See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/288839089

Roma Dönemi Kent Yerleşimleri ve Prusias ad Hypium (Kieros, Üskübü,

Konuralp)

Article · January 2009

CITATIONS READS

2 9,713

3 authors:

Güniz Akıncı Kesim Pınar Köylü

Duzce University 17 PUBLICATIONS 50 CITATIONS
124 PUBLICATIONS 67 CITATIONS
SEE PROFILE
SEE PROFILE

Pinar Gultekin
Duzce University
76 PUBLICATIONS 160 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Pinar Gultekin on 25 January 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Roma Dönemi Kent Yerle imleri ve Prusias ad Hypium
(Kieros, Üskübü, Konuralp)

Güniz AKINCI KES M1, Pınar KÖYLܹ, Pınar G RT ¹

Özet

Üç dönemde geli me gösteren ve dünya üzerinde geni bir alana yayılan Roma
Uygarlı ı, günümüze de ula an kalıntıları bulunan forum/agora, sütunlu caddeler,
tiyatro, amfitiyatro, gymnasium, stadyum, hipodrom, kütüphane, hamam, su kemeri,
çe me, toplantı binaları, konut, yol, sur, kapı, tak gibi pek çok görkemli eser bırakarak,
di er uygarlıklar için örnekler olu turmu tur. Anadolu’da da yıllara ba lı olarak açı a
çıkarılabilen pek çok kalıntısı bulunmaktadır.
Bu çalı mada, 2023 Türkiye Turizm Stratejinde yer verilen Batı Karadeniz’deki
Düzce ili sınırları içersindeki Prusias ad Hypium (Kieros, Üskübü, Konuralp, Kasaba)
‘un Anadolu’yu da etkisi altına alan ve çok sayıda eser bırakan bir uygarlı ın
kalıntılarının günümüze kadar yansıtıldı ı bazı kent yerle imlerine göre bugünkü
durumunun belirlenmesi amaçlanmı tır.
Bu amaçla, Prusias ad Hypium (Konuralp)’in, Batı Anadolu’daki Efes, Milet,
Priene ve Güney Anadolu’daki Side antik kentleri ile benzerlik ve farklılıkları kaynak
taramaları ve yerinde gözlemlerle belirlenmeye çalı ılmı , dünyadaki bazı Roma
Dönemi yerle imleri de incelenerek, ortak özellikleri ile ortaya konulmaya çalı ılmı tır.
Sonuç olarak, birçok Roma dönemi kentinde ortak olan bazı yapı ya da
mekanların Roma dönemi izlerini de ta ıyan Prusias ad Hypium (Konuralp) da bir
bütün olarak algılanmasının, üzerindeki yerle im nedeniyle mümkün olamadı ı,
Anadolu’daki di er kentlerde oldu u gibi, turizm yönünden geli tirilebilmesi için
Düzce ili kentsel dönü üm planında bu konuya da yer verilmesi gerekti i
vurgulanmı tır.

Anahtar Kelimeler: Roma, Prusias (Konuralp), Düzce, Batı Karadeniz,

The Roman Settlements and Prusias ad Hypium

(Kieros, Üskübü, Konuralp)
Abstract

The Roman civilization, which had grown up in three periods, has demonstrated
various magnificent edifices such as; forums/agoras, colonnaded streets, theathers,
amphitheaters, gymnasiums, stadiums, hippodromes, libraries, baths, aquaducts,

1
Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlı ı Bölümü, Konuralp Yerle kesi,
81620 DÜZCE. gunizkesim@duzce.edu.tr
 5
fountains, meeting buildings, houses, streets, walls, gateways, arches. In Anatolia, there
are a number of Roman ruins that are excavated more and more from year to year.
The aim of this study is to identify current state of Konuralp (Prusias ad Hypium,
Kieros, Üskübü, Konrapa), that has been included in the 2023 Tourism Strategy of
Turkey; with the site selection criteria for the settlements that has had an effect on
Anatolia (Table 1,2).
In this regard, similarities and differences of Konuralp with the antique sites in
Western Anatolia –mainly, Ephesus, Miletus and Prienne- and Southern Anatolia –Side-
have been identified by literature review and on-site observations. Some Roman
settlements from all over the world have also been studied, and common characteristics
have been pinpointed.
It has been concluded that, in Konuralp it could not be possible to perceive
entirely the structures and spaces that had the traces of the Roman civilization, as a new
settlement has been developed on the ruins. For the development of Konuralp in terms
of tourism, this issue should be considered in the urban transformation plans of Düzce.

Keywords: Rome, Prusias (Konuralp), Düzce, West Black Sea,

1. Giri
Dünya üzerinde geni bir alana yayılan ve yaptı ı bayındırlık çalı maları
ile günümüze de ula an kalıntıları bulunan pek çok eser bırakarak, üç dönemden
(Krallık, Cumhuriyet ve mparatorluk) olu an Roma Uygarlı ı di er uygarlıklar
için örnekler olu turmu tur ( ekil 1a,b) (Alderete, 2004).

a b
1.Anadolu, 2.Bithynia ve Pontus, 3.Likya ve
Pamfilya,4.Galatia,5.Cilicia,6.Kapadokya,
7.Kıbrıs, A. Efes, B. Side

ekil 1a,b. Büyük Roma mparatorlu unun Dünya ve Anadolu Sınırları (Liberati ve
Bourbon, 2005)

Dünya üzerinde günümüze kadar etkisini yansıtabilmi olan büyük bir

uygarlı ın Anadolu’da da pek çok kalıntısı bulunmaktadır. Batıdan do uya
uzanan yol güzergahı üzerinde bulunan Anadolu, geçmi teki zenginli ini
olanaklar do rultusunda yapılan kazı çalı maları ile yıllara ba lı olarak açı a
çıkarabilmekte, görkemli ölçülerde yapılmı olan açıktakiler ise yapıldıkları
malzemelerin dayanıklılı ı ile e de er olarak zamanla yıpranma izlerini
ta ımaktadır. Roma Döneminde kent yönetim ve organizasyonu, talya, Roma
 6
lleri, Fransa (Gaul) ve Almanya, Britanya, Tuna lleri, Yunanistan, Anadolu,
Do u lleri, Mısır, Girit, Cyrenaica, Özel ller ve Afrika’da bazı farklılıklar
göstermi tir (Liberati ve Bourbon, 2005) .
Roma Sanatı, Kartaca sava larının sosyal ve kültürel ya amda kökten
de i ikliklere neden olması, Güney talya’daki Yunan kentlerinin topraklara
katılması ve Akdeniz’deki sayısız ili kilerin yeni etkileri ortaya çıkartması ile
etkilenmi tir. Yunan kolonileri ile ili kiler, Yunan heykellerinin ithal
edilmesine neden olmu ; heykellerin orijinallerinin kopyalanması moda
olmu tur (Ak it, 1982; Liberati ve Bourbon, 2005). Heykeller; büyük yapıların
cepheleri ba ta olmak üzere, mezar anıtlarını ve zafer taklarını süslemi tir.
mparatorların tanrıla tırılması gelene ine ba lı olarak görkemli imparator
heykellerine sıklıkla yer verilmi tir. Önemli ki ilerin yanısıra, mitolojik
konuların, günlük hayattaki kahramanların heykelleri yapılmı tır Özellikle
portre yapımı oldukça ileri gitmi tir (Ak it, 1982). Büstler ve figürlerle
süslenmi olan bezemeli ba lıklar da Anadolu’da sıkça kullanılmı tır (Akurgal,
1989). Evleri, hamamları ve sarayları süsleyen mozaikler, eski dönemdekilere
göre daha iri ve kaba bir yapı sergilemi tir (Ak it, 1982).
Roma dönemi kent yerle imlerinin genel özellikleri ve yapıları
incelendi inde; iyi e itilmi ve uzmanla mı askerlere, iyi bir lojistik deste e ve
teknolojik olarak geli mi silahlara sahip olan ve imparatorlu un çökü üne
kadarki dönemde, antik ça ın en iyi ordusu ünvanını almı oldu u, Roma
ordusunun, kentlerin biçimlenmesinde de önemli rol oynadı ı görülmektedir.
Yeni i gal edilmi bir yerdeki askerler, yol, köprü, su kemeri yapımı ve hatta
yeni kentin in ası gibi çe itli görevlerde çalı tırılmı lardır (Alderete, 2004;
Liberati ve Bourbon, 2005). Ku atılmı kentlerin sa lıklı bir alanda bulunması
önem ta ımı tır. Bu ba lamda, yüksek, ancak ılıman iklime sahip yerle imler
tercih edilmi tir. Halka yiyecek sa layacak kaynaklara, yollara, ırmaklara ya da
limanlara yakınlık da önemli olmu tur (Vitruvius, 1960).Yeni ele geçirilmi
yörelerin hızla kontrolünde ve Roma egemenli i altına sokulmasında, yollar
önemli bir role sahip olmu tur. Yolların kapsamı ve hizmet a ı, en ücra
kö elerde bile Roma uygarlı ının ayırt edici özelliklerinden olmu tur (Alderete,
2004; Liberati ve Bourbon, 2005). Kentler ku atıldıktan sonra, korunma için
surlarla çevrelenmi tir (Liberati ve Bourbon, 2005). Ancak, kentlerarası
sava ların ortadan kalktı ı dönemde kent surları önemini yitirmi tir. Helenistik
dönem surları anıt olarak korunmu olsalar da, yenileri in a edilmediklerinden,
geli ip büyüyen kentler, eski surların dı ına ta mı lardır (Usman Anadolu,
2001). Deniz kenarında bulunan kentlerde forum limana yakın olarak
konumlandırılmı tır. ç kesimlerdeki kentlerde ise, forum kentin ortasında yer
almı tır. Tapınaklar tepelerde, forum tiyatro yakınında in a edilmi tir
(Vitruvius, 1960). Klasik ve Helenistik Dönemlerde, kesme ta lardan ve harçsız
olarak yapılmı olan bina örnekleri bulunurken, Roma Döneminde harçlı in aata
a ırlık verilmesi daha çok sayıda, ucuz ve sa lam yapıtların ortaya konulmasını;
kemer, be iktonoz ve çapraz tonoz, kagir çatı yapmak olana ını sa lamı tır
 7
(Usman Anadolu, 2001). Roma Dönemi kentlerinde; sütunlu caddelere ve
yollara, agoralara / forumlara, hipodromlara, stadyumlara, tiyatrolara ( ekil 2),
amfitiyatrolara, odeonlara, bouleuterionlara, tapınaklara, mezar yapılarına,
kütüphanelere, hamamlar, köprülere, su kemerlerine, anıt çe melere, kent
kapılarına, zafer taklarına, dikili ta lara, konutlara, dükkanlara, depolara yer
verilmi tir.

ekil 2. Roma Marcellus Tiyatrosu (Liberati ve Bourbon, 2005)

Bu çalı mada, 2023 Türkiye Turizm Stratejisinde yer verilen Batı

Karadeniz’de Düzce ili sınırları içersindeki Prusias ad Hypium (Kieros,
Üskübü, Konuralp, Kasaba)‘un, Anadolu’yu da etkisi altına alan ve çok sayıda
eser bırakan bir uygarlı ın kalıntılarının günümüze kadar yansıtıldı ı bazı kent
yerle imlerine göre bugünkü durumunun belirlenmesi amaçlanmı tır. Bu
amaçla, Batı ve Güney Anadolu ile dünyadaki bazı Roma Dönemi yerle imleri
incelenerek ortak özellikleri ortaya konulmu ve Prusias ad Hypium
(Konuralp)’un durumu belirlenmeye çalı ılmı tır.
Günümüzde Roma Dönemi Kent Örneklerinden; talya’da (Roma, Aosta,
Tivoli, Ostia), ber llerinde (Tarragona, Merida), Fransa (Gaul) ve Almanya’da
(Nimes, Orange, Trier), Britanya’da (Hadrian Surları),Yunanistan’da (Atina),
Do u llerinde (Baalbek, Caesarea, Jerash, Palmyra), Afrika’da (Volubilis,
Timgat, Sabratha, Lebcis Magna, Sufetula) bulunanlar ile Anadolu’da Efes,
Milet, Priene, Side örnekleri Roma kentlerine ait mevcut kalıntıları
sergilemektedir.

2. Materyal ve Yöntem
Ara tırma Alanı Prusias ad Hypium (Kieros, Üskübü, Kasaba, Konuralp),
ekil 3’de belirtildi i üzere Düzce ili sınırlarında 40º54’26’’ kuzey enlemleri ve
31º09’15’’ do u boylamları arasında yer almaktadır.

ekil 3. Ara tırma Alanının Konumu (Google Earth, 2008)

 8

Prusias ad Hypium (Kieros, Üskübü, Kasaba, Konuralp) kenti, Batı

Karadeniz Bölgesinde Düzce ili’nin 8 km kuzeyinde, Konuralp beldesi sınırları
içerisinde yer alan antik bir kenttir. Antik kentin tarihi M.Ö.3. yüzyıla kadar
dayanmakta; kurulmasında ve geli mesinde tarıma elveri li Hypios Irma ı’nın
etkili oldu u ve ismini buradan aldı ı dü ünülmektedir (Kurt, 1979; Zeyrek ve
Çelik, 2005). Do udan batıya uzanan, Küçük Melen ve Tabak Çayları
yakınında, ovada son bulan bir tepenin üzerine kurulan yerle imin ismi
Hypios’dan sonra Kieros olarak anılmaya ba lanmı tır. Herakleia Cumhuriyeti
tarihi yazarı Memnon’a göre, Kral 1.Prusias, Anadolu’nun kuzeybatısında yer
alan Bithynia’daki Kieros kentini aldıktan sonra bu kentin ismini Prusias olarak
de i tirmi tir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
M.Ö. 74 yılında Romalıların egemenli ine geçen ve denizden biraz
uzakta olan bu kent, imparatorluk ça ında günden güne geli mi ve
zenginle mi tir (Kurt, 1979). Kral Prusias büyük imar faaliyetleri ba latmı ,
büyük yapılar in a ettirmi tir. Tarihi dönemlerde bölgede kaydedilen
depremlerden de etkilenen Prusias’a ait kalıntılar, bugün Konuralp ismi ile
anılan yerle imin altında kalmı tır. Roma Döneminde, M.Ö. 72 yılında Cotta
tarafından i gal edilen Prusias, lex Pompeia gere ince Pompeius’un kurdu u 12
kent birli i içerisinde yer almı tır. Kentin sınırlarının bu dönemde yeniden
düzenlenmi olması olasıdır. Ele geçen bazı yazıtlarda kentin iç idaresinin
özerk, dı siyasetinde Roma’ya ba lı bir kent devleti olarak kaldı ı
görülmektedir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Prusias Roma imparatorluk döneminde büyük bir geli im ile önemli
bayındırlık faaliyetleri göstermi tir. Roma imparatorları do uya düzenledikleri
seferlerde Prusias’ı da ziyaret etmi lerdir. Roma mparatorlu unda ya anan
ekonomik sarsıntıların etkiledi i dü ünülen kent, M.S. 3. yüzyılın ikinci
yarısından itibaren küçülmeye ve fakirle meye ba lamı tır. Geç Roma
Döneminde, M.S. 3. yüzyıl sonlarına do ru ise imparatorluk yönetiminin
zayıflaması sonucu, M.S. 4. yüzyıldan itibaren hıristiyanla maya ba layan
Prusias’ta bir piskopos bulunmu tur (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Gücünü ve zenginli ini yitiren Bizans imparatorlu u Anadolu
yakasındaki egemenli ini Türklere bırakmı , bölgede Osmanlı hakimiyeti
ba lamı tır. Prusias ise Konur Alp tarafından 1323 yılında Türk topraklarına
katılmı tır (Zeyrek ve Çelik, 2005). Halk, Rumlar adı altında toplanmı tır (Kurt,
1979).
Mevcut buluntular, Prusias antik kentinin bir kent devleti (polis)
karakterinde oldu unu i aret etmektedir. Dolayısıyla her kent devleti gibi kentin
surlarla çevrili bölgesi ve surların dı ındaki vatanda ların topraklarının da dahil
oldu u araziler mevcuttur. Kentin güneyinde geni leyen küçükova, surlarla
çevrili alan yakınında yer almaktadır. Bu ova, kuzeyde antik Hypios da ı ile
Karadeniz, do uda Bolu Da larından ayrılmı , batıda ve güneyde yükselen
da lar ile çevrelenmi tir (Zeyrek ve Çelik, 2005). Düzce ovasının güney
 9
kesiminde yer alan Olympus da ları ile Dophnusius Lacus (Efteni Gölü) ve
Hypius çayı da Prusias’ın sınırlarını olu turmaktadır (Kurt, 1979).
Kentin kuzeyinde yer alan antik Dia kentinin Prusias‘ın hakimiyet alanı
altında bulundu u belirtilmi tir. Dia’nın yakla ık 13 km do usunda yer alan
tepe üzerinde bir sınır ta ı ele geçmi tir. Bu sınır ta ı ve bunun 2 km ilerisinde
bulunan Dor dili ile yazılmı ba ka bir yazıt, Herakleia Pontike ile Prusias
surlarının sınırlarının bu bölgede oldu unu somut belgelemi tir. Prusias
ovasının batısında Adapazarı ve Nikomedia antik kenti yönündeki da ın,
ula ımı engelleyecek e im ve yükseklikte olmaması Prusias’a ula ımın kolayca
mümkün oldu unu ve Prusias’ın bir merkez yerle im olabilme durumunu
belirtmektedir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Di er birçok kentte oldu u gibi Prusias da do al sınırların dı ına
yayılmı tır. Yazıtlardan, mparator Hadrian’nın Anadolu gezileri sırasında
Prusias ad Hypium’a u radı ı, Prusias’dan geçen Nikomedia ile Amasya
yolunun Bithynia ve Pontus krallıkları zamanında Mithridate sava ları sırasında
önemli oldu u ö renilmektedir Burada hristiyanların sayısının IV. ve V.
yüzyılda arttı ı ve insan eli de meden yapılmı , Hazreti Meryem’e adanmı bir
kilise bulundu u da söylenmektedir. Prusias daha sonra önemini kaybetmi ,
büyük bahçelikler ve tarlalar arasında terkedilmi bir köy haline gelmi tir.1323
yılında Konur Alp tarafından fethedilmi olan kentin ismi Konuralp olarak
de i tirilmi tir (Kurt, 1979). Zamanla Konuralp bütün ovanın adı olmu tur.
Ancak IV.Murat zamanında Düzce, Çilimli ve Gümü abat gibi merkezler
yanında Konuralp eski görkemini yitirmi tir (Kurt, 1979).
Prusias Anadolu’nun kuzeybatısında, do u ile batıyı birbirine ba layan
yol a ı üzerinde kurulmu tur ( ekil 4a,b).Yakın ve uzak çevresindeki kentler ile
kültürel, ticari ve siyasi ili kileri oldukça sıkıdır. Bu ba lantıların özellikle
Roma mparatorluk döneminde yüksek bir noktaya ula tı ı, Roma ordusunun
do uya yapılan seferlerinde Bithynia bölgesinden geçen yol a ını kullandıkları
bildirilmektedir. Roma’nın do uya uzanan anayollarından biri olan Kuzey
yolunun, Prusias ovasından da geçti ini Prusias’ın batısından akan Büyük
Melen Çayı üzerinde in a edilmi bir köprüye ait kalıntılar açıklayabilmektedir
( ekil 5a,b). Di er bir ba lantı yolu ise denize açılan kapısı olan Dia kentine
ula maktadır (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Prusias’da Akdeniz ikliminin etkileri bulunmaktadır. Marmara ve
Karadeniz iklim bölgeleri arasında yer alan bitki örtüsü türleri görülmektedir.
Göknar (Abies spp.), me e (Quercus spp.), kayın (Fagus spp.) ormanları ile
çevrelenmi tir. Roma döneminde, Prusias’da iklime göre sokak düzeni
uygulaması yapılmı tır. Kentin güney bakılı yamacı iklim yönünden uygun bir
konumdadır. Kentin gerisinde yükselen Hypios da ı ise kenti kuzey
rüzgarlarından korumaktadır. Tepenin güneyinde geni leyen ovada ılıman ve
nemli bir iklim hakimdir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Prusias’ın Herakleia’ya ba lı bir koloni kenti oldu u yazılı kaynaklar
yardımıyla belgelenmi tir. Kentin konumunun kıyıdan içeride olması,
 10
Karadeniz’e gelen kolonistler tarafından kurulmadı ı fikrini vermektedir
Prusias civarındaki kaçak kazılarda ele geçen çok sayıda eser, Frederich Karl
Dörner tarafından stanbul’da eski eser ticareti yapan ki ilerin elinde görülmü ,
M.Ö. 5.-4. yüzyıl (Greko-Pers) döneminde tarihlenmi tir. Bu buluntular,
Prusias’ın Herakleia Pontike kolonisi olarak kurulu undan önce yerle im yeri
oldu unu, Roma imparatorluk döneminde nüfusun iki farklı dönemde arttı ını
ve yeni kavimlerin kente yerle ti ini belgelemektedir (Zeyrek ve Çelik, 2005).

a b
ekil 4 a,b. Düzce-Akçakoca Karayolundan Prusias ad Hypium
(Konuralp)(a.Kurt 1979; b.Orijinal, 2007).

b
ekil 5 a,b. Roma Köprüsünden Görünümler (a.Kurt 1979; b.Orijinal, 2007)

Halkın en önemli gelir kayna ının tarım oldu u dü ünülmektedir. Kentin

sınırları içerisindeki verimli ova ve bol su, tarım, meyvecilik ve hatta
hayvancılık için yeterlidir. Hypios ırma ının tarım için gerekli suyu kar ılaması
ve aynı zamanda denizle ba lantıyı sa layan bir suyolu olması ve denize
açıldı ı yerin gemilerin yana masına uygunlu u, Prusias’da deniz ticaretine
hizmet eden küçük bir yerle im alanı veya ticaret istasyonunun varlı ına ili kin
olasılı ı güçlendirmektedir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Roma imparatorluk dönemine tarihlenen Prusias sikkeleri ve görkemli
kamu yapılarına ait çok sayıda mimari parçalar, Prusias ekonomik gelirinin
M.S. 2.-3. yüzyıllarda oldukça yüksek oldu unu belgelemektedir (Zeyrek ve
Çelik, 2005).
 11
Mevcut Kalıntılar
Surlar
Kentin kuruldu u alan, ovadan gelecek saldırılara kar ı korunmak
amacıyla bir yamaçta geli mi ve bir sur duvarı ile çevrelenmi tir. Kentin
savunma hattını olu turan kuleler ve duvarlar, araziyle uyumlu biçimde
geli mi tir (Zeyrek ve Çelik, 2005). Kale duvarları, birbiri üzerine konan yazıtlı
sunaklar, kaideler, tiyatroya ait oturma yerleri (40 basamak) büyük bloklarla
yapılmı tır. Bu sa lam ve düzenli bloklardan olu an antik ta lar, farklı
amaçlarla tekrar tekrar kullanılmı lardır (Kurt, 1979). Ayrıca, Kurt (1979),
Roma Döneminden kale duvarları kalıntısı bulunmasa da mparator Gallineus
dönemine ait bir sikkede iki kuleli kent kapısı betimlendi ini, Zeyrek ve Çelik
(2005) ise, bu kapının büyük olasılıkla güneydeki ovadan kente ula an yolun
sonunda bulundu unu ve tekerlekli araçların geçebilece i geni likte oldu unu,
kapıyı korumak için de kapının iki yanında kuleler in a edilmi olabilece ini
belirtmi lerdir. Mevcut sur kalıntıları, kentin güney ve batısında kısmen,
yakla ık 200 m kadar korunmu tur. Sur duvarları, kentin tarihi ile ilgili önemli
bilgiler niteli inde olan yazıtlı dev irme malzemeler ile örülmü tür ( ekil 6a,b).
Ancak günümüzde yok olma tehlikesi ile kar ı kar ıya olan bu sur kalıntıları,
Akçakoca yolu kenarında, antik köprünün bulundu u yerin kar ısından
ba layarak Hamam Soka ı’na kadar devam etmektedir. Evlerin bahçelerinde
kalan surların bir kısmı ise evlerin temeli olmu ya da bahçe duvarları içerisinde
kalmı tır. Kentin bir di er savunma duvarını ise, Akçakoca yolundan kente
ba lanan yol kenarında bulunan “Atlı Kapı” ismi ile anılan kapı olu turmaktadır
( ekil 7a,b,c). Kapının üzerinde yerel kalker malzemeden yapılmı , üzerinde at
tasviri ve Grekçe bir yazıt bulunan ve bir Prusiaslı’nın annesine yaptırdı ı
mezar steli olan büyük bir lento yer almaktadır. Kapıdan itibaren güneydo u
yönünde uzanan sur duvarı kare planlı bir kuleye ba lanmaktadır (Zeyrek ve
Çelik, 2005).

a b
ekil 6a,b. Surlardan Görünümler (Orijinal, 2008)

a b c
ekil 7a,b,c. Atlı Kapı'dan Görünümler (a.Kurt 1979; b,c.Orijinal, b.2006 ve c.2008)
 12
Tiyatro
Antik kalıntıların en önemlisidir. ekil 8’de tiyatrodan bir görünüm yer
almaktadır. Halk arasında “40 Basamaklar” olarak bilinmektedir. Günümüzde,
sahnesi yıkılmı , oturma kademeleri ise yarı yarıya yok olmu bir eser olarak
kalmı tır. Yapının yerini arazi ko ulları belirlemi tir. Oturma sıraları bir yamaca
yaslanmak zorunda oldu u için kentin kuruldu u yamaç tercih edilmi tir
(Zeyrek ve Çelik, 2005).
Güney bakılı tiyatroda basamaklar, Düzce ovası ve güneyindeki da lar
izlenecek ekilde konumlanmı tır ( ekil 9a,b,c, 10a,b,c). Tiyatro, bu konumu ile
seyircileri hava akımından koruyacak biçimde ı ık ve güne e yönlenmi tir. Orta
büyüklükte; uzunlu u 100 m, geni li i ise 74 m dir. Genel olarak tiyatrolar
yarım daire planlı oldukları halde bu tiyatro ender rastlanan iki ucu yanlardan
kesilmi , yarım daireden daha kısa bir ekildedir (Kurt, 1979, Zeyrek ve Çelik,
2005).

ekil 8. Düzce-Akçakoca Yolundan Antik Tiyatro'nun Görünümü (Orijinal, 2007)

Tiyatro, izleyicilerin oturdukları basamaklar (cavea), oyuncuların

oynadıkları orkestra ile sahne (skene) olmak üzere üç bölüme sahiptir.
Basamaklar; beyaz, sa lam, yerel kalker ta larından yapılmı tır. Oturma
yerlerini dikine ayıran yedi merdiven dizisi günümüze dek bozulmamı tır.
Oturma yerleri birçok yerde rastlanan aslan pençeleri ile süslüdür. Sa daki
kemerli geçitler hala görülmektedir. Tiyatronun koridoru yarım daire olup,
kemerle örtülüdür. Orkestradan hemen hiçbir kalıntı görülmemektedir.
Sahnenin önünde üç büyük kemerli giri vardır. Bunlardan biri günümüze dek
ayakta kalmı tır. Tiyatronun sahnesinden fazla bir ey kalmadı ı için tiyatroyu
tarihlemek oldukça güçtür. Ancak sahnenin cephesindeki korni altında büyük
harflerle yazılı, az bir kısmı kalmı Yunanca kitabe parçasından, tiyatronun
Roma ça ından da önce Helenistik döneme ait, çok sayıda izleyici kapasiteli
oldu u dü ünülmektedir ( ekil 11a,b) (Kurt, 1979; Zeyrek ve Çelik, 2005).
 13

a b

c
ekil 9 a,b,c. Konuralp Antik Tiyatro ve Çevresinden Görünümler
(a. Konrapa, 1964; b.Kurt, 1979; c.Orijinal, 2006 ve 2008)

a b

ekil 10 a, b, c. Konuralp Antik Tiyatro Sahnesi ve Çevresinden Görünümler

(a.Kurt 1979; b. Anonim, 1998 ; c.Orijinal, 2006 ve 2008)

a b
ekil 11a,b. Antik Tiyatro'dan Bazı Parçalar (Kurt, 1979)

Nekropoller
Prusiaslılar’ın gömü gelene i konusunda genel bir de erlendirmeye
yardımcı olacak nitelikteki kent nekropolleri, sur dı ında yer almaktadır.
Tümülüsler, mezar yapıları, lahitler farklı gömü tiplerini i aret etmektedir.
Prusias’ın kuzeyinden Dia’ya uzanan yolun yakınında kentin kuzey yönündeki
 14
sur duvarına yakla ık 1 km mesafede bir mezar yapısı açı a çıkarılmı ve ayrıca
kentin yakla ık 2 km güneydo usunda, günümüzde Binbir Tepe olarak
isimlendirilen mevkide ikinci bir nekropol alanı bulunmu tur. Konuralp Müzesi
bahçesinde sergilenen, M.Ö. 1. yüzyıla tarihlenen, 1.20 m yükseklik, 1.22 m
geni lik, 2.47 m uzunlu a sahip, yüzeyi kabartmalı mermer bir lahit ise,
Konuralp’in batısındaki Tepecik Nekropolü’nde bulunmu tur ( ekil 12a,b)
(Zeyrek ve Çelik, 2005).

a b
ekil 12a,b. Konuralp Müzesinde Bulunan Lahit (a.Kurt 1979; b.Orijinal, 2006)

Tapınak
Prusias antik kenti yakınlarında sürdürülen modern yol yapım çalı maları
sırasında bir tapına a ait mimari kalıntılar açı a çıkarılmı tır ( ekil 13a,b,c).
Prusias’ın Gallienus dönemine tarihlenen sikkelerde bir tapınak cephesi de yer
almaktadır. Sikkelerdeki farklı alınlık betimlemeleri, kentte en az iki tapınak
oldu u kanısını ortaya çıkarmı tır (Zeyrek ve Çelik, 2005).

a b c
ekil 13a,b,c. Tapınaktan Bazı Kalıntılar (Kurt, 1979)

Stadyum
Prusias’ta henüz ortaya çıkarılmamı , ancak tiyatro yakınlarında düz bir
alanda konumlandı ı dü ünülen stadyumun varlı ı bir yazıtta belgelenmi tir
(Zeyrek ve Çelik, 2005).
Gymnasium
Prusias’da bir gymnasium varlı ı da yazıtlarla kanıtlanmı , ancak bu yapı
henüz ortaya çıkarılmamı tır (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Agora
Yazıtlarda yeri tam olarak belirlenememi bir agoradan da söz edilmi tir
(Zeyrek ve Çelik, 2005).
Su Sistemi
Kentin su sistemine ait su kemeri kalıntıları suyun kente uzak bir
mesafeden ta ındı ını kanıtlamaktadır. Di er Roma dönemi kentlerinde oldu u
gibi Prusias’ta da, halka açık bir çe me yapısı ve varlıklı Prusiaslıların evleri ile
hamama ula an bir su sisteminin varoldu u dü ünülmektedir. Kentte, moloz ta
 15
ile yapılmı eski su tesisatından kalma 11 tane istinat aya ı günümüze
ula mı tır ( ekil 14a,b).Yapım dönemi tam olarak belirlenmemi tir (Zeyrek ve
Çelik, 2005).

b
ekil 14a, b. Su Kemeri Ayaklarından Görünümler (a.Kurt 1979; b.Orijinal, 2007)

Kilise
Su sisteminin 500 m kadar do usunda, Çan Kule olarak isimlendirilen
yerde kitabeli bir lahit ile mozaik dö eme kalıntıları ve kilise oldu u dü ünülen
bir harabe bulundu u belirtilmi tir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Hamam
Yeri tam olarak belirlenmemi bir hamamın varlı ından da söz
edilmektedir (Zeyrek ve Çelik, 2005).
Köprü
Kentin batısında, önceleri Efteni Gölüne dökülen küçük bir çay üzerinde,
kemerli antik bir köprü bulunmaktadır. Akçakoca yolu ile Çilimli yol
ayrımındaki mermer köprünün bugün yalnızca 10 metrelik üç kemeri
görülebilmektedir. Hiç harç kullanılmadan, beyaz mermer bloklardan yapılmı
olması köprünün en büyük özelli idir ( ekil 5 a,b) (Kurt, 1979)
Mezar Stelleri ve Heykel Kaideleri
Kentte, çe itli kazılarda çıkarılan ve Konuralp Müzesi bahçesinde
sergilenen, genellikle dikdörtgen prizma eklindeki çok sayıda mezar steli ve
heykel kaideleri üzerinde kitabeler bulunmaktadır ( ekil 15a,b)(Anonim, 2008).

a b
ekil 15 a,b. Mezar Kalıntıları (Kurt, 1979)
Mozaikler
lk olarak 1959 yılında Konuralp kent merkezinin güneyinde, Akçakoca
yolu kenarında Eski Roma Yolu oldu u tahmin edilen kanal mevkiinde
tarlalarda tesadüfen iki büyük ve önemli mozaik bulunmu tur ( ekil 16a,b).
Daha sonra bu mozaiklerin bulundu u alanda stanbul Arkeoloji Müzeleri adına
 16
kazı yapılmı tır. Mozaikler o tarihte yeterli ödene in olmaması nedeni ile
çıkartılamamı ve üzeri yeniden kapatılmı tır.1997 yılında Konuralp Turizm
Tanıtma Derne i tarafından ba latılan giri imler sonucunda Kültür
Bakanlı ı’ndan izin alınarak Bolu Müze Müdürlü ü’nün gözetiminde mozaik
için yeniden kazı ba latılmı ve 1959 yılında bulunan ve üzeri kumla kapatılan,
farklı konuları tasvir eden mozaikler ortaya çıkarılmı tır. Mozaik zeminin M.S.
1. yüzyılda Roma Devri’nde ya ayan zengin bir Romalı’nın evinin salonuna ait
zemin dö emesi olabilece i tahmin edilmektedir (Anonim 1993; Anonim 1998;
Anonymous, 2008).

a b
ekil 16a,b. Mozaikler (Anonim, 1998)

Ara tırma alanı ve ortak özelliklerin ortaya konulmasında de erlendirilen

antik kentlere ili kin yerli-yabancı literatür, internet verileri, yerinde çekilen
foto raflar, çe itli kroki, harita ve belgelerden, AutoCAD ve PhotoShop
bilgisayar programlarından yardımcı materyal olarak yararlanılmı tır.
Ara tırma, arazi ve büro çalı maları olarak iki a amalı yürütülmü , Roma
Dönemi kent yerle imlerine ili kin literatür taramaları ve Prusias ad Hypium’un
yerinde incelenmesi, foto raf çekimleri ile mevcut durumunun belirlenmesi
yanısıra harita üzerine aktarılabilmesi amacıyla Küresel Yer Belirleme (GPS-
Global Positioning System) aleti ile ölçümler yapılmı tır. Mevcut durumu
gösteren bir plan geli tirilmi tir.

3. Ara tırma Bulguları

Roma Dönemi bazı kent yerle imlerinden talya’da, Roma, Aosta, Tivoli,
Ostia, Herculaneum, Pompei; ber llerinde Tarragona, Merida; Fransa (Gaul)
ve Almanya’da Nimes, Orange, Trier; Britanya’da Hadrin Surları;
Yunanistan’da Atina; Do u llerinde Baalbek, Caesarea, Jerash, Palmyra;
Afrika’da Volubilis, Timgat, Sabratha, Lebcis Magna, Sufetula örnekleri ile
Anadolu’daki Efes, Milet, Priene, Side ve Prusias’ın ortak özellikleri
belirlenmeye çalı ılmı tır.
Dünyadaki kentlerin kurulu özellikleri ve kent nitelikleri; Yamaçlar /
tepelerle ku atılmı lık, Denize yakınlık / liman kent, Ticari/ dini / askeri /
politik kent, Izgara planı bulunması olarak 4 grupta; Mevcut açık mekanlar ve
yapılar ise; Surlar, Kapılar, Caddeler /yollar, Köprü, Dikilita /zafer takı /
kemer, Liman, Forum / Agora, Dükkan, Gıda Deposu, Tiyatro, Amfitiyatro,
Odeum, Sirk, Kütüphane, Gymnasium, Hipodrom, Stadyum, Hamam, Anıt
Çe me/çe me, Su Kemeri, Tapınak, Anıt Mezar, Bazilika, Sinagog/Kilise,
 17
Nekropol, Yönetim Binası, Mahkeme, Konutlar, Saray/Büyük Konut, Ta
Ocakları/Atölyeler olarak 30 maddede de erlendirilmi tir (Çizelge 1).
Anadolu’daki kentlerin kurulu özellikleri ve kent nitelikleri ise;
Yamaçlar / tepelerle ku atılmı lık, Denize yakınlık / liman kent, Ticari/ dini /
askeri / politik kent, Izgara planı bulunması olarak 4 grupta; Mevcut açık
mekanlar ve yapılar ise; Surlar, Kapılar, Caddeler /yollar, Köprü, Dikilita
/zafer takı / kemer, Liman, Forum / Agora (devlet/ticaret), Dükkan, Gıda
Deposu, Tiyatro, Odeum, Kütüphane, Gymnasium, Stadyum, Hamam, Anıt
Çe me/çe me, Su Kemeri, Su Deposu, Tapınak, Anıt Mezar, Prytaneion,
Bazilika, Sinagog/Kilise, Nekropol, Yönetim Binası (Bouleuterion), Akropol,
Konutlar olarak 27 maddede de erlendirilmi tir(Çizelge 2).
Çizelge 1’de görüldü ü gibi, Roma kentlerinin genellikle tepeler
e i indeki yamaçlarda kuruldu u, deniz ya da ırmak kenarında olanların liman
kenti olarak ticarette geli ti i anla ılmaktadır. Roma kentinde planlı yerle im
görülmese de daha sonra kurulan ya da geli tirilen birçok kentte genellikle
ızgara plan uygulanmı tır. Kentlerin ço unda en çok ortaya çıkarılan yapılar
sırasıyla; tapınak, tiyatro, forum/agora, hamam, dikilita /zafer takı / kemer,
konutlar, amfitiyatrodur. Bunları, surlar, su kemeri, bazilika, caddeler/yollar,
anıt çe me/çe meler, kapılar, liman, dükkanlar, gymnasium, mahkeme, sirk,
saray/büyük konutlar, köprü, kütüphane, hipodrom, anıt mezar, yönetim binası,
gıda deposu, odeum, stadyum, sinagog / kilise, nekropol, ta ocakları / atölyeler
izlemektedir.
Bazı kentlerde bu yapıların bir arada kullanıldı ı ve mekanlara dönü erek
anıtsal nitelikte kompleksler olu turdu u da görülmektedir.
Çizelge 2’de ise, Anadolu Roma kentlerinin de belirtilen di er örneklerde
oldu u gibi genellikle tepelerle ku atıldı ı, yer yer yamaçlarda kuruldu u, deniz
kenarında olanların liman kenti olarak ticaret için kullanıldı ı görülmektedir.
Özellikle daha kapsamlı kazılarla ortaya çıkarılmı olan Efes, Milet ve
Priene’de ızgara plana ba lı kalındı ı anla ılmaktadır. ncelenen kentlerin
tümünde kapılar ve tiyatro yer almaktadır. Bu yapıları, surlar, caddeler/yollar,
gymnasium, su kemerleri izlemektedir. Bu kentlerde agoraların devlet ya da
ticaret agorası olarak ayrıldı ı görülmü tür. Stadyum, hamamlar, anıt çe me ya
da çe meler, su depoları, nekropoller, yönetim binası ve konutlar da ortaya
çıkarılmı yapılar arasında yer almaktadır. Prusias’ta kemerli bir köprü,
Milet’te gıda deposu, Efes’te odeum ve bazilika, Priene’de ise Büyük
skender’in Konut kalıntıları bulunmu tur.
Prusias’ta tiyatro, su kemeri, köprü, sur, atlı kapı kalıntıları günümüzde
önemlerini tam olarak gösterememekteyseler de bu kentin Roma döneminin de
etkisinde kaldı ını ortaya koymaktadır. Örne in, en iyi ayakta kalmı olan atlı
kapıda bir kabartma at figürü yer almaktadır. Çevredeki kazılarla ortaya
çıkartılan buluntuların birço u müzede sergilenmektedir. Bazı eserler ise, Bolu
ve stanbul arkeoloji müzelerindedir.
 18
Be ayrı tarihi dönemden (Bthynia, Roma, Bizans, Osmanlı, Cumhuriyet)
geçen Prusias, di er kentlerdeki kadar belirgin bir görünüme sahip de ildir.
Kentsel sorunları ya amakta, tarihi kent özelli ini de giderek yitirmektedir.

Çizelge 1. Dünyadaki Roma Dönemi Bazı Kent Yerle imlerinin Ortak Özellikleri
(Kesim ve ark, 2008)
KENTLER

Lebcis Magna
Herculaneum

Tarragona
ÖZELL KLER

Caesarea
Beaalbek

Sabratha
Volubilis
Palmyra

Sufetula
Pompeii

Timgad
Orange
Merida

Jerash
Nimes

Tirier
Roma

Tivoli
Aosta

Atina
Ostia
Kurulu Özellikleri ve Kent Niteli i

Yamaçlar/ ?
Tepelerle
Ku atılmı lık

Denize yakınlık/

Liman Kent

Ticari/Dini/Askeri/ T ? T AT ? ? P TP ? A P D D T T T A T T A
Politik Kent* *

Izgara Plan

Yapılar / Mekanlar

Surlar

Kapılar ?

Caddeler/Yollar ?
Köprü ?

Dikilta
/Zafer Takı/ Kemer

Liman

Forum/ ?
Agora

Dükkan

Gıda Deposu ?

Tiyatro

Amfitiyatro

Odeum

Sirk

Kütüphane
 19
Gymnasium

Hipodrom

Stadyum

Hamam

Anıt Çe me/
Çe me

Su Kemeri

Tapınak

Anıt Mezar

Bazilika

Sinagog/Kilise

Nekropol

Yönetim Binası

Mahkeme

Konutlar

Saray/Büyük Konut

Ta Ocakları/ ?
Atölyeler

Çizelge 2. Anadolu’daki Roma Dönemi Bazı Kent Yerle imlerinin Ortak

Özellikleri (Kesim ve ark, 2008).

KENTLER

Prusias
Priene
Milet

ÖZELL KLER
Efes

Side
Kurulu Özellikleri ve Kent Niteli i

Yamaçlar/Tepelerle Ku atılmı lık

Denize yakınlık/Liman Kent
Ticari/Dini/Askeri/ Politik Kent* TDP* T ? T ?
Izgara Plan ?
Yapılar/Mekanlar
Surlar
Kapılar
Caddeler/Yollar
Köprü
Dikilta /Zafer Takı/ Kemer
Liman ?
Forum/Agora (Devlet /Ticaret*) DT* DT T DT ?
Dükkan
 20
Gıda Deposu
Tiyatro
Odeum
Kütüphane
Gymnasium ?
Stadyum ?
Hamam ?
Anıt Çe me/Çe me ?
Su deposu
Su Kemeri
Tapınak
Anıt Mezar ?
Prytaneion
Bazilika
Sinagog/Kilise ?
Nekropol ?
Yönetim Binası
Akropol
Konutlar
Saray/Büyük Konut

4.Tartı ma Ve Sonuç
Roma Dönemi kent yerle imlerinin yer seçim kriterleri ile bu döneme ait
açı a çıkartılan kalıntıların varlı ının belirlenmeye çalı ıldı ı bu ara tırmada,
bu kentlerdeki mekan düzenlemelerine topo rafya, su varlı ı ve mevcut
yapıların etkileri ortaya konulmu tur. Bu ba lamda, kentlerin kurulu
özelliklerinin ve kentlerin niteliklerinin ortak olarak nasıl ekillendi inin
anla ılabilmesi için, dünyadan ve Anadolu’dan Roma dönemine ait bazı kentler
incelenmi tir. Buna göre, kentlerin daha çok sa lık ve savunma amacıyla
tepelerle ku atılmı alanlarda ya da yamaçlarda kurulmu oldu u görülmektedir.
Kentler surlarla çevrelenmi ve özgün kapılarla kentlere giri ler verilmi tir.
Suyun varlı ı önemli olmu , deniz, göl ya da akarsu gibi su kaynaklarına
yakınlık tercih edilmi , ço u kent liman kenti özelli i ta ımı tır. Suya yakınlık
ticaret ve ula ım yönünden kentlere i levsellik kazandırmı tır. Su, kent
esteti ini de etkilemi tir. Su olmadan kentlerde ya am mümkün
olamayaca ından, suyun bulunmadı ı yerlerde, su kemerleri ile bir su sistemi
olu turularak, kentlere yakından ya da uzaktan su ta ınmaya çalı ılmı tır. Kent
içinde bazıları anıtsal olmak üzere çe melere yer verilmi tir.
Su kullanımı bulunan kentler ticari; yol a ı geli mi ya da
geli tirilebilenler askeri; birçok yerle imin yakınında bulunan büyük kentler
politik; daha önceki dönemlerden gelen dini özellikleri barındıran kentler ise
 21
dini nitelik göstermi lerdir. Bazı kentler ise, birden fazla niteli e sahip
olmu lardır.
Roma kentinde plansız ba layan kentle me, zamanla ızgara planlı kente
dönü mü tür. Bu da kentte açık alanların ve yapıların mekansal yerle imlerine
temel olu turan önemli bir geli me olmu tur. Genellikle kaynaklarda, yapıların
mimari özelliklerinin ön plana çıkarıldı ı görülmü tür.
Alan seçimini etkileyen etmenler yalnızca kentlerin kurulu yerlerini
belirlemede de il, kentlerin biçimlenmesinde de etkili olmu tur. Yapıların
i levleri yanısıra konstrüktif özellikleri de bu kent yapılarının yerle imini
etkilemi tir. Örne in; forum/ticaret agorasının liman kentlerinde liman
yakınında olması, tapınak ve hamamların tüm alanlardan eri ilebilir yerlerde
yapılması, vb. Bu yakla ımların da kentlerde bölgele menin ortaya çıkmasına
neden oldu u görülmü tür.
Forum ya da agora olarak isimlendirilen mekan niteli indeki açık
alanların çevresinde dükkanlar, tapınaklar ve hamamlar yer almı tır. Yönetim
mekanları çevresinde ise, devlet i leri için toplantı yapılacak açık alanlar
olu turulmu tur. Kamu yapıları çevresinde de anıt çe meler, zafer takları gibi
yapılar bulunmu tur.
Tiyatroların cavea denilen izleyicilere ayrılan bölümleri, kemerler ve
tonozlar üzerine oturtulmu tur. Ancak Anadolu’daki örneklerde Roma öncesi
dönemin tiyatro örnekleri olmaları nedeniyle yamaca dayandıkları
görülmektedir. Anadolu’daki antik kentlerden Efes, Milet, Priene ve Side’de de
benzerlikler bulunmaktadır.
Ancak, 2023 Türkiye Turizm Stratejisinde yer verilen Batı
Karadeniz’de Düzce ili sınırları içerisindeki Prusias ad Hypium (Kieros,
Üskübü, Konuralp, Kasaba)’un, Anadolu’yu da etkisi altına alan ve çok
sayıda eser bırakan bir uygarlı ın kalıntılarının günümüze kadar
yansıtıldı ı bazı kent yerle imlerine göre bugünkü durumu
belirlendi inde ise; Romalılarca ele geçirilmi ve Roma egemenli ine girmi
olsa da, günümüzde anıtsal bir alan olarak görülemedi i ortaya konulmu tur.
Her ne kadar tiyatro, kapı, köprü, sur, su kemeri görülse ( ekil 17) ve
gymnasium, stadyum, tapınak gibi yapıların varlı ından da çe itli belgelerde söz
edilmi olsa da, üzerinde yeni bir yerle imin kurulmu olması, tarihi kentin
biçimi konusunda algılamayı güçle tirmektedir.
Günümüzde Konuralp (Prusias ad Hypium, Kieros, Üskübü ya da
Konrapa) ya da Kasaba ismi ile tanınan ve Düzce iline ba lı belde olan bu kent,
Düzce ili mücavir alan sınırları içerisinde yer almaktadır. Son yıllarda tüm
kentlerde olu turulmaya çalı ılan kentsel dönü üm projelerinin Düzce ilinde de
ba latılmı olmasının gelecekte bu yerle ime önem verilmesini sa layabilece i
dü ünülmektedir.
Birçok Roma dönemi kentinde ortak olan bazı yapı ya da mekanların,
Roma dönemi izlerini de ta ıdı ı belirlenen (yamaca kurulmu tiyatro, su
 22
kemeri, sur, kapı, köprü gibi bir bölümü açıkta bulunan ve müzelerde sergilenen
yapıtlar, vb. ile) Konuralp’te antik kentin bir bütün olarak algılanması,
üzerindeki yerle im nedeniyle mümkün olmamaktadır.
II. derece sit alanı (Anonim, 2006) olarak korunan ve bir dönem bazı
düzenlemeler (yakın çevresindeki yapıların istimlakı, aydınlatma, vb.) ile yerel
turizm amacıyla belli amaçlarla ( enlik, festival, vb.) yo un kullanıma açılan
tiyatroda, sürekli bakım-onarım yapılamaması kayıplara yol açmaktadır.
Kenti çevreledi i Atlı kapı ile simgelenen ve yapıların temelleri altında
kalmı olan surlar önemini yitirmi tir. Su kemerinin açıkta bulunan ayakları
konutlar ya da yollar arasında zamana direnmektedir. Kemerli mermer köprü
yeni yolun kenarında belli belirsiz dayanımını sürdürmektedir. Müzedeki lahit,
di er kalıntılar içerisinde en dikkat çekici olarak yerini almaktadır. Konut
tabanından çıkarılmı mozaik müzede korunmakta, sergilenmek için yetkili
beklemektedir. Tüm bu olumsuzluklara kar ın yıllara direnen Konuralp, tarihi
dönemlerin gelece e yansıtılmasının sa lanması için geli tirilmelidir.

ekil 17. Prusias’ta Mevcut Kalıntılar ve Önemli Yapılar (Kesim ve ark, 2008).

Prusias’la ilgili yabancı, özellikle Alman, bilim adamlarınca yazılmı

daha çok arkeolojik bazı kaynaklara rastlanmı tır. lk olarak tez hazırlayan Kurt
(1979)’un ve kitap yazan Zeyrek ve Çelik (2005)’in dı ında, alana ili kin
yapılmı ve yazılmı ayrıntılı çalı ma bulunmamaktadır. l yıllıklarında ve web
sitelerinde tanıtım amaçlı kısa bilgilere yer verilmi tir.
Anadolu’daki Efes, Milet, Priene, Side antik kentlerinde oldu u gibi,
turizm yönünden geli tirilebilmesi ve özellikle Batı Karadeniz Turizm Stratejik
Planı kapsamında etkin olarak yer alabilmesi için, daha ayrıntılı çalı malar
yapılmalı, özgün planlamalarla disiplinlerarası ortak kararlar üretilmeli ve
uygulanmalıdır.
 23
Uzun yıllar Bolu’nun ilçesi olan Düzce’nin, 2000 yılından sonra il olması
ile kentsel geli meleri hızlandırılmaya çalı ıldı ından, belediye sınırları
içerisine alınması tasarlanan Konuralp beldesinin, bu yönde geli meleri için
kontrol-koruma-izleme kaynaklarının olu turulmasında titizlik gösterilmelidir.
Halkın farkındalı ının arttırılması, e itilmesi, mevcut yapıların arkeolojik
önemleri ve de erleri hakkında daha çok bilgilendirilmeleri ile de kontrol-
koruma-izleme mekanizmalarının geli tirilmesinde katkı olu turulabilecektir.
Sahip olunan varlıkların bilincinde olmanın, kültürel de erlerimizin
gelecek ku aklara aktarılmasında etkili olaca ı unutulmamalıdır.

Te ekkür
Bu makale, Abant zzet Baysal Üniversitesi Bilimsel Ara tırma Projesi
(05.05.01.215) olarak ba latılan ve Düzce Üniversitesi Bilimsel Ara tırma
Projesi (05.05.01.215) olarak desteklenmesi sürdürülen ara tırma projesi
kapsamında hazırlanmı tır. Her iki Üniversite’nin Bilimsel Ara tırma Projeleri
Komisyon Ba kan ve üyelerine, de erlendirmelerde görev alan ö retim
üyelerine te ekkür ederiz.

Kaynaklar
Anonim. 1993. Cumhuriyetin 70.Yılında Bolu. Gazeteciler Cemiyeti.Bolu.
Anonim.1998. Bolu Yıllı ı. Bolu Valili i. Bolu
Anonim. 2006. Düzce li Sit Alanları.(Basılmamı ). l Kültür ve Turizm
Müdürlü ü. Düzce
Anonymous 2008.
Prusias.http://z.about.com/d/ancienthistory/1/0/b/A/gearydiagram1.jpg.17
.07.2008
Ak it, . 1982. Anadolu Uygarlıkları. Ak it Kültür ve Turizm Yayınları.
stanbul
Akurgal, E. 1989. Anadolu Uygarlıkları. stanbul: Net Turistik Yayınlar A. .
stanbul.
Aldrete, G.S. 2004. Daily Life in the Roman City. Greenwood Press.
Connecticut.
Google Earth, 2008. Ara tırma Alanı ve Konuralp Görüntüleri.
www.googleearth.com
Kesim, G.A., P.Köylü, P.Girti. 2008. Roma Dönemi Kent Yerle imleri ile
Konuralp’in Yer Seçim Kriterlerinin Kar ıla tırılması. D.Ü.Orman
Fakültesi, Peyzaj Mimarlı ı Bölümü. D.Ü.BAP (05.05.01.215) Kesin
Rapor (basılmamı ). Düzce.
Konrapa, M.Z. 1964. Bolu Tarihi. Bolu Vilayet Matbaası.
 24
Kurt, M. 1979. Prusias ad Hypium’un (Konuralp) Arkeolojik Yapısı. Atatürk
Üniversitesi Edebiyet Fakültesi, Arkeoloji Bölümü Basılmamı Bitirme
Tezi. Erzurum.
Liberati, A. M. & Bourbon, F.. 2005. Rome: Splendours of an Ancient
Civilization. London: Thames and Hudson, pp. 292
Usman Anadolu, M.. 2001. stanbul ve Anadolu’daki Mimarlık Yapıtları. Eski
Anadolu Uygarlıkları Dizisi: 4. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. stanbul.
Vitrivius 1960. The Construction of Fortified Towns. The Ten Boks on
Architecture (Çev.Morris Hicky Morgan). The Pre-industrial Cities and
Technology Reader. (Editor Chant, C. 1999). içinde. Bölüm: 9. 59-63.
Routledge. Oxon
Zeyrek, T., Çelik, G.B. 2005. Prusias ad Hypium (Kieros) Anadolu’nun
Kuzeybatısında Antik Bir Kent (Konuralp/Üskübü). Ege Yayınları.
stanbul

View publication stats