Tablo-3: Zeminde sondaj ile numune alma işlemi (TS EN ISO 22475-1, çizelge 2)

Sütun 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Sütun
Sondaj Yöntemi Donanım Uygulama ve Sınır Değerler İçin Kılavuzᵈ
Elde edilebilen Elde
Toprak Sondaj Borusu numune edilebilen
Satır Sondaj Numune Açıklamalar Satır
zemini çap aralığının Tercih edilen alma kalite
sıvısı alma İsimlendirme Alet Uygun değilᵈ
kesme kılavuz değerleri yöntem kategorileriᵉ sınıfıᵉ
kullanımı şekli
yöntemiᵇ (mm)
İçi iyi,
Tek tüplü
Kuru sistemli 100 ila 200 Kil, silt, ince kum B(A) 4 (2-3) dışı dışarıda
Döner Sondaj karotiyer İri çakıl, taş, blok
1 Kullanılmaz karotlu döner kurutulmuş 1
sondaj aleti kaya
sondaj ͨ İçi boş gövdeli Kil, silt, kum,
100 ila 300 B(A) 3 (1-2) _
burgu organik toprak
Tek tüplü
B(A) 4 (2-3)
karotiyer
Kil, killi ve
Döner Sondaj Karotlu döner İki tüplü
2 Kullanılır 100 ila 200 Kohezyonsuz zemin çimentolaşmış B(A) 3 (1-2) _ 2
sondaj aleti sondaj karotiyer ͣ zemin, blok kaya
Üç tüplü
A 1
karotiyer ͣ
İç tüpü
Döner Sondaj Karotlu döner
3 Kullanılır uzatılmış iki/üç 100 ila 200 Çakıl, taş, blok kaya Kil, silt A 2 (1) _ 3
sondaj aleti sondaj
tüplü karotiyer

Su seviesinin
Spiral halkalı
üzerindeki tüm
Döner Sondaj veya portkronlu Dₑ/3'ten büyük blok
4 Kullanılmaz Burgulu sondaj 100 ila 2000 zemin,su B(A) 4 (3) _ 4
sondaj aleti tijler; içi boş kaya
seviyesinialtındaki
gövdeli burgu
tüm kohezyonlu zemin
Sondaj
Döner sıvısnın Ters dolaşımlı İçi boşluklu Tüm toprak
5 Kullanılır 150 ila 1300 _ C(B) 5 (4) _ 5
sondaj ters sondaj kırıcı uçlu tij zeminler
dolaşımı
Tane Büyüklüğü Su seviyesinin
Dₑ/3'ten büyük olan üzerindeki kilden
Spiral halkalı iri çakıl, sıkı orta taneli çakıla Sadece sığ
Çakma ile Sondaj Hafif donanımlı
6 Kullanılmaz veya portkronlu 40 ila 80 zeminler, yeraltı kadar olan zemin; Cᶠ 5 derinlikler için 6
ilerleme aleti burgulu sondaj
burgu suyu seviyesinin su seviyesinin kullanılır
altında kohezyonsuz altındaki
zeminler kohezyonlu zemin
İçinde kesici Tabakalı toprak Kohezyonlu
ucu olan zeminlerde tane Kil, silt ve tane toprak zemin: 2 (1) Çarpma
Çakma ile Sondaj Karotlu darbeli darbeli kil kesici, büyüklüğü Dₑ/3'ten büyüklüğü Dₑ/3'e A sayısına göre
7 Kullanılmaz 80 ila 200 7
ilerleme aleti sondaj ayrıca manşonlu büyük olan zemin, kadar olan Kohezyonsuz çizilmiş
(veya içi boş örneğin tabakalı zeminler toprak zemin: 3 (2) ilerleme grafiği
gövdeli burgu) çökelti (varve) B(A)

Kesici ucu Çakıl ve tane Çarpma

Tane büyüklüğü
Çakma Sondaj dışarıda olan büyüklüğü Dₑ/3'e sayısına göre
8 Kullanılmaz Darbeli sondaj 150 ila 300 Dₑ/3'ten büyük B 4 8
ile ilerleme aleti darbeli kil kadar olan çizilmiş
olan zeminler
kesici ᵇ zeminler ilerleme grafiği

Tüp numune Tane büyüklüğü Tane büyüklüğü Sadece sığ

Çakma Sondaj Çakmalı küçük
9 Kullanılmaz alıcıya bağlı 30 ila 80 Dₑ/2'ten büyük Dₑ/5'e kadar Cᶠ 5 derinlikler 9
ile ilerleme aleti çaplı sondaj
çakmalı ilerleme olan zeminler olan zeminler için kullanılır

Kohezyonlu
Çakıl, sert ve sıkı kil
toprak zemin: 2 (1)
Döner ile tane büyüklüğü
Sondaj Burgulu döner Tekli veya ikili Kil, silt, ince kum A
10 çakma ile Kullanılır 100 ila 200 2 mm'den büyük _ 10
aleti sondaj karotiyer Kohezyonsuz
ilerleme olan
toprak zemin: 4 (3)
karışık ve saf kumlar
B
İnce duvarlı Kohezyonlu
Tercihe Kullanılmaz
numune alıcı toprak zemin: 4
bağlı (sadece
Titreşinli veya tercihe B
yavaş indirilen Sondaj
11 (resonance) bağlı plastik 80 ila 200 _ _ _ 11
dönmeli muhafaza aleti Kohezyonsuz
sondaj gömlekli tüpe
titreşimli borusu toprak zemin: 5
sahip tek tüplü
sondaj için C
karotiyer
Su seviyesinin Su seviyesinin
Kablolu darbeli
Sondaj Kablolu darbeli üzerinde çakıl, su üzerinde kil ve
12 Darbeli Kullanılmaz portkronlu 150 ila 500 C (B) 4 (3) _ 12
aleti sondaj seviyesinin altında silt, su seviyesinin
burgu
silt, kum ve çakıl altındaki kil

Su eklendiğinde
Sondaj Kablolu darbeli Kablolu valfli Su seviyesinin kohezyonlu
13 Darbeli Kullanılmaz 100 ila 1000 Suda çakıl ve kum C (B) 5 (4) 13
aleti sondaj burgu üzerinde alma zeminlerde de
kullanılabilir

Tüp numune
Pnömatik/ Küçük çaplı Sadece sığ
Sondaj alıcıya bağlı Sıkı ve iri taneli
14 sürekli Kullanılmaz pnömatik/sürekli 30 ila 80 Kil, silt, ince kum Cᶠ 5 derinlikler için 14
aleti pnömatik/sürekli zemin
itmeli itmeli sondaj kullanılır
itmeli
Sert kohezyonlu Su seviyesinin
Çakıl ve tane 4
Çift çeneli zemin, tane üstü: B
Çift çeneli Sondaj Kablolu çift büyüklüğü Dₑ/2'den
15 Kullanılmaz sondaj ile 400 ila 1500 büyüklüğü Dₑ/2'den _ 15
kepçe ile aleti çeneli kepçe küçük olan blok kaya
sondaj büyük olan blok Su seviyesinin
taş 5
kaya altı: C

ᵈ : Dₑ; numune alma aletinin iç çapıdır.

ͣ : Geleneksel veya çelik halatlı karotiyer
ᵇ : Çakmalı sondaj yöntemi kullanıldığında, sondaj aleti özel delme aletleriyle ilerleyecektir. Darbeli yöntem ᵉ : Parantez içinde verilen numune alma kategorisi ve kalite sınıfı, özellikle uygun zemin
kullanıldığında, sondaj aleti tekrarlı bir şekilde kaldırılması ve düşürülmesi yoluyla ilerleyecektir. şartlarında sağlanabilir. Bu husus bazı durumlarda açıklanmalıdır.
ͨ : Kuru sistemli karotlu döner sondaj, zemin etüdün en önemli amacının yeraltı suyu seviyesinin gözlenmesi ᶠ : Numune alma kategorisi B, bazen yumuşak kohezyonlu zeminlerde mümkündür.
Not: Düz dolaşımlı sondaj, bu çizelgede yer almamaktadır. Çünkü bu sondaj yöntemi ile numune
olması durumunda yaygın olarak kullanılır.
kalite sınıfı genellikle sınıf 5'ten daha kötü elde edilir.

20
 Tablo-4 Numune alıcı kullanarak numune alma (TS EN ISO 22475-1, çizelge 3)
Kolon 1 2 3 4 5 6 7 8
Tercih edilen Kolon 6’daki
Uygulamalar ve sınırlar Elde
Numune numune boyutları Kullanılan zeminlerde
Satır edilebilir
alıcı tipi b Çap Boy teknik numune alma
Uygun olmadığı alanlar Tavsiye edilen kullanım alanları kalite sınıfı a
(mm) (mm) kategorileri a
Yumuşak veya sert kıvamda
Çakıl, su seviyesi altı gevşek A 1
İnce Statik veya kohezyonlu veya organik zeminler
250- kum, sıkı kohezyonlu
1 çeperli 70-120 dinamik Su seviyesi altı (orta) sıkı kum B (A) 3 (2)
1000 zeminler, iri taneler içeren
(OS-T/W) ilerlemeli Sert kıvamda kohezyonlu veya
zeminler A 2 (1)
organik zeminler
Kalın Çakıl, su seviyesi altı kum,
İri taneler içeren zeminler ve
çeperli 250- Dinamik yumuşak ve sıkı kohezyonlu
2 ˃100 yumuşak veya sert kıvamda B (A) 3 (2)
(OS- 1000 ilerlemeli veya organik zeminler, iri
kohezyonlu veya organik zeminler
TK/W) taneler içeren zeminler
Yumuşak veya sert kıvamda
Çakıl, çok gevşek ve sıkı kum, kohezyonlu veya organik zeminler ve A 1
İnce
21

Statik yarı sıkı ve sıkı kohezyonlu hassas zeminler

3 çeperli 50-100 600-800
ilerlemeli veya organik zeminler, iri
(PS-T/W)
taneler içeren zeminler Su seviyesi altı kum B 3
Kalın Çakıl, su seviyesi altı kum,
Yumuşak veya sert kıvamda
çeperli 600- Statik yumuşak ve sıkı kohezyonlu
4 50-100 kohezyonlu veya organik zeminler ve B (A) 2 (1)
(PS- 1000 ilerlemeli veya organik zeminler, iri
hassas zeminler
TK/W) taneler içeren zeminler
Silindir Statik
5 250 350 Kum Kil, silt A 1
(LS) dönerli
Silindir Dinamik
6 35 450 İri taneli çakıl, blok Kum, silt, kil B 4
(S-SPT) ilerlemeli
Statik veya
1500-
7 Pencereli 44-98 dinamik Kum, çakıl Silt, kil C 5
3000
ilerlemeli
a Parantez içerisinde verilen numune alma kategorileri ve elde edilebilir kalite sınıfları, özellikle uygun zemin şartlarında sağlanabilir. Bu durum açıklanmalıdır.
b OS-T/W İnce çeperli açık tüplü numune alıcı PS-TK/W İnce çeperli pistonlu numune alıcı
OS-TK/W Kalın çeperli açık tüplü numune alıcı LS Geniş çaplı numune alıcı
PS-T/W İnce çeperli pistonlu numune alıcı S-SPT SPT (standart penetrasyon deneyi) ile numune alıcı
 Zeminlerde Gerime-Deformasyon ve Dayanım Deneyleri
 Tek eksenli basınç deneyi
 Üç eksenli basınç deneyi (UU, CU, CD)
 Kesme kutusu deneyi
 Konsolidasyon deneyi
Zeminlerin Sıkışabilirlik Deneyleri
 Konsolidasyon deneyleri
 Kaliforniya Taşıma Oranı Deneyi (CBR deneyleri)
 Proktor deneyleri (standart veya modifiye)
 Şişme potansiyeli (şişme basıncı ve yüzdesi)
Permeabilite Deneyleri
 Düşen seviyeli permeabilite
 Sabit seviyeli permeabilite
Zemin ve Yeraltı Suyu Numuneleri Üzerinde Yapılan Kimyasal Deneyler
 Organik madde içeriği
 Karbonat içeriği (aşındırıcı karbondioksit)
 Sülfat içeriği
 pH değeri (asitlik ve alkalite)
 Klorür içeriği
Kaya Zeminlerin Sınıflamasına İlişkin Deneyler
 Kaya tanımlaması
 Su içeriği ve birim hacim ağırlık
 Porozite
Kaya Zeminlerin Fiziksel ve Mekanik Özelliklerinin Tayinine İlişkin Deneyler
 Geçirgenlik/hidrolik iletkenlik
 Şişme basıncı ve yüzdesi
 Tek eksenli basınç deneyi
 Nokta yükü dayanım indeksi
 Disk makaslama dayanım indeksi
 İğne batma indeksi (iğne penetrometresi) deneyi
 Çekme dayanımı deneyi (Dolaylı tayin için “Brazilian” deneyi)
 Üç eksenli basınç deneyi
 Direkt kesme deneyi

Ayrıca; geoteknik parametrelerin belirlenebilmesi için laboratuvarda yapılabilecek

deneyler Tablo-6'da özetlenmiştir.

30