi olduğunu
çok uzun zamandır biliyoruz. Baddeley bunu ayrı bir kısımla açıklama çalışmış ve
buna epizodik tampon adını vermiştir.
Baddeley’in ÇB Modeli Beyindeki Tasviri (Chai
2018)
Çalışma Belleği & Prefrontal Korteks
Hasarı
Chase & Simon (1973)