Karadeniz Teknik Üniversitesi SMM Elektrik Makinaları

Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Final Sınavı

23 Ocak 2021
Prof. Dr. H. İbrahim OKUMUŞ Süre: 90 dak.

SORU 1 (25)
Serbest uyarmalı bir DA generatörünün uyarma devresi iç direnci 34 Ohm, endüvi devresi iç direnci 0,06 Ohm dur.
(a) Generatör 1750 d/d ile boşta, sürekli halde çalışırken uyarma devresinden 3,24 A'lik bir akım akmakta ve endüvi
uçlarından 120 Volt ölçülmektedir. Bu durumda uyarma devresine uygulanan gerilim ile V/(A. d/d) cinsinden hareket
gerilimi katsayısı K'yı bulunuz.
(b) Aynı uyarma akımı ve aynı K için, yine boşta çalışırken hızı 1500 d/d ise endüvi uçlarından okunacak gerilim ne olur?
Hesaplayınız.
(c) Generatörün uyarma akımı 3,24 A, endüvi akımı 50 A, hıızı 1500 d/d ve endüvide endüklenen EMK sorunun (b)
şıkkında hesaplanan değere eşitken üretilen gücü, milden alınan momenti ve makinanın verimini hesaplayınız.

SORU 2 (%25)
(a) Asenkron makinalara bu isim ve indiksiyon makinaları ismi neden verilmiştir?
(b) Asenkron motorlar neden s=0 iken yani rotor döner alan hızıyla dönerken moment üretemez?
(c) Sincap kafes tür rotorlarda rotor iletkenleri neden yalıtılmadan yerleştirilir?
(d) Seri uyarmalı AA motoruna neden Universal Motor da denmektedir?
(e) DA da kullanılan Serbest veya Şönt uyarmalı motorlar alternatif akımda da neden kullanılamıyor da sadece Seri
Uyarmalı DA motoru hem DA da hem de AA da kullanılabiliyor? Bildiklerinizi yazınız.
(f) Bir fazlı bir Asenkron Motorun sargısına bir fazlı alternatif gerilim uygulanınca döner alan mı, alternatif alan mı ortaya
çıkar? Bu alan motor milinde nasıl bir davranışa yol açar? Nedenleri ile anlatınız.
(g) Tek fazlı kapasitör tip Asenkron Motorlarda yardımcı sargıya ve kondansatöre neden ihtiyaç duyulur?

SORU 3 (%25)
3 fazlı bir Asenkron Motorun işaret plakasında 10 HP, 60 Hz, 220 V değerleri yazılıdır. Statör sargıları yıldız bağlı ve 6
kutupludur. Bu motorun bir faz sargısının statora indirgenmiş eşdeğer parametreleri;
Rs = 0,344 Ω, R'r = 0,147 Ω, Xs = 0,498 Ω, X'r = 0,224 Ω, Xm = 12,6 Ω olup demir kayıpları ihmal edilmektedir. Sürtünme
kayıplarının toplamı ise 262 W dır. Makina 0,028 kayma ile çalışırken yaklaşık eşdeğer devreyi kullanarak;

(a) Kaynaktan çekilen hat akımını ve giriş güç faktörünü bulunuz.

(b) Milin devir sayısını ve açısal hızını bulunuz.
(c) Rotorun bakır kayıplarını ve döner alan gücünü hesaplayınız.
(d) Üretilen mekanik gücü ve üretilen momenti bulunuz.
(e) Milden alınan Net Mekanik Gücü ve Net Momenti bulunuz.

Hatırlatma: 1 HP = 746 W, Sk = R'r/Xk, Mk = 14,32.(U2s).[1/(ns.Xk)]

SORU 4 (%25)
a) 150 V’luk şönt uyarmalı bir DA motoru sabit bir yükü 1200 d/d ile sürmektedir. Endüvi ve uyarma dirençleri
sırasıyla 1 Ohm ve 150 Ohm dur. Verilen yük için motor akımı 10 A dir. Motorun hızını %50 azaltmak için endüvi
devresine ilave edilmesi gereken direnç değerini bulunuz. Motor milinin kilitli motor koşulunda (0 d/d hız için)
çalışmasını sağlayacak endüvi devresine bağlanacak direnç değerini hesaplayınız.

b) 400 V’luk bir DA şönt motoru 1000 d/d’da 75 A nominal endüvi (rotor) akımına sahiptir. Endüvi
direnci 0,40 Ohm ve uyarma devresi direnci 112 Ohm’dur. Yük momentinin yerçekimine bağlı olduğu
kabul edilmektedir. Motorun sürekli durumda çektiği akım 35 A dir. Motora dinamik frenleme
uygulanmış olup, frenleme direnci 2,5 Ohm dur. Frenleme durumundaki motor hızını d/d cinsinden
hesaplayınız.

Başarılar...